Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar

[1] Inhoud

Kronijk tot 1760.

Aanhangsel. Bl. 77.

Leerlingen der Latijnsche school tijdens Murmellius bl. 1.

Kroijk 1566-1687.

Wapens op poorten en rinketten. bl. 16.

Kronijk 1714-1755. bl. 17.

[2] Aenteeckeninge

van bijsonderen en merckwaerdigen Voorvallen, Gebeurtennissen Seldtsaemheeden Veranderingen en Verbeeteringen In en Om Alckmaer sedert 't jaer ons Heeren anno 550

opgeplakt papierfragment.

Gedoopt 24 januari 1702

Joachim

Zoon van Gerrit de Wael en

Margaretha Bontius

Joachim huwde 14 mei 1730

Belida van Eldert

[1] Inhoud.

Kroniek tot 1760.

Aanhangsel. Blad 77.

Leerlingen der Latijnse school tijdens Murmellius, blad 1.

Kroniek 1566-1687.

Wapens op poorten en kleine zijdeurtjes, blad 16.

Kroniek 1714-1755, blad 17.

[2] Aantekening van bijzondere en merkwaardige voorvallen, gebeurtennissen zeldzaamheden en verbeteringen in en om Alkmaar sinds het jaar onze Heer anno 550.

Opgeplakt papierfragment;

Gedoopt 24 januari 1702,

Joachim

Zoon van Gerrit de Wael en

Margaretha Bontius

Joachim huwde 14 mei 1730

Belida van Eldert.

[3] Beginsel en opkomste der stadt Alkmaer

De stadt Alckmaer is naest Leijden en Dortrecht de oudste van Hollandt, seer vermaert in de Vrieschen Chronycken, alsoo dese plaats, als de Westvriesen op Holland oorlogen wilden of noot stigten, den eersten en meesten den stadt leijden moest, gelijck 1166 geschieden doen sij verbrandt wierdt. En seker ees 't dat sij omtrent 't jaer 720 al bekent is geweest en dat se sijn naem heeft bekomen van allen de meeren of staenden wateren daer rontsom geleegen, die daer wel in de twintig waeren in getaelen en dat Alckmaer sooveel als Al Meerste seggen is, te Meer alsoo het soo het genoemdt wordt in de oude handtveste bij de ouden bisschoppen van Uijtrecht gegeeven.

Is meden t' sedert het swaar beleggen des legers des konings van Spanjen in 't jaer 1573 in de omleggenden landen seer vermaert gebleeven.

De hoofdtkercke die daer plagt te wesen, was gefondeert 1382 en het minnebroedersclooster 1447 ende buyten de stadt werdt gestigt het vrouwenbroers- of carmeliterclooster 1467.

De hoofdtkerck plagt een hogen schonen tooren te hebben, denwelcken 1468 ternederstorten, maer 1470 sijn de twee parochiekercken, die bij den and'ren stonden, afgebroocken en in die plaats is weer gebout die hoge Groten Kerck die men nu nog siet.

Het stadthuys is gefondeert 1509. Het Capell, weleer genaemt Onsen Lieven Vrouwcapel, maer ick soude meenen dat het is Sint-Annacapel geweest, alsoo ick bij mijn hebbe het zegel dat se weleer plagten te gebruycken, wanneer iet wes besegelt moste worden, daer Sint-Anna bovenaen sit, die Maria voor haer heeft sitten die het kindt Jezus op haer schoot heeft, als deesen nevensgaende figuur afbeeldt, dewelcke ick op 't voorschreeven zegel hebbe afgedruckt

[3] Begin en opkomst der stad Alkmaar.

De stad Alkmaar is naast Leiden en Dordrecht de oudste van Holland, zeer vermaard in de Friese kronieken alzo dat deze plaats als de West-Friezen op Holland oorlogen wilden of nood stichten als eersten en meesten de stad lijden moest gelijk in 1166 geschiedde toen ze verbrand werd. En zeker is het dat het omtrent 't jaar 720 al bekend is geweest en dat het zijn naam heeft bekomen van alle meren of staande wateren daar rondom gelegen waarvan er wel twintig in getal van waren en dat Alkmaar zoveel als Alle Meren betekent. Te meer alzo het genoemd wordt in het oude handvest bij de oude bisschoppen van Utrecht gegeven.

Is mede sinds de zware belegering van de legers van de koning van Spanje in 't jaar 1573 in de omliggende landen zeer vermaard gebleven.

De hoofdkerk die daar plag te wezen was gefundeerd in 1382 en het minderbroeder klooster in 1447 en buiten de stad werd gesticht het vrouwenbroers- of karmelietenklooster in 1467.

De hoofdkerk plag een hoge mooie toren te hebben die in 1468 neer stortte, maar in1470 zijn de twee parochiekerken, die bij de andere stonden, afgebroken en in die plaats is weer gebouwd die hoge Grote Kerk die men nu nog ziet.

Het stadhuis is gefundeerd in 1509. De kapel die genoemd werd Onze Lieve Vrouwenkapel, maar ik zou menen dat het de Sint-Annakapel geweest was alzo ik bij mij heb het zegel dat ze weleer plachten te gebruiken wanneer iets verzegeld moest worden waar Sint Anna bovenaan zit die Maria voor haar heeft zitten die het kind Jezus op haar schoot heeft zoals deze nevenstaande figuur afbeeldt die ik op het voor beschreven heb afgedrukt. (staat er niet)

[4] Beginsel van Alckmaer

550. In het jaar ons Heeren 550 heeft men Alckmaer eerst begost te bouwen of te timmeren van eenigen vissers, die wanneer sij eenigen vis hadden gevangen, nae de stadt Vroon ende de omleggende dorpen voeren en aldaer met haer vis te koop kwaemen, alsoo hier verscheyden wateren en meeren waeren, als de Berger- en Egmondermeer, Boeckel- en Schermeer, Voormeer, de Vrooner- en Swijnmeer, Daal- en Diepmeer, Klaj- en Grepmeer, de Waert ende nog veel and'ren meeren, die ick om kortheydtwille hier niet noeme, maer sult die kunnen vinden in het nevensgaende kaertie, alwaer die allen vertoont worden haer gedaante aleer die meeren bedijckt waeren, soodat voor den aenwas van de veelheydt der visschers, met eenigen boeren die het landt alom bebouwden en besayden, soodat het eerst van een buurt hutties en huysies een dorpie wierdt en soo temet grooter en grooter werdende, en de luyden welvaerende, heeft men begost alhier een tempel te bouwen ter eeren van haer afgoden, want sij allen toen nog heydens waeren. Soo heeft men in het jaer 600 een tempel van hout alhier begost te maecken, waerin sij haer afgoden aenbaeden ende eerden.

695. In 't jaer ons Heeren 695 sijn de burgers of inwoonders van Alckmaer bekeert door de goede leeringe van de Heylige Switbertus, terwijl dat nog Willibrordus tot Romen was.

720. Omtrent deesen jaeren wierdt Alcmeer van den koning Adgildus begost te timmeren tot een stedeken, leggende digt bij de vervallen stadt Vrona ende omtrent twee mijlen van Egmond, heeft het genaemt Alcmeer om de veelheydt der meeren die daar omlaegen.

725. Is de stadt Alcmeer eerst bewalt.

855. Is Sint-Louweriskerck gebouwdt binnen Alckmaer.

890. Is Sint-Louweriskerck in sijn effect gebragt.

910. Soo de kerckelijcken memorien houden, of t' eenigen jaeren meer, soo bij de sommigen aengeteeckent staat, heeft de stadt Alckmaer in timmeragie, neeringe en welvaert vermeerdert.
Toen sijn de Vriesen gekomen, hebben 't landt en de stadt overrompelt, alsoo de bewalling der stadt nog niet heel sterck was, oock weynige burgers die in de wapenen geoeffent waeren, soodat de Vriesen al vermoort hebben dat sij vonden.

Daerenboven, doen sij lang genoeg in de stadt gewoedet hadden, hebben de stadt in brandt gesteecken ende verbrandt.

902. Degeenen die de Vriesen ontvlugt en ontloopen waeren, sijn soo nu en dan weer tevoorscheijn gekomen, hebben hier en daer weer hutties en huysies opgeregt, en soo Alckmaer uyt de verbrande assche en de puynhopen weder opgebout ende tot een stadt gebragt die in korten jaeren lustig weer begost te floreeren,

977. Heeft de graeff van Hollandt aen het clooster te Egmond gegeeven de toll van Alckmaer.

Is het

dorp Delft omwalt en met een starck slot voorsien door Govert met de Bult. [5]

Ditselve jaar is Govert met de Bult binnen de stadt Alckmaer gekomen met sijn volck, welcke stadt als doe van de Vriesen beleegert is geweest den tijdt van negen weecken en is daernae door bisschop Willem van Utrecht ontset, die 8000 Vriesen ternedermaeckten en soo de stadt van allen gevaer verlost heft.

1072. Godevaert, hertog van Lotrijck mitten Bult, was de negende graeff van Hollandt, heeft een grooten magt vergaedert van volck en is met een grooten heyr met hulp van den bisschop Willem van Utrecht gekomen in Vrieslandt, rovende en vangende al dat landt door, is met eenen groten swaeren rooff gevangens, van beesten en and'ren dingen gekomen binnen Alckmaer. Dit verneemende, de Oostvriesen kwaemen met grooter magt en beleyden Alckmaer alomme negen weecken lang. Daer kwam bisschop Willem van Utrecht met gewaepent volck te hulpe. Daer werdt een bloedige strijdt gevogten, maer in 't eynde verlooren 't de Vriesen en daer wert'er omtrent 8000 Vriesen doodtgeslaegen ende veel wert'er gevangen. Ende aldus wert hertog Godevaert een geweldig heer over West- en Oost-vrieslandt.

1132. In deese tijdt Florens, die men de Swarte noemt, versetten sig tegens grave Diederick, sijne broeder, waeromme hij Hollandt ruymen moeten ende voer totten Vriesen ende wert haer hulpert tegens sijne broeder ende toog met haer hulpe ende verbrande Alckmaer die kercke ende oorlogde een gantsch jaer tegen de Kennemers.

[4] Begin van Alkmaar.

550. In het jaar onze Heer is men Alkmaar eerst begonnen te bouwen of te timmeren van enige vissers die, wanneer ze enige vis hadden gevangen, naar de stad Vronen en de omleggende dorpen voeren en aldaar met hun vis te koop kwamen, alzo hier verschillende wateren en meren waren als de Berger- en Egmondermeer, Boekel- en Schermer, Voormeer, de Vroner- en Zwijnmeer, Daal- en Diepmeer, Klei- en Grepmeer, de Waart en nog veel andere meren die ik vanwege de kortheid hier niet noem, maar zal die kunnen vinden in het nevensgaande kaartje alwaar die allen vertoond worden hun gedaante aleer die meren bedijkt waren zodat voor de aanwas van de hoeveelheid der vissers met enige boeren die het land alom bebouwden en bezaaiden zodat het eerst van een buurt hutjes en huisjes een dorpje werd en zo temet groter en groter werd en de lieden welvarend is men begonnen alhier een tempel te bouwen ter eren van hun afgoden, want ze waren toen nog heidenen. Zo is men in het jaar 600 een tempel van hout alhier beginnen te maken waarin ze hun afgoden aanbaden en eerden.

695. In 't jaar onze Heer 695 zijn de burgers of inwoners van Alkmaar bekeerd door de goede lering van de Heilige Switbertus terwijl dat nog Willibrord te Rome was.

720. Omtrent deze jaren is in Alkmaar van de koning Adgildus begonnen te timmeren tot een stadje dat dicht lag bij de vervallen stad Vronen en omtrent twee mijlen van Egmond en heeft het genoemd Alcmeer om de hoeveelheid van de meren die daarom lagen.

725. Is de stad Alkmaar eerst ommuurd.

855. Is Sint-Laurentius kerk gebouwd binnen Alkmaar.

890. Is Sint-Laurentius kerk in zijn effect gebracht.

910. Zo de kerkelijke memories houden, of enige jaren meer zo bij de sommigen aangetekend staat, is de stad Alkmaar in betimmering, nering en welvaart vermeerderd.
Toen zijn de Friezen gekomen, hebben 't land en de stad overrompeld alzo de omwalling der stad nog niet heel sterk was, ook weinige burgers die in de wapens geoefend waren zodat de Friezen alles vermoord hebben dat ze vonden.

Daarboven, toen ze lang genoeg in de stad gewoed hadden, hebben ze de stad in brand gestoken en verbrand.

902. Diegenen die de Friezen ontvlucht en ontkomen waren zijn zo nu en dan weer tevoorschijn gekomen, hebben hier en daar weer hutjes en huisjes opgericht en zo Alkmaar uit de verbrande as en de puinhopen weer opgebouwd en tot een stad gebracht die in korte jaren lustig weer begon te floreren,

977. Heeft de graaf van Holland aan het klooster te Egmond gegeven de tol van Alkmaar.

Is het dorp Delft ommuurd en met een sterk slot voorzien door Godfried met de Bult. [5]

Ditzelfde jaar is Godfried met de Bult binnen de stad Alkmaar gekomen met zijn volk, welke stad toen van de Friezen belegerd is geweest de tijd van negen weken en is daarna door bisschop Willem van Utrecht ontzet die 8000 Friezen versloeg en zo de stad van allen gevaar verlost heeft.

1072. Godfried met de Bult, hertog van Lotharingen, was de negende graaf van Holland en heeft een grote macht van volk verzameld en is met een groot leger en met hulp van de bisschop Willem van Utrecht gekomen in Friesland, roofde en ving dat hele land door en is met een grote zware roof, gevangenen, beesten en andere dingen gekomen binnen Alkmaar. Dit vernamen de Oost-Friezen en kwamen met een grote macht en belegerden Alkmaar alom negen weken lang. Daar kwam bisschop Willem van Utrecht met gewapend volk te hulp. Daar werd een bloedige strijdt gevochten maar in het einde verloren het de Friezen en daar werden er omtrent 8000 Friezen dood geslagen en velen werden er gevangen. Ende aldus werd hertog Godfried een geweldig heer over West- en Oost-Friesland.

1132. In deze tijd verzette zich Floris, die men de Zwarte noemt, tegen graaf Diederick, zijn broeder, waarom hij Holland ruimen moest en voer tot de Friezen en wed hun helper tegen zijn broeder en trok met hun hulp en verbrande in Alkmaar de kerk en oorloogde een gans jaar tegen de Kennemers.

1166. In den jaere 1166 kwaemen de Westvriesen mit veele striders over een waeter dat hiet Ockenvoerde en voert tot Alckmaer, opdat sij voert mogten trecken ende beroven Kennemerlandt, daer een hardt strijdt bevogten, zoedat die van Alckmaer verlooren 80 mann, die euwig leven hebben gekogt, om krancke verganckelijck leeven, want is doget te vegten om des vaderlandt, soo is't ock doget te sterven om des vaderlandt. Die Vriesen, als zi die zeegen verkreegen hadden, verbranden zi dat stedeken Alckmaer zonder die kercke altemael ende die lieten zij onverbrandt mit gemeenen raeden, alsoe dat die DCCCC Vriesen genoeg gewroocken sijn, die de ridders van Haerlem doodtgeslaegen hadde. Dusverre J. Bka, folio 84.

1169. In 't jaer ons Heere 1169 op Sinte-Hipolitusdag vergaederden de Vriesen een groot hyer, opdat zi Alckmaer destrueeren souden. Daertegens kwaemen de ridders mitter gemeenten van Kennemerlandt bij te waeter ende te lande ende in der ierster vergaedering werden 30 der aldersterksten Vriesen doodtgeslaegen. Ende als die doodt waeren, ontliep al dat ander gebiedt te Vrieslandt waer 't sonder meer schaeden, want die Hollanders soo luttel paerden hadden, dat zi niet volgen en mogten. Ende die schutten van Vlaenderen kwaemen oock laat genoeg die den grave diende mit solt. In korten jaeren daarnae kwam grave Floris mit grooter heirvaert in Vrieslandt ende verbrande Winckel en Nijendorp ende voer voort in Tessel ende in Wieringen, die hem bijden onderdaenig worden, daer hij afnam 4000 marck silvers ende hi se mit vreden liet. Ende daernae voer hi tot Jeruzalem ende versogte Sophijen, sijnre moeders grafstee. J. Bka folio 85. [6]

1412. De geregte deser stede Alckmaer heeft de schutterije, sterck sijnde 60 mannen, afgenoomen den dobbelschoolen, wijntappen, quaeckelbordt- en klootbaane, en haer daervoor gegeeven de wage ofte de inkomste van dien elcke schutter genooten heeft een gulden 's jaers, de reste is gegaen tot profijte van het gild, mits conditie dat daervoor een ieder schuttebroeder als men de papegay schoot, soude aenhebben een schuttersrock en een caproen volmaeckt, ende dat souden geschieden allen jaeren. Daer beneffens verleende sij de schutterije te doen bewaeren het quakelbordt 3 daegen in de paeschmarckt ende 3 daegen in de Sinte-Bartholomaeusmarckt en in Sinte-Matthijsmerckt. Daervan moest het quakelbert weder geslooten staen tot paeschmerckt.

1417. Is de partije van de Hoecks en Cabeljauwsen wederom opgereesen.

1168. Vergaederde graeff Floris de III op een harde vorst in de winter een groot leger tot Schoorl om de Vriesen eens de broeck op te nestelen, omdat sij Alckmaer driemaal verbrandt hadde. Eenige van des graven edele tegen de graven raadt sijn door niuwsgierigheydt verder gegaen om der Vriesenlanden te besien, maer in het weder omkeeren met de roof, liepen sij meest in de klem, want de Vriesen laegen onderwegen in de rietbossen omtrent Burghoorn, de Zijp en bij Sint Maerten op haer te loeren.

1286. Heeft graeff Floris soo ras het water gevallen was (tot verseeckering sijner landen en tot beschut der stadt Alckmaer) inderhaest doen maecken 5 kasteelen, als Eenigenburg tusschen Crabbendam en Sint Maerten, maer is 14 jaer daernae wederom verwoest, Niuwdorp, Niuwburg bij de Halve Maen tot Outdorp, daer de ruienen van de stuck muurs nog uytsteeckt, gelijck ick selve gesien hebbe, en Middelburg, bewesten de Munnickenbrug, nu geheel vernietigt, en 't vervallen kasteel van Medenblick liet hij repareeren.

1296. Den 17 juny is tot Alckmaer in 't choor van de kerck gestelt 't ingewandt van graeff Floris de V, in een verheeve tombe met een rode leeuw in een geel veldt beset en met dit volgende opschrift versiert:

Hieronder is Դ Ingewandt

Van Graeff Floris van Hollandt

Verslaegen van Heer Gerrit van Velsen Anno 1296 den 27 Junij

1408 Hebben Floris van Alkemade en Aen Grientenszoon omtrent Alckmaer uytgevonden de maenier om het water uyt te malen.

1426. In de Kennemerloop hebben die van Alckmaer haer banier verlooren omtrent Woggenum, die tot Hoorn aen 't verwulfzel van haer parochiekerck 56 jaer hing. Die van Alckmaer hebben in 't jaer 1482 met 2500 sterck Hoorn ingenoomen en haer banier wederom gehaelt.

1429. Op dit jaer is het miracul geschiet van 't Heylig Bloedt, op den eersten meydag in heer Volckerts eerste misse ende heer Jacob, pastoor van Schorel, was sijn wijser en ductor heer Volpert, pastoor tot Alckmaer.

1430. Is de Limmermeer bedijckt.

1441. Op dit jaer sterft heer Wolphert Schult van Gorcum ende was pastoor van Alckmaer ende in sijn plaets is gekomen meester Jan van Schiedam.

1443. Is het accoordt gemaeckt tusschen de stede Alckmaer en het dorp Bergen beroerende de Quaeckelbrugge sluys en de onkosten vandien. Gedaen de 29 maj desselvige jaers. [7]

1444. Is de Hoecks en Caebeljauwse partije wederom opgereesen ende is een groot rumoer geweest binnen de steden Haerlem en Alckmaer.

1166. In het jaar 1166 kwamen de West-Friezen met vele strijders over een water dat heette Ockenvoorde en voort tot Alkmaar opdat ze voort mochten trekken en beroven Kennemerland waar ze een harde strijd bevochten zodat die van Alkmaar verloren 80 man die het eeuwige leven hebben gekocht vanwege het zwakke vergankelijke leven, want zoals het de deugd van het vechten is om het vaderland zo is het ook deugd te sterven om het vaderland. De Friezen, toen ze de zege verkregen hadden, verbrandden ze dat stadje Alkmaar allemaal, uitgezonderd de kerk, en die lieten zij onverbrand met algemene raad, alzo dat die 900 Friezen genoeg gewroken waren die de ridders van Haarlem doodgeslagen hadden. Dusverre J. Beka, folio 84.

1169. In ‘t jaar onze Heere 1169 op Sint-Hippolytus dag verzamelden de Friezen een groot leger opdat ze Alkmaar verwoesten zouden. Daartegen kwamen de ridders met de gemeenten van Kennemerland bij te water en te land en in de eerste verzameling werden 30 der allersterksten Friezen doodgeslagen. En toen die dood waren ontliepen alle andere dat gebied te Friesland waart zonder meer schaden, want de Hollanders hadden zo weinig paarden zodat ze hen niet volgen mochten. En de schutters van Vlaanderen kwamen ook laat genoeg die de graaf dienden met zout. In korte jaren daarna kwam graaf Floris met grote legermacht in Friesland en verbrandde Winkel en en Niedorp en voer voort in Texel en in Wieringen die daardoor onderdanig werden waarvan hij nam 4000 mark zilver en hij ze met vrede liet. En daarna voer hij tot Jeruzalem en bezocht het graf van Sofie, zijn moeders graf. J. Beka folio 85. [6]

1412. Het gerecht van deze stad Alkmaar heeft de schutterij, die sterk was 60 mannen, afgenomen de dobbelscholen, wijntappen, quakelbord (soort triktrakbord)- en klootbanen en hen daarvoor gegeven de waag of de inkomsten van die en elke schutter heeft genoten een gulden per jaar, de rest is gegaan tot profijt van de gilde, mits conditie dat daarvoor elke schutter broeder, als men de papegaai schoot, zou aan hebben een volmaakte schuttersrok en een schutterskap en dat zou geschieden alle jaren. Daar benevens verleende ze de schutterij te laten bewaren het quakelbord 3 dagen in de Paasmarkt en 3 dagen in de Sint-Bartholomeus markt en in Sint-Matthijs markt. Daarna moest het quakelbord weer gesloten staan tot de Paasmarkt.

1417. Is de partij van de Hoekse en Kabeljauwse wederom opgerezen.

1168. Verzamelde graaf Floris de III op een harde vorst in de winter een groot leger te Schoorl om de Friezen eens de broek op te nestelen omdat ze Alkmaar driemaal verbrand hadden. Enige van de edelen tegen de raad van de graaf zijn door nieuwsgierigheid verder gegaan om de Friese landen te bezien, maar in het terug keren met de roof liepen ze meest in de klem, want de Friezen lagen onderweg in de rietbossen omtrent Burghoorn, de Zijp en bij Sint Maarten op hen te loeren.

1286. Heeft graaf Floris zo ras het water gevallen was (tot verzekering van zijn landen en tot beschutting van de stad Alkmaar) in de haast laten maken 5 kastelen, als Eenigenburg tussen Crabbendam en Sint Maarten, maar is 14 jaar daarna wederom verwoest, Niedorp, Nieuwburg (Nijenburg) bij de Halve Maan te Oudorp, daar de runes van de stukken muren nog uitsteken, gelijk ik zelf gezien heb, en Middelburg bewesten de Munnickenbrug, nu geheel vernietigt en 't vervallen kasteel van Medemblik liet hij repareren.

1296. De 17^de juni is te Alkmaar in 't koor van de kerk gesteld 't ingewand van graaf Floris de V in een verheven tombe met een rode leeuw in een geel veld bezet en met dit volgende opschrift versiert:

Hieronder is ‘t Ingewandt

Van Graeff Floris van Hollandt

Verslaegen van Heer Gerrit van Velsen Anno 1296 den 27 Junij.

1408 Hebben Floris van Alkemade en Aen Grientenszoon omtrent Alkmaar uitgevonden de manier om het water uit te malen.

1426. In de Kennemerloop hebben die van Alkmaar hun banier verloren omtrent Wognum die te Hoorn aan 't verwulfsel van hun parochiekerk 56 jaar hing. Die van Alkmaar hebben in 't jaar 1482 met 2500 man sterk Hoorn ingenomen en hun banier wederom gehaald.

1429. Op dit jaar is het mirakel geschied van 't Heilig Bloed op de eerste meidag in heer Volckert ‘t eerste mis en heer Jacob, pastoor van Schoorl, was zijn aanwijzer en doctor heer Volpert, pastoor te Alkmaar.

1430. Is de Limmermeer bedijkt.

1441. In dit jaar stierf heer Wolphert Schult van Gorinchem en was pastoor van Alkmaar en in zijn plaats is gekomen meester Jan van Schiedam.

1443. Is het akkoord gemaakt tussen de stad Alkmaar en het dorp Bergen aangaande de Quaeckelbrug sluis en de onkosten van die. Gedaan de 29^ste mei van hetzelfde jaar. [7]

1444. Is de Hoekse en Kabeljauwse partij wederom opgerezen en is een groot rumoer geweest binnen de steden Haarlem en Alkmaar.

1445. Op dit jaer worden die van Alckmaer toegelaeten haeren poorten te hangen ende de stadt weder wat te vestigen tot wederseggen, mits blijvende sijn sententie tegens die van Alckmaer in sijn waerde. Gedaen den 8 july.

1447. Dit jaer is het clooster van de minnebroeders tot Alckmaer gefondeert op die plaetse, genaemt het Heijlige Veldt, den 12 february, overmits dat daer seeven priesters bij malkander eerlijcke woonde.

1450. Overdragt geschiedt op dit jaer tusschen de rijckdommen ende de vroedtschappen der steden Alckmaer, dat 31 persoonen 's jaerlijcks 't geregte aldaer souden nomineeren, mitsgaeders de stadtsregeeringe en is geapprobeert bij den hertog.
Op denselven tijdt is vercooren confirmatie op de marckt van Sint-Bartholomaeus tegens die van Hoorn met sententie geconfirmeert.

1451. Hebben die van Alckmaer consent gekreegenvan den hertog om haere stedemuuren te maecken en de deuren wederom in haer poorten te hangen en te mogen sluyten, niettegenstaende voorgaende condemnatie die tegens Alckmaer gegeeven was.

1453. Dit jaer in april sterft Claes Thorenburg, die langen jaeren schout van Alckmaer geweest is, ende hij wert begraeven tot Heijloo in 't clooster van de reguliers aldaer.

1455. Op dit jaer is verworven dat schout ende schepenen de schouw sullen hebben op den Reeckerdijck, beginnende van Heijlemans tot de Koedijcker sluys.

1456. In dit jaer werden de eerste prove gegeeven tot Ceulen ende genaemt Gerrit Adriaensz., ipso die Sinti-Laurentii.

1458. Op dit jaer werden de eersten steen geleydt van de tooren tot Alckmaer op den Octave van Maria Hemelvaert en is wederom gevallen in october des jaers 1468.

1460. Dit jaer den 15 juny werden Jan Gerrit Willemsz. de prove gegeeven tot Ceulen.

1464. Was Jacob, dwangschout van Alckmaer, sittende aen sijn taefel en sterft; en soo den aucteur uyt sijn schrijven op de librije seydt in sijn boecken, dat hij meenden uyt seeck're oorsaecke, dat hij vergeeven was.
Dit jaer heeft men binnen Alckmaer een achelen tarw gekogt om vijf groot.
Meester Pieter, pensionaris der stadt Hoorn, gereyst van stadtswegen van Hoorn tot Avenhorn, koste 10 penningen; van Avenhorn een schuyt gehuurt tot Alckmaer, koste 2 stuyvers; van Alckmaer op Haerlem was de vragt 1 stuyver 4 penningen.

1467. Heeft Aelbert van Raephorst gefondeert het vrouwenbroersclooster op Saenegeest buyten Alckmaer tusschen Niuwburg en Oldenburg, anders Middelburg; deese was schout van Haerlem ende rentmeester van hertog Philips.
Dit jaer is Godefridus de Trajecto, pastoor van Alckmaer, deser wereldt overleeden.

1468. In de maandt van october is gevallen die vermaerde en heerlijcke toorn van Sinte-Lourenskerck binnen Alckmaer, waeronder twee bagijnties in 't Oude Bagijnhof doodt sijn gevallen, die gefondeert was in 't jaer ons Heere 1458.

1469. Dit jaer is het fundament gelegt van de Groote Kerck van Alckmaer en die twee ouden kercken die op het kerckhof stonden, wierden altemet afgebroocken. [8]

1470. Den 9 juny is de eersten steen aen de Sint Lourens- ofte Groote Kerck tot Alckmaer geleydt en is in 5 jaeren volbout; deselve staet van de tooren van Egmond op Zee 2519½ roeden.

Ditselve jaar is koning Eduward, den IV van die naam, uyt het rijck van Engelandt verstooten en gevlugt met 800 mannen met twee scheepen; is gekoomen tot Alckmaer alwaer hij seer eerelijck ontfangen is van de stadthouder of president, die hem met alle sijne staete kleeden, want hij geen geldt ofte eenige noodsaeckelijcke dingen hadde, ende is geconvojeert in De Hage, soo de boecken op de librije dat vermelden.

1445. In dit jaar worden die van Alkmaar toegelaten hun poorten te hangen en de stad weer wat te vestigen tot weerspreken, mits blijvende zijn uitspraak tegen die van Alkmaar in zijn waarde. Gedaan de 8^ste juli.

1447. Dit jaar is het klooster van de minnebroeders te Alkmaar gefundeerd op die plaats genoemd het Heilige Veld de 12^de februari, overmits dat daar zeven priesters bij elkaar fatsoenlijk wonen.

1450. Overdracht geschiedt op dit jaar tussen de rijkdommen en de vroedschappen der stad Alkmaar dat 31 personen jaarlijks het gerecht aldaar zouden aanbevelen, mitsgaders de stadsregering is goed gekeurd bij de hertog.
Op dezelfde tijd is gekozen de bevestiging van de markt van Sint-Bartholomeus tegen die van Hoorn en met uitspraak bevestigd.

1451. Hebben die van Alkmaar toestemming gekregen van de hertog om hun stadmuren te maken en de deuren wederom in hun poorten te hangen en te mogen sluiten, niettegenstaande voorgaande veroordeling die tegen Alkmaar gegeven was.

1453. Dit jaar in april stierf Claes Thorenburg die lange jaren schout van Alkmaar geweest was en hij werd begraven te Heiloo in het klooster van de regulieren aldaar.

1455. Op dit jaar is verworven dat schout en schepenen de schouw zullen hebben op de Rekerdijk, dat begint van Heijlemans tot de sluis van Koedijk.

1456. In dit jaar werden de eerste proef (maaksel) gegeven te Keulen en genaamd aan Gerrit Adriaensz., aangaande de Sint-Laurentius.

1458. Op dit jaar werd de eerste steen gelegd van de toren te Alkmaar op de octaaf van Maria-Hemelvaart en is wederom gevallen in oktober van het jaar 1468.

1460. Dit jaar de 15^de juni werd Jan Gerrit Willemsz. de proef gegeven te Keulen.

1464. Was Jacob, dwangschout van Alkmaar, die aan zijn tafel zat stierf en zo de auteur uit zijn schrijven op de librije zegt in zijn boeken dat hij meende uit zekere oorzaak dat hij vergeven was.
Dit jaar heeft men binnen Alkmaar een schepel tarwe gekocht om vijf groot.
Meester Pieter, pensionaris der stad Hoorn, die reisde van stadswegen van Hoorn tot Avenhorn, koste 10 penningen; van Avenhorn een schuit gehuurd tot Alkmaar, koste 2 stuivers; van Alkmaar op Haarlem was de vracht 1 stuiver en 4 penningen.

1467. Heeft Aelbert van Raephorst gefundeerd het vrouwenbroers klooster op Saengeest buiten Alkmaar tussen Nieuwburg en Oldenburg, anders Middelburg; deze was schout van Haarlem en rentmeester van hertog Philips.
Dit jaar is Godefridus de Trajecto, pastoor van Alkmaar, in deze wereld overleden.

1468. In de maand van oktober is gevallen die vermaarde en heerlijke toren van Sint Laurentius-kerk binnen Alkmaar waaronder twee begijntjes in 't Oude Begijnhof dood zijn gevallen, die gefundeerd was in 't jaar van onze Heer 1458.

1469. Dit jaar is het fundament gelegd van de Grote Kerk van Alkmaar en die twee oude kerken die op het kerkhof stonden werden altemet afgebroken. [8]

1470. De 9^de juni is de eerste steen aan de Sint Laurentius - of Grote Kerk te Alkmaar gelegd en is in 5 jaren gebouwd, die staat van de toren van Egmond op Zee 2519½ roeden ver.

Ditzelfde jaar is koning Edward de IV van die naam, uit het rijk van Engeland verstoten en gevlucht met 800 mannen met twee schepen; is gekomen te Alkmaar alwaar hij zeer fatsoenlijk ontvangen is van de stadhouder of president die hem met al zijn statie kleren, want hij had geen geld of enige noodzakelijke dingen, en is begeleid naar Den Haag, zo de boeken op de librije dat vermelden.

1473. Daegs nae Sint-Aelbertsdag quam meester Rijer op de prove tot Ceulen.
Ditselve jaer is het capittel van de minnebroeders tot Alckmaer gehouden.

1476. Dit jaer sterft Pieter Pietersz., bailljuw van der Niuwburg, burger tot Alckmaer.

1478. Werden die van Leeuwaerden van de Vriesen overvallen, werde seer wreedelijck doodtgeslaegen om de geregtigheydt Pieter Pinck, licentiaat in 't geestelijck regt, doentertijdt olderman van Leeuwaerden, dat is sooveel als schout, en hij was een burger van Alckmaer.

1482. Dit jaer den 20 july is de stadt Hoorn ingenoomen en is aldus toegegaen: Willem van Naaldwijck heeft in den morgenstondt Hoorn ingenoomen met 30 gesellen en heeft Velaer, schout derselver stede, verdreeven met den rijcksten en treffelijcksten van de stadt ende terstondt daernae den schout, met eenigen van Alckmaer daer gereetschap maeckende om de stadt te bestormen, is met allen de zijnen van Willem van Naaldwijck verslaegen, waerdoor de stadthouder met die van Alckmaer de stadt Hoorn beleydt hebben met omtrent 2500 knegten; en hebben xxxxxx op den 8, sijnde Sint-Maria Magdalenadag, de stadt stormenderhandt ingenoomen ende de krijgslieden (door de victorie) hebben haer seer wreedelijck aengesteldt, doodtslaende, vangende ende beroovende de burgeren. Daer sijn oock twee priesteren booven van de kerck nedergeworpen. Daer is eene burger geweest van Alckmaer, genaemt Lambert, die aen het welfzel van de kerck geklommen is ende vandaer genomen heeft het Alckmaerder vaendel, dat daer over de 50 jaeren gehangen hadde, en heeft het vaendel tot Alckmaer gebrogt, waerdoor hij van de burgermeesteren stadtsbode is gemaeckt, en, oudt geworden sijnde, is hem de prove in het gasthuys gegeeven.
Op deesen tijdt des belegs van Hoorn hebben de bagijnen van Hoorn gefondeert het Witte Bagijnhoff op de Niuwesloot.

1486. Dit jaer is de minnebroederskerck ingeweijdt binnen Alckmaer.

1488. Is de Sint-Pancraskerck, staende op de Vroonergeest, dit jaar een parochiekerck geworden.

1491. Op deesen tijdt sijn die van Schaegen, met die omleggende dorpen gekoomen des maendaegs nae beloocken Paeschen binnen Alckmaer, omme de rentmeester Claas Corf doodt te smijten, en hem niet vindende, hebben sij sijn huys met inboel en anders aen stuckend geslaegen en is de oorsaeck hiervan geweest desperatie, vermits sij te seer geschat wierden ende daerenboven ging [9] de heer Jan van Egmondt, stadthouder van Hollandt, om haer te dwingen nog ruytergeldt te geven.

1492. Dit jaer wierdt tusschen de schout Willem van Poelenburg ende drie van de principaelsten Caes- en Broodtvolck op het cruyswerck binne Alckmaer, waeren genaemt Frans Joncker, Roel Jansz. en Jan Huijgensz., seer dapper gevogten, dog sijn ten laesten gevangen, en de drie wierden onthoofdt en op raeden gestelt. De Caas- en Broodtsvolck hebben oock ingenoomen Niuwburg ende Middelburg met hulp van de burgers, die sij daertoe gedwongen hadden. Omtrent de Beverwijck ende Heemskerck is een groote veldtslag geschiet. Den hertog van Saxen, binnen Haerlem gekomen sijnde, hebben die van Alckmaer haer bannieren binnen Haerlem moeten brengen.
Dees tijdt is het Caes- en Broodtspel opgestaen om den dieren tijdtswille, welcke een oorsaeck van veele quaedts was binne Alckmaer, daerover de 300 persoonen vergaederden van volders en weevers, genaemt het Caes- en Broodtvolck.

1499. Is het capittel van de minnebroeders binnen Alckmaer gehouden op den eersten sondag in mey.

1473. Daags na Sint-Adalbert dag kwam meester Rijer op de proef te Keulen.
Ditzelfde jaar is het kapittel van de minnebroeders te Alkmaar gehouden.

1476. Dit jaar stierf Pieter Pietersz., baljuw van Nieuwburg, burger te Alkmaar.

1478. Werden die van Leeuwarden van de Friezen overvallen en werden zeer wreed doodgeslagen vanwege het berechten van Pieter Pinck, licentiaat in 't geestelijk recht, toentertijd olderman van Leeuwarden, dat is zoveel als schout, en hij was een burger van Alkmaar.

1482. Dit jaar de 20^ste juli is de stad Hoorn ingenomen en het is aldus toegegaan: Willem van Naaldwijck heeft in de morgenstond Hoorn ingenomen met 30 gezellen en heeft Velaer, schout van die stad, verdreven met de rijksten en voortreffelijkste van de stad en terstond daarna maakten de schout met enigen van Alkmaar gereedschap om de stad te bestormen en die is met al zijn gezelschap van Willem van Naaldwijck verslagen, waardoor de stadhouder met die van Alkmaar de stad Hoorn belegerd hebben met omtrent 2500 knechten en hebben op de 8^ste, dat was op Sint-Maria Magdalena dag, de stad stormenderhand ingenomen en de krijgslieden (door de victorie) hebben zich zeer wreed gedragen, sloegen dood, vingen en beroofden de burgers. Daar zijn ook twee priesters boven van de kerk neergeworpen. Daar is een burger geweest van Alkmaar, genaamd Lambert, die aan het gewelfsel van de kerk geklommen is en vandaar genomen heeft het Alkmaarse vaandel dat daar over de 50 jaren gehangen had en heeft het vaandel naar Alkmaar gebracht waardoor hij van de burgermeesters stadsbode is gemaakt en toen hij oud geworden was is hem de de prove in het gasthuis gegeven.
Op deze tijd van het beleg van Hoorn hebben de begijnen van Hoorn gefundeerd het Witte Begijnhof op de Nieuwesloot.

1486. Dit jaar is de minnebroeders kerk ingewijd binnen Alkmaar.

1488. Is de Sint-Pancras kerk, die staat op de Vronergeest, is dit jaar een parochiekerk geworden.

1491. Op deze tijd zijn die van Schagen met die omleggende dorpen gekomen de maandag na Beloken Pasen binnen Alkmaar om de rentmeester Claas Corf dood te smijten en konden hem niet vinden en hebben ze zijn huis met inboedel en anders in stukken geslagen en de oorzaak hiervan is geweest wanhoop, vermits ze te zeer geschat werden en daarboven ging [9] de heer Jan van Egmond, stadhouder van Holland, om hen te dwingen ook nog ruitergeld te geven.

1492. Dit jaar werd tussen de schout Willem van Poelenburg en drie van de belangrijkste van het Kaas- en Broodvolk op het kruiswerk binnen Alkmaar waren genaamd Frans Joncker, Roel Jansz. en Jan Huijgensz., zeer dapper vochten, toch zijn ze tenslotte gevangen en de drie werden onthoofd en op raden gesteld. Dat Kaas- en Broodvolk heeft ook ingenomen Nieuwburg en Middelburg met hulp van de burgers die ze daartoe gedwongen hadden. Omtrent Beverwijk en Heemskerk is een grote veldslag geschied. De hertog van Saxen is binnen Haarlem gekomen en die van Alkmaar hebben hun banieren binnen Haarlem moeten brengen.
Deze tijd was het Kaas- en Broodvolk opgestaan vanwege de dure tijd die een oorzaak was van veel kwaad was binnen Alkmaar waarover 300 personen vergaderden van volders en wevers, genaamd het Kaas- en Broodvolk.

1499. Is het kapittel van de minnebroeders binnen Alkmaar gehouden op de eerste zondag in mei.

1500. In dit jaer is meester Andries van Oudtdorp buyten de stadt Alckmaer met een kaas vergeeven; hij was doctor in de medicijnen ende was de medicus van den paus Alexander, den VI van die name.

1503. Deesen tijdt is Joannes Heerenberg, pastoor van Alckmaer, deeser wereldt overleeden.

1505. Is het clarissenclooster binnen Alckmaer gefondeert.

1506. Op dit jaer is Claes Corf, burger van Alckmaer ende rentmeester van den grave van Hollandt ende van Egmondt en van de abdije van Egmondt, deeser wereldt overleeden.

1508. In de maandt van maart worde de oude kerck tot Alckmaer, genaemt De Schuijt, verbrandt, met twee orgelen, maer het niuwen werck is staenden gebleeven.
In dit jaer is desparrije geweest binnen Alckmaer om de pastorye, want eenen meester Jacob Schuijtgen, pastoor tot Alckmaer, hadde eene vernuftige geest ende trouw voor de burgers, dickmael komende self in de vierschaere en hielde de burgers haer woordt als advocaat. Om deese Schuijtge te vangen is de procureur-fiscael booven gekomen, wel gewapent met volck ende heeft genoomen eene meester Adriaen Sel, meenende dat hij meester Jacob Schuijtgen hadde, waerover het volck rumoerig is geworden en hebben niet toe willen laeten dat Schuijtgen met haer souden gaan, waerover die van Alckmaer bij 't Hoff in ongenaeden gekomen sijn ende soude te vuur en te swaerde overgegeeven hebben, soo die van Delft (die met Alckmaer broeder waeren) met and'ren daer niet voor geweest en dat afgeloopen hadden.

1509. Dit jaer wierde het clarisseclooster tot Alckmaer geweijdt en de clarissen van Der Goude werden daerinne geleydt.

1515. Heeft de heer van Schaegen het schoutampt verpagt van Alckmaer en setten in sijn plaets Adriaen Dircksz., denwelcke sijn eersten regtdag sat den 24 july ende is Pieter Claesz. in sijn plaets tot burgermeester geset.

1517. Is Alckmaer van de Geldersen en Vriesen ingenoomen, des nagts op Sint-Lewijnsdag en sijn daerinne gebleeven 5 of 6 daegen, ende den dag Visitationis Mariae trocken sij daeruyt als sij de luyden wel beroofdt en geplundert hadden, en staecken het [10] 't Rissevoort aen de brandt en passeerden soo voorts nae 't Huijs ter Hart en voort door de Veenen ende nae Alphen, dat sij overvielen stormenderhandt, en vermoorden daer velen menschen.

1521. Den Heer van Schagen heeft het schoutampt van Alckmaer in pagt genoomen, maer mogt geen substituut setten buyten consent van de Caemer van Reeckeninge en de vroedtschap van Alckmaer. Daerom sat de heer van Schagen selfs op 't regt den 13 augusti ende Aelbert van Rietwijck was sijne taelman.
Den 8 october sat Pieter van Egmondt sijn eersten regtdag als substituyt van de heer van Schaegen.

1523. Is de niuwe vaert met de brugge op de Vroonergeest gemaeckt, heeft gekost omtrent 356 guldens en 12 stuyvers; men sal 't vinden in het thresoriers reeckenboeck anno 1524.

1528. In dit jaer heeft men verworven dat men de stadt Alckmaer vast souden maecken en dat men op 100 roeden van de stadtgragten niet souden mogen timmeren ofte boomen planten.
Den 24 april is de eersten steen geleydt aen de oude Vrieschepoort.
Dit jaer gaf hertog Philips een swaeren sententie tegens die van Alckmaer uyt oorsaecke dat se dickwijls tegens hem hadde gerebelleert en joncker Willem van Bredenrooden geassisteert hadden.

1529. Hebben die van Amsterdam met Alckmaer een accoordt ingegaen van den doorvaert en het onderhouden van den Cnollendammer zluys.

1531. De vroedtschap der stadt Alckmaer, groot wesende dertig persoonen, daernae veertig persoonen, nae eenenvijftig persoonen, is ten laesten veraccordeert tot vierentwintig persoonen in 't getal.
Den 19 september quam de koning van Denemarcken tot Alckmaer en was daer twee nagten met veel volck, trock van daer nae Zuijdt-Hollandt ende quam nae 13 daegen weder en passeerden met veel volck door de stadt en toog des and'ren daegs nae Medenblick om vandaer weer scheep te gaen nae sijn landt.

1534. Dit jaer is de verstoeling geschiet op 't landt van Overdie op den dag van de Geboorte Mariae.
't Selve jaer is het capittel van de minnenbroeders binnen Alckmaer gehouden.
Ditselven jaer is den Oosterdijck met de vier waetermolens binnen Geestmer Ambacht gemaeckt.
Hebben Jan Jansz., bailjuw van der Niuwburg ende Willem Jansz., schout van Alckmaer, de paelen gesteecken om de Agtermeer te bedijcken.

1535. Is de Zijpe bedijckt.

1540. Dit jaer is Stijntie Jans Mickers, Geert Jans van Alckmaer en Griet Jacobs van Langendijck geexecuteert met het water, alsoo sij herdoopt waeren.
Is Pieter Halfvasten, schepen van de stadt Alckmaer, in 't Marsdiep verdroncken.

1541. Den 7 february is Grietie Fransz. van Alckmaer geexecuteert met het water, alsoo sij herdoopt was.
Is het voorslag op het Heijligen Geesthuijs gekomen.

1542. Is het voorslag op den Grooten Kerck gekomen.

1545. Is verkreegen een mandement generael daer men de onwilligen betaelders van exue mede soude dwingen. [11]

1500. In dit jaar is meester Andries van Oudorp buiten de stad Alkmaar met een kaas vergeven; hij was doctor in de medicijnen en was de medicus van paus Alexander, de VI van die naam.

1503. Deze tijd is Joannes Heerenberg, pastoor van Alkmaar, van deze wereld gescheiden.

1505. Is het clarissenklooster binnen Alkmaar gefundeerd.

1506. Op dit jaar is Claes Corf, burger van Alkmaar en rentmeester van de graaf van Holland en van Egmond en van de abdij van Egmond van deze wereld gescheiden.

1508. In de maand maart werd de oude kerk te Alkmaar, genaamd De Schuijt, verbrand met twee orgels, maar het nieuwe werk is staan gebleven.
In dit jaar is ontreddering geweest binnen Alkmaar om de pastorie, want een meester Jacob Schuijtgen, pastoor te Alkmaar, had een vernuftige geest en trouw voor de burgers en kwam vaak zelf in de vierschaar en hield de burgers zijn woord als advocaat. Om deze Schuijtgen te vangen is de procureur-fiscaal boven gekomen, goed gewapend met volk en heeft genomen een meester Adriaen Sel en meende dat hij meester Jacob Schuijtgen had waarover het volk rumoerig is geworden en heeft niet toe willen laten dat Schuijtgen met hen mee zou gaan waarover die van Alkmaar bij 't hof in ongenade gekomen zijn en zouden hem te vuur en te zwaard overgegeven hebben zo die van Delft (die met Alkmaar broeder waren) met anderen daar niet voor geweest en dat afgelopen hadden.

1509. Dit jaar werd het clarisseklooster te Alkmaar gewijd en de clarissen van Gouda werden daarin geleid.

1515. Heeft de heer van Schagen het schoutambt verpacht van Alkmaar en zette in zijn plaats Adriaen Dircksz., die zijn eerste rechtsdag zat de 24^ste juli en is Pieter Claesz. in zijn plaats tot burgemeester gezet.

1517. Is Alkmaar van de Geldersen en Friezen ingenomen de nacht op Sint-Lewin dag en zijn daarin gebleven 5 of 6 dagen en de dag van Visitatie Maria (31 mei) trokken ze daaruit toen ze de lieden beroofd en geplunderd hadden en staken het [10] 't Ritsevoort in brand en passeerden zo voorts naar 't Huis ter Hart en voort door de Venen en naar Alphen dat ze overvielen stormenderhand en vermoorden daar velen mensen.

1521. De heer van Schagen heeft het schoutambt van Alkmaar in pacht genomen, maar mocht geen vervanger zetten zonder toestemming van de Kamer van Rekeningen en de vroedschap van Alkmaar. Daarom zat de heer van Schagen zelf op het recht de 13^de augustus en Aelbert van Rietwijck was zijn tolk.
De 8^ste oktober zat Pieter van Egmond zijn eersten rechtsdag als vervanger van de heer van Schagen.

1523. Is de nieuwe vaart met de brug op de Vronergeest gemaakt, heeft gekost omtrent 356 guldens en 12 stuivers; men zal 't vinden in het penningmeester rekenboek anno 1524.

1528. In dit jaar heeft men verworven dat men de stad Alkmaar vast zou maken en dat men op 100 roeden van de stadsgrachten niets zou mogen timmeren of bomen planten.
De 24^ste april is de eerste steen gelegd aan de oude Friese poort.
Dit jaar gaf hertog Philips een zware uitspraak tegen die van Alkmaar uit oorzaak dat ze vaak tegen hem hadden gerebelleerd en jonker Willem van Bredenrode geassisteerd hadden.

1529. Zijn die van Amsterdam met Alkmaar een akkoord aangegaan van de doorvaart en het onderhouden van de Knollendammer sluis.

1531. De vroedschap der stad Alkmaar die groot was dertig personen, daarna veertig personen, daarna eenenvijftig personen is tenslotte overeengekomen tot vierentwintig personen in 't getal.
De 19^de september kwam de koning van Denemarken tot Alkmaar en was daar twee nachten met veel volk, trok vandaar naar Zuid-Holland en kwam na 13 dagen weer en passeerden met veel volk door de stad en trok de volgende dag naar Medemblik om vandaar weer scheep te gaan naar zijn land.

1534. Dit jaar is de verstoeling geschied op 't land van Overdie op de dag van de Geboorte Maria.
Hetzelfde jaar is het kapittel van de minnenbroeders binnen Alkmaar gehouden.
Datzelfde jaar is de Oosterdijk met de vier watermolens binnen Geestmerambacht gemaakt.
Hebben Jan Jansz., baljuw van der Nieuwburg, en Willem Jansz., schout van Alkmaar, de palen gestoken om de Achtermeer te bedijken.

1535. Is de Zijpe bedijkt.

1540. Dit jaar is Stijntie Jans Mickers, Geert Jans van Alkmaar en Griet Jacobs van Langedijk gexecuteerd met het water, alzo ze herdoopt waren.
Is Pieter Halfvasten, schepen van de stad Alkmaar, in 't Marsdiep verdronken.

1541. De 7^de februari is Grietie Fransz. van Alkmaar gexecuteerd met het water, alzo ze herdoopt was.
Is het voorslag op het Heilige Geesthuis gekomen.

1542. Is het voorslag op den Grote Kerk gekomen.

1545. Is verkregen een mandement generaal daar men de onwillige betalers van executie mee zou dwingen. [11]

1551. Wierden de poorten en boomen van de stadt Alckmaer geslooten en daer werden poortiers en boomsluyters gesteldt.

1552. Wierde de Vrieschepoort gemaeckt tot Alckmaer.

1555. Wierdt bedijckt de Egmondermeer.

1556. Heeft men begost de Bergermeer te bedijcken.
Is het weeshuys binnen Alckmaer opgeregt in 't huys daer de Jacobini haer residentie hadden, op haer termijn te vergaederen, staende aen de zuydtsijde van 't kerckhof.
Dit voorschreeve jaer is een octroj verworven bij de steden van Noordt Hollandt, dat men van geen geweesen vonnissen beneeden de 60 gulden moet manctiseeren onder cautie de restituendo.

1557. Dit jaer was het een grooten dieren tijdt binnen Alckmaer, oock door geheel Hollandt, soodat een last rogge tot Amsterdam koste 99 goudtguldens en is het broodt verkogt aen de schaemelen menschen voor vier stuyvers ende men heeft de poorten bewaert, dat men geen broodt soude laeten uytevoeren; men backte garst met tarwe tesaemen om de schaersheydt van de graenen die 'er in de stadt waeren.

Dit jaer heeft de stadt Alckmaer gekogt van de Caemer van Reeckeninge allen de tollen om 1750 guldens op drie termijnen.

1558. Dit jaer wierden de brugge gemaeckt over de Meent door begeerte van de buuren van de Voordam, genaemt de Kijfbrug, respondeerende op de steeg van 't Clompie Goudt en Cornelis Vaanlis huysinge, gaende nae de Houtilstraet ende was grooten twist tusschen de buuren van 't Fnidsen met de buuren van de westzijde van de Meent tegens de buuren van de Voordam, want de voorschreeven buuren hadden de Waag verpagt van den magistraet en wouden de Waag brengen op den hoeck van Cornelis Cossenstraet, dog de twist is bij de wet ternedergeleydt, die seer heftig waer.
Op dit jaer wierdt het waeter van de Meendt gewijdt, beginnende van de sluys af, tot den hoeck van den Zeijdam en met plaetingen gemaeckt, mits conditie dat die van den Voordam haer houtillen souden afbreecken, die langs den Voordam op het waeter stonden.
Ditselvige jaer is gekeurt, dat men een mengele Goudts bier of Delfts niet hoger geeven moest dan 7 duyten, waerdoor eenen grooten twist gekomen is, soodat de biersteeckers en de stadt een proces voor den Hoven van Hollandt gevoert hebben, waervan de stadt triumpheerden den 26 februarie 1561.
Ditselve jaer is oock meden gekeurt, dat allen de bierscheepen van vrijdagnaemiddag tot saturdagnaemiddag uyt de Meent bij den Waag en Lacoudorp moesten leggen, op welcke keure meester Dominicus Boodt als commissaris van de plaggers informatie genoomen heeft.
In de weeck nae mey wierden den huysen besijden 't Heijlige Geesthuijs afgebroocken tot ruymte van de suyvelmarckt en koften die huysen voor 3000 guldens, te betaelen op seeven meydaegen.
In ditselve jaer is gemaeckt de niuwe Waege aen het Heijlig Geesthuijs.
Omtrent Heylige Sacramentsdag is binnen Alckmaer gekomen heer Nicolaes de Castro, inquisitor, met meer and'ren dienaeren van Utrecht geassisteert, en heeft de schout met de geregte ontbooden te koomen in de sacristie, alwaer hij geopent heeft sijn commissie, om haer te hebben tot [12] sijn assistentie om in bewaerderhandt te neemen heer Cornelis Kooltuijn, priester tot Alckmaer, maer 't selve tot sijnder kennisse gekomen sijnde, heeft hem getransporteert tot Embden en nae eenigen jaeren is aldaer overleeden.

Op dit jaer is gestorven van onsterfelijcke memorie den hoogloffelijcke Keyser Carolus V in Spanjen en is sijn uytvaert meden gehouden binnen Alckmaer in Hollandt op Sinte-Pietersdag in februario anno vijftienhondert neegenenvijftig.

1559. Is koning Philippus, graeff van Hollandt, uyt Zeelandt te waeter nae Spanjen gereyst.

1560. Is de Dael- ofte de Aelmeer, aldus genaemt nae sijn aelvoeding, bedijckt.
Dit jaer sijnder twee zoutkeeten gemaeckt tot Alckmaer; bij Willem Anthonisz., Thomas Heerties en Dirck Maartsz. en beslooten in september te sieden voor de eersten maal. De stadt heeft haer tot maecken van de zoutketen geleent elck 400 gulden, dat sij op termijnen betaelen souden.

1561. Is de Vroondermeer bedijckt.

1562. Sijn deese bruggen geleydt: bij Coomen Maertensz. op den Dijck en de brug over de Cooltuijn over de sluys ende bij Jan Vaers over het Lacouterop en bij de bogt over het Dronckenoort.
Dit jaer op Sinte-Sebastianusdag is de Niuwen Schutters Doelen gemaeckt van de Jonge Schutterije.

1563. Nu is het carmelitenclooster buyten Alckmaer afgebrooken bij Dirck van Teijlingen en 't selfde verkogt door oudtheydt aen den prior van de carmeliten tot Haerlem, nogtans buyten consent van den pater van 't selfde convent, die genaemt wierdt broeder Quaedtsaedt, en in 't afbreecken van 't selven convent heeft den prior van Haerlem allen de meubilen met allen de glaesen, staende in de raedtcaemer, die seer schoon waeren, met hem nae Haerlem gevoert.
Daernae heeft een conventuael van de carmelietenorden (die daer geprofessiet was) en uytlandig geweest hadde in een ander convent, hem gesteldt opposant tegens Dirck van Teijlingen (cum sociis) en heeft geopposeert en is regt ontfangen en heeft sijn habitatie genoomen in de vervallen kerck, die een weynig is gerepareert geworden, dat hij bequaemelijck mogt woonen, dog in de revolte van de landen van Hollandt omtrent 't jaer 1572, is het altemael gedestrueert en de broeder is gaen lopen.

1564. Is de Laedt of Leedt doorgeschooten tot in de Bergermeer om 't selven tot gerigt van de stadt te weesen, hoewel daer veelen sustineerden, soo de Bergermeer bedijckt wierdt, dat die van Alckmaer weynig strooms door deselven soude krijgen.
Dit jaer is de steenen brugge bij de Quakel gemaeckt, is meden gemaeckt de brug bij Claes Hendricksz. op 't Lacouterop en de brug op 't Dronckenoort bij Claas Neelties.

1565. Wierdt de Egmonder- en Bergermeer bedijckt.
Is het accoordt gemaeckt tusschen burgermeesteren van Alckmaer ende de heeren de graeff van Egmondt en Bredenrooden als heer van Bergen.
Dit jaer is de niuwe vismarckt op de hoeck van de steenenbrug en Trijn Luijcas huys opgekogt. [13]

Op dit jaer wierde de wet die men eligeerden den 13 maj, wederom geligeert op cersavondt, nae ouder gewoonte.

1551. Werden de poorten en bomen van de stad Alkmaar gesloten en daar werden portiers en boomsluiters gesteld.

1552. Werd de Friese poort gemaakt te Alkmaar.

1555. Werd bedijkt het Egmondermeer.

1556. Is men begonnen de Bergermeer te bedijken.
Is het weeshuis binnen Alkmaar opgericht in het huis waar de Jakobijnen hun residentie hadden en op hun termijn te vergaderen, staat aan de zuidzijde van het kerkhof.
Dit voorschreven jaar is een octrooi verworven bij de steden van Noord-Holland dat men van geen gewezen vonnissen beneden de 60 gulden moet ontkennen onder borgsom van de rest.

1557. Dit jaar was het een grote dure tijd binnen Alkmaar, ook door geheel Holland, zodat een last rogge te Amsterdam koste 99 goudguldens en is het brood verkocht aan de schamele mensen voor vier stuivers en men heeft de poorten bewaard zodat men geen brood zou laten uitvoeren; men bakte gerst met tarwe tezamen vanwege de schaarste van de granen die er in de stad waren.

Dit jaar heeft de stad Alkmaar gekocht van de Rekenkamer alle tollen voor 1750 guldens op drie termijnen.

1558. Dit jaar werd de brug gemaakt over de Mient door begeerte van de buren van de Voordam, genaamd de Kijfbrug, respondeert op de steeg van 't Clompie Goudt en Cornelis Vaanlis behuizing en gaat naar de Houtilstraat en was er grote twist tussen de buren van 't Fnidsen met de buren van de westzijde van de Mient tegen de buren van de Voordam, want de voorschreven buren hadden de Waag verpacht van de magistraat en wilden de Waag brengen op de hoek van Cornelis Cossenstraat, dog de twist is bij de wet neer gelegd die zeer heftig was.
Op dit jaar werd het water van de Mient verbreed dat begon van de sluis af tot de hoek van de Zijdam en met beplating gemaakt, mits conditie dat die van de Voordam hun houtillen zouden afbreken die langs de Voordam op het water stonden.
Hetzelfde jaar is gekeurd dat men een mengel Gouds bier of Delfts niet hoger geven moest dan 7 duiten, waardoor een grote twist gekomen is zodat de bierstekers en de stad een proces voor de hof van Holland gevoerd hebben waarvan de stad triomfeerde de 26^ste februari 1561.
Ditzelfde jaar is ook mede gekeurd dat alle bierschepen van vrijdag namiddag tot zaterdag namiddag uit de Mient bij de Waag en Lacoudorp moesten leggen, op welke keurmeester Dominicus Boodt als commissaris van de geklaagde informatie genomen heeft.
In de week na mei werden de huizen bezijden het Heilige Geesthuis afgebroken tot ruimte voor de zuivelmarkt en kochten die huizen voor 3000 guldens, te betalen op zeven meidagen.
In hetzelfde jaar is gemaakt de nieuwe Waag aan het Heilige Geesthuis.
Omtrent Heilige Sacramentsdag is binnen Alkmaar gekomen heer Nicolaes de Castro, inquisiteur, met meer andere dienaren van Utrecht geassisteerd en heeft de schout met het gerecht ontboden te komen in de sacristie, alwaar hij geopend heeft zijn commissie om te hebben tot [12] hun assistentie om in bewarende hand te nemen heer Cornelis Kooltuijn, priester te Alkmaar, maar toen dat tot zijn kennis gekomen was is hij vertrokken naar Emden en is na enige jaren aldaar overleden.

Op dit jaar is gestorven van onsterfelijke memorie de zeer loffelijke keizer Karel de V in Spanje en is zijn uitvaart meden gehouden binnen Alkmaar in Holland op Sint-Petrus dag in februari anno vijftienhonderd negenenvijftig.

1559. Is koning Philippus, graaf van Holland, uit Zeeland te water naar Spanje gereisd.

1560. Is de Daal- of de Aalmeer, aldus genaamd naar zijn aal voeding, bedijkt.
Dit jaar zijn er twee zoutketens gemaakt te Alkmaar bij Willem Anthonisz., Thomas Heerties en Dirck Maartsz. en besloten in september te zieden voor de eerste maal. De stad heeft hen tot het maken van de zoutketens geleend elk 400 gulden en dat ze het op termijnen betalen zouden.

1561. Is de Vroonermeer bedijkt.

1562. Zijn deze bruggen gelegd bij Coomen Maertensz. op de Dijk en de brug over de Kooltuin over de sluis en bij Jan Vaers over het Lacouterop en bij de bocht over het Dronkenoord.
Dit jaar op Sint-Sebastianus dag is de Nieuwe Schutters Doelen gemaakt van de Jonge Schutterij.

1563. Nu is het karmelietenklooster buiten Alkmaar afgebroken bij Dirck van Teijlingen en hetzelfde verkocht vanwege ouderdom aan de prior van de karmelieten te Haarlem, nochtans zonder toestemming van de pater van hetzelfde convent die genaamd werd broeder Quaedtsaedt en in 't afbreken van dat convent heeft de prior van Haarlem alle meubels met alle glazen die in de raadkamer stonden die zeer mooi waren met hem naar Haarlem gevoerd.

Daarna heeft een kloosterling van de karmelietenorde (die daar geprofeste in was) en in het buiten land geweest was in een ander convent zich gesteld als opposant tegens Dirck van Teijlingen (met de zijnen) en heeft bezwaar gemaakt en is in recht ontvangen en heeft zijn woonplaats genomen in de vervallen kerk die een weinig gerepareerd is geworden zodat hij er bekwaam mocht wonen, dog in de revolte van de landen van Holland omtrent 't jaar 1572 is het allemaal vernield en de broeder is gaan lopen.

1564. Is de Laat of Leed doorgeschoten tot in de Bergermeer om tot het gerecht van de stad te wezen, hoewel daar velen beweerden, zo de Bergermeer bedijkt werd, dat die van Alkmaar weinig stroom door diezelfde zouden krijgen.
Dit jaar is de stenen brug bij de Kwakel gemaakt en is mede gemaakt de brug bij Claes Hendricksz. op 't Lacouterop en de brug op 't Dronkenoord bij Claas Neelties.

1565. Werd de Egmonder- en Bergermeer bedijkt.
Is het akkoord gemaakt tussen de burgermeesters van Alkmaar en de heren de graaf van Egmond en Brederode als heer van Bergen.
Dit jaar is de nieuwe vismarkt op de hoek van de stenenbrug en Trijn Luijcas huis opgekocht. [13]

Op dit jaar werd de wet die men koos de 13 mei wederom gekozen op kerstavond naar oude gewoonte.

1566. Op den 27 april is de impost verpagt bij den Staeten van Hollandt binnen Alckmaer tot meydag anno

1567 bij Augustijn van Teijlingen, verpagt voor 1482 gulden; hij was 1566 kerckmeester.
Ditselve jaer is de Agtermeer bedijckt.
Dit jaer hebben de gereformeerden beginnen te predicken op den lesten july in de Bergermeer, welckers predicant was Jan Aerentsz.; hij was een corvenmaecker en burger van Alckmaer. Daernae is de predicatie gedaen in de lijnbaanen en daernae in een schuur over de Geest, alwaer sij in de maendt december het nagtmael hebben gehouden.
Den eersten september naer den noen is den heer van Bredenrode met sijn huysvrouw en twee susters van de prince van Oranje, met ettelicken paerden geassisteert, binnen Alckmaer gekomen en was gelogeert in de Doelen, en is des and'ren daeg[s] bij juffrouw Willemina geweest, haer vangende in haer sieckbedde, en vandaer gaende, komende buyten 's huys, soo werdt hem in handen gegeeven een request van seeck'ren burgeren van Alckmaer omme te hebben de minnenbroederskercke, om aldaer de niuwe religie der niuwen predicanten te mogen prediken voor de gereformeerden, welcke requeste den heer van Bredenrode geleesen heeft, en bij monde voor antwoordt gaf (soo sommigen seggen) dat sulck versoecken in sijn magt niet en was, want het rogatien waeren.
Ende daernae omtrent vier of vijf uuren is den heer van Bredenroden met sijn familie uyt Alckmaer vertrocken. Soo haest als Bredenroden vertrocken was, sijnder eenigen quaedtwilligen geloopen in de minnebroederskerck met bijlen en and'ren instrumenten in haeren handen en hebben het minnebroedersclooster geweldig overvallen en alles aen stuckendt gesmeeten. De broeders binnen 't convent sijnde, dit horende en siende, sijn meterhaest uyt 't convent geloopen, elck soo hij best mogt, den een over de muur, d'ander door het water geswommen, maer des and'ren daegs sijn de broeders bij de magistraet ende de wet weder in 't convent gebragt.

In deselfde maandt van september waeren de burgermeesteren bedugt voor eenigen quaedtwilligen die den beeldtstormerije van meeninge waeren in de Grooten Kerck te doen, hebben bij advys van den heer Nicolaus, den bisschop van Haerlem, allen de gedeputeerden bij haer ontboden van de gildens, dat sij allen de beelden met de altaeren bequaemelijck souden afneemen ende deselven in goede hoede te neemen en hebben de gedeputeerden van de gildens sulcks belooft te doen, ende de gilden properlijck in het werck sijnde, is haer ommis gekoomen binnen de kercke en hebben allen de beelden en altaeren aan stuckendt geslaegen, en het altaer, staende bij de vondt, is tot de grondt toe gedestrueert, seggende (Ԩet moet afթ en hebben uyt allen de altaeren genoomen 't geen dat genaemt wort Reliquiae Sanctorum. En is terselver tijdt van schrick en vreesen doodt gebleeven een vrouwe genaemt Guurt Jacobs.

1567. In april sijn de predicatien der gereformeerden weder opgehouden.

1568.Dit jaer sijn verkreegen twee octrojen van den bisschop van Haerlem, gedateert den 3 mey anno 1568. [14]

Op den 3 augusty is gemaeckt een accoordt met den heer van Boeckholt van de navigatie door de Zijpe.
Den 4 juny is de grave Lamorael van Egmondt met de grave van Hoorn van den hertog van Alba ter doodt veroordeelt en op den pinxsteravondt binnen Brussel gexecuteert met den swaerde: eerst de grave van Egmondt, daernae de graeff van Hoorn

Op den 26 april sijnder eenigen van 't leger van de heer van Batenburg, hetwelcke voor Amsteldam geweest hadde, gekoomen tot Hijloo in 't reguliersconvent ende alsoo sij verstonden, dat sij vervolgt wierden van de geweldige provoost met sijnen knegten en ruyters, dat door bevel van de grave van Meegen, sijn sij vandaer vertrocken en sijn 's avondts gekoomen voor de Kennemerpoort van Alckmaer, bij haer hebbende den prior van 't selfde convent, denwelcken den poortier door bidden en giften daertoe gebragt heeft, dat hij de poorten geopent heeft en heeft se in de stadt laeten komen en sijn seer verwoest door de stadt gegaen nae Oudtdorp. Onder deesen (soo het gerugte ging) soude de heer van Batenburg met eenigen van sijn kinderen geweest sijn.
Soo haest de burgermeesteren verstonden, dat den poortier de poort in den avondtstondt geopent hadde, hebben de burgermeesteren denselven poortier van zijn officie gedestitueert. Des and'ren daegs 's morgens is meden voorbij de stadt gepasseert een hoop van deselfde regimenten, komende uyt de abdije van Egmond, van waer sij eenigen buyt met haer bragten, gelaeden op twee waegens en op de eene waegen was geseeten den prior van denselfden abdije, genaemt heer Otto, die sij medennaemen. Daernae is de provoost van de graeve van Meegen met de sijnen voorbij de stadt gepasseert nae Medenblick, om Baetenburgs hoop te vervolgen. Soo is hij met grooten haest nae drie of vier uuren wederom gekomen voor de stadtspoorten van Alckmaer en heeft de burgers aengeroepen, dat sij de brugge buyten de stadt souden afwerpen, sorgende dat de Baetenburgsen knegten hem nog soude vanagteren vervolgen. Op den 1 maj sijn allen de resten van van de ruyteren en knegten voorbij Alckmaer gepasseert om den Baetenburgsen hoop tot Medenblick te vervolgen, waerdoor de burgers (niet wetende wat het was) aen de stadtsmuuren geloopen sijn met haer geweer, soodat daer een grooten consternatie en commotie in de stadt gekomen is, dog is weder gestilt. Op dees selven tijdt was de graeff van Meegen in het clooster tot Heijloo, alwaer de burgermeesteren haer deputeerden gesonden hebben aen den graeff, versoeckende hem te willen begeven binnen de stadt Alckmaer, daerop hij tot antwoordt gaf 't hem niet geleegen te weesen, maer de magistraeten hebben de graeve besteldt allen proviande van spijs ende dranck als aen sulcken heer betaemt en hebben hem vergeselschapt. En hij is de 4 maj voorbij Alckmaer gepasseert naer Medenblick en hebben daer eenigen van de gevangenen gexecuteert en de rest met schepen agtervolgt en eenigen gevangen, die tot Brussel gexecuteert sijn met den swaerde.

1566. Op de 27^ste april is de impost (accijns) verpacht bij de Staten van Holland binnen Alkmaar tot meidag anno 1567 bij Augustijn van Teijlingen verpacht voor 1482 gulden; hij was in 1566 kerkmeester.
Ditzelfde jaar is de Achtermeer bedijkt.
Dit jaar zijn de gereformeerden beginnen te prediken op de laatste juli in de Bergermeer wiens predikant was Jan Aerentsz.; hij was een korvenmaker en burger van Alkmaar. Daarna is de predicatie gedaan in de lijnbanen en daarna in een schuur over de Geest alwaar ze in de maand december het nachtmaal hebben gehouden.
De eerste september na de noen is de heer van Brederode met zijn huisvrouw en twee zusters van de prins van Oranje met ettelijke paarden geassisteerd binnen Alkmaar gekomen en was gelogeerd in de Doelen en is de volgende dag bij juffrouw Willemina geweest die hem ontving in haar ziekbed en toen hij vandaar ging en buiten het huis kwam zo werd hem in handen gegeven een rekwest van zekere burgers van Alkmaar om een minnenbroeders kerk te hebben om aldaar de nieuwe religie der nieuwe predikanten te mogen prediken voor de gereformeerden, welk rekwest de heer van Brederode gelezen heeft en bij mond voor antwoord gaf (zo sommigen zeggen) dat zulk verzoeken niet in zijn macht was, want het vragen waren.
En daarna omtrent vier of vijf uur is de heer van Brederode met zijn familie uit Alkmaar vertrokken. Zo gauw als die van Brederode vertrokken waren zijn er enige kwaadwilligen gelopen in de minnebroeders kerk met bijlen en anderen instrumenten in hun handen en hebben het minnebroeders klooster geweldig overvallen en alles aan stukken gesmeten. De broeders die binnen 't convent waren en dit hoorden en zagen zijn met een haast uit 't convent gelopen en elk zo goed hij kon, de ene over de muur, de ander door het water gezwommen, maar de volgende dag zijn de broeders bij de magistraat en de wet weer in 't convent gebracht.

In dezelfde maand september waren de burgermeesters beducht voor enige kwaadwilligen die de beeldenbestorming van mening waren in de Grote Kerk te doen en hebben bij advies van de heer Nicolaus, de bisschop van Haarlem, alle gedeputeerden bij zich ontboden van de gilden dat ze alle beelden met de altaren bekwaam zouden afnemen en die in in goede hoede te nemen en hebben de gedeputeerden van de gilden zulks beloofd te doen en toen de gilden goed aan het werk waren is hun onmin gekomen binnen de kerk en hebben allen beelden en altaren aan stukken geslagen en het altaar dat staat bij de vont is tot de grond toe vernield en zeiden; 'Het moet er af' en hebben uit alle altaren genomen 't geen dat genaamd wordt heiligen relikwien. En is terzelfder tijd van schrik en vrees dood gebleven een vrouwe genaamd Guurt Jacobs.

1567. In april zijn de predicaties der gereformeerden weer opgehouden.

1568. Dit jaar zijn verkregen twee octrooien van de bisschop van Haarlem, gedateerd de 3^de mei anno 1568. [14]

Op de 3^de augustus is gemaakt een akkoord met de heer van Boeckholt van de navigatie door de Zijpe.
De 4^de juni is de graaf Lamoraal van Egmond met de graaf van Hoorn van de hertog van Alba ter dood veroordeeld en op Pinksteravond binnen Brussel gexecuteerd met het zwaard: eerst de graaf van Egmond, daarna de graaf van Hoorn.

Op de 26^ste april zijn er enigen van 't leger van de heer van Batenburg, die voor Amsterdam geweest waren, gekomen tot Heiloo in 't regulierconvent en alzo ze verstonden dat ze vervolgd werden van de geweldige provoost met zijn knechten en ruiters en dat door bevel van de graaf van Meegen zijn ze vandaar getrokken en zijn ‘s avonds gekomen voor de Kennemerpoort van Alkmaar en hadden bij zich de prior van hetzelfde convent die de portier door bidden en giften daartoe gebracht heeft dat hij de poorten geopend heeft en heeft ze in de stad laten komen en zijn zeer verwoestend door de stad gegaan naar Oudorp. Onder dezen (zo het gerucht ging) zou de heer van Batenburg met enige van zijn kinderen geweest zijn.
Zo gauw de burgermeesters verstonden dat de portier de poort in de avondstond geopend had hebben de burgermeesteren die portier van zijn officie afgezet. De volgende dag 's morgens is mede voorbij de stad gepasseerd een hoop van hetzelfde regiment die kwamen uit de abdij van Egmond waarvan ze enige buit met zich brachten geladen op twee wagens en op de ene wagen was gezeten den prior van dezelfde abdij, genaamd heer Otto, die ze meenamen. Daarna is de provoost van de graaf van Meegen met de zijnen voorbij de stad gepasseerd naar Medemblik om de hoop van Batenburg te vervolgen. Zo is hij met grote haast na drie of vier uren wederom gekomen voor de stadspoorten van Alkmaar en heeft de burgers aangeroepen dat ze de brug buiten de stad zouden afwerpen omdat hij bezorgd was dat de knechten van Batenburg hem nog van achteren zouden vervolgen. Op de 1^ste mei zijn alle resten van de ruiters en knechten voorbij Alkmaar gepasseerd om de hoop van Batenburg tot Medemblik te vervolgen waardoor de burgers (die niet wisten wat het was) aan de stadsmuren gelopen zijn met hun geweer zodat daar een grote consternatie en commotie in de stad gekomen is, dog is weer gestild. Op dezelfde tijd was de graaf van Meegen in het klooster te Heiloo alwaar de burgermeesters hun gedeputeerden gezonden hebben aan de graaf en verzochten hem te willen begeven binnen de stad Alkmaar waarop hij tot antwoord gaf dat het hem niet gelegen was, maar de magistraten hebben de graaf besteld alle proviand van spijs en drank als aan zoՠn heer betaamt en hebben hem vergezelschapt. En hij is de 4^de mei voorbij Alkmaar gepasseerd naar Medemblik en heeft daar enige van de gevangenen gexecuteerd en de rest met schepen achtervolgd en enige gevangen zijn te Brussel gexecuteerd met het zwaard.

1573. Op den Palmsondag weesende den 8 april 's avondts omtrent vijf uuren sijn binnen Alckmaer gekomen vier waegens met Spaenschen soldaeten, wesenden fouriers en [15] adelborsten, dewelcken gesonden waeren van den grave van Bossu, stadthouder van Hollandt, om twee vaendelen Spaenschen soldaeten binnen de stadt te fourieren, volgende de missieven van den graeff aen den burgermeesteren gesonden ende bij de fouriers den burgermeesteren overgeleevert, en de missieve bij den burgermeesteren gevisiteert sijnde, hebben doen de vroedtschap vergaederen en biljetten te maecken, om de soldaeten te logeeren elck nae sijn qualite en onder 't besoigneeren van de biljetten te maecken, hebben de Spaenschen soldaeten, staenden voor het raadthuys, de bohay tegens de burgers gemaeckt, waerdoor een commotie in de stadt is geweest en de burgeren haer daertegens in de wapenen begeeven hebben. 't Selven komende tot kennisse van den raadt, sijn de magistraeten met'erhaest van het stadthuys gegaen tusschen de burgeren en soldaeten en hebben alsoo de partijen vaneen gehouden, soodat de soldaeten gebragt sijn binnen de plaets van Dirck van Teijlingen, rentmeester, en de burgers sijn nae de poorten getrocken en een wijl tijdts daernae soo sijn de twee vaendelen voor de stadt gekomen, maer de burgers, bevreest sijnde voor eenige inconvenientien, hebben die vaandelen niet in willen laeten en sijn alsoo de soldaeten in de voorstadt gebleven, dog den raadt heeft haer voorsien met spijs en dranck en 't geen haar van noden was. Des and'ren daegs hebben de fouriers, die binnen de stadt waeren, versogt aen den raedt dat men haer uyt de stadt wilden helpen en daer seer hart op aenhoudende, hebben de burgermeesteren haer wat geleydt door 't heck van de minnebroederen ende sijn soo voort bij den and'ren gekomen. Burgermeesteren en de raadt, hiervan bedugt sijnde wat hiervan souden komen, hebben raedtsaem gevonden haeren gedeputeerden te senden aen de grave van Bossu voorzeyd om hem te kennen te geeven 't misverstandt dat daer geschiedt was en daer beneffens te versoecken dat Sijn Genaeden hem souden laeten vinden en bewilligen binnen Alckmaer te komen, om aldaer goede ord're te stellen, om verd'ren inconvenientien te schouwen, 't welck Sijn Genade goedt gevonden heeft en is met de gedeputeerden voor de stadt gekomen en de poorten, nog geslooten sijnde, soo heeft de grave de gedeputeerden hardt aengesproocken, waerom men des Koninglijcke Majesteyts volck soo lange buyten hielden, maer de burgerije, verstaende dat Sijn Genaeden voor de poorten was, sijn sij van de poorten geweecken en de poorten wierden geopent. Den grave binnenkomende, liepen daer veelen burgers uyt de stadt, waeronder geen kleynen waeren van de gedeputeerden en doen sijn de soldaeten binnengekomen, naedat sij drie daegen buyten geleegen hadden en sijn gefoureert geweest op der burgeren kosten. De graeff, hem genformeert hebbende van de commotie, is weder vertrocken nae Den Hage, soeckende daer den commissaris meester Rijer Verduijn om hem hierop als breder te informeeren en, de informatie gedaan sijnde, heeft de commissaris bij klockengeslag doen publiceeren dat allen burgeren haer geweer op het stadthuys hadden te brengen op seeck're poene daertoe gesteldt, welcke publicatie den burgeren naegekomen sijn en is de commissaris, naerdat hij hem op alles geinformeert hadde, nae Den Hage gerijst om sijn [16] raport te doen. Nu als de Spanjaerden lang binnen de stadt bleeven, soodat het een ieder verdroot, soowel de vreemde man als de burgers, ende den burgeren haer mosten schaften tweemael daegs gesooden en gebraeden, en de wijn op den disch, soodat de burgeren seer uytgeput wierden, en 't selven niet langer harden mogten, soodat de burgermeesteren uyt noodt gedwongen waeren, om nae den graeff te trecken, en aen Sijn Genaeden te versoecken en te bidden dat hij die burgeren van Alckmaer wilde van de soldaeten ontlasten. Maer het was al tevergeefs. Dog nae langen sollicitatien van de burgermeesteren is de stadt van een vaendel ontlast, maer het ander most daer binnen blijven, en daerbij seggende (dat Sijn Genaede de knegten niet beter konde fourieren dan binnen Alckmaer) dog (onder correctie gesproocken) 't hadde beter geweest dat men se binnen De Briell, Enckhuijsen, Hoorn ende Medenblick geleydt hadde, soo men hebben bevonden, ende souden hier niet op Alckmaer gekoomen hebben, maer burgermeesteren hebben patientie moeten hebben tot haerder ondanck, dan hebben de verlossing wijders willen versoecken ende het is bij den raedt goedt gevonden en geresolveert, eenigen uyt haer te deputeeren en goede vrienden binnen Antwerpen, kennis hebbende aen den hertog van Alba, biddende dat het haer souden believen de knegten uyt Alckmaer te neemen, hetwelck haer beloofdt werden ende heeft de soldaeten uyt Alckmaer doen vertrecken (Godt sij gelooft). Maer of de graeff met den president en sommigen burgeren daerin genoegden, dat weet den Heer Almagtig, die wil het haer vergeeven. Soude men 't al verhaelen dat daer geschiet is, men souden daer wel een heelen chronyck van maecken.

1573. Op Palmzondag, wat was de 8^ste april, zijn Գ avonds omtrent vijf uur binnen Alkmaar gekomen vier wagens met Spaanse soldaten en dat waren officieren belast met bevoorraden en [15] adelborsten die gezonden waren van de graaf van Bossu, stadhouder van Holland, om twee vaandels Spaanse soldaten binnen de stad te verzorgen en volgden op de ambtelijke brieven van de graaf aan de burgermeesters gezonden en bij de die officieren van het bevoorraden overgeleverd en de brieven die door de burgermeesters onderzocht zijn hebben toen de vroedschap vergaderd en biljetten gemaakt om de soldaten te logeren elk naar zijn kwaliteit en onder 't verzorgen van de biljetten te maken hebben de Spaanse soldaten die voor het raadhuis stonden een poeha tegens de burgers gemaakt waardoor een commotie in de stad is geweest en de burgers zich daartegen in de wapenen begeven hebben. Dat kwam tot de kennis van de raad en toen zijn de magistraten met een haast van het stadhuis gegaan tussen de burgers en de soldaten en hebben alzo de partijen vaneen gehouden, zodat de soldaten gebracht zijn binnen de plaats van Dirck van Teijlingen, rentmeester, en de burgers zijn naar de poorten getrokken en een tijdje daarna zo zijn de twee vaandels voor de stad gekomen, maar de burgers die bevreesd waren voor enige ongeregeldheden hebben die vaandels niet in willen laten en alzo zijn de soldaten in de voorstad gebleven, dog de raad heeft hen voorzien met spijs en drank en 't geen hen van noden was. De volgende dag hebben de officieren van de bevoorrading die binnen de stad waren verzocht aan de raadt dat men hen uit de stad wilden helpen en hielden daar zeer hard aan en zo hebben de burgermeesters hen wat geleid door het hek van de minnebroederen en zijn zo voort bij de anderen gekomen. Burgermeesters en de raad die hiervan beducht waren wat hiervan zou komen hebben het raadzaam gevonden hun gedeputeerden te zenden aan de graaf Bossu, voor genoemd, om hem te kennen te geven 't misverstand dat daar geschied was en daar neffens te verzoeken dat zijn genade zich zou laten vinden en bewilligen binnen Alkmaar te komen om aldaar goede orde te stellen om verdere ongeregeldheid te schuwen, wat zijn genade goed gevonden heeft en is met de gedeputeerden voor de stad gekomen en de poorten die nog gesloten waren zo heeft de graaf de gedeputeerden hard aangesproken waarom men het volk van de koninklijke majesteit zo lang buiten hield, maar de burgerij die verstond dat zijn genade voor de poorten was zo zijn ze van de poorten geweken en de poorten werden geopend. Toen de graaf binnenkwam liepen er vele burgers uit de stad waaronder geen kleinen waren van de gedeputeerden en toen zijn de soldaten binnengekomen, nadat ze drie dagen buiten gelegen hadden en zijn voorzien van voedsel geweest op de kosten der burgers. De graaf die zich genformeerd heeft van de commotie is weer vertrokken naar Den Haag en zocht daar de commissaris meester Rijer Verduijn om hem hierop als breder te informeren en toen de informatie gedaan was heeft de commissaris bij klokslag laten publiceren dat alle burgers hun geweer op het stadhuis hadden te brengen op zekere straf daartoe gesteld, welke publicatie de burgers nagekomen zijn en is de commissaris, nadat hij zich van alles genformeerd had, naar Den Haag vertrokken om zijn [16] rapport te doen. Nu toen de Spanjaarden lang binnen de stad bleven, zodat het iedereen verdroot, zowel de vreemde man als de burgers en de burgers hen moesten verschaffen tweemaal per dag gekookte en gebraad en de wijn op de dis zodat de burgers zeer uitgeput werden en dat niet langer harden mochten zodat de burgermeesters vanwege nood gedwongen waren om naar de graaf te trekken en aan zijn genade te verzoeken en te bidden dat hij de burgers van Alkmaar wilde van de soldaten ontlasten. Maar het was alles tevergeefs. Dog na lang lastig vallen van de burgermeesters is de stad van een vaandel ontlast, maar het andere moest daar binnen blijven en daarbij zei (dat zijn genade de knechten niet beter kon voorzien dan binnen Alkmaar) dog (onder correctie gesproken) 't was beter geweest dat men ze binnen De Briel, Enkhuizen, Hoorn en Medemblik geleid hadden, zo men had bevonden, en zouden ze hier niet op Alkmaar gekomen zijn, maar de burgermeesters moeten geduld hebben tegen hun wil, dan hebben ze de verlossing verder willen te verzoeken en het is bij de raad goed gevonden en besloten enigen uit hen te deputeren naar goede vrienden binnen Antwerpen, die kennis hadden aan de hertog van Alva, en hem bidden dat het hem zou gelieven de knechten uit Alkmaar te nemen, wat hen beloofd werd en heeft de soldaten uit Alkmaar laten vertrekken (God lof). Maar of de graaf met de president en sommigen burgeren daarin vergenoegden dat weet de Heer Almachtig, die wil het hen vergeven. Zou men alles verhalen wat daar geschied is, men zou daar wel een hele kroniek van maken.

1572. In de maandt july sijn Jacob Rijersz. Boon, Evert Jansz. Stuijling en Baert Sijmensz. gedestitueert van haer burgermeestersampt bij eenen Willem Mostaert, wesende een Brabander, die hem seyde gouverneur te wesen over Alckmaer vanweegen de prince van Oranje en heeft gesurrogeert (ex sua auctoritate) tot burgermeesteren jegen den...... in loco, deser stadt van Alckmaer den heer Floris van Teijlingen, Claes Harcksz. ende Albert Comans.
In de maandt july is het clarisseclooster binnen Alckmaer tot de grondt toe afgebroocken.
In het naejaer quam de prins van Oranje in Hollandt. Korts daernae hebben die van Alckmaer ende van Haerlem haer meden begeeven onder de regeeringe van de prince van Oranje, soodat er ten leste niet over en bleef onder des hertogs regiment dan Amsteldam en Schoonhoven, sijnde de Noordt-Hollandtsen steden gerevolteert.

1573. Is het minnebroedersclooster gedemoljeert tot den gron[dt] toe, dat gefondeert was 1447.

1572. Is er een comeet in de Nederlanden gesien. [17]

1572. In de maand juli zijn Jacob Rijersz. Boon, Evert Jansz. Stuijling en Baert Sijmensz. afgezet van hun burgemeestersambt bij een Willem Mostaert, dat was een Brabander, die hen zei gouverneur te wezen over Alkmaar vanwege de prins van Oranje en suggereerde (op zijn eigen gezag) tot burgermeesters tegen de...... in loco, deze stad van Alkmaar de heer van Teijlingen, Claes Harcksz. en Albert Comans.
In de maand juli is het clarisseklooster binnen Alkmaar tot de grond toe afgebroken.
In het najaar kwam de prins van Oranje in Holland. Kort daarna hebben die van Alkmaar en van Haarlem zich mede begeven onder de regering van de prins van Oranje zodat er tenslotte niets overbleef onder het regiment van de hertog dan Amsterdam en Schoonhoven, en waren de Noord-Hollandse steden opstandig.

1573. Is het minnebroeders klooster vernield tot de grond toe dat gefundeerd was in 1447.

1572. Is er een komeet in de Nederlanden gezien. [17]

Belegering der stadt Alckmaer

1573. Den 20 augusti 's morgens omtrent 10 uuren quam don Frederico voor de stadt Alckmaer, heeft se met sijn armee swaerlijck belegert, soodat niemant uyt nog in mogt komen, dog is Dirck Olofsz. met een caasschuyt tot het tonnenrack uytgeraeckt met groot perycel sijns levens.
Den 25 dito quam daer een voor den stadt en ijschten de stadt op, 't welck (soo men sijde) Steenbock was, dan wierdt soo beantwoordt met klooten dat hij daer niet en vertoefden.
Den laesten augusti trocken een deel Spanjaerden nae het Noorderlandt en haelden koeyen en anderen buyt.
Den 15 september wierdt een Spanjaerdt gevangen gekregen buyten de stadt, genaemt Jan Jeronimo, denwelcke sijde op wat dag don Frederico de stadt souden bestormen en op wat plaetse, en dat sij die daerop sterck souden maecken en, soo hij deesen stadt den eerste storm niet en kreeg, soude terstondt vertrecken, hetwelck de burgers een groten moedt en couragie gaf, gelijck het oock geschieden. Den 17 dito vrijdaegs voor Sint-Mattheus met het kriecken van den dag, begosten de Spanjaerden dapperlijck op de stadt te schieten, soo op de Vrieschenpoort als op den Roden Toren met kogels van 40 en 42 pondt en op de stadt dapper gestormt, maer de borgers en soldaeten met de wijven en kinders hebben haer soo gequeeten dat de Spanjaerdts sulcks niet gedagt hadden, en moesten van de stadt wijcken met dapperen schaeden die sij in haer volck geleeden hadden.
Den 20 september begonnen de Spanjaerden weder dapper op de stadt te schieten en maeckten haer om te stormen gereet, dog en sijn niet aengekomen, waerdoor eenigen vrouwen niet wel tevreden waeren dat sij niet aen en quamen om te stormen, want sij hadden daer soo heerlijck wat opgekoockt dat de Spanjaerden haer niet bedanckt souden hebben, hadden sij aengekomen; veel meer dan op den eersten storm was daer gekoockt.
Den 8 october sijn de Spanjaerden met allen haeren magt vertrocken van de stadt Alckmaer en hebben de stadt Alckmaer verlaeten.
Die begeert te weten het pertinent verhael van het geheele beleg ende de feyten die daer geschiet sijn, die leesen het boeckie gemaeckt bij den pensionaris Nanning van Foreest, 't welck gedruckt is anno 1574.

Den 21 augusti wiert Alckmaer seer strengelijck beleyt door don Frederico de Toledo, soodat daer niemandt uyt ofte in mogt. Den 1 september daeraenvolgende hebben sij van 's morgens ten vijf uuren tot nae de middag ten drie uure met 20 metaelen stucken seer vreesselijck geschooten 2300 schooten; daernae hebben sij 3½ uur op de Vrieschenpoort en Roden Toorn gestormt, met drie reyse verversinge van Spanjaerdts en Walen, maer sijn van die borgeren en soldate[n] alsoock van vrouwen, maagden en jongers seer mannelijck afgeslaagen met wapenen van keselsteenen, siedent kalckwaeter, brandende geteerden hoepen, die sij de Spanjaerdts om de hals wierpen. [18]

1574. In de maandt juny den 17, als nu de Spanjaerden weg waeren en uyt Hollandt vertrocken, hebben de bosgeusen selven het vorstelijck slot van den graven van Egmondt op den Hoeff verbrandt ende in de asschen geleydt door last van jonckheer Dirck van Sonoj, alsoo hij dat tevooren gesien had.

1575. Wierdt geordonneert dat men soude bijten van Petten buyten Alckmaer tot aen de stadt Monnickendam, hetwelck de langte is van 14991 roeden, en wierdt op deese maniere aengegaen:
Van Petten tot Alckmaer de langte van 6007 roeden wierden opengebijt door 1335 mannen op de wijtten van 42 voeten.
Van Alckmaer tot aen het Spijckerboor de langte van 4250 roeden opengebijt door 1325 mannen de wijtte als vooren.
Van het Spijckerboor tot Purmerendt de langte van 1769 roeden gebijt door 1717 mannen de wijtten als vooren.
Van Purmerendt tot Munnickendam langs de Purmer de langte van 2965 roeden gebijt door 1215 mannen de wijtte als vooren.
Soodat 5192 mannen mosten bijten de langte van 14991 roeden en op de wijtten van 42 voeten, 't welck daegelijcks opengehouden wierdt, om 't overloopen der Spanjaerden te beletten.
Is 't accoordt geslooten tusschen die van Haerlem ende Hijloo, dat die borgeren ende ingesetenen van de stadt Haerlem sullen vermoogen met haeren coopmanschappen allen jaeren 6 weecken aen den anderen vrij en onverhindert te mogen rijsen nae Alckmaer, sullen aldaer vrij mogen negotieeren, sonder eenigen molestie gedaen te werden. Veraccordeert den 25 dag in februario anno 1575.

1577. Dit jaer in de maendt juny quamen de boschgeusen, omtrent 80 in het getal, omtrent den avondt tot Bergen buyten Alckmaer op de hofsteede van jonckheer Sebastiaen Craenhals van Hattinga, schout van Haerlem ende landtdrost; sij schreeuwden met bijster getier en schooten door de glaesen. Heer Craanhals, sijnde ter taefelen geseeten en hoorende van onraadt, stondt op, liep ter agterdeuren uyt, maer wierde vervolgt en agterhaelt en doordolven met meer dan dertig wonden; braecken kaemers en kelders open, sloegen de kisten en kassen aen stuckent, en sij naemen alles tot buyt meden wat hun lusten.

1580. Den 6 april tegen den avondt heeft men in geheel Noordt-Hollandt, alsoock op de Noordtzee, een aerdtbeving gevoeldt.
Op den 25 maj is de heer Jan van Foreest, wesende tot Antwerpen op den dagvaert als gedeputeerde van het Noorderquartier van Hollandt, aldaer deeser wereldt overleeden, ende is vandaer gevoert ende gebragt op den 27 may binnen Alckmaer tot sijne huyse, ende leydt begraeven voor het choor in de Grooten Kerck (nota), is overleeden 's morgens omtrent de klock een uuren. Dit jaer is de Boeckeldermeer bedijckt. [19]

Is oock geleydt de brugge op het oostendt van de stadt bij de zoudtkeeten ende de valbrug om nae den ton te gaen.

Belegering der stad Alkmaar

1573. De 20^ste augustus 's morgens omtrent 10 uur kwam don Frederico voor de stad Alkmaar en heeft het met zijn leger zeer zwaar belegerd zodat er niemand uit nog in mocht komen, dog is Dirck Olofsz. met een kaasschuit tot het tonnenrak uitgeraakt met groot gevaar voor zijn leven.
De 25^ste dito kwam daar een voor de stad en eiste de stad op, wie (zo men zei) Steenbock was, dan werd hij zo beantwoord met kloten dat hij daar niet langer vertoefde.
De laatste van augustus trokken een deel Spanjaarden naar het Noorderland en haalden koeien en andere buit.
De 15^de september werd een Spanjaard gevangen gekregen buiten de stad, genaamd Jan Jeronimo, die zei op wat dag don Frederico de stad zou bestormen en op wat plaats en dat ze die daarop sterk zouden maken en zo hij deze stad in de eerste bestorming niet kreeg zou hij terstond vertrekken, wat de burgers een grote moed en dapperheid gaf, gelijk het ook geschiedde. De 17^de dito vrijdags voor Sint-Mattheus met het krieken van de dag begonnen de Spanjaarden dapper op de stad te schieten, zo op de Friese poort als op de Rode Toren met kogels van 40 en 42 pond en op de stad dapper gestormd, maar de burgers en soldaten met de wijven en kinderen hebben zich zo gekweten dat de Spanjaarden zulks niet gedacht hadden en moesten van de stad wijken met dappere schade die ze in hun volk geleden hadden.
De 20^ste september begonnen de Spanjaarden weer dapper op de stad te schieten en maakten zich om te bestormen gereed, dog zijn er niet aangekomen, waardoor enigen vrouwen niet goed tevreden waren dat ze niet aankwamen om te bestormen want ze hadden daar zo heerlijk wat opgekookt dat de Spanjaarden hen niet bedankt zouden hebben waren ze aangekomen; veel meer dan op de eerste bestorming was daar gekookt.
De 8^ste oktober zijn de Spanjaarden met al hun macht vertrokken van de stad Alkmaar en hebben de stad Alkmaar verlaten.
Die begeert te weten het pertinent verhaal van het gehele beleg en de feiten die daar geschied zijn, die leest het boekje gemaakt bij den pensionaris Nanning van Foreest wat gedrukt is anno 1574.

De 21^ste augustus werd Alkmaar zeer streng belegerd door don Frederico de Toledo zodat daar niemand uit of in mocht. De 1^ste september daarop volgende hebben ze van 's morgens te vijf uur tot na de middag te drie uur met 20 metalen stukken zeer vreselijk geschoten 2300 schoten; daarna hebben ze 3½ uur op de Friese poort en Rode Toorn bestormd met drie keer verversing van Spanjaarden en Walen, maar ze zijn van de burgers en soldaten als ook van vrouwen, maagden en jongeren zeer mannelijk afgeslagen met wapens van kiezelstenen, ziedend kalkwater, brandende geteerde hopen die ze de Spanjaarden om de hals wierpen. [18]

1574. In de maand juni de 17^de, toen nu de Spanjaarden weg waren en uit Holland vertrokken, hebben de bosgeuzen zelf het vorstelijk slot van de graaf van Egmond op den Hoef verbrand en in de as gelegd op last van jonkheer Dirck van Sonoy, alzo hij dat tevoren gezegd had.

1575. Werd geordonneerd dat men zou bijten (het ijs?)van Petten buiten Alkmaar tot aan de stad Monnickendam, wat de lengte is van 14991 roeden, en werd op deze manier aangegaan:
Van Petten tot Alkmaar de lengte van 6007 roeden werden opengebeten door 1335 mannen op de breedte van 42 voeten.
Van Alkmaar tot aan het Spijkerboor de lengte van 4250 roeden opengebeten door 1325 mannen de breedte als tevoren.
Van het Spijkerboor tot Purmerend de lengte van 1769 roeden gebijt door 1717 mannen en de breedte als tevoren.
Van Purmerend tot Monnickendam langs de Purmer de lengte van 2965 roeden gebijt door 1215 mannen, de breedte als tevoren.
Zodat 5192 mannen moesten bijten de lengte van 14991 roeden en op de breedte van 42 voeten, wat dagelijks opengehouden werd om 't overlopen der Spanjaarden te beletten.
Is 't akkoord gesloten tussen die van Haarlem en Heiloo dat de burgers en ingezetenen van de stad Haarlem zullen mogen met hun koopmanschappen alle jaren 6 weken dat de andere vrij en ongehinderd mogen rijzen naar Alkmaar, zullen aldaar vrij mogen handelen zonder enig molest gedaan te worden. Geaccordeerd der 25^ste dag in februari anno 1575.

1577. Dit jaar in de maand juni kwaemn de de bosgeuzen, omtrent 80 in het getal, omtrent de avond tot Bergen buiten Alkmaar op de hofstede van jonkheer Sebastiaen Craanhals van Hattinga, schout van Haarlem en landdrost; ze schreeuwden met bijster getier en schoten door de glazen. Heer Craanhals, die ter tafel zat en hoorde van het onraad, stond op en liep ter achterdeur uit, maar werd vervolgd en achterhaald en doorstoken met meer dan dertig wonden; braken kamers en kelders open, sloegen de kisten en kasten in stukken en ze namen alles tot buit mee wat ze lusten.

1580. De 6^de april tegen de avond heeft men in geheel Noord-Holland, als ook op de Noordzee, een aardbeving gevoeld.
Op de 25^ste mei is de heer Jan van Foreest, die te Antwerpen was op de dagvaart als gedeputeerde van het Noorderkwartier van Holland, aldaar van deze wereld overleden en is vandaar gevoerd en gebracht op de 27^ste mei binnen Alkmaar tot zijn huis en ligt begraven in het koor van de Grote Kerk (nota), is overleden 's morgens omtrent de klok van 1 uur.

Dit jaar is de Boekeldermeer bedijkt. [19]

Is ook gelegd de brug op het oosteinde van de stad bij de zoutketen en de valbrug om naar de ton te gaan.

1581. Dit jaer soo is de Hijloermeer bedijckt.
Ditselve jaer is de Boompoort gemaeckt.

1582. Den 20 juny heeft Cornelis Goudtsmit (alias Brou van Haerlem (nota), (doen waeren kerckmeesteren Cornelis Lourisz. Goudtsmit, Claes Tomisz. en Jan Adriaensz.), weesende kerckmeester der stadt Alckmaer, de costerin van de kerck belast, als sij de kerck soude sluyten nae ouder gewoonten, soo sij gewoon was te doen, dat sij dan de noorderdeur agter in deselven kerck soude laeten openstaen want (sijde hij) men soude wat in de kerck doen, hetwelck sij soo gedaen heeft. Soo sijn 's nagts in de kerck gekomen Jaques Mostaert, een Brabander van geboorten met eenen Marcus Blanverneur, een uytlander van geboorten, ende hebben de schilderije van de seeven wercken van barmhertigheydt, staende agter in de Grooten Kerck, deerlijck bedurven, met een swarten quast met swarten verven overstreecken, mitsgaeders de schilderijen aen den predickstoel (wesende de propheten) meden bedorven, ende het geschrift dat daer beneffens stondt. 's Morgens de burgerije dit siende, heeft aldaer een groote commotie onder de burgeren geweest, dog is het swart bij den anderen kerckmeesteren door eene wederom afgewist, dan de predickstoel is swart gebleeven. Doe is deselfde Cornelis Goudtsmit voor de wet geroepen, dog de saeck is aen een spijcker blijven hangen.
Op den 25 july is den eersten steen geleydt van de niuwe Waag in 't Heijlige Geesthuijs bij Thomas Adriaensz., is het zegel 't welck coper was, dat men plagt te gebruyken ad causas, bij den vroedtschap verandert ende grooter gemaeckt van silver bij eene meester Joost, wegende 10 loot min 2 engels. Het fatsoen heeft gekost 10 pond vlaems.

1583. In de maandt juny is de vaert agter de Vroonergeest opgeschooten bij Jan Boejens af tot den ringsloot van den Vroonermeer, ende de brugge leggende over de vaert wierdt gemaeckt.
Is de Langenstraet deeser stadt Alckmaer uyt eenderhandt verhoogt

1587. In de maandt october is den graeve van Licester binnen de stadt Alckmaer gekoomen met een grooten staat ende bleef daer 10 11 daegen, is toen gereyst nae Amsterdam.

1589. Wierde de Geesterpoort gemaeckt met de brug.
Is het mannengasthuys wesende agter het stadthuys getransporteert in 't oude gasthuys van Sint-Elizabeth, en 't selve is heerelijck vertimmert.
't Selve jaar is het leprooshuys gevoegt bij het mannengasthuys, om beter onderhoudt te hebben tot daer anders in voorsien sal werden. En is bij provisie een niuwe leproos-. huys opgeregt buyten de Kennemerpoort, staet op die plaets daer het ouden gestaen heeft eer het verbranden.

1590. Is de niuwen steenen brugge gemaeckt op het Dronckenoort neffens de bogt, die tevooren een houte brugge was. Dit jaer is agter het stadthuys geordineert de gaerenmarkt, vlas- en linnenmarkt, tot geryf van de borgers en buytenluyden. [20]

1590. Dit jaer is de brugge gemaeckt op het Luttick-oudorp tegen de Agterdam over.
Ditselve jaer is oock gemaekt de brugge buyten de Vrieschenpoort.

1590. Is de Slootgaert of Slootjermeer bedijckt.
Dit jaer is de craen gesteldt op het endt van 't ooster Fnidsen.
't Selven jaer is de steenen brug en de wal gemaeckt bij Heijntie Comen en Lou Bogaert.

1592. Dit jaer is de brugge over het Dronckenoort gemaeckt, respondeerende over de Sint-Annastraat.
Ditselvige jaer is de vismarckt vermaeckt.

1593. Sijn gemaeckt drie niuwen bruggen: een bij de Waag, d'ander bij 't Klompie Goudt en de darde bij Harmen Aertsz.
Ditselve jaer is nog een brugge op het oostendt van de Leedt of Laet gemaeckt.
Hetselve jaer is de Leedt of Laet drooggemaeckt en opgeschooten, beginnende van Mallaackenbrug af tot het oostendt van Onsen Lieven Vrouwecapel.
In de paeschmarckt hebben de predicanten van Alckmaer, weesende van de gereformeerde kerck binnen Alckmaer, geroepen de predicanten van de menniste religie, om met haer te spreecken van den kinderdoop bij consent van eenigen van de burgermeesteren, ende sijn bij den ander gekoomen ten huysen van Arent Claesz. in de Langenstraat tegen 't raadthuys over. Ende naedat sij 2 daegen met den anderen gesproocken hadden, hebben de burgermeesters haar geinterdiceert niet verder in die saecken te treden en haar besongies te casseeren, hetwelck sij geobedieert hebben en sijn de saeken gecasseert bij Pieter Michielsz. ende Hendrick Buijs, geswooren roedraegers der steede Alckmaer.

1593 en 1594. Is de weescaemer mitsgaeders de secretarye, die gestaen hebben op de ouden schepenencaemer, getransporteert beneeden in 't stadthuys daar de conchergie gewoont hadde ende is meden op deselven tijdt een schoonen zaal met een keucken en kaemer getimmert en geordineert in de hal en achter de hal in 't oudemannengasthuys.

1594. Is bij de Crebbesteeg over de Leedt of Laedt een niuwe brugge gelegt.
Heeft de stadt Alckmaer doen maecken tot haeren koste twee overtoomen, een tot Hensbroeck en een tot Opdam.
Des sullen de voorszeyde dorpen de kleyne ordinaris reparatie tot haeren kosten onderhouden, volgende 't accoordt daervan sijnde, leggende op de burgermeesterencaemer.
Is beslooten dat de vaert van 't windaes af nae de stadt Alckmaer te verwijen en te verdiepen; heeft gekost van arbeydtsloon alleen omtrent 500 guldens.
Begost men de straeten te vermaecken binnen Alckmaer bij eenen straetenmaecker van Haerlem, genaemt meester Jan.

1595. Is daer een niuwe steenen brugge geleydt met twee pijpen in de wall bij de Roden Toorn, in de plaats van de houten sluys aen de Waeterpoort.
Ditselven jaer wierdt de Latijnsche school van agter het stadthuys getransporteert aen 't Jonge Bagijnhof over de Oude Doelen. [21]

1581. Dit jaar zo is de Heiloermeer bedijkt.
Ditzelfde jaar is de Boompoort gemaakt.

1582. De 20^ste juni heeft Cornelis Goudtsmit (alias Brou van Haarlem (nota), (toen waren kerkmeesters Cornelis Lourisz. Goudtsmit, Claes Tomisz. en Jan Adriaensz.), die kerkmeester was van de stad Alkmaar de kosteres van de kerk belast dat als ze de kerk zou sluiten naar oude gewoonten, zo ze gewoon was te doen, dat ze dan de noorder deur achter in die kerk zou laten openstaan, want (zei hij) men zou wat in de kerk doen, wat ze alzo gedaan heeft. Zo zijn ճ nachts in de kerk gekomen Jaques Mostaert, een Brabander van geboorte, met een Marcus Blanverneur, een buitenlander van geboorte, en hebben de schilderij van de zeven werken van barmhartigheid die achter in de Grote Kerk stond deerlijk bedorven, met een zwarte kwast met zwarte verf overstreken, mitsgaders de schilderijen aan de preekstoel (was van de profeten) mede bedorven en het geschrift dat daar neffens stond. 's Morgens zag de burgerij dit en is aldaar een grote commotie onder de burgers geweest, dog is het zwarte bij de andere kerkmeesters door een er van wederom afgewist, dan de predikstoel is zwart gebleven. Toen is die Cornelis Goudtsmit voor de wet geroepen, dog de zaak is aan een spijker blijven hangen.
Op de 25^ste juli is de eerste steen gelegd van de nieuwe Waag in het Heilige Geesthuis door Thomas Adriaensz., en is het zegel մ wat van koper was, dat men plag te gebruiken voor vrome doeleinden, bij de vroedschap veranderd en groter gemaakt van zilver bij een meester Joost en dat woog 10 lood minder 2 Engels. De vorm heeft gekost 10 pond Vlaams.

1583. In de maand juni is de vaart achter de Vroonergeest opgeschoond bij Jan Boejens af tot de ringsloot van de Vroonermeer en de brug die over de vaart lag werd gemaakt.
Is de Langestraat van de stad Alkmaar uit eender hand verhoogd.

1587. In de maand oktober is de graaf van Leicester binnen de stad Alkmaar gekomen met een grote staat en bleef daar 10 11 dagen, is toen gereisd naar Amsterdam.

1589. Werd de Geesterpoort gemaakt met de brug.
Is het mannengasthuis, dat was achter het stadhuis, getransporteerd in 't oude gasthuis van Sint-Elizabeth, en dar is heerlijk vertimmerd.
't Zelfde jaar is het leprozenhuis gevoegd bij het mannengasthuis om beter onderhoud te hebben totdat daarin voorzien zal worden. En is bij provisie een nieuw leprozenhuis opgericht buiten de Kennemerpoort, staat op die plaats daar het oude gestaan heeft eer het verbrandde.

1590. Is de nieuwe stenen brug gemaakt op het Dronkenoord neffens de bocht die tevoren een houten brug was. Dit jaar is achter het stadhuis geordineerd de garenmarkt, vlas- en linnenmarkt, tot gerief van de burgers en buitenlieden. [20]

1590. Dit jaar is de brug gemaakt op het Luttik-Oudorp tegenover de Achterdam.
Ditzelfde jaar is ook gemaakt de brug buiten de Friese poort.

1590. Is de Slootgaert of Slootjermeer bedijkt.
Dit jaar is de kraan gesteld op het einde van 't ooster Fnidsen.
Hetzelfde jaar is een stenen brug en de wal gemaakt door Heijntie Comen en Lou Bogaert.

1592. Dit jaar is de brug over het Dronkenoord gemaakt, responderende over de Sint-Annastraat.
Ditzelfde jaar is de vismarkt vermaakt.

1593. Zijn gemaakt drie nieuwen bruggen: een bij de Waag, de ander bij 't Klompie Goudt en de derde bij Harmen Aertsz.
Ditzelfde jaar is nog een brug op het oosteinde van de Leed of Laat gemaakt.
Hetzelfde jaar is de Leed of Laat droog gemaakt en opgeschoond, begonnen van de Mallaackenbrug af tot het Oosteind van Onze Lieve Vrouwe kapel.
In de Paasmarkt hebben de predikanten van Alkmaar die van de gereformeerde kerk binnen Alkmaar waren geroepen de predikanten van de menisten religie om met hen te spreken van de kinderdoop met toestemming van enige der burgemeesters en zijn bij elkaar gekomen ten huize van Arent Claesz. in de Langestraat tegenover het raadhuis. En nadat ze 2 dagen met elkaar gesproken hadden hebben de burgermeesters zich bemiddeld niet verder in die zaak te treden en hun besognes te vernietigen, wat ze gehoorzaamd hebben en zijn de zaken vernietigd bij Pieter Michielsz. ende Hendrick Buijs, gezworen roededragers van de stad Alkmaar.

1593 en 1594 is de weeskamer mitsgaders de secretarie, die stonden op de oude schepenenkamer, getransporteerd beneden in 't stadhuis daar de concirge gewoond had en is mede op dezelfde tijd een mooie zaal met een keuken en kamer getimmerd en geordineerd in de hal en achter de hal in մ oude mannengasthuis.

1594. Is bij de Krebbesteeg over de Leed of Laat een nieuwe brug gelegd.
Heeft de stad Alkmaar laten maken op haar kosten twee overtomen, een te Hensbroek en een te Opdam.
Dus zullen die voor genoemde dorpen de kleine ordinaire reparatie tot hun kosten onderhouden, volgens 't akkoord dat daarvan is dat ligt op de burgemeesterskamer.
Is besloten dat de vaart van 't windas af naar de stad Alkmaar te verbreden en te verdiepen; heeft gekost van arbeidsloon alleen omtrent 500 guldens.
Begon men de straten te vermaken binnen Alkmaar door een stratenmaker van Haarlem, genaamd meester Jan.

1595. Is daar een nieuwe stenen brug gelegd met twee pijpen in de wal bij de Rode Toorn, in plaats van de houten sluis aan de Waterpoort.
Ditzelfde jaar werd de Latijnse school van achter het stadhuis getransporteerd naar 't Jonge Begijnhof tegenover de Oude Doelen. [21]

1595. Koft men tot Alckmaer 1 last rogge voor 145 goudtguldens, een roggenbroodt van 12 libra kosten 9 stuyvers 12 penningen, een kop boter wegende 36 loot kosten 6 stuyvers, een vierendeel boter koft men om 19 en 20 gulden, een sack tarwe koste 6 gulden en 10 stuyvers, 't 100 libra kaas koft men om 10 gulden.

1596. Begost men de tooren van de Waag der stadt Alckmaer af te breecken.
Den 24 april is heer Cornelis Hendricksz., pastoor uyt de Cunder, van burgermeesteren belast uyt Alckmaer te vertrecken binnen drie daegen en daer niet weder in te komen op poene van gebannen te werden ten eeuwige daege uyt de landen van Hollandt ende Vrieslandt, omdat hij (soo men sijde) geoeffent hadde de pausselijcke religie. Dan heeft een request gepresenteert aen de vroedtschap om gratie te mogen hebben dat hij soude mogen blijven ende heeft apostille op sijn request gekreegen dat hij alsnog voor deesen tijdt soude blijven totdat hem anders geordineert werdt.

1597. Den 10 augusti is den eersten steen geleydt aan de Waagtooren.
Als doen was 'er weynig rogge in Hollandt, soodat men qualijck roggenbroodt bijwijlen konden bekoomen. De stadt Amsterdam hielden wagt in haeren poorten ende op de boomen, opdat daer geen roggebroodt soude werde uytgebragt. Van gelijcken binnen de stadt Alckmaer dan bij een biljet van burgermeesteren ende wierden de omliggende dorpen sooveel gerief gedaen als het mogelijck was. Dit duurde omtrent drie weecken. 1 last tarwe gelde tot Amsterdam 225 goudtguldens, 1 last rogge 148 goudtguldens, 1 sack tarwe koste te Alckmaer op de marckt 9 guldens.
Deeden de burgermeesteren van Alckmaer eenige lasten rogge voor de armen op.

1598. Gaeven burgermeesteren aen de armen het roggenbroodt van 12 libra voor 7 stuyvers.
't Selven jaer wierden de vermogende burgermeesteren op rogge geset ter somme van 80 last, elck nae sijn state.

1602. Den 3 january was 'er binnen Alckmaer omtrent de klock elf uuren voor den middag een seer groote aerdtbeving.

1605. Is de straet in de Niuwstraet verniuwt.

1606. Is de straet in de Sint-Jacobstraet verniuwt.

1607. Is de brugge gemaeckt op de Oudegragt neevens de Samaritaensstraet.
Is de Wogmeer en Beemstermeer bedijckt.

1608. Is de Wieringerwaert bedijckt.
Is het Amsterdammer veer, dat bij De Roode Gans was, verleydt buyten bij het accijnshuys ende de veerschuyten die op Hoorn vaeren, sijn bij De Roode Gans verordineert.

1609. Op den laesten december, sijnde niuwejaersavondt, hebben de schutterije deeser steede Alckmaer met twee vliegenden vaendels opgetrocken in 't geweer, hebben het stadthuys ingenoomen met weynig tegenstandt en hebben de wallen beset met de schutterije.

1610. Des and're daegs, wesende niuwejaersdag, tegens de avondt soo sijn de twee anderen vaendelen opgetrocken nae het stadthuys om de twee eersten vaendelen af te lossen van de wagt ende hebben de wallen meden beset. Ende daegs daeraen sijn ze voorts allen avonden opgetrocken, een vaendel tevens, en dat geduurde twee maenden lang en het was om haer privilegien [22] voor te staan. Sij naemen oock de schepenencaemer in, daer den overigheydt van de vaendels wagt hielden en daer wierdt in al dien tijdt geen regt gedaan, want de schutterije en wilden 't niet lijen voordat allen dingen effen was en dat sij tot haer voorneemen gekomen waeren.

1620. Wierdt de Purmermeer bedijckt.
In 't selven jaer heeft de graeffelijckheydt het kerckhof van de stadt Vronen (nu Sint Pancras) verkogt ende voortbesteet om tot slegt landt te maecken. Uyt de fundamenten van de kerck sijn wel 60 tonne duyvesteen met veel and'ren steenen gevonden, alsoock vier steenen kisten. Nog hebben sij gevonden een ouden lantaern met grooten menigte van menschenbeenen die nog glat en sterck waeren.

1623. In den herfst en 1624 is er een seer dieren tijdt geweest alsoo dat een sack rog voor 9 gulden verkogt worde. De steden verboden dat men geen graen of broodt van haer soude uytvoeren, en het eene dorp verboodt het aen 't andere, maer Godt versag het alsoo dat 'er veel rog uyt Vranckrijck quam.

1626. Sijn de Heer Huijgenwaert en de Wijde Wormer bedijkt.

1629. Is het een seer heeten en drogen somer geweest.

1630. Was alhier in 't Noorderquartier en oock in gantsch Hollandt sulcken dieren tijdt als er noyt bij menschengeheugenisse niet is geweest: 1 last rogge wierdt tot Amsterdam verkogt voor 317 goudtguldens en de last tarwe voor 400 gulden[s], een broodt van 12 libra gelden 22 stuyvers.

1631. Is de Schagerwaertmeer bedijckt.
In dit jaer wierdt de Braeckmeer bij Eerswoud tot landt gemaeckt.

1632. Wierdt de Grooten Sloot van de Zijp tot Koedijck opgegraeven.
In dit jaer is de Schermermeer bedijckt.

1643. Is de Sterremeer bedijckt.

1648. Met het afkondigen van den vreden, jae op deselven dag, gaf de Heere terstondt een stercke plas regen, dewelcke met een schraele koude en suure lugt soo lang aenhielt dat in veel quartieren het gantsche landt in 't midde van de somer onder water wierde geset, en de vrugten des veldts of t'eenemael verrotte en verdorven of genoegsaem vergaen uyt het water wierden gevist, soodat dit jaar het Բegenjaarՠwierde genaemt.

1649. Hadden wij aen d'and're zij een dor en onvrugtbaer laat jaar en brandende droogten. Het koorn wierdt toegeschroit en verbrandt, het gras verdorden, de beesten loeyden om voeder en bromden nae water, maer daer was niet.

1651. Is de heerlijckheydt van Schagen verkogt aen Georgius van Cats voor 263000 guldens en naemaels weder verkogt aen de graeff van Warfuzee voor 170000 guldens.

1655. Is er een grooten sterften geweest binnen de stadt Alckmaer, soodat 'er over de 100 menschen 's weecks aen de pest sijn gesturven, 't welck al eenigen weecken duurden.

1595. Kocht men te Alkmaar 1 last rogge voor 145 goudguldens, een roggebrood van 12 libra kostte 9 stuivers en 12 penningen, een kop boter die 36 lood woog kostte 6 stuivers, een vierendeel boter kocht men om 19 en 20 gulden, een zak tarwe kostte 6 gulden en 10 stuivers, 't 100 libra kaas kocht men om 10 gulden.

1596. Begon men de toren van de Waag van de stad Alkmaar af te breken.
De 24^ste april is heer Cornelis Hendricksz., pastoor uit de Kunder, van burgemeesters belast uit Alkmaar te vertrekken binnen drie dagen en daar niet weer in te komen op straf van gebannen te worden ten eeuwigen dage uit de landen van Holland en Friesland, omdat hij (zo men zei) beoefend had de pauselijke religie. Dan heeft hij een rekwest gepresenteerd aan de vroedschap om gratie te mogen hebben dat hij zou mogen blijven ende heeft apostille op zijn rekwest gekregen dat hij alsnog voor deze tijd zou blijven totdat hem anders geordineerd wordt.

1597. De 10^de augustus is de eerste steen gelegd aan de Waagtoren.
Als toen was er weinig rogge in Holland zodat men soms kwalijk een roggebrood kon bekomen. De stad Amsterdam hield de wacht in zijn poorten en op de bomen opdat daar geen roggebrood zou worden uitgebracht. Dergelijke binnen de stad Alkmaar, dan bij een biljet van burgermeesters en werden de omliggende dorpen zoveel gerief gedaan als het mogelijk was. Dit duurde omtrent drie weken. 1 last tarwe kostte tot Amsterdam 225 goudguldens, 1 last rogge 148 goudguldens, 1 zak tarwe kostte te Alkmaar op de markt 9 guldens.
Deelden de burgermeesters van Alkmaar enige lasten rogge voor de armen uit.

1598. Gaven burgermeesters aan de armen het roggebrood van 12 libra voor 7 stuivers.
Hetzelfde jaar werden de vermogende burgermeesters op rogge gezet ter som van 80 last, elk naar zijn staat.

1602. De 3^de januari was er binnen Alkmaar omtrent de klok van elf uur voor de middag een zeer grote aardbeving.

1605. Is de straat in de Nieuwstraat vernieuwd.

1606. Is de straat in de Sint-Jacobstraat vernieuwd.

1607. Is de brug gemaakt op de Oudegracht nevens de Samaritaansstraat.
Is de Wogmeer en Beemstermeer bedijkt.

1608. Is de Wieringerwaard bedijkt.
Is het Amsterdammer veer, dat bij De Roode Gans was, verlegd buiten bij het accijnshuis en de veerschuiten die op Hoorn varen zijn bij De Roode Gans geordineerd.

1609. Op de laatste van december, was Nieuwjaarsavond, is de schutterij van deze stad Alkmaar met twee vliegende vaandels opgetrokken in մ geweer en hebben het stadhuis ingenomen met weinig tegenstand en hebben de wallen bezet met de schutterij.

1610. De volgende dag, dat was Nieuwjaarsdag, tegen de avond zo zijn de twee anderen vaandels opgetrokken naar het stadhuis om de twee eerste vaandels van de wacht af te lossen en hebben de wallen meden bezet. En daags daarna zijn ze voorts allen avonden opgetrokken, een vaandel tevens, en dat duurde twee maanden lang en het was om hun privilegies [22] voor te staan. Zij namen ook de schepenenkamer in daar de overheid van de vaandels wacht hield en daar werd in al die tijd geen recht gedaan, want de schutterij wilden 't niet lijden voordat alle dingen effen waren en dat ze tot hun voornemen gekomen waren.

1620. Werd de Purmermeer bedijkt.
In hetzelfde jaar heeft de grafelijkheid het kerkhof van de stad Vronen (nu Sint Pancras) verkocht en voort besteed om tot vlak land te maken. Uit de fundamenten van de kerk zijn wel 60 ton duivensteen met veel anderen stenen gevonden, als ook vier stenen kisten. Nog hebben zij gevonden een oude lantaarn met grote menigte van mensenbenen die nog glad en sterk waren.

1623. In de herfst en 1624 is er een zeer zure tijd geweest alzo dat een zak rogge voor 9 gulden verkocht werd. De steden verboden dat men geen graan of brood van hen zouden uitvoeren en het ene dorp verbood het de andere, maar God voorzag het alzo dat er veel rogge uit Frankrijk kwam.

1626. Zijn de Heer Huigenwaard en de Wijde Wormer bedijkt.

1629. Is het een zeer hete en droge zomer geweest.

1630. Was alhier in 't Noorderkwartier en ook in gans Holland zoՠn dure tijd als er nooit in mensen geheugenis is geweest: 1 last rogge werd te Amsterdam verkocht voor 317 goudguldens en de last tarwe voor 400 guldens, een brood van 12 libra gold 22 stuivers.

1631. Is de Schagerwaardmeer bedijkt.
In dit jaar werd de Braakmeer bij Aartswoud tot land gemaakt.

1632. Werd de grote sloot Sloot van de Zijp tot Koedijk opgegraven.
In dit jaar is de Schermermeer bedijkt.

1643. Is de Sterremeer bedijkt.

1648. Met het afkondigen van de vrede, ja, op dezelfde dag, gaf de Heer terstond een sterke plas regen, die met een schrale koude en zure lucht zo lang aanhield zodat er veel kwartieren van het ganse land in het midden van de zomer onder water werden gezet en de vruchten van het veld of ten ene maal verrotte en verdorven of voldoende vergaan uit het water werden gevist, zodat dit jaar het ‘regenjaar’ werd genoemd.

1649. Hadden wij aan de andere zijde een dor en onvruchtbaar laat jaar en brandende droogte. Het koren werd verschroeid en verbrand, het gras verdorde, de beesten loeiden om voeder en bromden naar water, maar daar was niets.

1651. Is de heerlijkheid van Schagen verkocht aan Georgius van Cats voor 263000 guldens en later weer verkocht aan de graaf van Warfuzee voor 170000 guldens.

1655. Is er een grote sterfte geweest binnen de stad Alkmaar zodat er over de 100 mensen per week aan de pest zijn gestorven wat al enige weken duurde.

1656. Dit jaer is bij goedtvinden van den vroedtschap gemaeckt een doorgraevinge in de stadtswallen bij het Munnickenbolwerck om vervarsinge van water daerdoor in het hoog eynde van de stadt te krijgen. Oock sijn ten dien eynde weder hermaeckt de twee steenen beeren, den eene beoosten de Vrieschenpoort en den and're tusschen de Kennemer- en Niuwlanderpoort.
Als doen is meden nog gemaeckt de dubbelde paerdenstalling in het weeshuys. [23]

1656. De caemer boven de Princenkaemer in het stadthuys en de Princenkaemer is verniuwt.

1657. Den 12 maert is in de niuwen Princenkaemer gehoude[n] de grooten maaltijdt, alwaar twee daegen agter den anderen geweest sijn de heeren: als den heer officier deser stede, regeerende en ouden burgermeesteren, regeerenden en ouden schepenen, de gantschen vroedtschap en twee geswooren klercken; den derde dag alleen den officier, regeerenden en ouden burgermeesteren, fabrycken, scholarchen, den rector met haer huysvrouwen.
Ditselven jaer sijn oock de gragten en burgwallen door de stadt gediept en gebaggert en de bagger die is gebragt op de gasthuysweydt buyten de Vrieschenpoort.

1658. In de maandt van julio is begonnen de uytwaetering benoorden de stadt Alckmaer bij die van de Schermer ter wijdte van 8 roeden, diep 7 voeten in conformite van 't octroy tot bedijcking van de Schermer, behalven dat in de royinge verandering is volgens 't accoordt ten overstaen van de commissarissen van den Hogen Raadt en mitsdien soo is die eerst aengevangen van de middel cingel over het Munnickenbolwerck. De uytwaetering moet beneden in de bodem wesen 5 roeden, sulcks dat 'er aen elcken zijde gegloyt is anderhalve roede, maeckende ter wederzijde drie roeden.

1659. In het laest van augusti is begonnen de treckvaert tusschen Alckmaer en Hoorn ende waere doe commissarissen tot bevordering en voltrecking desselven wercks de heer Jacob Baert, oudt-burgermeester, ende Arent van der Graeff, weesmeester der stadt Alckmaer, mitsgaeders Jan Allertsz. Lammerschaegen en Dirck Veen, oudt-burgermeesteren der stadt Hoorn.

1660. Den 18 december 's morgens wayden 't een vreeselijcken noordtwesten windt, waerdoor veel schepen vergingen en veel huysen schaedeloos wierden.
Deesen winter heeft het bijnae niet gevroosen, maer veel stormwinden gehadt.

1661. Den laesten january en den eersten february is in den Princenkaemer gehouden de grooten maaltijdt, alwaer geweest sijn de heer officier, regeerende en ouden burgermeesteren, regeerenden en ouden schepenen, vroedtschappen, weesmeesteren ende meester Pieter Schaegen als geswooren klerck.
Den 21 february hebben de regeerenden heeren burgermeesteren in de voorgemelde Princenkaemer getracteert de vier predicanten der gereformeerde kerck van Alckmaer, den rector en twee secretarissen, met haeren respectiven vrouwen, sijn seer vrolijck geweest.

1662. Den 17 augusti is de synoden binnen Alckmaer geijndigt en hebben de heeren burgermeesteren ten selven daege met een maaltijdt de leden van het synodus getracteert in het stadthuys in de Princenkaemer, sterck 42 persoonen, aen een taefel sonder cromme elleboog, hebbende geseten in ordre als volgt: den heer Van Maesdam bovenaen, aen sijn rechterhandt burgermeester Ocker, aen des linckerhandt den heer hooftofficier Van Veen, den burgermeester Zevenhuijsen, den burgermeester Baert, den burgermeester Van der Graeff en naest denselven den secretaris Schagen ende naest denselven de correspondenten, naest den burgermeester Zeevenhuijsen, [24] den preses, assessor, schriba, de drie predicanten van Alckmaer en voorts vervolgens ieder classe nae haer ordre.

1663. In augusti hebben de regeerende burgermeesteren getracteert in de Princenkaemer de vier predicanten deeser stede met de twee secretarissen, allen met haer vrouwen.
Dit jaer is 't agterste van de Waag geapproprieert tot de kaesmarckt, tevooren geweest hebende het kistenmaeckerspandt en het wagthuys van de majoor.

1664. Den 29 april is een ligt gesien als een vierpijl over al de 17 provintien.
Den 20 en 21 december is in Hollandt veel ijssel gevallen, dat veel boomen door de swaerten kraeckten.
Wierdt oock in de maandt december een sterre met een staert gesien door heel Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt.
Hij heeft hem op verscheyden maenieren vertoont, oock sonder staert, oock met een staert, krom geboogen als een halve O op deesen maenier: *Ԇ

656. Dit jaar is bij goedvinden van de vroedschap gemaakt een doorgraving in de stadswallen bij het Munnikenbolwerk om verversing van water daardoor in het hoge einde van de stad te krijgen. Ook zijn tot dat doel weer hersteld de twee stenen beren, de ene beoosten de Friese poort en de andere tussen de Kennemerpoort en Nieuwlanderpoort.
Als toen is mede nog gemaakt de dubbele paardenstal in het weeshuis. [23]

1656. De kamer boven de prinsenkamer in het stadhuis en de prinsenkamer is vernieuwd.

1657. De 12^de maar is in de nieuwe prinsenkamer gehouden de grote maaltijd maaltijdt, alwaar twee dagen achter elkaar zijn geweest de heren: als de heer officier van deze stad, regerende en oude burgermeesters, regerende en oude schepenen, de ganse vroedschap en twee gezworen klerken; de derde dag alleen de officier, regerende en oude burgermeesters, opzichters, opzichters van kloosterscholen, de rector met zijn huisvrouw.
Ditzelfde jaar zijn ook de grachten en burgwallen door de stad verdiept en gebaggerd en de bagger die is gebracht op de gasthuis-wed buiten de Friese poort.

1658. In de maand juli is begonnen de uitwatering benoorden de stad Alkmaar bij die van de Schermer ter breedte van 8 roeden, diep 7 voeten conform het octrooi tot bedijking van de Schermer, behalve dat in het rooien verandering is volgens 't akkoord ten overstaan van de commissarissen van de Hoge Raad en mitsdien zo is die eerst aangevangen van de midden singel over het Munnikenbolwerk. De uitwatering moet beneden in de bodem wezen 5 roeden, zulks dat er aan elke zijde een glooiing van anderhalve roede, dat maakt ter wederzijde drie roeden.

1659. In het laatste van augustus is begonnen de trekvaart tussen Alkmaar en Hoorn en toen waren commissarissen tot bevordering en voltrekking van dit werk de heer Jacob Baert, oud-burgemeester, en Arent van der Graeff, weesmeester der stad Alkmaar, mitsgaders Jan Allertsz. Lammerschaegen en Dirck Veen, oud-burgemeesters der stad Hoorn.

1660. De 18^de december 's morgens waaide het een vreselijke noordwestenwind waardoor veel schepen vergingen en veel huizen beschadigd werden.
Deze winter heeft het bijna niet gevroren, maar veel stormwinden gehad.

1661. De laatste januari en de eersten februari is in de prinsenkamer gehouden de grote maaltijd, alwaar geweest zijn de heer officier, regerende en oude burgermeesters, regerende en oude schepen, vroedschappen, weesmeesters en meester Pieter Schaegen als gezworen klerk.
De 21^ste februari zijn de regerende heren burgermeesters in de voorgemelde prinsenkamer de vier predikanten der gereformeerde kerk van Alkmaar, de rector en twee secretarissen, met hun respectievelijke vrouwen zeer vrolijk geweest.

1662. De 17^de augustus is de synode binnen Alkmaar geindigd en hebben de heren burgermeesters dezelfde dag met een maaltijdt de leden van de synode onthaald in het stadhuis in de prinsenkamer sterk 42 personen, aan een tafel zonder kromme ellenboog en hebben in orde gezeten als volgt: de heer Van Maesdam bovenaan, aan zijn rechterhand burgemeester Ocker, aan de linkerhand de heer hoofdofficier Van Veen, de burgemeester Zevenhuijsen, de burgemeester Baert, de burgemeester Van der Graeff en naast die de secretaris Schagen en naast die de correspondenten, naast de burgemeester Zeevenhuijsen, [24] de preses, assessor, schrijver, de drie predikanten van Alkmaar en voorts vervolgens elke klas naar zijn orde.

1663. In augustus hebben de regerende burgermeesters getrakteerd in de prinsenkamer de vier predikanten van deze stad met de twee secretarissen, allen met hun vrouwen.
Dit jaar is het achterste van de Waag aangepast tot de kaasmarkt, is tevoren geweest het kistenmakers pand en het wachthuis van de majoor.

1664. De 29^ste april is een licht gezien als een vuurpijl over alle 17 provincies.
De 20^ste en 21^ste december is in Holland veel ijzel gevallen, zodat veel bomen door de zwaarte kraakten.
Werd ook in de maand december een ster met een staart gezien door heel Holland, Zeeland en Friesland.
Het heeft zich op verschillende manieren vertoond, ook zonder staart, ook met een staart kromgebogen als een halve O op deze manier: *Ԇ

1667. Den 16 maert begon het te vriesen, dat men den 17 dito over 't ijs konde rijden, en men reet overal tot den 25 en 26 maert.

Memorie

In Januarij Sestienhondert Seeven en Sestig

doen Vroort en het Sneeuwden seer heftig

stijf Ses Weecken stondt de Vaert geheel stil

Drie Weecken voer men weer geheel nae wil

het voornaemsten dat hier wordt genoteert

is; dat' er soo veel IJs quam in de Meert

Nota

Den 16 Maert begont weer hart te vriesen

den 17 moesten de Visschers de winst verliesen

den 18 liep veel Volck voor de laag op 't IJ

den 19 passeerde men van d'een tot d'andre zij

den 20 boot Weer en Windt een weijnig soen

den 21 leeck of Weer en Windt anders wou doen

den 22 was de Windt weer felder aen 't vriesen

den 23 begon 't IJs door de Son hart te verliesen

den 24 al vriesende verloor 't IJs sijn kragt

den 25 sijn der veel over 't IJ gekoomen met voordagt

den 26 liepen der nog Drie van Stee over 't IJ

s naemiddaegs zeijlden de Schuijten de Stadt voorbij

den 27 heeft de Oosten Windt 't IJs op Pampus hoog geset

den 29 was 't vaeren daer over nog wel belet

den 30 quaemen eenigen daer over vaeren en loopen mee

den 1 April liepen eenigen Persoonen nog op de Zuijder Zee

den 2 dito is in 't Val een Schip door 't IJs vast gehegt

dit is genoteert door M T, de Lootsen haer Knegt

om Godts groot wonder ende kragt

te doen houden in gedagt.

M.T.

1674. Den 1 augustus is in Hollandt en meer and'ren plaetsen soo een schrickelijck weer geweest als nojdt in deesen lande geweest is.

1680. Sijn 'er seer veel menschen uyt het midden van ons vaderlant weggeruckt door vierige sieckten en brandende koortsen.
In 't laest van november hebben wij alhier een comeet gesien, in 't oost staende boven de Koornaier en is den 3 december weder verdweenen, dog men heeft hem op den 23 en 26 december 's avondts weder gesien in 't west, met een staert van wel 60 graeden lang, dewelcke seer vierig en brandig was. Deese voorschreeve comeet en konde 's nagts sijn roede niet onder den horizont verbergen, maar wierd den geheele nagt bij ons gesien, al was de comeet onder.

1681. In february is hij wederom verdweenen. Naederhandt is hij weder gesien den 9 maert en oock mede den 21 april. [25]

1682. Դ Sedert Christus geboorten tot nu sijn 119 opregte comeeten gesien en van 't begin der wereldt tot nu toe omtrent 300 comeeten gesien.

1683. In deesen winter vroor 't soo fel en hardt gelijck in de jaere 1608. Men konde van Kamper-duijn af en soo de gantsche Hollandtsche kust langs geen water bekennen. Oock rede men met sleeden en koetswaegens van Harlingen op Vrieslandt en van Enckhuijsen op Stavoren en van Stavoren over Wieringen op het Niuwen-diep bij De Helder. Oock meden (dat te verwonderen is) vroor een visschersgaljoot van De Helder in de Noordtzee op de bree veertien soo vast, dat se rontsom het galjoot over 't ijs liepen.

1684. Den 9 february is een gorter van Alckmaer 's morgens met den opgang der zonne uyt die stadt gereeden, over Hoorn en Enckhuijsen op Stavoren en 's avondts weder t' huys gekomen.

1689. In 't laest van october begon het te vriesen en den 19 van november reedt met paerdt en slee over de Haerlemmer treckvaert en een schip met koyen gelaeden, in 't ijs bevrooren sijnde, wierden deselven den 21 dito over 't ijs daeruyt gedreeven.

Memorie.

In 't Jaer Sestienhondert Neegen en Tagtig

was de Maandt Meij koudt en waragtig

en Junij niet warm, en viel veel water neer

de Maandt Julij was getempert weer

de Maandt Augustus was heel droog en heet

daer 't Koorn gewas al vrije wat scha door leet.

Nota

Դ Voornaemsten dat mijn tot schrijven heeft bewogen

is om'te stellen wat ongemeender voor ogen

September was warmer als in lang was gehoort

October bragt in 't laest IJs op 't Waeter voort

den 1 November had de Oosten Windt weer gedaen

den 12 was deselven weer helder aen 't gaen

den 13 en 14 begon 't stercker te waijen en te vriesen

den 15 en 16 moesten de Schippers haer winst verliesen

den 17 bevroor een schip met Koeijen in 't IJ

den 18 gong men voor de laag de Scheepen voorbij

den 19 liepen veel menschen van d'een tot d'and're kant

alsoo veijlig bij nae als op 't vastenlandt

denselven dag reeden Vijf Mannen in Slee en Paart

op 't IJs over de Haarlemmer Treckvaert

den 20 scheen of 't Vriesen een weijnig was gedaan

den 21 liet men de koeijen uijt 't Schip over 't IJ gaan

den 22 liepen de Boeren nog over 't IJ met melck

den 23 was 't overloopen gedaan voor elck

hier siet men Godes wonderwercken en kragt

die men behoort te houden in gedagt.

S. A.

1667. De 16^de maar begon het te vriezen zodat men de 17 dito over 't ijs kon rijden en men reed overal tot de 25^ste en 26^ste maart.

Memorie.

In januari Zestienhonderd Zevenenzestig

Toen Vroor het en Sneeuwde het zeer heftig

stijf Zes Weken stond de Vaart geheel stil

Drie Weken voer men weer geheel naar wil

het voornaamste dat hier wordt genoteerd

is; dat' er zoveel IJs kwam in de Maart.

Nota.

De 16^de maart begon het weer hard te vriezen

de17de moesten de Vissers de winst verliezen

de 18^de liep veel Volk voor de laag op 't IJ

de 19^de passeerde men van de ene tot de andere zijde

de 20^ste bood Weer en Wind een weinig verzoening

de 21^ste leek of Weer en Wind anders wilden doen

den 22^ste was de Wind weer feller aan 't vriezen

de 23^ste begon 't IJs door de Zon hard te verliezen

de 24^ste al vriezende verloor 't IJs zijn kracht

de 25^ste zijn er veel over 't IJ gekomen met voordacht

de 26^ste liepen der nog Drie van de Stad over 't IJ

‘s namiddag zeilden de Schuiten de Stad voorbij

de 27^ste heeft de Oosten Windt 't IJs op Pampus hoog gezet

de 29^ste was 't veren daarover nog wel belet

de 30^ste kwamen enige daarover varen en lopen mee

de 1^ste april liepen enige Personen nog op de Zuiderzee

de 2^de dito is in 't Val een Schip door 't IJs vast gehecht

dit is genoteerd door M T, de Lootsen zijn knecht

om Gods grote wonder en kracht

te laten houden in gedachte.

M.T.

1674. De 1^ste augustus is in Holland en meer andere plaatsen zoՠn verschrikkelijk weer geweest zoals er nooit in deze landen geweest is.

1680. Zijn 'er zeer veel mensen uit het midden van ons vaderland weggerukt door vurige ziektes en brandende koortsen.
In մ laatste van november hebben wij alhier een komeet gezien die in 't oosten stond boven de Koornaier en is de 3^de december weer verdwenen, dog men heeft het op de 23^ste en 26^ste december 's avonds weer gezien in 't westen met een staart van wel 60 graden lang die zeer vurig en brandig was. Deze voorgeschreven komeet kon ‘s nachts zijn roede niet onder de horizon verbergen, maar werd de gehele nacht bij ons gezien, al was de komeet onder.

1681. In februari is het wederom verdwenen. Naderhand is het weer gezien de 9^de maart maar ook mede de 21^ste april. [25]

1682. Դ Sedert Christus geboorten tot nu zijn 119 echte kometen gezien en van 't begin der wereld tot nu toe omtrent 300 kometen gezien.

1683. In deze winter vroor 't zo fel en hard gelijk in het jaar 1608. Men kon van Camperduin af en zo de ganse Hollandse kust langs geen water bekennen. Ook reed men met sleden en koetswagens van Harlingen op Friesland en van Enkhuizen op Stavoren en van Stavoren over Wieringen op het Nieuwe-diep bij Den Helder. Ook mede (dat te verwonderen is) vroor een vissersgaljoot van Den Helder in de Noordzee op de Bree veertien zo vast zodat ze rondom de galjoot over 't ijs liepen.

1684. De 9^de februari is een gorter van Alkmaar 's morgens met de opgang der zon uit die stad gereden, over Hoorn en Enkhuizen op Stavoren en is 's avonds weer thuisgekomen.

1689. In 't laatste van oktober begon het te vriezen en de 19^de van november reed men met paard en slee over de Haerlemmer trekvaart en een schip met koeien geladen die in het ijs bevroren was werd de 21^ste dito over 't ijs daaruit gedreven.

Memorie.

In 't Jaar Zestienhonderd Negenentachtig

was de Maand Mei koud en waarachtig

en Juni niet warm, en viel veel water neer

de Maand Juli was getemperd weer

de Maand Augustus was heel droog en heet

daar het Koren gewas al vrij wat schade daardoor leed.

Nota.

Դ Voornaamste dat mij tot schrijven heeft bewogen

is om te stellen wat ongemeen het was voor de ogen.

September was warmer dan in lang was gehoord

Oktober bracht in het laatste IJs op 't Water voort

de 1^ste November had de Oosten Wind weer gedaan

de 12^de was die weer helder aan 't gaan

de 13^de en 14^de begon 't sterker te waaien en te vriezen

de 15^de en 16^de moesten de Schippers hun winst verliesen

de 17^de bevroor een schip met Koeien in 't IJ

de 18^de ging men voor de laag de Schepen voorbij

de 19^de liepen veel mensen van de ene tot de andere kant

alzo veilig bijna als op 't vasteland

dezelfde dag reden Vijf Mannen in Slee en Paard

op 't IJs over de Haarlemmer Trekvaart

de 20^ste scheen of 't Vriezen een weinig was gedaan

de 21 liet men de koeien uit 't Schip over 't IJ gaan

de 22^ste liepen de Boeren nog over 't IJ met melk

de 23^ste was 't overlopen gedaan voor elk

hier ziet men Gods wonderwerken en kracht

die men behoort te houden in gedachte.

S. A.

1691. Wierdt de heerlijckheydt van Petten en Nolmerban verkogt voor 15000 guldens aen Gerard van Egmondt van der Nijenburg, burgermeester der stadt Alckmaer.

1692. Den 28 september op den middag gevoelde men hier en door de gantschen Nederlanden een aerdtbeving, waerdoor alles beefden en veelen kloeken aen 't luyen geraeckten.

1699. Was het een seer dieren tijdt, soodat een roggenbroodt van 12 pondt koste 22 stuyvers. [26]

1703. Den 7 en 8 december is 'er een schrickelijcke stormwindt geweest die aen huysen en kercken veel schaede heeft gedaan.

1708. Veertien daegen voor kerstijdt begon het soo sterck te vriesen als het bij menschengeheugenis niet is geschiet; de vogelen vielen dood uyt de lugt en duysenden van menschen vrooren doodt.

1713. Is daer een extraordinaire sterfte onder het rundvee, soo hier als door gantsch Nederlandt, ontstaen en is (door Godts goedtheydt) eyndelijck, nae omtrent agt jaeren gewoedt te hebben, in 't jaer 1721 opgehouden.

1717. Den 24 en 25 december is er een grooten waetervloedt geweest in meest allen landen en koningrijcken, waerdoor een onbedenckelijcke schaede is geschiet, sijnde door het inbreecken van veelen dijcken bij duysenden van menschen en beesten verdroncken:
In Noordt-Hollandt was het seer desolaet gestelt door het inbreecken van den Assendelfer dijk op 6 bijsond're plaetsen, hetwelk met sulck een verwoedtheydt geschiede en aenpersing van het water, dat men stucken aerden van 20 25 voeten breet en 8 10 voeten hoog, wel 200 treden landtwaerdts in gedreeven sag, soodat de inwoonders van Assendelft, Crommenie en and're plaetsen sig op de solders moesten onthouden, alsoo het alles beneden onder water stondt. De Sint-Aegtendijck brack oock in op 3 bijsond'ren plaetsen en in de Noordermeer brak een gat. Selfs binnen Alckmaer stonden niet alleen verscheyden gragten blank van het water, maer het drong oock door tot in de huysen.
Hebbe selfs op de derde cersdag, staende op de stadtswal bij de Baansloot en mijn oogen slaenden over de landerijen, soo ver mijn gesigt konde draegen geen landt kunnen bespeuren, staende alles wijdt en zijdt onder waeter. Hierop begost het kort daernae sterck te vriesen, soodat men van Alckmaer regttoe regtaen tot op Aeckersloot, Uijtgeest, Crommenie's Dijck, Crommenie, Assendelft tot aen, in, en door de gaeten van de inbreuck in de voorszeyde dijck op schaetsen konde rijden.

1720. Dit jaer is seer befaemdt door de soogenaemde actie- of windthandel, gepractiseert door een Engelsman genaemt Jan Law, en eerst in Vranckrijck, vervolgens hier in de Seven Provintien, en wel voornaementlijck in Hollandt tot selfs hier in Alckmaer, tot groot naedeel van de ingesetenen en schaede in de publiecke negotie voortgeset hebbende, allen de steden van Hollandt (Amsterdam, Haerlem, Leijden uytgesondert) daertoe geconsenteert, hebbende deesen windtnegotie enckelde geluckig dog de meesten ongeluckig gemaeckt.

1723. Is 't soo een drooge somer geweest als bijnae geen mensche tevoren hadden beleeft, soodat op een eenigen plaetsen de beesten door gebrek aen gras en ander voedtsel, voor niet sijn weggegeeven.

1727. Is het soo warmen somer geweest als iemandt ooyt heeft beleeft.
Van 1 september tot den laesten april 1728 is er een groote sterfte van menschen in veelen plaetsen van Hollandt alsoock hier in Alckmaer geweest, waerdoor soowel hier als op and'ren plaetsen extraordinaire uuren van begraven moesten werden gehouden. [27]

1730. Dit is dat droevige jaer; waerin door allen de Seeven Provintien en wel bijsonder in de meesten steden van Hollandt (Alckmaer uytgesondert) over die verdoemelijcke, ten uyterste verfoiejelijcke en voor Godt om wraeck schreuwende sonden veelen personen op veelderlije maeniere, soo openbaerlijck als in 't geheym, sijn gexecuteert en de lijcken in zee gesmeeten, sijnde een ongelijck veel grooter getal, die gechapeert waeren, bij naem en toenaem publyck ingedaegt en de indaegingen aen den stadthuyse der plaetse geaffigeert.

1731. Hebben een soort van zeewormen, tevooren hier weynig of niet bekent, een considerabele schaede aen de paelwercken van onsen zeedijcken toegebragt, knaegende deselven tussen windt en waeter (eevenal een honinggraedt) door en door, brengende ons Noorder Quartier in groot gevaer, sijnde de voorschreeven paelen sooveel als palissaeden voor onse barriren de zeedijcken. Om niet door dit woedend en al vernielendt element overrompelt en vernieldt te worden, werdende de tusschen bijden opniuws ingeslaegen paelen in seer korten tijdt, schoon nog soo wel en op alderhande wijsen versorgt, door dit kleyn en sleijmerig zeegedrogt door en doorknaegt totdat het eyndelijck, nae veelen en considerabelen tevergeefs aengewenden kosten en arbeyd de goddelijcken goedtheydt en wijsheydt behaegt heeft eenige voor 't vaderlandt waeckende verstanden in te blaesen, om die plaetsen, alwaer de dijck bloot stondt voor de aenval en aenslag der woedende golven door 't wegknaegen der paelen, met 't storten van eenigen lasten keysteenen voor die ontblooten plaetsen tegen de voet van de dijck ensoovoort glojende neder te storten, om aldaer op het hevigste geweldt en woedende aenval der bulderende baeren te breecken, hetwelck van soo een gewenscht succes is geweest, dat van die tijdt allen jaeren niet alleen onsen zeedijcken, maer oock op and'ren plaetsen met eenigen duysenden lasten van diergelijcken keysteenen werden besorgt.

1734. Dit jaer sal altoos in de Nederlanderen haer geheugen blijven, wegens de soogenaemde Sint-Jansnagt, waervan niet alleen hier, maer door allen de Seeven Provintien, veelen en wonderbaerlijcke dingen wierden gepropheteert, tot sooverre, alsdat de schutterije hier ('t welck anders nojt hier practikabel is) eenigen weecken voor en nae die tijdt des nagts de wagt op het stadthuys waerneemen moest, en de gantschen stadt door patroeljeeren, sonder ooit iets gesien, veel minder ontmoet te hebben, soodat deesen gewaande prophetien, soo hier als op and'ren plaetsen, enckel windt en herzenschimmen sijn geweest en alles in vollen rust, soo voor als nae, is gebleeven, hebbende deesen wonderlijcke prophetie wel bijsonder sijn oorspronck genoomen doordien het paaschfeest dat jaar soo laet verviel als het ooit kan komen, naementlijck op den 25 april (sijnde tegelijck de feestdag van de Heylige evangelist Marcus) ende het pinxterfeest op den 13 juny (sijnde 't feest van de Heylige Antonius Padua) en de feestdag van 't Alderheyligste Sacrament op den feestdag van de geboorten van den Heylige Joannes den Dooper, 't geen seer selden in een geheelen eeuw voorvalt. [28]

1691. Werd de heerlijkheid van Petten en Nolmerban verkocht voor 15000 guldens aan Gerard van Egmond van der Nijenburg, burgemeester der stad Alkmaar.

1692. De 28^ste september op de middag voelde men hier en door de gans Nederland een aardbeving waardoor alles beefde en vele klokken aan het luiden geraakten.

1699. Was het een zeer dure tijd zodat een roggebrood van 12 pond koste 22 stuivers. [26]

1703. De 7^de en 8^ste december is er een verschrikkelijke stormwind geweest die aan huizen en kerken veel schade heeft gedaan.

1708. Veertien dagen voor kersttijd begon het zo sterk te vriezen zoals het bij mensengeheugenis niet is geschied; de vogels vielen dood uit de lucht en duizenden mensen vroren dood.

1713. Is daar een extraordinaire sterfte onder het rundvee, zo hier als door gans Nederland, ontstaan en is (door Gods goedheid) eindelijk, nadat het omtrent acht jaren gewoed heeft, in het jaar 1721 opgehouden.

1717. De 24^ste en 25^ste december is er een grote watervloed geweest in meest alle landen en koninkrijken, waardoor een onbedenkelijke schade is geschied en is door het inbreken van vele dijken duizenden mensen en beesten verdronken:
In Noord-Holland was het zeer desolaat gesteld door het inbreken van de Assendelft dijk op 6 aparte plaatsen wat met zoռspan style="mso-spacerun:yes"> n verwoedheid geschiede en aanpersing van het water zodat men stukken aarde van 20 25 voeten breed en 8 10 voeten hoog wel 200 treden landwaarts ingedreven zag zodat de inwoners van Assendelft, Krommenie en andere plaatsen zich op de zolders moesten onthouden, alzo het alles beneden onder water stond. De Sint-Aagtendijk brak ook in op 3 aparte plaatsen en in de Noordermeer brak een gat. Zelfs binnen Alkmaar stonden niet alleen verschillende grachten blank van het water, maar het drong ook door tot in de huizen.
Heb zelf op de derde kerstdag toen ik stond op de stadswal bij de Baansloot en mijn ogen sloeg over de landerijen, zo ver mijn gezicht kon dragen, geen land kunnen bespeuren, alles stond wijd en zijd onder water. Hierop begon het kort daarna sterk te vriezen zodat men van Alkmaar rechttoe rechtaan tot op Akersloot, Uitgeest, Krommenie Dijk, Krommenie, Assendelft tot aan, in en door de gaten van de inbreuk in de voorgenoemde dijk op schaatsen kon rijden.

1720. Dit jaar is zeer befaamd door de zogenaamde actie- of windhandel, gepraktiseerd door een Engelsman genaamd Jan Law, en eerst in Frankrijk en vervolgens hier in de Zeven Provincies en wel voornamelijk in Holland tot zelfs hier in Alkmaar tot groot nadeel van de ingezetenen en schade in de publieke negotie zich voortgezet heeft, alle steden van Holland (Amsterdam, Haarlem, Leiden uitgezonderd) daartoe geconcentreerd, heeft deze windnegotie enkele gelukkig dog de meesten ongelukkig gemaakt.

1723. Is մ zoՠn droge zomer geweest als bijna geen mens tevoren had beleefd zodat op enige plaatsen de beesten door gebrek aan gras en ander voedsel voor niets zijn weggegeven.

1727. Is het zo' n warme zomer geweest als iemand ooit heeft beleefd.
Van 1 september tot het laatste april 1728 is er een grote sterfte van mensen in vele plaatsen van Holland als ook hier in Alkmaar geweest, waardoor zowel hier als op andere plaatsen extraordinaire uren van begraven moesten worden gehouden. [27]

1730. Dit is dat droevige jaar waarin door alle Zeven Provincies en wel vooral in de meeste steden van Holland (Alkmaar uitgezonderd) over die verdoemelijke, ten uiterste verfoeilijke en voor God om wraak schreeuwende zonden vele personen op velerlei manieren en zo openbaar als in het geheim zijn gexecuteerd en de lijken in zee gesmeten en er was een ongelijk groter getal, die ontsnapt waren, bij naam en toenaam publiek gedaagd en de gedaagden aan het stadhuis der plaats berecht.

1731. Hebben een soort van zeewormen, tevoren hier weinig of niet bekent, een considerabele schade aan de paalwerken van onze zeedijken toegebracht en knaagden die tussen wind en water (evenals een honingraat) door en door en brachten ons Noorderkwartier in groot gevaar en die voorschreven palen waren zoveel als palissaden voor onze barrire der zeedijken. Om niet door dit woedende en alles vernielende element overrompelt en vernield te worden werden de tussen beide opnieuw ingeslagen palen in zeer korte tijd, ofschoon nog zo goed en op allerhande manieren verzorgd, door dit kleine en slijmerige zee-gedrocht door en doorknaagt totdat het eindelijk, na vele en aanzienlijke en tevergeefs aangewende kosten en arbeid de goddelijke goedheid en wijsheid behaagd heeft enige voor 't vaderland wakende verstanden in te blazen om die plaatsen alwaar de dijk bloot stond voor de aanval en aanslag der woedende golven door 't wegknagen der palen met 't storten van enige lasten keistenen voor die ontblote plaatsen tegen de voet van de dijk en zo voort glooiend neer te storten om aldaar op het hevigste geweld en woedende aanval der bulderende baren te breken, wat van zoՠn gewenst succes is geweest dat van die tijd alle jaren niet alleen onze zeedijken, maar ook op andere plaatsen met enige duizenden lasten van diergelijke keistenen werden verzorgd

1734. Dit jaar zal altijd de Nederlanden in hun geheugen blijven vanwege de zogenaamde Sint-Jansnacht, waarvan niet alleen hier, maar door alle Zeven provincies vele en wonderbaarlijke dingen werden geprofeteerd, tot zo ver als dat de schutterij hier (wat anders nooit hier een praktijk is) enige weken voor en na die tijd ‘s nachts de wacht op het stadhuis waarnemen moest en de ganse stad door patrouilleren, zonder ooit iets gezien en veel minder ontmoet te hebben, zodat deze gewaande profetie, zo hier als op andere plaatsen enkel wind en hersenschimmen zijn geweest en alles in volle rust, zo ervoor als erna, is gebleven en heeft deze wonderlijke profetie wel vooral zijn oorsprong genomen doordat het Paasfeest dat jaar zo laat viel als het ooit kan komen, namelijk op de 25^ste april (is tegelijk de feestdag van de Heilige evangelist Marcus) en het Pinsterfeest op de 13^de juni (is 't feest van de Heilige Antonius Padua) en de feestdag van 't Allerheiligste Sacrament op de feestdag van de geboorte van de Heilige Joannes de Doper, 't geen zeer zelden in een gehele eeuw voorvalt. [28]

1740. Op driekoningenavondt, in de morgenstondt, naedat het die nagt eeven tevooren nog hadde geregent, begon het sterck te vriesen, 't welck continueerden tot donderdag den 10 maart, hebbende de koude (verselt door een stijven oostenwindt) soo extraordinairie fel en vehement geweest als geen bejaerden menschen mogten gedencken, staende volgens de nauwkeurigste waerneeminge gedaen door den heer Nicolaas Duijn, medenlidt van het Collegiam Phisicum et Mathemaeticum tot Haerlem, de mercurialische thermometer van de heer Farnheijdt: op maendag den 11 january 's morgens ten 8 uuren onder nul 1½ graed, 's middaegs ten 12 uure[n] naegenoeg 2 graeden en 's avondts ten 10 uuren de felste koude, sijnde deesen en de voorgaende dag de koude 8 graeden stercker bevonden als in 't jaar 1709, sijnde alhier verscheyden gragten tot op de grondt toe bevrooren geweest, soodat daer geen droppel waeter uyt te bekomen was, blijvende 't gantsche voorjaer tot diep in de somer soo koudt en schrael dat daer geen gras voor de beesten op het landt te vinden was en 't hoj en stroo, op de stallen vervoert sijnde, hebben de huyslieden de riette daecken van haer huysen gebroocken om aen het stommen en onnooselen uytgehongert rundtvee tot voedtzel te verstrecken. Anderen ('t geen ick meenigmael met mijn eygen oogen gesien heb) haelden daegelijcks geheelen melckschuyties volgelaeden met de eersten uytloopen van de soogenaemden toeterblommen en alderhanden anderen groenten die daer maer te vinden was, jae selfs de tacken van de elsen en willigenboomen, soo uyt de Houten deeser stadt als and'ren hieromtrent leggende boschen, wierden afgescheurdt om het van honger uytgemergelde rundtvee voor te werpen. Sijnende egter veele door honger en gebreck aen voedtzel gecreveert, geldende in de maandt mey 't 1000 libra hoj 125 guldens. Hierop volgden een buytengemeenen dieren tijdt, geldende in october deeses jaers (volgens eygen aenteeckening) de hieronder gespecificeerden eetwaeren als volgt, naementlijck:

100 lb. witten kaes 6 7 lb. 't stuck f15 – 0 - 0

100 lb. komijnde kaas 11 – 5 - 0

¼ ton boter 80 lb. 40 – 10 - 0

1 sack tarw 12 - 0 - 0

1 sack rogge 7 - 0 - 0

1 sack paerdenboonen 7 - 0 – 0

1 sack geestgarst 4 - 0 – 0

1 sack kleygarst 4 - 0 – 0

1 sack haever

1 sack mostaert 8 - 7 - 8

1 sack coolsaedt 14 - 0 - 0

1 kop wejbooter weegt 1¼ lb. 2 loot f 0 - 11 – 0

1 lb. kaersen 0 - 5 – 8

1 lb. stroop 0 - 3 - 0

1 lb. raepolie 0 - 14 – 0

1 lb. boter 0 - 14 - 0

1/2 schepel tarwmeel

1/2 schepel gruttenmeel 0 - 10 - 0

1/2 schepel grof mann 0 - 14 – 0

1 mettie tarwenmeel

1 mettie gruttenmeel 0 - 6 - 0

1 mettie gort 0 - 6 – 0

1 sack witten boonen 44 - 0 - 0

100 hennipkoecken 3 - 10 - 0

100 lijnkoecken 10 - 0 - 0

100 lb. uyen 7 - 10 - 0

1 waegen geelen raepen 30 - 0 – 0 (1 waegen hout 6 ton, 1 ton 10 kinneties)

1 waegen witten ditto 20 - 0 – 0

100 lb. vet saedt 55 - 0 - 0

1 last boeckweydt 38 40 lb.

1 last poolschen tarw 246 tot 280 goudtguldens

een vet varcken levendig 3 ½ p.lb.

1 mettie witten erwten 0 - 12 - 0

1 mettie witten boonen 1 - 16 - 0

1 mut boeckweydt 9 - 10 - 0

1 sleepie melck 0 - 1 - 0

25 henneneyeren 1 - 8 - 0

1 roggbrood 0 - 11 - 0

14 stuyv' 0 - 14 - 0

1 last tarw 300 goudtgulden

1 last rogg 190 goudtgulden

[in ander handschrift:]

1000 lb. hooy 125 guldens in maymaand [29]

1740. Op driekoningenavond, in de morgenstond nadat het die nacht even tevoren nog had geregend, begon het sterk te vriezen wat continueerden tot donderdag de 10 maart en is de koude (vergezeld door een stijve oostenwind) zo extraordinaire fel en heftig geweest als geen bejaarde mens mocht gedenken en stond volgens de nauwkeurigste waarnemingen gedaan door de heer Nicolaas Duijn, medelid van het College Phisicum et Mathematicum te Haarlem, de Mercurialische thermometer van de heer Fahrenheit op maandag de 11^de januari 's morgens te 8 uur onder nul 1½ graad, 's middags te 12 uur nagenoeg 2 graden en 's avonds ten 10 uur de felste koude en zijn deze en de voorgaande dag de koude 8 graden sterker bevonden dan in 't jaar 1709 en zijn alhier verscheidene grachten tot op de grond toe bevroren geweest zodat daar geen droppel water uit te bekomen was. Het bleef het ganse voorjaar tot diep in de zomer zo koud en schraal zodat daar geen gras voor de beesten op het land te vinden was en մ hooi en stro toen ze op de stallen gevoerd zijn hebben de huislieden de rieten daken van hun huizen afgebroken om aan het stommen en onnozele uitgehongerde rundvee tot voedsel te verstrekken. Anderen ('t geen ik menigmaal met mijn eigen ogen gezien heb) haalden dagelijks gehele melkschuitjes vol geladen met de eerste uitlopers van de zogenaamde toeterblommen (Narcis) en allerhande anderen groenten die daar maar te vinden waren, ja, zelfs de takken van elzen en wilgenbomen zou uit de plantsoenen van deze stad als andere hieromtrent liggende bossen werden afgescheurd om de van honger uitgemergelde rundvee voor te werpen. Er zijn er echter veel door honger en gebrek aan voedsel gecrepeerd en gold in de maand mei 1000 libra hooi 125 guldens. Hierop volgden een uitzonderlijke dure tijd en gold in oktober van dit jaar (volgens eigen aantekening) de hieronder gespecificeerde eetwaren als volgt, namelijk:

100 pond witte kaas 6 7 pond 't stuk f15 – 0 - 0

100 pond komijn kaas 11 – 5 - 0

¼ ton boter 80 lb. 40 – 10 - 0

1 zak tarwe 12 - 0 - 0

1 zak rogge 7 - 0 - 0

1 zak paardenbonen 7 - 0 – 0

1 zak geest gerst 4 - 0 – 0

1 zak klei gerst 4 - 0 – 0

1 zak haver

1 zak mosterd 8 - 7 - 8

1 zak koolzaad 14 - 0 - 0

1 kop wei boter weegt 1¼ lb. 2 loot f 0 - 11 – 0

1 pond kaarsen 0 - 5 – 8

1 pond stroop 0 - 3 - 0

1 pond raapolie 0 - 14 – 0

1 pond boter 0 - 14 - 0

1/2 schepel tarwemeel

1/2 schepel gruttenmeel 0 - 10 - 0

1/2 schepel grof maanzaad (?) 0 - 14 – 0

1 mud tarwemeel

1 mud gruttenmeel 0 - 6 - 0

1 mud gort 0 - 6 – 0

1 zak witten bonen 44 - 0 - 0

100 hennep koeken 3 - 10 - 0

100 lijnkoeken 10 - 0 - 0

100 lb. uien 7 - 10 - 0

1 wagen gele rapen 30 - 0 – 0 (1 wagen hout 6 ton, 1 ton 10 kinneties; 30 kan)

1 wagen witte dito 20 - 0 – 0

100 pond vet zaad 55 - 0 - 0

1 last boekweit 38 40 lb.

1 last Poolse tarwe 246 tot 280 goudguldens

een vet varken levendig 3 ½ pond

1 mud witten erwten 0 - 12 - 0

1 mud witte bonen 1 - 16 - 0

1 mud boekweit 9 - 10 - 0

1 sleepie melk 0 - 1 - 0

25 kippeneieren 1 - 8 - 0

1 roggebrood 0 - 11 - 0

14 stuivers 0 - 14 - 0

1 last tarwe 300 goudgulden

1 last rogge 190 goudgulden

[in ander handschrift:]

1000 pond hooi 125 guldens in mei maand [29]

1740. Den 12 en 13 november is 'er een vreesselijcke storm uyt het westen geweest waerin bij de 100 schepen op den Hollandtsen, Franschen en Engelschen kusten verongeluckt sijn.

1744. Even nae den herfst Hoornse koemarckt is alhier alsmeden in and'ren landen die droevige en schaedelijcken sterften onder 't rundvee begonnen (eensklaps) uyt te barsten en bijkans overal tegelijck met groot geweldt in dit quartier te woeden, sijnde de landtlieden nog niet volkomen hersteldt, soo van quantiteyt als qualiteyt van rundtvee, die sij in de voorgaende sterften, welcke in 't jaer 1713 begon en in 't jaer 1721 cesseerden, verlooren hadden.

1742. Den 5 maert 's nagts is door Pieter IJsenbroeck en sijn medencompagnon Dirck Klinckenberg, beyden mathematici tot Haerlem, geobserveert een comeet met de volgende omstandigheeden:
Den 6 maert 's morgens ten half twee uuren vertoonde sig alhier de gemelde comeet circa 15 graden benoorden 't oost, *Ԇ dog wegens eenigen wolcken kon men toen sijne hoogten boven den horisont niet bepaelen, maer ten half drie uuren de lugt klaarder sijnde, bevondt men sijne hoogten omtrent 22½ graden en de afstandt beneden de star Lyra circa 21 graeden en van de klaersten star in de Vliegende Arendt circa 14½ graeden. De staert vertoonde sig in de bovenstaende gedaanten bezuyde de gemelde vaste star, waeruyt dan volgt dat deese comeet circa 15 16 graden in Capricornus was, met omtrent 38 40 graeden noorderbreedte, de langte van de staert wierdt bevonden circa 5 graden te sijn en de comeet scheen een star tusschen de eerste en tweede grootte te wesen. Dese gepasseerde nagt den 7 dito is deselve, niettegenstaende de lugt meest betrokken is geweest, echter nog een korten tijdt omtrent half 3 uuren gesien, toen stondt de comeet 16 graden en 10 minuten beneden de star Lyra en de staert bevond men toen ruym 6 graden lang te sijn. De staart van deese comeet is kleyn in tegenstelling van de comeet van 't jaar 1680, die 60 graden lang was.

1743. Op den 5 february is alhier overleeden Marijtie Warnaers, oudt 102 jaeren, 10 maanden en 17 daegen, gebooren tot Edam.
Volgens de observatie van de heer Cassini tot Parijs heeft de laest gebeurde passagie van den planeet Mercurius onder de son geduurt 4 uuren 21 minuuten en 54 secunden. In het jaar 1764 op den 6 juny sal een diergelijcken veel seldtsaemer phaenomenon gebeuren met de planeet Venus.

1744. De tegenwoordige bewuste comeet die tot Haerlem den 9 december van 't gepasseerde jaar door Dirck Klinckenberg, landtmeter en lidt van het Genoodtschap der liefhebbers in de natuur- en sterrenkunde, is ontdekt tusschen de Groote Driehoeck en het hoofdt van de Ram, heeft sich bijnae die geheele maendt sonder staert vertoont. Den 3 january sag men die met een staert van ruym 2 graden, den 14 en 15 was de staert circa 8 graden. Den 1 february stondt de comeet in de vleugel van het Vliegende Paerdt en was seer klaer. De staert had de leng *Ԇ te van 14 graden, sijn terugwijkende en in evenaerbreedte afneemende beweging was in 't eerst ¾ graedts in het etmaal en is nu tot circa [30] ⅓ van een graedt vermindert, en behouwdt naegenoeg voor 't oog in een regte lijn te gaen, sijnde van deselve van die tijdt toen die eerst gesien wierdt af tot nu toe, omtrent 30 graden teruggeweecken, en verscheyde maalen door de liefhebbers van gemelde genoodtschap waergenoomen.
Op sondag den 9 february is alhier binnen Alckmaer op het stadthuys en naederhandt door de eerwaarde pater Thomas Helling van de order der predickheeren getrouwt meester Dirck Roos, geboortig uyt Ceuls landt, oudt 95 jaeren, met Elizabeth Eeckhoudt, oudt 34 jaeren.
In dit jaer hebben de jooden alhier tot Alckmaer vrijeheydt tot oeffening van haer godtsdienst verkreegen en hebben haer vergaedering begonnen te houden agter de Grooten Kerck, even voorbij het Hogenhuijs en heb het eerste kindt aldaer sien besnijden.

Sonojs Hof ofte in de wandeling genoemt 't Hof, staende binnen Alckmaer in de Veeren- of Heerenstraet en van agter met een brug over 't waeter uytkomende tot op den Niuwensloot, weleer geweest hebbende een bagijneklooster van de Witte Ordre, door armoede vervallen sijnde, is hetselven met consent des bisschops van Haerlem aen de stadt van Alckmaer verkogt, die het aen joncker Diederich van Sonoj weder verkogten, daernae bij koop onder meester Willem Bardesius, wiens sone joncker Arnold Bardesius, heere van Warmenhuijsen, het in 't jaer 1644 verkogt heeft aen joncker Engelbrecht Ramp (cum sociis) ende is de boomgaert vandien ten deelen weder verkogt aen particulieren erven en met huysen betimmert, ten deelen aen den edele eerwaarde magistraten, die daeraf hebben geordineert de zuydtoosthoeck tot de niuwe marckt en de uytgang nae de Lombaertsteeg tot een gemeene straet, die bij de edele magistraten voorzeyd is genaemt de Heerenstraet. De rest of het vord're gedeelten, sijnde de timmeragie of de huysinge van 't voornoemde Hoff, heeft den voorzeyde joncker Ramp aen sig behouden en is in laetere tijdt gekogt en bewoont bij joncker Jan van Egmondt van der Nijenburg, burgermeester en raadt der stadt Alckmaer, wiens soons dogter, vrouwe Maria van Egmondt van der Nijenburg, vrije vrouwe van Petten en Nolmerban, vrouwe van Egmondt Binnen, Buijten en de Hoeff, vrije vrouwe van Rinnegum, vrouwe van Schorel, en Kamp, douarriere van de hoogedele welgeboren heere joncker Dirck van Egmondt van der Nijenburg, raadt in de vroedtschap der stadt Alckmaer, overleeden op haer edele buytenplaets, geleegen tusschen Alckmaer en Heijloo, vanoudts genaemt Ypenlaan nae 't Huijs te Niuwburg, den 12 october 1742, tot haer doodt toe heeft beseeten, en bij haer edele erfgenaemen, de hoogedelen welgebooren heeren joncker Nanning en Cornelis van Foreest, bijden burgermeesteren en raden der stadt Hoorn, in publiecke veylinge tot Alckmaer in de Oude Schutters Doelen, op den 15 december 1743 verkogt aen Dirck Tonninga, meester-metzelaer op de Laet, op 't hoeckie van de Sackenstraet, en Jan Stuijt, meester-timmerman op [31] de Niuwsloot bij 't gasthuys, voor de somma van 900 guldens onder de conditie als dat het toorentie, staende op de plaets tegen de huysinge, nojt nog ten eeuwige daege mag afgebroocken, maer bij continuatie gerepareert en in volle ordre moet onderhouden werden, en is door de voorszeyde Barzen het voorgenoemde huys in 't voorjaer 1744 verkogt aen den diaconen van den publiecke kerck voor 2000 guldens en is met consent van burgermeesteren geschickt tot een diacenhuys, sijnde de eersten oude mannen en vrouwen daerin gekomen op maendag den 2 november 1744.

1740. De 12^de en 13^de november is er een vreselijke storm uit het westen geweest waarin bij de 100 schepen op de Hollandse, Franse en Engelsen kusten verongelukt zijn.

1744. Even na de herfst Hoornse koeienmarkt is alhier alsmede in andere landen die droevige en schadelijke sterfte onder 't rundvee begonnen (eensklaps) uit te barsten en bijkans overal tegelijk met groot geweld in dit kwartier te woeden en waren de landlieden nog niet volkomen hersteld, zo van kwantiteit als kwaliteit van het rundvee, die ze in de voorgaande sterfte die in het jaar 1713 begon en in 't jaar 1721 verminderde verloren hadden.

1742. De 5^de maart ‘s nachts is door Pieter IJsenbroeck en zijn mede compagnon Dirck Klinckenberg, beiden mathematici te Haarlem, geobserveerd een komeet met de volgende omstandigheden:
De 6^de maart 's morgens te half twee vertoonde zich alhier de gemelde komeet circa 15 graden benoorden 't oost, *’t toch wegens enige wolken kon men toen zijn hoogte boven de horizon niet bepalen, maar ten half drie toen de lucht helder was bevond men zijn hoogte omtrent 22½ graden en de afstand beneden de ster Lyra circa 21 graden en van de helderste ster in de Vliegende Arend (Melkweg, de ster Aquila) circa 14½ graden. De staart vertoonde zich in de bovenstaande gedaanten bezuiden de gemelde vaste ster waaruit dan volgt dat deze komeet circa 15 16 graden in Capricornus was met omtrent 38 40 graden noorderbreedte, de lengte van de staart werd bevonden circa 5 graden te zijn en de komeet scheen een ster tussen de eerste en tweede grootte te wezen. Deze passeerde de nacht 7^de dito is die, niettegenstaande de lucht meest betrokken is geweest, echter nog een korten tijd omtrent half 3 uur gezien en toen stond de komeet 16 graden en 10 minuten beneden de ster Lyra en de staart bevond men toen ruim 6 graden lang te zijn. De staart van deze komeet is klein in tegenstelling van de komeet van 't jaar 1680, die 60 graden lang was.

1743. Op de 5^de februari is alhier overleden Marijtie Warnaers, oud 102 jaren, 10 maanden en 17 dagen, geboren te Edam.
Volgens de observatie van de heer Cassini tot Parijs heeft de laatst gebeurde passage van de planeet Mercurius onder de zon geduurd 4 uren, 21 minuten en 54 seconden. In het jaar 1764 op de 6^de juni zal een diergelijke veel zeldzamer fenomeen gebeuren met de planeet Venus.

1744. De tegenwoordige bewuste komeet die tot Haarlem de 9 december van 't gepasseerde jaar door Dirck Klinckenberg, landmeter en lid van het Genootschap der liefhebbers in de natuur- en sterrenkunde, is ontdekt tussen de Grote Driehoek en het hoofd van de Ram heeft zich bijna die gehele maand zonder staart vertoont. De 3^de januari zag men die met een staart van ruim 2 graden, de 14^de en 15^de was de staart circa 8 graden. De 1^ste februari stond de komeet in de vleugel van het Vliegende Paard en was zeer helder. De staart had de lengte *Ԇ van 14 graden, zijn terugwijken en in even naar breedte afnemende beweging was in 't eerst ¾ graden in het etmaal en is nu tot circa [30] ⅓ van een graad verminderd en behoudt nagenoeg voor 't oog in een rechte lijn te gaan en is van die tijd toen die eerst gezien werd af tot nu toe omtrent 30 graden teruggeweken en verscheidene malen door de liefhebbers van gemelde genootschap waargenomen.
Op zondag de 9^de februari is alhier binnen Alkmaar op het stadhuis en naderhand door de eerwaarde pater Thomas Helling van de order der predikheren getrouwd meester Dirck Roos, geboortig uit Keulen land, oud 95 jaren, met Elizabeth Eeckhoudt, oud 34 jaren.
In dit jaar hebben de Joden alhier te Alkmaar vrijheid tot beoefening van hun godsdienst verkregen en zijn hun vergadering begonnen te houden achter de Grote Kerk, even voorbij het Hoge Huis en heb het eerste kind aldaar zien besnijden.

Sonoy Hof of in de wandeling genoemd մ Hof dat staat binnen Alkmaar in de Veren- of Herenstraat en die van achter met een brug over 't water uitkomt tot op de Nieuwesloot is weleer geweest een begijnenklooster van de Witte Orde en is door armoede vervallen en is het met toestemming van de bisschop van Haarlem aan de stad Alkmaar verkocht die het aan jonker Diederich van Sonoy weer verkocht en daarna bij koop onder meester Willem Bardesius, wiens zoon jonker Arnold Bardesius, heer van Warmenhuizen, het in 't jaar 1644 verkocht heeft aan jonker Engelbrecht Ramp (met diegene die bij hem horen) en is de boomgaard er van ten delen weer verkocht aan particulieren erven en met huizen betimmerd en ten dele aan de edele eerwaarde magistraten die daarvan hebben geordineerd de zuidoosthoek tot de nieuwe markt en de uitgang naar de Lombardsteeg tot een gewone straat die bij de edele voor genoemde magistraten is genaamd de Herenstraat. De rest of het verdere gedeelte, is het timmerwerk of huizen van 't voornoemde Hof, heeft de voor genoemde jonker Ramp aan zich behouden en is in latere tijd gekocht en bewoond bij jonker Jan van Egmond van der Nijenburg, burgemeester en raad der stad Alkmaar, van wie de dochter van zijn zoon, vrouwe Maria van Egmond van der Nijenburg, vrije vrouwe van Petten en Nolmerban, vrouwe van Egmond Binnen, Buiten en de Hoef, vrije vrouwe van Rinnegom, vrouwe van Schoorl, en Kamp, douairire van de hoogedele welgeboren heer jonker Dirck van Egmond van der Nijenburg, raad in de vroedschap der stad Alkmaar, overleden op haar edele buitenplaats gelegen tussen Alkmaar en Heiloo, vanouds genaamd Iepenlaan na 't Huis te Nijenburg, de 12 oktober 1742 tot haar dood toe heeft bezeten en bij haar edele erfgenamen, de hoog edele welgeboren heren jonker Nanning en Cornelis van Foreest, bij de burgermeesters en raden der stad Hoorn in publieke veiling te Alkmaar in de Oude Schutters Doelen op de 15^de december 1743 verkocht aan Dirck Tonninga, meester-metselaar op de Laat, op 't hoekje van de Zakkenstraat, en Jan Stuijt, meester-timmerman op [31] de Nieuwsloot bij 't gasthuis voor de somma van 900 guldens onder de conditie als dat het torentje dat op de plaats staat tegen de huizen nooit nog ten eeuwige dagen mag afgebroken, maar gedurig gerepareerd en in volle orde moet onderhouden worden en is door de voor genoemde Barzen (Bardesius) het voorgenoemde huis in 't voorjaar 1744 verkocht aan de diaconie van de publieke kerk voor 2000 guldens en is met toestemming van de burgermeesters geschikt tot een diakenhuis en zijn eerst oude mannen en vrouwen daarin gekomen op maandag de 2^de november 1744.

1745. Op saturdag den 3 april sijn Haer Hoogheeden Willem Carel Hendrick Friso, prins van Nassau, Dillenburg, Dietz en Oranje, erfstadthouder van Frieslandt, stadthouder van Gelderlandt, Groninge en 't Landtschap Drenthe, gebooren den 1 september 1711 en getrouwt den 24 maert 1734 met Anna, kroonprincesse van Engelandt, gebooren den 2 november 1709, beneffens haer dogter Carolina, gebooren den 28 february 1743, 's morgens tusschen 10 en 11 uuren met 4 koetsen, ieder bespanne met 6 paerden, waervan in de voorste sat de jongen princes Carolina op den schoot van haer gouvernante, in de tweede het vorstelijck paar en in de derde en vierde de edellieden en hofdames, beneffens verscheyden edelen te paerdt door Alckmaer over Hoorn nae Enckhuijsen gepasseert om vandaer met sijn princelijck jagt nae Frieslandt over te steecken en hebben dit doorlugtig paar sig bijkans een uur voor de herbergen De Roode Leeuw, 't Vlies en De Toelast opgehouden om de paerden te vervarschen, sonder uyt haer koetsen te treden; sijnde van geen een heer van distinctie of publieck caracter gecomplimenteert, feliciteert of aengesproocken, maer stil gepasseert, sonder dat sig eenig heer publieck op straet vertoont heeft, maer hebben sig allen geretireert gehouden, hebbende ick, met mijn vrouw en oudtsten soon Gerrit de Waal het Rissenvoort sien passeeren.
Op sondag den 2 maj heeft Liuwert van Meijerick, vleeshouwer in de Schoutenstraet tot Alckmaer, gekogt van Jan de Haen, hospes (over De Rustende Jager) tot Bergen, een wagen alderbest kojhoj voor een fles wijn, bij de koper en verkoper 't saemen te drincken, sullende de koper 't reijloon betaelen van Bergen tot Alckmaer en is deselven op maendag den 3 dito door den koper ontfangen en is (nae gissing) op de voorzeyde wagen gelaeden geweest ruym een halve koeyhoy.
Hier bespeurt men in een seer korten tijdtbegrip een seer grooten droevige en voor ons landt en ingesetenen ten hoogste ruineuse verandering, wandt daer men nauwelijcks vier jaeren van tevooren door overvloedt van rundtvee en schaersheydt van hoj 't selven tot soo hogen prijs hadt sien steijgeren, dat men op den 2 maj 1741 het 1000 libra hoj voor 125 gulden tot Amsterdam heeft verkogt en veelen onnoozelen beesten bij gebreck van voedtzel sijn gecreveert ofte door de huyslieden aen and're sijn weggegeeven, siet men nu omtrent dieselven tijdtstip door die woedende en al vernielende pest onder 't rundtvee, het hoj en landt voor niet weggeeven en de gebeeterde beesten tot 250 en 300 gulden 't stuck aen elckander verkopen. [32]

Tot nog meerder bewijs hiervan streckt als dat op donderdag den 6 may, als wanneer bij publiecke veyling op 't regthuys tot Bergen de spae gestoocken landerijen aldaer geleegen, voor een jaer verhuurt wierden, onder veelen and'ren een best stuck weydtlandt groot omtrent 3½ morgen, geleegen omtrent Zaanengeest, is gepagt bij Willem Vinck, hospes in De Rustende Jager aldaer, voor ses stuyvers.
Item nog twee stucken alderbest claeverlandt, genaemt de Coogen van Hamboer, groot ieder 5½ morgen, tesaemen verhuurt voor seeven gulden.
Hebbe selve die tijdt tot Schorel in de herberg (de boeren daer present sijnde) gepresenteert een stuck landt, geleegen onder Bergen in de Oudtburgerpolder, genaemt Aukensweijdt, groot omtrent 446 roeden (sijnde 4 roeden minder als 1½ morgen) op mijn kosten te laeten mayen, sullende zij het hoj genieten voor 't zweelen en 't huys reijden, maer hebben hetselven niet begeert op die conditie te aenvaerden.

1747. Den 3 maj, is Sijn Hoogheydt de heere Wilhelm Carel Hendrick Friso, prince van Orangie en Nassau, onder 't gejuych van groot en kleyn, oudt en jong, rijck en arm, onder 't gebalder van 't canon, 't uytsteecken van princenvlaggen van allen kercken en toorens en 't onophoudelijck roepen, soo van de heeren van 't stadthuys als van de burgerije en 't gemeen Ԗivat Orangieլ alhier van 't raadthuys tot stadthouder geproclameert, draegende ieder sonder onderscheydt van staat, stand, sexe of jaeren, de manspersoonen orangie cocardes op haer hoeden en de vrouwspersoonen diergelijcken stricken op haer borst.
Op vrijdag den 15 september 's morgens tusschen 8 en 9 uuren is alhier buyten Alckmaer in de Varnebroeck op de vierde krott van de Houten af te reeckenen, aen de weg nae den Hoef aen de linckerhandt op 't oostendt van deselven, aen de noordtzijde voor 't eerst begraeve een jodin, de huysvrouw van Marcus op de Laet, 't derde huys van 't Krebbensteegie. Deese vrouw was daegs tevooren (sijnde haer Grooten Versoendag) 's naemiddaegs ten 4 uuren gesturven en is de eersten die hier oyt begraeven is geweest, waervan ick en mijn soon Gerrit ooggetuygen sijn geweest.
Den 12 december is er sulck een swaare storm geweest als bij menschengeheugen noojt is geweest.
Den 29 april hebben de Staaten van Hollandt de weeckelijcksen bedenstonden geordonneert en sijn alhier allen woensdaegenavonden met veel stigting en een grooten toeloop van toehoorders om de vreden van Godt Almagtig af te smeecken, bij allen gesindtheeden sonder onderscheydt gehouden.
Den 18 augustus is de resolutie om 10.000 man waerdtgelders op te regte, uytgekomen.
Den 13 september hebbe haer edele grootmogenden een placaet gepubliceert tot het doen van een liberaele gift, moetende allen onderdaenen van den staat, geen uytgesondert, groot of kleyn, arm of rijck, nae maeten van haer capitael, of in gemunt geldt of gemaeckt goudt of silverwerck (onder eeden) van haer capitael offeren twee gulden van ieder hondert gulden capitael. [33]

Den 26, 27 en 28 october hebben verscheyden burgers soowel hier als in and'ren steden van Hollandt requesten gepresenteert tot het verkopen van ampten.

1748. Den 26 juny hebben de heeren Staeten van Hollandt en Westfrieslandt allen de pagten van de gemeenen landts middelen afgeschaft.
Den 21 september hebben de Staten de volmagt aen Sijn Doorlugtige Hoogheydt gegeeven om den magistraat in de steden te veranderen.
Tot een bewijs van de extraordinairie duurten, die de (bij continuatie nog aenhoudende) grasseerende sterfte onder 't rundtvee veroorsaeckt, dient aengeteeckent als dat den 29 october te Purmerende op de marckt 12 inlandtsen gebeeterden ossen verkogt waere[n] voor 2766 guldens, van welcken prijs bij menschengeheugen daer niet gehoort was.

1745. Op zaterdag de 3^de april is de hoogheid Willem Carel Hendrick Friso, prins van Nassau, Dillenburg, Dietz en Oranje, erfstadhouder van Friesland, stadhouder van Gelderland, Groningen en 't landschap Drenthe, geboren de 1^ste september 1711 en getrouwd de 24^ste maart 1734 met Anna, kroonprinses van Engeland, geboren de 2^de november 1709, neffens haar dochter Carolina, geboren de 28^ste februari 1743, 's morgens tussen 10 en 11 uur met 4 koetsen en elk bespannen met 6 paarden waarvan in de voorste zat de jonge prinses Carolina op de schoot van haar gouvernante, in de tweede het vorstelijke paar en in de derde en vierde de edellieden en hofdames, neffens verschillende edelen te paard door Alkmaar over Hoorn naar Enkhuizen zijn gepasseerd om vandaar met zijn prinselijke jacht naar Friesland over te steken en heeft dit doorluchtige paar zich bijkans een uur voor de herbergen De Roode Leeuw, 't Vlies en De Toelast opgehouden om de paarden te verversen zonder uit hun koetsen te treden; zijn van geen heer van distinctie of publiek karakter gecomplimenteerd, gefeliciteerd of aangesproken, maar stil gepasseerd zonder dat zich enige heer publiek op straat vertoond heeft, maar hebben zich allen terug getrokken gehouden en heb ik ze met mijn vrouw en oudste zoon Gerrit de Waal het Ritsevoort zien passeren.
Op zondag de 2^de mei heeft Liuwert van Meijerick, vleeshouwer in de Schoutenstraat te Alkmaar, gekocht van Jan de Haen, hospes (over De Rustende Jager) te Bergen, een wagen allerbeste koeienhooi voor een fles wijn, bij de koper en verkoper tezamen te drinken en zal de koper մ rij loon betalen van Bergen tot Alkmaar en is dat op maandag de 3^de dito door de koper ontvangen en is (naar gissing) op de voor genoemde wagen geladen geweest ruim een halve koeienhooi.
Hier bespeurt men in een zeer korte tijdsbegrip een zeer grote droevige en voor ons land en ingezetenen ten hoogste runeuze verandering, want daar men nauwelijks vier jaren van tevoren door overvloed van rundvee en schaarste van het hooi dat tot zoՠn hoge prijs had zien stijgen zodat men op de 2^de mei 1741 het 1000 libra hooi voor 125 gulden te Amsterdam heeft verkocht en vele onschuldige beesten bij gebrek van voedsel zijn gecrepeerd of door de huislieden aan anderen zijn weg gegeven, ziet men nu omtrent datzelfde tijdstip door die woedende en alles vernielende pest onder 't rundvee, het hooi en land voor niets weggeven en de gebeterde beesten tot 250 en 300 gulden 't stuk aan elkaar verkopen. [32]

Tot nog meerder bewijs hiervan strekt als dat op donderdag de 6^de mei toen wanneer bij publieke veiling op 't rechthuis tet Bergen de spade gestoken in landerijen aldaar gelegen voor een jaar verhuurd werden, onder vele anderen een best stuk weiland groot omtrent 3½ morgen gelegen omtrent Zanegeest, is gepacht bij Willem Vinck, hospes in De Rustende Jager aldaar, voor zes stuivers.
Item, nog twee stukken allerbest klaverland, genaamd de Coogen van Hamboer, groot elk 5½ morgen, tezamen verhuurt voor zeven gulden.
Heb zelf die tijd te Schoorl in de herberg (de boeren waar waren present) gepresenteerd een stuk land, gelegen onder Bergen in de Oudburgerpolder, genaamd Aukensweide, groot omtrent 446 roeden (is 4 roeden minder dan 1½ morgen) op mijn kosten te laten maaien en zullen zij het hooi genieten voor 't zwelen en մ naar huis te rijden, maar hebben het niet begeerd op die conditie te aanvaarden.

1747. De 3^de mei is zijne hoogheid de heer Wilhelm Carel Hendrick Friso, prins van Oranje en Nassau onder 't gejuich van groot en klein, oud en jong, rijk en arm, onder 't gebulder van 't kanon, 't uitsteken van prinsenvlaggen van alle kerken en torens en 't onophoudelijk roepen zo van de heren van 't stadhuis als van de burgerij en 't gewone Ԗivat Orangieլ alhier van 't raadhuis tot stadhouder geproclameerd en droeg iedereen zonder onderscheid van staat, stand, sekse of jaren, de manspersonen oranje kokardes op hun hoeden en de vrouwspersonen diergelijke strikken op hun borst.
Op vrijdag de 15^de september 's morgens tussen 8 en 9 uur is alhier buiten Alkmaar in de Varnebroek op de vierde krot van de Houten af te rekenen, aan de weg naar Den Hoef aan de linkerhand op 't Oosteind ervan, aan de noordzijde voor 't eerst begraven een Jodin, de huisvrouw van Marcus op de Laat, 't derde huis van 't Krebbensteeg. Deze vrouw was daags tevoren (was hun grote Verzoendag) 's namiddag te 4 uur gestorven en is de eerste die hier ooit begraven is geweest, waarvan ik en mijn zoon Gerrit ooggetuigen zijn geweest.
De 12^de december is er zoՠn zware storm geweest als bij mensengeheugen nooit is geweest.
De 29^ste april hebben de Staten van Holland de wekelijkse bedenstonden geordonneerd en zijn alhier alle woensdag avonden met veel stichting en een grote toeloop van toehoorders om de vrede van God Almachtig af te smeken bij alle gezindheden zonder onderscheidt gehouden.
De 18^de augustus is de resolutie om 10.000 man waardgelders op te richten uitgekomen.
De 13^de september hebben hun edele groot mogende een plakkaat gepubliceerd tot het doen van een liberale gift, moeten alle onderdanen van de staat, geen uitgezonderd, groot of klein, arm of rijk, naar mate van hun kapitaal of in gemunt geld of gemaakt goud of zilverwerk (onder eden) van hun kapitaal offeren twee gulden van iedere honderd gulden kapitaal. [33]

Den 26^ste, 27^ste en 28ste oktober hebben verschillende burgers zowel hier als in andere steden van Holland rekwesten gepresenteerd tot het verkopen van ambten.

1748. De 26^ste juni hebben de heren Staten van Holland en West-Friesland allen pachten van de gewone landsmiddelen afgeschaft.
De 21^ste september hebben de Staten de volmacht aan zijne doorluchtige hoogheid gegeven om de magistraat in de steden te veranderen.
Tot een bewijs van de extraordinaire duurte die de (bij continuatie nog aanhield) grasserende sterfte onder 't rundvee veroorzaakt, dient aangetekend als dat de 29^ste oktober te Purmerend op de markt 12 inlandse gebeterde ossen verkocht waren voor 2766 guldens, van welke prijs bij mensengeheugen daar niet gehoord was.

1749. In january en december 1750 is het fray en lommerrijck starbos, geleegen eeven buyten de Geesterpoort en streckende tot aen 't verlaet (beplant met omtrent 1000 swaeren opgaenden ipenboomen), bij publiecke veyling verkogt om uytgeroydt te werden en die volgende somer diep omgespit en 't daeraenvolgende voorjaer de eersten helft, streckende van 't verlaet tot aen de middel dwarslaan, daer de lindenboom in 't midden staet, en correspondeerende van de stadsbuytengragt tot op den thuyn van den weledele grootagtbare heer en meester Jacob Jozias Vrijburg van de Capelle, burgermeester en raad der stadt Alckmaer, weder opniuw seer fray met jongen ipenboomen, met ipenhaegen daertusschen en eecken kaphout daerbinnen, weder opniuw tot een heerlijcker en frayer starbos aengeleydt en begonnen te beplanten en is de eerste boom geplant op woensdag den 18 maert 1750 op de hoeck bij 't verlaeter bruggetie door Jan Hezelman (soon van Jan Lamaire), weeskindt in 't Burgerweeshuys alhier, en sijn deselven in plaets van op 18 voet, gelijck als de voorgaende hadden gestaan, op 24 voet van malkander geset en 't volgende voorjaer de andere helft, streckende tot aen de steene reijweg en paerdenwedt op deselve voet vervolgt, en dus dit heerelijck en vermaeckelijck bosch voltoydt.

1747. Op den herfst sijn de ipenboomen op den Niuwensloot langs het water van het Schaepensteegie tot aen den Hogenstraet geplant, naedat de ouden lindenboomen 's jaers tevooren verkogt en uytgeroydt waeren.

1749. In 't voorjaer is de laan ipenboomen geplant, streckende van 't verlaeter bruggetie tot aen de Boeckenlaan, sijnde de ouden 's jaers van tevooren verkogt en uytgeroydt en die volgende somer die gantschen laan diep omgespit.
In 't naejaer is de regel ipenboomen geplant, langs de binne[n]kant op de stadtswal agter de Koningsweg, beginnende van de Bockensluys tot aen de kluft of afgang correspondeerende over de Doelenstraet.
Omtrent deesen tijdt is de dubbelde regel ipenboomen op 't sandt agter 't tugthuys langs 't water geplant.

1751. Op maendag den 4 january sijn de ipenboomen, beginnende bij de Waegenmaeckersbrug langs de Lindengragt tot aen de Heul en voorts langs de Heul en Laat tot aen den Capel bij publiecke veyling verkogt en op donderdag den 4 maert weder opniuw met jongen ipenboomen [34] beplant, beginnende op de Laat bij de Capel, van voor het huys genaemt het Landt Wijf, de Laet ten eynde, den Heul langs, de Lindengragt om, tot aen de Waegenmaekersbrug.

1749. In januari en december 1750 is het fraaie en lommerrijke sterrenbos, gelegen even buiten de Geesterpoort en strekt tot aan het verlaat (beplant met omtrent 1000 zware opgaande iepenbomen), bij publieke veiling verkocht om uitgeroeid te worden en die de volgende zomer diep omgespit en մ daarop volgende voorjaar de eerste helft strekkende van 't verlaat tot aan het midden der dwarslaan daar de lindenboom in 't midden staat en correspondeert met de stadsbuitengracht tot op de tuin van de weledele groot achtbare heer en meester Jacob Jozias Vrijburg van de Capelle, burgemeester en raad der stad Alkmaar, weer opnieuw zeer fraai met jonge iepenbomen, met iepenhagen daartussen en eiken kaphout daarbinnen weer opnieuw tot een heerlijke en fraaier sterrenbos aangelegd en beginnen te beplanten en is de eerste boom geplant op woensdag de 18^de maart 1750 op de hoek bij de brug van het verlaat door Jan Hezelman (zoon van Jan Lamaire), weeskind in 't burgerweeshuis alhier en zijn die in plaats van op 18 voet, gelijk als de voorgaande hadden gestaan, op 24 voet van elkaar gezet en 't volgende voorjaar de andere helft dat strekt tot aan de stenen rijweg en paarden-wed op dezelfde voet vervolgd en is dus dit heerlijke en vermakelijke bos voltooid.

1747. Op de herfst zijn de iepenbomen op de Nieuwesloot langs het water van het Schapensteegie tot aan de Hoogstraat geplant, nadat de oude lindenbomen het jaar tevoren verkocht en uitgeroeid waren.

1749. In 't voorjaar is de laan iepenbomen geplant dat strekt tot aan het brugje van de verlaat tot aan de Boekelaan, waren de oude het jaar tevoren verkocht en uitgeroeid en de volgende zomer die ganse laan diep omgespit.
In 't najaar is de regel iepenbomen geplant langs de binnenkant op de stadswal achter de Koningsweg dat begon bij de Bokkensluis tot aan de kluft of afgang dat correspondeert met de Doelenstraat.
Omtrent deze tijd is de dubbele regel iepenbomen op մ zand achter het tuchthuis langs 't water geplant.

1751. Op maandag de 4^de januari zijn de iepenbomen dat begon bij de Wagemakersbrug langs de Lindengracht tot aan de Heul en voorts langs de Heul en Laat tot aan de kapel bij publieke velling verkocht en op donderdag de 4^de maart weer opnieuw met jonge iepenbomen [34] beplant dat begon op de Laat bij de kapel, van voor het huis genaamd het Landt Wijf, de Laat ten einde, de Heul langs, de Lindengracht om tot aan de Wagemakersbrug.

1751. Vrijdag den 22 october nae middernagt ten 2 uuren is Sijn Hoogheydt Willem Carel Hendrick Friso, prince van Orange en Nassau, erfstadthouder der Vereenigden Nederlanden etc., etc., etc., op 't Huijs d'Oranjezaal nae een sieckte van 5 daegen overleeden, oudt 40 jaeren 1 maendt en 12 dagen.
Sijn Doorlugtige Hoogheydt was gebooren den 1 september 1711, getrouwt met Anna, croonprincesse van Engelandt, den 25 maert 1734,
vrijdag, door de steden Vlissingen en Ter Veer 't aldereerst tot stadthouder uytgeroepen den 28 april 1747, tot stadthouder, admirael en capiteyn-generael van de Seven Geunieerden Provintien uytgeroepen den 3 may 1747, tot erfstadthouder, soo in de mannelijcke als vrouwelijke linie, over de gantschen Unie verklaart 26 july 1747, doet sijn intrede als stadthouder in 's Hage 6 juny 1747, de provintie van Hollandt verklaerdt 't stadthouderschap erfelijck den 4 january 1748, de Staaten van Hollandt bieden 't peterschap aen prins Willem de IV aen den 6 february 1748, 't diploma van 't erfstadthouderschap aen prins Willem den IV voor Gelderlandt overgegeeven den 12 february 1748, de provintie van Zeelandt verklaert 't erfstadthouderschap en biedt 't peterschap aen den 20 february 1748,
vrijdag, de Staaten van Overijssel overhandigen 't diploma van 't erfstadthouderschap den 23 february 1748, vrijdag, prins Willem de V werdt op 't Huijs de Oranjezaal gebooren den 8 maert 1748,
prins Willem de IV wordt van de provintie van Groninge erfstadthouder verklaert den 20 maert 1748, prins Willem den V in 's Hage met groote statie gedoopt den 11 april 1748, 't opperbestier der VOC aen prins Willem den IV opgedraegen den 15 december 1748, prins Willem den IV tot directeur-generael van de VOC aengesteldt den 16 april 1749,
prins Willem den V werdt met de Ridderorder van de Koussenbant op 't Huijs de Oranjezaal plegtelijk omhangen den 6 juny 1752.
Direct nae 't overleijden van Sijn Doorlugtige Hoogheydt heeft derselver gemalin Haere Konincklijke Hoogheydt in handen van den heeren Staaten van Holland etc. den eedt als gouvernante van de Unie en voogdesse van den jonge erfprins afgelegt.

Soodrae was dit hoog sterfgeval 's middaegs aen onsen regeering niet bekent gemaeckt, of allen de klocken van de stadt hebben van die tijdt af bij continuatie driemael daegs geluydt geduurende agt daegen, alsmeden in allen steden en op allen dorpen van de geheelen Unie. Hebbende allen de leeden van de regeering, soowel als op allen anderen plaetsen, neevens haer vrouwen en kinderen de swaeren rauw aengenoomen: draegende de heeren pleureusen op haer mouwen tot nae de begraeffenis, welcke met een vorstelijcke pragt (ten koste van den staat) is vrijdag voltrocken den 4 february 1752, als wanneer dit vorstelijk lijck met allen solemniteyten nae Delft is getransporteert en aldaer in de pragtige grafttombe van sijn doorlugtige voorsaeten is bijgeset, sijnde in 3 bijsonderen kissies [35] als 2 van tin, en 1 van massieff silver; in het eene tinne het hart, in het tweede de ingewanden en in 't derde, sijnde het silvere, de herssens als het edelste gedeelten en wercktuygen van 't menschlijk vernuft, beslooten nae Leeuwaerde getransporteert om in de grafttombe bij sijn doorlugtige voorouders geplaest te warden.

1752. Sijn de ipenboomen, staende op Laet, van de Niuwlandertot aen de Sackenstraets brug toe, langs de Capel uytgeroodt en weder jongen in de plaats geplant.

1753. In 't naejaer is de dubbelde regel ouden boomen op de buytencingel, beginnende van de Vrieschepoort, over de Niuwen- of Koedijckervaert brug tot aen de thuynen bij publiecke veyling verkogt en uytgerojdt en die volgende somer diep omgespit en de volgende herfst, 1754, met een dubbelde regel ipenboomen met ipenhaegen daer-tusschen seer net en cierlijck beplant, sijnde eenigen jonge boomen staende rontom het schutheck blijven staen ten getaelen van 21 stucks.
Nog is in 't selve voorjaer 1753 een regel jongen ipenboomen geplant aen de oostzijde van de Mient, streckende van de steenen- tot de Speckbrug, hebbende de twee laesten (staende bij de Speckbrug voor de vijgenboom) reets eenige jaeren daer gestaen.
Oock is in 't selven voorjaer 1753 buyten de Boompoort van 't Schelvissie tot aen het eynde toe, langs het Seg'lis, een regel jongen ipenboomen geplant.
In het voorjaer sijn op de grondt, daer voor deesen het Hogenhuijs heeft gestaen, weleer geleegen aen de noordtzijde van de Langenstraet, 't laeste huys aen de Grooten Kerck, sijnde ruym 80 voeten breedt geweest, en verciert met een toorn, mitsgaeders voor het huys een spatieus bassecour of voorplaets, omcingelt met een fraye steenen muur waerin twee ruymen in reeden met dubbelden deuren, hangende in steenen gemetselden pylaeren, van boven ieder pylaer pronckende met een leeuw, houdende in sijn pooten een schildt, verciert met 't oudt adelijck waepen der Teijlingens, aen wiens geslagt het dusver heeft toegekomen, correspondeerende deesen twee ingangen, de eene over de Koorenstraet en de and're over de Geesterof Bergerpoort, kunnende op deesen voorplaats menigten koetsen en and'ren reijtuygen geplaest werden, bij publiecke veyling op saturdag den 17 maert 1753 ten huyse van Jan Berckhout, casteleyn in de Oude Schutters Doelen, geveylt en verkogt tot afbreuck aen Jan Stuijt, meester-timmerman op de Niuwensloot bij 't gasthuys voor 625 guldens onder conditie als dat de koper tot sijne koste een muur sal optrecken op dieselven hoogten, dickte en fadtsoen als de oude muur, staende bewesten de rune van 't afgebroocken gebouw is en deselven tot tegen naestgeleegen huys aen metselen, mitsgaeders de grondt daer 't gebouw op gestaan heeft, alsmeden de voorplaets, met de gemeenen stadts-straeten gelijckmaecken en op deselven hoogten met klinckers op sijn kant aenstraeten, alles tot sijnen kosten, sijnde de voorschreeven grondt nu door de heeren burgermeesteren geapproprieert tot een pleyn nevens de Groten Kerck en met een regel van 11 jongen ipenboomen langs de voornoemden muur beplant. (Nota Bene) Dit voornoemde huys was in 't jaer 1491 bewoont door eene Claas Corf, rentmeester van heer Jan van Egmondt, stadthouder van Hollandt. [36]

1754. In 't voorjaer is de jonge regel ipenboomen op 't Eijlandt geplant, beginnende van de brug op 't Heijligen Landt.
Nog de regel jongen ipenboomen aen de noo[r]dtzijde van 't Eijlandt, beginnende van de brug op de Bierkaij en streckende tot aen 't endt toe.

1751. Vrijdag de 22^ste oktober na middernacht te 2 uur is zijn hoogheid Willem Carel Hendrick Friso, prins van Oranje en Nassau, erfstadhouder der Verenigde Nederlanden etc., etc., etc., op մ huis de Oranjezaal na een ziekte van 5 dagen overleden, oud 40 jaren 1 maand en 12 dagen.
Zijn doorluchtige hoogheid was geboren de 1^ste september 1711, getrouwd met Anna, kroonprinses van Engeland, de 25^ste maart 1734, vrijdag, door de steden Vlissingen en Ter Veer 't allereerst tot stadhouder uitgeroepen de 28^ste april 1747, tot stadhouder, admiraal en kapitein-generaal van de Zeven Genieerde Provincies uitgeroepen de 3^de mei 1747, tot erfstadhouder, zo in de mannelijke als vrouwelijke linie, over de ganse Unie verklaart 26 juli 1747, doet zijn intrede als stadhouder in Den Haag 6 juni 1747, de provincie van Holland verklaart 't stadhouderschap erfelijk de 4^de januari 1748, de Staten van Holland bieden 't peterschap aan prins Willem de IV aan de 6^de februari 1748, 't diploma van 't erfstadhouderschap aan prins Willem de IV voor Gelderland overgegeven de 12^de februari 1748, de provincie van Zeeland verklaart 't erfstadhouderschap en biedt 't peterschap aan de 20^ste februari 1748, vrijdag, de Staten van Overijssel overhandigen 't diploma van 't erfstadhouderschap de 23^ste februari 1748, vrijdag, prins Willem de V werd op 't huis de Oranjezaal geboren de 8^ste maart 1748, prins Willem de IV wordt van de provincie van Groningen erfstadhouder verklaart de 20^ste maart 1748, prins Willem de V is in Den Haag met grote statie gedoopt de 11^de april 1748, 't opperbestuur der VOC aan prins Willem den IV opgedragen de 15^de december 1748, prins Willem den IV tot directeur-generaal van de VOC aangesteld de 16^de april 1749, prins Willem den V werd met de ridderorde van de kousenband op 't huis de Oranjezaal plechtig omhangen de 6^de juni 1752.
Direct na 't overlijden van zijn doorluchtige hoogheid heeft diens gemalin haar koninklijke hoogheid in handen van de heren Staten van Holland etc. de eed als gouvernante van de Unie en voogdes van de jonge erfprins afgelegd.

Zodra was dit hoge sterfgeval 's middags aan onze regering niet bekend gemaakt of alle klokken van de stad hebben van die tijd af bij continuatie driemaal per dag geluid gedurende acht dagen als mede op alle dorpen van de gehele Unie. Hebben alle leden van de regering, zowel als op alle andere plaatsen, nevens hun vrouwen en kinderen de zware rouw aangenomen en droegen de heren rouwlinten op hun mouwen tot na de begrafenis die met een vorstelijke pracht (ten koste van de staat) is vrijdag voltrokken de 4^de februari 1752 toen dit vorstelijk lijk met alle plechtigheden naar Delft is getransporteerd en aldaar in de prachtige grafttombe van zijn doorluchtige voorzaten is bijgezet, was in 3 aparte kistjes [35] als 2 van tin en 1 van massief zilver; in het ene tin het hart, in het tweede de ingewanden en in 't derde, was de zilveren, de hersens als het edelste gedeelten en werktuigen van 't menselijk vernuft besloten naar Leeuwarden getransporteerd om in de grafttombe bij zijn doorluchtige voorouders geplaats te worden.

1752. Zijn de iepenbomen die op de Laat stonden van het Nieuwland tot aan de Zakkenstraat brug toe langs de kapel uitgeroeid en weer jongen in de plaats geplant.

1753. In 't najaar is de dubbele regel oude bomen op de buiten singel dat begon van de Friese poort over de Nieuwe- of Koedijker-vaart brug tot aan de tuinen bij publieke veiling verkocht en uitgeroeid en de volgende zomer diep omgespit en de volgende herfst, 1754, met een dubbele regel iepenbomen en met iepenhagen daartussen zeer net en sierlijk beplant, waren enige jonge bomen die stonden rondom het schut-hek blijven staan ten getal van 21 stuks.
Nog is in ‘t zelfde voorjaar van 1753 is een regel jongen iepenbomen geplant aan de oostzijde van de Mient dat strekte van de stenen-brug tot de Spekbrug en hebben de twee laatste (staan bij de Spekbrug voor de vijgenboom) reeds enige jaren daar gestaan.
Ook is in hetzelfde voorjaar van 1753 buiten de Boompoort van 't Schelvissie tot aan het einde toe langs het Zeglis een regel jonge iepenbomen geplant.
In het voorjaar zijn op de grond daar hiervoor het Hoge Huis heeft gestaan, weleer gelegen aan de noordzijde van de Langestraat en het laatste huis aan de Grote Kerk en is ruim 80 voeten breed geweest en versiert met een toren, mitsgaders voor het huis een ruimte bassecour of voorplaats omsingelt met een fraaie stenen muur waarin twee ruimtes in waren met dubbele deuren die hingen in stenen gemetselde pilaren en boven elke pilaar pronkten met een leeuw die in zijn poten een schild hield versierd met 't oude adellijke wapen der Teijlingen, aan wiens geslacht het dusver is toegekomen en corresponderen deze twee ingangen, de ene over de Korenstraat en de andere over de Geesterpoort of Bergerpoort, en kunnen op deze voorplaats menigte koetsen en andere rijtuigen geplaatst worden, bij publieke veiling op zaterdag de 17^de maart 1753 ten huize van Jan Berckhout, kastelein in de Oude Schutters Doelen, geveild en verkocht tot afbreken aan Jan Stuijt, meester-timmerman op de Nieuwesloot bij 't gasthuis voor 625 guldens onder conditie als dat de koper tot zijn kosten een muur zal optrekken op dezelfde hoogten, dikte en vorm als de oude muur die staat bewesten de rune van 't afgebroken gebouw en die tot tegen naast gelegen huis aan metselen, mitsgaders de grond daar 't gebouw op gestaan heeft, alsmede de voorplaats met de gewone stadstraten gelijk maken en op dezelfde hoogten met klinkers op hun kant aanstraten, alles op zijn kosten en is de voor beschreven grond nu door de heren burgermeesters aangepast tot een plein nevens de Grote Kerk en met een regel van 11 jonge iepenbomen langs de voorgenoemde muur beplant. (Nota Bene) Dit voornoemde huis was in 't jaar 1491 bewoond door een Claas Corf, rentmeester van heer Jan van Egmond, stadhouder van Holland. [36]

1754. In 't voorjaar is de jonge regel iepenbomen op 't Eiland geplant dat begon van de brug op մ Heilige Land.
Nog een regel jonge iepenbomen aan de noordzijde van het Eiland dat begon van de brug op de Bierkade en strekte tot aan het einde toe.

1755. Dit voorjaer is de borstweering van de stadtswalle, streckende langs de binnenleijnbaanen van de Kennemerpoort tot aen de Baangragt, merckelijck verhoogt en verbetert en aen de waterkant cierlijck opgemaeckt, de wal aen de binnenkant verbreet en verbeetert en met een dubbelde regel ipenboomen op de wal van 't een tot 't and're endt beplant.
Op saturdag de 5 april 's avondts omtrent half 9 uuren ontstondt alhier tot Alckmaer een swaere brandt in het soogenaemde tugt- of verbeterhuys (welcken door een hevigen westnoordtwesten windt nog stercker wierd aengeblaesen), alwaer een groot getal persoonen soo wegens krancksinnigheydt als wangedrag civiel geset worden en and'ren crimilerelen en publieck geschavotteerden van de justitie voor seeck'ren jaeren ingevolge haer vonnis geconfineert werden, waerdoor het bovensten van dat gebouw neevens het dack en toorentie van het kerckie (sijnde weleer een cloosterkerckie geweest) in de assche is gelegt en eenigen gedetineerden persoonen ontsnapt sijn en sig met de vlugt gesalveert hebben. Men is niet bewust of dat ongeluck door het swaeren donderweer dat wij op die avondt hadden of door boosaerdigheydt van een seeckere gedetineerde, waarop stercke presumptie viel, hebbende die suppliant sig ondertusschen met de vlugt gesalveert, dan door eenig ander toeval is veroorsaeckt geworden, hebbende sijn oorspronck genoomen in 't alderbovenste gedeelten van 't dack, waer geen vuur eenigsints omtrent is. Staende onsen schoonen en heerlijcken Sint-Laurenskerck door de vlam en de voncken die de swaeren windt daernaetoe, tegenaen, op, jae overheen dreef, soodat deselven in de Koornstraet nedervielen, groot gevaer om door de woedende vlam aengetast te werden, sijnde de distantie tusschen de Grooten Kerck en 't voornoemde in vuur en vlam staende kerckie maer van seer weynigen voeten, laetende maer een bequaeme doorgang om te kunnen passeeren, maer is door Godts goedtheydt, het wijs beleydt der heeren, onvermoyden vleijdt en arbeydt der burgeren, 't continueel aenhaelen van zeylen die bij al de zeylenmaeckers in de stadt te bekomen waeren, door het gaarnizoen ruyterije te paerdt, geluckiglijck gesalveert en sonder merckelijcken schaede veroorsaeckt te hebben, gebluscht en nog dieselven somer wederom hersteldt.
In de maandt augustus hebben de edele grootagtbare heeren burgermeesteren boven en behalven de vier brandtspuyten nog een vijfde niuwen daerbij gevoegt en is geplaest tusschen 't sackendraegershuysie en de herberg Het Hoff van Hollandt

In deselve maendt is de steenen ringmuur aen de noortzijde van Sint-Laurenskerck verniuwt en 3 november met een fray heck, hangende in twee steenen gemetselde pylaeren, staende op de eenen een lantaern correspondeerende regt over de Paternosterstraet, verciert en het pleyn [37] binnen de voorschreeven ringmuur alvoorens in 't voorjaer met 12 jongen ipenboomen beplant.

1755. Den 18 juny heeft het cierlijck en pragtig orgel in de luytersche kerck alhier sig voor de eersten mael, soo voor de gemeenten als wel een onnoemelijck getal toehoorders van alderhanden staat en confessie, laeten hooren, soodat de kerck de meenigten onmogelijck niet konde bevatten en is daerop door den eerwaerde heer Everhardus Schutterop, predikant derselver gemeenten aldaer, een cierlijcke geleerde en ter materie seer toepasselijcke redenvoering gedaen, welcke naederhandt bij Jacob Maag, ordinaris stadtdrucker in de Houtil over de kaesmarckt ter druckpers is besorgt en alsoo voor een ieder gemeen gemaeckt, sijnde dit het eersten orgel dat deesen gemeenten alhier binnen Alckmaer oyt in haer kerck gehadt heeft.
Op vrijdag den 1 november, sijnde de solemneelen feestdag van Allenheyligen, 's morgens ten elf uuren hebben wij alhier soowel als door gantsch Europa een stercken waeterbeving ofte schudding gehadt bij stil en moy weer, soo veel water in een moment tijdts sigselven buyte[n]gemeen verhefte en wonderbaerlijck beweegden soodat de vaertuygen als op 't water scheenen te danssen en van haer touwen, daer sij meden vast laegen, door de buytengemeenen en stercken beweging losgeruckt wierden, hetwelck egter (door Godts goedtheydt) meer schrick en vrees als wel schaeden veroorsaeckt heeft.
In de maandt november is de stadtswalle, streckende van de Baangragt tot aen de Niuwlanderpoort, op dieselven maenier als van de Kennemerpoort tot aen de Baangragt opgemaeckt en 't volgende voorjaer beplant, alsmeden buyten de wal, beneeden langs het water een regel jongen ipenboomen geset en 't bolwerck bij de Baensloot cierlijck opgeset en met een dubbelde reij ipenboomen beplant.

Den 24 en 25 november sijn de ipenboomen, staende beneden langs de stadtswal, streckende van de Geesterpoort tot aen de hoeck om nae de Paerdenmarckt te gaen, bij publiecke veyling verkogt.

Mitsgaeders de dubbelde regel ipenboomen, staende in de Westerhouten, beginnende van de Boeckenlaen tot aen de eerst daeraen volgende dwarslaen, alsmeden de boomen, staende binnen de stadt op 't Hof, sijnde de drie die voor en langs de huysen staan, niet verkogt geworden en 't volgende voorjaer weder beplant. Op dingsdag den 2 december des 's morgens ten elf uuren is het klockenspel op den Waagtooren weder voor de eersten mael begonnen te speelen, naedat hetselven sedert 't begin van augustus had stilgestaen en het klockengeslag eenigen tijdt tevooren (naedat het een geruymen tijdt niet had geslaegen) weder is gehoort, sijnde de klocken daer allen uytgenoomen geweest, alsoo de boomen waer de klocken aen honge[n] en die van ijser waeren, door den tijdt en de lugt versleeten en verroest waeren, sijnde deselven allen verniuwt en van koper of metael gemaeckt.

Deesen somer sijn de eersten blauwen steenen paelen hier geset buyten de Kennemerpoort, langs de straatweg nae 't paerdenwedt, als drie vooraen bij de poort en vier op 't endt bij 't paerdenwedt. [38]

Omtrent deesen tijdt sijn meeden agt blauwen steenen paelen als vier aen ieder toegang van de vismarckt geset.

1755. Dit voorjaar is de borstwering van de stadswallen dat strekt langs de binnen lijnbanen van de Kennemerpoort tot aan de Baangracht, opmerkelijk verhoogd en verbeterd en aan de waterkant sierlijk opgemaakt, de wal aan de binnenkant verbreed en verbetert en met een dubbele regel iepenbomen op de wal van 't een tot 't andere einde beplant.
Op zaterdag de 5^de april 's avonds omtrent half 9 uur ontstond alhier te Alkmaar een zware brand in het zogenaamde tucht- of verbeterhuis (dat door een hevige westnoordwesten wind nog sterker werd aangeblazen), alwaar een groot getal personen zo vanwege krankzinnigheid als wangedrag civiel gezet worden en andere criminelen publiek op het schavot worden en van de justitie voor zekere jaren ten gevolge van hun vonnis opgesloten werden, waardoor het bovenste van dat gebouw nevens het dak en torentje van het kerkje (is weleer een kloosterkerkje geweest) in de as is gelegd en enige gedetineerden personen ontsnapt zijn en zich met de vlucht gered hebben. Men is niet bewust of dat ongeluk door het zware donderweer dat wij op die avond hadden of door boosaardigheid van een zekere gedetineerde waarop sterke vermoeden viel en heeft die aanstichter zich ondertussen met de vlucht gered, dan door enig ander toeval is veroorzaakt geworden. Het heeft zijn oorsprong genomen in het aller bovenste gedeelten van 't dak, waar geen vuur enigszins omtrent is. Staat onze mooie en heerlijke Sint-Laurentius kerk door de vlam en de vonken die de zware wind daar naar toe en tegen aan, op, ja, en overheen dreef zodat die in de Koorstraat neervielen groot gevaar om door de woedende vlam aangetast te worden en is de afstand tussen de Grote Kerk en 't voornoemde in vuur en vlam staande kerkje maar van zeer weinig voeten en laat maar een bekwame doorgang om te kunnen passeren, maar is door Gods goedheid, het wijze beleid der heren, onvermoeide vlijt en arbeid der burgers, 't continueel aanhalen van zeilen die bij alle zeilenmaker in de stad te bekomen waren, door het garnizoen ruiterij te paard, gelukkig gered en zonder opmerkelijke schade veroorzaakt te hebben geblust en nog diezelfde zomer wederom hersteld.
In de maand augustus hebben de edele groot achtbare heren burgermeesters boven en behalve de vier brandspuiten nog een vijfde nieuwe daarbij gevoegd en is geplaatst tussen մ zakkendragers huisje en de herberg Het Hof van Holland

In dezelfde maand is de stenen ringmuur aan de noordzijde van Sint-Laurentius kerk vernieuwd en 3 november met een fraai hek die hangt in twee stenen gemetselde pilaren waarop staat een lantaarn die correspondeert recht over de Paternosterstraat is versierd en het plein [37] binnen de voorschreven ringmuur alvorens in 't voorjaar met 12 jonge iepenbomen beplant.

1755. De 18^de juni heeft zich het sierlijke en prachtige orgel in de Lutherse kerk hier voor de eerste maal, zo voor de gemeente als wel een onnoemelijk getal toehoorders van allerhande staat en confessie, laten horen zodat de kerk de menigte onmogelijk niet kon bevatten en is daarop door de eerwaarde heer Everhardus Schutterop, predikant van die gemeente aldaar, een sierlijke geleerde en ter materie zeer toepasselijke redenvoering gedaan die naderhand bij Jacob Maag, kerkelijk stadsdrukker in de Houttil over de kaasmarkt ter drukpers is bezorgd en alzo voor iedereen algemeen heeft gemaakt. Dit was het eerste orgel dat deze gemeente alhier binnen Alkmaar ooi in haar kerk gehad heeft.
Op vrijdag de 1^ste november, dat is de plechtige feestdag van Allerheiligen, 's morgens ten elf uur hebben wij alhier zowel als door gans Europa een sterke waterbeving of schudding gehad bij stil en mooi weer, zoveel water dat in een moment tijd zichzelf buitengewoon verhief en wonderbaar bewoog zodat de vaartuigen als op 't water schenen te dansen en van hun touwen, waarmee ze vast lagen, door de uitzonderlijke en sterke beweging los gerukt werden, wat echter (door Gods goedheid) meer schrik en vrees als wel schaden veroorzaakt heeft.
In de maand november is de stadswal die strekt van de Baangracht tot aan de Nieuwlanderpoort op dezelfde manier als van de Kennemerpoort tot aan de Baangracht opgemaakt en 't volgende voorjaar beplant, alsmede buiten de wal, beneden langs het water een regel jongen iepenbomen gezet en 't bolwerk bij de Baansloot sierlijk opgezet en met een dubbele rij iepenboom beplant.

De 24^ste en 25^ste november zijn de iepenbomen, die staan beneden langs de stadswal en zich strekken van de Geesterpoort tot aan de hoek om naar de Paardenmark te gaan, bij publieke veiling verkocht.

Mitsgaders de dubbele regel iepenbomen die staan in de Westerhout en beginnen van de Boekelaan tot aan de eerst daarop volgende dwarslaan, alsmede de bomen die staan binnen de stad op 't Hof, dat zijn die drie die voor en langs de huizen staan, niet verkocht geworden en 't volgende voorjaar weer beplant. Op dinsdag de 2^de december 's morgens ten elf uur is het klokkenspel op de Waagtoren weer voor de eerste maal beginnen te spelen nadat het sedert 't begin van augustus had stil gestaan en het kloken slaan enige tijd tevoren (nadat het een geruime tijd niet had geslagen) weer is gehoord zijn alle klokken allen uitgenomen geweest, alzo de bomen waaraan de klokken hingen en die van ijzer waren door de tijd en de lucht versleten en verroest waren, die zijn allen vernieuwd en van koper of metaal gemaakt.

Deze zomer zijn de eerste blauwe stenen palen hier gezet buiten de Kennemerpoort, langs de straatweg naar մ paarden-wed, als drie vooraan bij de poort en vier op մ einde bij het paarden-wed. [38]

Omtrent deze tijd zijn mede acht blauwen stenen palen als vier aan elke toegang van de vismarkt gezet.

In dit voorjaer is in plaets van de ouden lindenbomen een regel jongen ipenboomen geset van 't heck van de Kennemerpoort tot aen 't paerdenwedt.
Oock meden aen de oostzijde van de straet en reijweg van voor het huys, bekent bij de naem van de niuwen overdeckten kolfbaan, tot aen de laesten thuyn toe, hebbende daer tevooren hoogen swaere lindenboomen gestaen, welcken die winter verkogt en uytgeroodt sijn.
Nog is dit naejaer een jonge regel ipenboomen geplant in de Houten buyten de Kennemerpoort aen de westzijde van de reijweg, beginnende aen 't endt van 't stuk landt, gemeenelijck bekent bij de naem van Wildemansweijdt, gaende nog bij het huys weleer genaemt de Kolfbaen, nu't Brummelbos, tot aen 't endt van de voorschreeven landts toe, hebbende daerlangs heen tevooren seer hogen ouden eeckenboomen gestaen die dat jaer bij publiecken veyling sijn verkogt en uytgeroodt.
Oock is ditselve naejaer opniuw weder met jongen ipenboomen beplant de laan, beginnende bij Roppiescuijl, belent met 't huys en warmoestuyn, genaemt Costverlooren, ten oosten en 't huys en warmoestuyn, genaemt 't Princen Hoff, ten westen tot aen de eerste dwarslaen, sijnde de ouden boomen in 't voorgaende voorjaar uytgeroodt.
Naedat eene Geertie, de huysvrouw van eene Jan Borgaert, in de gemeene wandeling genaemt de Spijckermaecker, werckende in de spijckermaeckerije van de heer Rijplandt in de Houttill, woonende weynig huysen daeraf over 't Moordenaerssteegie, in 't gepasseerd jaer van drie kinderen in een dragt was verlost, dog allen zijn gestorven, is deselven deesen somer weder in de craem gekomen van twee kinderen tegelijck en heeft dus in twee dragten binnen de tijdt van een jaer en veertien daegen vijf kinderen in twee dragten ter wereldt gebragt.
In deesen naesomer sijn de binnenmuuren van het pandt van de stadts Wage, die tot nog toe bloodt waeren geweest, van xxbinne xxxxx bestoocke en seer sindelijck met kalck beplijs-stert.
Nog is in deesen naesomer een niuw orgel in plaets van 't oude, 't welck seer gering en slegt was, gesteldt in de kerck van den eerwaerden paters predickheeren op de Baensloot, werdende die statie bediendt door den eerwaerde pater Thomas Hellinx, missionaris van die order en is daer aldereerst op gespeelt op het hoogfeest van Cersmis, waervan ick oor- en ooggetuygen ben geweest en pronckt onder met dit jaerschrift:

Looft GoDt Met gekLank en FLUIten

Snaeren - speL en OrgeL Psal: CL. V 3:4.

1756. Op Saturdag den 6 maert is op het stadtserf 't huysie, staende op het bolwerck bij de Boompoort ter plaetse daer vanoudts een razijnenmolentie gestaan heeft (en nog huyden ten daege bij die naem bekent), in publiecke veyling door burgermeesteren verkogt om af te breecken en weg te ruymen naedat het alvoorens door haer edele grootagtbaren van den eygenaer voor 200 gulden was overgenoomen, sijnde dit de prijs waervoor het de eygenaer voor deesen gekogt hadt. [39]

Naedat in 't gepasseerde naejaer op den 25 november de ipenboomen, staenden aen den binnenkant beneeden en tegens de stadtswal, streckende van de Geesterpoort tot aen de hoeck om nae den Paerdenmarckt te gaen, bij publiecke veyling waeren verkogt en uytgeroydt, soo is in 't volgende voorjaer in de maandt april die voorszeyde wal aen de binnenkant met een steenen muur uyt de grondt tot op de hoogten van vier voet opgehaelt, en verder op de voorszeyde muur tot op sijn ordinairie hoogten met groenen looden opgeset, naedat alvoorens de wal aen de binnenkant een goedt gedeelte was afgestoocken om de straet, gaende beneeden tusschen de wal en de huysen, te verbreeden, dewijl deselven alvorens beswaerlijck door een hojwaegen kon gebruyckt werden, daer nu twee reijtuygen malckander gemackelijck kunnen passeeren en is de borstweering eevenals die van de Kennemer- tot den Niuwlanderpoort, op dieselven hoogten en breedten cierlijck met zooden opgeset en verhoogt.

Is oock in deesen maendt de houten brug bij de Geesterpoort verniuwt en in plaets van houten (die daer voormaels altoos aen geweest waeren) met ijseren leuningen voorsien.

In de maandt mai is de houten brug, leggende over de Laat om uyt de Capelsteeg in 't Niuwlandt te gaen, verniuwt.

In dit voorjaar is in plaats van de oude lindenbomen een regel jonge iepenbomen gezet van 't hek van de Kennemerpoort tot aan het paarden-wed.
Ook mede aan de oostzijde van de straat en rijweg voor het huis, bekent bij de naam van de nieuwe overdekte kolfbaan, tot aan de laatste tuin toe en hebben daar tevoren hoge zware lindenbomen gestaan die deze winter verkocht en uitgeroeid zijn.
Nog is dit najaar een jonge regel iepenbomen geplant in de Hout buiten de Kennemerpoort aan de westzijde van de rijweg en dat begon aan het einde van 't stuk land, gewoonlijk bekend bij de naam van Wildemansweide dat ging nog bij het huis weleer genaamd de Kolfbaan, nu het Brummelbos, tot aan het einde van het voorschreven land toe en hebben daar lang tevoren zeer hoge oude eikenbomen gestaan die dat jaar bij publieke veiling zijn verkocht en uitgeroeid.
Ook is ditzelfde najaar opnieuw weer met jonge iepenbomen beplant de laan die begint bij Ropjeskuil, beleent met 't huis en warmoestuin, genaamd Kostverloren, ten oosten en 't huis en warmoestuin genaamd 't Prinsen Hof, ten westen tot aan de eerste dwarslaan en waren de oude bomen in մ voorgaande jaar uitgeroeid.
Nadat ene Geertie, de huisvrouw van ene Jan Borgaert, in de gewone wandeling genaamd de Spijckermaecker, die werkte in de spijker makerij van de heer Rijplandt in de Houttil en woonde weinig huizen daarover in 't Moordenaarssteeg in 't gepasseerd jaar van drie kinderen in een dracht was verlost, dog allen zijn gestorven, is diezelfde zomer weer in de kraam gekomen van twee kinderen tegelijk en heeft dus in twee drachten binnen de tijd van een jaar en veertien dagen vijf kinderen in twee drachten ter wereld gebracht.
In deze nazomer zijn de binnenmuren van het pand van de stad Waag, die tot nog toe bloot waren geweest, van binnen bestopt en zeer zindelijk met kalk bepleistert.
Nog is in deze nazomer een nieuw orgel in plaats van 't oude, wat zeer gering en slecht was, gesteld in de kerk van de eerwaarde paters predikheren op de Baansloot en worden op die plaats bediend door de eerwaarde pater Thomas Hellinx, missionaris van die orde en is daar allereerst op gespeeld op het hoogfeest van Kerstmis waarvan ik oor- en ooggetuige ben geweest en pronkt onder met dit jaarschrift:

Looft GoD Met gekLank en FLUIten

Snaren speL en OrgeL Psalm: CL. V 3:4.

1756. Op zaterdag de 6^de maart is op het stadserf het huisje dat staat op het bolwerk bij de Boompoort ter plaatse daar vanouds een azijnmolentje gestaan heeft (en nog heden ten dage bij die naam bekent), in publieke velling door burgermeesters verkocht om af te breken en weg te ruimen nadat het alvorens door haar edele groot achtbare van de eigenaar voor 200 gulden was overgenomen en was dit de prijs waarvoor het de eigenaar hiervoor gekocht had. [39]

Nadat in 't gepasseerde najaar op de 25^ste november de iepenbomen, die stonden aan de binnenkant beneden en tegen de stadswal en strekten van de Geesterpoort tot aan de hoek om naar de Paardenmarkt te gaan, bij publieke veiling waren verkocht en uitgeroeid zo is in 't volgende voorjaar in de maand april die voor genoemde wal aan de binnenkant met een stenen muur uit de grond toe op de hoogte van vier voet opgehaald en verder op de voor vermelde muur tot op zijn ordinaire hoogte met groene zoden opgezet, nadat alvorens de wal aan de binnenkant een goed gedeelte was afgestoken om de straat die gaat beneden tussen de wal en de huizen, te verbreden omdat die alvorens bezwaarlijk door een hooiwagen gebruikt kon worden, waar nu twee rijtuigen elkaar gemakkelijk kunnen passeren en is de borstwering evenals die van de Kennemerpoort tot de Nieuwlanderpoort op dezelfde hoogte en breedte sierlijk met zoden opgezet en verhoogd.

Is ook in deze maand de houten brug bij de Geesterpoort vernieuwd en in plaats van houten (die daar voormaals altijd aan geweest waren) met ijzeren leuningen voorzien.

In de maand mei is de houten brug die over de Laat ligt om uit de Kapelsteeg in 't Nieuwland te gaan vernieuwd.

Den 19 may 's morsgens tusschen 2 en 3 uuren is de houtsaagmolen, genaemt De Sampson, staende buyten de Vrieschenpoort aen de Hoornse treckvaert, sijnde de middelste van de drie aldaer staenden houtmolens, toebehoorende Willem Bruijn, houtkoper even buyten de Vrieschenpoort, en Dirck Gorter, houtkoper aen de zuydtzijde van de ouden vest tusschen de Brill- en Ridderstraets brug, in compagnie, tot de gront toe afgebrandt (sijnde d'oorsaeck onbekent) en alsoo de windt dies tijdt noorden was, stondt de volmolen, staende aen de overzijde van de vaert en weg, groot gevaer, hebbende reets vuur gevat, maer is door vigilantie van de burgerije met behulp van de brandtspuyt sonder merckelijcken schaede toegebragt te hebben, geluckiglijck geblust en bewaert.
Deesen gepasseerde winter heeft het soo weynig gevrooren als geen stockouden lieden gedenckt oyt beleeft te hebben. Hebbende het de geheelen winter sooveel ijs niet gemaeckt als dat het een vogel soude hebben kunnen draegen, veel minder dat een schipper een dag in 't vaeren verhindert is geweest, soodat men mag seggen als dat daer geen ijs in de waeteren is gesien nog de wegen of straeten geduurende deesen winter eens van sneeuw bedeckt sijn geweest.
Op woensdag den 18 february 's morgens omtrent half agt uuren hebben wij niet alleen hier maer door gantsch Nederlandt en op verscheyden and'ren plaetsen een aerdtbeving gehadt, welcker nogtans (door Godts onverdiende genaede) meer schrik en onsteltenis als wel schaeden heeft veroorsaeckt en alsoo men die dag een algemeene danck-, vast- en bedendag door allen de Geunieerden Provintien en Geassocieerden Landtschappen vierden, waeren reets veelen menschen in de kercken, die door het sterck heen en weder slingeren der kerckcroonen buytengemeen geallarmeert wierden en met grooten confusie uyt de kercken vlugten en op sommigen plaetsen elckander halfdoodt drongen. Sijnde het notabelste hier omtrent aen te mercken, als dat op verscheyden plaetsen in twee huysen naest den and're staende, de schudding in de eene sterck en in 't and're in 't geheel niet is gevoeldt of bemerckt.
Op vrijdag den 4 juny 's middaegs omtrent half een uuren sijn bij 't ophaelen van de brug, leggende over de Meent voor De Witten Roos en in de wandeling genaemt de Speckbrug, [40] de kettingen waermeden onder de brug met haecken aen de wip vast is, los geschooten, waerdoor de wip vermits sijn swaere overwigt subietelijck en met grooten vaert agterover kwam te slaen, waerdoor een jongetie van een schaerenslijper, genaemt Jan Baptist, wonende in de Langenstraet op de hoeck van 't Paijglop, oudt omtrent 6 7 jaeren, staende naest sijn vaders zeijde plotselijck is doodtgeslaegen en nog een ander jongetie neevens een boerin van Warmenhuijsen en een boer uyt de Schermer, genaemt Jan Slinger, gevaerlijck gekwest sijn.

In de maandt july is de wal aen de zuydtzijde van de Laet, streckende van het Niuwlandt tot aen de Sackenstraet, uyt het water niuw opgemetseldt.
Naedat het slag- en klockenspel op de Waagtooren, 't geen in 't gepasseerde jaar t'eenemael gerepareert is, sig op den 2 december weder had laeten hooren, soo heeft op vrijdag den 23 july het heerlijck speelwerck op dieselven tooren 's morgens van 9 tot 10 uuren (sijnde het ordinairie uur) weder voor de eersten mael het oor van burgers en buytenlieden (die omtrent die tijdt aldaer t'saemen vloyen om de kaashandel te drijven, die aldaer 's weeck'lijcks bij een ongelooffelijcke meenigten door de huyslieden ter marckt werdt gebragt) gestreelt, werdende onsen stadt en weeckelijckse marckt met regt van de meesten schrijvers aengemerckt en bij uytnementheydt genoemt de kaaskaemer ofte het kaesmagazijn van geheel Europa, werdende dit wereldtgedeelten, meest door deesen onsen vrugten, welcken hier (om soo te spreecken) tweemael daegs gepluckt werden, gespijst.

Tusschen donderdag en vrijdag den 29 en 30 july 's nagts omtrent half een uuren, ontstondt hier een verschrickenlijcke en ijssenlijcke brandt aen de noordtzijde van het Luttick Oudtdorp op de westhoek van 't Worm Backerssteegie in een koekenbackerije, daeruyt hangt de ԇekroonde Olijphantլ staende dit huys, in een korte stondt ten eene mael van onder tot boven en van vooren tot agteren in een vollen vlam, zoodat bijkans alles, selfs een huyshondt, door 't vuur is verteert, hebbende de man en de vrouw ternauwernoodt tijdt gehadt om de vlam te ontwijcken en is de knegt, uyt sijn bedt springende sonder klederen aen sijn lichaem, 't gevaer ontvlugt, soodat deesen ongeluckigen menschen in een moment tijdts van haer eygen huys, kostwinning, huysraedt, klederen, jae alles wat sij besaeten, sijn beroofdt. Soude dit ongeval nog droeviger hebben kunnen weesen en nog meerder hebben ongeluckig gemaekt, hadde Godt niet gegeeven als dat het voor die tijdt doodtstil was, soodat men geen de minste windt kost bespeuren, hebbende het even voor en oock kort nae dit ongeval redelijck sterck gewaydt en is dit ongeluck bij dit huys alleen gebleeven. Vervolgens is (met consent van de heeren burgermeesteren) een generaelen collecten onder de burgerije voor deesen ongeluckigen gedaen, waerdoor een aensienlijcke stuyver is versaemeldt, uyt welcken penningen (onder de directie van de heeren burgermeesteren) dit huys weder opniuw dieselven somer is opgebouwt en de voorige bewoonder daer weder ingetrocken in de maendt january 1757. [41]

In de maendt augustus is de wip en de brug, staenden en leggende over de ouden vest tusschen 't Groot en Kleijn Niuwlandt, verniuwt.

De 19^de mei 's morgens tussen 2 en 3 uur is de houtzaagmolen, genaamd De Sampson, die buiten de Friese poort aan de Hoornse trekvaart staat en is de middelste van de drie aldaar staande houtmolens, toebehorend aan Willem Bruijn, houtkoper even buiten de Fries poort en Dirck Gorter, houtkoper aan de zuidzijde van de oude vest tussen de Bril- en Ridderstraat brug in compagnie, tot de grond toe afgebrand (de oorzaak is onbekend) en alzo de wind die tijd noorden was stond de volmolen die aan de overzijde van de vaart en weg staat in groot gevaar en had reeds vuur gevat, maar is door wakkerheid van de burgerij met behulp van de brandspuit zonder merkelijke schade toegebracht te hebben gelukkig geblust en bewaard.
Deze gepasseerde winter heeft het zo weinig gevroren als geen stokoude lieden gedenken ooit beleefd te hebben. Er was de gehele winter niet zoveel ijs als dat het een vogel zou hebben kunnen dragen, veel minder dat een schipper een dag in 't varen verhinderd is geweest zodat men mag zeggen als dat daar geen ijs in de wateren zijn gezien nog de wegen of straten gedurende deze winter eens van sneeuw bedekt zijn geweest.
Op woensdag de 18^de februari 's morgens omtrent half acht hebben wij niet alleen hier maar door gans Nederland en op verschillende andere plaatsen een aardbeving gehad die nochtans (door Gods onverdiende genade) meer schrik en ontsteltenis dan wel schaden heeft veroorzaakt en alzo men die dag een algemene dank-, vast- en biddag door allen Genieerde Provincies en Geassocieerde Landschappen vierde waren reeds vele mensen in de kerken die door het sterk heen en weder slingeren der kerkkronen buitengemeen gealarmeerd werden en met grote verwarring uit de kerken vluchten en op sommigen plaatsen elkaar halfdood drongen. Het notabelste hier omtrent is aan te merken als da op verschillende plaatsen in twee huizen die naast elkaar stonden het schudden in de ene sterk en in de andere in 't geheel niet is gevoeld of bemerkt.
Op vrijdag de 4^de jun 's middags omtrent half een zijn bij 't ophalen van de brug die over de Mient lag voor De Witten Roos en in de wandeling genaamd de Spekbrug, [40] de kettingen waaronder de brug met haken aan de wip vast is los geschoten waardoor de wip vermits zijn zware overgewicht subiet en met grote vaart achterover kwam te slaan waardoor een jongetje van een scharenslijper, genaamd Jan Baptist, die woonde in de Langestraat op de hoek van het Payglop en oud omtrent 6 7 jaren en stond naast zijn vaders zijde plotseling is doodgeslagen en nog een ander jongetje nevens een boerin van Warmenhuizen en een boer uit de Schermer, genaamd Jan Slinger, gevaarlijk gekwetst zijn.

In de maand juli is de wal aan de zuidzijde van de Laat die strekt van het Nieuwland tot aan de Zakkenstraat uit het water nieuw opgemetseld.
Nadat het slag- en klokkenspel op de Waagtoren, 't geen in 't gepasseerde jaar te enenmale gerepareerd is en zich op de 2^de december weer had laten horen zo heeft op vrijdag de 23^ste juli het heerlijk speelwerk op diezelfde toren 's morgens van 9 tot 10 uur (is het gewone uur) weer voor de eerste maal het oor van burgers en buitenlieden (die omtrent die tijd aldaar tezamen vloeiden om de kaashandel te drijven, die aldaar wekelijks met een ongelofelijke menigte door de huislieden ter markt wordt gebracht) gestreeld en wordt onze stad en wekelijkse markt met recht van de meesten schrijvers aangemerkt en bij uitnemendheid genoemd de kaaskamer of het kaasmagazijn van geheel Europa en wordt dit wereld gedeelte meest door deze onze vruchten die hier (om zo te spreken) tweemaal daags geplukt worden gespijsd.

Tussen donderdag en vrijdag de 29^ste en 30^ste juli Գ nachts omtrent half een ontstond hier een verschrikkelijke en ijselijke brand aan de noordzijde van het Luttik Oudorp op de westhoek van 't Worm Bakkersteegje in een koekenbakkerij waaruit hangt de ԇekroonde Olijphantՠstond dit huis en is in een korte stond ten enenmale van onder tot boven en van voren tot achteren in een volle vlam zodat bijkans alles, zelfs een huishond, door 't vuur is verteerd en hebben de man en de vrouw ternauwernood tijd gehad om de vlammen te ontwijken en is de knecht die uit zijn bed sprong zonder kleren aan zijn lichaam het gevaar ontvlucht zodat deze ongelukkige mensen in moment tijd van hun eigen huis, kostwinning, huisraad, kleren, ja, alles wat ze bezaten zijn beroofd. Zou dit ongeval nog droeviger hebben kunnen wezen en nog meer ongelukkig hebben gemaakt had God niet gegeven als dat het voor die tijd doodstil was zodat men geen minste wind kon bespeuren en heeft het even voor en ook kort na dit ongeval redelijk sterk gewaaid en is dit ongeluk bij dit huis alleen gebleven. Vervolgens is (met toestemming van de heren burgermeesters) een algemene collecte onder de burgerij voor deze ongelukkigen gedaan waardoor een aanzienlijke stuiver is verzameld en uit die penningen (onder de directie van de heren burgermeesters) is dit huis weer opnieuw diezelfde zomer opgebouwd en de vorige bewoner daar weer ingetrokken in de maand januari 1757. [41]

In de maand augustus is de wip en de brug die staat en ligt over de oude vest tussen 't Groot en Klein Nieuwland vernieuwd.

Den 7 october hebben wij een vreesselijcken storm uyt den noordtwesten gehadt, gelijckende nae een orcaen, waerdoor alhier groote schaeden soo aen gevels, daecken, en schoorsteenen is geschiedt, sijnde veel swaeren boomen, soo in als buyten de stadt omver en met haer wortels uyt de grondt geruckt. De schaede soo op onsen stranden als in 't Vlie, Texel en allen d'and'ren havens van ons landt, is ongelijck veel grooter geweest, sijnde veel schepen langs onsen kusten gestrandt en een grooter getal in onsen havens gebleeven of van haer anckers, mast en reddeloos weggedreeven en oock op onsen kusten in zee gesoncken, waervan man nog muys teregt is gekoomen en hebben dus veelen zielen jammerlijck 't leeven verlooren, zijnde het dorp Petten in 't uyterste gevaer, en als op 't punt geweest om door de Noordtzee ingeswolgen en overstroomdt te werden, sijnde het seer opmerckelijck, als dat (volgens getuygenis van verscheyden lootsen, welcken op dieselven tijdt diep in de Noordtzee geweest waeren) niet meer als een stijven doorgaende windt aldaer hadde gewaydt. Daerenboven is niet minder aenmerckelijck en verwonderenswaerdig als dat niet alleen de blaederen aen de boomen welcken nog jeugdig en fris daeraen hingen, maer oock het gras en allen ander gewas 't welck nog weeld'rig en groen op het veldt stondt, plotseling door deesen hevigen windt is verslenst, soodat des and'ren daegs alles sig vertoonden evenals of het door een heeten vlam was versengt en verdort, 't welck niet alleen ick, maer veelen met mijn, niet sonder grooten verwondering hebben beschouwt.
Van vroeg in 't voor- tot laet in 't naejaer is gepasseert met de gevel voor de stadts Waag te repareeren, van niuwen glaesen te voorsien, en op te schilderen.
Het heeft in 't begin van de maendt november reets soo sterck begonnen te vriesen, dat verscheyden menschen den 11 en 12 derselver maendt op de Zwijnmeer en and'ren binnenslooten reets op schaetsen hebben gereeden, hebbende reets meerder ijs gemaeckt als men de gantschen gepasseerden winter niet heeft gesien.

Op sondag den 5 december heeft het weer opniuws begonnen te vriesen en heeft hetselven met groote strengheydt gecontinueert 9 weecken agter den and'ren, soodat het verscheyden nagten agtereen meer als 3 duym dick ijs heeft gemaeckt, hebbende de vaert nae Amsterdam en elders geslooten geweest tot maendag den 21 february 1757, wanneer de eersten veerman hier vandaen op Amsterdam weder is begonnen te vaeren.

Op donderdag den 2 december is het afbreecken en weder opbouwen der predickheerenkerck op de Baansloot (ter langte van 80 en breedte van 40 voeten) publieck op de stadtstimmerwerf aenbesteet en 't selven aengenomen bij Jacob Spierdijck, meester-timmerman op de Koningsweg, voor f 3150 - 15 - 0 en Pieter Schagen, meester-metselaer in de Heeckelstraet, 1186 - 0 – 0

1757. Den 7 maert heeft men begonnen de houtsaagmolen, genaemt De Sampson, staende buyten de Vrieschenpoort aen de Hoornse treckvaert (die in de gepasseerde somer op den 19 may door de vlamme tot de grondt toe was verteert), weder uyt de grondt opniuw op te timmeren en op donderdag den 26 maj 's morgens ten 4 uuren de niuwen molen op te regten, staende deselven (tot verwondering van allen kenders en veelen aenschouwers) dieselven morgen ten 9 uuren, met beyden de raeden daerin, reets in sijn vollen geraemten. [42]

De 7^de oktober hebben wij een vreselijke storm uit het noordwesten gehad die geleek op een orkaan waardoor alhier grote schaden zo aan gevels, daken en schoorstenen is geschied en zijn veel zware bomen, zo in als buiten de stad, omver en met hun wortels uit de grondt gerukt. De schade zo op onze stranden als in 't Vlie, Texel en allen andere havens van ons land is ongelijk veel groter geweest en zijn veel schepen langs onze kusten gestrand en een groter getal in onze havens gebleven of van hun ankers en mast reddeloos weggedreven en ook op onze kusten in zee gezonken waarvan man nog muis terecht is gekomen en hebben dus vele zielen jammerlijk 't leven verloren en was het dorp Petten in 't uiterste gevaar en als op 't punt stond om door de Noordzee ingezwolgen en overstroomd te worden en was het zeer opmerkelijk als dat (volgens getuigenis van verschillende loodsen die op deze tijd diep in de Noordzee geweest waren) niet meer als dan stijve doorgaande wind aldaar had gewaaid. Daarboven is niet minder opmerkelijk en verwonderlijk als dat niet alleen de bladeren aan de bomen die nog jeugdig en fris daaraan hingen, maar ook het gras en alle ander gewas wat nog weelderig en groen op het veld stond, plotseling door deze hevige wind is verslens zodat alles zich de volgende dag vertoonden evenals of het door een hete vlam was verzengd en verdord, wat niet alleen ik maar velen met mij niet zonder grote verwondering hebben aanschouwd.
Van vroeg in 't voor- tot laat in 't najaar is gepasseerd om de gevel voor de stads Waag te repareren, van nieuwe glazen te voorzien en op te schilderen.
Het is in 't begin van de maand november reeds zo sterk begon het te vriezen dat verschillende mensen de 11^de en 12^de van die maand op het Zwijnsmeer en andere binnensloten reeds op schaatsen hebben gereden en is er reeds meer ijs gemaakt dan men de ganse gepasseerde winter niet heeft gezien.

Op zondag de 5^de december is het weer opnieuw beginnen te vriezen en dat duurde met grote strengheid 9 weken achter elkaar zodat het verschillende nachten meer dan 3 duim dik ijs heeft gemaakt en is de vaart naar Amsterdam en elders gesloten geweest tot maandag de 21^ste februari 1757 toen de eerste veerman hier vandaan op Amsterdam weer is begonnen te varen.

Op donderdag de 2^de december is het afbreken en weer opbouwen der predikheren kerk op de Baansloot (ter lengte van 80 en breedte van 40 voeten) publiek op de stadstimmerwerf aanbesteed en dat aangenomen door bij Jacob Spierdijck, meester-timmerman op de Koningsweg, voor f 3150 - 15 - 0 en Pieter Schagen, meester-metselaar in de Hekelstraat, f 1186 - 0 – 0.

1757. De 7^de maart is men begonnen de houtzaagmolen, genaamd De Sampson, die staat buiten de Friese poort aan de Hoornse trekvaart (die in de gepasseerde zomer op de 19fde mei door de vlammen tot de grond toe was verteerd), weer uit de grond opnieuw op te timmeren en op donderdag de 26^ste mei Գ morgens te 4 uur de nieuwe molen op te richten en staat die (tot verwondering van alle kenners en velen aanschouwers) diezelfde morgen te 9 uur, met beide raderen daarin, reeds in zijn vollen geraamte. [42]

Op dieselven dag (naementlijck op maendag den 7 maert) hebben sij begonnen de ses wielen ofte drie overtoomen, staenden en geleegen een weynig buyten de Vrieschenpoort, even voorbij den verbranden saegmolen, af te breecken, om n and'ren ofte twee wielen in de plaets te stellen, oordeelende (volgens sentiment van Albert Panders, stadtstimmermansbaas) met deesen twee wielen de kleynen vaertuygen, komenden van Langendijck, mitsgaeders allen de schuyties, vaerenden van Sint Pancras (voor welcke geen anderen passagie nae de stadt open is), hiermeden over te haelen, werdende deesen overtoom neevens de doorschutting door het sluysie, op deese sijde van het huys geleegen, met het woonhuys (cum annexis) bij burgermeesteren der stadt Alckmaer verpagt voor de somma van 1500 gulden jaerlijcks.
Naedat de borstweeringe van de stadtswal, streckende van de Geesterpoort tot aen het bolwerck (genaemt het Munnickenbolwerck), in het voorleeden voorjaer onvoltooit was gebleeven, is hetselven werck in de maendt maert van dit jegenwoordige jaer seer cierlijck en net voltrocken en met een dubbelde regel jongen ipenbomen, evenals van de Niuwlander- tot den Kennemerpoort beplant en de straet, beneden daerlangs heen gaenden, verstraat en tegelijck een begin gemaeckt met het opmaecken van 't Munnickenbolwerck.
Oock is dat gedeelten van de Westerhouten, beginnende van de Boeckenlaan tot aen de eersten daeraen volgende dwarslaan, 't geen in de voorleeden winter uytgeroojdt was, weder opniuw met jongen ipenboomen in de maandt van maart beplant en is dieselven winter de daeraen volgende gedeelten van de Westerhouten, beginnende van de eersten dwarslaan en streckende verder zuydt op, omtrent ter halvenwegen het endt of de grooten banck, bij publiecke veyling de ouden bomen verkogt, om uytgerojdt te worden, en in de maandt february, bij publiecke veyling besteedt om drie spit diep omgespit te worden, tot 5 stuyvers de roede.

Sijn oock meden terselver tijdt de regel ouden ipenbomen, staenden langs de reijweg, streckende langs het Geesterbos, van 't begin af bij de herberg, genaemt Jeruzalem, tot aan 't verlaeter bruggetie verkogt en uytgerojdt; nog sijn in dit voorjaer de houten paelen buyten de Kennemerpoort, langs de steenen reijweg van de boevenpaal af tot aen 't endt van de thuynen toe, weggenoomen en blauwen steenen paelen daervoor in de plaets geset.
Naedat de jongen ipenboomen, in 't voorleeden voorjaer op 't Hof geplant, schoon dat sij in 't begin heerlijck hadden beginnen te waschen, egter in 't midden van de somer door 't schrobben van 't voorschreeven pleyn (op en door ordere van burgermeesteren) met peeckel, is hetselven in dit voorjaer weder opniuw met 8 jongen ipenboomen beplant.
Op woensdag den 20 april is men begonnen om den predickheeren kerck op den Baansloot tot de grondt toe af te breecken en heeft men de fundamenten van de niuwen kerck begonnen te leggen omtrent den 16 maj, sijnde de drie eersten steenen geleydt door den eerwaerde pater Thomas Hellinck, mejuffrouwe Clasina Lents, huysvrouw van de heer Lambertus de Windt en mejuffrouwe Judick van Loon. Jaarschrift boven 't altaer

LaUDare, BeneDICere, et PreDICare [43]

In de maendt juny is de stadtsturfschuur, staende op de zuydtzijde van de Oudegragt een wijnig beoosten de luyterschen kerck, door bouwvalligheydt tot de grondt toe afgebroocken en een niuwen daer weder opgebouwt.
Op vrijdag den 24 juny is het eersten vaartuyg over de niuw gemaeckten overtoom overgewonden, waervan de eersten steen was geleydt op donderdag den 21 april door Jan en Salomon Panders, beyden soonties van Albert Panders, stadtstimmermansbaas.
Op maendag den 13 juny heeft men de roomsen pastoorskerck in 't Diggelaerssteegie beginnen af te breecken en het huys, staende aen de westzijde van agteren tegen de ouden kerck uytkomende op de Laat, tot de grondt toe afgebroocken en tot deselven hoogten als de neevensstaende gevel opgetrocken en de oude kerck boven van agteren daermeden vergroot en heeft de kosten van deesen vergrooting en verbetering alleen gedraegen den seer eerwaerdige heer Amandus de Weert, aertspriester over een gedeelten van Noordt-Hollandt en pastoor in dieselven kerck, sijnde tot timmermansbaas van dit werck gebruyckt Anthonie Rensma en tot metzelaersbaas Jan Schouten.
In 't laest van augustus sijn de houten leuningen van de brug (bij den geweesen brouwerije van Den Boom) om op den Dijck te gaen, weggenoomen en ijseren in de plaets gemaeckt.
In 't begin van deesen maendt heeft men de houten brug buyten 't Waeterpoortie, streckende over de stadtsgragt, afgebroocken en een steenen in de plaets begonnen te metselen.
In 't laest van deesen maendt sijn de uurwijsborden van de Capel opniuws opgeschildert en de uuren en wijser verguldt.
Op maendag den 3 october heeft de niuw herboude houtsaegmolen, genaemt De Sampson, staende buyten de Vrieschenpoort aen de Hoornse treckvaert, die in 't gepasseerde jaar op den 19 may 's morgens tusschen 2 en 3 uuren tot de grondt toe was afgebrandt en op maendag den 7 maert deeses jaars opniuw is begonnen op te timmeren, voor de eersten mael begonne te maalen.

Op saturdag den 10 september is de helft van de meelmolen,

staande f 1160

op 't bolwerck aen de Niuwlanderpoort, bij

executie verkogt op den Niuwen Schutters Doelen

aen de gesaementlijcken molenaers - 0 - 0.

van den drie and'ren meelmolens, te weten

die van den steenen molen, die neevens

de Kennemerpoort, en de Munnickenmolen voor

De and'ren helft, beneevens 't woonhuys

beneden het bolwerck staende, f1100

uyt de handt verkogt door de regenten van 't

roomsch-katholyck - 0 - 0

armencomptoir aen den voorschreeven

molenaers, voor ---------

Dus tesaemen voor f2260-

0 – 0. [44]

Op saturdag den 22 october de geheelen molen door den

gesaementlijcke meelmolenaers bij publiecke veyling op

de voorschreeven Doelen (tot afbreuck) verkogt aen

Albert Panders, stadtstimmermansbaas, en Jan Stuijt,

meester-timmerman, voor f. 305 -

- 0 - 0

Nog het voorschreeven woonhuys

aen Theunis van der Meer,

molenaer f. 85 - 0

op den steenen molen, voor - 0

-----------

Dus tesaemen voor f. 390 -

0 – 0.

Op diezelfde dag (namelijk op maandag de 7^de maart) zijn ze begonnen de zes wielen of drie overtomen die staan en gelegen zijn een weinig buiten de Friese poort en even voorbij de verbrande zaagmolen af te breken om n andere of twee wielen in de plaats te stellen en oordeelden (volgens het sentiment van Albert Panders, stadstimmermansbaas) met deze twee wielen de kleine vaartuigen die komen van Langedijk, mitsgaders alle schuitjes die varen van Sint Pancras (waarvoor geen andere passage naar de stad open is), hiermee over te halen en worden deze overtomen nevens de doorschutting door het sluisje op deze zijde van het huis gelegen met het woonhuis (wat erbij behoort) bij burgermeesters der stad Alkmaar verpacht voor de somma van 1500 gulden jaarlijks.
Nadat de borstwering van de stadswal die strekt van de Geesterpoort tot aan het bolwerk (genaamd het Munnikenbolwerk), in het voorleden voorjaar onvoltooid was gebleven is dat werk in de maand maart van dit tegenwoordige jaar zeer sierlijk en net uitgevoerd en met een dubbele regel jonge iepenbomen, evenals van de Nieuwland- tot de Kennemerpoort beplant en de straat die beneden daarlangs heen gaat bestraat en tegelijk een begin gemaakt met het opmaken van 't Munnikenbolwerk.
Ook is dat gedeelte van de Westerhout, beginnende van de Boekelaan tot aan de eerste daarop volgende dwarslaan, 't geen in de voorleden winter uitgeroeid was, weer opnieuw met jonge iepenbomen in de maand van maart beplant en is dezelfde winter het daarop volgende gedeelte van de Westerhout dat begint van de eerste dwarslaan en strekt verder zuid op omtrent ter halve wegen het einde of de grote bank bij publieke veiling de oude bomen verkocht om uitgeroeid te worden en in de maand februari bij publieke veiling aanbesteedt om drie spit diep omgespit te worden tot 5 stuivers de roede.

Zijn ook mede terzelfder tijd de regel oude iepenbomen die staan langs de rijweg en strekt langs het Geesterbos van 't begin af bij de herberg, genaamd Jeruzalem tot aan մ bruggetje van de verlaat verkocht en uitgeroeid; nog zijn in dit voorjaar de houten palen buiten de Kennemerpoort langs de stenen rijweg van de boevenpaal af tot aan het eind van de tuinen toe weggenomen en blauwe stenen palen daarvoor in de plaats gezet.
Nadat de jonge iepenbomen in 't voorleden voorjaar op 't Hof geplant, ofschoon dat ze in 't begin heerlijk waren begonnen te groeien, echter in 't midden van de zomer door 't schrobben van 't voorschreven plein (op en door orde van burgermeesters) met pekel is hetzelfde in dit voorjaar weer opnieuw met 8 jonge iepenbomen beplant.
Op woensdag de 20^ste april is men begonnen om de predikheren kerk op de Baansloot tot de grond toe af te breken en is men de fundamenten van de nieuwe kerk beginnen te leggen omtrent de 16^de mei en waren de drie eerste stenen gelegd door de eerwaarde pater Thomas Hellinck, mejuffrouw Clasina Lents, huisvrouw van de heer Lambertus de Windt en mejuffrouw Judick van Loon. Jaarschrift boven մ altaar;

LaUDare, BeneDICere, et PreDICare. [43]

In de maand juni is de stadsturfschuur, die staat aan de zuidzijde van de Oudegracht en een weinig beoosten de Lutherse kerk, door bouwvalligheid tot de grond toe afgebroken en een nieuwe daar weer opgebouwd.
Op vrijdag de 24^ste juni is het eerste vaartuig over de nieuw gemaakte overtoom overgewonden waarvan de eerste steen was gelegd op donderdag de 21^ste april door Jan en Salomon Panders, beiden zoontjes van Albert Panders, stadstimmermansbaas.
Op maandag de 13^de juni is men de Roomse pastoorskerk in 't Diggelaarssteeg beginnen af te breken en het huis dat staat aan de westzijde van achteren die tegen de oude kerk uitkomt op de Laat, tot de grond toe afgebroken en tot dezelfde hoogte als de nevenstaande gevel opgetrokken en de oude kerk boven van achteren daarmee vergroot en zijn de kosten van deze vergroting en verbetering alleen gedragen door de zeer eerwaardige heer Amandus de Weert, aartspriester over een gedeelte van Noord-Holland en pastoor in diezelfde kerk en werd tot timmermansbaas van dit werk gebruikt Anthonie Rensma en tot metselaarsbaas Jan Schouten.
In 't laatste van augustus zijn de houten leuningen van de brug (bij de gewezen brouwerij van Den Boom) om op de Dijk te gaan weggenomen en ijzeren in zijn plaats gemaakt.
In 't begin van deze maand heeft men de houten brug buiten մ Waterpoortje dat strekt over de stadsgracht afgebroken en een stenen in zijn plaats beginnen te metselen.
In մ laatste van deze maand zijn de uuraanwijzer borden van de Kapel opnieuw opgeschilderd en de uren en wijzer verguld.
Op maandag de 3^de oktober is de nieuwe herbouwde houtzaagmolen, genaamd De Sampson, die staat buiten de Friese poort aan de Hoornse trekvaart die in 't gepasseerde jaar op de 19^de mei 's morgens tussen 2 en 3 uur tot de grond toe was afgebrand en op maandag de 7^de maart van dit jaar opnieuw is begonnen op te timmeren, voor de eersten maal begonnen te malen.

Op zaterdag de 10^de september is de helft van de meelmolen,

staande f 1160

op 't bolwerk aan de Nieuwlanderpoort, bij

executie verkocht op de Nieuwe Schutters Doelen

aan de gezamenlijke molenaars - 0 - 0.

van de drie andere meelmolens, te weten

die van den stenen molen, die nevens

de Kennemerpoort en de Munnikenmolen

voor f1100

De andere helft, benevens 't woonhuis

Die beneden het bolwerk staat,

uit de handt verkocht door de regenten van 't

Room-Katholie - 0 - 0

Armenkantoor aan de voorschreven

molenaars, voor ---------

Dus tezamen voor f2260-

0 – 0. [44]

Op zaterdag de 22^ste oktober de gehelen molen door de

Gezamenlijke molenaars bij publieke velling op

de voorschreven Doelen (tot afbreuk) verkocht aan

Albert Panders, stadstimmermansbaas en Jan Stuijt,

meester-timmerman, voor f. 305 -

- 0 - 0

Nog het voorschreven woonhuis

aan Theunis van der Meer,

molenaar f. 85 - 0

op den stenen molen, voor - 0

-----------

Dus tezamen voor f. 390 -

0 – 0.

Op dingsdag den 1 november, sijnde de solemneelen feestdag van Allenheyligen, heeft de eerwaerde pater Thomas Hellinck in de niuw gebouwde (egter nog niet voltoyde) kerck, het eersten Heylige Sacrificie aen Godt Almagtig opgedraegen en tot de text van sijn sermoon genomen uyt den 1^ste algemeene sendtbrieff van den apostel Petrus 1ste capittel 15 vers:

Sed secundum eum, qui vocavit vos, Sanctum;

et ipsi in omni conversatione Sancti sitis:

In deesen maandt is de jongen regel ipenboomen buyten de Geesterpoort langs de rijeweg, streckende van de herberg genaemt Jeruzalem tot aen het Hoever- of verlaeter-bruggetie, geplant.
Op woensdag den 30 november en donderdag den 1^ste december sijn de ipenboomen staande beneden langs de stadtswal, streckende van de Lamoraalesluys tot aen de Vrouwensteeg, bij publiecke veyling verkogt, mitsgaeders de eeckenboomen, staande aen de buytenkant van de wal beneden langs het water.
Op sondag den 18 december, sijnde de vierde sondag van den advent, heeft in de niuw herbouwde en vergroote pastoorskerck in 't Diggelaerssteegie de seer eerwaerdige heer Amandus de Weert, pastoor in deese statie, de eerste goddelijcke dienst aen Godt Almagtig opgedraegen, neemende tot text van sijn sermoon deesen naevolgende woorden van het Heylige Evangelie van deesen sondag uyt den Heylige Lucas 3^de capittel 5 en 6 vers:

Omnis vallis implebitur et omnis mons, et
collis humiliabitur etc. et videbit omnis Caro
salutare Dei.

sijnde mijn soon Jan Baptista de Waal oog- en oorgetuygen geweest.
In deesen maandt hebben de heeren burgermeesteren op het stadtserff bij publiecken veyling aen de minst aenneemende besteet 't maecken van een vrije voetpadt langs de reijweg buyten de Geesterpoort, beginnende even voorbij de herberg genaemt Jeruzalem en streckende tot aen de Bergermeersbrug, bekent bij de naem van de Barnebrug, hebbende hiervoor deese nojt geen vrije voetpadt geweest, maer altoos met de reijweg gemeen geweest.
In dit naejaer is de weeckenlijckse saturdaegsen marckt van alderhanden meubilaeren goederen op 't noordteyndt van de Platten Steenenbrug aen 't eynde van de Langenstraet het eerst gepractiseert en bij de heeren burgermeesteren geaccordeert, staende ieder uytdraeger vrije met sijnen goederen (alsdan) daer uyt te staen. [45]

1758. In de maendt van maert is de borstweering van de stadtswall, streckende van de Vrieschen- tot aen den Waterpoort (welcken door langduurigheydt van jaaren ten eenenmaal vervallen was), seer cierlijck en net weder opgemaeckt.
Den 6 maert is de windtkoorenmoolen, staende op het bolwerck bij de Paerdenmarckt, sijnde een houten standaertmolen (bekent bij den naam van de Munnickenmolen) tot de grondt toe afgebroocken om een niuwen steenen molen aldaer op denselven plaats te setten.

In dit voorjaer is dat gedeelten van de Westerhouten, beginnende van de eersten dwarslaen en streckende verder zuydt op omtrent ter halvenwegen het endt of de grooten banck, 't geen in de voorleden winter uytgeroojdt was, weder opniuw met jongen ipenboomen beplant.

Op dingsdag den 28 maert, sijnde den derde paesdag, 's morgens met 't slaen van de klock van half agt uuren, is op 't Munnickenbolwerck, op deselven plaats daer de ouden houten koorenmolen was afgebroocken, den eersten steen geleydt op 't zuydtendt van 't voornoemde bolwerck, precies over de opgang van 't selven van de niuwen steenen koorenmoolen, door Gerbrandt Rijplandt, soontie van Gerbrandt Rijplandt, goudt- en silversmidt in 't Fnidtsen over 't Wijden Glop, en tot een present op de voorschreven eersten steen door deselven geleydt 25 enckelden guldens, sijnde ick, mijn vrouw, onsen soon en een meenigten and'ren niuwsgieriegen hiervan ooggetuygen geweest, en moet deselven (ingevolge het besteck daervan gemaeckt) ter hoogte van 60 voeten uyt de grondt van steen opgemetseldt worden.

In de maendt april is de bezijde gevel van de stadtslombaert aen de zijde nae de Koningsweg opniuws van steen uyt de grondt opgemetseldt.
Op dingsdag den 6 juny is de bovengemelde steenen moolen ter hoogten van 60 voeten volgens besteck van steen opgemetseldt en, dusverr' het metselwerk vertrocken sijnde, volgens verklaering van de heer Gerbrandt Rijplandt, daeraen vermetseldt -846000 stucks steen door Willem Groenveldt en Joost Stevens Roobaertz. in compagnie, metzelaersbaazen aen de zuydtzijde van de Laat, de eersten 't tweede huys om de westzijde van de Sackenstraet en de and're op den oosthoeck van de Hofstraet, welcken het arbeydtsloon van 't opmetselen van de voorschreeven molen t'samen hebben aengenoomen het 1000 steen voor 49 stuyvers te vermetselen, mits voor haer reeckening neemende het vervoeren van den steen van het pleyn van den stadts Waag (alwaer deselven was opgelost) tot op en bij het werck, sijnde 't rijden van deselver ter bestemde plaatse, door haer aenbesteedt voor 6 stuyvers het 1000.
Deese somer is op de uyterste hoeck van 't Zeglis, aen 't begin van de Noorder- of Schermervaert, op het stuck landt eertijdts bekendt onder de naem van de Ruytersthuyn (sijnde bij mijn tijdt een wijdt uytgestreckten moesthuyn [46] geweest), door Dirck de Wit, eygenaer van de naest aengeleegen saagmoolen, gesteldt een tweede, sijnde een palsrock, welcke van de Zaan aldaer is getransporteert en heeft voor 't eerst begonnen te maalen op vrijdag den 4 augustus.

Op dinsdag de 1^ste november, dat was op het plechtige feestdag van Allerheiligen, heeft de eerwaarde pater Thomas Hellinck in de nieuw gebouwde (echter nog niet voltooide) kerk de eerste Heilige Sacrificie aan God Almachtig opgedragen en tot de tekst van zijn preek genomen uit de 1^ste algemene zendbrief van de apostel Petrus 1^ste kapittel 15de vers:

‘Sed secundum eum, qui vocavit vos, Sanctum;

et ipsi in omni conversatione Sancti sitis’,’

In deze maand is de jonge regel iepenbomen geplant buiten de Geesterpoort langs de rijweg die strekt van de herberg genaamd Jeruzalem tot aan het Hoever- of verlaat bruggetje,
Op woensdag de 30^ste november en donderdag de 1^ste december zijn de iepenbomen die staan beneden langs de stadswal en strekken van Lamoraal sluis tot aan de Vrouwensteeg bij publieke veiling verkocht mitsgaders de eikenbomen die aan de buitenkant van de wal staan beneden langs het water.
Op zondag de 18^de december wat de vierde zondag is in de advent heeft in de nieuw herbouwde en vergrote pastoorskerk in 't Diggelaarssteeg de zeer eerwaardige heer Amandus de Weert, pastoor in deze statie, de eerste goddelijke dienst aan God Almachtig opgedragen en nam tot de tekst van zijn preek deze navolgende woorden van het Heilige Evangelie van deze zondag uit de Heilige Lucas 3^de kapittel 5 en 6 vers:

‘Omnis vallis implebitur et omnis mons, et
collis humiliabitur etc. et videbit omnis Caro
salutare Dei.’

En is mijn zoon Jan Baptista de Waal oog- en oorgetuige geweest.
In deze maand hebben de heren burgermeesters op de stadserf bij publieke veiling aan de minst aannemende besteed 't maken van een vrije voetpad langs de rijweg buiten de Geesterpoort, dat begint even voorbij de herberg genaamd Jeruzalem en strekt tot aan de Bergermeersbrug, bekent bij de naam van de Barnebrug, en is hiervoor nooit een vrij voetpad geweest, maar altijd met de rijweg algemeen geweest.
In dit najaar is de wekelijkse zaterdag markt van allerhande draagbare goederen op 't noordeinde van de Platte Stenenbrug aan het einde van de Langestraat het eerst gepraktiseerd en bij de heren burgemeester behandeld en staat het elke uitdrager vrij met zijn goederen alsdan daar uit te staan. [45]

1758. In de maand maart is de borstwering van de stadswal die strekt van de Friese- tot aan de Waterpoort (die door de lengte van jaren ten enenmale vervallen was) zeer sierlijk en net weer opgemaakt.
De 6^de maart is de windkorenmolen die staat op het bolwerk bij de Paardenmarkt en is een grote standaardmolen (bekent bij den naam van de Munnikenmolen) tot de grond toe afgebroken om een nieuwe stenen molen aldaar op dezelfde plaats te zetten.

In dit voorjaar is dat gedeelten van de Westerhout dat begint bij de eerste dwarslaan en strekt verder zuid op omtrent ter halverwege het einde of de grote bank, 't geen in de voorleden winter uitgeroeid was, weer opnieuw met jonge iepenbomen beplant.

Op dinsdag de 28^ste maart en dat was de derde Paasdag 's morgens met 't slaan van de klok van half acht is op մ Munnikenbolwerk op dezelfde plaats daar de oude houten korenmolen was afgebroken de eerste steen gelegd op het zuideinde van 't voornoemde bolwerk, precies over de opgang van die en de nieuwe stenen korenmolen door Gerbrandt Rijplandt, zoontje van Gerbrandt Rijplandt, goud- en zilversmid in 't Fnidsen over 't Wijde Glop en tot een present op de voorschreven eerste steen door die gelegd 25 enkele guldens en ben ik, mijn vrouw, onze zoon en een menigte andere nieuwsgierigen hiervan ooggetuigen geweest en moet die (ingevolge het bestek daarvan gemaakt) ter hoogte van 60 voeten uit de grond van steen opgemetseld worden.

In de maand april is de zijgevel van de stadslommerd aan de zijde naar de Koningsweg opnieuw van steen uit de grond opgemetseld.
Op dinsdag de 6 juni is de bovengemelde stenen molen ter hoogte van 60 voeten volgens bestek van steen opgemetseld en tot dusver is het metselwerk gedaan, volgens verklaring van de heer Gerbrandt Rijplandt, daaraan gemetseld -846000 stuks steen door Willem Groenveldt en Joost Stevens Roobaertz. in compagnie, metselaarsbazen aan de zuidzijde van de Laat, de eersten 't tweede huis om de westzijde van de Zakkenstraat en de andere op de oosthoek van de Hofstraat, die het arbeidsloon van 't opmetselen van de voorschreven molen tezamen hebben aangenomen het 1000 stenen voor 49 stuivers te metselen, mits voor hun rekening namen het vervoeren van de stenen van de plein van de stads Waag (alwaar die was opgelost) tot op en bij het werk wat մ rijden er van ter bestemde plaatse door hen aanbesteedt voor 6 stuivers het 1000.
Deze zomer is op de uiterste hoek van 't Zeglis, aan 't begin van de Noordervaart of Schermervaart, op het stuk land eertijds bekend onder de naam van de Ruiterstuin (is in mijn tijd een wijde uitgestrekte moestuin [46] geweest), door Dirck de Wit, eigenaar van de naast aangelegen zaagmolen, gesteld een tweede en dat was een palsrok die van de Zaan aldaar is getransporteerd en is voor 't eerst begonnen te malen op vrijdag de 4^de augustus.

Op saturdag 12 augustus heeft de niuw opgebouwden steenen Munnickenmoolen voor 't aldereerst begonnen te maalen.
In deesen maandt is de kluft of de afreedt der molenaerskarren van de bovengeschreeven meelmolen, die altoos voor deesen geweest was, bij de steenen kluft af, tusschen de Lange en Korten Koningsweg, correspondeerende regt over de Doelenstraet, verleydt even over de sluys bij de voorschreeven molen, nederkomende op den Paerdenmarckt en correspondeerende regt op de Pestbrugge en Sint-Pieterstraet.
Oock sijn in dieselven maandt de steenen trappen om van de wall af te gaen over de brug tot op den Paerdenmarckt, uyt de grondt niuw opgemetseldt en de wal aen de binnenkant, op deselven hoogten en manier als aen de anderen zijde opgehaelt tot aen de sluys.

Den 10 augustus, sijnde de solemneele feestdag van den Heylige Laurentius, beschermheylig van deesen stadt en kerck, heeft de niuwen communiebanck (gemaeckt door Anthonie Rensma, meester-timmerman alhier, en door een voornaem meester tot Amsterdam konstig gesneeden en door Aerie Venis, meester-schilder in deeser stadt, uytheems geschildert en verlackt, op den niuw vertimmerden kerck van den seer eerwaerde heer Amandus de Weert) voor 't aldereerst bloot gestaen; noch op sondag den den 10 september op deselver kerck het niuwen en frayen orgel, voorsien van 10 registers, sijn suyver en sierterlijck geluyt voor 't eerst aen de gemeenten en verderen toehoorders laeten hooren, sijnde beneffens 't geen op de niuw uyt de grondt opgebouwden kerck van de eerwaerde pater Thomas Hellinck op den Baensloot gemaeckt werdt, bijden gemaeckt tot Aecken door den vermaerden en konstrijcken meester, en is hetselve op woensdag den 27 september door den voornaemen meester Adrianus Winckel, stadtsklocken organist, in presentie van de voornaemsten liefhebbers, geprobeert en in allen deelen volleedig bevonden. Nog sijn die volgende vrijdag (sijnde de feestdag van den aerdtsengel Michal) de twee niuw uytgehouwen beelden, verbeeldende het eenen de Alderheyligste Maegt en Moeder Godts Maria en 't ander den Heylige diacen en jongeling Laurentius, uyt hout cierlijck uytgehouwen, op de kerck geplaetst, om ter wederzijde van 't altaer gesteldt te werden.
In deesen selven maendt is de kluft of de afreedt der molenaerskarren aen de molen De Wolf, die voor deesen altoos langs de stadtswall tot aen den Niuwlanderpoort gestreckt hadden, verleydt en beneffens de voorschreeven moolen met een ruyme kluft ofte afreedt (met een steenen muur seer cierlijck en net opgemetseldt), geschickt om met de karren langs de Keetsloot te kunnen rijden [47] en is het bolwerck waerop deesen steenen meelmolen geplaetst staet, aen den binnenkant, correspondeerende over de Keetsloot met een steenen muur cierlijck met een steenen trap daarneevens om op den stadtswall te kunnen komen, uyt den grondt niuw opgemetseldt.

Naedat op dingsdag den 1 november 1757 de eerste Onbloedige Offerhande aen God Almagtig in de niuw uyt de grondt opgeboude kerck op de Baansloot door de eerwaerde pater Thomas Hellinck was opgedragen, soo heeft op woensdag den 1 november 1758 het overheerlijck en weergaeloos orgel voor 't eerst sijn soet en oorstreelendt geluydt ter eeren Godts van Allenheyligen laeten hooren, sijnde dit volmaeckte kunststuck voorsien met 16 registers, gemaeckt door deselven kunstenaers waer het orgel op de kerck van den seer eerwaerde heer Amandus de Weert in ditselven jaer is gemaeckt, sijnde dit het 29^ste kunstwerck 't geen door haer niuw is opgemaeckt.
Den 14 november sijn op de steenen brug aen wederzijde van de visafslaegershuysie een blauwen steenen waterback gemetseldt, die daer nojt tevooren geweest was.
Naedat voor eenigen jaeren (edog nogtans bij mijn goeden geheugenisse) allen de wippen met haer galgen van de bruggen buyten allen de poorten (de Boompoort alleen uytgesondert) waeren weggenoomen en vasten bruggen met ijseren leuninge over de stadtsgragten in de plaets waeren geleydt, soo is de eerste niuwen wip en galg op de uyt de grondt niuw opgehaelde brug aen de Waterpoort weder opgeregt den 14 november.

Den 13 november is 't overgeblevene gedeelten van de Westerhouten, beginnende van ter halvenwegen van der eersten dwarslaan, streckende verder zuydt op tot aen 't overpadt nae Den Hoeff ofte eeven voorbij de dubbelde banck, bij publiecke veyling de ouden boomen verkogt om uytgerojdt te worden.
Op woensdag den 6 december is het groot en pragtig orgel op de kerck van de eerwaerde pater Hellinck en door deselven kunstenaers (als dat op kerck van de seer eerwaerde heer Amandus de Weert) gemaeckt, door een en deselven meester geprobeert en gevisiteert en met deselven roem en lof in allen deelen geapprobeert en volmaeckt bevonden.
In deesen selven tijdt is het orgel op de kerck van den eerwaerde heer Jacobus ten Dam in de Sint-Jacobstraet door een orgelmaecker, woonende tot Amsterdam, met 11 registers gemaeckt.
In de maandt december is de stadtswal van de Vrieschen- tot de Waeterpoort met een enckelde regel jongen ipenboomen langs het bolwerck beplant. [48]

In 't laest van deesen maendt heeft men het bolwerck waerop deesen somer de niuwen steenen meelmolen is gebouwt en bekent met den naem van 't Munnickenbolwerck, seer cierlijck begonnen op te maecken.

1759. Met het begin van dit jaer heeft men een begin gema[eckt] om de stadtswal en borstweering, streckende van de Niuwlanderpoort tot aen de steenen meelmolen de De Wolf, op deselven maenier als de and'eren (van tijdt tot tijdt opgemaeckten) wallen, seer cierlijck en net op te maecken.

In 't begin van january is de houten brug, leggende over de Laat, om uyt de Schoutenstraet in 't Ruijtersteegie te gaan, verniuwt.

Op zaterdag 12 augustus is de nieuw opgebouwde stenen Munnikenmolen voor 't allereerst beginnen te malen.
In deze maand is de kluft of de afrede der molenaarskarren van de boven geschreven meelmolen, die er altijd voor deze geweest was, bij de stenen kluft af tussen de Lange en Korte Koningsweg en correspondeert recht over de Doelenstraat verlegd even over de sluis bij de voorschreven molen en komt neer op de Paardenmarkt en correspondeert recht op de Pestbrug en Sint-Pieterstraat.
Ook zijn in diezelfde maand de stenen trappen om van de wal af te gaan over de brug tot op de Paardenmarkt uit de grond opnieuw opgemetseld en de wal aan de binnenkant op dezelfde hoogte en manier als aan de anderen zijde opgehaald tot aan de sluis.

De 10^de augustus en dat was op de plechtige feestdag van de Heilige Laurentius, beschermheilige van deze stad en kerk, is de nieuwe communiebank (gemaakt door Anthonie Rensma, meester-timmerman alhier, en door een voorname meester te Amsterdam kunstig gesneden en door Aerie Venis, meester-schilder in deze stad, buitenlands geschilderd en gelakt op de nieuwe vertimmerden kerk van de zeer eerwaarde heer Amandus de Weert) voor 't allereerst bloot gestaan; noch op zondag de 10^de september op dezelfde kerk het nieuwe en fraaie orgel voorzien van 10 registers zijn zuivere en sierlijke geluid voor 't eerst aan de gemeente en verdere toehoorders laten horen. En is gelijks 't geen het op de nieuw uit de grond opgebouwde kerk van de eerwaarde pater Thomas Hellinck op de Baansloot gemaakt werd, beide gemaakte te Aken door de vermaarde en kunstige meester en is het op woensdag de 27^ste september door de voorname meester Adrianus Winckel, stadklokken organist, in presentie van de voornaamste liefhebbers, geprobeerd en in alle delen volledig bevonden. Nog zijn die volgende vrijdag (was de feestdag van den aartsengel Michal) de twee nieuwe uitgehouwen beelden en de ene verbeeldt de Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria en 't andere de heilige diaken en jongeling Laurentius uit hout sierlijk uitgehouwen op de kerk geplaatst om aan weerszijde van 't altaar gesteld te worden.
In deze zelfde maand is de kluft of de aftrede der molenaarskarren aan de molen De Wolf, die hiervoor altijd langs de stadswal tot aan de Nieuwlanderpoort gestrekt had, verlegd en neffens de voorschreven molen met een ruime kluft of aftrede (met een stenen muur zeer sierlijk en net opgemetseld), geschikt om met de karren langs de Keetsloot te kunnen rijden [47] en is het bolwerk waarop deze stenen meelmolen geplaatst staat aan de binnenkant die correspondeert over de Keetsloot met een stenen muur sierlijk en met een stenen trap daarnevens om op den stadswal te kunnen komen uit de grond nieuw opgemetseld.

Nadat op dinsdag de 1^ste november 1757 de eerste Onbloedige Offerande aan God Almachtig in de nieuw uit de grond opgebouwde kerk op de Baansloot door de eerwaarde pater Thomas Hellinck was opgedragen zo heeft op woensdag de 1^ste november 1758 het overheerlijke en weergaloze orgel voor 't eerst zijn lieflijk en oor strelende geluid ter eren van Gods van Allerheiligen laten horen en was dit volmaakte kunststuk voorzien met 16 registers gemaakt door dezelfde kunstenaars waar het orgel op de kerk van de zeer eerwaarde heer Amandus de Weert in ditzelfde jaar is gemaakt en was dit het het 29^ste kunstwerk 't geen door hen nieuw is opgemaakt.
De 14^de november zijn op de stenen brug aan weerszijde van de visafslagers huis een blauwe stenen waterbak gemetseld die daar nooit tevoren geweest was.
Nadat voor enige jaren (edoch nochtans bij mijn goede geheugen) allen wippen met hun galgen van de bruggen buiten alle poorten (de Boompoort alleen uitgezonderd) waren weggenomen en vaste bruggen met ijzeren leuningen over de stadsgrachten in hun plaats waren gelegd zo is de eerste nieuwe wip en galg op de uit de grond nieuw opgehaalde brug aan de Waterpoort weer opgericht de 14^de november.

De 13^de november is 't overgeblevene gedeelten van de Westerhout, dat begint van ter halverwege van de eerste dwarslaan en strekt verder zuid tot aan het overpad naar Den Hoef of even voorbij de dubbele bank, bij publieke veiling de ouden bomen verkocht om uitgeroeid te worden.
Op woensdag de 6^de december is het grote en prachtige orgel op de kerk van de eerwaarde pater Hellinck en door dezelfde kunstenaars (als dat op kerk van de zeer eerwaarde heer Amandus de Weert) gemaakt door een en dezelfde meester geprobeerd en bezocht en met dezelfde roem en lof in alle delen goed gekeurd en volmaakt bevonden.
In deze zelfde tijd is het orgel op de kerk van de eerwaarde heer Jacobus ten Dam in de Sint-Jacobstraat door een orgelmaker die woont te Amsterdam met 11 registers gemaakt.
In de maand december is de stadswal van de Friese- tot de Waterpoort met een enkele regel jonge iepenbomen langs het bolwerk beplant. [48]

In մ laatste van deze maand heeft men het bolwerk waarop deze zomer de nieuwe stenen meelmolen is gebouwd en bekent met de naam van 't Munnikenbolwerk zeer sierlijk beginnen op te maken.

1759. Met het begin van dit jaar heeft men een begin gemaakt om de stadswal en borstwering die strekt van de Nieuwlanderpoort tot aan de stenen meelmolen De Wolf op dezelfde manier zoals de andere (van tijd tot tijd opgemaakte) wallen zeer sierlijk en net op te maken.

In 't begin van januari is de houten brug die over de Laat ligt om uit de Schoutenstraat in 't Ruitersteeg te gaan, vernieuwd.

Op vrijdag den 12 january 's avondts eeven over elf uuren is op 't stadthouderlijcke quartier in 's Graevenhage, nae een sieckte van bijnae vier weecken, veroorsaeckt door het water op de borst mitsgaeders een verval van lichaemskragten, overleeden Haere Koninglijcke Hoogheydt mevrouwe de princesse douarriere van Oranje en Nassauw, Anna van Brunswijck Lunenburg, kroonprinces van Engelandt, ceurprinces van Hanover, oudtste dogter van de thans regeerende koning van Engelandt, George den II^de, mitsgaeders gouvernante en voogdesse van Sijne Doorlugtige Hoogheydt den heere prince van Oranje en Nassauw, in 't 50^sten jaar haares ouderdoms, gebooren op saturdag den 2 november 1709 en op den 25 maert 1734 gehuuwdt met wijlen Sijn Doorlugtige Hoogheydt den heere prince van Oranje en Nassauw, erfstadthouder en capiteyn-generael der Nederlandtsen Landtschappen en Provincien, gebooren op dingsdag den 1 september 1711, verkoren op woensdag den 3 may 1747 en overleeden op 't Huijs in 't Bos ofte de Oranjezaal op vrijdag den 22 october 1751 nae middernagt, nae een sieckte van vijf dagen en met een vorstenlijcke pragt en statie (op kosten van den staat) in 't princelijcke graft tot Delft, bij sijn doorlugtigen voorvaderen bijgeset op vrijdag den 4 february 1752. Soo ras dit hoog sterfgeval aen onsen regeering was bekentgemaeckt, heeft deselven op woensdag den 17 dito een begin gemaeckt met het laeten luyden van allen de klocken, soo van de Grooten Kerck, Capel als de Waag, driemael daegs, ieder poos een uur, naementlijck 's morgens van 7 tot 8 uuren, 's middaegs van 12 tot 1 en 's avondts van 6 tot 7 uuren, en oock van die tijdt af allen klockengespeel doen stilstaan, 't welck weder is begonnen op donderdag den 25 dito 's morgens ten 7 uuren, naedat de klocken 's avondts tevooren voor 't laest geluydt hadden, waervoor de 3 klockenluyders van de Grooten Kerck ieder voor haer ho[..]ot van burgermeesteren hebben genooten 12 guldens en heeft de regeering op sondag den 28 dito in 't algemeen, evenals van Sijn Doorlugtige Hoogheydt, de diepen rouw aengenoomen en heeft hoogst deselven op het paradebedt 5 agtereenvolgende daegen van maendag den 5 february tot vrijdag den 9 dito incluys, 's morgens van 10 tot 12 en 's naemiddaegs van 2 tot 4 uuren voor een iegelijck te besien geweest [49] in hetselven vertreck van het stadthouderlijcke quartier alwaer Sijn Hoogvorstelijcke Doorlugtigheydt den heere prince erfstadhouder Willem den IV (glorieuser gedagtenisse) op donderdag den 25 november 1751 te sien is geweest en is Sijn Doorlugtige Hoogheydt den heer erfmarschalk Louies, hertog van Brunswijck Wolfenbuttel (direct nae 't overleyden van Haer Konincklijcke Hoogheydt mevrouwe de gouvernante) door de heeren Staeten van Holland etc. als representant van Sijn Doorlugtige Hoogheydt den heere prince erfstadhouder den eedt afgenoomen. Op saturdag den 10 february is het lijck van Haer Konincklijcke Hoogheydt in een superbe tinne kist gelegt, door den tinnengieter van lagen vervaerdigt en deesen in een houten kist beslooten van extra en alsoo de lijckstatie op vrijdag den 23 february was bepaelt en oock op dienselven dag met allen de solemnitijten als die van wijlen Sijn Doorlugtige Hoogheydt, volgens de beschrijving der niuwspapieren (hierbij berustende) is volvoerdt. Soo is oock bij onsen edele agtbare magistraet het luyden der klocken, soo van de Grooten Kerck, Capel, als de Waeg, mitsgaeders het stilhouden van 't speelwerck op dieselven maenier en tijdt gereguleert en hebben de voorschreeven klocken weder driemaels daegs ieder keer een uur agter malkander begonnen te luyden, als 's morgens van 7 tot 8, 's middaegs van 12 tot 1 en 's avondts van 6 tot 7 uuren, drie daegen voor en op de dag der begraeffenis, naementlijck van dingsdag den 20 february 's morgens ten 7 uuren tot vrijdaegs 's avondts ten 6 uuren incluys, hebbende het klockenspel sig des anderen daegs 's morgens ten 7 uuren weder nae gewoonte laeten hooren.

Volgens de aenmercking van de Nederlantschen Mercurius van de maendt feb. fol. 47, is het lijck van Haer Konincklijcke Hoogheydt die daegen, als het voor een ieder publieck op het paradebedt tentoongeleegen heeft, door een ongeloofflijck getal menschen besigtigt, als op

Op vrijdag de 12^de januari 's avonds even over elf uur is op 't stadhouderlijke kwartier in 's Gravenhage na een ziekte van bijna vier weken, veroorzaakt door het water op de borst mitsgaders een verval van lichaamskrachten, overleden haar koninklijke hoogheid mevrouw de prinses douairire van Oranje en Nassau, Anna van Braunschweig Lunenburg, kroonprinses van Engeland, keurprinses van Hannover, oudste dochter van de thans regerende koning van Engeland, George de 2^de, mitsgaders gouvernante en voogdes van zijn doorluchtige hoogheid de heer, prins van Oranje en Nassau, in 't 50^sten jaar van haar ouderdom. Geboren op zaterdag de 2^de november 1709 en op de 25^ste maart 1734 gehuwd met wijlen zijn doorluchtige hoogheid de heer, prins van Oranje en Nassau, erfstadhouder en kapitein-generaal der Nederlandse Landschappen en Provincies, geboren op dinsdag de 1^ste september 1711, gekozen op woensdag de 3 de mei 1747 en overleden op 't Huis in 't Bos of de Oranjezaal op vrijdag de 22^ste oktober 1751 na middernacht na een ziekte van vijf dagen en met een vorstelijke pracht en statie (op kosten van de staat) in 't prinselijke graf te Delft bij zijn doorluchtige voorvaders bijgezet op vrijdag de 4^de februari 1752. Zo ras dit hoge sterfgeval aan onze regering bekend was gemaakt zo heeft die op woensdag de 17^de dito een begin gemaakt met het laten luiden van alle klokken, zo van de Grote Kerk, Kapel als de Waag, driemaal daags, ieder poos een uur, namelijk 's morgens van 7 tot 8 uur, 's middags van 12 tot 1 en 's avonds van 6 tot 7 uur en ook van die tijd af alle klokkenspel laten stilstaan wat weer is begonnen op donderdag de 25^ste dito 's morgens te 7 uur nadat de klokken 's avonds tevoren voor մ laatst geluid hadden, waarvoor de 3 klokkenluiders van de Grote Kerk ieder voor hun ho[..]ot van burgermeesters hebben genoten 12 guldens en heeft de regering op zondag de 28^ste dito in 't algemeen, evenals van zijn doorluchtige hoogheid, de diepe rouw aangenomen en is die hoogst op het paradebed 5 achtereen volgende dagen van maandag de 5^de februari tot vrijdag de 9 dito incluis, 's morgens van 10 tot 12 en 's namiddag van 2 tot 4 uur voor iedereen te bezien geweest [49] in hetzelfde vertrek van het stadhouderlijke kwartier alwaar zijn hoog vorstelijke doorluchtigheid de heer prins en erfstadhouder Willem den IV (glorieuze gedachtenis) op donderdag de 25^ste november 1751 te zien is geweest. En is zijn doorluchtige hoogheid de heer erfmaarschalk Louies, hertog van Braunschweig Wolfenbuttel (direct na 't overleiden van haar koninklijke hoogheid mevrouw de gouvernante) door de heren Staten van Holland etc. als representant van zijn doorluchtige hoogheid de heer prins erfstadhouder de eed afgenomen. Op zaterdag de 10^de februari is het lijk van haar koninklijke hoogheid in een superbe tinnen kist gelegd, door de tinnengieter van lagen vervaardigt en die in een houten kist besloten als extra en alzo de lijkstaatsie op vrijdag de 23^ste februari was bepaald en ook op diezelfde dag met alle plechtigheden zoals die van wijlen zijn doorluchtige hoogheid, volgens de beschrijving der nieuwspapieren (hierbij berustende) is voltrokken. Zo is ook bij onze edele achtbare magistraat het luiden der klokken, zo van de Grote Kerk, Kapel, als de Waag, mitsgaders het stilhouden van 't speelwerk op diezelfde manier en tijd geregeld en zijn die voorschreven klokken weer driemaal daags ieder keer een uur achter elkaar beginnen te luiden als 's morgens van 7 tot 8, 's middags van 12 tot 1 en 's avonds van 6 tot 7 uur, drie dagen voor en op de dag der begrafenis, namelijk van dinsdag de 20^ste februari 's morgens ten 7 uur tot vrijdag 's avonds ten 6 uur incluis en heeft het klokkenspel zich de anderen dag 's morgens ten 7 uur weer naar gewoonte laten horen.
Volgens de aanmerking van de Nederlandse Mercurius van de maand februari folio 47, is het lijk van haar koninklijke hoogheid die dagen, toen het voor iedereen publiek op het paradebed ten toon gelegen heeft, door een ongelooflijk getal mensen bezichtigt, als op;

In deesen maendt is de weg buyten de Waterpoort, die in de gepasseerde somer verniuwt en verbreet is, tot een reijweg en voetpadt verdeelt en met 6 blauwen steenen paelen van elckander gesepareert.
Naedat Maria Louisa van Hessencassel, princesse weduwe van Oranje (gebooren den 7 february 1688) van Leeuwaerden ten 7 uuren 's morgens komenden op woensdag den 21 maert tot Enckhuijsen, voet aen landt hadt geset, heeft Haer Vorstelijke Doorlugtigheydt de reys over Hoorn voortgeset en is 's avondts omtrent half ses uuren onder 't losbranden van 't canon soo op de Vrieschen- als Kennemerpoort geaccompagneert door een escorten van 7 8 man guarde dragonders van het regiment [50] alhier tot Alckmaer gearriveert, geaccompagneert door 3 koetsen, ieder met 6 paerden bespannen, sittende in de voorsten 4 heeren van 't hoff, wae[r]nae volgden de de koets waerin sat Haer Vorstelijc[ke] Doorlugtigheydt neevens 3 van haar eersten hofdames, en in de laesten nog 4 dames van 't hof sijnde reets omtrent een half uur van tevooren een phaeton met 3 paerden, waerin oock 4 heeren van 't hof waeren gesee[ten], alhier gearriveert en sijn allen afgetreden aen 't huys van de heer en meester Pieter Ouwens, raedt in de vroedtschap en thezaurier deser stadt, in de Langenstraet schuyn over de Pastoorsteeg, alwaer een dubbelde wagt dragonders voor de deur geposteert stondt, werdende Haer Vorstelijcke Doorlugtigheydt bij 't uyttreden uyt haer koets op straet direct tegens de stoep aen opgewagt en gecongratuleerdt door den heer en meester Nicolaes Domies, raedt in de vroedtschap en ontvanger der gemeenen landts middelen, neevens dominus Calencamp, jongste predicant der gereformeerde gemeenten alhier, werdende op de stoep gerecipieert en in huys geconduiseert door mevrouw Ouwens benevens haer dogtertie en heeft nevens haer hofstoet die avondt daer allen gespijst en sijn ten agt uuren precies aen taefel gegaen, en ten 10 uuren door haer hofdames nae haer slaepkaemer geleydt, sijnde de heeren van 't hoff nae de Niuwe Schutters Doele ten huysen van Jan van Bergen gegaen, om aldaer te vernagten en de minderen levrijbedienden en vorstenlijcke koetsen dien nagt gelogeert geweest in de Koorenstraet, op de hoeck van 't sluysie in De Vergulde Toelast bij de weduwe Hillebrandt van Egmondt en naedat Haer Vorstlijcke Doorlugtigheydt des and're daegs 's morgens ten 4 uuren weder was opgereesen en een ongemeen teder afscheydt van mevrouw Ouwens en haer dogtertie hadde genoomen, heeft hoogstdeselven tusschen 8 en half 9 uuren met dieselven treyn de reys nae Den Haeg (edog sonder escorte) onder 't lossen van het canon voortgeset en is hoogstdeselven 's avonds omtrent 6 uuren behouden en in volmaeckte gesondtheydt op 't Oude Hoff in 't Noordteijnde van 's Hage gearriveerdt, werdende bij haer aenkomst onderaen de trappen van 't gemelde Hof door beyden de Oranjentelgen opgewagt en aen wedersijde door bijden die spruyten onder ieder arm ondersteunt uyt de koets geleydt en nae de tederste omhelsingen over en weder op dieselven maenier de trappen op tot naebinnen geconduce[ert] om aldaer een groot gedeelten van den somer te passeeren.

Deesen winter heeft men met het opmaecking van de stadtswal en borstweering van de Niuwlanderpoort tot aen de steenen moolen De Wolf oock tegelijck de moolenwerf waerop de Niuwlander moolen gestaen had, sijnde dit geen bolwerck, maer een uyt 't water opgehaelde werf geweest, meden tot in de grondt begonnen weg te neemen, om de stadtswal van buyten uyt het water neevens de borstweering regulier lijnregt van het bolwerck van de steenen molen tegen de Niuwlanderpoort aen te laeten sluyten. [51]

Van IJsselsteijn heeft men dat mevrouwe de princesse douarriere van Orange aldaer gisteren voormiddag uyt Den Hage gearrideerdt is en nae een verblijf van 2 3 daegen de reyse nae het Oranje Woudt stondt voort te setten.
Op donderdag den 31 may, sijnde 3 daegen voor Pinxter, is de niuw opgebouwden predickheerenkerck van de eerwaerde pater Thomas Hellincks door de eerwaerde heer Henricus Turing, pastoor te Heijloo, met een pontificaelen hoogmis (sijnde daerin geassisteert door den eerwaerde pater Thomas Hellin[cks], missionaris deeser statie, de eerwaerde heer Joannis Baptista Schuijt, pastoor tot Limmen, seer solemneel ingeweijdt) sijnde de daerop volgende en seer toepasselijcke predicatie, met algemeene roem gedaen over de woorden Magna erit gloria istius novis door den eerwaerde pater Thomas Hellincks, pastoor en missionaris derselver statie.
In 't laest van de maandt may is de Kooltuijn van den Dijck tot aen 't Luttick Oudtdorp drooggemaeckt en, tot 't hart toe, de modder daeruyt gebaggert.
Is seer aenmerckelijck, als dat in deesen tijdt in Noord-Hollandt hebben geleefdt drie gebroeders, als eenen Arie Cos, woonagtig tot Spanbroeck (mijn seer wel bekent) neevens sijn twee gebroeders Jacob en Claes, welcken drie met elckander 14 vrouwen hebben gehadt.

In't begin van deesen maandt sijn de vier uurwijserborden aen de vier zijden van de stadts Waagtooren opniuw Berlijn blauw opgeschildert en de uur- en and'ren letters swaer verguldt.

In 't begin van july is de houten brug leggende over de Laat, om uyt de heer Hugo Brouwerssteeg in de Hofstraet te gaen, verniuwt.
In deesen selfden maendt sijn de uurwijserborden van de stadtsaccijns opniuw swart opgevervt en de uur- en and'ren letters swaer verguldt.

In deze maand is de weg buiten de Waterpoort, die in de gepasseerde zomer vernieuwd en verbreed is, tot een rijweg en voetpad verdeeld en met 6 blauwe stenen palen van elkaar gescheiden.
Nadat Maria Louisa van Hessencassel, prinses en weduwe van Oranje (geboren de 7^de februari 1688) van Leeuwarden ten 7 uur 's morgens en zette op woensdag de 21^ste maart te Enkhuizen voet aan land heeft haar vorstelijke doorluchtigheid de reis over Hoorn voort gezet en is 's avonds omtrent half zes onder 't losbranden van 't kanon zo op de Freise- als Kennemerpoort begeleid door een escorte van 7 8 man garde dragonders van het regiment [50] alhier te Alkmaar gearriveerd, begeleid door 3 koetsen en elk met 6 paarden bespannen en zaten in de voorste 4 heren van մ hof waarna volgden de koets waarin zat haar vorstelijke doorluchtigheid nevens 3 van haar eerste hofdames en in de laatste nog 4 dames van 't hof en waren er reeds een half uur van tevoren een Phaeton (recreatie rijtuig) met 3 paarden waarin ook 4 heren van 't hof waren gezeten alhier gearriveerd en zijn allen afgetreden aan het huis van de heer en meester Pieter Ouwens, raad in de vroedschap en penningmeester van deze stad in de Langestraat schuin over de Pastoorsteeg alwaar een dubbele wacht dragonders voor de deur geposteerd stond en werd haar vorstelijke doorluchtigheid bij het uitstappen uit haar koets op straat direct tegen de stoep aan opgewacht en begroet door de heer en meester Nicolaes Domies, raad in de vroedschap en ontvanger der algemene landsmiddelen, nevens dominee Calencamp, jongste predikant der gereformeerde gemeenten alhier, en werd op de stoep onthaald en in huis onthaald door mevrouw Ouwens benevens haar dochtertje en heeft nevens haar hofstoet die avond daar allen gespijzigd en zijn te acht uur precies aan tafel gegaan en te 10 uur door haar hofdames naar haar slaapkamer geleid en zijn de heren van 't hof naar de Nieuwe Schutters Doelen ten huize van Jan van Bergen gegaan om aldaar te overnachten en zijn de mindere livrei bedienden en vorstelijke koetsen die nacht gelogeerd geweest in de Korenstraat op de hoek van 't sluisje in De Vergulde Toelast bij de weduwe Hillebrandt van Egmond. Nadat haar vorstelijke doorluchtigheid de volgende dag 's morgens te 4 uur weer was opgerezen en een ongemeen teder afscheidt van mevrouw Ouwens en haar dochtertje had genomen is ze tussen 8 en half 9 uur met diezelfde trein de reis naar Den Haag (edoch zonder escorte) onder 't lossen van het kanon voortgezet en is ze 's avonds omtrent 6 uur behouden en in volmaakte gezondheid op 't Oude Hof in 't Noordeinde van Den Haag gearriveerd en werden bij haar aankomst onderaan de trappen van 't gemelde Hof door beiden de Oranje telgen opgewacht en aan weerszijde door beide die spruiten onder iedere arm ondersteund uit de koets geleid en na de tederste omhelzingen over en weer op diezelfde manier de trappen op tot naar binnen begeleid om aldaar een groot gedeelte van de zomer te passeren.

Deze winter is men met het opmaking van de stadswal en borstwering van de Nieuwlanderpoort tot aan de stenen molen De Wolf ook tegelijk de molenwerf waarop de Nieuwlander molen gestaan had, dat was geen bolwerk maar is een uit 't water opgehaalde werf geweest, mede tot in de grond beginnen weg te nemen om de stadswal van buiten uit het water nevens de borstwering regelmatig lijnrecht van het bolwerk van de stenen molen tegen de Nieuwlanderpoort aan te laten sluiten. [51]

Van IJsselstein is het dat mevrouw de prinses douairire van Orange aldaar gisteren voormiddag uit Den Haag gearriveerd is na een verblijf van 2 3 dagen de reis naar het Oranje Woud stond voort te zetten.
Op donderdag de 32^ste mei, dat was 3 dagen voor Pinkster, is de nieuw opgebouwde predikherenkerk van de eerwaarde pater Thomas Hellinck door de eerwaarde heer Henricus Turing, pastoor te Heiloo, met een pontificale hoogmis (was daarin geassisteerd door de eerwaarde pater Thomas Hellinck, missionaris van deze statie, de eerwaarde heer Joannis Baptista Schuijt, pastoor tot Limmen, zeer plechtig ingewijd) en was de daarop volgende en zeer toepasselijke predicatie met algemene roem gedaan over de woorden; ‘De glorie die nieuw is’ door de eerwaarde pater Thomas Hellinck, pastoor en missionaris van die statie.
In ‘t laatste van de maand mei is de Kooltuin van de Dijk tot aan 't Luttik Oudorp droog gemaakt en tot 't hart toe de modder daaruit gebaggerd.
Is zeer aanmerkelijk als dat in deze tijd in Noord-Holland hebben geleefd drie gebroeders, als ene Arie Cos, woonachtig te Spanbroek (mij zeer goed bekent) nevens zijn twee gebroeders Jacob en Claes dat die drie met elkaar 14 vrouwen hebben gehad.

In 't begin van deze maand zijn de vier uuraanwijzer borden aan de vier zijden van de stads Waagtoren opnieuw Berlijn blauw opgeschilderd en de uur- en anderen letters zwaar verguld.

In de maandt augustus sijn de vier ruyters rijdende allen uuren, met slaen van 't heel slag van den stadts Waag, onder 't uurwijserbordt aen de oostzijde, soo meenig slag als de klock komt te slaen rondt, mitsgaeders de trompetter daer bovenop staende, ligtende op dieselven tijdt sijn handt op, en den trompet aen sijn mondt brengende, waerop hij seer aerdig en duydelijck, soo lang de klock heel slag slaat, een airtie blaest, 't geen duydelijck en klaer door de liefhebbers, beneden staende, kan werden gehoort en verstaen, door Jan Peerenboom, stadtsschilder en glaesenmaecker, van niuws opgeschildert, komende geen vreemdeling in deesen stadt, die dit konst- en wonderstuck met geen verrucking beschouwt, sijnde hetselven overal genoegsaem befaamt en sijn gelijcken op geen plaetssen bekent of gesien.

In deesen selven maendt is de wipbrug over het water bij 't Klompie Goudt, en bij 't gemeen bekent met de naem van de Schaepenbrug, streckende tot op den Voordam, in 't geheel afgebroocken en tot uyt de grondt wederom opniuw opgetimmert. [52]

Naedat op saturdag den 12 augustus 1758 de niuw uyt de grondt datselven jaer opgeboude steenen meelmolen, genaemt De Munnick, voor de eersten maal had begonnen te maelen, soo heeft op woensdag den 22 augustus 1759 des middaegs ten half een uuren een fellen en verschrickelijcken donderslag die allen burgers deedt sidder[en] en beeven, sigselven in de voornoemde molen, boven bij 't kruys ingelaeten en sigselven tot nae beneden op de grondt begevende, heeft al waer hij passeerde, soo van gaende, staende als anderen houtwerck ten eenenmael verbrijzeldt, totdat hij nevens een klamp hoj (sonder brandt te veroorsaecken) nederdaelende, het molenaers paert soo van agteren aen 't fundament heeft getroffen, als dat het beest (nae twee snicke[n] gegeeven te hebben) doodt bleef, kunnende van buyten geen ongemack aen de molen werden bespeurt, als dat daer eenigen glaesen sijn verbrijzeldt en de houten raemen ontramponeert.

Onder de seldsaemheden, welcke somtijds onder de gewassen, als verwonderingwaerdig sig opdoen, is met geen minder oog van verwondering als seldtsaem aen te mercken, hetwelck alhier in eenen thuyn, buyten de stadts Geesterpoort aen den cingel geleegen, en aan monsieur Jan Spaan, kruydenier alhier (op de Laat tusschen de Schoutenstraet en Crebbesteeg) toebehoorende, is gevonden.
Wanneer iemandt van sijn huysgesin eenigen afgevallenen appelen besig was van de grondt op te raepen, en dus door 't bucken het oog vallende aan de sijde van een aelbessenboom, welcke naest een laag stamde appelboom staat, het hem hem toescheen dat dien appel, welcke aldaer sig in ges[eg]de aelbessenboom bevondt, meden een afgevallene was, en daerom deselven meende daer uyt en van de tack af te neemen, maer deselven aengrijpende, ontdeckte dat hij met een steel aen de tack vast sat, lang bevonden 1¾ duym.
Deese appel heeft de groote van een ordinaire vuyst, is seer fris van couleur en sit aan een der tacken van de aelbessenboom vastgegroyd, welcke tack soowel als d'and'ren van dien boom met bessen voorsien is. Dit soude wel eerder konnen ontdeckt sijn geweest, wanneer eerder van gesegde boom was gepluckt en niet was begreepe[n] om de bessen aen deesen en sommigen and'ren boomen tot de naetijdt te bewaeren, of dat eerder van de aldaer naestbij staende appelboom eenigen vrugten waeren afgevallen.
Dit seldtsaeme en bijnae ongelooffelijck geval is bereydts van een seer groot getal aenschouwers, waeronder eenigen kundigen, met de uytersten verwondering van naebij gesien, maer d'oorsaeck (op goeden gronden steunende) nog van niemandt vastgesteldt en is tot stercking van ons voorgesegde daegelijcks in de voornoemde tuyn te sien. [53]

Op donderdag den 4 october, sijnde de feestdag van de Heylige Franciscus van Assisien, instelder en fundateur van de eerwaerden paters minderbroeders, is de niuwen kerckkroon in de kerck van de eerwaerde pater Booten, missionaris dier ord're in de Schoutenstraet, ter eeren Godts en van de Heylige Franciscus (in plaets van de oude welcken uyt een dubbelde trans van 6 kleynen armen bestont) opgehangen, pronckende deesen niuwen met een driedubbelde trans, ieder van 8 armen boven elckander en is gegooten en opgemaeckt door Gerrit Gautier, meester-geelgieter agter de Waag, sijnde door deselven meester de niuwen kerckkroon in de kerck van de seer eerwaerde heere Amandus de Weert, bestaende meden uyt een driedubbelde trans, ieder van 7 armen, gemaeckt hebbende deselven in vroeger tijdt, die weergaeloosen kroon, bestaende uyt drie transen, ieder met 9 armen, gegooten en seer cierlijck opgemaeckt.
In ditselven jaer op Saturdag den 4 augusty, sijnde de feestdag van de heylige patriarch en fundateur van de ord're der predickheeren, den Heylige Dominicus, is hetselven beeldt in de niuwen kerck op de Baensloot nevens het altaer geplaest, sijn deselven seer kunstig en uytvoerig, levensgroote uytgehouwen door W. Straetman, meester-beeldthouwer op de Oudengragt, 't tweede huys van de Ridderstraet en op donderdag den 1^ste november het beeldt van de Alderheyligste Maegt en Moeder Gods Maria door deselven kunstenaer seer suyver uytgehouwen tot een weergae aen de zuydtzijde desselven altaers.

[in ander handschrift:] In dit naajaar sijn buyte de Vriesepoort deser stadt, beginnende van 't paardewet af tot aan de volmoolen, eevenals buyten de Kennemerpoort (siet pagina 42) 28 stuks blaauwe steenen paalen gesedt. [54 t/m 75 blanco] [76]

[in ander handschrift:]

1720. is de brouwerij van De Drie Ruyten afgebrand en daarna Het Lam genaamd.

1712. sijn de wijsborden aan de Waag gemaakt.

1707. is de brouwerij van De Nieuwe Starrecroon gebouwd, 1686 Het Zwaard.

In 't begin van juli is de houten brug die over de Laat ligt om uit de heer Hugo Brouwerssteeg in de Hofstraat te gaan vernieuwd.
In dezelfde maand zijn de uuraanwijzer borden van de stadsaccijns opnieuw zwart geverfd en de uur- en andere letters zwaar verguld.
In de maand augustus zijn de vier ruiters die alle uren rijden met het slaan van de hele slag van de stads Waag, onder ‘t uuraanwijzer bord aan de oostzijde, zo menige slag als de klok komt rond te slaan, mitsgaders de trompetter die daar bovenop staat en ligt op diezelfde tijd zijn hand op en brengt de trompet aan zijn mond waarop hij zeer aardig en duidelijk, zo lang de klok een hele slag slaat, een deuntje blaast 't geen duidelijk en helder door de liefhebbers die beneden staan kan worden gehoord en verstaan, door Jan Peerenboom, stadsschilder en glazenmaker opnieuw opgeschilderd en er komt geen vreemdeling in deze stad die dit kunst- en wonderstuk met geen verrukking aanschouwt en is het overal voldoende befaamd en zijn gelijke is op geen plaats bekend of gezien.

In deze zelfde maand is de wipbrug over het water bij 't Klompie Goudt en in het algemeen bekend met de naam van de Schapenbrug dat strekt tot de Voordam in 't geheel afgebroken en tot uit de grond wederom opnieuw opgetimmerd. [52]

Nadat op zaterdag de 12^de augustus 1758 de nieuw uit de grond datzelfde jaar opgebouwde stenen meelmolen, genaamd De Munnick, voor de eerste maal was beginnen te malen zo is er op woensdag de 22^ste augustus 1759 des middags ten half een uur een felle en verschrikkelijks donderslag geweest die alle burgers liet sidderen en beven en heeft zich in die voornoemde molen, boven bij 't kruis ingelaten en begaf zichzelf naar beneden op de grond en heeft al waar het passeerde, zo van gaande, staande als andere houtwerk ten enenmale verbrijzeld totdat het nevens een klamp hooi (zonder brandt te veroorzaken) neerdaalde en het molenaars paard zo van achteren aan 't fundament heeft getroffen als dat het beest (na twee snikken gegeven te hebben) dood bleef. Er kon van buiten geen ongemak aan de molen worden bespeurt als dat daar enige glazen zijn verbrijzeld en de houten ramen misvormd.

Onder de zeldzaamheden die somtijds onder de gewassen als verwonderingwaardig zich opdoen is met geen minder oog van verwondering als zeldzaam aan te merken wat alhier in een tuin buiten de stad Geesterpoort aan de singel gelegen en dat aan monsieur Jan Spaan, kruidenier alhier (op de Laat tussen de Schoutenstraat en Krebbesteeg) toebehoort is gevonden.
Toen iemand van zijn huisgezin enige afgevallen appels bezig was van de grond op te rapen en dus door 't bukken zijn oog viel aan die zijde van de aalbessenboom die naast een laag stamde appelboom staat zodat het hem scheen dat die appel die zich aldaar in die aalbessenboom bevond mede een afgevallene was en daarom meende die daaruit en van de tak af te nemen, maar toen hij het aangreep ontdekte hij dat het met een steel aan de tak vast zat, lang bevonden 1¾ duim.
Deze appel heeft de grootte van een ordinaire vuist, is zeer fris van kleur en zit aan een der takken van de aalbessenboom vastgegroeid welke tak zowel als de anderen van die boom met bessen voorzien is. Dit zou wel eerder ontdekt kunnen zijn geweest wanneer eerder van de gezegde boom was geplukt en niet was begrepen om de bessen aan deze en sommigen anderen bomen tot na de tijd te bewaren of dat eerder van de aldaar naastbij staande appelboom enige vruchten waren afgevallen.
Dit zeldzame en bijna ongelooflijke geval en bereids van een zeer groot getal aanschouwers, waaronder enige kundige, met de uiterste verwondering van nabij gezien, maar de oorzaak (die op goede gronden steunt) nog van niemand vastgesteld en is tot versterking van ons voorgezegde dagelijks in die voornoemde tuin te zien. [53]

Op donderdag de 4^de oktober, dat is de feestdag van de Heilige Franciscus van Assisi, die instelde en stichtte de eerwaarde paters minderbroeders, is de nieuwe kerkkroon in de kerk van de eerwaarde pater Booten, missionaris van die orde in de Schoutenstraat, ter eren Gods en van de Heilige Franciscus (in plaats van de oude die uit dubbele trans van 6 kleine armen bestond) opgehangen en pronkt die opnieuw met een driedubbele trans, ieder van 8 armen boven elkaar en is gegoten en opgemaakt door Gerrit Gautier, meester-geelgieter achter de Waag en is door dezelfde meester de nieuwe kerkkroon in de kerk van de zeer eerwaarde heer Amandus de Weert die mede bestaat uit een driedubbele trans en ieder van 7 armen die dezelfde gemaakt heeft in vroegere tijd die weergaloze kroon die bestaat uit drie transen en ieder met 9 armen gegoten en zeer sierlijk opgemaakt.
In ditzelfde jaar op zaterdag de 4^de augustus, dat is de feestdag van de heilige patriarch en stichter van de orde der predikheren de heilige Dominicus, is hetzelfde beeld in de nieuwe kerk de Baansloot nevens het altaar geplaats en is die zeer kunstig en uitvoerig, levensgroot uitgehouwen door W. Straetman, meester-beeldhouwer op de Oudegracht, 't tweede huis van de Ridderstraat en op donderdag de 1^ste november het beeld van de Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria door dezelfde kunstenaar zeer zuiver uitgehouwen tot een weergave aan de zuidzijde van dat altaar.

[in ander handschrift:] In dit najaar zijn buiten de Friese Poort van deze stad en dat begint van het paarden-wed af tot aan de volmolen, evenals buiten de Kennemerpoort (zie pagina 42) 28 stuks blaawe stenen palen gezet. [54 t/m 75 blanco] [76]

[in ander handschrift:]

1720. is de brouwerij van De Drie Ruyten afgebrand en daarna Het Lam genaamd.

1712. Zijn de aanwijsborden aan de Waag gemaakt.

1707. Is de brouwerij van De Nieuwe Starrecroon gebouwd, in 1686 Het Zwaard.

Aenhangzel
vervattende veelen aenmerckenswaerdigen gebeurtenissen en bijsonderheeden van tijdt tot tijdt alhier voorgevallen

[Folio 1 / 77]

Vinde in een seecker boeckie in quarto (nog jegenwoordig onder mijn berustende) voerende tot tietel Volcomene Beschrijving van 't beleijdt der Latijnsche of Groote Schoole binnen Alckmaer
op bevel en permissie van de edele magistraet in 't jaer 1659 tot Alckmaer gedruckt bij IJsbrandt van Houten, dit naevolgende aengeteeckent.

Ex Tabulario Gymnasii nostri, Lector, hoc habe:

Tempore Joannis Murmellii Ruremondensis Rectoris Scholae Alcmarianae, erant Alcmariae Sexcenti Scholastici externi.

Ego enim Ipse in Loco Septimo tunc docebam plures quam Centum Auditores.

Sextanorum Praeceptor habebat eodem tempore sub se plures quam Centum Viginti Quinque.

Praeceptor Quartae Classis instituebat Centum et Quinquaginta Adolescentes.

Lector Tertii Loci docebat bene fidelitero Sexaginta Discipulos, vel paulo plures.

Rector in Secundo Loco habebat tot electos Discipulos, quot Salvator noster Apostolos.

Praeterea in Infimis Locis, scilicet Octavo et Nullo, erant fere Ducenti Tinones, partim Intranei et partim Extranei. Per me, Guilielmum Zuermond.

1566. Den 4 july was daer een Jan Aertsz., mandenmaecker van Alckmaer, die aenving te preecken in 't openbaer, eerst buyten Hoorn bij het dorp Zwaag, over de regulieren ende terstondt daerna buyten Alckmaer ende daernae buyten Haarlem, alwaer wel 5000 menschen bijeen liepen, derwelcken herten en ooren al naar vremdigheydt jeuckten en kittelden ende die eerste reyse dat hij aen die van Amsterdam predickte, was den 13 july des jaers 1566 buyten de Haerlemmerpoort in 't veldt, omtrent den Rietvinck ende hij predickte, staende op een half vat, ende hadde een leuninge van sparren rondsom ende daer stonden veelen met hellebaerden, zweerden en stocken om hem te bewaeren. Opkomste der Nederlandtschen Beroerten, folio 26.

Den 14 july wierdt de eersten openbaere predicatie bij die van de hervormde godtsdienst buyten Hoorn gedaan door eenen mandenmaecker van Alckmaer, genaemt Jan Arentsz. P. Bor, 2 boeck. [2 / 78]

1567. Het krijgsvolck van Bredero passeerende met vliegende vaendels voorbij Amsterdam, plunderende het cathuyserclooster ende daernae de abdije van Egmondt Binnen, verbrandende de schoonen bibliotheeck, roovende kelcken en allen kerkelijcken cieraeden. Deese abdije was van de ord're van Benedictus, daer de graeven van Hollandt meest begraeven liggen ende van hier trocken sij voorts door Noordt-Hollandt, daer sij de beelden stormden. Opkomste der Nederlandtsche Beroerten, folio 36.
Oock pleegden sij met overgegeeven stoutigheydt ende beestenlijcke ongeschicktheydt door gantsch Nederlandt anno 1566 in de maandt meest van augustus d'afgrijselijcksten beeldtstormerijen ende kerckschenderijen, daer men sijn leeven van gehoort heeft. De woorden 1 Machab. 3, vers 51 brengen effen het voorseyde jaer uyt:

SanCta tVa ConCVLCata sVnt et ContaMInata

Dat is

V HIILICheDen; zIIn VertreDen
geLaeCkt, gestaeCkt; ter IIL geraeCkt.

Kreeten oock ondertusschen moordt ende brandt tegen duc d'Alva ende tegen de x^den penninck, daer men nu den v^den penninck en meer betaeldt.
Sij beklaegde hen en schelden den koning voor een tyran, omdat sij geleesen hadden in 't privilegieboeck van 't Hof van Hollandt ende in de ouden rentenbrieven, dat hij 1554 door den ontfanger-generael vanwegen 't landt van Hollandt, meester Arendt Cobel, een ommeslag geoctroyeerdt hadden over allen de morgentaelen, geestenlijck en wereldtlijck, vrije ende onvrije, edel ende onedel, 1 stuyver over elck morgen, beneffens de ordienaerissen imposte van wijn en bier, om hiermeden te betaelen de gemeenen landts los- en lijfrenten die als doen 's jaers beliepen de somma van 51699 libra 9 stuyvers van xl. grooten vlaems 't pondt.
Bij slot van reeckeninge is er 1555 den 31 maert tekort gekomen 17220 libra 2 stuyvers 3 denarii en men wist geenen raedt om te betaelen. Alsoo men de gemeenten niet meer en mogt schatten, soo heeft men geligt losrenten, den penninck 12, om daermeden te lossen de lijfrenten, den penninck 6, en octroj daervan versogt ende verkreegen van den Konincklijcke Majesteyt in datum 9 december 1556, van 't geenen sij geligt hadden op de beslooten steden van Holland en nog ligten souden, tot hunnen ontlastinge.

IMPOSTEN

1 aem Rijnschen wijn Dortse ritsinge24 grooten

1 pinsoen Franschen wijn 24 grooten

1 oxhoofdt Franschen wijn 18 grooten

1 boot Spaanschen of

heeten wijnen van 3 aemen 36 grooten

1 tonne biers Delftsche maten,

die groter naar advenant 3 grooten

1 broute biers 41 atocks, stuck 2 grooten

Om deesen en diergelijcken belastingen was den koninck een tyran, maer sij souden sijn onsen genaedigen heeren Staaten, beloofden vrijedom en ontlastinge van schattingen en imposten. Ibid. fol. 44. [3 / 9]

Op dit voorverhaelden sinn speeldt dit volgende veersie:

Den wreeden Bloedt Handt Duc d'Alvռ.

nam van Een Ton Bier, een Stuijver en een halv:

maer onsen Genaedigen Heeren Staten,

neemen Agt en twintig Stuijvers, van de Half Vaten.

1570. Tot vertooning van Godts ongenaede over heel Nederlandt vanweegens de gepleegden mishandeling der beelden en kercken, den heyligen toegeweijdt, heeft Godt op Alderheyligendag eenen soo grooten storm ende watervloedt uyt den noordtwesten doen oprijsen als er nojt bij menschen gedencken geleeden was, houdende 't onweer aen twee etmaelen. Dijcken, dammen en sluysen konden den stoot niet uytstaen. De Zijp liep weg met al wat'er opstondt ende de steden, alsof hun de wereld ontsoncke waere, saten als in een woesten zee.
Ditselfde was in Waterlandt, Goijlandt, Vrieslandt, Groningerlandt, Emderlandt ende overal aen de zeekant.
Men schat in alles niet minder dan 100.000 menschen vergaen te sijn. Van het verdroncken vee was geene reeckening te maecken, werdende deesen vloedt om sijn gedenckwaerdigheydt genaemt Alderheyligenvloedt ofte anders de Tweede Sondvloedt ende werden dit jaarveersken uytgegeeven:

TrIstI aproh! serI LV gebVnt fata Nepotes

Terra fer MeDIo VIsa natare fraeto.

Dat is

ALL'erHeIIL'gen Noordt Westen VLoet

HeeL HoLLanDt sChIer In-sInCken Doet

Ibidem, folio 73.

Aanhangsel.
Bevat vele opmerkenswaardige gebeurtenissen en bijzonderheden van tijd tot tijd alhier voorgevallen

[Folio 1 / 77]

Vindt in een zeker boekje in kwarto (dat nog tegenwoordig onder mij berust) en voert tot titel; Volcomene Beschrijving van 't beleijdt der Latijnsche of Groote Schoole binnen Alckmaer.’ Op bevel en permissie van de edele magistraat in 't jaar 1659 te Alkmaar gedrukt bij IJsbrandt van Houten, dit navolgende opgetekend;’

‘Ex Tabulario Gymnasii nostri, Lector, hoc habe:

Tempore Joannis Murmellii Ruremondensis Rectoris Scholae Alcmarianae, erant Alcmariae Sexcenti Scholastici externi.

Ego enim Ipse in Loco Septimo tunc docebam plures quam Centum Auditores.

Sextanorum Praeceptor habebat eodem tempore sub se plures quam Centum Viginti Quinque.

Praeceptor Quartae Classis instituebat Centum et Quinquaginta Adolescentes.

Lector Tertii Loci docebat bene fidelitero Sexaginta Discipulos, vel paulo plures.

Rector in Secundo Loco habebat tot electos Discipulos, quot Salvator noster Apostolos.

Praeterea in Infimis Locis, scilicet Octavo et Nullo, erant fere Ducenti Tinones, partim Intranei et partim Extranei. Per me, Guilielmum Zuermond.’

1566. De 4^de juli was daar een Jan Aertsz., mandenmaker van Alkmaar die aanving te preken in 't openbaar, eerst buiten Hoorn bij het dorp Zwaag over de regulieren en terstond daarna buiten Alkmaar en daarna buiten Haarlem alwaar wel 5000 mensen bijeen liepen wiens harten en oren al naar vreemdigheid jeukten en kittelden en de eerste keer dat hij aan die van Amsterdam predikte was de 13^de juli van het jaar 1566 buiten de Haerlemmerpoort in 't veld omtrent de Rietvink en hij predikte en stond op een half vat ende had een leuning van sparren rondom en daar stonden velen met hellebaarden, zwaarden en stokken om hem te bewaren. Opkomst der Nederlandse Beroerten, folio 26.
De 14^de juli werd de eerste openbare predicatie bij die van de hervormde godsdienst buiten Hoorn gedaan door een mandenmaker van Alkmaar, genaamd Jan Arentsz. P. Bor, 2 boek. [2 / 78]

1567. Het krijgsvolk van Bredero passeerde met vliegende vaandels voorbij Amsterdam, plunderde het kartuizer klooster en daarna de abdij van Egmond Binnen, verbrandde de mooie bibliotheek, roofden kelken en alle kerkelijke sieraden. Deze abdij was van de orde van Benedictus waar de graven van Holland meest begraven liggen en van hier trokken ze voorts door Noord-Holland daar ze de Beeldenstormen. Opkomst der Nederlandse Beroerten, folio 36.
Ook pleegden ze met overdreven dapperheid en beestachtige ongeschiktheid door gans Nederland anno 1566 in de maand meest van augustus de 'afgrijselijkste beeldstormerijen en kerkschenderijen waarvan men in zijn leven nooit van gehoord heeft. De woorden 1 Machab. 3, vers 51 brengen effen het voorzegde jaar uit:

‘SanCta tVa ConCVLCata sVnt et ContaMInata.’

Dat is’

‘Uw heiligheden zijn vertreden
gelaakt, gestaakt, het hel geraakt.’

Kreten ook ondertussen moord en brand tegen hertog Alva en tegen de 10^de penning daar men nu de 5^de penning en meer betaalt.
Ze beklaagden zich en scholden de koning uit voor een tiran omdat ze gelezen hadden in մ privilegie boek van de Hof van Holland en in de oude rentenbrieven dat hij in 1554 door de ontvanger-generaal vanwege 't land van Holland, meester Arendt Cobel, een omslag geoctrooieerd had over allen schatbare landen, geestelijk en wereldlijk, vrije en onvrije, edel ende onedel, 1 stuiver over elke morgen (stuk land), neffens de ordinaire accijns van wijn en bier om hiermee te betalen de gewone land los- en lijfrenten die als toen per jaar beliepen de somma van 51699 libra, 9 stuivers en van 40 groten Vlaams 't pond.
Op slot van rekening is er 1555 de 31^ste maart tekort gekomen 17220 libra, 2 stuivers, 3 denarius en men wist geen raad om te betalen. Alzo men de gemeenten niet meer mocht schatten, zo heeft men gelicht losrenten, de penning 12 om daarmee af te lossen de lijfrenten, de penning 6, en octrooi daarvan verzocht en verkregen van de koninklijke majesteit de datum 9 december 1556 van hetgeen ze gelicht hadden op de besloten steden van Holland en nog lichten zouden, tot hun ontlasting.

ACCIJNS;

1 aam Rijnse wijn Dordtse ritsinge 24 groten

1 ½ aam Franse wijn 24 groten

1 okshoofd Franse wijn 18 groten

1 boot Spaanse of

heten wijnen van 3 amen 36 groten

1 ton bier Delfts maten,

de grote naar advenant 3 groten

1 brouw bier 41 satocks, stuk 2 groten

Om deze en diergelijks belastingen was de koning een tiran, maar ze beloofden dat ze zouden zijn van onze genadige heren Staten vrijdom en ontlasting van schattingen en accijns. Ibid. fol. 44. [3 / 9]

Op dit voor verhaalde zinspeelt dit volgende versje:

De wrede Bloed Hand Hertog Alva,’

Nam van Een Ton Bier, een Stuiver en een halve:

‘Maar onzen Genadige Heren Staten,

Nemen Acht en twintig Stuivers, van de Halve Vaten’.

1570. Tot vertoning van Gods ongenade over heel Nederland vanwege de gepleegde mishandeling der beelden en kerken de heiligen toegewijd heeft God op Allerheiligendag een zoՍ n grote storm en watervloed uit het noordwesten laten oprijzen zoals er nooit bij mensen gedenken geleden was en hield aan twee etmalen. Dijken, dammen en sluizen konden de stoot niet uitstaan. De Zijp liep weg met al wat er opstond en de steden, alsof hun de wereld gezonden was zaten als in een woeste zee.
Ditzelfde was in Waterland, Gooiland, Friesland, Groningerland, Emden land en overal aan de zeekant.
Men schat in alles dat er niet minder dan 100.000 mensen vergaan zijn. Van het verdronken vee was geen rekening te maken en werd deze vloed vanwege zijn gedenkwaardigheid genaamd Allerheiligenvloed of anders de Tweede Zondvloed en werd dit jaar een versje uitgegeven

‘TrIstI aproh! serI LV gebVnt fata Nepotes

Terra fer MeDIo VIsa natare fraeto.’

Dat is.

ALLerHeIligen Noord Westen VLoed

HeeL HoLLanD sChIer In-zInKen Doet.

Ibidem, folio 73.

1572. Alckmaer (eertijdts seer befaemdt door de schoolen bij Joannes Murmellius aldaer opgerigt, waeruyt onder and're voortreffenlijcken mannen is voortgekomen Petrus Nannius, de eer van sijn vaderlandt, een volmaeckt redenaer en godtsgeleerde, professor in 't Buslidiaener Collegie tot Loven) heeft ten noorden van de stadt, digt bij derselver muuren, een clooster geleegen gehadt, bewoont bij seer ijverige, godtvrugtige en geleerden broederen, die den regel opvolgden van den Heylige Franciscus van Assisien, welck clooster aen onsen vaderlijcke stadt nog een veel voortreffelijcker naem heeft naegelaeten, uytleeverende ses ouden dapp'ren helden en standtvastigen bloedtgetuygen van het regtsinnigen geloof, uytgesonden tot een seer glorieuse strijdt, welckers hoofdt- en leydtsman alsoock guardiaen was eene Daniel Arendonck, gebooren binnen Kamp-Veere, geen onvermaerde plaets in Zeelandt. Deesen man was geliefdt bij allen burgers en allen vroomen en regtzinnigen, sijnde een ijverige liefhebber van de catholycken godtsdienst, aensienlijck door sijn gestaedigen sorgen, vasten, waecken en bidden, waerdoor hij selfs in de kragt sijn'er jaeren seer mager en bleeck geworden was, van een seldtsaeme kennis en geleerdtheydt in de heyligen blaederen en schriften der oudtvaders etc., weshalven hoe grooter eer onsen Arendonck om deesen dingen wierdt toegeleydt, hoe veel klijnder hij tragten te sijn bij sigselfs en minder te schijnen als sijn medenbroederen, welcken in deesen eerenstrijdt opvolgden Cornelius van Diest, overste van Sint-Clarenclooster bij Alckmaer, gesprooten uyt een [4 / 80] eerlijcken familie en rijcken ouders, wiens aengesigt selfs in sijner afgaenden ouderdom ter oorsaeck van sijn gewisse nog jeugdig was. Sijn taal, alhoewel hij een der voornaemsten predikers van sijn tijdt was, scheen vol van de Goddelijcken Genaeden en besprengt met het sout des Heyligen Evangeliums, soodat den Geest des Heeren ten vollen in hem uytblonck, gelijck Joannes Nardenus, een seer aengenaem man, een medenamptgenoot was sijner bedieninge bij de nonnen.
Soo was hij oock een medgezel in deesen strijdt en costermeester van de kerck der minnenbroeders. Deesen wierden oock vergeseldtschapt door Louies van Arquennes uyt Walsch Brabant van geboorten, nog nauwelijcks twee jaeren geprofessiedt, een seer sedig jongeling, daerenboven nog van twee and'ren leeckenbroeders, Hadrianus Goudanus, seer neerstig wagter van het klooster, en Engelbregt ter Hoog, een seer sober en arbeydtsaem man.
Alckmaer alleen nog eenigen daegen blijvende wanckelen naedat de and'ren steeden van 't Noorder Quartier sig reets voor de prince van Oranje als gouverneur en de koning, maer tegen duc d' Alba verklaert hadden. Wanneer de minnenbroeders vol schrick en vrees wilden vertrecken, soo riepen de burgermeesters die tot sig, en spraecken haer een moedt in 't lijf, seggende sorg te sullen draegen dat sij aen lijf of goedt niet souden beschaedigt werden, meteen haer verseeckende dat sij genoegsaem van leeftogt souden voorsien worden.

Van gelijcken soo riepen sij Eilardus van Waterlandt, de coster der kerck (die nae Haerlem gevlugt was), met schoonen beloften terug.
Ondertusschen de vijanden (door den opengebroocken poort) ingelaeten sijnde, soo wierden de minnenbroeders (tragtende te vlugte) door de burgers wederhouden en niemandt wierdt in de stadt gevonden die deselven dorst ontfangen of verschuylen.
Arendonck en Cornelius, voor het altaer staende met veel sugtingen en benauwden gemoederen, worden van deesen rovers met groot geweldt gevat en met de gordels daer sij meden aengedaen waeren, weggesleept.
Waerop (de verd'ren broederen verstuyvende) soo werden Joannes Nardenus en Hadrianus, door verbaestheydt herwaerts en derwaerts lopende, oock aengerandt en in de gevanckenisse gesmeeten. Nae drie daegen wierden sij uyt het gevangenhuys gehaelt, op waegens geset en soo nae Enckhuijsen gevoerdt onder 't geleyden van den hoofdtman Foxus (een Fries van bekende wreedtheydt) en, omdat hij manck ging Houten Been genaemdt, met meer and'ren van dat slag van volck. Deesen broeders, wanneer sij de stadt sogten uyt te geraecken, hadden haer psalm-, misboecken en breviarien getragt meden te nemen. Deesen uyt haer mouwen getoogen hebbende, slaan sij daermeden op de hoofden deeser mannen, eerwaerdig door greijsigheydt en ouderdom, en smijten die op een onwaerdige wijse in derselver aengesigt. Bij geval was daer een bierkroeg op de weg daer de wagens stil hielden om den dorst te lessen, daer dit woesten volck altoos mede behebt is, en een beecker vol bloedt, 't geen van biest sterckelijck ter neus uyt liep, door deesen fielen opgevangen en uytgedroncken sijnde, soo brengen sij dat deesen broeders deesen woorden tegelijck uytende: ‘Herwaerts gij woesten wolven, werdt nu versaedigt met uw eygen bloedt, die soo dickwils nae het onsen gedorst heeft.’ De waegens waeren nog nauwelijcks buyten Hoorn gekomen als wanneer sij een kondtschapper vooraf te paerdt nae Enckhuijsen afsenden, die daer opendtlijck uytriep dat men nu ijndelijck [5 / 81] overwonnen hadt, het verraedt ontdeckt en de verraeders aenstondts te verwagten waeren. Op dit gerugt vliegt de meenigten te voorschijn, anderen vervoegen sig in de stoepens der huysen, sommigen vertoonen haer in de vensters, vraegende wat daer te doen was, totdat ijndelijck deesen mannen gebonde voortgevoert werdende, alles in rep en roer stondt.
In de stadt was seeck're Gerard van Berckenroden, een wreedt en onweetendt mensch, die den prins van Oranje veel vertrouden, als die de priesterlijcke cap had op den thuyn gehangen en (die uyt sijn vaderlandt gebannen) het opperbewindt in de stadt hadt. Deesen, Arendonck tot sig geroepen hebbende en ongeweijdt broodt (een hostie die de regtsinnigen priesters in 't opofferen gebruycken) hebben doen tevoorscheijn brengen, werdt geseydt op deese wijse hem te hebben aengesproocken: ԉs dit U Godt die gij tot nog toe soo godtvrugtig hebt aengebeeden? Is dit u Christus Jezus daer gij all u heyl van verwagt?
Waerom vreesdt gij als verstomdt sijnde u gedagten en gevoelen te uyten?ՠ
Het kloeckmoedige antwoordt van deese standtvastige campioen, siet dat omstandig in P. Opmeer, Holl. Cathol. Mart., boeck 2^de deel, 2^de hoofdstuck, pag. 26. Den wreedtaerdt, deesen goddelijcken woorden gehoort hebbende, wierdt in een onstuymige raezernije vervoert en Arendonck met sijn medgezellen nae de galge laetende voeren, verklaerdt hij die als wederspannigen en vijanden van 't vaderlandt om de aenstaende dag opgehangen te werden.
Deesen broeders daerop (gesaementlijck in de gevanckenisse sijnde opgeslooten) biegten malckanders sonden, in haer gebeeden dien nagt vierig hebbende uytgestort, setten sij onvermoeidt voort 't werck van haer saeligheydt.
Den volgende dag (sijnde het feest van Sint-Jans geboorten) den 24 juny, even nae der sonnenopgang, soo laet den oversten Hadrianus, den oppasser van het clooster, voor sig brengen, hem afvergende, of hij onder het voorstel van sijn lijfbehoudenis sijn medgesellen wilden opknoopen, waerop deesen grijsaert, eerwaerdig door ouderdom, sig dusdaenig liet hooren:
ԓterven kan ick (seyde hij), maer beul te sijn dergeenen, die mij in het geloof hebben geoeffent, is mijn onmogelijck.ռ/span>

1572. Alkmaar (eertijds zeer befaamd door de scholen bij Joannes Murmellius aldaar opgericht waaruit onder andere voortreffelijke mannen zijn voortgekomen; Petrus Nannius, de eer van zijn vaderland, een volmaakt redenaar en godgeleerde, professor in 't Buslidiener College te Leuven) heeft ten noorden van de stad, dicht bij diens muren een klooster liggen gehad en bewoond bij zeer ijverige, godvruchtige en geleerde broeders die de regel opvolgden van de Heilige Franciscus van Assisi, welk klooster aan onze vaderlijke stad een nog en veel voortreffelijker naam heeft nagelaten en gaf uit zes oude dappere helden en standvastige bloedgetuigen van het rechtzinnige geloof, uitgezonden tot een zeer glorieuze strijd wiens hoofd- en leidsman als ook gardiaan was ene Daniel Arendonck, geboren binnen Kamp-Veere, geen onbekende plaats in Zeeland. Deze man was geliefd bij alle burgers en alle vromen en rechtzinnige, was een ijverige liefhebber van de katholieke godsdienst, aanzienlijk door zijn gestadig zorgen, vasten, waken en bidden waardoor hij zelfs in de kracht van zijn jaren zeer mager en bleek geworden was, van een zeldzame kennis en geleerdheid in de heilige bladeren en schriften der oudvaders etc., weshalve hoe grote eer onze Arendonck om deze dingen werd toegelegd, hoe veel kleiner hij trachtte te zijn bij zichzelf en minder te schijnen dan zijn medebroeders die in deze eren strijd opvolgde Cornelius van Diest, overste van Sint-Clarissenklooster bij Alkmaar, gesproten uit een [4 / 80] eerlijke familie en rijke ouders, wiens aangezicht zelfs in zijn afgaande ouderdom ter oorzaak van zijn geweten nog jeugdig was. Zijn taal, alhoewel hij een der voornaamste predikers van zijn tijd was, scheen vol van de Goddelijke Genaden en besprengt met het zout van het Heilige Evangelie zodat de Geest der Heren ten vollen in hem uitblonk, gelijk Joannes Nardenus, een zeer aangename man en een mede ambtgenoot was in zijn bediening bij de nonnen.
Zo was hij ook een metgezel in deze strijdt en koster-meester van de kerk der minnenbroeders. Dezen werden ook vergezelschapt door Louies van Arquennes uit Waals Brabant van geboorten, nog nauwelijks twee jaren geprofesseerd een zeer zedige jongeling, daarenboven nog van twee andere lekenbroeders, Hadrianus Goudanus, een zeer vlijtige wachter van het klooster, en Engelbregt ter Hoog, een zeer sober en arbeidzaam man.
Alkmaar die alleen nog enige dagen bleef wankelen nadat de andere steden van 't Noorderkwartier zich reeds voor de prins van Oranje als gouverneur en koning, maar tegen hertog Alba verklaard hadden. Wanneer de minnenbroeders vol schrik en vrees wilden vertrekken zo riepen de burgermeesters die tot zich en spraken hen een moed in het lijf en zeiden zorg te zullen dragen dat zij aan het lijf of goed niet zouden beschadigd worden, meteen verzekerden ze hen dat ze van voldoende leeftocht zouden voorzien worden.

Van dergelijke zo riepen zij Eilardus van Waterlandt, de koster der kerk (die naar Haarlem gevlucht was), met mooie beloften terug.
Ondertussen waren de vijanden (door de opengebroken poort) ingelaten en zo werden de minnenbroeders (trachten te vluchten) door de burgers weerhouden en niemand werd in de stad gevonden die hen durfde te ontvangen of verschuilen.
Arendonck en Cornelius die voor het altaar stonden met veel verzuchten en benauwde gemoederen worden van deze rovers met groot geweld gevat en met de gordels waarmee ze aangedaan waren weggesleept.
Waarop (de verdere broederen stoven weg) zo werden Joannes Nardenus en Hadrianus, die vanwege verbazing herwaarts en derwaarts liepen ook aangerand en in de gevangenis gesmeten. Na drie dagen werden ze uit het gevangenhuis gehaald, op wagens gezet en zo naar Enkhuizen gevoerd onder het begeleiden van de hoofdman Foxus (een Fries van bekende wreedheid) en, omdat hij mank ging werd hij Houten Been genaamd, met meer anderen van dat slag van volk. Deze broeders, toen ze uit de stad zochten te raken hadden ze hun psalm-, misboeken en brevieren getracht mee te nemen. Toen ze die uit hun mouwen getrokken hadden sloegen ze daarmee op de hoofden van deze mannen, eerwaardig door grijsheid en ouderdom en smeten die op een onwaardige wijze in hun aangezichten. Bij toeval was daar een bierkroeg op de weg daar de wagens stilhielden om de dorst te lessen, daar dit woeste volk altijd mee behept is, en een beker vol bloed hetgeen van biest sterk ter neus uit liep en door deze fielten opgevangen en uitgedronken werd zo brachten ze het deze broeders en uitten tegelijk deze woorden; “Herwaarts gij woeste wolven, wordt nu verzadigd met uw eigen bloed die zo vaak naar de onze gedorst heeft.’ De wagens waren nog nauwelijks buiten Hoorn gekomen als wanneer zij een kondschapper vooraf te paard naar Enkhuizen zonden die daar openlijk uitriep dat men nu eindelijk [5 / 81] overwonnen hadt, het verraad ontdekt en de verraders aanstonds te verwachten waren. Op dit gerucht vliegt de menigte te voorschijn, anderen vervoegen zich op de stoepen van de huizen, sommigen vertonen zich in de vensters en vroegen wat daar te doen was totdat eindelijk deze mannen gebonden voort gevoerd werden en alles in rep en roer stond.
In de stad was zekere Gerard van Berckenroden, een wreed en onwetend mens die de prins van Oranje veel vertrouwde als die de priesterlijke kap op de wilgen had gehangen en (die uit zijn vaderland gebannen) het opperbewind in de stad had. Deze riep Arendonck tot zich en heeft een ongewijd brood (een hostie die de rechtzinnige priesters in 't opofferen gebruiken) tevoorschijn laten brengen en werd op deze wijze tot hen gezegd; ԉs dit Uw God die gij tot nog toe zo godvruchtig hebt aanbeden? Is dit uw Christus Jezus daar gij al u w heil van verwacht?
Waarom vreest gij het als verstomd te zijn uw gedachten en gevoelen te uiten?ՠ
Het kloekmoedige antwoord van deze standvastige kampioen was, ziet dat omstandig in P. Opmeer, Holl. Cathol. Mart., boek 2^de deel, 2^de hoofdstuk, pagina 26. De wreedaard die deze goddelijke woorden hoorde werd in een onstuimige razernij vervoerd en liet Arendonck met zijn metgezellen naar de galg voeren en verklaarde hij die als weerspannige en vijanden van 't vaderland om de aanstaande dag opgehangen te worden.
Deze broeders daarop (die gezamenlijk in de gevangenis waren opgesloten) biechten elkaars zonden en hun gebeden hebben ze die nacht vurig uitgestort en zetten onvermoeid voort het werk van hun zaligheid.
De volgende dag (was het feest van Sint-Johannes geboorte) de 24^ste juni, even na de zonsopgang zo liet de oversten Hadrianus de oppasser van het klooster voor zich brengen en vroeg hem of hij onder het voorstel van zijn lijfbehoudenis zijn metgezellen wilden opknopen, waarop deze grijsaard, eerwaardig door ouderdom, zich dusdanig liet horen:
ԓterven kan ik (zei hij), maar beul te zijn van diegene die mij in het geloof hebben geoefend is mij onmogelijk.ռspan style='mso-bidi-font-style: italic'>

Een weynig daernae, omtrent 5 uuren, wierdt deesen aen een galg opgehangen, opgeregt voor 't stadthuys op de Bredenstraet. Voorts wierden de verderen minnenbroeders derwaerts gevoert, welckers oversten Daniel driemaal den 30^ste psalm Ԉeere in U heb ick gehooptՠetc. met luyder stemme hebbende opgeseydt (dat het duydelijck van den omstanders kon gehoort werden), beval sijn ziele aen sijn Schepper, weynig bekommerdt wegens 't lichaem, 't geen eenmael in heerlijckheydt sullende verrijsen, aenstondts door den strop verbroocken wierdt. Hiernae wierden de and'ren oock opgehangen naedat den Saeligmaecker Christus allen deesen sijnen bloedgetuygen en treffelijcken beleijders Sijnes Naams uytneemendt gesterckt hadt.
Nae den middag tegens den avondt wierden de lijcken deser heyligen martelaeren buyten de Noorderpoort (die nae Medenblick loopt) gevoerdt op den oever eener rievier en een plaatsie, Mullem genaemt (daer de visschers haer ledigen netten pleegen te droogen), daer die eenigsindts bedeckt wierden door den dreck en slijck van de zee opgeworpen.
Maar wonderen vergezellen de glorie van dit waeragtig martelaerschap dat (naementlijck) ligten verscheenen sijn verscheyde nagten nae een op die plaatse bijsonder, wanneer met oploopender zee deesen lijcken in het water gesien wierden, die naederhandt [6 / 82] op een onbekende plaats begraeven sijn.

P. Opmeer, Holl. Cathol. Mart., b. 2^de d., 2^de hooftdeel, pag. 20 tot 28. Den 28 juny heeft sig de stadt Alckmaer voor de prince van Oranje verklaert, afsweerende den hertoge van Alva.

P. Bor, 6 boeck.

1573. Den 24 augustus is binnen Alckmaer (als de stadt van don Frederick belegert was) gestorven Jan Arendtsz., mandenmaecker, die seer ieverig, heymelijck en openbaer, de hervormde godtsdienst op verscheyden plaetsen gepredickt hadt. Ontstelde Leeuw, pag. 450.

Geduurende de belegering van Alckmaer onderkroopen de burgers den 15 september een loopschans van den vijandt, aen de zuydtzijde van de stadt, vanwaer sij met goede buyt wederkeerden ende met eenen gevangen Spanjaerdt met naeme Hieronimo de Arbieu, deesen op beloften en vasten toesegginge van 't leven, melden en openbaerden verscheyden saecken tot sonderlingen dienst van 't landt, gelijck het oock naemaels bleecke. Egter wierdt hem geen woordt gehouden, maer de galg tot loon gegeeven, agtende dat het houden der beloften van hunnen lust en pleysier hing. Opkomste der Nederlandtsche Beroerten, folio 106.

Den 3 december 's morgens omtrent 6 uuren is Eijlardus Waterlandt Willemsz. van Haerlem (langen jaeren de kerck tot Velsen hebbende, maer nu de kerckelijcken dienst hier tot Alckmaer waerneemende) beneevens David Leonardtszoon, neeff van Conraad Olenius, eertijdts een vermaerdt landtmeeter in 's Graevenhaegen, medenwercker in den wijngaerd des Heeren, eerst Eijlardus, nog niet ten vollen het 44^ste jaar sijns ouderdoms bereyckt hebbende, en daernae David, op de steenen brug, vanwaer langs de Langenstraet men de Grooten Kerck beschouwdt, aen een galg (daertoe expres opgerigt) door order van Cabeljauw (anders genaemt Jacob Mullem), een Vlaming van geboorten, en 't bevel voerende over de stadt en 't guarnizoen, een man van een wreeden aert en bitter van gemoedt tegen de regtsinnigen, en Willem Sonnenberg, desselfs luytenandt, op de klagten der predikanten opgehangen.

Tegens den avondt (de lijcken deezer heyligen martelaeren van de galg gelaeten sijnde) werden langs de Breestraet nae het kerckhof op een wagen gevoerdt en daer door de stadtslijckbesorger eerst van haer klederen beroofdt en daer bloot gelaeten totdat sij eyndelijck in een cuyl werden gesmeeten nae het oosten in een graesige weyde, de jongens haer naecktheydt staande uyt te jouwen en haer half begraeven lichaemen met dreck en vuyligheydt ophoopende.
Maer de naacktheydt haarer leden, of de geringheydt van het graf heeft deesen martelaeren geenig leedt toegebragt, dewijl haeren zielen omhangen met de mantel der geregtigheydt, gelooff en waerheydt, onder het grootaltaer roepen, seggende: 'Hoe lange o Heere! en wreeckt gij ons bloedt niet van de inwoonderen der aerden. P. Opmeer, Nederl. Cathol. Mart., b. 2^de deel, 13 hooftd., pag. 207.

1575. Den 22 january was het een stercken windt en uytermaaten geweldigen storm, soodat er veel dijcken in de Nederlanden doorbraecken, onder and'ren in Noordt-Hollandt brack den Huijgendijck in en de Galgdijck, soodat Geestmeerambagt van 't binnenwater onderliep en allen die molens (op n nae) waeyden om en daer geschieden groote schaeden aen huysen. De zeedijcken [7 / 83] hielden 't nog tegen, maer wierden seer beschaedigt. P. Bor, 8^ste boeck, fol. 87.
Den 11 april is tot Alckmaer een kerckvergaedering van Noordt-Hollandtsen predicanten gehouden, daervan de leer en kerckord're wierdt gehandelt en eenigen geschillen tusschen predicanten ter nedergeleydt. P. Bor, 8 b., fol. 109.
Den 15 december was eene geweldige grooten storm in Hollant en de dijcken in 't Noorder Quartier wierden soo gebroocken, dat men meynden, geheel Noordt-Hollandt ingevloeydt soude hebben, dog Godt voorsag het dat de windt in 't kort ten noordtoosten liep. P. Bor, 8 b., fol. 131.

1576. Den 3 january was er weder een grooten storm in Hollandt, waerdoor de Schooreldijck, van Krabbendam af tot den slaeper toe, soo afgespoelt was dat tot sommigen plaetsen niet een hondt daerover mogt gaen. Den ouden Vrieschen Zeedijck en veelen and'ren dijcken waeren oock geheel aen stucken, soodat, indien deesen storm nog maer een half uur geduurt had, geheel Noordt-Hollandt genoegsaem verlooren hadt geweest. Dan Godt voorsag het genaedelijck. P. Bor, 8 b., fol. 131.

1577. Den 11 november 's avondts nae vijf uuren sag men in de Nederlanden een schrickenlijcke staertsterre, in den 15^de graad des Steenbocks. De roede was gevaerlijck om aen te sien en stondt bijnae den geheelen winter. In 't beginsel had een vuurige roode couleur, daernae bleecker. Sijn staert streckten van den westen ten oosten en buygden sijn zijde nae het zuyden maanswijse wat hol nae den zuyden. Bor, 11 b.; Meteren, 7 b., fol. 143.

Een weinig daarna, omtrent 5 uur, werd deze aan een galg opgehangen opgericht voor 't stadhuis op de Breedstraat. Voorts werden de verdere minnenbroeders derwaarts gevoerd wiens overste Daniel driemaal de 30^ste psalm Ԉeer in U heb ik gehooptՠetc. met luide stem heeft gezegd (zodat het duidelijk van de omstanders kon gehoord worden), en beval zijn ziel aan zijn Schepper en was weinig bekommerd om het lichaam 't geen eenmaal in heerlijkheid zal verrijzen en aanstonds door de strop gebroken werd. Hierna werden de anderen ook opgehangen nadat de zaligmaker Christus al deze zijn bloedgetuigen en voortreffelijke belijders uitnemend gesterkt had.
Na de middag tegen de avond werden de lijken van deze heilige martelaren buiten de Noorderpoort (die naar Medemblik loopt) gevoerd op de oever van een rivier en een plaatsje Mullem genaamd (daar de vissers hun lege netten plegen te drogen), daar die enigszins bedekt werden door de drek en slijk van de zee opgeworpen.
Maar wonderen vergezellen de glorie van dit waarachtige martelaarschap zodat (namelijk) lichten verschenen en verschillende nachten na elkaar vooral op die plaats wanneer met oplopende zee deze lijken in het water gezien werden die naderhand [6 / 82] op een onbekende plaats begraven zijn.

P. Opmeer, Holl. Cathol. Mart., b. 2^de d., 2^de hoofddeel, pagina 20 tot 28.

De 28^ste juni heeft zich de stad Alkmaar voor de prins van Oranje verklaard en zweerde af de hertog van Alva.

P. Bor, 6^de boek.

1573. De 24^ste augustus is binnen Alkmaar (toen de stad van don Frederick belegerd was) gestorven Jan Arendtsz., mandenmaker, die zeer ijverig, heimelijk en openbaar de hervormde godsdienst op verschillende plaatste gepreekt had. Ontstelde Leeuw, pagina 450.

Gedurende de belegering van Alkmaar kropen de burgers de 15^de september onder een loopschans van de vijand aan de zuidzijde van de stad vanwaar ze met goede buit weerkeerden en met een gevangen Spanjaard met naam Hieronimo de Arbieu. Deze, op beloften en vaste toezegging van 't leven, meldde en openbaarde verschillende zaken tot bijzondere dienst van 't land, gelijk het ook later bleek. Echter werd hem geen woord gehouden, maar de galg tot loon gegeven en achten dat het houden der beloften van hun lust en plezier afhing. Opkomst der Nederlandse Beroerten, folio 106.

De 3^de december 's morgens omtrent 6 uur is Eijlardus Waterlandt Willemsz. van Haarlem (die lange jaren de kerk te Velsen had, maar nu de kerkelijke dienst hier te Alkmaar waarnam) benevens David Leonardtszoon, neef van Conraad Olenius, eertijds een vermaard landmeter in 's Gravenhagen, medewerker in de wijngaard der Heer, en eerst Eijlardus, die nog niet ten vollen het 44^ste jaar van zijn leven bereikt had en daarna David op de stenen brug vanwaar langs de Langstraat men de Grote Kerk aanschouwt aan een galg (daartoe expres opgericht) op orde van Kabeljauw (anders genaamd Jacob Mullem), een Vlaming van geboorte die 't bevel voerde over de stad en 't garnizoen, een man van een wrede aard en bitter van gemoed tegen de rechtzinnige, en Willem Sonnenberg, zijn luitenant, op de aanklachten der predikanten opgehangen.

Tegen de avond (de lijken van deze heilige martelaren waren aan de galg gelaten) werden ze langs de Breedstraat naar het kerkhof op een wagen gevoerd en daar door de stadslijkbezorger eerst van hun kleren beroofd en daar bloot gelaten totdat ze eindelijk in een kuil werden gesmeten naar het oosten in een grazige weide, de jongens hun naaktheid stonden uit te jouwen en hun half begraven lichamen met drek en vuiligheid ophoopten.
Maar de naaktheid van hun leden of de geringheid van het graf heeft deze martelaren geen leed toegebracht omdat hun zielen omhangen met de mantel der gerechtigheid, geloof en waarheid onder het grote altaar riepen en zeiden: 'Hoe lang, o Heer! wreekt gij ons bloed niet van de inwoners der aarde. P. Opmeer, Nederl. Cathol. Mart., b. 2^de deel, 13 hoofdstuk, pagina 207.

1575. De 22^ste januari was het een sterke wind en uitermate geweldige storm zodat er veel dijken in de Nederlanden doorbraken, onder andere in Noord-Holland brak de Huigendijk in en de Galgendijk zodat het Geestmerambacht van 't binnenwater onderliep en alle molens (op n na) omwaaiden en daar geschiedde grote schaden aan huizen. De zeedijken [7 / 83] hielden 't nog tegen, maar werden zeer beschadigd. P. Bor, 8^ste boek, folio 87.
De 11^de april is te Alkmaar een kerkvergadering van Noord-Hollandse predikanten gehouden waar van de leer en kerkorde werd gehandeld en enige geschillen tussen predikanten neergelegd. P. Bor, 8 b., folio 109.
De 15^de december was een geweldige grote storm in Holland en de dijken in 't Noorderkwartier werden zo gebroken zodat men meenden dat geheel Noord-Holland ingevloeid zou hebben, dog God voorzag het zodat de wind in 't kort ten noordoosten liep. P. Bor, 8 b., folio 131.

1576. De 3^de januari was er weer een grote storm in Holland waardoor de Schoreldijk, van Krabbendam af tot den slaper toe, zo afgespoeld werd zodat tot sommigen plaatsen niet een hond daarover mocht gaan. De oude Friese zeedijk en vele andere dijken waren ook geheel aan stuken zodat, indien deze storm nog maar een half uur langer geduurd had, geheel Noord-Holland genoegzaam verloren was geweest. Dan God voorzag het genadiglijk. P. Bor, 8 b., folio, 131.

1577. De 11^de november 's avonds na vijf uur zag men in de Nederlanden een verschrikkelijke staartster in de 15^de graad der Steenbok. De roede was gevaarlijk om aan te zien en stond bijna de gehele winter. In 't beginsel had het een vurige kleur en daarna bleker. Zijn staart strekte van het westen ten oosten en boog zijn zijde naar het zuiden maanvormig wat hol naar het zuiden. Bor, 11 b.; Meteren, 7 b., folio, 143.

1580. Den 6 april is door allen de Nederlanden een merckelijcken aerdtbevinge gevoeldt, soodat de aerde hem verhief en schudde en hier en daer eenigen steenen van kercken en toorens wierden afgesmeeten, 't welck in Nederlandt noyt veel is gevoelt geweest. P. Bor, 14 b.; E. van Meteren, 10 b., fol. 185.

1589. Den 25 july is de Buurkercke tot Egmondt Binnen gevallen in een heeten sonnenscheijn weer, soodat men niet bemercken kon waer dat de windt vandaen quam. Chronyck van Egmondt, pag. 127.

1596. Den 3 en 4 maert is de noordtse toorn tot Egmondt Binnen gevallen, blijvende alleen een stuck aen de westzijde staen. In 't vallen van deesen tooren is een gedenckwaerdige saeck gebeurt, want onder deselven was een arme vrouw woonende, die nog onbeschaedigt onder de ruinen der steenhopen wierdt gevonden en opgehaelt, tot grooten verwondering van ontallijck veel aenschouwers. Chron. van Egmondt, pag. 128.

1597. Den 12 may was tot Egmondt Binnen een grooten brandt, soodat 10 huysen geheel in de assche sijn gelegt. Chron. van Egmondt, pag. 128.
Den 2 july overleedt den oversten Dirck Sonoj op't casteel ten Dijck in Groeningerlandt, oudt sijnde 68 jaeren. P. Bor, 2 b., fol. 102; Velius, 4 b., pag. 269.
Den 15 augustus waeyden met een vollen maan en springvloedt een grouwelijcken noordtwesten storm, die soo hoog zee maeckten dat het een voet hoger was als Alderheyligenvloedt in den jaere 1570, waerdoor op eenigen plaetsen de dijcken scheurden en op eenigen plaetsen 't water daer boven overliep. J. van den Sande, 2 b. [8 / 84]

1607. In september en de volgende maandt is er in Nederlandt een staertsterre gesien, haer vertoonende in 't westen den staert nae 't oosten, begon omtrent ter middernagt op te komen, scheen klaer, maer nam terstondt af, besonder aen den staert van dag tot dag verduysterende, en bleef eyndelijck geheel weg. Meteren, 28 boeck.

1608. Den 9 february reedt men met paerden en sleeden van Harlingen op Amsterdam over 't ijs en soo fellen vorst en soo grooten kouden als in eenigen jaeren niet vernoomen is geweest. P. Wins., 20 boeck.

1610. Den 22 en 23 january is het zeewater door een noordtwesten windt soo hoog opgeloopen, dat het t'Amsterdam over de Warmoesstraet heen liep, soodat allen de kelders buytendijcks daer vol waeter raeckten. In de Sint-Anthoniesdijck brack oock een gat, veel roeden lang, en 't water quam veel hoger als 't op Alderheyligen gedaan hadt. Beschrijving van Amsterdam, 6 boeck. Den 7 july is bij slotvonnis van de burgermeesters en vroedtschap der stadt Alckmaer Cornelis van Hille, predikant van de hervormde godtsdienst, van sijn dienst afgeset en de stadt ontseydt. J. Triglandi, Kerckenlijcke Historie, fol. 514.

1611. Den 26 juny, nae een grooten droogten, was geheel Nederlandt door oock een grooten stormwindt die niet lang en duurden, en was op eenigen plaetsen 's morgens, op anderen op den middag. De grootsten eyckenboomen waeyden met wortel en all uyt de grondt, veel huysen storten in en deede een groote schaede, maer ging haest over. E. van Meteren 30 boeck.

1618. In de maandt november heeft sig vertoondt een ongewoone sterre of comeet met een lange haeragtige staert, streckende haer spitsen nae 't westen, weesende eerst vuurig van couleur en veranderde daernae in verscheyden couleuren, en 't laesten in witten. Sij heeft haer geopenbaert in 't teycken van Libra, stondt tot Cersmis toe, en was in den aensien schrickelijck en bij veelen van een teycken van de droevige onlusten in Duijtslandt opgekomen.

P. Bor, 6 deel; Carions 2 boeck, Hist. Verhael, pag. 14.

1624. Den 13 october op sondag was in de Vereenigden Nederlanden een geweldigen swaeren storm met een stijven zuydenwindt, soodat veelen boomen uyt de aerden gevoert en veel schepen omgeworpen wierden en geschieden alom grooten schaeden. Wassenaer, 8 deel, pag. 9.

1625. Den 7 en 8 maert liep de windt ten noorden en die verhief haer 's avondts tegen de springvloedt van den niuwen maan, dat het water in de Zuijderzee en binnen Amsterdam soo hoog liep als op Alderheyligenvloedt in 't jaer 1570, tot op 1½ duym geteeckent aen den Damsluys, alwaer met dit gedigt de hoogten en het jaer geteyckent is:

Het Iaar en PeIL, hIer aengeWeesen Is;

Hoe op NoVeMber De Zee gereesen Is.

Լ/span>s Nagts stondt het water op het midden van den Dam en aen de drumpels van de huysen op den Niuwendijck en Warmoesstraet, de sluysen liepen over, de paalen keerden geen buyten leggende scheepen, mits sij binnen quamen. Tusschen Muijden en den Berg liep veel dijcks weg, bij Bunschoten niet weynig. In Texel sijn meden veel plaatsen ingeloopen, de stadt Harlinge stondt in noodt om gantsch weg te geraecken en bij menschengeheugen wist niemandt van hoger vloedt. L. van Santen, pag. 53, Beschrijving van Amsterdam, 6 boeck.

1627. Den 7 december ontstondt er soo heftigen windt in de Seventien Nederlandtschen Landtschappen dat allen plaetsen, aen de wateren geleegen, daervan schaeden leeden. Tot Rotterdam liep het waeter soo hoog als in 57 jaer niet gestaan hadt, in 't landt van [9 / 85] der Goes liepen seeven polders in, in Colijnspolder drie plaetsen, de Kauwensteijnse Dijck was in groot gevaar. Omtrent Bergen op den Zoom was de schaede over de 50.000 gulden aen de wercken geschat, dog alsoo de windt zuydtwest was, hadden de Hollandtsen kusten 't minsten gevaer. Wassenaer. L. van Santen, pag. 59.

1634, 35, 36, en 37 was hier in Hollandt een noyt gehoorden tulpenhandel waervan in geen historien eenig exempel te vinden is, steijgerende de prijsen daervan tot soo een ongelooffelijcken hooge waerden dat deselven verre het goudt quamen te overtreffen, soodat een tulpenbol, het aer ongelijck, veel meer quam te kosten als wel een aer goudt.
Tot bewijs hiervan (onder veelen exemplen aengeteeckent in een boeckie, voerende tot titel Drie Saemenspraecken tusschen Waermondt en Gaergoedt, over de Op- en Ondergang van Flora, tot Haerlem bij Joannis Marshoorn 1734 in octavo gedruckt) staat:

1580. De 6^de april is door allen Nederlanden een opmerkelijke aardbeving gevoeld zodat de aarde zich verhief en schudde en hier en daar enige stenen van kerken en torens werden afgesmeten, wat in Nederland nooit veel is gevoeld geweest. P. Bor, 14 b.; E. van Meteren, 10 b., folio 185.

1589. De 25^ste juli is de Buurkerk te Egmond Binnen gevallen in een hete zonneschijn weer zodat men niet bemerken kon waarvan de wind vandaan kwam. Kroniek van Egmond, pagina 127.

1596. De 3^de en 4^de maart is de noordse toren te Egmond Binnen gevallen en bleef alleen een stuk aan de westzijde staan. In 't vallen van deze toren is een gedenkwaardige zaak gebeurd, want onder die woonden een arme vrouw die nog onbeschadigd onder de runes der steenhopen werd gevonden en opgehaald tot grote verwondering van ontelbare vele toeschouwers. Kroniek van Egmond, pagina 128.

1597. De 12^de mei was te Egmond Binnen een grote brand zodat 10 huizen geheel in de as zijn gelegd. Kroniek van Egmond, pagina 128.
De 2 juli overleed de oversten Dirck Sonoy op 't kasteel ten Dijck in Groningerland die oud was 68 jaren. P. Bor, 2 b., folio. 102; Velius, 4 b., pagina 269.
De 15^de augustus waaide het met een volle maan en springvloed en een gruwelijke noordwesten storm die zoՠn hoog zee maakte zodat het een voet hoger was dan de Allerheiligenvloed in het jaar 1570 waardoor op enige plaatsen de dijken scheurden en op enige plaatsen 't water daar boven overliep. J. van den Sande, 2 b. [8 / 84]

1607. In september en de volgende maand is er in Nederland een staartster gezien die zich vertoonde in 't westen en de staart naar het oosten en begon omtrent ter middernacht op te komen en scheen helder, maar nam terstond af, vooral aan de staart die van dag tot dag verduisterde en bleef eindelijk geheel weg. Meteren, 28 boek.

1608. De 9^de februari reedt men met paarden en sleden van Harlingen op Amsterdam over 't ijs en zoՠn felle vorst en zoՠn grote koude zoals er in enige jaren niet vernomen is geweest. P. Wins., 20 boek.

1610. De 22^ste en 23^ste januari is het zeewater door een noordwesten wind zo hoog opgelopen dat het te Amsterdam over de Warmoesstraat heen liep zodat alle kelders buitendijks daar vol water raakten. In de Sint-Anthoniesdijk brak ook een gat, veel roeden lang, en 't water kwam veel hoger dan 't op Allerheiligen gedaan had. Beschrijving van Amsterdam, 6^de boek.

De 7^de juli is bij slotvonnis van de burgermeesters en vroedschap der stad Alkmaar Cornelis van Hille, predikant van de hervormde godsdienst, van zijn dienst afgezet en de stad ontzegd. J. Triglandi, Kerkelijke Historie, folio 514.

1611. De 26^ste juni, na een grote droogte, was door geheel Nederland ook een grote stormwind die niet lang duurde en was op enigen plaatsen 's morgens, op anderen op de middag. De grootste eikenbomen waaiden met wortel en al uit de grond, veel huizen storten in en deed een grote schade, maar ging gauw over. E. van Meteren 30^ste boek.

1618. In de maand november heeft zich vertoond een ongewone ster of komeet met een lange haarachtige staart die zich strekte met zijn spitsen naar het westen, was eerst vurig van kleur en veranderde daarna in verschillende kleuren en tenslotte in witte. Het heeft zich geopenbaard in 't teken van Libra, stond tot Kerstmis toe en was in het aanzien verschrikkelijk en bij velen van een teken van de droevige onlusten in Duitsland opgekomen.

P. Bor, 6 deel; Carions 2 boek, Hist. Verhaal, pagina 14.

1624. De 13^de oktober op zondag was in de Verenigden Nederlanden een geweldigen zware storm met een stijve zuidenwind zodat veel bomen uit de aarde gevoerd en veel schepen omgeworpen werden en geschiedde alom grote schaden. Wassenaer, 8 deel, pagina 9.

1625. De 7^de en 8^ste maart liep de wind ten noorden en die verhief zich 's avonds tegen de springvloed van een nieuwe maan zodat het water in de Zuizee en binnen Amsterdam zo hoog liep als op Allerheiligenvloed in 't jaar 1570 en is tot op 1½ duim getekend aan de Damsluis alwaar met dit gedicht de hoogten en het jaar getekend is:

Het Jaar en PeIL, hIer aangeWezen Is;

Hoe op NoVeMber De Zee gerezen Is.

Լ/span>s Nachts stond het water op het midden van de Dam en aan de drempels van de huizen op de Nieuwendijk en Warmoesstraat, de sluizen liepen over, de palen keerden geen buiten liggende schepen, mits ze binnen kwamen. Tussen Muiden en den Berg liep er veel dijk weg, bij Bunschoten niet weinig. In Texel zijn mede veel plaatsen ingelopen, de stad Harlingen stond in nood om gans weg te geraken en bij mensen geheugenis wist niemand van hogere vloed. L. van Santen, pagina 53, Beschrijving van Amsterdam, 6^de boek.

1627. De 7^de december ontstond er zoՠn heftige wind in de Zeventien Nederlandse Landschappen zodat alle plaatsen aan de wateren gelegen daarvan schaden leden. Te Rotterdam liep het water zo hoog als het in 57 jaar niet gestaan had, in 't land van [9 / 85] Goes liepen zeven polders in, in Colijnspolder drie plaatsen, de Kauwenstijnse Dijk was in groot gevaar. Omtrent Bergen op de Zoom was de schade over de 50.000 gulden aan de werken geschat, dog alzo de windt zuidwest was, hadden de Hollandse kusten 't minste gevaar. Wassenaer. L. van Santen, pagina 59.

1634, 1635, 1636, en 1637 was hier in Holland een nooit gehoorde tulpenhandel waarvan in geen histories enig voorbeeld te vinden is en stegen de prijzen daarvan tot zoՠn ongelofelijke hoge waarde zodat die ver het goud kwamen te overtreffen zodat een tulpenbol, een aar (gewicht) andere ongelijk veel meer kwam te kosten als wel een aar goud.
Tot bewijs hiervan (onder vele voorbeelden aangetekend in een boekje die voert tot titel Drie Samenspreken tussen Waermondt en Gaergoedt, over de Op- en Ondergang van Flora, te Haarlem bij Joannis Marshoorn 1734 in octavo gedrukt) staat:

Siet meerder seldtsaemen en ongelooffelijcken gevallen ten opsigte van de voorszeyde handel in 't voornoemden boeck.

Is de dwaesheydt ten opsigte van de tulpenhandel in de voorszeyde jaaren tot soo hogen top gesteijgert, niet minder is die der hiacinthen in den jaeren 1733 en daeromtrent geweest, gelijck in 't voorgemelde boeckie tot een eeuwigen gedagtenis voor onsen naekoomelingen aldus vinde aengeteeckent:

Lijste van eenigen hyacinthen die (soo de heedendaegsen bloemisten voorgeeven) als de voornaemsten geagt sijn en tegenwoordig (in 't jaer 1733) en 1734 soo uyt de handt als publieck dus verkogt sijn, waeronder verscheyden (soo sij seggen) verre nog onder de waerden.

N. B. Die publieck verkogt sijn is boven ieder gulden nog een stuyver per rantsoen.

Zie meer zeldzame en ongelofelijke gevallen ten opzichte van de voorzegde handel in 't voornoemde boek.

Is de dwaasheid ten opzicht van de tulpenhandel in de voorzegde jaren tot zoՠn hoge top gestegen, niet minder is die der hyacinten in de jaren 1733 en daaromtrent geweest, gelijk in 't voorgemelde boekje tot een eeuwigen gedachtenis voor onze nakomelingen aldus vindt aangetekend:

Lijst van enigen hyacinten die (zo de hedendaagse bloemisten voorgeven) als de voornaamste geacht zijn en tegenwoordig (in 't jaar 1733) en 1734 zo uit de hand als publiek aldus verkocht zijn waaronder verschillende (zo zij zeggen) ver nog onder de waarde.

N. B. Die publiek verkocht zijn is boven ieder gulden nog een stuiver opcenten.

1637. Den 25 december op cersdag quam het zeewater met een buyige noordtwestenlijcke windt soo hardt ende haestig de Noordt-Hollandtsen zeegaeten indringen, dat men des morgens met schuyten t'Amsterdam over verscheyden straeten heen voer. Beschrijving van Amsterdam, 6 boeck.

1640. Tusschen den 6 en 7 january ontstont in Texel een seer schrickelijck onweer, waerdoor 5 schepen bleven, veel menschen verdroncken, meenigten van huysen en boomen wierden beschaedigt. De stercken dwarrelwinden bragten wonderlijcken vreemdigheeden voort: tot Egmondt op Zee bevont men 3 pincken in malckanderen geset, voor Rotterdam sloeg oock een oorlogschip om, daerbij de veertig man verongeluckten. L. van Zanten, pag. 29.
In maert was een grooten en in deesen landen ongewoonlijcken aerdtbevinge door gantsch Nederlandt, dewelcken bij veelen voor een teycken van grooten voorstaenden veranderingen gehouden wierdt. J. van den Sande.

1642. in january sijn door de grooten stormwindt wel dertig schepen in Texel gebleven, daeronder 3 4 mallegums-vaerders, waermeden oock veel menschen verongeluckten; omtrent 500 dooden wierden aen den oevers der zee gevonden. L. van Santen, pag. 29.

1649. Tusschen den 6 en 7 january was een ongehoorden en grousaemen stormwindt in de Nederlanden, soodat meest allen de huysen en daecken beschaedigt wierden. De verstandigen hielden het voor een aerdtbevinge. Beschrijvinge van Amsterdam, 6 boeck.

1651. Den 5 maert was er in Hollandt en elders een geweldigen watervloedt, die wel 3 duymen hoger vloeyden als d'Alderheyligenvloedt van 't jaar 1570. Hierdoor braecken twee gaeten in de Anthonies zeedijck buyten Amsterdam; oock is de Amstel-, Diemermeer ondergeraeckt. L. van Santen, pag. 68.

1652. Den 8 april heeft men een grooten verduystering in de son gesien, dog op de eene plaetse veel verschrickelijcker als op d'ander. In Schotlandt heeft deselven op 't aldervreessenlijcksten sig vertoont, in voege daerover geen kleyne onsteltennisse onder de gemeente is ontstaen, maer in Hollandt, [14 / 90] was 't niet soo gevaerlijck als men gemeent hadde, soodat veelen wijsen daerdoor dapper sijn bedroogen geworden. P. de Lange, Ned. Hist. 2 boeck.
Den 7 augustus heeft men in Hollandt allen woensdaegen weeckenlijcken bedendaegen beginnen te houden bij ongeleegentheydt van oorlog met de Engelschen. Onpartijdig Chronyckie, pag. 107.
Van den 28 december deeses jaers tot den 10 january des volgende jaers is in Nederlandt een staertsterre gesien, maer alderklaerst in Ongeren, Moravien, Oostenrijck, Polen, Moscovien en Vranckrijck. Ibidem, pag. 108.

1653. In dees tijdt sijn in Hollandt de weeckenlijcken bedendaegen (eenigen tijdt herwaerts gehouden) verandert in een bedendag van vijf weecken tot vijf weecken, beginnende den 8 october. Ibidem, pag. 110.
Tusschen den 9 en 10 november sijn door westnoordtweste windt 11 oorlogschepen op de Hollandtschen kust voor Petten gebleeven en soo (soo men agt) sijn omtrent 1400 menschen door deesen storm verongeluckt. L. van Zanten, pag. 36.

1654. Den 3 july wierdt in de Vereenigden Nederlanden een dancken bedendag gehouden en daermede quamen de maendelijcken bedendaegen te eyndigen. Holl. Merc., 5^de d., pag. 97.

1657. Den 17 october begon in Nederlandt een stijven oostenwindt te waeyen, daermee de Zuijderzee en and'ren binnenwateren soo droog liepen, dat men van Ens nae Vrieslandt konden gaan. De oude stadt Stavoren, de kerck, het Huijs te Britten en and'ren overgolfden oudtheeden laegen boven water en 't begost oock soo sterck te vriesen dat men in Vrieslandt den 20 over 't ijs reedt. P. de Lange, Nederl. Hist., 5 boeck. Den 6 december wierdt in Den Hage opentlijck verkogt de heerlijckheydt van Schagen, met allen de heerlijcken goederen, geregtigheeden en tienden daeronder behoorenden, voor de somma van 263000 guldens, daer koper van is geworden de heer Georgus Cats. Holl. Merc., 8^ste d. en naemaels weder verkogt aen de graeff van Warfuz voor 170000 guldens.

1660. Tusschen den 18 en 19 december waeyden een grooten storm uyt den zuydtwesten die alom (bijsonder in Hollandt) grooten schaeden heeft gedaen soo aen huysen, kercken, schepen en boomen. Beschr. van Amstd., 6 b.

1661. Den 6 february en eenigen naevolgenden daegen is in de Nederlanden alsmeden in and'ren landen aen den hemel gesien een ongewoonlijcke sterre met een staert, opkomenden 's morgens ten 4 uuren. Sij staet in den krop van den Arendt, omtrent 3 graeden beneden den Grooten Arendt wel soo noordelijck, 's morgens ten 5 uuren in't oostzuydtoosten omtrent 30 graeden in Capricornus, en hoog boven den horizondt 13 graeden 50 minuuten, en was de borst van de Zwaan oostnoordtoost van den Arendt 34 graeden, 10 minuuten. K. H. Gietermaeckers beschrijving van deese sterre.

1637. De 25^ste december op Kerstdag kwam het zeewater met een buiige noordwestelijke wind zo hard en haastig de Noord-Hollandse zeegaten indringen zodat men ‘s morgens met schuiten te Amsterdam over verschillende straten heen voer. Beschrijving van Amsterdam, 6^de boek.

1640. Tussen de 6^de en 7^de januari ontstond in Texel een zeer verschrikkelijk onweer waardoor 5 schepen bleven, veel mensen verdronken, menigte van huizen en bomen werden beschadigd. De sterke dwarrelwinden brachten wonderlijke vreemdigheden voort: te Egmond op Zee bevond men 3 pinken in elkaar gezet, voor Rotterdam sloeg ook een oorlogschip om waarbij de veertig man verongelukten. L. van Zanten, pagina 29.
In maart was een grote en in deze landen ongewone aardbeving door gans Nederland die bij velen voor een teken van grote aanstaande veranderingen gehouden werd. J. van den Sande.

1642. in januari zijn door de grote stormwind wel dertig schepen in Texel gebleven, waaronder 3 4 mallegums-vaarders waarmee ook veel mensen verongelukten; omtrent 500 doden werden aan de oevers der zee gevonden. L. van Santen, pag. 29.

1649. Tussen de 6^de en 7^de januari was een ongehoorde en gruwelijke stormwind in de Nederlanden zodat meest alle huizen en daken beschadigd werden. De verstandige hielden het voor een aardbeving. Beschrijving van Amsterdam, 6^de boek.

1651. De 5^de maart was er in Holland en elders een geweldige watervloed die wel 3 duimen hoger vloeide dan de Allerheiligenvloed van 't jaar 1570. Hierdoor braken twee gaten in de Anthonie zeedijk buiten Amsterdam; ook is de Amstel-, Diemermeer onder geraakt. L. van Santen, pagina 68.

1652. De 8^ste april heeft men een grote verduistering in de zon gezien, dog op de ene plaats veel verschrikkelijker dan op de andere. In Schotland heeft die zich op het aller vreselijkste zich vertoond, in voege dat daarover geen kleine ontsteltenis onder de gemeente is ontstaan, maar in Holland, [14 / 90] was 't niet zo gevaarlijk zoals men gemeend had zodat vele wijzen daardoor dapper bedrogen zijn geworden. P. de Lange, Ned. Hist. 2^de boek.
De 7^de augustus heeft men in Holland alle woensdagen wekelijks biddagen te houden bij ongelegenheid van oorlog met de Engelsen. Onpartijdig kroniek, pagina 107.
Van de 28^ste december van dit jaar tot de 10^de januari van het volgende jaar is in Nederland een staartster gezien, maar het aller helderste in Hongarije, Moravi, Oostenrijk, Polen, Moskou en Frankrijk. Ibidem, pagina 108.

1653. In deze tijd zijn in Holland de wekelijkse biddagen (enige tijd herwaarts gehouden) veranderd in een biddag van vijf weken tot vijf weken dat begon de 8^ste oktober. Ibidem, pagina 110.
Tussen de 9^de en 10^de november zijn door westnoordwesten wind 11 oorlogsschepen op de Hollandse kust voor Petten gebleven en zo (zo men acht) zijn omtrent 1400 mensen door deze storm verongelukt. L. van Zanten, pagina 36.

1654. De 3^de juli werd in de Verenigden Nederlanden een dank en biddag gehouden en daarmede kwamen de maandelijkse biddagen te eindigen. Holl. Merc., 5^de d., pagina 97.

1657. De 17^de oktober begon in Nederland een stijve oostenwind te waaien waardoor de Zuidzee en andere binnenwateren zo droog liepen zodat men van Ens naar Friesland kon gaan. De oude stad Stavoren, de kerk, het Huis ter Britten en andere over gegolfde oudheden lagen boven water en մ begon ook zo sterk te vriezen zodat men in Friesland de 20^ste over 't ijs reedt. P. de Lange, Nederl. Hist., 5^de boek.

De 6^de december werd in Den Haag openbaar verkocht de heerlijkheid van Schagen, met alle heerlijke goederen, gerechtigheden en tienden die daaronder behoren voor de somma van 263000 guldens, daar koper van is geworden de heer Georgus Cats. (Holl. Merc., 8^ste d.) en later weer verkocht aan de graaf van Warfuz voor 170000 guldens.

1660. Tussen de 18^de en 19^de december waaide een grote storm uit het zuidwesten die alom (vooral in Holland) grote schaden heeft gedaan en zo aan huizen, kerken, schepen en bomen. Beschr. van Amstd., 6 b.

1661. De 6^de februari en enige navolgende dagen is in de Nederlanden alsmede in anderen landen aan de hemel gezien een ongewone ster met een staart die opkwam 's morgens te 4 uur. Het staat in de krop van de Arend, omtrent 3 graden beneden de Grote Arend wel zo noordelijk, 's morgens ten 5 uur in het oostzuidoosten omtrent 30 graden in Capricornus en hoog boven de horizon 13 graden 50 minuten en was de borst van de Zwaan oostnoordoost van de Arend 34 graden, 10 minuten. K. H. Gietermaeckers beschrijving van deze ster.

1662. Den 28 february rees een ijsselijcken storm uyt den zuyden, die sig wendende tot de westen, 24 uuren lang duurden, met sulck een kragt als waere het een aerdtbevinge geweest. Verscheyden steden in Hollandt hadden ongelooffelijcke schaede. Tot Dordrecht klom het water soo hoog dat inbreuck van een sluys gevreesdt wierdt, waerdoor Dordrecht jammerlijck benauwdt souden sijn geweest. Eenigen mannen, die met schuyten nae buyten waeren gesteecken om van 't landt vrouwen en kinderen te bergen, alsoo seecker niuw bedijckt werck oock ondergeloopen was, sijn verdroncken. Tot Rotterdam swol [15 / 91] de Maas soo hoog als men in 60 jaeren niet hadd' gesien; veel packhuysen liepen onder. Vlissingen, dat de kragt der zee soo veel eeuwenlang gewoon is, moest gevoelen dat, alsoo de windt regt op haer aenlag, de zeedeuren van de poorten van 't hooft aen stucken waeren geslaegen en een stuck geschuts, bij de 6000 pondt swaer, (door een golf) 8 voeten agterwaerts van sijn plaets wierdt gesien. De ijseren keten van de haven is door 't water aen stucken geslaegen soodat de schepen, binnen leggende, vlot raeckten. Aen den oever van Hollandt bleven verscheyden schepen.
In Texel stranden en bleven sommigen rijckgelaeden koopvaerders. Seecker karosse van 's Graevenhage nae Schevelinge rijdende, wierd met een draeywindt boven uytgenoomen, soodat de paerden met de wielen heen liepen. De karosse wierdt omgeslaegen en de menschen, die daerin waeren, seer gequetst. Diergelijcken onheylen geschieden in and'ren gewesten van de wereldt die wij, als buyten ons oogmerck, niet sullen ophaelen. P. de Lange, Nederl. Hist., 8 boeck.

1663. Den 19 october hebben de Staeten van Hollandt en Westfrieslant den olie- en traanimpost in haer landtschap afgesteldt. Holl. Merc., 14^de b.

1664. Den 29 april 's avondts tusschen 8 en 9 uuren is er van den hemel gevallen een schrickelijck vuur of brandend ligt, opkomende uyt den zuydtoosten en heeft sig vertoont meest over allen de steden en dorpen van Hollandt. Daerop volgden dien somer een swaeren pest. Beschr. van Amstd., 6 b.

1665. Den 1 april heeft men in Hollandt eerst het passagiegeldt moeten betaelen. Dat is voor de reysende man een geregtigde vierden part van sijn vragt tot verligtinge van de gemeenen landts lasten. Holl. Merc., 16^de d.

Den 26 november sag men langs de stranden van gantsch Nederlandt een moerzee als ten tijde Cromwels, dat is een opheffing der zeebaaren tot hoog in de lugt gelijck men 't Rooden Meer met de Israliten schildert, alles met een stillen lugt en sonder windt als een gewis voorteecken van onweer en onheyl. P. de Lange, Nederl. Hist.

Den 4, 5 en 6 december was een swaeren stormwindt, blixem en hoog water soo groot dat men niet en weet dat sedert 't jaer 800 nae Christi geboorten de landen is overgekomen. De schaeden was in Engenlandt, Vranckrijck en Schotlandt seer groot. Wij sullen alleen een kort verhael doen van 't geenen in Hollandt en Zeelandt geschiede:

De Klundertdijck bij Willemstadt brack in. 't Niuwen bedijckte landt aen de Kil liep onder. Tot Rotterdam voer men met schuyties op de marckt tot aen 't beeldt van Erasmus; de dijcken aen den Maas liepen over. Te Schiedam wierden de buysen op den dijck en te landen ingeset. Ter Heij, te Schevelingen en Catwijck spoelde verscheyden huysen weg. De slaeper, een zeedijck, brack op drie plaetsen door en alsoo overvloeyden 't landt rondtsom Haerlem. Amsterdam kreeg kelders en packhuysen vol. Den dijck bij Durgerdam doorbreeckende, liep geheel Waterlandt onder met verscheyden uytgemaalen meeren. 't Eylandt Marcken wierdt overloopen van de zee. De dijck bij Vollenhooven en den dijck bij Groningen braken in. Veelen zluysen kreegen een wackeren neep. 't Eylandt Wieringen is middendoor gescheurdt, het water tusschen beyden een mast diep sijnde. Den dijck op 't Texel bij 't Schildt raeckte in en de schans op De Helder wierdt geheel verniuwt, 17 huysen spoelden weg, daeronder de herberg De Roden Leeuw. En de zee brack tusschen Huijsduijnen in, wegneemenden de grooten zantdijck, invoegen de geheelen Helder in gevaer was om van de zee ingeswolgen te sullen werden. Den blixem sloeg toe de Oude Kerckstooren te Delft in brandt, dog wierdt geblust, sloeg oock 2 of 3 huysen te Valckenburg en 7 huysen te Westzaenen raeckten door dit onweder mede in de assche. Holl. Merc., 16^de b

1667. Den 26 november hebben de Staten van Hollandt en Westfrieslandt (naedat alvorens daerop gehoort hadden de Zuydt-Hollandtschen kerckvergaedering) beraemt dat geen persoonen [16 / 92] tot het heylig predickampt souden gevordert werden, voordat sij bereyckt hadden den ouderdom van 25 jaeren, ter oorsaeck dat de behoorlijcke ervaerendtheydt, seedige geschicktheydt en and'ren bequaemheeden selden in een persoon voor den bequame ouderdom werdt gevonden. P. de Lange, Nederl. Hist., 12^de b.

1668. Den 5 december hebben de Staten van Hollandt en Westfrieslant beraemt dat niemandt in de stemmenden steden, oock niet in Den Hage, tot het predickampt sal mogen beroepen werden, voordat hij heeft den vollen ouderdom van 30 jaeren en in de steden die geen sitting in de Staatsvergaedering hebben den vollen ouderdom van 27 jaaren, welverstaanden dat die ouderdom moeten hebben, eer dezelve plaetse open of ledig sou komen te vallen. P. de Lange, Nederl. Hist., 12^de b.

1662. De 28^ste februari rees een ijselijke storm uit het zuiden die zich draaide tot het westen en 24 uren lang duurde met zo’n kracht alsof het een aardbeving was geweest. Verschillende steden in Holland hadden ongelofelijke schade. Te Dordrecht klom het water zo hoog dat inbreuk van een sluis gevreesd werd, waardoor Dordrecht jammerlijk benauwd zou zijn geweest. Enige mannen die met schuiten naar buiten waren gestoken om van 't land vrouwen en kinderen te bergen, alzo zeker het nieuw bedijkt werk ook ondergelopen was, zijn verdronken. Te Rotterdam zwol [15 / 91] de Maas zo hoog zoals men in 60 jaren niet had gezien; veel pakhuizen liepen onder. Vlissingen, dat de kracht der zee zoveel eeuwenlang gewoon is, moest gevoelen dat alzo de wind recht op haar aankwam de zeedeuren van de poorten van 't hoofd in stukken waren geslagen en een stuk geschut, bij de 6000 pond zwaar (door een golf) 8 voeten achteruit van zijn plaats werd gezien. De ijzeren ketting van de haven is door 't water in stukken geslagen zodat de schepen die binnen lagen vlot raakten. Aan de oever van Holland bleven verschillende schepen.
In Texel strandden en bleven sommige rijk geladen koopvaarders. Zekere karos die van 's Gravenhage naar Scheveningen reed werd met een draaiwind boven uitgenomen zodat de paarden met de wielen heen liepen. De karos werd omgeslagen en de mensen die daarin waren zeer gekwetst. Diergelijke onheilen geschieden in andere gewesten van de wereld die wij, als buiten ons oogmerk, niet zullen ophalen. P. de Lange, Nederl. Hist., 8^ste boek.

1663. De 19^de oktober hebben de Staten van Holland en West-Friesland de olie- en traanaccijns in hun landschap afgesteld. Holl. Merc., 14^de b.

1664. De 29^ste april 's avonds tussen 8 en 9 uur is er van de hemel gevallen een verschrikkelijke vuur of brandend licht dat opkwam uit het zuidoosten en heeft zich vertoond meest over alle steden en dorpen van Holland. Daarop volgde die zomer een zware pest. Beschr. van Amstd., 6 b.

1665. De 1^ste april heeft men in Holland eerst het passagegeld moeten betalen. Dat is voor de reizende man een gerechtigde vierde part van zijn vracht tot verlichting van de algemene land lasten. Holl. Merc., 16^de d.

De 26^ste november zag men langs de stranden van gans Nederland een moerzee als ten tijde van Cromwell, dat is een opheffing der zeebaren tot hoog in de lucht gelijk men de Rode Zee bij de Israëlieten schildert, alles met een stille lucht en zonder wind als een zeker voorteken van onweer en onheil. P. de Lange, Nederl. Hist.

De 4^de, 5^de en 6^de december was een zware stormwind, bliksem en hoog water en zo groot zodat men niet weet dat het sedert 't jaar 800 na Christus geboorten de landen is overgekomen. De schade was in Engeland, Frankrijk en Schotland zeer groot. Wij zullen alleen een kort verhaal doen van hetgeen Holland en Zeeland geschiedde:

De Klunderdijk bij Willemstad brak in. 't Nieuwe bedijkte land aan de Kil liep onder. Te Rotterdam voer men met schuitjes op de markt tot aan het beeld van Erasmus; de dijken aan de Maas liepen over. Te Schiedam werden de huizen op de dijk en te landen ingezet. Ter Heij, te Scheveningen en Katwijk spoelde verschillende huizen weg weg. De slaper, een zeedijk, brak op drie plaatsen door en alzo overvloeide het land rondom Haarlem. Amsterdam kreeg kelders en pakhuizen vol. De dijk bij Durgerdam brak door en liep geheel Waterland onder met verschillende uitgemalen meren. 't Eiland Marken werd overlopen van de zee. De dijk bij Vollenhoven en de dijk bij Groningen braken in. Velen sluizen kregen een wakkere neep. 't Eiland Wieringen is middendoor gescheurd, het water tussen beiden was een mast diep. De dijk op 't Texel bij 't Schild raakte in en de schans op Den Helder werd geheel vernield, 17 huizen spoelden weg, daaronder de herberg De Roden Leeuw. En de zee brak tussen Huisduinen in en nam weg de grote zanddijk, invoegen dat het gehele Den Helder in gevaar was om van de zee ingezwolgen te zullen worden. De bliksem sloeg toe en de Oude Kerktoren te Delft in brandt, dog werd geblust, sloeg ook 2 of 3 huizen te Valkenburg en 7 huizen te Westzaan raakten door dit onweer mede in de as. Holl. Merc., 16^de b

1667. De 26^ste november hebben de Staten van Holland en West-Friesland (nadat alvorens daarop gehoord hadden de Zuid-Hollandse kerkvergadering) beraamd dat geen personen [16 / 92] tot het heilig predikambt zouden bevorderd worden voordat ze bereikt hadden de ouderdom van 25 jaren, ter oorzaak dat de behoorlijke ervaring, zedige geschiktheid en andere bekwaamheden zelden in een persoon voor de bekwame ouderdom worden gevonden. P. de Lange, Nederl. Hist., 12^de b.

1668. De 5^de december hebben de Staten van Holland en West-Friesland beraamd dat niemand in de stemmende steden, ook niet in Den Haag, tot het predikambt zullen mogen beroepen worden voordat hij heeft de volle ouderdom van 30 jaren en in de steden die geen zitting in de Statenvergadering hebben de volle ouderdom van 27 jaren, welverstaande dat ze die ouderdom moeten hebben eer dezelve plaats open of ledig zou komen te vallen. P. de Lange, Nederl. Hist., 12^de b.

1687. Is de vlas-, gaeren- en linnenmarckt aen 't eynde van de Breestraet agter 't stadthuys gebouwt, sijnde een seer lang gebouw, hebbende vijf van steen opgemetselden poorten of ingangen op een reij, in ieder van welcken hangen twee houten traelien deuren, pronckende boven de middelsten ingang met het wapen van de stadt Alckmaer, waeronder 't jaar van de stigting 1687 en boven ieder der vier and'ren ingangen het wapen der vier (als toen) regeerenden heeren burgermeesteren, in hardtsteen uytgehouwen als naementlijcl:

Hendrick Brandt Pieter Adriaen Schagen

Adriaen Schagen Sijmen Seevenhuijsen [ / 93]

Memorie van extraordinairie exactien gereeckent voor een duysent gulden capitael

Is bij resolutie van haer edele grootmogenden de heeren Staaten van Hollandt en Westfrieslandt gereguleerdt en gearresteerdt een enckelde 200^ste penning geevensgeldt, bedraegende vijf gulden van 't duysent en is tot den 11 december 1681 incluys op deesen onderstaende tijdt ende maenier geheeven als naementlijck:

1687. Is de vlas-, garen- en binnenmarkt aan 't einde van de Breedstraat achter 't stadhuis gebouwd, dat is een zeer lang gebouw en heeft vijf van steen opgemetselde poorten of ingangen op een rei en in elke hangen twee houten tralie deuren die pronkte boven de middelste ingang met het wapen van de stad Alkmaar, waaronder 't jaar van de stichting 1687 en boven elk der vier andere ingangen het wapen de vier (als toen) regerende heren burgermeesteren, in hardsteen uitgehouwen als namelijk:

Hendrick Brandt Pieter Adriaen Schagen

Adriaen Schagen Sijmen Seevenhuijsen [ / 93]

Memorie van extraordinaire invordering gerekend voor een duizend gulden kapitaal

Is bij resolutie van haar edele grootmogende heren Staten van Holland en West-Friesland gereguleerd en gearresteerd een enkele 200^ste penning gevengeld dat bedraagt vijf gulden van 't duizend en is tot de 11^de december 1681 inclusief op deze onderstaande tijd ende manier geheven als namelijk:

Stadtspoorten

Vrieschen gebouwdt binnenpoort 1528 den 24 april buytenpoort 1617

Schermer gebouwdt 1661

Rincket Oostzijde Jonckh: Gerard van Egmond van der Niuwburg, vrijheer van Petten en Nolmerban. Pieter Sijms.

Westzijde Joan Baart, Mr. Nicolaes Vrijburg

Rincket Zuydtzijde Jonckh. Gerard van Egmond van der Niuwburg van Petten en Nolmerban, den Eng. Etc.. Vrijheer.

Noordzijde Jacob van Oudenstijn, Mr. Nicolaes Vrijburg

Boompoort 1581 verbeter 1699. De binnenzijde verniuwt 1743

Steenen asch magazijn aen Դ water gebouwt 1751

Waterpoort uyt de grondt verniuwt 1716. Oostzijde Adriaen Sevenhuijsen, Gerrit Bijwaert. Westzijde Jacon van Oudensteijn, Jonckh, IJsbrandt Jacob van Vladderack

Rincket 1725 Zuydtzijde Hendrick Paij. Moordtzijde Jonckh. Jan van Egmond van der Niuwburg, vrijheer van Petten en Nolmerban. Abraham de vos. Boven de buyten ingang van de poort Jan Warmenhuijsen vijf jaer oudt de tijdt hieronderaan geschreven heeft dՠeerst steen aen mijn geboudt dies sal sijn naam nae Դ graft nog leven.

Den 27 april Geesterpoort gebouwdt 1589. De binnenzijde verniuwdt (ander handschrift) 1747

Kennemerpoort gebouwdr 1632

Rinckert Oostzijde 1720 Jacob van Oudenstijn, Gerrit Bijwaert. Westzijde Joan van Schagen, Adriaan, Jonckh. Johan van Egmondt van der Nijenburg, vrijeer van Petten en Nolmerban, den Eng en in Themart, etc. Oostzijde Mr. Johan Baert, burgenmr. en raedt, Mr. Nicolaes Vrijburg burgenmr. en raedt. Westzijde Jonckh, Gerardt van Engmondt van der Nijenburg, vrijheer van Petten, etc. burgenmr. en redt. Mr. Jacob van Oudensteijn burgenmr. en raedt

Niuwlander poort geboudtɮ Verniuwdt [17 / 95]

1714. Den 27 maert is de eersten steen geleydt van de meelmolen, genaemt De Wolf, op 't bolwerck bij de zoudtkeeten, naedat de ouden door een swaeren storm in de maandt van december was tegen de grondt geslaegen, sijn dit de eersten steenen molen die hier geset is.

1719. Den 12 december hebben wij alhier een seer swaer tempeest uyt den zuydtzuydtwesten gehadt.

1720. Sijn de drie eersten kalckovens alhier gestigt door eenen Kempe de Vries, geboortig uyt Vrieslandt, buyten de Boompoort aen de westzijde van de Schermer- of Alckmaerdervaert in 't landt van Overdie, even voorbij de galg.

1730. Den 3 december (sijnde d'eersten sondag van den advent) is in de niuw gebouwde kerck in de Sint-Jacobstraet, het eerste Heylig Sacrificie aen Godt Almachtig opgedraegen door den eerwaerde heer Joannes Christophorus Suurhuijs, pastoor van die kerck en gemeenten, is de eersten steen geleydt 1728.

Werdende nog jaerlijcks bij dijckgraeff en dijckse regenten van Dregterlandt ten diensten van den zeedijck tenminsten 2500 lasten kaysteenen, niet ligter dan 150 libra ieder en niet swaerder dan 2500 libra, tot seven gulden 't last aengenoomen om tot Hoorn en Enckhuijsen op de wal te leveren.

1733. Tusschen Cersmis en niuwjaer is de oliemoolen, toebehoorende de heer Willem Winder Jansz., oudt-burgermeester ende raedt in de vroedtschap, mitsgaeders ontfanger der gemeenen landts middelen, staende op 't Seglis, even over 't laesten bruggetie, in de vroegen morgenstondt, met de packhuysen daervoor staenden, met een stercken zuydtwesten windt tot de grondt toe afgebrandt en is de molenwerf, geleegen agter de packhuysen die langs het Seglis gebout zijn, nog in weesen.

1734. Is voor den eersten mael de verponding van de huysen bij resolutie van haer edele grootmogenden de heeren Staeten van Hollandt en Westfrieslandt gereguleerdt en gearresteert tegens de 12^de penning van de jaerlijcksen huurpenningen van ieder capitael, ingevolgen dit niuw uytgeschreeven quier, bij den ingesetenen betaeldt.

1735. Den 19 january waeyden het een vrees'lijcken storm uyt den noordtwesten, soodat niet alleen hier en hier omstreecks groote schaeden aen geevels, daecken en schoorsteenen is geschiedt, en verscheyden swaeren boomen met de wortels uyt de grondt sijn [g]egeeven geruckt, maer oock een considerabel getal schepen (1), soo in Texel als hier op onsen stranden, sijn verongeluckt en een meenigten menschen ongeluckig sijn verdroncken. (1) volgens [d]en verclaering tusschen[ de] 70 en 80 door de lootsen

173. Heeft de eerwaerde pater Hermannus van Overbeeck, missionaris der order van de E.E.P.P. minnenbroeders, in de Schoutenstraet het houten verwulft in deselven kerck door een Italiaensch meester, genaemt Dominicus, woonagtig tot Como, niet ver van Milaenen, fray laeten bepleysteren en cierlijck doen stuckadooren, sijnde de twee knielende engelen, leggende met geboogen hoofden en t'saemengevouwen handen boven op het altaar, door die eygen meester, en terselvertijdt mede gemaeckt en aldaer geplaest.

17. Is de pelmoolen (genaemt De Salomon) buyten de Boompoort op 't Seglis, tusschen de verbrande olie- en zaagmoolen, naedat hij reets eenigen jaeren stil hadden gestaan, tot de grondt toe afgebroocken en een vlack en gelijck erff daervan gemaeckt en tot een moesthuyn geappliceert.

1740. Deesen somer was het soo een laet en agterlijck gewas dat een boer van mijn, woonende op den Eenigenburg, genaemt Gerrit Joncker, agt daegen nae Sint-Jacob, sijn eersten hojgewas heeft laeten maeyen en is nog de eersten geweest die in dat district gemaeydt heeft. [18 / 96]

1745. Is het niuwen orgel in de minnenbroederskerck gemae[ct], pronckende op sijn top met een roosenboom, belaeden me[t] roosen, waervan twee engelen aen wederzijden sittende met d'eene handt de roosen plucken en tegelijck met de bazuyn, die sij in d' and're handt hebben, de lof van de (Maria Roosenboom) gever van dit overheerlijck werck uytbazuynen. Onderaen siet men twee engeltie[s], houdende ieder in sijn handt een opengeslaegen musieckboeck, vol not[..] en met d'and're handt t'saemen een schildt houdende, waerop deesen woorden te leesen staen (Soli Deo). Voorts pronckt 't hec[k] aen wederzijde van 't orgel, met al'erhanden musicaelen instrumenten en is op het hoogfeest van Paeschen t'eerst daerop gespeelt, geevende dit onderstaende jaerschrift 't selven duydelijck te kennen:

SUrgente DoMIno IsU gLorIos

EXsUrreXI et ego. ALLeLUIa.

werdende die missie, als toen bedient door den eerwaerde pat[er] Joannes Vos, missionaris der voorszeyde order.

Stadspoorten.

Friese gebouwde binnenpoort, 1528, de 24^ste april de buitenpoort 1617.

Schermer gebouwd, 1661.

Rinket Oostzijde, jonkheer: Gerard van Egmond van der Nieuwburg, vrijheer van Petten en Nolmerban. Pieter Sijms.

Westzijde, Joan Baart, Mr. Nicolaes Vrijburg.

Rinket Zuidzijde, jonkheer Gerard van Egmond van der Nieuwburg van Petten en Nolmerban, de Eng. Etc.. vrijheer.

Noordzijde Jacob van Oudenstijn, Mr. Nicolaes Vrijburg.

Boompoort 1581, verbeter 1699. De binnenzijde vernieuwt, 1743.

Stenen as magazijn aan Դ water gebouwd, 1751.

Waterpoort uit de grond vernieuwt, 1716. Oostzijde Adriaen Sevenhuijsen, Gerrit Bijwaert. Westzijde, Jacon van Oudensteijn, jonkheer IJsbrandt Jacob van Vladderack.

Rinket, 1725 Zuidzijde, Hendrick Paij. Noordzijde jonkheer Jan van Egmond van der Nieuwburg, vrijheer van Petten en Nolmerban. Abraham de Vos. Boven de buiten ingang van de poort Jan Warmenhuijsen van vijf jaar oud heeft de tijd hier onderaan geschreven de eerst steen aan mij gebouwd, dus zal zijn naam na het graf nog levenծ De 27^ste april. Geesterpoort gebouwd, 1589. De binnenzijde vernieuwd (ander handschrift) 1747.

Kennemerpoort gebouwd, 1632.

Rinket Oostzijde, 1720. Jacob van Oudenstijn, Gerrit Bijwaert. Westzijde, Joan van Schagen, Adriaan, jonkheer Johan van Egmond van der Nijenburg, vrijheer van Petten en Nolmerban, de Eng en in Themart, etc. Oostzijde, Mr. Johan Baert, burgemeester en raad, Mr. Nicolaes Vrijburg burgemeester en raad. Westzijde jonkheer Gerardt van Egmond van der Nijenburg, vrijheer van Petten, etc. Burgemeester en raad, Mr. Jacob van Oudensteijn burgemeester en raad.

Nieuwland poort gebouwd.'' Vernieuwd. [17 / 95]

1714. De 27^ste maart is de eerste steen gelegd van de meelmolen, genaamd De Wolf, op 't bolwerk bij de zoutketen nadat de oude door een zware storm in de maand december tegen de grond was geslagen en is dit de eerste stenen molen die hier gezet is.

1719. De 12^de december hebben wij alhier een zeer zware tempeest uit het zuidzuidwesten gehad.

1720. Zijn de drie eersten kalkovens alhier gesticht door ene Kempe de Vries, geboren uit Friesland, buiten de Boompoort aan de westzijde van de Schermer- of Alkmaardervaart in 't land van Overdie, even voorbij de galg.

1730. De 3^de december (was de eerste zondag van de advent) is in de nieuw gebouwde kerk in de Sint-Jacobstraat het eerste Heilige Sacrificie aan God Almachtig opgedragen door de eerwaarde heer Joannes Christophorus Suurhuijs, pastoor van die kerk en gemeente, de eersten steen is gelegd in 1728.

Worden nog jaarlijks door de dijkgraaf en regenten van de dijk van Drechterland ten diensten van de zeedijk tenminste 2500 lasten keistenen, niet lichter dan 150 libra elk en niet zwaarder dan 2500 libra, tot zeven gulden 't last aangenomen om te Hoorn en Enkhuizen op de wal te leveren.

1733. Tussen Kerstmis en nieuwjaar is de oliemolen die toebehoort aan de heer Willem Winder Jansz., oud-burgemeester en raad in de vroedschap, mitsgaders ontvanger de algemene landsmiddelen, en staat op het Zeglis even over մ laatste bruggetje in de vroegen morgenstond met de pakhuizen die daarvoor staan met een sterke zuidwesten wind tot de grond toe afgebrand en is de molenwerf, gelegen achter de pakhuizen die langs het Zeglis gebouwd is, nog aanwezig.

1734. Is voor de eerste maal de verponding van de huizen bij resolutie van haar edele groot mogende de heren Staten van Holland en West-Friesland gereguleerd en goed gekeurd tegen de 12^de penning van de jaarlijkse huurpenningen van elk kapitaal, ingevolge dit nieuw uitgeschreven kohier bij de ingezetenen betaald.

1735. De 19^de januari waaide er een vreselijke storm uit het noordwesten zodat niet alleen hier en hier omstreeks grote schaden aan gevels, daken en schoorstenen is geschied en verschillende zware bomen met de wortels uit de grond zijn gerukt, maar ook een aanzienlijk getal schepen (1), zo in Texel als hier op onze stranden zijn verongelukt en een menigte mensen ongelukkig zijn verdronken.

(1) Volgens de verklaring tussen de 70 en 80 door de loodsen.

173. Heeft de eerwaarde pater Hermannus van Overbeeck, missionaris der orde van de E.E.P.P. minnenbroeders, in de Schoutenstraat het houten verwulf in die kerk door een Italiaanse meester, genaamd Dominicus en woonachtig te Como niet ver van Milaan, fraai laten bepleisteren en sierlijk laten stukadoren, dat waren de twee knielende engelen die liggen met gebogen hoofden en tezamen gevouwen handen boven op het altaar, door diezelfde meester en terzelfdertijd mede gemaakt en aldaar geplaatst.

17. Is de pelmolen (genaamd De Salomon) buiten de Boompoort op 't Zeglis tussen de verbrande olie- en zaagmolen, nadat het reeds enige jaren stil hadden gestaan tot de grond toe afgebroken en een vlak en gelijk erf daarvan gemaakt en tot een moestuin aangewend.

1740. Deze zomer was het zoՠn laat en achterlijk gewas zodat een boer van mij die woonde op de Eenigenburg, genaamd Gerrit Joncker, acht dagen na Sint-Jacob zijn eersten hooigewas heeft laten maaien en is nog de eerste geweest die in dat district gemaaid heeft. [18 / 96]

1745. Is het nieuwe orgel in de minnenbroeders kerk gemaakt dat pronkt op zijn top met een rozenboom beladen met rozen waarvan twee engelen aan weerszijden zitten die met de ene hand de rozen plukken en tegelijk met de bazuin, die ze in de andere hand hebben, de lof van de (Maria Rozenboom) gever van dit overheerlijke werk uitbazuinen. Onderaan ziet men twee engeltjes die elk in hun handen houden een opengeslagen muziekboek vol noten en met de andere hand tezamen een schild houden waarop deze woorden te lezen staan; ‘Soli Deo,’ Voorts pronkt ‘t hek aan weerszijden van 't orgel met allerhande muzikale instrumenten en is op het hoogfeest van Pasen ten eerste daarop gespeeld wat dit onderstaande jaarschrift duidelijk te kennen gaf;

SUrgente DoMIno IsU gLorIos

EXsUrreXI et ego. ALLeLUIa.

En werd de mis als toen bediend door de eerwaarde pater Joannes Vos, missionaris der voorzegde orde.

1746. Den 17 december is bij de heeren Staaten van Hollandt en Westvrieslandt aen eenigen districten van Dregterlandt en eenigen and'ren districten in Westfrieslandt, wegens de sterck grasseerende sterften van 't rundtvee en de daeruyt spruytende kleynen en seer geringen huuren van de landerijen (als blijckende is bij mijn aenteeckeningen) vergunt ende verleent, een generaele remissie van de ordinaire verponding over de bovengemelde districten voor de jaere 1746, 1747 en 1748 en, nae 't expireeren van de voorszeyde remissiejaeren, nog vervolgens een remissie va[n] ses jaeren van een gedeelten van de ordinaire verponding, ieder district bijsonder, als blijckt bij de resolutie door haer edele grootmogenden daeromtrent genoomen in dato als boven en waervan een extract onder mijn is berustende.

1746. Den 9 october in de vroegen morgenstondt sijn buyten de Boompoort het baan- en teerhuys, staende op 't westendt van de oosterbaanen (toebehoorenden aen Jan Wijmber tot Amsterdam) door 't overkoocken van de teerketel, met all' 't geen daerin was, tot de grondt toe afgebrandt.

1747. Deesen somer sijn de afgebranden baanen, met drie woonhuysen aen 't Padt, weder opniuw uyt de grondt opgebouwt en de eersten steen geleydt door Dirck Poppisz. Joncker, oudt 4 jaar, soon van de meesterknegt Poppe Joncker.

1748. Is de geboortendag van de jongen erfprins alhier met 't luyden der klocken, 't lossen van 't canon van de wallen, 't afsteecken van alderhanden vuurwercken, 't illumineeren van allen de toorens, mitsgaeders van allen de publiecken gebouwen en allen de burgerhuysen van de meesten tot de minsten (geen soo gering uytgesondert) en allen bedenckelijcken solemniteyten en vreugdenbedrijven, met groot gejuych geviert.
Den 25 july (sijnde de feestdag van den Heylige Jacobus apostel) hebben wij hier op den middag een seer swaeren son-eclips gehadt tot sooverre als dat daer menschen sijn gevonden, die getuygt hebben de sterren aen 't firmament te hebben gesien. Egter is deselven op verre nae soo schrickelijck niet geweest als daer wel van geprognoticeerdt was, soodat veelen wijsen haer uytreeckening daeromtrent qualijck hadden gemaeckt.
Deesen naesomer is Sijn Doorlugtige Hoogheydt onsen erfstadthouder onder 't lossen van 't canon, 't luyden van allen de klocken, 't wayen van vlaggen van kercken en toorens en scheepen, 't paradeeren der burgerije en verscheyden frayen opgeregten eerenpoorten, omtrent 's middaegs ten 2 uuren alhier gearriveert en, voor 't stadthuys afgestapt sijnde en aldaer door de regeering gerecipieerdt sijnde, en door deselven op de Princenzaal geleydt sijnde, alwaer een pragtig collation bereydt stondt, waervan een weynig genuttigt hebbende, nae omtrent een half [19 / 97] uur vertoevens en ondertusschen verschen paerden voorgespanne te hebben, gescorteerdt sijnde door een gedeelten van 't guarnisoen deeser stadt, heeft sijn reys over Hoorn nae Enckhuijsen (om soo verder nae Vrieslandt over te steecken) voor'tgeset.

1749. Den 5 july hebben de Staten van Hollandt en Westfrieslandt de gemeenen landts middelen, die alvoorens bij publiecke verpagtinge wierden ingevordert, dog sedert den 26 juny 1748 afgeschaft waeren, gearresteert om bij middel van collecten deselven in te vorderen.
Den 8 december in de vroegen morgenstondt sijn buyten de Niuwlanderpoort drie baanhuysen, staenden op 't westendt van de buytenbaanen, twee daervan toebehoorenden aen Aldert Florisz. Lijnslaeger en de derde aen sijn broeders soon, met all' 't geen daerin was tot de grondt toe afgebrandt, sijnde d'oorsaeck van deesen schrickelijken brandt altoos onbekent gebleeven.

1750. Deesen somer sijn de afgebranden baanen, met n woon- en twee baanhuysen, weder opniuw uyt de grondt opgebouwt en de eersten steen geleydt door Jan en Aldert Lijnslaeger, oudt 14 jaaren.
Ditselven jaer is de cingel, gaende van de Kennemer- nae de Niuwlanderpoort, eenigen voeten verbreedt en met een niuwe schoyin[g] in 't water van d'eenen tot d'and'ren poort voorsien en langs deselven met jongen ipenboomen beplant.

1746. De 17^de december is bij de heren Staten van Holland en West-Friesland aan enige districten van Drechterland en enige andere districten in West-Friesland, vanwege de sterk grasserende sterfte van 't rundvee en de daaruit spruitende kleine en zeer geringe huren van de landerijen (zoals blijkt in mijn aantekeningen) vergund en verleend een algemene remissie van de ordinaire verponding over de bovengemelde districten voor de jaren 1746, 1747 en 1748 en, na 't aflopen van de voorzegde remissiejaren, nog vervolgens een remissie van zes jaren van een gedeelte van de ordinaire verponding, ieder district apart zoals blijkt bij de resolutie door haar edele grootmogende daaromtrent genomen in dato zoals boven en waarvan een extract onder mij berust.

1746. De 9^de oktober in de vroege morgenstond zijn buiten de Boompoort het baan- en teerhuis dat staat op het Westeinde van de oosterbanen (die toebehoort aan Jan Wijmber te Amsterdam) door 't overkoken van de teerketel met al hetgeen er in was tot de grond toe afgebrand.

1747. Deze zomer zijn de afgebrande banen met de drie woonhuizen aan het Pad weer opnieuw uit de grond opgebouwd en de eerste steen is gelegd door Dirck Poppisz Joncker en oud 4 jaar, de zoon van de meesterknecht Poppe Joncker.

1748. Is de geboortedag van de jonge erfprins alhier met 't luiden der klokken, 't lossen van 't kanon van de wallen, 't afsteken van allerhande vuurwerken, 't illumineren van alle torens, mitsgaders van alle publieke gebouwen en alle burgerhuizen van de grootsten tot de kleinsten (geen zo geringe uitgezonderd) en alle te bedenken plechtigheden en vreugdenbedrijven met groot gejuich gevierd.
De 25^ste juli (was de de feestdag van den Heilige Jacobus de apostel) hebben wij hier op de middag een zeer zware zoneclips gehad tot zover als daar mensen zijn gevonden die getuigd hebben de sterren aan 't firmament te hebben gezien. Echter is die op verre na niet zo verschrikkelijk geweest als daar wel van uitgesproeken was zodat vele wijzen hun berekeningen daarvan kwalijk hadden gemaakt.
Deze nazomer is zijn doorluchtige hoogheid, onze erfstadhouder, onder 't lossen van 't kanon, 't luiden van allen klokken, 't waaien van vlaggen van kerken en torens en schepen, 't paraderen der burgerij en verschillende fraaie opgerichte erepoorten omtrent 's middags ten 2 uur alhier gearriveerd en toen hij voor 't stadhuis afgestapt was en aldaar door de regering onthaald werd en door diezelfde op de prinsenzaal geleid werd alwaar een prachtige sortering bereid stond en na wat genuttigd te hebben en na omtrent een half [19 / 97] uur te vertoeven en ondertussen verse paarden voorgespannen te hebben en gescorteerd werd door een gedeelten van 't garnizoen van deze stad heeft hij zijn reis over Hoorn naar Enkhuizen (om zo verder naar Friesland over te steken) voortgezet.

1749. De 5^de juli hebben de Staten van Holland en West-Friesland de algemene landsmiddelen, die alvorens bij publieke verpachting werden ingevorderd, dog sedert de 26^ste juni weer 1748 afgeschaft waren, goed gekeurd om bij middel van collecten die in te vorderen.
De 8^ste december in de vroege morgenstond zijn buiten de Nieuwlanderpoort drie baanhuizen, die staan aan het Westeinde van de buitenbanen en waarvan er twee toebehoren aan Aldert Florisz. Lijnslaeger en de derde aan de zoon van zijn broeder, met al hetgeen dat daarin was tot de grond toe afgebrand en is de oorzaak van deze verschrikkelijke brand altijd onbekend gebleven.

1750. Deze zomer zijn de afgebrande banen met n woon- en twee baanhuizen, weer opnieuw uit de grond opgebouwd en de eerste steen gelegd door Jan en Aldert Lijnslaeger, oud 14 jaren.
Ditzelfde jaar is de singel die gaat van de Kennemerpoort naar de Nieuwlanderpoort enige voeten verbreed en met een nieuwe beschoeiing in het water van de ene tot de andere poort voorzien en daarlangs met jonge iepenbomen beplant.

173. Dit jaer is de papiermolen, staende aen de oostzijde van de Schermer- of Alckmaerdervaert, schuyn over de kalckovens aen de westdijck van de Schermer, tot de grondt toe afgebroocken naedat het lopende werck van binnen, sedert 't jaer 17.., reets daer was uytgenoomen.

1748. Ingevolge en vermogens haer edele grootmogenden successieven, resolutien en opgevolgde publicatien van 26 july en 8 november 1748, mitsgaeders 22 april 1749, is bij een sommatiebillet eenen provisioneele tauxatie over een ieders huyshoudende familie en anderen persoonen, die sonder dienstbaer te sijn bij and'ren inwoonen, gelegt nae mate van een ieders consumptie en train en wijders nae proportie van derselver bestaen, vermoge en inkomste respectieve tot remplacement van het important gemis van 's landts finantien, door het afschaften van de pagten der gemeenen landts middelen, ingaanden en aenvang neemende met 1^e july 1748 en continueerende tot het eynde des jaers 1749.
Is oock teffens ditselven middel volgens resolutie van burgermeesteren en vroedtschappen der stadt Alckmaer sub dato 23 november 1748 en 7 juny 1749, wegens het gemis der stadtexcijnsen door de ses laesten maenden des jaers 1748 gearresteert.

1754. Op vrijdag den 14 juny is Haer Koninglijcke Hoogheidt mevrouw princes gouvernante, neevens de erfprins en de princes Carolina, met deselve eer en statie als weleer haer doorlugtige gemael in 't jaer 1748, alhier gearriveert en op 't pleyn van de Grooten Kerck afgestapt sijnde, en aldaer door de leeden van de reegeering, neffens de dames, die allen op het pragtigst uytgedost waeren, en in twee rijen geschaert stonden, gerecipieerdt sijnde en in de kerck tot op 't choor begeleyt sijnde, is aldaer onder een fray vocael en instrumentael musieck, waeronder sig ons overheerlijck orgel liet hooren, op een pragtig collation geregaleert geworden waervan een weynig gebruyckt en, dit heerlijck gebouw met veel oplettendtheydt beschouwdt hebbende, de reijtuygen ondertusschen van versen paerden voorsien sijnde, nae omtrent een half uur vertoeft te hebben, en met deselven staatsie tot aen de koetsen weder uytgeleydt sijnde, heeft dit vorstelijck geselschap haer reys over Hoor nae Enckhuijsen (om soo [20 / 98] verder nae Vrieslandt over te steecken) voortgeset.
Haer Koninglijcke Hoogheydt, considereerende 't merckelijck verlies, 't geen een gemeen burger en ambagtsman in sijn affair en handtwercken, bij sulcken geleegentheydt door versuym van tijdt tot merckenlijcke schaede en naedeel van sijn huyshouden komt te leijden, heeft sig bij haer retour met de vorstelijcke familie (op woensdag den 17 july) van die schuldtpligtige eer gelieven te ontrecken en buyten onsen wallen om, langs de cingel om, tot aen de thuyn van de heer en meester Jacob Jozias Vrijburg van de Capelle, burgermeester en raadt in de vroedtschap deese[r] stadt, geleegen in den Houten buyten de Geesterpoort, alwaer een prachtig ontbijt was vervaerdigt, en aldaer door sijn edele heere[n] de anderen leeden van de regeering, over haer geluckig retour aen de koetsen gecongratuleert sijnde, en alderhanden verve[rsch]i[g] aengepresenteert sijnde, waervan een weynig genuttigt hebbende en ondertusschen verschen paerden voorgespannen sijnde, heeft, nae een weynig vertoevens, door ons guarnizoen (bestaende in een compagnie cavallerey) tot aen Noordtdorp gescorteert sijnde, onder 't lossen van 't canon van onsen wallen, de reys nae Den Haag voortgeset.
In dit jaer is de brug op den Paerdenmarckt om nae den Vest te gaen, verniuwt.

1755. Op saturdag den 1 november 's morgens omtrent half twaalf uuren (sijnde de feestdag van Allenheyligen), bij seer stil en aengenaem weer, hebben wij hier seer subiet en onverwagt een stercken waterbeving gehadt waerdoor 't water in een moment tijdts considerabel opswol en seldtsaemen beweegingen aen de vaartuygen wierden bemerckt, soodat eenigen als op 't water scheenen te danssen, and'ren van haer touwen waeraen sij vast laegen, wierden losgeruckt en veel dingen onder uyt de grondt van het waeter in diepen modder wierden opgeworpen. Werdende deesen beving in het water alleen maer bemerckt en is deesen beving (op deselven tijdt) niet alleen hier en door gantsch Hollandt, maer oock in Engenlandt, Spanjen en wel bijsonder Portugael bespeurt, sijnde de koninglijcke residentie, hof- en hoofdtstadt Lissabon, op dieselven tijdt door een buytengemeene swaere en onverwagte aerdtbeving in weynig minuuten tijdts bijkans t'eenenmael omgekeert en in een puynhoop verandert, dreygende tegelijck de buytengemeene waterbeving, die 't water in de Taag seer schielijck en op dieselven tijdt tot een noojt gehoorde hoogten deeden opstijgeren, dat weynigen nog in te swelgen 't geen de aerdtbeving hadt overgelaeten.

[los papierfragment]

1760. In 't begin van dit voorjaar is de vesting, strekkende van de Nieuwlander- tot aan de Kennemerpoort, op deselve manier als de voorige (siet pagina ) seer cierlijk opgemaakt.

Nadat op zondag den 8 juny de laaste Heylige Sacrafietie van de misse in eerwaarde heeren minderbroederskerk, genaamt De Gulde Kroon, in Schoutestraat verrigt was, so heeft men op maandag daaraan volgende een begin gemaakt met deselve een endeweeghs te vernieuwen, sijnde de houte vloer die bijna onbruykbaar ten eenemaal vernieuwt en de geevel voor aan straat tot de grondt toe afgebrooke en verniewt sijnde.

In de maandt july is de houte wipbrug daar men uyt Sint-Annastraat meede op Luttik Oudorp gaat en bekendt bij naam van...... brug, ten eenemaal vernieuwt

Op woensdag den 23 deeser is alhier aan 't toorentje van het stadshuys opgehange een brievenkas om al de ongefranckeerde brieven daarin te kunne steeken, wordende deselve tweemaals daags geleegt, 's morgens ten half 12 uuren en 's namiddaags ten 4 uuren, sijnde seer gemakkelijk also 't generaale postcomptoir toentertijdt was op 't Dronkeoort.

s morgens ten half 12 namidd half vier uren 1772 is het getal der inwoonderen met de voorsteden bevonden 8000

[los papierfragment]

1652. is de roomse nieuwgebouwde kerk tot Sijdwind geruineerd

173. Dit jaar is de papiermolen die staat aan de oostzijde van de Schermer- of Alkmaardervaart schuin over de kalkovens aan de Westdijk van de Schermer tot de grond toe afgebroken nadat het lopende werk van binnen sedert 't jaar 17.., reeds daaruit was genomen.

1748. Ingevolge en vermogens haar edele grootmogende successieve, resoluties en opgevolgde publicaties van 26 juli en 8 november 1748, mitsgaders 22 april 1749, is bij een sommatiebiljet een provisionele taxatie over iedereen zijn huishouden, familie en andere personen die zonder dienstbaar te zijn bij anderen inwonen gelegd naar mate van een ieders consumptie en train en verder naar proportie van diens bestaan, vermogen en inkomsten respectievelijk tot vervanging van het important gemis van 's landsfinancin door het afschaffen van de pachten der algemene landsmiddelen die ingang en aanvang nam de 1^ste juli 1748 en duurde tot het einde van het jaar 1749.
Is ook seffens ditzelfde middel volgens resolutie van burgermeesteren en vroedschappen der stad Alkmaar sub dato 23 november 1748 en 7 juni 1749 wegens het gemis der stads accijnzen door de zes laatste maanden van het jaar 1748 uitgevoerd.

1754. Op vrijdag de 14^de juni is haar koninklijke hoogheid mevrouw prinses gouvernante, nevens de erfprins en de prinses Carolina, met dezelfde eer en statie als weleer haar doorluchtige gemaal in 't jaar 1748 alhier gearriveerd en is op 't plein van de Grote Kerk afgestapt en aldaar door de leden van de regering, neffens de dames die allen op het prachtigste uitgedost waren en in twee rijen geschaard stonden, onthaald en in de kerk tot op մ koor begeleid en is aldaar onder een fraai vocaal en instrumentaal muziek, waaronder zich ons overheerlijk orgel liet horen, op een prachtige collation onthaald geworden waarvan een weinig gebruikt en dit heerlijk gebouw met veel oplettendheid aanschouwd heeft en toen de rijtuigen ondertussen van verse paarden voorzien waren na omtrent een half uur vertoeft te hebben en is met dezelfde staatsie tot aan de koetsen weer uitgeleid en heeft dit vorstelijk gezelschap zijn reis over Hoorn naar Enkhuizen (om zo [20 / 98] verder naar Friesland over te steken) voortgezet.
Hare koninklijke hoogheid die aanschouwde het opmerkelijke verlies 't geen een gewone burger en ambachtsman in zijn affaire en handwerken bij zulke gelegenheid door verzuim van tijd tot opmerkelijke schade en nadeel van zijn huishouden komt te lijden heeft zich bij haar terug komst met de vorstelijke familie (op woensdag de 17^de juli) van die schuldplichtige eer gelieven te onttrekken en buiten onze wallen om, langs de singel om, tot aan de tuin van de heer en meester Jacob Jozias Vrijburg van de Capelle, burgemeester en raad in de vroedschap van deze stad, gelegen in de Hout buiten de Geesterpoort alwaar een prachtig ontbijt was vervaardigd en aldaar door zijn edele heer en de andere leden van de regering over haar gelukkige terugkomst van de koetsen geluk gewenst te zijn en allerhande verversingen gepresenteerd zijn waarvan ze een weinig genuttigd heeft en ondertussen waren verse paarden voorgespannen en heeft ze na een weinig vertoeven is door ons garnizoen (dat bestaat uit een compagnie cavalerie) tot aan Noorddorp gescorteerd is onder 't lossen van 't kanon van onze wallen de reis naar Den Haag voortgezet.
In dit jaar is de brug op de Paardenmarkt om naar den Vest te gaan vernieuwd.

1755. Op zaterdag de 1^ste november 's morgens omtrent half twaalf uur (is de feestdag van Allerheiligen), bij zeer stil en aangenaam weer hebben wij hier zeer subiet en onverwachts een sterken waterbeving gehad waardoor 't water in een moment tijd behoorlijk opzwol en zeldzame bewegingen aan de vaartuigen werd bemerkt zodat enigen als op 't water schenen te dansen, anderen van hun touwen waaraan ze vast lagen, werden losgerukt en veel dingen onder uit de grond van het water in diepe modder werden opgeworpen. Wordt deze beving in het water alleen maar bemerkt en is deze beving (op dezelfde tijd) niet alleen hier en door gans Holland, maar ook in Engeland, Spanje en wel vooral Portugal bespeurd en is de koninklijke residentie, hof- en hoofdstad Lissabon op diezelfde tijd door een uitzonderlijke zware en onverwachte aardbeving in weinig minuten tijd bijkans te enenmale omgekeerd en in een puinhoop veranderd en dreigde tegelijk de uitzonderlijke waterbeving die 't water in de Taag zeer schielijk en op dezelfde tijd tot een nooit gehoorde hoogte liet opstijgen dat weinige van hetgeen de aardbeving had overgelaten.

[los papierfragment]

1760. In 't begin van dit voorjaar is de vesting die strekt van de Nieuwlanderpoort tot aan de Kennemerpoort op dezelfde manier als de vorige (zie pagina ) zeer sierlijk opgemaakt.

Nadat op zondag de 8^ste juni de laatste Heilige Sacrificie van de mis in eerwaarde heren minderbroeders kerk, genaamd De Gulde Kroon in de Schoutenstraat verricht was zo heeft men op maandag daarop volgende een begin gemaakt met die een eind weg te vernieuwen en werd de houten vloer die bijna onbruikbaar ten enenmale vernieuwd en de gevel vooraan de straat is tot de grond toe afgebroken en vernieuwd.

In de maand juli is de houten wipbrug daar men uit Sint-Annastraat mede op Luttik Oudorp gaat en bekend is bij de naam van...... brug, ten enenmale vernieuwd. Op woensdag de 23^ste deze is alhier aan 't torentje van het stadhuis opgehangen een brievenkas om alle ongefrankeerde brieven daarin te kunnen steken en wordt die tweemaal per dag geleegd, 's morgens te half 12 en 's namiddag te 4 uur en is zeer gemakkelijk alzo 't generale postkantoor toentertijd was op 't Dronkenoord.

s `Morgens ten half 12, namiddag half vier uur 1772 is het getal der inwoners met de voorsteden bevonden 8000.

[los papierfragment]

1652. Is de Roomse nieuw gebouwde kerk te Zijdewind geruineerd.