Vanden leuen ende voerganc des alder boesten ende quaetsten Antekerst ghetrocken wt den autoriteyten ende scriften der heyliger leeraers ende doctoors.

Prologhe.

Wi sullen hier schrijuen vander quaetheyt des alder boosten Antekerst ende van dye eyschelijcke teyckenen dye voorgaen sullen die toecoemste ons heeren Jhesu Christi eer hi ten oordel comen sal als Lucas int.xxi. capittel. Het sullen zijn tekenen in die sonne in die mane ende in die sterren ende inde aerden sal zijn gedrange vanden volcke ouermits die confusie des gheluyts ende ghecrijs der zee ende vloeden den mensche und dorrende mits vreesen ende verwandelinge oft vermaelendijtinghe die comen sal ouer die werelt. Oeck seit ons heere Jhesus mathei int .xxiiij.capittel. Dan sal zijn sulc een tribulacie dat desghelijcs nyet gheweest en heeft van aenbegin der werelt noch worden en sal. Ende het en ware dat die dagen gecort woorden daer en soude nyemant volstandich blijuen ende gheen mensce en soude behouden zijn. Maer om der wtuercoren wille so sullen die dagen gecort woorden. Ende Danyel seyt in zijn.xij.capittel Dan sal comen die tijt die niet geweest en heeft vandat dat volc heeft begonnen te zijn tot dier tijt toe ende sinte ieronimus scrijft dat hi inden iaer boec vanden hebreuscen gelezen heeft xv.teekenen den voorgaen souden den ordel ons heren iesu xrsty Maer vanden dage ende ure des ordels en weet niemant noch oock die engelen maer alleen god die vader. Als Matheus in zijn.xxiiij capit.scrijft De die aunt er hora illa nemoscit neos angelicom sy soll pater Als oec Jsaias in zijn. lxiij.cap. seit aldus Den dach der wraken is in mijn herte ende dat iaer mijnder wederloninghe coemt

Proloog.

Wij zullen hier schrijven van de kwaadheid der aller booste Antichrist en van die ijselijke tekens die voorgaan zullen die toekomst onze heer Jezus Christus eer hij ten oordeel komen zal als Lucas in het 21kapittel. Het zullen zijn tekens in die zon, in de maan en in de sterren en in de aarde zal zijn gedrang van het volk overmits de confusie van het geluid en gekrijs der zee en vlieden der mensen en durven mits vrees en verandering of vermaledijden die komen zal over de wereld. Ook zegt het onze heer Jezus in Mattheus in het 24ste kapittel. Dan zal zijn zo’n tribulatie dat desgelijks er niet geweest heeft van het begin der wereld noch worden zal. En het gebeurt dat de dagen gekort worden, daar zou niemand volstandig blijven en geen mens zou behouden zijn. Maar vanwege de uitverkoren zo zullen die dagen gekort worden. Daniel zegt in zijn 12^de kapittel. Dan zal komen die tijd die er niet geweest heeft van dat het volk heeft beginnen te zijn tot die tijd toe en sint Hieronymus schrijft dat hij in het jaarboek van de Hebreeërs gelezen heeft 15 tekens die voorgaan zouden het oordeel onze heer Jezus Christus. Maar van de dag en uur des ordeel weet niemand noch ook de engelen, maar alleen god de vader. Als Matheus in zijn 24 kapittel schrijft. De aunt er hora illa nemoscit neos angelicom sy soll pater. Als ook Jesaja in zijn. 43 kapittel zegt aldus. De dag der wraken is in mijn hart en dat jaar van mijn weder beloning komt.

Hoe dat dye vader slaept by zijnder dochter waer af dat Antekerst sal ghewonnen woorden

Ende alsoe ick ghelesen hebbe, maer want dat appocriphum half schijnt omdat dye heylighe leeraers dat niet sonderlinge en beschriuen So soude in dien tijde als die alder booste antekerst geboren soude woorden souder comen een sterre inde landen der valsheit bouen een stadt geheten groot Babilonia daer sal dan geboren woorden een kint dat die Joden lange meningen tijde verwacht hebben ende daerom seer geroepen sullen hebben Gelijckerwijs als de heylighe propheten patriercken sittende inden voorgheburcht der hellen riepen Laet scueren ende breken die hemelen ende wilt tot ons neder dalen om ons te lossen vanden banden des duuels Ende dit boose kint sal woorden ontfanghen ende gewonnen met cracht van eenen man gheheten scalce.dat antekerst vader sal zijn Ende sal hebben een dochter ghenaemt ulcas die sal zijn des unses antkerst moeder aldus sal dye dochter ulcas dyt kint ontfanghen van haeren lijeflijcken vader

Hoe dat die vader slaapt bij zijn dochter waarvan dat Antichrist zal gewonnen worden.

En alzo ik gelezen heb, maar omdat die Apocalyps half schijnt omdat die heilige leraars dat niet bijzonder beschrijven. Zo zou in die tijd als de aller booste Antichrist geboren zou worden zou er een ster komen in de landen der valsheid boven een stad geheten groot Babylonië en daar zal dan geboren worden een kind dat de Joden lange en menige tijd verwacht hebben en daarom zeer geroepen zullen hebben. Gelijkerwijs als de heilige profeten, patriarchen die zitten in het voorgeborchte der hellen riepen: Laat scheuren en breken de hemelen en wil tot ons neder dalen om ons te verlossen vanden banden des duivels en dit boze kind zal worden ontvangen en gewonnen met kracht van een man geheten Scalce dat Antichrist vader zal zijn en zal hebben een dochter genaamd Ulcas die zal zijn dus onze Antichrist moeder. Aldus zal die dochter Ulcas dit kind ontvangen van haar lijfelijke vader.

Hoe Antkerst sal comen int licht der werelt.

Als den tijt comen sal dat dit kint ter werelt comen sal dan sal dye moeder Ulcas neder vallen ter aerden op die strate van babilonia met groten ghecrijsch ende so sal Antekers barsten wt sijns moeders lichaem voer al dat volc ende hi sal terstont connen spreken cloekelijc ende wijselijck met menigerley sprake gelijc oft hi lange tijt weselijc op aerden gheweest hadde. Ende sal zijn van aensicht seer wandelbarich ende in dien tijt sal een grooten neuel ende duysternisse geschien al waert enen groten roock so dat deen den anderen niet sien en sal connen Gelijck alst ghescyeden in contrarije van dien in die gebuerte ons heeren iesu xrsty doen dye doncker nacht in so gooter claerheit verwandelt werdt etc. Ende daer sal ghehoort worden een groot gheluyt/ ende gehschrey oft van een vercken ware Daer seyt Taberius af dat gescyeden sal ten spijte van alle goeden Joden dier seer wenich zijn

Dan sullen dye Joden al om dit kint staen doer grote verwonderrende dat si daer op hebben sullen vanden groter wijsheit des kints ende dan sal dat lichaem der moeder wech genomen worden dat daer niemant meer af sal weten te spreken, noch van haren lijue achter den dach niet meer sien en sal Ende daernae sal dat geslachte der onsaligen tsamen eten/ ende dan sullen si groot geluyt horen van trompetten, basunen ende ander vrnechden spel Ende daer sullen gehoort worden sommige woerde die dye Joden exponieren sullen op die worden die gehoort waren in die gebuerte ons heren iesu xrsty vanden engelen. Gloria in excelsis deo. Dat is glorie ende blischap si god inden opersten etc. Utrum apocirphum.

Hoe Antichrist zal komen in het licht der wereld.

Als de tijd komen zal dat dit kind ter wereld komen zal dan zal die moeder Ulcas neer vallen ter aarde op de straat van Babylonië met groot gekrijs en zo zal Antichrist barsten uit zijn moeders lichaam voor al dat volk en hij zal terstond kloek en wijs kunnen spreken met menigerlei spraken gelijk of hij een lange tijd wezenlijk op aarde geweest was. En zal zijn van aanzicht zeer veranderlijk en in die tijd zal een grote nevel en duisternis geschieden alsof het een grote rook was zodat de een de andere niet zien zal kunnen. Gelijk zoals het geschiede contrarie van dien in de geboorte van onze heer Jezus Christus toen die donkere nacht in zo’n grote helderheid veranderd werd etc. En daar zal gehoord worden een groot geluid en geschrei alsof het van een varken ware. Daarvan zegt Taberius dat het geschieden zal ten spijt van alle goede Joden waarvan er zeer weinig zijn.

Dan zullen die Joden al om dit kind staan door grote verwondering dat ze daarop hebben zullen van de grote wijsheid van het kind en dan zal dat lichaam der moeder weggenomen worden zodat daar niemand meer van zal weten te spreken, noch van haar lijf na die dag niet meer zien zal. Daarna zal dat geslacht der onzalige tezamen eten en dan zullen ze groot geluid horen van trompetten, bazuinen en ander vreugde spel en daar zullen gehoord worden sommige woorden die die Joden exponeren zullen op die woorden die gehoord waren in di geboorte van onze heer Jezus Christus van de engelen. Gloria in excelsis deo. Dat is glorie en blijdschap is god in de opperste etc. Utrum apocirphum.

Hoe dat antkerst sal zijn vanden gheslachte van Dan ende sal ghelijct worden dat serpent cerastes genoemt.

T Gheloue der heyligher leeraers is soe dat Antkerst gewonnen ontfanghen ende gheboren worden sal in Babilonien,dye de moeder der oncuysheyden is Als Johannes in apocalyspsis in zijn; xvi.capittel Babilonia is de grote moeder der oncusheyden wt dye alder vulster oncuysheydt der moeder ende haer der dochter bi mede werckinge van Sathanas den duuwel Alsoe sint Pauwels oock seyt. Cuis adventus secundum operationen sathane erit Ende hy sal zijn in oncuyscher begerten den wijuen als Daniel in zijn. xi.capittel. Et erit in concupiscertiam feminam Ende antekerst sal worden geboren vanden sade der Joden wten geslachte daer die verrader iudas wt geboren was. Als in genesi int.xlix.ca. Dan woort een slange inden wege inden toepaede bittende die clauwe des peerts op dat de opclimmer achter ouer valle. Heere ic sal verbeiden dyn salichheit dat ys dy nordel/Dit peert so ons Mathodie scrijft/ dat is dye waerheit ende goddienstigheit der rechtuaerdigen Ende dye clauwe des perts is die laetste dach Ende die heylighen die in dien tijden op dat peert dats op dye waerheit gelouen climmen ende goddienstelic rijden sullen/ sullen worden veruolcht van dat serpent ofte soen verlyes in de clawe/ dats inden lesten daghe te weten met allen santen sien ende logenachtigen sermonen ende werken die van hem ghescieden sullen Sint Ausgustijn int boec der stat gods ons Methodius fransciscus de maronis ende ander leeraers seggen dat antekerst sal worden opgeuoer van die van babalonien ende vanden malachiten in die steden van Corzaym. ende bethzaida.ende sal regneren in caphernaum Ende daer om heeft Christus iljs dese. iij.steden vermaladijt als Lucas in sijn x.capit.scrijft I Wee v Corozaym, wee u bethasayda Want dese teekenen in di gedaen sijn waren syigescyet in Tiro ende Sijdon si soude in haere cleederen ende in asschen penitencie gedaen hebben We di caphernaum totten hemel toe verheuen totter hellen salstu dalen

Hoe dat Antichrist zal zijn van het geslacht van Dan en zal vergelijkt worden dat serpent Cerastes genoemd.

Het geloof der heiliger leraars is zo dat Antichrist gewonnen ontvangen en geboren worden zal in Babylonië die de moeder der onkuisheden is. Als Johannes in apocalyptisch in zijn 16 kapittel Babylonië is de grote moeder der onkuisheden uit de aller vuilste onkuisheid der moeder en haar dochter met medewerking van Satan de duivel alzo sint Paulus ook zegt. Cuis adventus secundum operationen sathane erit en hij zal zijn in onkuise begeerten der wijven zoals Daniel in zijn 11 kapittel. Et erit in concupiscertiam feminam en Antichrist zal worden geboren van het zaad der Joden uit het geslachte daar die verrader Judas uit geboren was. Als in Genesis 49^ste kapittel. Dan gaat een slang in de weg in het zijpad die bijt de klauwen van het paard zodat die erop klimt achterovervalt. Heer, ik zal wachten op uw zaligheid, dat is uw oordeel. Dit paard zo ons Methodius schrijft, dat is die waarheid en godsdienstigheid der rechtvaardigen en de klauwen van het paard is de laatste dag en die heiligen die in dien tijden op dat paard, dat is dat ze op die waarheid geloven, klimmen en godsdienstig rijden zullen die zullen worden vervolgd van dat serpent of zo verliezen ze in de klauwen dat is in de laatste dag. Te weten met alle sinten zien de leugenachtige sermoenen en werken die van hem geschieden zullen. Sint Augustinus in het boek der stat Gods en ons Methodius Franciscus de Maronis en andere leraars zeggen dat Antichrist zal worden opgevoed van die van Babylonië en van de Malachiten in die steden van Korazim en Bethesda en zal regeren in Kafarnaüm en daarom heeft Christus Jezus deze 3 steden vermaledijt als Lucas in zijn 10 kapittel schrijft. Wee u Korazim, wee u Bethesda. Want deze tekenen in u gedaan zijn waren geschied in Tyrus en Sidon en ze zouden hun kleren tot as en tot penitentie gedaan hebben. Wee u Kafarnaüm tot de hemel toe verheven tot de hellen zal u dalen.

Hoe dat god Antekerste sal gheuen eenen goeden Enghel als hi anderen menschen doet

Die heilige leeraers scrijuen Jheronimus Gregorius Thomas de aquinen int yerste deel ende noch meer ander leeraers. Dat hi van beghinne sijnder ontfanckenisse ende gheboorte hebben zal eenen goede enghel tot zijnder bewaringhe gelic ander menschen. Maer als hi zijn boosheit sal beginnen te hanteeren dan sal hi alder boost zijn vol van allen sonden Ende hovaerdiger dan Lucifer Ende als hy dan in alder boosheyt verhert ende versteynt zijn sal/ dan soe sal die goede engel zijn bewaerder van hem vlien ende hem verlaten Ende hi sal dan beroeft woorden vander hulpen alder goeder enghelen

Hoe dat god Antichrist zal geven een goede Engel zoals hij andere mensen doet.

Die heilige leraars schrijven als Hieronymus, Gregorius, Thomas de Aquino in het eerste deel en noch meer andere leraars. Dat hij van begin van zijn ontvangen en geboorte hebben zal een goede engel tot zijn bewaring gelijk andere mensen. Maar als hij zijn boosheid zal beginnen te hanteren dan zal hij aller booste zijn en vol van allen zonden en hovaardiger dan Lucifer en als hij dan in aller boosheid verhard en versteend zijn zal dan zo zal die goede engel zijn bewaarder van hem vlieden en hem verlaten en hij zal dan beroofd worden van de hulp van alle goede engelen.

Hoe dat den kinde Antekerst grote eer gedaen sal woorden ende groote giften ende gauen ghegeuen worden.

Augustinus Jeronimus, Remigius, Gregorius in zijn xxij. Moralium schrijft hoe Antekerst becommert geuoet ghetrocken sal worden tot alder quaetheit vanden duyuel die vanden kercker wt ghelaten sal woorden dat is Lucifer dye tot dyen daghe sal ghebonden bliuen. Als in apocalapsi Johannes. Want dye duyuel sal zijn boosheyt doer antekerst hantyeren want soo meenighe leeraers schrijven soe sal Lucifer mit antekerst opter aerden lichamelijck ende sienlijck wanderen ende sal antekerst opperste raethsere zijn nochtans en salt antekerst selue nyet weten Ende in zijnder ioucheyt sullen dye duyuelen hem seere verheffen in mogentheyt ende tijtelijcke digniteyt. Ende sullen hem verstijuen in grooter verhertheyt ende wreetheyt. Ecclesias int iiij.capittel. Ick hebse alle ghesien onder der sonnen wandelende mettten anderen oft tweeden iongelinck. Dye yerste ionghlinck int goede heeft gheweest de soene gods Jhesus christus. Dye tweede ionghelinc int quade sal zijn antekerst.

Hoe dat het kind Antichrist grote eer gedaan zal worden en grote giften en gaven gegeven worden.

Augustinus. Hieronymus, Remigius, Gregorius in zijn 22 Moralium schrijft hoe Antichrist bekommert gevoed getrokken zal worden tot alle kwaadheid van de duivel die van de kerker uitgelaten zal worden. Dat is Lucifer die tot die dag zal gebonden blijven. Als in Apocalyps Johannes. Want die duivel zal zijn boosheid door Antichrist hanteren want zo menige leraars schrijven. Zo zal Lucifer met Antichrist op de aarde lichamelijk en zichtbaar wandelen en zal Antichrist opperste raadsheer zijn. Nochtans zal her Antichrist zelf niet weten en in zijn jonkheid zullen die duivels hem zeer verheffen in mogendheid en tijdelijke waardigheid. En zullen hem verstijven in grote verhardheid en wreedheid. Ecclesia in het 4^de kapittel. Ik heb ze alle gezien onder de zon wandelen met de anderen of tweede jongeling. Die eerste jongeling in het goede heeft geweest de zoon Gods Jezus Christus. Die tweede jongeling in het kwade zal zijn Antichrist.

Hoe doer des kints raet den tempel weder ghemaect ende gerepareert sal woorden inder stadt Jherusalem

Hier nae sullen dye Joeden nemen dyt kint Antekerst ende brenghent in dye stadt Jherusalem ende laten hem syen den tempel de vanden. Roemschen keyser Thyto velpasiano dye.hyer vortijts es uerdestruteert geweest

Ende sullen vragen den kinde (dat si voor den warachtigen messias houden sullen) hoemen den tempel weder maken sal.

Daer op sal hi seer wijselic antwoerden ende na zijnen raet sal den tempel weder gemaeckt woorden. Ende dan sal hij gaen tot corozayem Ende dan sullen dye Joeden sorghen oft den kinde ghescieden moechte als onsen ghesont maker Jhesu Christo gheschiede dye van Herodes vervolcht wardt Ende om sulcker sorghen sullen si ordineeren eenen man dye dat kint bewaren sal ende sullen hem.beschicken eenen meester dye hem leeren sal. Ende dye Joeden sullen weder om trecken yeghelick sinen wech ende verbyeden dat niemant en segghe waer dat kint veruaeren ofte bleuen si Ende dat kint sal leeren al dinck dattet syen sal by hulpe ende bystant des duyuels dat hem zijn leer meester daer af sal zeer verwonderen/ Ende dar sal hy blijuen verborghen tot dat hi.xxj.iaer oudt sal zijn Ende dan sal hi hem seer dienstbaerlick toonen ende sal een seer geestelijck leuen aennemen met valsheit ende duuelscher const ende sal geuen om gods wille ende sal segghen dat hij dat doet in den naeme zijns vaders maer nyemand en sal zijn meeninghe verstaen Ende sal segghen dat hi dye werelt laeten wil ende god dyenen wandelen door dye heylighe plaetsen ende sal den armen lieden zijn clederen gheuen ende hij sal gecleet woorden met sack doeck ende dan sal hy gaen in Caperhnaeum ende toonen hem den ouden wijuen de lichtelijck gelouen ende lyeftael worden onder die geestelijcke lyeden Ende soo sal hi met heymelijcke valsche verboorghen doctrijnenende leere ende aftrecken dye lyeden van god ende van christus ghelouen ende salse brenghen tot zijnen valschen gheloue/want hij alle schriftueren tot behaeghen der menschen exponeren sal.ende sal segghen dat dye schriftuueren nyet soe en zijn te verstaen maer hij sal prediken tot saechticheit des vleesch.

Hoe door de raad van het kind de tempel weer gemaakt en gerepareerd zal worden in de stad Jeruzalem

Hierna zullen de Joden nemen dit kind Antichrist en brengen die in de stad Jeruzalem en laten hem zien de tempel de van de Romeinse keizer Titus Vespasianus die hier voortijds vernield was geweest

En zullen vragen het kind (dat ze voor den waarachtige Messias houden zullen) hoe men de tempel weer maken zal.

Daarop zal hij zeer wijs antwoorden en naar zijn raad zal de tempel weer gemaakt worden. En dan zal hij gaan tot Korazim en dan zullen die Joden zorgen of het kind geschieden mocht zoals onze gezond maker Jezus Christus geschiede die van Herodes vervolgd werd. Om zulke zorgen zullen ze ordineren een man die dat kind bewaren zal en zullen hem beschikken een meester die hem leren zal. En die Joden zullen wederom trekken elk zijn weg en verbieden dat niemand zegt waar dat kind gegaan of gebleven is. Dat kind zal leren alle dingen dat het zien zal met hulp en bijstand des duivels zodat hem zijn leer meester daarvan zal zeer verwonderen. En daar zal hij blijven verborgen tot dat hij 21 jaar oud zal zijn en dan zal hij hem zeer dienstbaar tonen en zal een zeer geestelijk leven aannemen met valsheid en duivelse kunsten en zal geven vanwege god en zal zeggen dat hij dat doet in de naam van zijn vader. Maar niemand zal zijn meningen verstaan en zal zeggen dat hij die wereld laten wil en god dienen en wandelen door die heilige plaatsen en zal de armen lieden zijn kleren geven en hij zal gekleed woorden met zakdoeken. Dan zal hij gaan in Caperrnaüm en tonen hem den ouden wijven de licht geloven en lieftallig worden onder de geestelijke lieden. Zo zal hij met heimelijke valse verborgen doctrine leer de lieden aftrekken van god en van Christus geloof en zal ze brengen tot zijn valse geloof. Want hij zal alle schrifturen tot behagen der mensen exponeren en zal zeggen dat die schrifturen niet zo zijn te verstaan maar hij zal prediken tot verzadiging van het vlees.

Hoe een coninck der Roemeynen sal bewoent hebben dye stadt van Jherusalem.

Eer hem dye boose Antekerst thoonen zal openbaerlijc Soe schrijft sanct Methodius in zijn reuelacien Daer sal opstaen een coninck der Romeynen ende sal reysen tot Jerusalem daer hy wonnen sal een weeke der tijdensende een halue weeke dat is .x.iaer ende een half/

Neemenden voor dye weeke.seuen. iaeren Ende als dye tyen iaeren ende een half volbracht zijn sullen dan sal hem verthonen dat kint des verlyes dat is Antekerst Dan sal deze coeninck op climmen in golgota dat is den berch van caluarien daer onse lyue heere Jhesus om onsen wille den dood aent cruyce

Ende dye coeninck sal dye croene van zijnen hoofde nemen ende salse stellen op dat Cruyce. Ende sal opheffen zijn handen ten heemel ende dat rijcke der kerstenen offeren god den vader. Ende in corter tijt sal hi steruen.

In sommighe reuelatien van anderen devoeten mannen vyntmen wat desghelijcks toe ghescruen was een en coeninck van vranckrijcke die die alder kerstenste coeninc ghenoemt woordt. Want dye vransce coeningen van yersten meer dan ander coninghen dat kersten gheloue beschut ende daer ghestreden hebben. Maer moeghelijck ist dat naemaels een Coeninck zijn sal beyde van vranckrijck ende der roenweynen daer dit afghescrenen woordt. Na de welcken sal ophouden ende cesseren alle dye macht der princen als antekerst hem verthoonen sal

Hoe een koning der Romeinen zal bewoond hebben de stad van Jeruzalem.

Eer hem die boze Antichrist openbaar zal vertonen zo schrijft sint Methodius in zijn openbaringen. Daar zal opstaan een koning der Romeinen en zal reizen tot Jeruzalem daar hij wonen zal een week der tijden en een halve week; dat is 10 jaar en een hal.

Neem voor die week zeven jaren en als die tien jaren en een half volbracht zijn zullen dan zal hem vertonen dat kind der verlies, dat is Antichrist. Dan zal deze koning opklimmen in Golgotha, dat is de berg van Calvarie daar onze lieve heer Jezus vanwege ons de dood aan het kruis deed.

En die koning zal de kroon van zijn hoofd nemen en zal die stellen op dat Kruis. Hij zal opheffen zijn handen ten hemel en dat rijk der christenen offeren god den vader. En in korte tijd zal hij sterven.

In sommige openbaringen van andere devote mannen vindt men wat desgelijks toen geschreven was van een koning van Frankrijk die de aller christelijkste koning genoemd wordt. Want die Franse koningen als eersten meer dan andere koningen dat christen geloof beschut en daar gestreden hebben. Maar mogelijk is het dat later er een koning zijn zal beide van Frankrijk en de Romeinen waarvan dit geschreven wordt. Waarna zal ophouden en verminderen alle macht der prinsen als Antichrist hem vertonen zal.

Hoe dat Antekerst onder hem crijghen sal vele landen ende coninc rijcken ende vele coningen sal doen doden.

Als in apocalipsi atra ham ad se magnum partem stellarum. Antekerst sal aen hem trecken een groot deel der sterren/ Want die menighe metter doot hi verslaen sal. De anderen sal hij verleyden tot aertschen dinghen bi ghiften gauen. Also in apocalipsi int.iij.capittel Hem is ghegheuen macht in allen gheslachten ende volckeren/ Ende Danielis int. vij.capit. Ic mercte. x. hoornen op een cleyn hoornken is op gestaen van inden middel van hem Die glose seyt.dat is Antekerst. Ende drie vanden yersten hoornen sijn wtgesteken van sinen aensichte Ende siet die ogen in desen hoorn als menschen ogen.ende die mont sprekende groote dingen

Ick aensach tot dat die troonen gestelt waren.ende die ouder der iaren sat: Ende dan volgen na duysent der duysent dienden hem/ende hondertweruen hondert duysent stonden bi hem/ dat ordel sat/ende de boeken zijn op gedaen Dit seyt Daniel int voorscreuen capittel.

Want na der prophecien vanden seluen sint Daniel ende van sint Jan in Apocalipsi int. xiij.capittel. Ende Johannes comestor in Scholastica historia Soe sal Antekerst wtworpen drye coninghen in Orienten.te weten de coninc van Affrijcken.van Egipten ende Ethiopien die hi dooden sal Ende.vij. ander coninghen sullen hem onderdanich worden. Ende alle coninghen der aerden sal hi wredelick tonder brengen. Maer die coeninc van Libien en sal niet willen gelouen aenden boosen Antekerst voer dye tijt dat hy des conincks van Lijbien vader ende moeder vander dood verwect sal hebben Ende dan sal antekerst met duuelscer consten doen opstaen des conincx vader ende moeder. Ende si sullen dan antekerst dancken ende louen als god Ende als dit voerscreven gesciet is soe sal die coninc van Libien gelouen aenden Antekerst met allen sinen volcke ende sullen gheteykent woorden mit den teeken ende brant des antekerst in haer voorhoeft ende op haer rechter hant

Ende met dit teeken sal Antekerst dye werelt veel verkeren als in compendio int.vij.ste boeck int .ix.capittel/

Hoe dat Antichrist onder hem krijgen zal vele landen en koninkrijken en vele koningen zal laten doden.

Als in apocalipsi atra ham ad se magnum partem stellarum. Antichrist zal aan hem trekken een groot deel der sterren. Want hij zal menigeen met de dood verslaan. De anderen zal hij verleiden tot aardse dingen bij giften en gaven. Alzo in Apocalyps in het 3 kapittel. Hem is gegeven macht in alle geslachten en volkeren en Daniel in het 7 kapittel. Ik merkte 10 hoornen op een klein hoorntje is opgestaan van in het midden van hen. De glossaria zegt, dat is Antichrist. En drie van de eerste hoornen zijn uitgestoken van zijn aanzicht en zie de ogen in deze hoorn als mensen ogen en die mond sprak grote dingen.

Ic aanzag tot dat die tronen gesteld waren en die ouderen der jaren zat: en dan volgen na duizend der duizend dienden hem en honderdmaal honderdduizend stonden bij hem dat oordeel zat en de boeken zijn open gedaan, Dit zegt Daniel in het voorschreven kapittel.

Want na der profetieën van dezelfde sint Daniel en van sint Johannes in Apocalyps in het 13^de kapittel en Johannes Comestor in Scholastica historia zo zal Antichrist uitwerpen drie koningen in Oriënt. Te weten de koning van Afrika, van Egypte en Ethiopië die hij doden zal. En 7 andere koningen zullen hem onderdanig worden en alle koningen der aarde zal hij wreed ten onder brengen. Maar de koning van Libië zal niet willen geloven aan de boze Antichrist voor die tijd dat hij de koning van Libië vader en moeder van de dood verwekt zal hebben en dan zal Antichrist met duivelskunsten doen opstaan de konings vader en moeder. En ze zullen dan Antichrist danken en loven als god en als dit voorschreven geschied is zo zal de koning van Libië geloven aan de Antichrist met al zijn volk en zullen getekend worden met het teken en brand des Antichrist in hun voorhoofd en op hun rechterhand.

En met dit teken zal Antichrist die wereld veel veranderen als in compendium in het 7^de boek in het 9^de kapittel.

Hoe Antekerst Goth ende magoth te dienste coemen sullen wten berghen van Casspien.

Iosephus dye meester der hystorien seit inden boeck der outheyt ende ander doctoren seggen ooc van desen bozen antekerst Wanneer dat sal comen die alder queaetste antekerst in dat noorden in die ghebarchte van Caspyen dat dan al sulcken eertbevinghen gheschieden sal dat die barghen sullen vallen opten bargen Dan sullen comen wten castelen van goth ende magoth dat grootste heyr vanden alder quaetsten also vele dat si mochten vervullen. xxiiij. coninckrijcken Ende dese sullen antekerst te hulpen comen ende met haerder macht sal hij regneren Ende hi sal zijn een keyser van alder wereld ende dye alder hovaerdischste Ende ezechiel in zijn.xxx.cap.seyt Ic sal gheven in die dage dye genoemde plaetse tgraf in Israel den quaden van goth ende magoth Ende sy sullen nemen die heilighe stadt van Romen ende sullen verdestrueren dye castelen van Spaengien etc.

Hoe Antichrist Gog en Magog ten dienste komen zullen uit de Kaspische bergen.

Josephus die meester der historiën zegt in het boe der oudheid en andere doctoren zeggen ook van deze bozen Antichrist. Wanneer dat zal komen die aller kwaadste Antichrist in dat noorden in de Kaspische bergen dat dan al zulke aardbevingen geschieden zal dat die bergen zullen vallen op de bergen. Dan zullen komen uit de kastelen van Gog en Magog dat grootste leger van de aller kwaadste alzo veel dat ze mogen vervullen 24 koninkrijken. Dezen zullen Antichrist te hulpen komen en met hun macht zal hij regeren en hij zal zijn een keizer van de hele wereld en die aller hovaardigste en Ezechiël in zijn 30 kapittel zegt. Ik zal geven in die dag die genoemde plaats het graf in Israël de kwaden van Gog en Magog en ze zullen nemen die heilige stad van Rome en zullen vernielen de kastelen van Spanje etc.

Hoe dat Antekerst sal staen predicken ende al hem verheffen in alder hovaerdyen ende bouen god

Cristus Jhesus onse heere quam op eertrijcke die alder ootmoedichste dye sone des verlies dat is antekerst sal coemen de alder hovaerdichte Ons ghesontmaker Jesus quam op te heffen de rechtuaerige menschen ende rechtuaerdich te maken dye sondaers Antekerst sal dye oetmoedige ende heylighe menschen pijnyghen ende dooden ende sondaers sal hy verheffen ende grootmaken Christus iesus gaf de glorie sinen hemelscen vader. maer Antekerst sal soecken zijn eyghen ere Als int.ij.cap.ad Tessalocensis.antekerst sal hem verheffen boven al dat god is Ende hij en sal geenen god laten eeren noch aenbeden dan hem seluen opter aerden Ende Antekerst sal dat beelde vanden heiligen cruce van santen ende santinnen verderuen ende te niet brenghen Ende hij sal veele volcx tot zijnder wet treckken.dye sommighe met valschen miraculen sommige met beloften of ghiften der aertscher dinghen Als dye heylighe Job in sijn. xli.capittel seyt. Sternet sibi aurum quasi lutum/ Dat is te segghen. Antekers sal stropen gout ende ghelt als dreck oft mes vander stra Want dye duuel sal hem openbaren al verborghen scatten dye verborghen zijn bleuen inder aerden.

Hoe dat Antichrist zal staan prediken en al hem verheffen in aller hovaardij en boven god.

Christus Jezus onze heer kwam op aardrijk de aller ootmoedigste en de zoon des verlies, dat is Antichrist, zal komen de aller hovaardigste. Onze gezond maker Jezus kwam op te heffen de rechtvaardige mensen en rechtvaardig te maken die zondaars. Antichrist zal die ootmoedige en heilige mensen pijnigen en doden en zondaars zal hij verheffen en groot maken. Christus Jezus gaf de glorie zijn hemelse vader. Maar Antichrist zal zijn eigen eer zoeken. Als in het 2^de kapittel ad Tessalocensis. Antichrist zal hem verheffen boven al dat god is en hij en zal geen god laten eren noch aanbidden dan hem zelf op de aarde. Antichrist zal dat beeld van het heilige kruis van sinten en santinnen verderven en te niet brengen en hij zal veel volk tot zijn wet trekken. Sommige met valse mirakelen, sommige met beloften of giften der aardse dingen. Als die heilige Job in zijn 41 kapittel zegt Sternet sibi aurum quasi lutum. Dat is te zeggen. Antekers zal stropen goud en geld als drek of mest van de straten. Want die duivel zal hem openbaren al verborgen schatten die verborgen zijn gebleven in de aarde.

Hoe Antekers grote menichte van menscen verleide zal met zijn valsche miraculen dye warich sullen schijnen.

Bemerct hoe Antekerst om dat volc meer te verleiden sal hi veel wonderlijke valsche miraculen doen Als sint Johan in apocalipsis zijn.i. xiij.cap.seyt. Seducem habitantes in terra propter signa que data sunti illi. Dat is te zeggen Antekers al verleyden die inwoenders der aerden om die valsce teeekenen die hij doen sal mogen. Want om zijn valsce sermonen ende leringen te sterken ende te conformeren so sal hi miraculen doen door des duuels cracht Want hi sal die bomen haestelic doen bloien ende haestelic verdorren hi sal dye beelden doen spreken hi sal doen haestelic veranderen die zee in een onweer ende wederomme een stille weder Hy salt haestelic doen waien donderen blixemen Ende hi sal oec miraculen doen inden menschen Hi sal die blinden doen omesien/ de crepelen doen gaen/ de douen doen hooren/ die metten viant beseten zijn doen genesen Ende sal openbaerlick die sonne veranderen in donckerheyt ende die mane in bloet ende soe voort meer

Hoe Antichrist grote menigte van mensen verleiden zal met zijn valse mirakelen die waar zullen schijnen.

Bemerkt hoe Antichrist om dat volk meer te verleiden zal hij veel wonderlijke valse mirakelen doen Als sint Johannes in apocalyptisch in zijn 1ste 13de kapittel zegt. Seducem habitantes in terra propter signa que data sunti illi. Dat is te zeggen. Antekers zal verleiden de inwoners der aarde om die valse tekenen die hij doen zal mogen. Want om zijn valse sermoenen en leringen te sterken en te conformeren zo zal hij mirakelen doen door des duivels kracht. Want hij zal die bomen haastig doen bloeien en haastig verdorren. Hij zal die beelden doen spreken. Hij zal doen haastig veranderen die zee in een onweer en wederom een stil weer. Hij zal het haastig doen waaien, donderen, bliksemen. Hij zal ook mirakelen doen in de mensen. Hij zal die blinden doen omzien, de kreupelen doen gaan, de doven doen horen, die met de vijand bezeten zijn doen genezen. Hij zal openbaar de zon veranderen in donkerheid en die maan in bloed en zo voort meer.

Hoe Antekerst sendt dat vier op zijn valsce dissipulen ende spreeken veel taelen ende spracken.

Antekerst sal vele dooden doen opstaen ende verrijzen vander dood dye welcke hem groetelijck louen sullen van haer verrrijzenisse Ende dat sal hi dien met des duyuels const. Want dye duuelen zullen ingaen die lichaemende die antekerst verwecken dan ende sullen so seggen dat sy van antekerst zijn verwect. Ende als ons here iesu xrsty gesonden heeft sinen heylighen geest in de gedaente des viers ende dese met menygerley spraeke spreeken ende grote miraculen doen Also sal Antekerst op zijn quaeden valsche discipulen den geest des duuels laten dalen in ghelijkenis des viers Ende sal doen spreken menighey sprake ende laten doen valsche miraculen als Augustinus seyt in dat boec van der stadt gods Ende franciscus de maro seyt in zijn.xiiij.cap.ende xviij.onderscheyt in die tweede vraghe Onder die cristen menschen sal en valsch kersten zijn ende dal hem een geestelijck man weysen op dat hij meer lyeden verleyden mogen soude Ende hy sal ghebieden den zondaech te vieren door den wille der kerstenen Ende den saterdach sal hi doen eeren door den wille der Joden Als is geschreuen der confectione distincti ij.capittel.peruenier.

Hoe Antichrist zendt dat vuur op zijn valse discipelen en spreken veel talen en spraken.

Antichrist zal vele doden doen opstaan en verrijzen van de dood die hem zeer loven zullen van hun verrijzenis en dat zal hij doen met de duivelse kunst. Want de duivels zullen ingaan in de lichamen die Antichrist verwekken zal dan en zullen ze zeggen dat ze van Antichrist zijn verwekt. En als onze heer Jezus Christus gezonden heeft zijn heilige geest in de gedaante van vuur en deze met menigerlei spraken te spreken en grote mirakelen te doen. Alzo zal Antichrist op zijn kwade valse discipelen de geest des duivels laten dalen in gelijkenis van het vuur en zal doen spreken menigerlei spraken en laten doen valse mirakelen zoals Augustinus zegt in dat boek van de stadt gods en Franciscus de Maro zegt in zijn.14 kapittel en 18^de onderscheid in die tweede vraag. Onder die christen mensen zal ene valse christen zijn en dal hem een geestelijk man wezen op dat hij meer lieden verleiden zou mogen en hij zal gebieden de zondag te vieren door de wil der christenen en de zaterdag zal hij doen eren door de wil der Joden. Als is geschreven der confectione distincti 2^de kapittel Pervenier.

Hoe hem Antekerst besniden sal in teghenwoordicheyt der Joden in den tempel van Jherusalem

Als dye Joden dye doer die ganse werelt ghestroyt hebben gheweest vergadert zijn sullen dan sal Antekerst comen in Jherusalem ende sal sitten met groter macht in zijne groote moeghentheyt en sal hem seluen besniden Ende sal den Joden seggen dat hi die waerachtige messias is die hen beloeft is geweest inde wet Ende sal seggen das onse here Jesu xrsty mit sinen discipulen is geweest een toeuenaer ende eens de metter swartter consten ommeginc Ende dan als die al die Joden sien sullen dat hi in so groten voorspoet sal zijn ende met so groter mogenheit ende dat hi so vele miraculen doen sal Ende dat hi alle coningen der werelt onder zijn subiectye sal hebben ghebracht dan sal andekerst de Joden na hem trecken mit giften met gauen ende grote beloften Ende de ioden zullen vallen in een grote dolinge ende sullen desen antekerst ontfangen voer den warachtigen messiam de hem inde wet geloeft was Ende sullen hem eren ende aenbeden als god Als Jonas seyt in zijn heimelijcken openbaeringe in zijn .xiij.cap. Et adorabunt bestiam quor noia non sunt scripta in libro vite Dat is te seggen/ si sullen aenbeden die beeste dat is antekerst ende haer namen en sullen niet gescreuen zijn in dat boec des leuens Ende dit heeft ons heere Jhesus christus den ioden wel te voren geseyt in dat.v.capittel van sint Jan. Ego veni in noie patris mei et non recepistis me etc. Ic bin gecomen tot u inden naeme mijns vaders ende ghi en hebt my nyet willen kennen

Ende een ander als Antekerst sal coemen in sinen eygen naeme ende ghi sult hem ontfanghen als den warchtijgen messias. Hoe alle die gene die in antekerst gelouen sullen moeten getekent zijn ende gebrant int voorhoeft mit antekerst teken.

Hoe hem Antichrist besnijden zal in tegenwoordigheid der Joden in de tempel van Jeruzalem.

Als die Joden die door di ganse wereld verstrooid zijn geweest verzameld zijn dan zal Antichrist komen in Jeruzalem en zal zitten met grote macht in zijn grote mogendheid en zal zichzelf besnijden en zal de Joden zeggen dat hij de waarachtige Messias is die hen beloofd is geweest in de wet en zal zeggen dat onze heer Jezus Christus met zijn discipelen is geweest een tovenaar en eens met de zwartekunsten omging. Als dan al die Joden zien zullen dat hij in zo’n grote voorspoed zal zijn en met zo’n grote mogendheid en dat hij zo vele mirakelen doen zal en dat hij alle koningen der wereld onder zijn beheer zal hebben gebracht dan zal Antichrist de Joden naar hem trekken met giften en met gaven en grote beloften en de Joden zullen vallen in een grote dolingen en zullen deze Antichrist ontvangen voor den waarachtige Messias de ze in de wet beloofd was en zullen hem eren en aanbidden als god .Als Jonas zegt in zijn heimelijke openbaring in zijn 13^de kapittel. Et adorabunt bestiam quor noia non sunt scripta in libro vite. Dat is te zeggen, ze zullen aanbidden dat beest, dat is Antichrist, en hun namen zullen niet geschreven zijn in dat boek van het leven. Dit heeft onze heer Jezus christus de Joden wel tevoren gezegd in dat. 5^de kapittel van sint Johannes. Ego veni in noie patris mei et non recepistis me etc. Ik ben gekomen tot u in de naam van mijn vader en gij hebt mij niet willen kennen.

En een ander als Antichrist zal komen in zijn eigen naam en gij zal hem ontvangen als de waarachtige Messias. Hoe al diegene die in Antichrist geloven zullen moeten getekend zijn en gebrand in het voorhoofd met Antichrist teken.

Om meerder onderscheyt te weeten vanden genen dye hem ghelouen ende om dye goede menschen meest te vervolghen so sal antekerst ghelt doen slaen sonder cruys oft munte maer een cirkel oft rinxken daer in ende dat tecken sal gebrant ende getekent worden in haer voerhoofden ende op haer rechter handen tot eenen teeken dat si vastelijck aen hem gelouen als staet ghescreven in apocalipsi van sint Jan ende in compendio theologie.

Hoe antekerst sal doen den tempel neder vallen ende in drien daghen sal hi hem weder op maken.

Na dien tijt sal Antekerst comen totten Joeden ende sal hem lieden seggen dat si voor hem brenghen sullen die boecken vander wet Ende si sullen hem antworden dat si zijn inden tempel ende het is ons verboden dye boecken daer wt te draegen Dan sal antekerst den tempel dye hi in zijn ionge dagen dede timmeren neder doen vallen daert alle tvolck aensien sal so dat den enen steen opden anderen niet bliuen en sal Ende die ioeden sullen hem seer vervaeren ende verscricken en sullen niet weten van ancxte wat si doen sullen ende haer boeken der wet sullen daer verdoruen worden daer onder den tempel als dan Antekerst sal sien der lieden verscrickinghe sal hy segghen verscrickt u nyet want dezen tempel dye ghi hyer neder gheuallen siet sal van mi in dryen daghen weder op ghemaect worden door dye macht mijns vaders. Ende als dan twee daeghen gheleden sullen zijn ende den tempel nyet ghemaeckt en woordt dan sullen sommighe vraghen hoe veel daghen dat zijn sullen eer den tempel volmaeckt sal woorden Ende dye duyuel sal spreeken tot antekerst segghet dat den tempel volmaecket sal zijn aen den derden dach voor middach in der nacht Ende also met duuelscher hulpen sal den tempel volmaect worden in een huere Ende dan als dat ghedaen sal zijn sal hi doen blaesen trompetten/basoenen. Ende dit sal al gheschyeden voor den opganck der sonnen op den seluen derden dach.

Ende dan sal al dat volck toelopen ende sullen hem verwonderen vanden groten timmer in soe corten tijt ghemaect. Ende alle dat volck sal dan weenen ende schreyen ende sullen segghen. O heere ontferme dij oeuer ons Ende hi sal segghen zijt allen inden vreede mijns vaders die aen mi gheloeuen ende mijn leeringe volghen.

Om meer onderscheidt te weten van diegene die hem geloven en om die goede mensen meest te vervolgen zo zal Antichrist geld laten slaan zonder kruis of munt, maar een cirkel of ringetje daarin en dat teken zal gebrand en getekend worden in hun voorhoofden en op hun rechterhanden tot een teken dat ze vast aan hem geloven als staat geschreven in Apocalyps van sint Johannes en in compendium theologie.

Hoe Antichrist zal doen de tempel neer vallen en in drie dagen zal hij hem weer opmaken.

Na die tijd zal Antichrist komen tot de Joden en zal hen zeggen dat ze voor hem brengen zullen die boeken van de wet en ze zullen hem antwoorden dat ze zijn in de tempel en het is ons verboden die boeken daaruit te dragen. Dan zal Antichrist de tempel die hij in zijn jonge dagen liet timmeren neer doen vallen daar al het volk zal aanzien zodat de ene steen op de anderen niet blijven zal en die Joden zullen zeer bang worden en verschrikken en zullen niet weten van angst wat ze doen zullen en hun boeken der wet zullen daar verdorven worden daar onder de tempel als dan Antichrist zal zien der lieden verschrikkingen zal hij zeggen, schrik u niet ,want dezen tempel die gij hier neer gevallen ziet zal van mij in drie dagen weer opgemaakt worden door de macht van mijn vaders. En als dan twee dagen geleden zullen zijn en de tempel niet gemaakt wordt dan zullen sommige vragen hoe veel dagen dat het zijn zullen eer de tempel volmaakt zal worden. De duivel zal spreken tot Antichrist en zegt dat de tempel volmaakt zal zijn aan de derde dag voor de middag in de nacht en alzo met duivelse hulpen zal den tempel volmaakt worden in een uur. En als dat gedaan zal zijn zal hij doen blazen trompetten, bazuinen. En dit zal al gescheiden voor de opgang van de zon op dezelfde derde dag.

En dan zal al dat volk toelopen en zullen hem verwonderen van het grote timmerwerk in zo’ n korte tijd gemaakt. En al dat volk zal dan wenen en schreien en zullen zeggen. O heer, ontferm u over ons en hij zal zeggen, wees allen in de vrede van mijn vader die aan mij geloven en mijn lering volgen.

Hoe Antekerst sal senden zijn valsche discipulen door die werelt. Ende hoe hi oock sal doen verbarren de boecken der wet

Wanneer Antekerst dat Joetsche volk tot hem getrocken sal hebben Dan sal hi woenen in die plaetsen daer ons heere Jhesus christus ghewoent heeft

Ende dan soe sal hy wt eenigher gramschap laeten vergaederen die boecken der wet ende meer ander boecken dye hij sal doen verbarren.

Ende een corten tijt daer na als hy veel valscheyt ghedaen sal hebben ende sal groote macht hebben onder dat volck. Dan so sal hy zijn valsche disscipulen senden door alle dye werelt ende sullen grote teekenen en valsche myraculen doen in alsulcker manyeren als haer mester Antekerst doen sal ende sullen veele volcks bedryghen als Matheus voorseyt heeft int. xiiij.capittel

Syet wel voer u dat ghy u nyet en laet verleyden/ want daer sullen veel comen in mijnen name dye seggen sullen Ick ben Christus Ende veele menschen sullen si verleyden. Want dan dye quaetheyt ende sonden sullen oeuer vloeyen soo seere sal dye lyefde in zijn eeuen kersten mesnchen vercouwer zijn. Ende Antekerst ende zijn disscipulen sullen alle dye scriftueren ende boecken der heyliger leeraers ende doctoors valschelicken wt legghen ende predicken’ Ende sullen exponeren tot dat behagen der werlijcker menschen ende tot saechtiheyt des vleesch

Ende daer om sulle veele menschen te meer aen hem gheloeven welcke woorden nochtans gheloeghen ende valsche sullen zijn. Want Paulus dye heylighe apostel seyt.

Si secundum carnem vixeritis morte morie mini. Dat is te segghen/ Leeft ghi/ naeden vleesch ghy sult euwelijck steruen/ dat is eeuwilijck inder hellen ghepijnicht woorden

Hoe Antichrist zal zenden zijn valse discipelen door die wereld en hoe hij ook zal laten verbranden de boeken der wet.

Wanneer Antichrist dat Joodse volk tot hem getrokken zal hebben dan zal hij wonen in die plaatsen daar onze heer Jezus christus gewoond heeft

En dan ze zal hij uit enige gramschap laten verzamelen de boeken der wet en meer ander boeken die hij zal laten verbranden.

En een korte tijd daarna als hij veel valsheid gedaan zal hebben en zal grote macht hebben onder dat volk. Dan zo zal hij zijn valse discipelen zenden door de hele wereld en zullen grote tekenen en valse mirakelen doen in al zulke manieren als hun mester Antichrist doen zal en zullen veel volk bedreigden zoals Matheus voorzegt heeft in het 14^de kapittel.

Ziet wel voor u dat gij u niet laat verleiden, want daar zullen veel komen in mijn naam die zeggen zullen; Ik ben Christus, en vele mensen zullen ze verleiden. Want dan zal de kwaadheid en zonden overvloeien en zo zeer zal die liefde in de vele christen mensen verkoeld zijn. En Antichrist en zijn discipelen zullen alle schrifturen en boeken der heilige leraars en doctors vals uit leggen en prediken en zullen exponeren tot dat behagen der wereldlijke mensen en tot verzadiging van het vlees.

En daarom zullen vele mensen te meer aan hem geloven, welke woorden nochtans gelogen en vals zullen zijn. Want Paulus die heilige apostel zegt;

Si secundum carnem vixeritis morte morie mini. Dat is te zeggen; Leeft gij naar het vlees, gij zal eeuwig sterven, dat is eeuwig in der hellen gepijnigd worden.

Hoe Antekerst de goede menschen persequeeren sal met grooten tormenten ende pinen als beatus. Gregorius seyt int.xxxij.moralium

Als dat antekerst zytten sal in zijn grote houaerdije ende mayesteyt ende sal hem seluen op gheheuen hebben als een ceederboem. Dan salmen aensien hoe dat hi meenighe maniere van pijnen vinden sal also groten als eenighen maertelaeren opter aerde oeyt aen gedaen heeft gheweest Welcke pijnen dese boose Antekers sal wreedelijck den goeden aendoen Dye sommighe sal hy haestelijvk doen steruen metten sweerde. Die sommighe sal hi handen ende voeten af doen slaen ende leuende haer darmen wt haeren liju doen haelen Den anderen sal hy den wilden beesten gheuen om leuendich te verslinden. Den anderen verbarren totter asschen toe Ende dye goede gheloeuyghe menschen sullen dan oock myraculen doen als si vanden quaden ghepijnicht worden Dan sullen coemen die dyenaers vanden boosen Antekerst ende sullen myraculen doen als deze goede menschen dus sullen ghepijnicht woorden Ende sullen doen vallen in dye teghenwoordicheyt der maertelaeren dat crucfic/ dat beelde van Maryen ende noch van anderen santen ende santinnnen /welcke beelden sullen spreken ende segghen het is al vaslch dye eere dye ghi ons bewesen hebt. Dit is dye waerachtighe messias. Si sullen oeck dye dooden verwecken in teghenwoordicheyt van hem dye daaer om dye leefde Jhesu in pijnen liggen ende dye dooden sullen spreeken keert weder want uw gheloeve es valsch dyt is dye waerachtighe messias dye u ghecoemen is. Ende dese Antekerst sal goede menschen doen braeden als sint laurens op eenen rooster ghebraden werdt Ende dan soo sal hy oock vader ende moeder van den mensche dye daer inder pijnen sal zijn sal hy vander doot op doen staen. Ende si sullen seggen O lyue kint ghy zijt al gheheel verdoelt Want qaulijcken ghy gheloeuet Want dit is dye waracthighe messias dye nu coemen is Ende daer om keert ende salueer u leeuen. O wat trijbulacyen sal dan dye wereld zijn Dan salt zijn een tijd des drucks ende er allendicheit vor welcken dach Job dye heylighe man vreesde,

Ende hy badt onsen heere dat hy den dach nyer leeuuen en mochte. Desghelijcks sinte Pauwels badt oock.

Oock hebben voor dyene dach dese heylighe mannen soo aller ghevreest wye sal daer dan volstandich moeghen blijven van ons aerme catijuighe menschen dye vol sonden zijn ende cranckheyt.

Ende Antekerst sal nyeuwe pijnen vinden dye noeyt te voren ghesien hebben gheweest om dye goeden daer mede ter doot te brenghen.

Ende sommighe vanden goeden lyeden sullen hem berghen in hoelen ende speloncken door dye grote vreese der pijnen van Antekerst maer den honger salse daer weder wt drijuen/ maer dan en sal hem eeten noch drincken vercocht woorden. Want het sal een ghemeyn ghebot van Antekerst zijn datmen nyemant spijse noch drancke vercoepen sal dan den ghenen dye met dat teecken van Antekerst gheteekent sullen zijn in haer voorhoeft ende op haer rechterhant.

Hoe Antichrist de goede mensen vervolgen zal met grote tormenten en pijnen als Beatus Gregorius zeg in het 32^ste moralium

Als dat Antichrist zitten zal in zijn grote hovaardij en majesteit en zal zichzelf opgeheven hebben als een cederboom. Dan zal men aanzien hoe dat hij menige manieren van pijnen vinden zal alzo groot zoals enige martelaar op de aarde ooit aangedaan is geweest. Welke pijnen deze boze Antekers zal wreed de goeden aandoen en sommige zal hij haastig doen sterven met het zwaard. Sommige zal hij handen en voeten af doen slaan en levend hun darmen uit hun lijven doen halen. De anderen zal hij de wilden beesten geven om levend te verslinden. De anderen verbaranden tot as toe en die goede gelovige mensen zullen dan ook mirakels doen als ze van de kwaden gepijnigd worden. Dan zullen komen de dienaars van de boze Antichrist en zullen mirakelen doen als deze goede mensen. Dus zullen gepijnigd worden en zullen ze doen vallen in die tegenwoordigheid der martelaars dat crucifix, dat beeld van Maria en noch van anderen sinten en santin, welke beelden zullen spreken en zeggen; het is al vals die eer die gij ons bewezen hebt. Dit is die waarachtige Messias. Ze zullen ook die doden verwekken in tegenwoordigheid van hem die daarom die leefden In Jezus pijnen te liggen en de doden zullen spreken; keert weer, want uw geloof is vals, dit is die waarachtige Messias die u gekomen is. En deze Antichrist zal goede mensen doen braden als sint Laurentius op een rooster gebraden werd en dan zo zal hij ook vader en moeder van de mensen die daar in de pijnen zal zijn zal hij van de dood op doen staan. Ze zullen zeggen; O lieve kind, gij bent al geheel verdoold. Want kwalijk gij geloofd. Want dit is die waarachtige Messias die nu gekomen is en daarom keert en red uw leven. O in wat tribulatie zal dan die wereld zijn. Dan zal he zijn een tijd des druk en ellendigheid voor welke dag Job die heilige man vreesde,

En hij bad onze heer dat hij den dag niet leven mocht. Desgelijks sint Paulus ook bad.

Ook hebben voor die dag deze heilige mannen zo allen gevreesd, wie zal daar dan volstandig mogen blijven van onze arme ellendige mensen die vol zonden en zwakheid zijn

En Antichrist zal nieuwe pijnen vinden die nooit tevoren gezien zijn geweest om die goeden daarmee ter dood te brengen.

En sommige van de goeden lieden zullen hem bergen in holen en spelonken door die grote vrees der pijnen van Antichrist, maar de honger zal ze daar weer uitdrijven. Maar dan en zal ze eten noch drinken verkocht worden. Want het zal een algemeen gebod van Antichrist zijn dat men niemand spijs noch drank verkopen zal dan diegenen die met dat teken van Antichrist getekend zullen zijn in hun voorhoofd en op hun rechterhand.

Hoe Helias ende Enoch sullen openbaerlijck straffen den valschen antekerst

In dien tijden als Antekerst sal zitten in zijn moghentheyt/ dan sullen swijgen die predicanten der gelouigher kercken ende niemant en sal hem straffen mogen van hem heden ende sullen al swijgen vander waerheit. Ende dat zal zijn oft doer ontsien der pijnen: of doer die liefte der aertscher dingen/ of doer bedroch der miraculen/ of datter veel zijn sullen die de heylighe schrifturen niet sullen weten. Maer om der wtuercoren wil sal god senden sijn twe booden die. ij. propheten wten padraise Helias ende Enoch/ als Johannes in Apocalipis in sijn. xi.capit. Ick sal senden mijn twe getugen ende si sullen prediken ende propheteren duizent dagen lanc ende twee hondert dagen ende tsestich; Dat is. iij.iaer ende een half. Ende deze twe sullen hebben die macht den hemel te sluten datter niet regenen en sal. Ende si sullen macht hebben over de wateren om te veranderen in bloet. Ende si sullen oec macht hebben alle die werelt te slaen met allen plagen alsoe lange tijt als si sullen willen. Ende in een teken der groter oetmoedicheit sullen dese twe heilige propheten Helias ende Enoch ghecleedt sijn met lijnen cleder grof als sack doeck.

Hoe Elias en Henoch zullen openbaar straffen de valse Antichrist.

In die tijden als Antichrist zal zitten in zijn mogendheid dan zullen zwijgen de predikanten der geloviger kerken en niemand en zal hem straffen mogen van hen heden en zullen alen zwijgen van de waarheid. En dat zal zijn of door ontzien der pijnen of door de liefde tot de aardse dingen of dor bedrog der mirakelen of dat er veel zijn zullen die de heilige schrifturen niet zullen weten. Maar vanwege de uitverkorenen zal god zenden zijn twee boden die 2 profeten uit het paradijs, Elias en Henoch, als Johannes in Apocalyps in zijn 9^de kapittel. Ik zal zenden mijn twee getuigen en ze zullen prediken en profeteren duizend dagen lang en tweehonderd dagen en zestig. Dat is 3 jaar en een half. En deze twee zullen hebben de macht de hemel te sluiten zodat het niet regenen zal. En ze zullen macht hebben over de wateren om die te veranderen in bloed. En ze zullen ook macht hebben de hele wereld te slaan met allen plagen alzo lange tijd als ze zullen willen. En in een teken der grote ootmoedigheid zullen deze twee heilige profeten Elias en Henoch gekleed zijn met linnen kleren grof als een zakdoek.

Hoe die quade Antekerst sal doen steruen die heilige propheten Helias ende Enoch metter crone der martelaren.

Ende cort daer nae so sullen dese twee heilighe propheten Helias ende Enoch gevangen worden van Antekerst dienaers ende gedoot. Ende so sullen si ontfangen die gloriose croon der martelaers op die strate der heyliger stadt Jerusalem daer Christus Jesus ons here gecruyst was. Ende doer dat ghebot van Antekerst en sal niemant haer lichamen doen begrauen ende daerom sullen si op die strate bliuen leggen in Jerusalem. Maer die heylige engelen sullen die lichamen bewaren Als Daniel in sijn.viij.cap. Wanneer hem vermenichtfuldighen sullen die boosheden der menschen opstaen een onwijs condats Antekerst/ ende hi sal in zijn boosheit verstarckt worden/ maer niet met zijn eygen cracht/ ende sal alle dinghen verdestrueren ende sal dootslaen de stercken/ dats Enoch ende Helyas ende dat heylighe volck als in Apocalip.int.ij.cap. Wanneer die propheten sullen volbracht hebben haer ghetuychnis dan sal die beeste die vander hellen is opgeclomme dats Antekerst/ die sal dootslaen ende verwinnen die boden gods.

Hoe die kwade Antichrist zal laten sterven die heilige profeten Elias en Henoch met de kroon der martelaren.

En kort daarna zo zullen deze twee heilige profeten Elias en Henoch gevangen worden van Antichrist dienaars en gedood. En zo zullen ze ontvangen die glorieuze kroon der martelaars op de straat der heilige stad Jeruzalem daar Christus Jezus onze heer gekruisigd was. En door dat gebod van Antichrist zal niemand hun lichamen doen begraven en daarom zullen ze op die straat blijven liggen in Jeruzalem. Maar die heilige engelen zullen die lichamen bewaren als Daniel in zijn 8^ste kapittel zegt. Wanneer zich vermenigvuldigt zullen die boosheden der mensen zal opstaan een onwijze Antichrist en hij zal in zijn boosheid versterkt worden, maar niet met zijn eigen krachten zal alle dingen vernielen en zal doodslaan de sterken, dat zijn Henoch en Elias, en dat heilige volk als in Apocalyps in het 2^de kapittel. Wanneer die profeten zullen volbracht hebben hun getuigenis dan zal dat beest die van de hel is opgeklommen, dat is Antichrist, die zal doodslaan on overwinnen Gods boden.

Hoe god sinen engel senden sal ende sal die propheten verwecken vander doot.

Christus Jesus ons heere sal roepen totten propheten als si gestoruen sullen sijn. Staet op staet op vanden doode. Ende si sullen verrisen ende staen op haer voeten int aensien van hem allen die sullen disputeren ende quaetheyt spreken tegen Christum. Ende dan sullen si bescamen al die subtijlheyt ende miraculen van Antekerst ende sijnder valscher discipulen als in Apocalip.int. xi. capitt.

Als deze twe propheten sullen gedoot sijn van Antekerst/ god sal sende na.iij.dagen ende eenen halue in die lichamen den geest des leuens ende sullen opstaen op haer voeten. Ende eenen grote anxt sal vallen op die ghene diet aensien sullen. Ende die heylige propheten sullen den kersten ende wtuerkoren menschen verstercken in dat kersten geloue/ ende sullen hem dat rijck der hemelen belouen/ bij alsoe dat si in Antekerst niet en gelouen.

Hoe god zijn engel zenden zal en zal die profeten verwekken van de dood.

Christus Jezus onze heer zal roepen tot de profeten als ze gestorven zullen zijn. Sta op sta op van de dood. En ze zullen verreizen en staan op hun voeten in het aanzien van hen allen die zullen disputeren en kwaadheid spreken tegen Christus. En dan zullen ze beschamen al dat subtiele en mirakelen van Antichrist en van zijn valse discipelen als in Apocalyps in het 11^de kapittel.

Als deze twee profeten zullen gedood zijn van Antichrist, zal god zenden na 3 dagen en een halve in de lichamen de geest des levens en zullen opstaan op hun voeten. En een grote angst zal vallen op diegene die het aanzien zullen. En die heilige profeten zullen de christenen en uitverkorenen mensen versterken in dat christelijke geloof en zullen hen dat rijk der hemelen beloven bij alzo dat ze in Antichrist niet geloven.

Hoe dat Antekerst sal hem veysen doot te sijn. Ende hoe hy weder verrijsen sal.

Wanneer antekerst menich mensche bedrogen sal hebben om meerder ongeloue te maken soe sal hij doir des duuels macht hem selven maken oft hy doot waren dan sullen hem bescreyden al zijn volk datse haren heere verlooren sullen hebben.

Ende sal soe doot schijnen tot drie dagen toe/ ende aen den derden dach sal hij schijnen te verrisen vanden doode. Ende alle die ghene die seggen sullen dat hij valsch is ende een touenaer oft dat hi mettten duuel alle sijn wercken doet sal hy met eenen swaren doet doen steruen. Ende soe salt valsch sijn die doot ende verrijsenis van Antkerst ende daer mede sullen bedrogen worden veel menschen die daer ontrent sullen wonen. Ende om hem selven eere ende glorie aen te doen sal hi hem vertonen alle den volcke dat hij verresen is. Ende sal spreken totten princen/ fursten/ heren, ende alderley volck. Siet dat ick gewarich god ende mensche ben. Ende dan sullen si voer hem op haer knyenen vallen ende sullen hem aenbeden als god. Ende sal noch spreken vele valsche logenen. Ende ouermits des duuels const sal hij vele wonderlike dingen doen om dat volck te verleyden.

Hoe dat Antichrist zal hem veinzen dood te zijn en hoe hij weer verrijzen zal.

Wanneer Antichrist menig mens bedrogen zal hebben om meerder ongeloof te maken zo zal hij door de duivels macht zichzelf maken of hij dood was. Dan zullen hem beschreiden al zijn volk dat ze hun heer verloren zullen hebben.

En zal zo dood schijnen tot drie dagen toe en aan de derde dag zal hij schijnen te verreizen van de dood. Al diegene die zeggen zullen dat hij vals is en een tovenaar of dat hij met de duivel al zijn werken doet zal hij met een zware dood laten sterven. En zo zal het vals zijn die dood en verrijzenis van Antichrist en daarmee zullen bedrogen worden veel mensen die daar omtrent zullen wonen. En om zichzelf eer en glorie aan te doen zal hij hem vertonen aan al het volk dat hij verrezen is. En zal spreken tot de prinsen, vorsten, heren en allerlei volk. Ziet dat ik een ware god en mens ben. En dan zullen ze voor hem op hun knieën vallen en zullen hem aanbidden als god. En zal noch spreken vele valse leugens. En overmits de duivels kunst zal hij vele wonderlijke dingen doen om dat volk te verleiden.

Hoe Antkerst sal willen ten hemel varen doer des duuels macht.

Hoe Antkerst die alder wreetste viant ons heren Jesu by dat eynde van drie iaren ende een half/ als hij sal dat volck bedrogen hebben ende sal vele teekenen ende myraculen gedaen hebben valschelick met des duuels hulpe. Dan sal hij doer zijn grote houaerdie willen volghen onsen here Jesum Christum/ niet meer nochtans dan god hem gehengen sal. Dan sal hy setten sijnen stoel in eenen vergulden tente versciert ,met costelijcke gesteenten op den berch van Oliueten/ van welkec berch is onse here Jesus Christus warachttelijcken opgeclommen bouen alle hemelen/ ende sal hem doen aenbeden als ghewarich god ende voor de warachtighen messias/ ende hy sal aensienlick opgenomen worden doir dat behulpe der duuelen/ ende sal ghevuert worden in die lucht metter swerter consten oft nigromancien Als Paulus seyt/ Als hem vertoonen sal die soen des verlies een mensche der sonden die een viant gods is/ hy sal hem verheffen bouen al dat god is/ want hy sal wercken een werck der quaetheyt.

Hoe Antichrist zal willen ten hemel varen door de duivels macht.

Hoe Antichrist de aller wreedste vijand van onze Heer Jezus bij dat ende van drie jaren en een half als hij zal dat volk bedrogen hebben en zal vele tekens en mirakels gedaan hebben vals met de duivels hulp. Dan zal hij door zijn grote houvaardij willen volgen onzen heer Jezus Christus, niet meer nochtans dan god hem toestaan zal. Dan zal hij zetten zijn stoel in een vergulde tent versierd met kostbare gesteenten op olijfberg waarvan onze heer Jezus Christus waarachtig is opgeklommen boven alle hemelen en zal hem doen aanbidden als ware god en voor de ware Messias en hij zal zichtbaar opgenomen worden doe behulp des duivels en zal gevoerd worden in de lucht met zware kunsten of nigromantie. Als Paulus zegt. Als hem vertonen zal de zon van het verlies dat een mens is der zonden die een vijand van god. Hij zal zich verheffen boven al dat god is want hij zal werken een werk der kwaadheid.

Hoe god Antkerst slaet doer den dienst des archangels van sinte Michiel/ ende hoe dat hy ter aerden vallen sal ende barsten.

Soe die leraers seggen als Hierronimus Ambrosius ende meer ander doctoren/ dat daer nae als des dagen die alder quaetste Antkerst sal ghedoot ende verdaen hebben die heilige propheten Enoch ende Helias met die crone der martelaren sal die alder boeste antkerst doet geslagen worden mettten alder quaetsten doot door den geest des mondes ons heeren Jesus xrsty/ das is door gods ghebot by den dienst van .s.michiel/ ende Antekerst sal neder vallen int aenschouwen van allen den volck neder geworpen wter lucht tot aenden voete des berch van oliueten doet gebarsten die darmen wt zijn lijf. Ende dan sal dat volck van hem vlien ouermits den groten stanck die van sinen liue wt gaen sal. Ende van grote vervaertheit. Maer hoe langhe dat die werelt nae Antekerst doot staen sal weet niemant dan god alleen.

Hoe Antichrist zal willen ten hemel varen door des duivels macht.

Hoe Antichrist die aller wreedste vijand van onze heer Jezus bij dat einde van drie jaren en een half, als hij zal dat volk bedrogen hebben en zal vele tekenen en mirakelen gedaan hebben vals met de duivels hulp. Dan zal hij door zijn grote houvaardij willen volgen onze heer Jezus Christus, niet meer nochtans dan god hem toestaan zal. Dan zal hij zetten zijn stoel in een vergulden tent versiert met kostbare gesteenten op de olijvenberg. Van die berg is onze heer Jezus Christus waarachtig opgeklommen boven alle hemelen en zal hem doen aanbidden als ware god en voor de waarachtige Messias. Hij zal zichtbaar opgenomen worden door die hulp der duivelen en zal gevoerd worden in de lucht met zwartekunst of nigromantie. Als Paulus zegt. Als hem vertonen zal die zoon des verlies, dat een mens is der zonden die een vijand van god is, hij zal hem verheffen boven al dat god is, want hij zal werken een werk der kwaadheid.

Hoe god Antikerst slaet doer den dienst des archangels van sinte Michiel/ en hoe dat hij ter aarde vallen zal en barsten.

Soe die leraers seggen als Hieronimus Ambrosius en meer ander doctoren/ dat daer nae als des dagen die aller quaetste Antickerst zal ghedoot en verdaen hebben die heilige profeten Henoch en Elyas met die crone der martelaren zal die aller boeste Antikerst doet geslagen worden mettten aller quaetsten doot door den geest des mondes onsen here Jesus xrsty/ das is door gods ghebot by den dienst van .s.michiel/ en Antikerst sal neder vallen in het aenschouwen van allen den volck neder geworpen wter lucht tot aenden voete des berch van oliueten doet gebarsten die darmen wt zijn lijf. en dan zal dat volck van hem vlien ouermits den groten stanck die van sinen liue wt gaen sal. en van grote vervaertheit. Maer hoe langhe dat die werelt nae Antikerst doot staen zal weet niemant dan god alleen. Nochtans die prophetie van Daniel in zijn.xij.cap. so sullen zijn nae Antikerstt doot.xlij.dagen om penitencie te doen van haeren sonden door den genen die in hem gelooft sullen hebben mits anxt van pynen. en in dese tijden sullen die Joden sien dat si bedrogen sullen sijn en sullen beschaemt zijn door Antikerst/ en dan sullen si hem bekeren tottten kersten geloue. en dan zal vervult zijn die prophetie van Jeremias in zijn xxiij.ca. In diebus illis sa luabixt Juda ect. In dien dage zal salich zijn dat gheslacht van Juda.

Hoe god Antichrist slaat door de dienst van de aartsengel sint Michiel en hoe dat hij ter aarde vallen zal en barsten.

Zo de leraars zeggen als Hieronimus, Ambrosius en meer ander doctoren dat daarna als op deze dag die aller kwaadste Antichrist zal gedood en verdaan hebben die heilige profeten Henoch en Elias met die kroon der martelaren zal die aller booste Antichrist dood geslagen worden met de aller kwaadste dood door de geest van de mond van onze heer Jezus Christus, dat is door Gods gebod bij de dienst van Michiel en Antichrist zal neder vallen in het aanschouwen van al het volk neer geworpen uit de lucht tot aan de voet van de olijfberg dood gebarsten en de darmen uit zijn lijf. En dan zal dat volk van hem vlieden overmits de grote stank die van zijn lijf uitgaan zal en van grote angst. Maar hoe lang dat de wereld na Antichrist dood staan zal weet niemand dan god alleen. Nochtans die profetie van Daniel in zijn 12^de kapittel zo zullen zijn na Antichrist dood 42 dagen om penitentie te doen van hun zonden door diegenen die in hem geloofd zullen hebben mits angst van pijnen. En in deze tijden zullen de Joden zien dat ze bedrogen zullen zijn en zullen beschaamd zijn door Antichrist en dan zullen ze zich bekeren tot het christen geloof. En dan zal vervuld zijn die profetie van Jeremias in zijn 33^ste kapittel. In diebus illis sa luabixt Juda ect. In die dag zal zalig zijn dat geslacht van Juda.

Hoe god Antikerst slaet doer den dienst des archangels van sinte Michiel/ en hoe dat hij ter aarde vallen zal en barsten.

Soe die leraers seggen als Hieronimus Ambrosius en meer ander doctoren/ dat daer nae als des dagen die aller quaetste Antickerst zal ghedoot en verdaen hebben die heilige profeten Henoch en Elyas met die crone der martelaren zal die aller boeste Antikerst doet geslagen worden mettten aller quaetsten doot door den geest des mondes onsen here Jesus xrsty/ das is door gods ghebot by den dienst van .s.michiel/ en Antikerst sal neder vallen in het aenschouwen van allen den volck neder geworpen wter lucht tot aenden voete des berch van oliueten doet gebarsten die darmen wt zijn lijf. en dan zal dat volck van hem vlien ouermits den groten stanck die van sinen liue wt gaen sal. en van grote vervaertheit. Maer hoe langhe dat die werelt nae Antikerst doot staen zal weet niemant dan god alleen. Nochtans die prophetie van Daniel in zijn.xij.cap. so sullen zijn nae Antikerstt doot.xlij.dagen om penitencie te doen van haeren sonden door den genen die in hem gelooft sullen hebben mits anxt van pynen. en in dese tijden sullen die Joden sien dat si bedrogen sullen sijn en sullen beschaemt zijn door Antikerst/ en dan sullen si hem bekeren tottten kersten geloue. en dan zal vervult zijn die prophetie van Jeremias in zijn xxiij.ca. In diebus illis sa luabixt Juda ect. In dien dage zal salich zijn dat gheslacht van Juda.

Hoe god Antichrist slaat door de dienst van de aartsengel sint Michiel en hoe dat hij ter aarde vallen zal en barsten.

Zo de leraars zeggen als Hieronimus, Ambrosius en meer ander doctoren dat daarna als op deze dag die aller kwaadste Antichrist zal gedood en verdaan hebben die heilige profeten Henoch en Elias met die kroon der martelaren zal die aller booste Antichrist dood geslagen worden met de aller kwaadste dood door de geest van de mond van onze heer Jezus Christus, dat is door Gods gebod bij de dienst van Michiel en Antichrist zal neder vallen in het aanschouwen van al het volk neer geworpen uit de lucht tot aan de voet van de olijfberg dood gebarsten en de darmen uit zijn lijf. En dan zal dat volk van hem vlieden overmits de grote stank die van zijn lijf uitgaan zal en van grote angst. Maar hoe lang dat de wereld na Antichrist dood staan zal weet niemand dan god alleen. Nochtans die profetie van Daniel in zijn 12^de kapittel zo zullen zijn na Antichrist dood 42 dagen om penitentie te doen van hun zonden door diegenen die in hem geloofd zullen hebben mits angst van pijnen. En in deze tijden zullen de Joden zien dat ze bedrogen zullen zijn en zullen beschaamd zijn door Antichrist en dan zullen ze zich bekeren tot het christen geloof. En dan zal vervuld zijn die profetie van Jeremias in zijn 33^ste kapittel. In diebus illis sa luabixt Juda ect. In die dag zal zalig zijn dat geslacht van Juda.

Hoe Enoch ende Helyas als si verwect zijn vander dood sullen comen prediken alle den volck ende roepense tot een wech des ewich leuens als Antekerst sal doot sijn.

Als Antkerst sijn leuen gheeyndt sal hebben met eenen boosen eynde. Dan soe sullen comen doer die gehenckenisse gods ende sijn barmhertichteit die heylige propheten Helyas ende Enoch ende prediken dat heylich cristen gheloue den volcke in alle den landen daer Antkerst gewoent ende gepredict sal hebben. Ende dan sullen hem bekeeren alle Princen ende heeren ende alderley volck totten christen geloue. Als scrifture seyt. Erit pastor under orule unum. In dien tijden sal sijn een scaepherder ende eenen scaepstal. Ende dan en sal niemant seker sijn van enigen tijt des leuens/ oft wanneer den dach des oerdels comen sal. Ende elck mensche sal so seer sorgen voer dien dach dat die ackerman sal van anxten sijnen ploeg laten staen/ ende vergeeten sijn cleder opt velt liggende ende lopen tot sijnen huyse om dat hi vreser dat hem die Jonxste dach opt velt beuanghen sal. Ende die scrifture seyt Dat onse heer sal die daghen corten om der wtuercoren wille. Want so doir groote sorghe ende tribulacie wederom in een boose ende valsche onghelove vallen mochten. Als in compendio verclaert staet.

Hoe Henoch en Elias toen ze verwekt waren van de dood zullen komen prediken al het volk en roepen ze tot een weg van het eeuwige levens als Antichrist dood zal zijn.

Als Antichrist zijn leven geëindigd zal hebben met een boos einde dan zo zullen komen door het toestaan van god en zijn barmhartigheid die heilige profeten Elias en Henoch en prediken dat heilige christen geloof de volkeren in alle landen daar Antichrist gewoond en gepredikt zal hebben. En dan zullen zich bekeren alle prinsen en heren en allerlei volk tot het christen geloof. Als de schriftuur zegt. Erit pastor under orule unum. In die tijden zal zijn een schaapherder en een schaapstal. En dan zal niemand zeker zijn van enige tijd des levens of wanneer de dag des oordeels komen zal. En elk mens zal zo zeer zorgen voor die dag dat die akkerman zal van angst zijn ploeg laten staan en vergeten dat zijn kleren op het veld liggen en lopen tot zijn huis omdat hij vreest dat hem de jongste dag op het veld bevangen zal. En die schriftuur zegt: Dat onze heer zal die dagen korten vanwege de uitverkorenen. Want het zo door grote zorgen en tribulatie wederom in een boos en vals ongeloof vallen mochten. Als in compendium verklaart staat.

Hier is voleyndt die gheboorte ende dat leuen ende dye doot van Antkerst.

Hier is geëindigd de geboorte en dat leven en de dood van de Antichrist.

Hierna volghen die. xv.eyselijke teykenen die voorgaen sullen die toecomst ons Heeren Jesu Christi/ eer hy then oordel comen sal.

Hier beginnen die.xv. vreeelijcke teekenen.

Die heylige leraer sinte Jeronymus scrijft dat hy vonden hadde in die iaer boecken der Joden xv.teeken die geschieden sullen ende voergaen dat strange ordeel ons heren Jhesus daer wi alle van allen reden geven moeten van welcke tekenen ic hier na schriuen en vervolgen sal. Maer voer dese xv.tekenen vijnde ick Then yrsten datter noch vier ander tekenen voer gescieden sullen nae wtwijsen der doctoren want ons here is so ontfermhertich dat hi niet punieren en wilt/ hij en wi; laten geschien enige voertekenen om ons te verwecken tot berouw ende penitencie/ ende nae dese./iiij.teken sullen dan noch die xv.ander teken geschien welcke Jeromymus vonden heeft in die rinckens der cronijken der Joden van welcken xv.teeken hier naer uerclaert wort. Ende dat yerste vanden iiij, teekenen sal sijn dat die macht van Sathan die gemindert ende gebonden was door die passie ons heren sal gelost ende ontbonden worden. Want die duuel is gebonden tot sekeren tijden dat hi ontbonden sal worden om den mensche meer te renteren om meer te prouen die wtuercoren want in tleste der werelt sullen die goede volcomen goet sijn ende die quade volcomen quaet sijn Als staet int leste cap.in Apoca. Tempus prop est. Etc.

Dat tweede teeken sal zijn wanneer de liefde en broedelijke minnen ende caritate vercout sal zijn ende die devocie verdroecht/ dwelc nu den tijt is ende hoe langer hoe quader/ want die porte des medelijdens is toe gedaen die fonteyne der compassien heeft gesloten haer conduyten/ maer nu regneert openbaar roof/ dieuerie, barren op die onnoselen die ghenen troost en hebben/ trouwe es gefaelgiert onder sommige vrienden ende magen/ en si en sal niet vonden worden voor dat god ordelt die gene die caritate ende ontfermenisse veriaecht hebben wt ter werelt. Dat. iij. teken vanden vieren sal sijn als alderhanden manieren van quaetheit ende sonden zijn inder werelt de vrese gods achter gestelt ende niet geacht en wordt. Ende als inder werelt ware hy medeliden noch ontfermenisse zijn sal/ maer onderhouden wort alderhande bedroch. Ende als die menschen malcander minnen met een verborgen minne ende niewers na en vragen dan na haer eigen profijt noch na alle die vergenoegde duechden/ wat die mensche sullen zijn voor tende der werelt houaerdich hem selven verheffenden/ ende blasphemierdes vanden naer gods. Ende sullen niet onderdanich zijn haren ouders noch oversten noch geestelic noch lichamelic Si sullen zin ondancbaer viands wederspenech sonder pays of vrede/ dan sullen si meer beminnen haer vleeschelijke begeerten dan god/ ende sullen overvloeyen van alder quaetheit/ als van hovaerdien/ verraetscap, nijt/ dootslach/ ende van valschen contrarien vonden zijn sy practicijns. Sinte Pauwels wesende tende der werelt scrijft tot Timotheus in die. ij.epist. Laet ons nu ouerpeynsen oft dese dingen niet by na toecomen zijn ende gewarich als ick mij seluen ouerpeyse so heb ick grote sorge/ want die sonden zijn so groot nu ter tijt dattet niet mogelijck waren om scriuen. God wil doch zijn volck bekeren ende ordineren tot gewarigher penitentien.

Dat .iiij.teken sal zijn wanneer beroerte oorlogen ende strijden sullen zijn in veel verscheyde plaetsen der werelt ende dat onder alle creaturen der werelt leuende. Want als Matheus int.xiiij.cap. Strijen ende oorlogen sullen zijn ende vianden deed den ander contrarie in alder werelt. Deen volck sal opstaen tegen dander bedroch ende veraetscap sullen bedrijuen die steden tegen haer ingeseten/ pays sal wt ten lande zijn. Die grootste sullen hem opheffen tegen die minste ende tegen hem seluen, die cleensten tegen die meesten ende tegen hem seluen. Deen stadt sal beroer te maken tegen de dander ende een ygelick huysgesin sal hem scheiden/ deen mensche sal hem wapenen tegen den anderen/ dat kint tegen den ouden man/ die machtige tegen die eeldelen/ die princen tegen zijn ondersaten/ ende die ondersaten tegen haren here ende princen Daer en sal clooster noch vergaringen zijn ten sal vol twist ende beruerte zijn. ende dan sal veruult zijn dat Jeremias seit int.ix.ca. En yegelijck wacht hem voor sijnen naesten/ en betrouwe niet sijnen broeder want een yegelijck sal hem gelaten als vrient/ maer vol bedrochs ende deen broeder sal de anderen bespotten ende sal vredelijck spreken onder bedectheyt van payse/ maer hy sal secretelijc lagen laggen/ dan sal veruult sijn dat die propheet Messias seyt/ Wacht u van uwen wijuen die slaapt in uwen arme/ want si sal haren man bedriegen/ dat kint sal den vader onrecht doen en die dochter haer moeder. Das eygen huysgesin sal opstaen tegen den meester des huys ende sullen vianden worden. Deen broeder sal dander ther doot leueren/ die vader den sone/ die kinder den vader. Ende als al dese dingen zijn openbaerlijck dat sal zijn een teken vanden eynde der werelt. Ander beruerten sullen sijn in die elementen/ want voor dat einde der werelt sal gemeijn duer tijt zijn ouer al die werelt in alle landen en provincien/ want het zal zijn dat de aerden geenrehanden vruchte oft nootdruefte om dleven tonderhouden dragen en sal/ ende soe grote aertbeuingen salt zijn tegen den loop de natueren soe veruaerlijcken dat die huysen castelelen borghen sullen omuallen ende verdoruen worden.

Inder zee ende rieuieren sullen meer beruerte zijn dant plegen. Die lucht sal veruult worden met menigerley infectiens daer af sullen komen pestilencien sterften ende ander corrupcien soe wel inden beesten als inden menschen. Donder/ blixem/winde, ende tempeesten sullen vreseliker zijn dan si oyt waren so dat die menschen sullen seer beanxt zijn ende met groter sorgen. Ende om dat Jeronnimus bevonden heeft xv. principael teken die geschieden sullen voor dat generael ordeel ons heren Jesu xrsty. Maer wi en weeten niet oft deze xv.teken gescien sullen verolgende oft dattet eeneghe ander teken tusschen beyde gescien sullen/ want sint Jeronimus en seyt daer of gheen sekerheyt noch ander doctoren/ maer si settent inden willen gods almachtich.

Hierna volgen die 15 ijselijke tekens die voorgaan zullen die toekomst van onze heer Jezus Christus eer hij ten oordeel komen zal.

Hier beginnen die 15 vreselijke tekens.

Die heilige leraar sint Hieronymus schrijft dat hij gevonden had in die jaarboeken der Joden 15 tekens die geschieden zullen en vergaan dat strenge oordeel van onze heer Jezus daar van alle allen reden geven moeten van welke tekens ik hiervan schrijf en vervolgen zal. Maar voor deze 15 tekens vind ik; Ten eerste dat er noch vier ander tekens voor geschieden zullen naar het uitwijzen der doctoren want onze heer is zo ontfermend dat hij niet straffen wil, hij en wij; laten geschieden enige voortekens om ons te verwekken tot berouw en penitentie, na deze vier tekens zullen dan noch die 15 andere tekens geschieden welke Hieronymus gevonden heeft in die ringetjes der kronieken der Joden van welke 15 tekens hierna verklaard zal worden. Dat eerste van de 4 tekens zal zijn dat die macht van Satan die geminderd en gebonden was door die passie van onze heer zal gelost en ontbonden worden. Want die duivel is gebonden tot zekere tijden dat hij ontbonden zal worden om de mens meer te renteren en om meer te beproeven de uitverkoren/ want in het laatste der wereld zullen die goede volkomen goed zijn en die kwade volkomen kwaad zijn. Als staat in het laatste kapittel van de Apocalyps. Tempus prop est. Etc.

Dat tweede teken zal zijn wanneer de liefde en broederlijke minnen en liefdadigheid verkoeld zal zijn en die devotie verdroogd is, wat nu den tijd is en hoe langer hoe kwader. Want de poort van medelijden is dicht gedaan en de bron van medelijden heeft gesloten zijn bronnen, maar nu regeert openbaar roof, dieverij, branden op de onschuldigen die geen troost hebben. Trouw is gefaald onder sommige vrienden en verwanten en het zal niet gevonden worden voor dat god oordeelt diegene die liefdadigheid en ontferming verjaagd hebben uit de wereld. Dat 3^de teken van de vier zal zijn als allerhande manieren van kwaadheid en zonden zijn in de wereld en de vrees Gods achtergesteld en niet geacht wordt. En als er in de wereld noch was medelijden of ontferming zijn zal maar onderhouden wordt allerhande bedrog. En als die mensen elkaar minnen met een verborgen minne en nergens naar vragen dan naar hun eigen profijt noch naar alle die vergenoegde deugden, wat die mensen zullen zijn voor het einde der wereld hovaardig die zichzelf verheffen en blasfemeerde naar god. En zullen niet onderdanig zijn hun ouders noch oversten noch geestelijk noch lichamelijk. Ze zullen zijn ondankbaar en vijandig weerspannig zonder rust of vrede. Dan zullen ze meer beminnen hun vleselijke begeerten dan god en zullen overvloeien van alle kwaadheid als van hovaardij, verraad, nijd, doodslag en van valse contrarie gevonden zijn ze praktisch. Sint Paulus die was ten einde der wereld schrijft tot Timotheüs in de 2^de epistel. Laat ons nu overpeinzen of deze dingen niet bijna toekomend zijn en zoals ik in mijzelf bepeins zo heb ik grote zorgen, want die zonden zijn zo groot nu ter tijd dat het niet mogelijk is om te schrijven. God wil doch zijn volk bekeren en ordineren tot ware penitentie.

Dat 4^de teken zal zijn wanneer beroerte, oorlogen en strijden zullen zijn in veel verscheiden plaatsen der wereld en dat onder alle creaturen die in de wereld leven. Want als Matheus in het 14^de kapittel zegt strijden en oorlogen zullen zijn en vijanden de een de ander contrarie in de hele wereld. Het ene volk zal opstaan tegen de ander, bedrog en verraad zullen bedrijven die steden tegen hun ingezeten, vrede zal uit het land zijn. Die grootste zullen zich opheffen tegen de minste en tegen zichzelf, de kleinste tegen de grootse en tegen zichzelf. De ene stad zal beroerte maken tegen de ander en elk huisgezin zal zich scheiden, de ene mens zal hem wapenen tegen de anderen, dat kind tegen de oude man, de machtige tegen die edele, de prins tegen zijn onderzaten en de onderzaten tegen hun heer en prinsen. Daar zal klooster noch verzameling zijn, het zal vol twist en beroerte zijn. En dan zal vervuld zijn dat Jeremias zegt in het 9^de kapittel. Iedereen wacht hem voor zijn naasten en vertrouwt niet zijn broeder want iedereen zal hem gelaten als vriend, mar vol bedrog en de ene broeder zal de anderen bespotten en zal vredig spreken onder bedekking van vrede, maar in het geheim zal hij lagen leggen. Dan zal vervuld zijn dat die profeet Messias zegt. Wacht u van uw wijf die slaapt in uw armen, want ze zal haar man bedriegen. Dat kind zal de vader onrecht doen en de dochter haar moeder. Das eigen huisgezin zal opstaan tegen den meester des huis en zullen vijanden worden. De ene broeder zal de ander ter dood leveren, de vader de zoon, de kinderen de vader. En als al deze dingen zijn openbaar zal dat zijn een teken van het einde der wereld. Andere beroerten zullen zijn in de elementen, want voor dat einde der wereld zal algemeen dure tijd zijn overal in de wereld in alle landen en provincies. Want het zal zijn dat de aarde geen soorten vruchten of nooddruft om het leven te onderhouden dragen zal. Zo’ n grote aardbeving zal er zijn tegen de loop de naturen en zo vervaarlijk zodat de huizen, kastelen, burchten zullen omvallen en verdorven worden.

In de zee en rivieren zullen meer beroerten zijn dan het plegen. Die lucht zal vervuld worden met menigerlei infecties waarvan zullen komen pestilentiën, sterfte en andere corrupties zo wel in de beesten als in de mensen. Donder, bliksem, wind en tempeesten zullen vreselijker zijn dan ze ooit waren zo dat die mensen zeer angstig zullen zijn en met grote zorgen. En omdat Hieronymus bevonden heeft 15 principale tekens die geschieden zullen voor dat algemene oordeel van onze heer Jezus Christus. Maar we weten niet of deze 15 tekens geschieden zullen vervolgende of dat er enig ander teken tussen beide geschieden zullen want sint Hieronymus zegt daarvan geen zekerheid noch ander doctoren, maar ze zetten het in de wil van god almachtig.

Hier nae volgend die xv. principale teken die voorgaen sullen dat grote oordeel ons heeren Jesu.

Van dat eerste Teeken.

T Iierst teken dat vorghaen sal dat ghemeyn ordeel sal zijn dat die zee haer sal opheffen.xl.cubitus bouen alle bergen der werelt/ ende si sal bliuen op gheheuen in haer plaetsen in een teeken van enen mirakele sonder oueruloyen oft neder te vallen in een plaatse mere dan in dander maer stille staende in haer eyghen stede/ om dye woorden van psalmita wairachtich soude zijn/ dat hij seyt Wonderlick is die verheffinge der zee. Dit sal god laten geschien om te mistroosten die hovaerdigen. Als staat in putbijs xiiij.cap. Therte van den houaerdigen is gelijck der barnende zee die nemmermeer geen ruste en heeft ende anders niet en begeert dan twist kiuen en strijt want onder de houaerdigen is altoos twist ende twedracht als Solomon seyt. want houaerdie wilt altoos inden hoochsten staet ende van eenen cleynen dinge dat hy gedaen heeft wilt hij seer geloeft zijn ende nemmermeer en wert hy versaet van eeren. Ende dit sal god laten geschien of te punieren die houaerdigen so hoge verheuen ende om haer lant te doen dalen en vernederen,/ ende omdat si souden bekennen haer sonden ende tot penitencie keeren/ want god is so vol ontfermhertichheit ende liefden das hi geen siele en soude laten verdoemen/ maer vermaent altoos met teken/ als tegenspoet tribulacie om de lieden te keren tot hem ende doen penitencie. Daar als die Apostel seyt/ De sonde en wert niet vugeuen voer datt genoech voer gedaen is.

Hierna volgen die 15 principale tekens die voorgaan zullen dat grote oordeel van onze heer Jezus.

Van dat eerste teken.

Het eerste teken dat voorgaan zal dat algemene oordeel zal zijn dat die zee zich zal opheffen 40 ellenbogen boven alle bergen der wereld en ze zal blijven opgeheven in haat plaats in een teken van een mirakel zonder overvloeien of neer te vallen in een plaats meer dan in de ander, maar stil staan in zijn eigen plaats. Zodat die worden van de psalm waarachtig zouden zijn dat hij zegt. Wonderlijk is die verheffing der zee. Dit zal god laten geschieden om te mistroostig die hovaardige. Als staat in pubis 8^ste kapittel. Het hart van de hovaardige is gelijk de brandende zee die nimmermeer geen rust heeft en niets anders begeert dan twist, kijven en strijd, want onder de hovaardige is altijd twist en tweedracht als Solomon zegt. Want de hovaardige wil altijd on de hoogste staat en van een klein ding dat hij gedaan heeft wil hij ze geloofd zijn en nimmermeer wordt hij verzadigd van eer. En dit zal god laten geschieden of te straffen de hovaardige zo hoog verheven en om hun land te doen dalen en vernederen. En omdat ze zouden bekennen hun zonden en tot penitentie keren. Want god is zo vol ontferming en liefde dat hij geen ziel zou laten verdoemen. Maar vermaant altijd met tekens als tegenspoet, tribulatie om de lieden te keren tot hem en doen penitentie. Daar als die Apostel zegt. De zonden worden niet vergeven voordat er genoeg voor gedaan is.

Vanden. ij. Teken.

Tweede teken dat voorgaen sal den gemenen oordel sal zijn Dat die zee neder dalen sal in die diepte der aerden so diep dat mensche nauwelic sien sal als de p nauw seit in zijn. i. cap.dat de scepper der werelt sal die ze doen sincken in die diepte der aerden ghelijck oft si wtghedroecht ware/ in een teken der uervaerlijckheyt ende onmenschelickheyt/ betekenden das die houaerdige ende oncuische menschen vol vleeschelijker begeerten hen hebben uerheuen in deser werelt bi grote verwaentheyt/ en hebben lieuer gearbeit ende pijn te lijden om te uercrigen eere macht ende weerlijcke costelijcke huysen ende timmeragie ende en hebben niet willen timmeren inden hemel bij onsen here xrsty oft geestelijke timmeragie voor haer sielen. En gelijckerwijs als si utsteken hebben die arme oetmodige ende ghebrekelijke van goede van deser werelt/ maer indien dach als haer die zee so neder bergen sal/ sal dat voorteken zijn voer sulke lieden ende maniere van ontsiene/ die welcke voer genoemde zonden ueroetmoedicht ende utsteken in grote beschaemte worden ende in uerdoemenisse haer der sonden na wtwijs des woerts van sinte Lucas int.xiiij.ca. Qui se exaltat humliabi.ende in puer.xxix Superbum sequitur humilitas.

Van het 2^de teken.

Tweede teken dat voorgaan zal ten algemene oordeel zal zijn. Dat die zee neer dalen zal in die diepte der aarde en zo diep dat mens nauwelijks zien zal als de profeet nauw zegt in zijn 1^ste kapittel dat de schepper der wereld zal die zee doen zinken in die diepte der aarde gelijk of ze uitgedroogd was. In een teken der vervaarlijke en onmenselijkheid. Dat betekent dat de hovaardige en onkuise mensen vol vleselijke begeerten zich hebben verheven in deze wereld bij grote verwaandheid en hebben liever gearbeid en pijn te lijden om te verkrijgen eer, macht en wereldlijke kostbare huizen en timmerage. En hebben niet willen timmeren in den hemel bij onze heer Christus of geestelijke timmerage voor hun zielen. En gelijkerwijs als ze uitgestoken hebben die arme ootmoedige en gebrekkelijk van goed van deze wereld. Maar in die dag als zich de zee zo neder bergen zal dan zal dat een voorteken zijn voor zulke lieden en manieren van ontzien. Die voorgenoemde zonden verootmoedigt en uitsteken in grote beschaamd worden en in verdoemenis van hun zonden naar het uitwijzen van het woord van sint Lucas in het 14^de kapittel. Qui se exaltat humliabi en in puur 29 Superbum sequitur humilitas.

Vanden. iij. teeken.

T derde teken sal sijn,/ dat alle beesten vischen monster ende inder zee sijnde sullen vergaderen ende en doen grote clachten ende roepen seer ureselic dwelc men inden hemel horen sal ende god salt alleen verstae waer af seit Jo.int.xij.ca. Spreckt der aerden ende si sal u segghen die quaetheit der menschen ende der visscen der zeer sellent u vertellen. Dit sal god laten geschien tot eenen teeken der menschen die gheleeft hebben int wat der genoechten ende in begeren hairs vleesch ende de hem verblijt hebben meer in das in pipen ende in singen/ dan in die geboden Jesu xrsty/ want haer genuechte sal verkeert worden in tranen ende in weene, als Lu.int.vi.ca. We u die in deser werelt lacht want ghi sult schreyen in den dach des oordels. Ende die in deser werelt penitencie gedaen hebben mogen hem wel verblijden. Als ons heere seyt/ weent ende verdrager die wederspoet der werelt want ghy sult verblijen in mijn glorie. Ende die visschen ende beesten der zee in een maniere van spreken/ sullen hem beclagen ende roepen wrake over den menschen vanden sonden voor welcken si soo grote pijne lijden inder zee.

Van het 3de teken.

Het derde teken zal zijn dat alle beesten, vissen, monster en die in de zee zijn zullen verzamelen en doen grote klachten en roepen zeer vreselijk wat men in de hemel horen zal en god zal het alleen verstaan waarvan zegt Johannes in het 12^de kapittel. Spreekt de aarde en ze zal u zeggen de kwaadheid der mensen en de vissen der zee zullen het u vertellen. Dit zal god laten geschieden tot een teken der mensen die geleefd hebben in wat der genoegen en in begeren van hun vlees en die zich verblijd hebben meer in dat in pijpen en in zingen dan in de geboden van Jezus Christus. Want hun genoegen zal veranderd worden in tranen en in wenen als in Lucas in het 6^de kapittel. Wee u die in deze wereld lacht, want gij zal schreien in de dag des oordeels. En die in deze wereld penitentie gedaan hebben mogen zich wel verblijden. Als onze heer zegt, weent en verdraagt de tegenspoed der wereld want gij zal verblijden in mijn glorie. En de vissen en beesten der zee in een manier van spreken zullen zich beklagen en roepen wraak over den mensen van de zonden voor welke zo zo’n grote pijn lijden in de zee.

Vanden.iiij.teken.

Dat vierde teken sal zijn/dat die zee ende alle ander wateren ende riueren sullen bernen vanden viere comende wten hemel in een pijne der oncuysscen die welcke geleeft hebben in dese werelt na den lust ende wille haers vleesch/ ende der oncusyheit tegen tgebot gods/ want sulc volck barren in vier ende solphur.als Apsca.int.xxi.ca geseyt is. Want nader genoechten die si gehadt hebben in haer der oncuysheit sullen si hebben also menige bizonder pine in das euwige vier als in apo.xviij.quantum in delitijs fuir/tantum date tormentum et luchtium. Geeft den oncuiscen ende overspelder pine na datsi in haren vleselijke wille gezondicht hebben dese punicie sal zijn betekent als de zee ende alden wateren sullen barnen

Van het 4^de teken.

Dat vierde teken zal zijn dat die zee en alle ander wateren en rivieren zullen branden van vuur dat uit de hemel komt in een pijn van de onkuise die geleefd hebben in deze wereld naar de lust en wil van hun vlees en de onkuisheid tegen Gods gebod. Want zo’n volk zal branden in vuur en zwavel als Apocalyps zegt in het 21^ste kapittel. Want naar de genoegen die ze gehad hebben in hun onkuisheid zullen ze hebben alzo menige bijzondere pijn in dat eeuwige vuur als in Apocalyps 18; xviij.quantum in delitijs fuir/tantum date tormentum et luchtium. Geef de onkuise en overspelers pijn naar dat ze in hun vleselijke wil gezondigd hebben. Deze straf zal betekent als dat de zee en alle wateren zullen branden.

Van dat vijfste teeken.

Dat vijfde teken sal zijn/ Dat alle cruden bomen bosschagien sullen sweeten dropelen gelijck bloet/ als Sibilla voerseit heeft. Ende Joel in. ij.cap. sprekende inden persone van god. In dien dage sal ic geuen teekenen inden hemel ende inder aerden wasem des roocks/ in dien seluen dage sullen vergaderen alle vogelen ende die sullen roepen ende weenen ende niet wiet willen eeten noch drincken in geenrehande maniere. Den voerseiden roock ende bloet dat die boomen ende cruden sweten sullen dat sal god laten gescien in een pijne ende uervaertheyt der dootslagers die haren euen kersten mensche hebben verslagen in wraecke ende principalick die verslagen hebben die onnoselen die noyt en mesdeden in enigen saken/ want het is vanden vier sonden die wrake roepen ende die omnenschelicheyt roept en climpt inden hemel/ als in Gen.ca.iiij.sprekende inden persoen van god tot Caym. Dat bloet dijns broeders Abel roept tot my vander aerden/ ende dat wenen ende gecrijs der vogelen die niet en sullen willen eten noch drincken/ sal gesonden worden in een pine der gulsiger dronckaerts die altijt in deser werelt in gulsiche ende dronckenscap waren want sulcke lieden sullen gepinicht worden inden hellen vanden honger den doot/ende so sullen si mit diuersen pinen gepijnicht worden.

Van het vijfde teken.

Dat vijfde teken zal zijn dat alle kruiden, bomen en bosschages zullen druppels zweten gelijk bloed zoals als Sybille voorzegt heeft. En Joel in het 2^de kapittel spreekt in de persoon van god. In die dag zal ik tekens geven in de hemel en in de aarde wasem van rook en in datzelfde dag zullen verzamelen alle vogels en die zullen roepen en wenen en niet wiet willen eten noch drinken op generhande manieren. De voorzegde rook en bloed dat die bomen en kruiden zweten zullen dat zal god laten geschieden in een pijn en angst der touwslagers die hun even christen mensen hebben verslagen in wraak en principaal die verslagen hebben de onschuldigen die nooit misdeden in enige zaken want het is van de vier zonden die wraak roepen en de onmenselijkheid roept en klimt in de hemel als in Genesis kapittel 4 spreekt in de persoon van god tot Kain. Dat bloed van uw broeder Abel roept tot mij van de aarde en dat wenen en gekrijs der vogels die niet zullen willen eten noch drinken zal gezonden worden in een pijn der gulzige dronkaards die altijd in deze wereld in gulzigheid en dronkenschap waren. Want zulke lieden zullen gepijnigd worden in de hellen van de honger de dood zo zullen ze met diverse pijne gepijnigd worden.

Vanden sesten teeken.

T seste teken/ dat alle steden borgen castelen huysen ende ander timmeragien sullen vallen als s. Lu. ende Mat.int xxiiij.ca. Daer en sal genen steen opten andere bliuen hy sal gedestueert worden. Ende dat sal god laten gescien om in veruaertheyt te brenghen die hier ghearbeyt hebben om grote castelen ende schoone huysen the maken ende meer begeerten hebben daer toe gehadt dan te funderen ende repaeren die huysen derer eeren gods gemaect worden om inden hemel een huys te vinden Als sint Jan int xxiiij.ca Dair ons gesontmaker seit In mijn vaders huys sijn veel woeningen. Want die sielen sullen verscheiden loon hebben nae dat si uerdient hebben/ deen min dander meer. Daer by verstaen wi veele woeningen. Ay lazen men begeert meer costelike huysen te maken om dlichaem dan om die siele een huysken te maken daer god bi zijnder gracien soude mogen woenen. Daer of seit Ysaias Wee u ghy rijken die maect huysen bi huyzen met bedroch ende vermeerderdt u landen ende velden den acker bij den acker die ghi openbaerlijc den armen met gewelt af neemt die tegen u geen macht en hebben. O rijcke wrecke wilt op u weerlijcke huysen sien die gji met grote neersticheit gefundeert hebt ende wilt eens in u seluen seggen Ay lasen had ick doch een huys ghesticht mijnder sielen inden hemel so neerstich als ic opden aerden ghedaen heb. Och wat had ick mi ende mijnder sielen vreets bereyt/ ende hoe wijslic had ick gedaen.

Van het zesde teken.

Het zesde teken dat alle steden, burchten, kastelen, huizen en ander timmerage zullen vallen als Sint Lucas en Matheus in het 24^ste kapittel. Daar zal geen steen op de andere blijven, het zal vernield worden. En dat zal god laten geschieden om in angst te brengen die hier gearbeid hebben om grote kastelen en mooie huizen te maken en meer begeerten hebben daartoe gehad dan te funderen en repareren die huizen die ter ere van god gemaakt worden om in de hemel een huis te vinden Als sint Johannes in het 24^ste kapittel. Daar onze gezond maker zegt. In mijn vaders huis zijn veel woningen. Want die zielen zullen verscheiden loon hebben nadat ze verdiend hebben, de een minder en de ander meer. Daarbij verstaan wij vele woningen. Aai helaas, men begeert meer kostbare huizen te maken om het lichaam dan om de ziel een huisje te maken daar god bij zijn gratie zou mogen wonen. Daarvan zegt Jesaja. Wee u gij rijken die maakt huizen bij huizen met bedrog en vermeerdert uw landen en velden de akker bij de akker die gij openbaar de armen met geweld afneemt die tegen u geen macht hebben. O rijke vrek, wil op u wereldlijk huizen zien die gij met grote naarstigheid gefundeerd hebt en wil eens in uzelf zeggen. Aai helaas, had ik doch een huis gesticht voor mijn ziel in de hemel zo vlijtig als ik op de aarde gedaan heb. Och wat had ik mij en mijn ziel vrede bereid en hoe wijs had ik gedaan.

Dat. vij.teeken.

Dat. vij. teken sal zijn/ dan die steenen tegen malcanderen sullen smiten ende vechten/ ende sullen in stucken van een scueren ende also vechtende sullen si eenen groten clanc ende ghecrijs geuen dat niemant dan god alleen uerstaen sal. Alst geschieden doen ons here Jesus xrsty gecruyst was. Als Matheus int.xxvij.ca. Ptere scisse sunt. Datsal geschien om te veruaeren den herden zijn dan stenen die niet en worden vermorwet god te vrezen wat men hem seit predict van die pine der hellen.vanden oordele vander passien ons heren/ die stenen hebben medelijden gehadt inder passien ons heren Jesu inder manieren van spreken ende zijn gescoert Maer lasen de sondaren sijn so verherdt dat si haer sonden niet en willen openbaren om penitencie te doen ende berouw daer af te crijgen. Laet ons Jesum bidden voor sulken verhertheyt/ maer dat hy ons verleenen wil wairachtich berou van onse sonden. Amen.

Dat 7^de teken.

Dat 7^de teken zal zijn dan die stenen tegen elkaar zullen smijten en vechten en zullen in stukken vaneenscheuren en alzo vechtend zullen ze een grote klank en gekrijs geven dat niemand dan god alleen verstaan zal. Als het geschiedde toen onze heer Jezus gekruisigd was. Als Matheus in het 37^ste kapittel. Ptere scisse sunt. Dat zal geschieden om te bang die harder zijn dan stenen die niet worden vermurwd god te vrezen wat men van hen zegt predikt van de pijnen der hellen van het oordeel en van de passie onze heer. Die stenen hebben medelijden gehad in de passie van onze heer Jezus in de manieren van spreken en zijn gescheurd. Maar helaas, de zondaren zijn zo verhard dat ze hun zonden niet willen openbaren om penitentie te doen en berouw daarvan te krijgen. Laat ons Jezus bidden voor zulke verharding, maar dat hij ons verlenen wil waarachtig berouw van onze zonden. Amen.

Van dat.viij.teken.

Dat.viij.teken sal sijn geen gemeen aertbeuinge ende beruerte der aerden. Ende sal geschien ouer alle de werelt so vreeslic datter noch man noch wijf noch beeste sal mogen ouer ende bliuen staen/ maer sullen al ter aerden geworpen worden/ also in Apoca.ca/xvi. Er factus est terre moru. etc. Eer ons heer sal comen ten oordel. Sal so groten aertbeuinge zijn dat noyt dier gelijken gesien en was. Ende dit sal god laten geschien om die ghene de dan opter aerden zijn te veruaeren. Ende sal een teken zijn dat de aerde niet meer onderhouden noch dragen sal die sondaers maer sal hem begeuen ende god sal daer iusticie ouer doen ende salse ewelick uermale dien mit lucifer inder hellen. Ende de menschen ende sondaers sullen holen en plaetse soecken om hem in te bargen. Ende daer sal geopenbaert worden die onwaerdicheyt dye god heeft totten sondaers die hem niet en wilden bekeren wat teeken dat sy voortijs gesien hebbe.

Van dat. 8^ste teken.

Dat. 8^ste teken zal zijn geen algemene aardbeving en beroerte der aarde en zal geschieden over al de wereld zo vreselijk zodat er noch man noch wijf noch beest zal mogen overeind blijven staan, maar zullen alle ter aarde geworpen worden, alzo in Apocalyps kapittel 16. Er factus est terre moru. etc. Eer onze heer zal komen ten oordeel zal er zo’ n grote aardbeving zijn dat er nooit dergelijke gezien was. En dit zal god laten geschieden om diegene die dan op de aarden zijn bang te maken. En het zal een teken zijn dat de aarde niet meer onderhouden noch dragen zal die zondaars, maar zal ze begeven en god zal daar justitie over doen en zal ze eeuwig vermalen met Lucifer in de hellen. En de mensen en zondaars zullen holen en plaatsen zoeken om zich in te bergen. En daar zal geopenbaard worden die onwaardigheid die god heeft tot de zondaars die zich niet wilden bekeren wat teken dat ze voortijds gezien hebben.

Dat. ix.teeken.

Dat. ix.teken sal sijn/ Dat die aerde sal effen zijn sonder berch of dal. Ende dit sal gescieden als ysatas int xl.ca. Alle bergen ende hueuelen sullen ueroetmoedicht worden ende neder geleyt Ende dat sal god laten gescien om te uervaren alle princen edelen die hem in deser werelt verhuene hebben ende ander mensche uerstoken/ want alle coningen hertogen princen ende edelen zijn al den armen ende werclieden gelijc/ want si van eender materien zijn ende van eenen voorvader. Ende god sal sulcken coningen ende heren loonen na haren wercken als Math.int. /xvi.ca. Die soen des menschen sal een yegelijc geuen na zijn wercken. Als Dauid. Als ic sal nemen den tijt dan sal ic gemeenljick ordelen goede en quade wercken sonder ondersceyt van wat state of condicien si sijn.

Dat 9^de teken.

Dat 9^de teken zal zijn dat die aarde zal effen zijn zonder berg of dal. En dit zal geschieden als Jesaja zegt in het 40^ste kapittel. Alle bergen en heuvels zullen verootmoedigd worden en neer geleid en dat zal god laten geschieden om bang te makken alle prinsen en edelen die zich in deze wereld verheven hebben en ander e mensen verstoken. Want alle koningen, hertogen, prinsen en edelen zijn alle armen en werklieden gelijk want ze zijn van een materie en van een voorvader. En god zal zulke koningen en heren lonen naar hun werken als Matheus in het 16^de kapittel. De zoon des mensen zal iedereen geven naar zijn werken. Als David. Als ik zal nemen de tijd dan zal ik algemeen oordelen goede en kwade werken zonder onderscheid van wat staat of conditie ze zijn.

Van dat Thiende teeken.

Dat thiende teken sal sijn/ dat alle mans/ vrouwen die hem inder aerde geborgen hadden sullen wtcomen als wtsinnige menschen en sullen so seer verwondert ende verslagen zijn van vervaertheit dat deen totten anderen niet en sal connen spreken. Ende dit sal gescien in een teken dat wanneer god ordelen sal goede ende quade sal hem niemant connnen onsculdigen/ welck ordel hem uercondocht heeft geweest met veel teken om dat si hem bekeren souden totter ontfermicheit ende penitencien/ ende god salt oec laten gescien tot eenen onderwijs der menschen die opter aerden lueuen sullen dat maria de moeder gods aenroeperse dat zodanige in die ueren dat ordeels niemant verbidden sal/ noch geen zal ze bistaen dan die gode werken.

Van dat tiende teken.

Dat tiende teken zal zijn/ dat alle mannen, vrouwen die zich in de aarde verborgen hadden zullen uitkomen als uitzinnige mensen en zullen zo zeer verwonderd en verslagen zijn van angst dat de een tot de anderen niet zal kunnen spreken. En dit zal geschieden in een teken dat wanneer god oordelen zal goede en kwade zal hem niemand kunnen verontschuldigen welk oordeel hem verkondigd is geweest met veel tekens omdat ze zich bekeren zouden tot de ontferming en penitentie. God zal het ook laten geschieden tot een onderwijzen der mensen die op de aarde leven zullen dat Maria de moeder Gods aanroepster dat zodanige in die uren dat oordeels niemand verbidden zal, noch geen zal ze bijstaan dan die goed werken.

Dat.xi.teken.

Dat. xi.teken sal zijn/ dat alle grauen sullen opgaen vanden opganc der zonne totter nederganc ende alle de gebeenten der menschen die gestoruen zijn van aenbegin der werelt tot dien dagen so sullen op die grauen comen liggen of si ter stont souden verrizen als Eze.int.xxxvij.ca. Ic sal openen u grauen/ Dit sal geschien in een teeken dat alle verborgen dingen ende ongebiechten sonden ende heimelike sonden gedaen zonder biechte oft penitencie die sullen al uermeladijt ende openbaer worden. Als Euange. Geen dinc so verborgen ten sal in die dach gheopenbaert zijn noch niet so onbekent ten sal voort comen ende bekent worden.

Dat 11^de teken.

Dat 11^de teken zal zijn dat alle graven zullen opengaan van de opgang der zon tot de neergang en alle gebeenten der mensen die gestorven zijn van het begin der wereld tot die dagen zo zullen op die graven komen te liggen of ze terstond zouden verrijzen als Ezechiël in het 37^ste kapittel. Ik zal openen uw graven. Dit zal geschieden in een teken dat alle verborgen dingen en niet gebiechte zonden en heimelijke zonden gedaan zonder biecht of penitentie die zullen al vermaledijd en openbaar worden. Als Evangelist. Geen ding zo verborgen het zal in die dag geopenbaard zijn en noch niet zo onbekend het zal voortkomen en bekend worden.

Dat. xij.teken.

Dat.xij.teken sal zijn. Dat die sterren sullen vallen wten hemel/ want alle sterren ende planeten die metten loop omme gaen ende stille staen/ sullen vallen ende wtworpen groete cometen ende sterten gelijck barnenden lancien das vreselic om aensien zijn zal/ ende die beesten sullen dan ooc vergaderen op die velden mit groten gecrijsch zonder eten ende drincken/ als Math.scrijft vande sterren int.xiiij.cap Stelle cadern. Hier wt mach men verstaen dat mense niet meer sien en sal dan of si wten hemel waren/ als mense van s. Ambro. Jero, ende Beda verstaen mach/ dat die zonne, mane, licht ende ander claerheit sullen verdonkert zijn tot uerminderinge das lichtes mer om die perfectie der gewarige zone di iusticie ons here iesu xrsty die sal comen ordelen in der claerheit bi welken clairheit zon ende maen sullen verdonkert zijn/ als Johel int.ij.ca. Eer god sal comen ten ordel sal die zonne verdonkeren ende die maen veranderen in bloet Ende die sterren en sullen niet vallen maer so groten vieren sullen si van hem geuen das se scinen wten hemel te vallen. Ende die machten des hemels als den engelen ende geesten sullen berueren ende beuen in dien dach des ordels of reuerencie ende om sorge oft angxte dat si uerdoolt sullen worden mer om ootmoedichheit ende dit sal gescien om te uervaren die geuallen zijn dan dat kersten geloue/ oft die ghene die dat achterhouden hebben om saken van voorspoede oft van tegenspoede.

Dat 12^de teken.

Dat 12^de teken zal zijn dat de sterren zullen vallen uit de hemel. Want alle sterren en planeten die met de loop omgaan en stil staan zullen vallen en uitwerpen grote kometen en staarten gelijk brandende lansen wat vreselijk om te aanzien zal zijn. De beesten zullen dan ook verzamelen op de velden met groot gekrijs zonder eten en drinken als Matheus schrijft van de sterren in het 14^de kapittel Stelle cadern. Hieruit mag men verstaan dat men ze niet meer zien zal dan of ze uit de hemel waren als mens het van Sint Ambrosius, Hieronymus en Beda verstaan mag dat die zon, maan, licht en andere helderheid zullen verdonkerd zijn tot vermindering van het licht. Maar om die perfectie der ware zon, dat is de justitie van onze heer Jezus Christus. Die zal komen oordelen in de helderheid waarbij de helderheid van de zon en maan zullen verdonkerd zijn zoals Joel in het 2^de kapittel. Eer god zal komen ten oordeel zal die zon verdonkeren en de maan veranderen in bloed en de sterren zullen niet vallen, maar ze zullen zo’ n groot vuur van zich geven dat ze schijnen uit de hemel te vallen. En de machten des hemels zoals den engelen en geesten zullen beroeren en beven in die dag des oordeels of reverentie en om zorgen of angst dat ze verdoold zullen worden, meer om ootmoedigheid. Dit zal geschieden om bang te maken die gevallen van dat christelijke geloof of diegenen die dat achterhouden hebben om zaken van voorspoed of van tegenspoed.

Dat.xiij.teken

Dit teken sal zijn dat alle mans vrouwen ende kinderen die dan noch opter aerden leuen sullen zonder middel al steruen. Ende dit daer om dat si souden uerrisen ten voerseiden dage des ordels mitten genen die gestoruen zijn van beginsel der werelt int dien dage/ Lace dit sal wel een bedruckt werck zijn dat al lueuende menschen sittende of staende liggende of gaende etende of drinkende sullen al doot bliuen op haer onversienste. O arme menschen meendi altijt the leuen/peins oy niet dag ghy steruen moet/ ende weet uren noch tijt ende hebt geen achterdencken op uw sonden Wat sult ghy doen als ghy niet en hebt tijt noch respijt om u sonden te beteren.

Dat 13^de teken

Dit teken zal zijn dat alle mannen, vrouwen en kinderen die dan noch op de aarde leven zullen zonder middel alle sterven. En dit daarom dat ze zouden verrijzen ten voorzeiden dag des oordeels met diegenen die gestorven zijn van het begin der wereld in het die dag. Helaas, dit zal wel een bedrukt werk zijn dat alle levende mensen die zitten, staan of liggen of gaande eten en drinken zullen allen dood blijven op het onvoorziene. O arme mensen, meen je altijd te leven. Peinst je nooit een dag dat gij sterven moet en weet uren noch tijd en hebt geen achterdenken op uw zonden. Wat zal je doen als je geen tijd noch respijt hebt om uw zonden te beteren.

Dat. xiiij.teeken.

Dit sal zijn/ dat hemel ende earde al elementen sullen berren ende by zodanich al dingen die opter aerden zijn alle lichamen van mans en vrouwen sullen al verbrant worden ende verkeren in asscen/ als in Gen,ca. iij. Puluis es/ in pulieren reuerterteris. Ende vander seluen resolucie des hemels ende der aerden seit Mat.int.xiiij.ca. Celum te terra transibunt. Ende van dezen vier seit Psal. Ignis annua ipum procedet/ Tvier sal voer gaen dat gemein ordel welc vier sal seer groot zijn bider godliker macht niet alleen tvier in het seluen maer alle vieren dye inder aerden zijn ende daer bouen sullen vergaderen om die werelt te verbarren. Ende die doctoren seggen dat dit vier drie crachten hebben sal ende dat van drie vieren/ als die cracht des aertschen viers om te nemen ende te verbarren all gevoelijke dingen als bomen cruiden ende al aertsche dingen want dat vier sal al in assce verkeren als alle lichamen der mensche. Ende het sal hebben de cracht des viers der elementen, ende sal purgeren ende uernieuwen die elementen. Ende dit vier sal om die werelt gaen ende purgeren die elementen van alle onreinicheden die te ontfangen hebben van die sonden der menschen. Want alle menschen ende dieren sullen dan versaet zijn vanden dienst dair si af gedient plegen te zijn. Ende hier om iewel te gelouen dat dit vier sal alzo hoge op vliegen als den rooc der offerhande der afgoden. Ende also hoge als die infectie oft besmittinge des menschen geulogen zijn. Ende dit vier sal also hoge vliegen om dat al te purgeren/ ende die elementen sullen doer tvoirseide vier gepurgeert zijn van alle donkerheit ende de lucht sal gereinicht zijn van alle onreinicheit ende alle andere elementen. Ende daerom als ons here seit dat hemel ende aerde duergaen sullen dat salmen verstaan dat si niet uergaen sullen na die substancie want si sijn incorrupt belof onverganckeleke. Maer na eniger disposicie die welcke veruert sullen worden van eniger qualiteyt oft disposicie mits volmaeckt in een ander/ want tvoerste vier sal.xc.cubit gaen bouen alle bergen ghelijck die dit van deden om te purgeren al bouenste deel der lucht van alle onreinicheit ende oncuisheit van roock ende stanck dat dede die sondaers gemaect hebben mits haren sonden/ ende by desen model al den hemel ghepurgiert worden. Mer de hemeliche dingen sullen geensis by dese vier vergaen dan alleen gepurgiert worden’ als proheet seit Ipsipe but in auteme ymanes Den hemel sal vergaen na sommige disposieci ende veranderinge weiln staet si nu sijn dat dat geen behoef al zijn ende en sulen niet vergaederen spreken na der corruptibiler substancien.

Dat 14^de teken.

Dit zal zijn dat hemel en aarde en alle elementen zullen branden bij zodanige alle dingen die er op der aarde zijn en alle lichamen van mannen en vrouwen zullen alle verbrand worden en veranderen in as als in Genesis kapittel 3. Puluis es, in pulieren reuvrterteris. En van dezelfde resolutie des hemels en der aarde zegt Matheus in het 14^de kapittel. Celum te terra transibunt. En van dit vuur zegt Psalm Ignis annua ipum procedet. Het vuur zal voorgaan dat algemene oordeel en dat vuur zal zeer groot zijn bij de goddelijke macht en niet alleen het vuur in zichzelf, maar alle vuren die in de aarde zijn en daarboven zullen verzamelen om die wereld te verbranden. Die doctoren zeggen dat dit vuur drie krachten hebben zal en dat van drie vuren als die kracht van het aardse vuur om te nemen en te verbaranden alle voelbare dingen als bomen, kruiden en alle aardse dingen want dat vuur zal alles in as veranderen als alle lichamen der mensen. En het zal hebben de kracht van het vuur der elementen en zal purgeren en vernieuwen de elementen. En dit vier zal om die wereld gaan en purgeren die elementen van alle onreinheden die ze ontvangen hebben van de zonden der mensen. Want alle mensen en dieren zullen dan verzadigd zijn van de dienst waarvan ze gediend plegen te zijn. En hierom wel te geloven dat dit vuur zal alzo hoog op vliegen als de rook der offerande der afgoden. En alzo hoog als die infectie of besmetting der mensen gevlogen zijn. En dit vuur zal alzo hoog vliegen om dat al te purgeren en die elementen zullen door het voorzegde vuur gepurgeerd zijn van alle donkerheid en de lucht zal gereinigd zijn van alle onreinheid en alle andere elementen. En daarom als onze heer zegt dat hemel en aarde doorgaan zullen. Dat zal men verstaan dat ze niet vergaan zullen na die substantie want ze zijn niet corrupt of onvergankelijk. Maar na eniger dispositie die vervoerd zullen worden van enige kwaliteit of dispositie mits volmaakt in een ander. Want het voorste vuur zal 90 ellenbogen gaan boven alle bergen gelijk die dit dan deden om te purgeren al bovenste delen der lucht van alle onreinheid en onkuisheid van rook en stank dat die zondaars gemaakt hebben mits hun zonde. Bij dit model zal de hemel gepurgeerd worden. Maar de heimelijke dingen zullen geenszins bij dut vuur vergaan dan alleen gepurgeerd worden als de profeet zegt; Ipsipe but in auteme ymanes. De hemel zal vergaan na sommige dispositie en verandering in welke staat ze nu zijn dat dat geen behoef te zal zijn en zullen ze niet verzamelen te spreken na de corrupte substanties.

Vanden. xv. teeken

Dat.xv,teken sal sijn/ dat hemel ende aerde sijn zullen verniuet inden manieren voerseit ende alle menschen sullen verrisen om ten ordele te comen als vanden eersten deer der voerseide nieuwheden seit. S. Tho. Dat de elementen uernyeut sullen zijn by begripinge van sommige clearheit want niet aerde sal claer sijn in dat buytenste deel oft se gekeert ware ende dat water gelijc den cristale ende die lucht gelijc den hemel ende dat vier ghelijck de lichte des hemels. Ende aenden hemel te sien en salder geen nieuwicheit zijn dan datse niet rueren en sullen/ maer vaste stille sullen si bliven staen in haer plaetsen. Ende gewaerlijck dit voerseide vuur sal verbarren alle lichamen der menschen tsi leuen de dode goede ofte quade maer daer sal onderscheyt zijn/ want het salt geen pijn geven want er daer niet en vijndt te purgeren. Niet te meer dan dat vier vanden forneyse pijne deden.iij.kinderen die daar ingeset waren/ als Daniel.in zijn .iij.ca/ maer aenden goeden daert uit de purgeren sal pijn geven na dat noot is om gepurgeert the zijn/ en dit vier voerseit sal recouereren ende intensitue geven dattet verloren heft int geduiren ende dat vier ende sal niemant leuende vinden alst blijket in die voersiede teken. Ende sekerlic dits al niet als ic voerseit hebbe want niemant en weet dan god alleen oft dese teken gescien sullen deen na dander sonder enich middel of niet of datter meer dan een geschieden sal op eenen dacht want ics onseker ende onkenlijc. Ende daerom ist mogelic dattet vier der purgacien comen sal op die selue uren als de mensche verslagen zijn ende sal se verbarrne te poyer. Ende daerom en salmen niet certeyn seggen dat dese voerseide teken sullen geschieden.xv.dagen deen na den anderen als Jeromy.beuonden heeft in die hebreeusche croniken want hi en versekert dat selue niet maer men mach wel gelouen das de voerseiden teken of meeste deel geapprobleert metten heiliger euangelien gescien sullen ende de werelt uerbarren sal ende de elementen ghepurgeert sullen worden. Ende ooc die heilige lichamen der doden verrisen sullen. Ende dat vier sal omuangen dat ordel na die onreinicheit/ ende sal dalen met grot hitten ter hellen om de quade daer mede reynigen ende dat van subtijlicheit is in dit vier ende van goede werken sal bouen bliuen in glorien/ ende daerom ist openbaer dat een ordel dat vier voergaen sal.

Van het 15^de teken.

Dat 15^de teken zal zijn dat hemel en aarde zijn zullen vernieuwd in de manieren voorzegt en alle mensen zullen verrijzen om ten oordeel te komen als van de eerste der de voorzegde nieuwheden zegt Sint Thomas. Dat de elementen vernieuwd zullen zijn bij begrip van sommige helderheid. Want de aarde zal niet helder zijn in dat buitenste deel alsof ze gekeerd was en dat water gelijk het kristal en die lucht gelijk de hemel en dat vuur gelijk het licht des hemels. En aan de hemel te zien zal er geen nieuwigheid zijn dan dat ze niet roeren zullen, maar vast stil zullen ze blijven staan in hun plaatsen. En waarlijk dit voorzegde vuur zal verbranden alle lichamen der mensen, hetzij levend, de dode, goede of kwade. Maar daar zal onderscheid zijn want het zal geen pijn geven want het vindt daar niets om te purgeren. Niet meer dan dat vuur van het fornuis die pijn deed de 3 kinderen die daarin gezet waren als Daniel in zijn 3^de kapittel. Maar aan de goeden dar het uit de purgeren zal pijn geven nadat het nood is om gepurgeerd te zijn en dit vuur voorzegt zal herstellen en intensiteit geven dat het verloren heft in het verduren en dat vuur zal niemand levend vinden als het blijkt in die voorzegde tekens. En zeker dit is al niet zoals ik voorzegt heb want niemand weet dan god alleen of deze tekens geschied zullen de een na de ander zonder enig middel of niet of dat er meer dan een geschieden zal op een dag, want ik het onzeker en onbekend vindt. En daarom is het mogelijk dat het vuur der purgatie komen zal op datzelfde uur als de mensen verslagen zijn en zal ze verbranden tot poeder. En daarom zal men niet zeker zeggen dat deze voorzegde tekens zullen geschieden 15 dagen de een na de anderen als Hieronymus bevonden heeft in die Hebreeuwse kronieken. Want hij verzekert dat zelf niet, maar men mag wel geloven dat de voorzegde tekens of meeste deel goed gekeurd met het heilige evangelie geschieden zullen en de wereld verbranden zal en de elementen gepurgeerd zullen worden. En ook de heilige lichamen der doden verrijzen zullen. En dat vuur zal omvangen dat oordeel na die onreinheid en zal dalen met grote hitten ter helle om de kwade daarmee te reinigen en dat vanwege zijn subtiele is dit vuur en van goede werken zal boven blijven in glorie en daarom is het openbaar dat een oordeel dat vuur voorgaan zal.

Hoe ons Heere sal comen then oordel.

Bi ons kersten geloue, dats biden credo so behoort ons the weten dat ons here ter seluen dage sal comen ordelen leuenden ende dode goede ende quade/ ende sal een yegelic geuen na zijn verdienst/ ende dit sal geschieden als die verlosser comen sal met grot macht inder tijd der iusticien/ wanneer een ontfermherticheit meer zijn sal/ als s. Jan int/x.ca. van Apo. Een engel daelde vanden hemel ende sette den rechteren voet opter zee/ ende sinen slincken voet opter aerden ende swoer bi den leuenden god inden hemel dat den tijt niet meer en souden zijn/ Glosa/ Den tijt der ontfermherticheit maer den tijt des ordels/ ende seit datter spraken tot hem suenen donderslagen daermen by verstaen moet.vij.yslicheden die in dien dach vallen sullen op de verdoemde/ ende tegen dat sullen de salige hebben.vij. vruechden inden dach des ordels. By de eersten donder verstaet die verizenis der doode lichamen van mans ende vrouwen want na die purgacie des viers opder aerden sal de verlosser bereyt sijn then ordeel te comen en sijn engelen sullen blaen/ ende geuen geluyt ende vergaderen die wtuercoren vrienden gods die inder asccen ghekeert sullen zijn die die vier hoeken der aerden/ als Mattheus int. xxiiij.ca. Mittet angelos suos cum tuba. Dese stemme sal gehoort worden van goede ende quade die al verrisen sullen op dien dach/ als die Apost.ad Chorin. Oens quider refurgem. Ende dat trompet al uervaerlijke luiden/ waer af Jeron. Slaep ick waeck ick eet ic drinc ic of wat dinc dat ic doe/ alle tijt dunct my dat geluyt des laetsten trompette des godlics ordels horen luyden die mij ooren seggende. Staet op ghy dooden ende coempt ten ordel. Ende als een doctor seit opt boec der wijsheit. Dit geluyt des trompetten sal geuen eenen geuoelicken clanc ende roepende tgebot ons heren Jesu xrsty bi welken geboden alle de dooden verrisen sullen als Crysosto. This een veruaerlike stemme des trompettes die doet onderdanich zijn ende de elementen die cliuen ende scyeden de steenen ende doet opgaen die hellen ende doer brect die poorten van Aram ende die yseren poorte der hellen ende breect die banden der dooden ende sal een ygelick lichaem geuen sijn ziel/ welcke dan getrocken sullen sijn wt der diepheiden. Want alle sielen sullen comen tot haren lichamen. Ende die stemme sal niet alleen gehoort sijn inder aerde/ maer oock inden hemel.

Ende dan then eirsten sal comen Adam met al sijn geslachte die in god gelooft hebben/ ende hem gedanct en gheert hebben. Abraham sal comen met allen heyligen patriarchen. Ysaias met allen heylighen propheten. Dauid met allen goeden ende rechtueerdigen coningen. Sint Steuen ende Sinte Laurens met alden ghenen die haer bloet gestort hebbe voor die liefde gods ons heren Jesu Christi. Sinte Nycalaus metten heyligen maechden Sinte Elizabeth met allen deuoten weduwen. Sinte Anna met allen gehouden die haer huewelicken staet wel ende eerlijken gehouden hebben. Die coninginne des hemels sal comen metten religiosen personen de haer in deser tijt gedient hebben. Ende desgelijcs sal dese stemme gehoort worden inder hellen als Chrisosto. Ende dan sullen comen Lucifer Asmoden ende andere capiteinen met aldat inder hellen is. Dan sal comen Caym die sinen broeder versloech metten voorseiden duuvels ende metten doetslagers Judas met alle verraders. Pylatus metten onrechtvaerdigen rechters. Herodes met allen valschen coningen ende princen die verdruct hebben den onnoselen. Barrabas met allen dieuen. Lamech metten ouerspelders. Nemroth metten woekenaers. Seth metten onrechtvaerdigen cooplieden. Symon magnus metten toeuenaers ende swarte constenaers. Athalia de mordernesse met allen vrouwen die haer kinder verdaen hebben. Jesabel mitten lichten vrouwen ende soe voort als s.Ja.ca.v. Procedet qui bona fecerunt in refurec.etc.

Biden tweesten donder is te verstaen als in apoca.dat die ghene die ten ordel comen sullen in vieren gedeilt worden. Die yerste orden sullen ghelijck besitters zijn als Maria de moeder gods/ die apostolen, dicipulen, confessoren, martyren/patriarchen, propheten Ende dese orden sal daar bi staen niet om die sentencie te seggen/ mer om diesentencie Jesu the approberen. Ende in dese orden sullen zijn al die haer goet achter gelaten hebben in deser werelt ter eeren gods/ ende zijn arm van geeste geweest ende hebben Jesus armoede geuolcht/ als arme religiosen ende ander deuote personen de gods geboden hebben onderhouden/ Matth.in.xix.ca. Vos que reliogiosa. In die.ij.orden sullen zij geordelt alle goede kersten ende behoudenden nochtans somtijts in sonden zijn geuallen maer willich penitencie gedaen ende volbracht de werken der ontfermhertichheit tot hem sal seggen god/ ik heb honger gehadt ende ghi hebt mu gespijst/ ik heb dorst gehadt ik ben pelgrim geweest ende soo voort/ Tot dyen sal ons here seggen/ Comt mijn arfgenamen indat rijke mijns vaders dat u bereyt es geweest van aenbegin der werelt. Die. iij.orden sal zijn vanden verdoemden ende sullen quade kersten zijn die niet veruult en hebben die wercken der ontfermhertichtheit. Ende ons here sal tot hem seggen als Math.in.xxij.ca. Ick heb honger en dorst gehadt/ ende ghi en hebt mi niet gespijst noch gelaeft. Ic heb die salicheit uwer sielen begeert ende ghi en hebbes niet gehacht. Ghi en hebt mi niet ter herbergen ontfangen/ noch gecleet noch verlost wter geuanekis/ ende die uerdoemde sullen antwoorden/ Here wanneer hebben wi u naect gesien ende wi en hebben u niet gecleet of si wilden seggen opter aerden hebben wi u niet gesien/ die here sal antwoerden/ dat ghi den minste inder werelt vanden armen gegeuen hebt in mijnen naem dat heb di in my gegeuen/ ende dat ghi hem niet gegeuen en hebt dat heb di mij ontseyt. Ende daerom gaet ghi vermaledijde in dat ewige vier. Die.iiij. orden sullen sijn Joden, Turcken ende Heiden die dat geloue ons heren niet gehouden en hebben/ ende dese orden sal gegeven worden den duuvele sonder enige ontfermherticheit of ordeel daer ouer te doen/ want sulc volck es verordelt ende undoodt eer si van der werelt sceyden/ als Jo.i.iij.cap. Qui non credit iam iudicat est. Ende Math.i.xiij.ca. die engelen sullen vergaderen die quade wten goede/ ende sullen senden in dat barnende forneys ende vier der hellen daer ewlick wenen ende droefheit sullen zijn sonder getal/ ende tis te vermoeden dat de quaden verordelt sullen wesen eer die goede kersen dat ontfermhertich woort sullen horen/ Comt gebenedijde mijns vaders ende besit dat u bereyt is van ewicheden. Die wijse man seit ooc/ Laet weg nemen die quade dat hi niet die glorie gods en aenschouwe noch en sie.

Hoe onze heer zal komen ten oordeel.

Bij ons christelijke geloof, dat is bij het credo, zo behoort ons te weten dat onze heer terzelfder dag zal komen oordelen levenden en dode, goede en kwade en zal iedereen geven naar zijn verdienste. Dit zal geschieden als die verlosser komen zal met grote macht in de tijd der justitie wanneer een ontferming meer zijn zal als Sint Johannes in het 10^de kapittel van Apocalyps zegt. Een engel daalde van de hemel en zette de rechtervoet op de zee en zijn linkervoet op de aarde en zwoer bij de levende god in de hemel dat de tijd er niet meer zou zijn. Glossaria. De tijd der ontferming, maar den tijd des oordeels en zegt dat er spraken tot hem zeven donderslagen. Daarbij moet men verstaan 7 ijselijkheden die in die dag vallen zullen op de verdoemde. Tegen dat zullen de zalige hebben 7 vreugden in de dag des oordeels. Bij de eerste donder versta de verrijzenis der dode lichamen van mannen en vrouwen want na de purgatie van het vuur op de aarde zal de verlosser bereid zijn ten oordeel te komen en zijn engelen zullen blazen en groot geluid geven en verzamelen de uitverkorenen Gods die in ad veranderd zullen zijn in de vier hoeken der aarden zoals Mattheus in het 24st kapittel. Mittet angelos suos cum tuba. Deze stem zal gehoord worden van goede en kwade die alle verrijzen zullen op die da zoals die Apostel ad Korazim. Oens quider refurgem. En die trompet al vervaarlijk luiden waarvan Hieronymus. Slaap ik, waak ik, eet ik, drink ik of wat ding dat ic doe, alle tijd dunkt mij dat geluid van de laatste trompet der goddelijke oordeels horen luiden die mij oren zeggen. Staat op gij doden en kom ten oordeel. En als een doctor zegt op het boek der wijsheid. Dit geluid van de trompet zal geven een gevoelige klank en roept het gebod van onze heer Jezus Christus bij welk gebod alle doden verrijzen zullen als Chrysostomus. Dit is een vervaarlijk stem van de trompet die doet onderdanig zijn en de elementen die klieven en scheiden de stenen en doet opengaan de hellen en doorbreekt de poorten van Aram en de ijzeren poort der hellen en breekt de banden der doden en zal elk lichaam geven zijn ziel die dan getrokken zullen zijn uit der diepheiden. Want alle zielen zullen komen tot hun lichamen. En die stem zal niet alleen gehoord zijn in de aarde, maar ook in de hemel.

En dan zal ten eerste komen Adam met al zijn geslacht die in god geloofd hebben en hem gedankt en geëerd hebben. Abraham zal komen met allen heiligen patriarchen. Jesaja met alle heiligen profeten. David met alle goede en rechtvaardige koningen. Sint Steven en Sint Laurentius met al diegenen die hun bloed gestort hebben voor de liefde Gods onze heer Jezus Christus. Sint-Nicolaas met de heilige maagden. Sint Elizabeth met alle devote weduwen. Sint Anna met allen gehuwden die hun huwelijkse staat goed en fatsoenlijk gehouden hebben. De koningin des hemels zal komen metten religieuzen personen die haar in deze tijd gediend hebben. En desgelijks zal deze stem gehoord worden in de hellen als Chrysostomus zegt. En dan zullen komen Lucifer Asmoden en andere kapiteins met alles dat er in de hellen is. Dan zal zomen kain die zijn broeder versloeg met de voorzegde duivels en met de doodslagers Judas met alle verraders. Pilatus met de onrechtvaardige rechters. Herodes met alle valse koningen en prinsen die verdrukt hebben de onschuldigen. Barrabas met alle dieven. Lamech metten overspelers. Nimrod met de woekeraars. Seth met de onrechtvaardige kooplieden. Simon Magnus met de tovenaars en zwarte kunstenaars. Athalia de moordenaars met alle vrouwen die hun kinderen verdaan hebben. Jezabel met de lichte vrouwen en zo voort als Sint Jacob 5^de kapittel. Procedet qui bona fecerunt in refurec.etc.

Bij de tweede donder is te verstaan zoals in Apocalyps dat diegene die ten oordeel komen zullen in vieren gedeeld worden. Die eerste orde zullen gelijk bezitters zijn als Maria de moeder God, de apostelen, discipelen, belijders, martelaars, patriarchen, profeten en deze orde zal daar bijstaan niet om die sententie te zeggen maar om distensie Jezus te approberen. En in deze orde zullen zijn allen die hun goed achtergelaten hebben in deze wereld ter eren Gods en zijn arm van geest geweest en hebben Jezus armoede gevolgd als arme religieuzen en andere devote personen die Gods geboden hebben onderhouden, Mattheus in het 19^de kapittel. Vos que reliogiosa. In die 2^de orde zullen zijn geoordeeld alle goede christenen, behalve nochtans somtijds in zonden zijn gevallen maar gewillig penitentie gedaan en volbracht de werken der ontferming. Tot hen zal zeggen god, ik heb honger gehad en gij hebt mu gespijsd, ik heb dorst gehad, ik ben pelgrim geweest en zo voort. Tot die zal onze heer zeggen. Kom mijn erfgenamen in dat rijk van mijn vader dat u bereid is geweest van het begin der wereld. Die 3 orden zal zijn van de verdoemden en zullen kwade christen kersten zijn die niet vervuld hebben de werken der ontferming. Ons ze heer zal tot ze zeggen als Matheus in het 22^ste kapittel. Ik heb honger en dorst gehad en gij hebt mij niet gespijsd noch gelaafd. Ik heb de zaligheid van uw ziel begeert en gij heb het niet geacht. Gij hebt mij niet ter herbergen ontvangen, noch gekleed noch verlost uit de gevangenis en de verdoemde zullen antwoorden. Heer, wanneer hebben wij u naakt gezien en wij hebben u niet gekleed alsof ze wilden zeggen, op de aarde hebben wij u niet gezien. De heer zal antwoorden; dat gij de minste in de wereld van de armen gegeven hebt in mijn naam dat heb je in mij gegeven en dat gij ze niet gegeven hebt dat heb je mij ontzegt en daarom gaat gij vermaledijde in dat eeuwige vuur. Die 4 orden zullen zijn Joden, Turken en Heidenen die dat geloof van onze heer niet gehouden hebben. Deze orden zal gegeven worden de duivel zonder enige ontferming of oordeel daarover te doen want zo’n volk is veroordeeld en ondood eer ze van der wereld scheiden zoals Johannes in het 4^de kapittel. Qui non credit iam iudicat est. En Matheus 1’ 13^de kapittel; di engelen zullen verzamelen de kwaden uit de goeden en zullen ze zenden in dat brandende fornuis en vuur der hellen waar eeuwig wenen en droefheid zullen zijn zonder getal en het is te vermoeden dat de kwaden veroordeeld zullen wezen eer die goede christenen dat ontfermend woord zullen horen/. Kom gezegende van mijn vader en bezit dat u bereid is van eeuwigheid. De wijze man zegt ook: Laat wegnemen die kwade zodat hij niet die glorie Gods aanschouwt noch ziet.

Hoe ons Heere sal comen then oordel.

Bi ons kersten geloue, dats biden credo so behoort ons the weten dat ons here ter seluen dage sal comen ordelen leuenden ende dode goede ende quade/ ende sal een yegelic geuen na zijn verdienst/ ende dit sal geschieden als die verlosser comen sal met grot macht inder tijd der iusticien/ wanneer een ontfermherticheit meer zijn sal/ als s. Jan int/x.ca. van Apo. Een engel daelde vanden hemel ende sette den rechteren voet opter zee/ ende sinen slincken voet opter aerden ende swoer bi den leuenden god inden hemel dat den tijt niet meer en souden zijn/ Glosa/ Den tijt der ontfermherticheit maer den tijt des ordels/ ende seit datter spraken tot hem suenen donderslagen daermen by verstaen moet.vij.yslicheden die in dien dach vallen sullen op de verdoemde/ ende tegen dat sullen de salige hebben.vij. vruechden inden dach des ordels. By de eersten donder verstaet die verizenis der doode lichamen van mans ende vrouwen want na die purgacie des viers opder aerden sal de verlosser bereyt sijn then ordeel te comen en sijn engelen sullen blaen/ ende geuen geluyt ende vergaderen die wtuercoren vrienden gods die inder asccen ghekeert sullen zijn die die vier hoeken der aerden/ als Mattheus int. xxiiij.ca. Mittet angelos suos cum tuba. Dese stemme sal gehoort worden van goede ende quade die al verrisen sullen op dien dach/ als die Apost.ad Chorin. Oens quider refurgem. Ende dat trompet al uervaerlijke luiden/ waer af Jeron. Slaep ick waeck ick eet ic drinc ic of wat dinc dat ic doe/ alle tijt dunct my dat geluyt des laetsten trompette des godlics ordels horen luyden die mij ooren seggende. Staet op ghy dooden ende coempt ten ordel. Ende als een doctor seit opt boec der wijsheit. Dit geluyt des trompetten sal geuen eenen geuoelicken clanc ende roepende tgebot ons heren Jesu xrsty bi welken geboden alle de dooden verrisen sullen als Crysosto. This een veruaerlike stemme des trompettes die doet onderdanich zijn ende de elementen die cliuen ende scyeden de steenen ende doet opgaen die hellen ende doer brect die poorten van Aram ende die yseren poorte der hellen ende breect die banden der dooden ende sal een ygelick lichaem geuen sijn ziel/ welcke dan getrocken sullen sijn wt der diepheiden. Want alle sielen sullen comen tot haren lichamen. Ende die stemme sal niet alleen gehoort sijn inder aerde/ maer oock inden hemel.

Ende dan then eirsten sal comen Adam met al sijn geslachte die in god gelooft hebben/ ende hem gedanct en gheert hebben. Abraham sal comen met allen heyligen patriarchen. Ysaias met allen heylighen propheten. Dauid met allen goeden ende rechtueerdigen coningen. Sint Steuen ende Sinte Laurens met alden ghenen die haer bloet gestort hebbe voor die liefde gods ons heren Jesu Christi. Sinte Nycalaus metten heyligen maechden Sinte Elizabeth met allen deuoten weduwen. Sinte Anna met allen gehouden die haer huewelicken staet wel ende eerlijken gehouden hebben. Die coninginne des hemels sal comen metten religiosen personen de haer in deser tijt gedient hebben. Ende desgelijcs sal dese stemme gehoort worden inder hellen als Chrisosto. Ende dan sullen comen Lucifer Asmoden ende andere capiteinen met aldat inder hellen is. Dan sal comen Caym die sinen broeder versloech metten voorseiden duuvels ende metten doetslagers Judas met alle verraders. Pylatus metten onrechtvaerdigen rechters. Herodes met allen valschen coningen ende princen die verdruct hebben den onnoselen. Barrabas met allen dieuen. Lamech metten ouerspelders. Nemroth metten woekenaers. Seth metten onrechtvaerdigen cooplieden. Symon magnus metten toeuenaers ende swarte constenaers. Athalia de mordernesse met allen vrouwen die haer kinder verdaen hebben. Jesabel mitten lichten vrouwen ende soe voort als s.Ja.ca.v. Procedet qui bona fecerunt in refurec.etc.

Biden tweesten donder is te verstaen als in apoca.dat die ghene die ten ordel comen sullen in vieren gedeilt worden. Die yerste orden sullen ghelijck besitters zijn als Maria de moeder gods/ die apostolen, dicipulen, confessoren, martyren/patriarchen, propheten Ende dese orden sal daar bi staen niet om die sentencie te seggen/ mer om diesentencie Jesu the approberen. Ende in dese orden sullen zijn al die haer goet achter gelaten hebben in deser werelt ter eeren gods/ ende zijn arm van geeste geweest ende hebben Jesus armoede geuolcht/ als arme religiosen ende ander deuote personen de gods geboden hebben onderhouden/ Matth.in.xix.ca. Vos que reliogiosa. In die.ij.orden sullen zij geordelt alle goede kersten ende behoudenden nochtans somtijts in sonden zijn geuallen maer willich penitencie gedaen ende volbracht de werken der ontfermhertichheit tot hem sal seggen god/ ik heb honger gehadt ende ghi hebt mu gespijst/ ik heb dorst gehadt ik ben pelgrim geweest ende soo voort/ Tot dyen sal ons here seggen/ Comt mijn arfgenamen indat rijke mijns vaders dat u bereyt es geweest van aenbegin der werelt. Die. iij.orden sal zijn vanden verdoemden ende sullen quade kersten zijn die niet veruult en hebben die wercken der ontfermhertichtheit. Ende ons here sal tot hem seggen als Math.in.xxij.ca. Ick heb honger en dorst gehadt/ ende ghi en hebt mi niet gespijst noch gelaeft. Ic heb die salicheit uwer sielen begeert ende ghi en hebbes niet gehacht. Ghi en hebt mi niet ter herbergen ontfangen/ noch gecleet noch verlost wter geuanekis/ ende die uerdoemde sullen antwoorden/ Here wanneer hebben wi u naect gesien ende wi en hebben u niet gecleet of si wilden seggen opter aerden hebben wi u niet gesien/ die here sal antwoerden/ dat ghi den minste inder werelt vanden armen gegeuen hebt in mijnen naem dat heb di in my gegeuen/ ende dat ghi hem niet gegeuen en hebt dat heb di mij ontseyt. Ende daerom gaet ghi vermaledijde in dat ewige vier. Die.iiij. orden sullen sijn Joden, Turcken ende Heiden die dat geloue ons heren niet gehouden en hebben/ ende dese orden sal gegeven worden den duuvele sonder enige ontfermherticheit of ordeel daer ouer te doen/ want sulc volck es verordelt ende undoodt eer si van der werelt sceyden/ als Jo.i.iij.cap. Qui non credit iam iudicat est. Ende Math.i.xiij.ca. die engelen sullen vergaderen die quade wten goede/ ende sullen senden in dat barnende forneys ende vier der hellen daer ewlick wenen ende droefheit sullen zijn sonder getal/ ende tis te vermoeden dat de quaden verordelt sullen wesen eer die goede kersen dat ontfermhertich woort sullen horen/ Comt gebenedijde mijns vaders ende besit dat u bereyt is van ewicheden. Die wijse man seit ooc/ Laet weg nemen die quade dat hi niet die glorie gods en aenschouwe noch en sie.

Hoe onze heer zal komen ten oordeel.

Bij ons christelijke geloof, dat is bij het credo, zo behoort ons te weten dat onze heer terzelfder dag zal komen oordelen levenden en dode, goede en kwade en zal iedereen geven naar zijn verdienste. Dit zal geschieden als die verlosser komen zal met grote macht in de tijd der justitie wanneer een ontferming meer zijn zal als Sint Johannes in het 10^de kapittel van Apocalyps zegt. Een engel daalde van de hemel en zette de rechtervoet op de zee en zijn linkervoet op de aarde en zwoer bij de levende god in de hemel dat de tijd er niet meer zou zijn. Glossaria. De tijd der ontferming, maar den tijd des oordeels en zegt dat er spraken tot hem zeven donderslagen. Daarbij moet men verstaan 7 ijselijkheden die in die dag vallen zullen op de verdoemde. Tegen dat zullen de zalige hebben 7 vreugden in de dag des oordeels. Bij de eerste donder versta de verrijzenis der dode lichamen van mannen en vrouwen want na de purgatie van het vuur op de aarde zal de verlosser bereid zijn ten oordeel te komen en zijn engelen zullen blazen en groot geluid geven en verzamelen de uitverkorenen Gods die in ad veranderd zullen zijn in de vier hoeken der aarden zoals Mattheus in het 24st kapittel. Mittet angelos suos cum tuba. Deze stem zal gehoord worden van goede en kwade die alle verrijzen zullen op die da zoals die Apostel ad Korazim. Oens quider refurgem. En die trompet al vervaarlijk luiden waarvan Hieronymus. Slaap ik, waak ik, eet ik, drink ik of wat ding dat ic doe, alle tijd dunkt mij dat geluid van de laatste trompet der goddelijke oordeels horen luiden die mij oren zeggen. Staat op gij doden en kom ten oordeel. En als een doctor zegt op het boek der wijsheid. Dit geluid van de trompet zal geven een gevoelige klank en roept het gebod van onze heer Jezus Christus bij welk gebod alle doden verrijzen zullen als Chrysostomus. Dit is een vervaarlijk stem van de trompet die doet onderdanig zijn en de elementen die klieven en scheiden de stenen en doet opengaan de hellen en doorbreekt de poorten van Aram en de ijzeren poort der hellen en breekt de banden der doden en zal elk lichaam geven zijn ziel die dan getrokken zullen zijn uit der diepheiden. Want alle zielen zullen komen tot hun lichamen. En die stem zal niet alleen gehoord zijn in de aarde, maar ook in de hemel.

En dan zal ten eerste komen Adam met al zijn geslacht die in god geloofd hebben en hem gedankt en geëerd hebben. Abraham zal komen met allen heiligen patriarchen. Jesaja met alle heiligen profeten. David met alle goede en rechtvaardige koningen. Sint Steven en Sint Laurentius met al diegenen die hun bloed gestort hebben voor de liefde Gods onze heer Jezus Christus. Sint-Nicolaas met de heilige maagden. Sint Elizabeth met alle devote weduwen. Sint Anna met allen gehuwden die hun huwelijkse staat goed en fatsoenlijk gehouden hebben. De koningin des hemels zal komen metten religieuzen personen die haar in deze tijd gediend hebben. En desgelijks zal deze stem gehoord worden in de hellen als Chrysostomus zegt. En dan zullen komen Lucifer Asmoden en andere kapiteins met alles dat er in de hellen is. Dan zal zomen kain die zijn broeder versloeg met de voorzegde duivels en met de doodslagers Judas met alle verraders. Pilatus met de onrechtvaardige rechters. Herodes met alle valse koningen en prinsen die verdrukt hebben de onschuldigen. Barrabas met alle dieven. Lamech metten overspelers. Nimrod met de woekeraars. Seth met de onrechtvaardige kooplieden. Simon Magnus met de tovenaars en zwarte kunstenaars. Athalia de moordenaars met alle vrouwen die hun kinderen verdaan hebben. Jezabel met de lichte vrouwen en zo voort als Sint Jacob 5^de kapittel. Procedet qui bona fecerunt in refurec.etc.

Bij de tweede donder is te verstaan zoals in Apocalyps dat diegene die ten oordeel komen zullen in vieren gedeeld worden. Die eerste orde zullen gelijk bezitters zijn als Maria de moeder God, de apostelen, discipelen, belijders, martelaars, patriarchen, profeten en deze orde zal daar bijstaan niet om die sententie te zeggen maar om distensie Jezus te approberen. En in deze orde zullen zijn allen die hun goed achtergelaten hebben in deze wereld ter eren Gods en zijn arm van geest geweest en hebben Jezus armoede gevolgd als arme religieuzen en andere devote personen die Gods geboden hebben onderhouden, Mattheus in het 19^de kapittel. Vos que reliogiosa. In die 2^de orde zullen zijn geoordeeld alle goede christenen, behalve nochtans somtijds in zonden zijn gevallen maar gewillig penitentie gedaan en volbracht de werken der ontferming. Tot hen zal zeggen god, ik heb honger gehad en gij hebt mu gespijsd, ik heb dorst gehad, ik ben pelgrim geweest en zo voort. Tot die zal onze heer zeggen. Kom mijn erfgenamen in dat rijk van mijn vader dat u bereid is geweest van het begin der wereld. Die 3 orden zal zijn van de verdoemden en zullen kwade christen kersten zijn die niet vervuld hebben de werken der ontferming. Ons ze heer zal tot ze zeggen als Matheus in het 22^ste kapittel. Ik heb honger en dorst gehad en gij hebt mij niet gespijsd noch gelaafd. Ik heb de zaligheid van uw ziel begeert en gij heb het niet geacht. Gij hebt mij niet ter herbergen ontvangen, noch gekleed noch verlost uit de gevangenis en de verdoemde zullen antwoorden. Heer, wanneer hebben wij u naakt gezien en wij hebben u niet gekleed alsof ze wilden zeggen, op de aarde hebben wij u niet gezien. De heer zal antwoorden; dat gij de minste in de wereld van de armen gegeven hebt in mijn naam dat heb je in mij gegeven en dat gij ze niet gegeven hebt dat heb je mij ontzegt en daarom gaat gij vermaledijde in dat eeuwige vuur. Die 4 orden zullen zijn Joden, Turken en Heidenen die dat geloof van onze heer niet gehouden hebben. Deze orden zal gegeven worden de duivel zonder enige ontferming of oordeel daarover te doen want zo’n volk is veroordeeld en ondood eer ze van der wereld scheiden zoals Johannes in het 4^de kapittel. Qui non credit iam iudicat est. En Matheus 1’ 13^de kapittel; di engelen zullen verzamelen de kwaden uit de goeden en zullen ze zenden in dat brandende fornuis en vuur der hellen waar eeuwig wenen en droefheid zullen zijn zonder getal en het is te vermoeden dat de kwaden veroordeeld zullen wezen eer die goede christenen dat ontfermend woord zullen horen/. Kom gezegende van mijn vader en bezit dat u bereid is van eeuwigheid. De wijze man zegt ook: Laat wegnemen die kwade zodat hij niet die glorie Gods aanschouwt noch ziet.

Then yrsten sal Jesus toonen den ondanckbaren die columne daer hy soe ouervloedlijc zijn bloet aen gestort heuet waer af wi god danken sullen Als Ambrosius Here ic ben meer gehouden in uwer bitterheyt die ghy in uwer passien gheleden hebt waer by ick gecocht bin/ dan ick ben die cracht schuldich die my gemaect heeft/ wamt gescepen te sijn en soude niet gebaert hebben en had ick niet gecocht geweest als Bernardus Ten is geen die soe profitelick om te genesen die wonden der sielen/ dan dick te overdencken die bitter passie ons heren Jesu.

Ten eerste zal Jezus tonen den ondankbare die zuil daar hij zo overvloedig zijn bloed aan gestort heeft, waarvan wij god danken zullen. Als Ambrosius: Heer, ik ben meer gehouden in uw bitterheid die gij in uw passies geleden hebt waarbij ik gekocht ben. Dan ik ben die kracht schuldig die mij gemaakt heeft want niet geschapen te zijn zou niet gebaard hebben was ik niet gekocht geweest als Bernardus. Er is geen die zo profijtelijk om te genezen de wonden der zielen dan vaak te overdenken die bittere passie onze heer Jezus.

Ten tweesten sal god thonen sijn preciose doornen croon den houerdigen die versmaet hebben met haer sierheit die op haer hooft geset hebben om der werelt the behagen ende hebben niet geacht die dorne croon die Jesus droeg op sijn hooft.

Ten tweede zal god tonen zijn kostbare kroon de hovaardige die versmaad hebben met hun sierlijkheid die ze op hun hoofd gezet hebben om de wereld te behagen en hebben niet geacht die doren kroon die Jezus droeg op zijn hoofd.

Then derden sal god toonen die lancie den nydighen die hem verblijt hebben int misual ende tegenspoet hairs euen kerstens. Van dien Seneca. Ick wilde dat die nydighe ooghen hadden aen allen hoecken der werelt siende/ op dat die lancie der nydicheit hem seluen doorstake van alder salicheyt/ want die nydighe heeft soe veel pijnen van geluckijghe mensen/ als hy genoechten heeft van ongeluckighe.

Ten derden zal god tonen die lans de nijdige die zich verblijd hebben in de misval en tegenspoed van hun even christenen Van die Seneca. Ik wilde dat die nijdige ogen hadden die aan alle hoeken der wereld zien opdat de lans der nijdigheid zichzelf doorstaken van alle zaligheid. Want die nijdige heeft zo veel pijnen van gelukkige mensen als hij genoegen heeft van ongelukkige.

Ten vierden sal god toonen de nagelen sijnder handen den gierigen die nemmermeer sat en sijn. Tot dien Paulus/ Hebben wi spijse ende cleedinge/ laet ons daer mede te vreeden sijn.

Ten.v.sal god tonen die nagelen sijnder voeten den dansers ende dansessen der werelt.

Ten vierden zal god tonen de nagels van zijn handen de gierige die nimmermeer zat zijn. Tot die Paulus. Hebben wij spijs en kleding, laat ons daarmee tevreden zijn.

Ten 5^de zal god tonen de nagels van zijn voeten den dansers en dansessen der wereld.

Ten.vi.sal god tonen zijn gloriose cruis den onuerduldigen die niet verdragen mogen enige tegenspoet/ dat volc wil wel met gode regneren maer sie en willen om god niet lijden/ tot hem ere g.o Begeren wi de suetheit des paradijs/ ons is van node dat wi hier bitterheit lijden.

Ten 6^de zal god tonen zijn glorieuze kruid de ongeduldige die niet verdragen mogen enige tegenspoet. Dat volk wil wel met god regeren maar ze willen om god niet lijden tot hem eer gunnen. Begeren we zoetheid van het paradijs, ons is van node dat wij hier bitterheid lijden.

Ten.vij.die geeselen daer hy mede gegeeselt was/ den oncuuscen die met haer oncuysheit hebben versmaet Jesus pijnen/ ende verdoruen hebben dat goet der natuiren ende principalic dat goet der sielen ende hebben gecort haer leuen sonder haer lichaem the castien ende te beteren haer leuen.

Ten 7^de de gesels waarmee hij gegeseld was de onkuise die met hun onkuisheid hebben versmaad Jezus pijnen en verdorven hebben dat goed der naturen en voornamelijk dat goed der zielen en hebben gekort hun leven zonder hun lichaam te kastijden en te beteren hun leven.

Then achtsten den purperen rock daer hem Pylatus mede clede ende den witten rock daer hem Herodes mede gecleet hadt om hem te begecken. Ende dit sal god tonen den houaerdigen die in deser werelt hebben versmaet met haer costelike clederen/ ende voerts mit wijden mouwen die si om die werelt te behagen hebben ghedragen om te trecken tot quader begeerten diet aensien/ als Chrisost. Die hem toe maken om een ander te trecken tot sonden/ sullen ontfangen dat ewige oordel/ want si grotelick sondigen.

Ten achtsten de purperen rok waarmee hem Pilatus kleed en de witte rok daar hem Herodes mee gekleed had om hem te bedekken. En dit zal god tonen de hovaardige die in deze wereld hebben versmaad met hun kostbare kleren en voorts met wijde mouwen die ze om de wereld te behagen hebben gedragen om te trekken tot kwade begeerten die het aanzien als Chrysostomus zegt. Die hem toe maken om een ander te trekken tot zonden zullen ontvangen dat eeuwige oordeel want ze groot zondigen.

Then.ix.sal hy toonen den valschen cooplieden ende ander bedriegers van deser werelt dat cleet daer sijn gebenedyde oghen mede verbonden waren doen si hem in sijnen ghebenedyden hals sloegen en vraechden wie was die u sloech/ die oock daer om arbeiden zijn oghen te stoppen ende verbijnden die alle dinc sien en weeten mach. Ende dit doen die arbeyden haer goet te vercoope met sweeren ende logenen ende louent den lieden dat op recht is/ al ist valsch ende meynen dattet god niet en siet.

Ten 9^de zal hij tonen de valse kooplieden en andere bedriegers van deze wereld dat kleed daar zijn gezegende ogen mee verbonden waren toen ze hem in zijn gezegende hals sloegen en vroegen wie was het die u sloeg. Die ook daarom arbeiden zijn ogen te stoppen en verbinden die alle dingen zien en weten mag. En die dit doen die arbeiden hun goed te verkopen met zweren en leugens en loven het de lieden dat het oprecht is, al is het vals en menen dat god het niet ziet.

Then thienden sal hy toonen die coorden daer zijn handen ende arme mede ghebonden waren die hem seluen ende eenen ander met omhelsen tot vleysselicker begeerten te trecken.

Ten tienden zal hij tonen de koorden daar zijn handen en armen mede gebonden waren die zichzelf en een andere met omhelzen tot vleselijke begeerten te trekken.

Then xi.sal god toonen die galle/ ende azijn daer hy mede ghelaeft was aent cruce/ den gulsighen die in deser werelt gheleeft hebben in gulsicheyt ende in dronckenscap/ Lucas int.vi.ca.seit van dien. De vobis qui faturati estis./ ende Jero. This onmogelick den gulsigen haren buyc te vullen in deser werelt ende haer sielen int paradijs the verblijden/ ende Bernar. Soe wie in deser werelt vervult ende versaedt is der vleescherlicker begeerten ende rusten is onweerdich gespijst te worden der godlijker spijsen des hemels/ als Ambrosius/ Die dronckaerts quetsen haer natuiren. Si verliesen die gracie goods ende die glorie des hemels/ ende vercrigen die eewige verdommenisse.

Ten 11^de zal god tonen de gal en azijn waarmee hij gelaafd aan het kruis de gulzige die in deze wereld geleefd hebben in gulzigheid en dronkenschap. Lucas in het 6^de kappitten zegt van dien. De vobis qui faturati estis en Hieronymus, Het is onmogelijk de gulzige hun buik te vullen in deze wereld en hun zielen in het paradijs te verblijden en Bernardus. Zo wie in deze wereld vervuld en verzadigd is met de vleselijke begeerten en rusten is onwaardig gespijzigd te worden de goddelijke spijzen des hemels/als Ambrosius. De dronkaards kwetsen hun naturen. Ze verliezen die gratie Gods en die glorie der hemel en verkrijgen die eeuwige verdoemenis.

Then.xij.sal hij tonen dat spekel daer hy in sijnder passien mede bespot was ende dat sal hy tonen hem die geblancket ende geciert zijn/ met eenigher substancie om te behagen ende een ander te trecken tot sonden/ ende salt toonen die hem schoonder maken dan si geboren zijn/ als Ambro. Deles picturam die/ si vultumtuum, naturali candore obnubulas/ er exquisito rubore perfundis.

Ten 12^de zal hij tonen dat speeksel waarmee hij in zijn passie bespot was en dat zal hij tonen hen die geblanket en versierd zijn met enige substantie om te behagen en een ander te trekken tot zonden zal ze tonen die zich mooier maken dan ze geboren zijn als Ambrosius. Deles picturam die, si vultumtuum, naturali candore obnubulas,er exquisito rubore perfundis.

Ten.xiij. sal god tonen sijn ghebenedijde haer ende baert dat hem wtgetogen was in zijnder passie hem die dat haer geuerwet ende gecrult hebben ende den vrouwen die dat haer ende hooft ontdect hebben om die mans daer mede tot sonden te trecken.

Ten 13^de zal god tonen zijn gezegende haar en baard dat hem uitgetrokken was in zijn passie hen die dat haar geverfd en gekruld hebben en de vrouwen die dat haar en hoofd zonder bedekking hebben om di mannen daarmee tot zonden te trekken.

Ten.xiiij. sal god tonen die teerlingen den dobbelaers ende die gespeelt hebben wt gierichiet om tytelic goot de crijgen/ want sulc spel is een berouinge/ ende nauwelic mag men sulcks doen sonder door sonde principalic alsmen wt gierichei speelt/ want giericheyt is in hem seluen dootsonden/ ende sulck volck is schuldich dat te recht te keren. Want het hem niet toebehoort/

Ten 14de zal god tonen de teerlingen de dobbelaars en die gespeeld hebben uit gierigheid om tijdelijk goed te krijgen. Want zo’n spel is een beroving en nauwelijks mag men zulks doen zonder door zonde en voornamelijk als men uit gierigheid speelt. Want gierigheid is in zichzelf een doodzonden en zulk volk is schuldig dat te recht te keren. Want het hem niet toebehoort.

Ten.xv. sal god tonen die penningen daer hy mede vercocht was/ den woekemaers die tgoet vanden lieden besitten ende geen restituci en doen/ Ay lusen wat sal sulck volck seggen then laesten oordel/ wat Judas gaf die dertich penningen weder daer hy god mede vercocht had wt giericheit ende ander rouers dieuen ende woekenaers houden ander luyden goed al wetende en doet geen gewarige penitencie/ hy en heeft eerst weder gegeven dat hy daer mede gewonnen heeft/ August. Die sonde en wordt nemmermeer vergheuen tsi dat onrechtuaerdich si weder ghegeuen.

Ten 15^de zal god tonen die penningen waarmee hij verkocht was de woekeraard die het goed van de lieden bezitten en geen restitutie doen. Aai helaas, wat zal zulk volk zeggen ten laatste oordeel. Want Judas gaf die dertig penningen weer waarmee hij god verkocht had uit gierigheid. Andere rovers, dieven en woekeraars houden andere lieden goed al wetende en doet geen ware penitentie, hij heeft eerst teruggegeven dat hij daarmee gewonnen heeft, Augustinus. Die zonde wordt nimmermeer vergeven tenzij het onrechtvaardig is het terug te geven.

Hoe God sal van ons rekenscap eysschen. Ende yrst vanden gedachten.

Then voerscreuen dage sal god rekenscap willen hebben van gedachten als int eerste boeck der wijsheit int. i.ca. In cogirationibus impij interrogario erit. Daer om sal hem een yeglijck wachten voor quade gedachten ende altoos voor oghen hebben dat men reeden daer af geuen moet. Jeronymus/ Men soude hem scamen te dencken tgeen dat hem yemant soude scamen te seggen. Ende gelijc hem yemant scamen soude voor die lieden onreyne ende quade werken te doen/ desgelijcs soude hem schamen da voor god te dencken/ als in tboeck der Con.int.xvi.ca. Die mensche siet dat van buyten vertonen/ maer god aenschouwet therte ende gedachten.

Hoed god sal rekenscap willen hebben van ydel spreken oft ydel woorden.

Ten tweeden sal god rekenscap willen hebben van ydel woorden ende sprake/ als Methe.syeyt in sijn. xij.cap. de omni verbo orioso reddes rationem.dats te seggen Dat wij reeden moeten geuen van allen ydelen woorden. En vraech di wat ydel woorden sijn/ Jeronymus. Die reden zijn ydel die de mensche sprect die hen niet en baten/oft noot en sijn diet hooret of spreckt. Ende Greogo.in moral. Een ydel sprake is dat geen reden en heeft van rechter nootsaken/ als Paulus die misseggers ende misprisers en sullen niet besitten dat rijcke gods. Wat sullen dan seggen die blasphemeerders die gesworen hebben by dat bloet wonden/ doot ende passie ons heeren/ ende dicwil sonder noot den naem ons heren ende sijnder heiligen/ Math.int.v.ca. Uwe reden sijn alleen wanneer ghi sweren wilt/ this alsoe ende anders niet/tsi datmen bedwongen is om nootsake dat aen u seluen gaet of aen u naeste/ in die noot machmen sweeren gelouen ende nemen den naem gods te orkonden ende tot een getuych vander waerheyt.

Hoe god rekenscap sal eysschen van allen lichamelike wercken.

Rekenscap sullen wy geuen ten derden van allen wercken des lichaems’ als Ecclesi. Ja, dat gaat nog veel verder, het zijn alle vermaningen hoe men leven zal en gestraft zal worden.

Dan volgt nog een vermaning hoe men de iesu xrsty sieke mens toespreken en leren zal in de artikelen van de dood.

Hoe God zal van ons rekenschap eisen en eerst van de gedachten.

Ten voorschreven dag zal god rekenschap willen hebben van gedachten als in het eerste boek der wijsheid in het 1^ste kapittel. In cogirationibus impij interrogario erit. Daarom zal hem iedereen wachten voor kwade gedachten en altijd voor ogen hebben dat men reden daarvan geven moet. Hieronymus. Men zou hem schamen te denken hetgeen dat hem iemand zou schamen te zeggen. En gelijk hem iemand schamen zou voor die lieden onreine en kwade werken te doen, desgelijks zou hem schamen dat voor god te denken als in het boek de Koningen in het 16^de kapittel. De mens ziet dat van buiten vertonen, maar god aanschouwt het hart en gedachten.

Hoe god zal rekenschap willen hebben van ijdel spreken of ijdele woorden.

Ten tweede zal god rekenschap willen hebben van ijdele woorden en sprake als Matheus zegt in zijn 12^de kapittel de omni verbo orioso reddes rationem.d dat is te zeggen. Dat wij reden moeten geven van allen ijdele woorden. En vraag je wat ijdele woorden zijn. Hieronymus. Die reden zijn ijdel die de mens spreekt die hen niet baten nodig zijn die het hoort of spreekt. En Gregorius in moralium. Een ijdele spraak is dat geen reden heeft van rechte noodzaak als Paulus die miszeggers en misprijzen zullen niet bezitten dat rijk Gods. Wat zullen dan zeggen die blasfemeerde die gezworen hebben bij dat bloed, wonden, dood en passie onze heer en vaak zonder nood de naam van onze heer en zijn heiligen. Matheus in het 5^de kapittel. Uw reden zijn alleen wanneer gij zweren wilt, het is alzo en anders niet, tenzij dat men bedwongen is om noodzaak dat aan uzelf gaat of aan uw naaste. In die nood mag men zweren en beloven en nemen den naam Gods te oorkonden en tot een getuige van de waarheid.

Hoe god rekenschap zal eisen van allen lichamelijke werken.

Rekenschap zullen wij geven ten derden van alle werken van het lichaam als Ecclesiasticus.

Ja, dat gaat nog veel verder, het zijn alle vermaningen hoe men leven zal en gestraft zal worden. Het is wel goed zo.

Dan volgt nog een vermaning hoe men de Jezus Christus zieke mens toespreken en leren zal in de artikelen van de dood.

Einde.

Hier is voleyndt een seer profytelick boecxken als eerst van dat leeuven ende doot des quaden Antekerst. Ende van die.xv.teken. ende die maniere hoe men siecken aenspreken zal als i liggen in die artikel des doots/ Ghemaeckt by meester Jan Gerson Cancelier van Parijs. Geprent tot Utrecht onder sint Mertens Toorn inden gulden Leeuw/ by my Jan Beerntson. Int Jaer ons Heeren. M. CCCC.EEEiE

Einde.

Hier is voleindigd een zeer profijtelijk boekje als eerst van dat leven en dood der kwade Antichrist. En van die 15 tekens en die manier hoe men zieken aanspreken zal als ze liggen in dat artikel van de dood. Gemaakt bij meester Jan Gerson, kanselier van Parijs. Geprent tot Utrecht onder sint Maartens Toren in den gulden Leeuw/ bij mij Jan Beerntson in het jaar onze heer 1539.