Hazelworm

Naam, etymologie.

Anguis fragilis; (breekbaar, broos, zwak) Hazelworm heet zo omdat ze onder de hazelaars voorkomt. Sloe-worm wordt het genoemd omdat ze kruipt en leeft onder de sloe of de slee, Prunus spinosa.

Blindslang heette in midden-Hoogduits Blintsliche en nu Blindschleiche, in Engels blind-worm. Oorspronkelijk was het de blinde sluiper. Het dier werd vanwege zijn kleine ogen valselijk voor blind gehouden. Ook is een hagedissoort die Caecilia heet waar het woord van caecus: blind, is afgeleid.

Uit www.flickr.com

Anguis, voor de naam zie slangen.

Vorm.

Hortus sanitatis meldt: ‘het is klein en heeft geen ogen’.

Dit kruipende diertje dat geen poten heeft en met een van voren ingesneden tong wordt vrij algemeen voor een slang gehouden en heet bij de geleerden nog Anguis fragilis. Het behoort niet tot de slangen maar tot de hagedissen.

Door zijn oogleden heeft het meer overeenkomst met de hagedissen en deelt net zo onschuldig als zij het lot om giftig gehouden te worden.

Door het gemis van poten lijkt het op een kleine slang, maar het is door het bezit van oogleden en door de gladde, glinsterende en roodachtige grijze schubben die de huid bekleden gemakkelijk daarvan te onderscheiden.

Ze komen op zanderige bodems voor, zijn langzaam en voeden zich dan ook met slakken en wormen.

Ze worden na de schemering actief en verbergen zich overdag. Vaak komen ze na de regen tevoorschijn omdat er dan de meeste wormen en slakken zijn.

Brengt de winter slapende door in een hol in de grond.

Ze brengen levende jongen ter wereld.

Ze kunnen zeer lang leven, meer dan vijftig jaar.

Bestiaria.

Shakespeare, ‘Timon of Athens’ IV, 3,181: ‘and eyeless venom’d worm’. ‘en ‘t blinde hazelwormpje’. Zie ook ‘Macbeth’ IV, 1,16 waar de hazelworm dient als een ingrediënt van het heksenbrouwsel.

‘Midsummer Nights Dream’, ii, 2, 11-12;

“Adder’s fork and blind-worms sting’. ‘Addertong en hazelworms ange”.

You spotted snakes with double tongue’. Jullie gevlekte slangen met dubbele tong’.

Thorny hedge-hogs, be not seen’. Weg, gij egels, scherp van pin’.

Newts, and blind-worms, do not wrong’. Hagedissen en hazelwormen, vliedt’.

Come not near our fairy queen’. Wijkt van de elfenkoningin”.

Sommigen menen dat hij wel iets kan zien omdat hij negen ogen heeft en er maar een en die is niet best gebruikt.

Hij krijgt maar een jong maar niet op de gewone manier. Hij bijt zich uit de moeder die ten gevolge daarvan sterft (zie slang). Als hij niet geplaagd wordt is hij niet kwaadaardig. Maak je hem wel nijdig dan bijt hij negen wonden die elk een jaar nodig hebben om te genezen. Is de laatste genezen dan sterft de gebetene.

In Mecklenburg wordt het diertje Hartwurm genoemd omdat ze het vermogen heeft om zich hard of stijf te maken. Wordt het in die toestand geslagen dan breekt het in twee stukken die zich tot de avond heen en weer krommen. Daar laat men de hazelworm zeggen;

‘Kon ik maar horen en zien

ik beet door ijzer en steen’.

De hazelworm wordt soms verwisseld met de Amphisboena, dat is een serpent met twee hoofden, een op de gewone plaats en de ander op het eind van zijn staart. Als het ene eind de wacht houdt slaapt de ander en zijn ogen schijnen als lantarens. Er is een ander die op zijn hielen en op zijn staart loopt. Dit serpent is de eerste die verschijnt en is nieuwsgierig naar zijn eieren.

Dit is waarschijnlijk doordat hij aan zijn achtervolgers ontkomt door wanneer hij gegrepen wordt buitengewoon heftig te bewegen en in de regel heeft dit het afbreken van een stuk staart tot gevolg. Terwijl het afgebroken stuk nog vol leven ronddanst en door de vijand gegrepen wordt maakt het verminkte dier van de gelegenheid gebruik om te vluchten. Het heeft aanleiding gegeven tot hun naam, Anguis fragilis: broze slang.

Onschadelijk.

Nog heden ten dage geldt de hazelworm als een giftig dier en wordt zonder pardon uitgeroeid terwijl men ze eigenlijk beschermen zou moeten. Dat ze niet giftig is wisten de ouden al. Ook Gessner meldt duidelijk dat ze niet giftig zijn, wel bijzonder schadelijk Hij beschrijft ook hun nut, dat ze schadelijke dieren doden. Dit heeft de bevolking niet gelezen of wordt door hen genegeerd, de giftigheid wordt door vele bewezen. Men meent dat de hazelworm zeer giftig is en als ze kon zien dat ze dwars door je lichaam zou gaan.

Sage.

Het gezicht hebben ze echter verloren, men verhaalt dat dit gebeurde toen de Heilige Maagd met Jezus in het graf zat toen er een hazelworm aan kwam sluipen en steken wilde.

Of toen God na de schepping aan alle dieren vroeg wat ze gingen doen antwoordde de hazelworm, ‘ik zal het kind in het moederlijf niet ongedeerd laten’. Dan sprak God: “dan zal je blind zijn zodat je geen mensen ziet”. Sinds die tijd kunnen die dieren niet zien, maar hun natuur is nog steeds boos en als ze iemand te pakken kunnen krijgen zullen ze hem doorboren. Anderen geloven dat God of de Heilige Maagd ze de ogen uitgestoken hebben omdat ze onder alle dieren het meest kwalijkst zijn en dat de biezen daarvan hun toppen hebben. De boveneinden van het blad van de bies is verdord en je moet die punt ook niet gebruiken als tandenstoker want God heeft met die punt de ogen van de hazelworm doorstoken omdat die zich het kwaadaardigst van alle dieren toonde. Daarom zijn de boveneinden der bladen verdord.

Uit Maerlant: Tiliacus, als Liber Rerum zegt, is een worm die te wezen pleegt in menig land omtrent, maar als het groeit wordt het een serpent.

Lintworm heet het, als ik het ken, want het groeit uit de linde en verteert de boom met z’n allen van binnen zo dat hij moet vallen.

Dit serpent wordt zeer groot en doet, als men zegt, grote nood bij de beesten en mens waar zo het komen mag daaraan.

Ook de naam lind komt in de betekenis van slang voor in namen met symbolische betekenis van het ‘kennen der geheimen’, vergelijk onze lintworm, een tautologische samenstelling. Midden-Nederlands lindeworm in de betekenis van reuzenslang, draak of linddrake: draak of krokodil, oud-Hoogduits betekent Lint een slang, midden-Hoogduits is de Linttrache een draak, oud-Noors lint is een slang. Het ligt voor de hand om de naam linde, Tilia, in het oud-Hoogduits Linta met het bijvoeglijke naamwoord lind: wat mild, zacht, vriendelijk of week betekent, in verbinding te brengen. Men kan aan het zachte loof denken of aan het weke hout. De naam Linde zou in het Duits nog steeds gebruikt worden voor zachtheid of luw. Het werkwoord lindern betekent verzachten of verlichten. Maar doordat het Duitse woord lind in de spraaktaal verwant is met het Latijnse lentus: buigzaam of taai is het mogelijk dat de boomn aam op de taaie lindebast duidt. Dat zijn slechts vermoedens die niet geheel opgehelderd zijn. De naam van de roemrijke lindworm, wat afgeleid is van het oud-Hoogduits Lind of Lint: slang, behoort hiertoe zoals het ook met het hier voor vermelde Latijnse woord lentus: buigzaam, samenhangt. De lintworm, de worm werd er later pas bijgezet als verklaring als men het woord lind in de betekenis van slang niet meer begreep, was ook het buigzame en zachte dier.

De lintworm komt in de maag van mens en dier voor.

Goud gekroonde hazelworm.

(88, (1921) Als een hazelaarstruik een mistel draagt is die al wel vijfendertig jaar oud. Dan vind je onder zijn wortels een witte slang, de goud gekroonde hazelworm, de slangenkoning. Dan moet je de hazelaarstruik voorzichtig uitgraven en zo gauw de hazelworm blootgelegd is er wat bijvoet op strooien zodat je hem zonder gevaar kan vangen. De hazelwormbezitter kent alle kruiden en hun eigenschappen. Geesten, kobolden en ander boos gespuis kunnen hem geen kwaad meer doen. Hij kan zich onzichtbaar maken. Voor hem zijn er geen gesloten deuren, hij is niet te verwonden of te vangen.

De laatste drie vrouwen van Falkenstein vonden zo’n hazelworm en gingen daarmee de wijde wereld in. Ze keerden niet meer terug omdat ze rijkdom genoeg kregen.

Een jager die een levende hazelworm in zijn geweer doet schiet nooit mis. Die in Tirol het levende beestje bij zich heeft of ervan eet kan zich onzichtbaar maken en zelfs de taal van de planten verstaan en daardoor leren waarvoor ze nuttig zijn.

De hazelworm is sterk en wel een vier meter lang, maar als je hem niet te behandelen weet is die losbandig. Als je een hazelworm bij je draagt kan je toveren.

Het is mogelijk dat wat van een hazelworm verteld heeft betrekking heeft op slangen. Vooral wat met rijkdom in verband staat. Wie het kroontje van de koningsslang of witte hazelworm krijgt die heeft het hele jaar geld in de beurs.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/