Bestiaire d amour

Over Bestiaire d amour

Richard de Fournival. Waarin een geliefde telkens een (erotische) verwijzing maakt naar een mythisch dier met hun eigenschappen om de eigen argumenten van de geliefde over hoffelijke liefde te ondersteunen, uit de dertiende eeuw. Bewerkt door Nico Koomen.

Nederrijns moraalboek

Bestiaria d’ amour

Man seget inde iet is wair. War rok is of heuet gewest.dar is vir. of dar heuet vir gewest. Want regte also als die rok kuompt van den vire. so kuompt die dait van den wille. Jnde vomb dat. min wille suolk heuet 5 gewest. sieder dat ic v irst gesag. dat ic v minnen muoste van al mir herten. so muot die dait togen den wille. dar vombe sinde ic v. dit gescrigte. dat gi debait muoget wieten minen wille. Jnde dat gi mins gedinkt. als ic nit tegenwordig en bin. Want gedinchenis heuet twe porten. dat is siin. inde horen. Jnde ielkerlik van diesen twe 10 porten heuet enen weg. dar man bi kuomen mag te gedinchenisse. Dat is varwe inde worde. Varwe dient den ogen inde die worde den oren. Jnde wo man kuomen mag te gedinchenisse. bi varwe inde bi worden. dat mag man siin. dar vombe. dat gedinchenisse duot behoiden den sin deen man heuet. Jnde die duot. dat gelieden is gelik oft vuor vons ware. Jnde 15 tuot den seluen so kuomen. bi varwe inde bi worden. Want als | man siit maniegerhande bilde gesnieden of gevarwet. die sake dar si vop gesnieden of gevarwet sin. die makense vons tegenwordig. vomb dat wise siin. Jnde regte also iest van den worden. Want als man hort ene rede vertellen. die rede dar man af sprekt. die makt tegenwordig die sake dar man af 20 sprekt. gelik oft tegenwordig ware. Jnde sint dat man makt tegenwordig mit diesen twe saken dat lieden is. dat is bi varwe inde bi worde. so mag man wel siin. dat man mit diesen twe saken kuomen mag te gedinchenisse. Jnde ic vot wes gedinchenisse gi nit sceiden en muogt wel suote geminde. die smerte van der minnen die ic tuowart hebe 25 gehait. die blift mi altois. so dat ic genesen niene mogte wesen. Ten minsten die liklau van der wonden en soide bliken. huo wel | dat iks mi huoden cuonste. dar vombe wild ic altois wesen in vor gedinchenisse mogt wesen. Jnde dar vombe sinde ic v diese twe saken in een. Want ic sinde v dit gescrigte varwe inde worde. dar vombe als ic nit tegenwordig 30 wesen en sal. dat mi dit gescrigte mit sir varwe inde mit sinen worden tegenwordig geue tuot vor tegenwordigheit. Jnde namelik dit gescrigt is sulik dat varwe behuoft. Want iet is gevarwet na diren inde na vuogelen die kenliker sin gevarwet dan geseit. Jnde dit gescrigte is alst wieder vontbieden van al den gescrigte die ic v. gesint hebe tuot te nuo. 35 Want also als en kuoninc. die vairt in een orlage buoten sin | kuonincrike. Jnde vuort van sinen besten mannen. inde van sinen besten vrienden en deel mit huome. Jnde later en deel in sin lant vomb te huodene. Mar als hi siit dat hijt nit geduon en mag. mit dien luden die hie mit huome gevuort heuet. so vontbiet hie wieder vomb alle die giene die hie agter gelaten heuet. 40 Jnde duot alle sine magt kuomen. Also muot ic duon. Want ic heb v. manig scone wort geseit inde vontboden. Jnde sine heben mi so viele nit gehulpen als mi vorberlik ware. dar vombe muot ic in dit leste gescrigte duon mine magt Jnde sechen so ik best kan. te wietene of giet in guode nieman suolt. Jnde al wairt dat gi mi nit en mint. so sint saken die ogen wel genuogen solden te siene Jnde die oren tehoren Jnde die gedinchenisse tegedinchene. Jnde dar vombe dat dit leste vontbieden dat ic make in dit gescrigte is als die leste helpe die ic vontbieden mag. so muot ic spreken starkeliker dan 5in ienegen anderen steden

Want also als man vertelt die | nature van den hane. want so die hane nairre singt des nagst. der dagerait of den avuont so hi dicker singt. Jnde so hi narre singt der midder nagt. so hi starkeliker singt Jnde so sine stimme groauer wuort. dauenstunde inde die dageraid die nature heben van den dage. inde van 10 der nagt gemingt te gadere. die betekenen die minne dar man nit al sieker hope vop en heuet Jnde ak nit al in wanhope en is, | Jnde die midde die betekent die minne die al in wanhopen is. Jnde sint dat ic nu nit meer geen hope en hebe van vorre minnen. nog van vowen guoden | wille te hebene. so iest mit mi regt als ter midder nagt. Jnde duo ikker en deel 15 hope vop hadde. duo waist mit mi regte als in die dagerait of in dauentstuonde, duo sang ic viele dickere. Jnde nuo muot ikt duon viele starkeliker Jnde te redene. dat die giene die in wanhope is stark is. die is genuomen in die nature van den dire die in die werelt is. die meest pint van rupene inde die leliker stimme heuet inde esliker dat is die wilde yesel 20 Want sine nature is suolik dat hie nit en reert. tuot den male dat hi wel groten huonger heuet dat hie nit vinden en mag in genre maniren dar hie vome miede saden mag. Jnde dan so duot hie so grote pine ten reerne dat hie vome seluer scuort. Jnde dar vombe so muot ic vomb dat ic en gene genade vinden en mag. an v. lechen merre pine. dan ic ie gedede nit 25 starkelik te singene, mar starkeliker te sprekene. Want den sang heb ic te regte verloren. Jnde seg v. bi wielkien. dat is na der naturen van den wolue.

Want sine nature is sulik, als die wolf den man eer siit er die man den wolf. die man verlist sine stimme so dat hie nit spreken en mag,. Jnde siit die man den wolf alr irst. die wolf verlist alle sine 30 magt inde alle sine kuonheit. diese nature is geuuonden. in die nature van manne inde van wiuen. Want als minne is tuoschen von twen, Jnde die man mag geware wuorden bi den wiue seluer dat sine irst mint, Jnde dat hie so viele kan dat hijs vor duot lihen. so heuet si van dien male verloren die kuonheit van tuontsechene. Mar vomb dat ic mi nit vonthoiden en 35 mogte. iene muost v. sechen min herte. er ic iet wiste van den vowen. So heb di mi vontseid, Jnde dat was mi alte betide. Jnde sint dat ic irst gesiin wairt. na der naturen van den wolue. ic was wel sculdig te verlisene die stimme. Jnde dat is die reden war vombe dit gescrigt gemakt in sprekene inde nit in sange. Jnde ene redene van den seluen is 40 genuomen. in die nature van den kriekel. Want sine nature is suolik. des ic wel geware bin worden. Jnde die vonsalige die singt so gerne. dat hi stiruet in sinen sange. Jnde verlist sin eten inde lait vome seluer te beiagene.

Nederrijns moraalboek.

Liefdesbestiarium.

Men zegt en het is waar, waar rook is of heeft geweest daar is vuur of daar is vuur geweest. Want net zoals de rook van het vuur komt, zo komt de daad van de wil. En omdat mijn wil zulke is geweest sinds dat ik u voor het eerst zag dat ik u beminnen moet uit al mijn hart en zo moet de daad van de wil tonen, daarom zend ik u dit geschrift zodat ge daarbij mijn wil. En dat ge mij gedenkt als er ik niet tegenwoordig ben. Want herinnering heeft twee poorten, dat is zien en horen. En elk van deze twee poorten heeft een weg waarbij men tot herinnering kan komen. Dat is kleur en woorden.

Kleur dient de ogen en de woorden de oren. En men kan tot herinnering komen door kleur en door woorden, dat kan men zien en daarom dat herinnering de geest laat behouden die men heeft. En die doet wat gebeurd is alsof het voor ons is. En doet hetzelfde zo komen met kleur en met woorden. Want als men vele beelden gesneden of gekleurd ziet en die zaken waar ze op gesneden of gekleurd zijn die maken dat ze bij ons tegenwoordig zijn omdat we ze zien.

En net zo is het van de woorden. Want als men een rede hoort vertellen en de reden waarvan men spreekt die maakt de zaak tegenwoordig waarvan men spreekt net alsof het er nu is. En omdat men met deze twee zaken het tegenwoordig maakt wat gebeurd is, dat is met kleur en met woorden, zo kan men wel zien dat men met deze twee zaken komen mag tot herinnering. En ik uit uw herinnering die niet scheiden mag, lieve beminde, van de smart van het minnen die ik tot u heb gehad, die blijft me altijd bij zodat ik er niet van genezen kan worden. Ten minste de littekens van de wonden zouden blijken, hoewel dat ik me behoeden kan en daarom wil ik altijd in uw herinnering wezen. En daarom zend ik u deze twee zaken in een, want ik zend u dit geschrift in kleur en woorden en daarom als ik niet tegenwoordig ben dat mijn schrift met zijn kleur en met zijn woorden mij vertegenwoordigt in uw tegenwoordigheid. En namelijk dit geschrift is zulke die kleur nodig heeft, want het is gekleurd naar dieren en naar vogels die duidelijker meer gekleurd zijn dan gezegd. En dit geschrift is als we het verder uitgelegd van alle schriften die ik u gezonden heb tot nu toe. Want alzo als een koning die ten oorlog gaat buiten zijn koninkrijk. En voert met zijn beste mannen en zijn beste vrienden en een deel met hem houdt en laat er een deel in zijn land om te behoeden. Maar als hij ziet dat hij het niet doen kan met de lieden die hij met zich meegevoerd heeft dan ontbiedt hij wederom al diegene die hij achter gelaten heeft. En laat al zijn macht komen.

Alzo moet ik doen. Want ik heb u vele mooie woorden gezegd en ontboden. En zij hebben me niet zoveel geholpen als me nuttig was, daarom moet ik in dit laatste schrift doen mijn macht en het zeggen zo goed als ik kan om te weten of ge het in goed bericht zal nemen. En al was het dat ge me niet bemint, zo zijn er zaken die de ogen wel vergenoegen zouden om te zien en de oren om te horen en de herinnering om te gedenken. En daarom dat dit laatste te ontbieden dat ik in dit schrift heb is als de laatste hulp die ik u ontbieden mag, zo moet ik sterker spreken dan op enige andere plaats.

(zie afbeelding boven)

Want alzo als men vertelt van de natuur van de haan. Want zo de haan dichter bij de nacht zingt dan de dageraad of avond, zo hij meer zingt en zo hij dichter in de middernacht zingt zo sterker dat hij zingt. En zo zijn stem grauwer wordt in de avondstonde en de dageraad dan heeft hij de natuur van de dag en nacht tezamen gemengd. Dit betekent de minne waar men niet al te zekere hoop op heeft. En ook niet geheel in wanhoop is. En die in het midden is betekent die minne die geheel in wanhoop is. En sinds dat ik nu niet meer hoop heb van uw minne, nog van uw goede wil te hebben zo is het voor mij net als ter middernacht. En toen ik er hoop op had toen was het met me net zoals in de dageraad of de avondstonde, toen zong ik veel vaker en nu moet ik het veel sterker doen. En de reden dat diegene die in wanhoop sterk is, dat is genomen in de natuur van de dieren die er in de wereld zijn, die het meest denkt van roepen en die een lelijker stem heeft en ijselijker, dat is de wilde ezel.

Want zijn natuur is zulke dat hij zich niet roert tot die keer dat hij wel grote honger heeft wat hij niet vinden kan in geen manier waarmee hij zich verzadigen kan. En dan doet hij zo grote pijn om te roeren dat hij zichzelf verscheurt. En daarom zo moet ik omdat ik geen genade kan vinden kan aan u meer pijn besteden dat ik niet deed met sterk te zingen, maar om sterk te spreken. Want de zang heb ik terecht verloren. (1ste afbeelding)

En zegt u bij welke, dat is naar de natuur van de wolf. Want zijn natuur is zulke dat als de wolf de man eerder ziet dan die man, de man verliest zijn stem zodat hij niet spreken kan. (2de afbeelding) En ziet de man de wolf het eerste, de wolf verliest al zijn macht en al zijn koenheid. Deze natuur is er gevonden in de natuur van mannen en wijven. Want als er minne is tussen hen twee en die man mag gewaar worden bij het wijf zelf dat zij het eerste bemint en dat hij zoveel kan dat hij haar laat belijden, zo heeft ze van die keer de koenheid verloren van u te ontzeggen. Maar omdat ik me niet onthouden mag, ik moet u mijn hart zeggen eer ik het wist van de uwe. Zo hebt u me ontzegd en dat was me net op tijd. En sinds dat ik u het eerste gezien heb, naar de natuur van de wolven, ik was wel schuldig om mijn stem te verliezen en dat is de reden waarom ik dit schrift in spreken gemaakt heb en niet in zang. (3de afbeelding)

En eenzelfde reden is genomen in de natuur van de krekel. Want zijn natuur is zulke dat ik het wel gewaar ben geworden en die onzalige die zingt zo graag dat hij in zijn zang sterft en verliest zijn eten en laat zichzelf te bejagen.

Jnde dar vombe bin ic wel geware wuorden dat mi tsingen luttel gehulpen heuet. Jnde dat ic dar wel so groten troist | vop mogte heben gehait. dat ic mi seluer verloren hadde. so dat mi die sang nit bescuot en hadde. Want ic pruouede wel, vop die wile dat ic alre best sang. 5 Jnde dat ic alre best sprak in minen sange. duo was mi alre wirs. Regte also alst is van den swane. Want iet is en lant dar die swanen singen so wel. inde so gerne als man vuor huome harpt inde viedelt. dat si miede singen. inde wel ouer een dragen. namelik int iar als si steruen sulen. so dat man seget. als manre een hort die wel singt. dat man seget. diese 10 swane sal in dit iar steruen. Jnde regte also als man seget van enen kinde dat guoden sin heuet inde dat behindig is. dit kint en sal nit lange leuen. Jnde dar vombe segh ic. vomb den angst den ic hebe. Van der doit van den swane, duo ic sang alrebest inde alreblidelikste. Jnde vomb den doit van den krikel, duo ikt dede alre dicste inde alre lieueste. 15 Jnde dar vombe heb ic den sang gelaten in diesen lesten gescrigte. Jnde ic sind v, vomb wieder gescrigte. Want van dien male was ic wel sculdig te verliesene die stimme. dat mi die wolf irst sag. dat is te sechene. Dat ic begiede dat ic v minde. te vuoren. er ic iet wiste te wilken ende iks kuomen mogte. O wi nogtan heuet mi so dicke berowt, van | dien dat ic, 20 v. gebeden hadde. vomb v, suote gescelscap te hebene. Want mogt ic duon als die huont. die is van sulker naturen als hie spise geten heuet inde ten muonde vot gewuorpen heuet. so gait hi inde etse anderwerue. Also had ic mine bede wieder in gesluonden. sieder dat si vot minen muonde gink. Jnde en wondere v nit. of ic die minne van den wiue gelike na den 25 wolue Want die wolf heuet nog viele ander naturen. Dene is | dat hie den hals so stif heuet. dat hine nit keren en mag, hiene kire den ligame te male vombe. Jnde dander nature is. dat hi en geen dir en verbit bi sinre wonigen. mar verre draf. Jnde die dirde so is. als hi kuompt in en scait dar scape inne sin. so gait hi drin so hi alre stilligste mag. Jnde is dat 30 geualt. dat ienig ris vonder sinen wote brekt dat mant horen mag, hi wrikt vome an sinen vuote inde bittene. Alle dies drie naturen sin geuuonden in die minne van wiuen. Want si en mag vor nit geuen. sine geue | vor alte male. Jnde dat is na der irster naturen. Jnde na der andere so is. ist dat geualt dat si enen man mint, als lange als si bi huome is, sone sal sis 35 vome nuommer gelait togen. Jnde na der dirder naturen. is dat si so verre vort gait mit worden dat die man kint dat sine mint. Regte als die wolf vome wrekt mit sinen muonde van sinen vuote. so kan sit wel vontmaken. inde bedecken mit cragte van worden dat si te verre gegain heuet. Want si wil gerne wieten van anderen des si nit en wil dat man 40 van vore wiete. Jnde van den manne diese waint dat se minne. dar kan si vor harde wonderlik af huoden. also als en dir dat heitet wiuer dat is van sulker naturen als si enen man siit nakt so is si ververt inde vliet draf. Jnde als sine siit gekledet. so lopt si vome vop Jnde vontsieden nit.

En daarom ben ik wel gewaar geworden dat het zingen mij weinig geholpen heeft. En dat ik daar wel zo’n grote troost op mocht hebben gehad dat ik mezelf verloren heb omdat de zang me niet beschut heeft. Want ik beproefde wel op de tijd dat ik het allerbeste zong en dat ik het allerbeste sprak in mijn zingen, u was het me in alle wijze. Net zo is het met de zwanen. (zie afbeelding) Want er is een land waar de zwanen zo goed zingen en zo graag als men voor hen harp speelt en violen dat ze mede zingen en zich goed overeen dragen, namelijk in het jaar dat ze sterven zullen, zodat men zegt, als men er een hoort die goed zingt dat men zegt dat deze zwaan zal in dit jaar sterven

Net zoals men zegt van een kind dat goede zin heeft en dat behendig is, dat kind zal niet lang leven. En daarom zeg ik vanwege de angst die ik heb van de dood van de zwaan, u bezong ik allerbeste en aller blijdste

En vanwege de dood van de krekel, u deed ik het aller vaakste en allerliefst. En daarom heb ik de zang gelaten in dit laatste schrift en ik zend u meer schriften. Want van die keer was ik wel schuldig uw stem te verliezen omdat de wolf me het eerste zag, dat is te zeggen dat ik u begon te beminnen tevoren eer ik het wist tot welke en ik het nauwelijks kon. O wee, nochtans heeft het me zo vaak berouwd van u dat ik u gebeden heb om uw lieve gezelschap te hebben.

Want mocht ik doen zoals de hond, die is van zulke natuur dat als hij spijs gegeten heeft en de mond het eruit geworpen heeft, (1ste afbeelding) dan gaat hij en eet iets anders weer. Alzo heb ik mijn bede weer ingeslikt zonder dat ze uit mijn mond ging. En verwonder u niet of ik de minne van de wijven vergelijk naar de wolven. (2de afbeelding) Want de wolf heeft nog veel andere naturen. De ene is dat hij de hals zo stijf heeft dat hij niet omdraaien kan, dan keert hij het lichaam helemaal om. En de andere natuur is dat hij geen dier verbijt bij zijn woning, maar ver er vandaan. (derde afbeelding) En de derde is als hij in een kooi komt waar schapen in zijn, dan gaat hij erin zo hij het aller stilste kan. En als het gebeurt dat enige twijg onder zijn voet breekt zodat men het horen kan, hij wrikt aan zijn voet en bijt het dan. Al deze drie naturen zijn gevonden in der minne van wijven. Want ze kan zich niet geven, ze geeft zich niet helemaal, en dat is naar de eerste natuur. En naar de anderen zo is het dat als het gebeurt dat ze een man bemint zo lang als ze bij hem is, dan zal ze u nimmer een gelaat laten zien. En naar de derde natuur is dat ze zo ver voortgaat met woorden dat die man herkent dat ze hem bemint. Net zoals de wolf zich wreekt met zijn mond van zijn voeten en zo kan ze het wel los maken en bedekken met kracht van woorden dat ze te ver gegaan is. Want ze wil graag van anderen weten dat ze niet wil dat men het van u weet. En van de man waarvan ze meent dat ze haar bemint, daar kan ze wonderlijk veel van houden, net zoals een dier dat wiver (viper of slang) (4de afbeelding) heet en die is van zo’n natuur dat als het een man naakt ziet het bang is en vliedt in een draf. En als ze gekleed zijn dan loopt ze op hem en ontziet hem niet. (5de afbeelding)

Jn sulker maniren heb di mi gedain wel suote geminde. Want | duo ic mi al irst tegens v bekende duo vand ic v. van enre suter maniren. Mit en deel scamte. suolk als dar tuo behort. Jnde regte also of gi v en deel vontsagt. vomb die niheide. Jnde duo gi wist dat ic v minde. duo wair di mi alse fir inde alse wret. Jnde lipt mi vop endeel mit worden. die nihe worde 5die beteken vons den nakten man. Jnde die minne die betekent vons den man die gekledet is. Want also als die man geboren wuort nakt. | inde dan vome kledet als hi waist. also is die man nakt van minnen ten irsten sprekene inde vondekt. Mar als hi mint so is hi so beloken dat hire nit vot en mag. Jnde huot huome so dat hi nit sechen en dar van sinre 10 pinsingen. Jnde vontsiit huome altois. dat manne begripen mag. Jnde is also geuain als die simme. die gescuiet is. Want die nature van der simmen is sulik, dat hi duon wille al dat hi siit duon. so dat die vruode iagere dine mit behindigheide vain wille. die verspien dat si sin in sulken steden. dar si die simme siin mag. Jnde dan so scuoien si von 15 inde vontscuoien von vuor huome. Jnde dan so varen si danne. Jnde laten dair twe scuoin ter maten van der simmen, Jnde dan so gain si inde huden von dar bi. dan so kumpt die simme die also duon indeniemt die scuoin inde duots[e] an te sinen groten vong[e]ual . Mar er hise wieder vontscuoin mag so kuomen die iagere inde lopen huome vop. Jnde 20 die simme en mag nit vliin. nog vop bome klimmen. Jnde aldus wuort hi bedrogen, inde gevain. Jnde diese reden toget wel dat man den nakten man sal geliken den gienen die nit en mint. Jnde die giene. die gekleet is tuot den gienen die mint. Jnde regte als die simme die los is als lange als hi vongescuoit is. inde en is nit gevain tuot den | male dat hi vome 25 scuoit. also so en is die man nit in gevangenisse. tuot den | male dat hie mint. Jnde mit dieser reden so is gestedigt die rede van den wiuere. Jnde mit diesen twe saken so sie ik die wel. war vombe gi mi quader gelait hebet getogt. sint dat gi wist dat ic v. minde dan te voren. dats dar vombe. dat die simme en is nit geuain. tuot den male dat hie gescuoit is. 30 Jnde dat die wiuere vop lopt den man. als sine siit gecledet. Nuo duonkt mi dat gi gedain soit heben dar tegen. Jnde dat gi mi beter gelait soit heben getogt. duo gi mi sagt gecledet van vore minne. dan duo ikker nakt af was. Want die nature van den rauene is sulik. als lange als vor iungen sin sunder plumen. dat vor muoder nummer drup en siit 35 vomb dat si nit swart en sin, Jnde si vore niene geliken. Jnde en aisder nit. Jnde en leuen el nirgen af. dan van den dowe. tint den male dat si geclet sin van plumen. Jnde dat si geliken mugen voren vader. Also duonkt mi dat gi hat sculdig gewest te duone. wel suote geminde. Want als lange als ic nakt was van vorre minnen. sone soid di vom mi nit 40 geuen. Jnde als gi wist dat ikker miede gecledet was. dat is dat gi wist dat ic v minde. so wair di mi sculdig te huodene inde te vuodene in vorre minnen. als lange als si muorw was inde nihe. Jnde regte also. als man vuot en kint.

Op zo’n manier hebt u het met me gedaan, wel lieve beminde. Want toen ik me allereerst tegen u bekende toen vond ik u van een lieve manier. Met een deel schaamte, zulke zoals daartoe hoort. En net alsof ge u een deel ontzag vanwege de nijdigheid. En u wist dat ik u beminde, u was voor me als vuur en alzo wreed. En liep op me op en met woorden. Die nieuwe woorden betekenen bij ons de naakte man en de minne betekent bij ons de man die gekleed is. Want alzo als de man naakt geboren wordt en dan gekleed wordt als hij groeit, alzo is de man naakt van minnen in het eerste gesprek en niet bedekt. Maar als hij bemint is hij zo bedekt dat hij er niet uit kan. En behoedt hem zo dat hij niets zeggen durft van zijn gedachten. En ontziet hij zich altijd dat men hem begrijpen kan. (2de afbeelding)

En is alzo gevangen als de aap die gekooid is. Want de natuur van de aap is zulke dat hij alles wil doen wat hij doen ziet zodat de slimme jagers hem met behendigheid vangen willen. Die spieden dat ze in zulke plaatsen zijn waar ze de aap zijn mag en dan trekken ze schoenen aan en uit voor hem. En dan zo gaan ze er vandaan. En laten ze daar twee schoenen in de maten van de apen en dan gaan ze en verbergen zich daarbij en dan komt de aap die alzo doen en neemt die schoen en doet ze aan tot zijn groot ongeval. Maar eer hij ze weer uit kan trekken komen de jagers en lopen op hem en de aap kan niet vlieden, nog op bomen klimmen. En aldus wordt hij bedrogen en gevangen.

En deze reden toont wel dat men de naakte man zal vergelijken met diegene die niet bemint en diegene die gekleed is tot diegene die bemint. En net zoals de aap die loos is zo lang als hij niet gekooid is en niet gevangen is tot de keer dat hij gekooid is, alzo is de man niet in de gevangenis tot de keer dat hij bemint. En met deze reden zo is gestadig de reden van de viper. En met deze twee zaken zo zie ik u wel waarom gij mij een kwaad gelaat hebt laten zien sinds dat ge wist dat ik u tevoren beminde en dat is daarom dat de aap niet gevangen is tot de keer dat hij gekooid is. En dat die viper op de man loopt als ze gekleed zijn.

Nu bedenk ik me wat ge ertegen gedaan zou hebben en dat ge me een beter gelaat zou hebben laten zien toen ge me gekleed zag van uw minne dan dat ik er naakt van was. Want de natuur van de raven is zulke, zo lang als hun jongen zonder pluimen zijn dat hun moeder er nimmer op zit omdat ze niet zwart zijn en niet op haar lijken. En anders is het niet. En ze leven nergens anders van dan van de dauw tot de keer dat ze met pluimen gekleed zijn en dat ze op de vader mogen lijken. Alzo bedenk ik me dat ge schuldig geweest bent te doen, wel lieve beminde. Want zo lang als ik naakt was van uw min, zo zou u om mij niets geven en toen ge wist dat ik met u bekleed was, dat is dat ge wist dat ik u beminde, zo was u me schuldig te behoeden en te voeden in uw minne zo lang als ze murw was en neigde, net alzo als men een kind voedt.

Boven met witte jonge raven en eronder en ernaast de zwarte jonge raven.

Jnde bet wairt sculdig te verwinnen in der minnen. die nature van den rauene. dan die giene dar ic te voren af seide van der wiueren of van der simmen. Jnde nog heuet die rauen ander nature. die bouen alle saken geliken der naturen van minnen. Want sine nature 5 is sulik. als hi enen man doit vint. dalr irst dat hi draf iet dat sin die ogen Jnde dar duore so trekt hie die hirsen, Jnde so dar meer inne is so hier meer vot niemt. Also iest van minnen. Want tuot den irsten gelate. is die man geuain mit den ogen. Jnde die minne en vingen nit. en haid hi nit gesiin. Want minne duot regte als die lewe. als hie iet. Want is dat en man bi 10 huome lidet. Js dat die man vop den lewe siit. vomb dat hi dragt teken van herscap. Jnde die man gemakt is na der vormen van vonsen here. So muot die lewe vontsiin sin ansigte. inde sin ansiin. Mar vomb dat hi naturlik kuonheit an huome heuet. so scaimt hi vome angst te hebene. Jnde lopt den man vop. als hastelik als die man druop siit. Jnde huondert 15 werve mogte die lewe gain vor den man. Jnde die man vuor den lewe. er die lewe vome ane sage of ienig quait dade. iene ware of die man den lewe ane sage. Jnde dar vombe sech ic dat minne gelikt den lewe Want sine lopt nieman vop. en si dat hise siit. so vait minne den man ten irsten gelate. bi den ogen. Jnde dar dure so uerliest die man sine 20 hirsen. die hirsen van den manne. die beteken vons den sin. Want regte als die geest van des mans leuene. nameliken vuot in dogen. Jnde hette gieuet vuodinche inde beruringe der leueren. also vuot die sin in der hirsene die gieuet verstandenis. Jnde als die man mint nieman en mag huome helpen. Mar hi verlist alte male sinen sin. Jnde so hir meer 25 heuet. so hir meer verlist. Want so die man vruoder is. so die minne meer vop vome pint. vome te bedriegene inde vaste te hodene. Vomb diese nature sech ic dat die minne gelikt den rauene. Jnde diese nature die pruuet dat. sine nature die te voren geseit was. bat sculdig ware te verwinnen in der minnen. dan die nature van der wiuere. nof van der 30 simmen. Jnde dat en wif bet sculdig ware te minnen. den gienen die gecledet ware van vorre minnen. dan den gienen die dar nakt af is. Mar ic wain si suome also duon Mar dar sin sulik die dat houet al duor gebairt heben. so wat ten enen ore in gait. dat gait ten anderen wieder vot, Jnde dar si minnen dar vontsechen si. Also als die wiesel die vontfait sine 35 iunchen. ten enen ore Jnde ten anderen so verledigt si vore. Van sulker naturen so sin viele wiue. Want als si gehort heben so viele sconre worde dat von wel duongt dat si sculdig sin te minnen. Jnde diese vontfain heben ten ore. so verlediegen si von mit enen vontsechene, Jnde vallen bi gewonte gerne in ander reden. regte also of si huore vontsage 40 gevain te wesene. Jnde regte in der maniren als die wiesel. Want tirste dat die wiesel sine iungen heuet so drag[t] hiese vop ene ander stat Want hi vome vontsiit dat hiese verlisen sal. Jnde diese leste nature van den wiesel, die is als ene wanhope van der minnen, also als si | nit en wil horen spreken van der saken die man meest te duone hadde. Jnde si willen altos horen spreken van anderen saken. Jnde diese wainhope is na der naturen van den kalander dat is en vuogel. als manne | draget vuor enen sieken man. Js dat die vuogel den sieken in dainsigte regte ane 5 siit. Man seget dat hi sal genesen. Jnde kiert hie vome vombe man seget dat hi steruen sal. Jnde dar vombe duonkt mi wel suote geminde. dat v. leet is. dat ic v ie gebat. Nogtan duonkt mi dat [gi] mi suome wile geerne gescelscap gehoiden hait. Mar dat ic nit gesproken en hadde van der saken dar ic sigh af was. Aldus en had di nie wille mi sik te siene in 10 dainsigte. so is man mi wel sculdig te delen ouer doit. Jnde dar vombe heb di mi geseit in sulken troist als te regte ter wainhopen gebuort. Jnde suonder ienege hope van genade te vindene. Jnde dat is die doit van minnen. Want also als in der doit en is geen verkuoueren. Also. So en is gene wainhope in blitscap van minnen. dar man genade waint 15 heben. so bin ic doit dat is wair. Jnde wie heuet mi gedoit. iene weet weder gi of ic. Mar mi duonkt dat wi dar beide scoit ane heben. Also als van den gienen den die merminne dodiet. als sine slapende heuet bragt. Want iet sin vir maniren van merminnen. die twe sin half wif. inde half visg. Jnde dene singen so gelike der viedelen. Jnde dander gelik der 20 harpen. Jnde die dirde in regter stimmen van wiuen. inde is | vor sang so bequamelik, datse en geen man en hort hiene muot tuot huore kuomen. Jnde als hie bi huore is. so wuort hi enslapen, Jnde als sine slapende vindet so doit sine. Aldus duonkt mi dat die merminne grote scoit dar ane heuet. dat sine doit mit verradenisse. Jnde die man ak grote scoit. 25 dat hie vor gelouet. Jnde ic bin doit mit sulker reden. Want gi inde ic heben dar scoit ane. Mar iene dar vop v. die verradenisse nit lechen. So sal ic die scoit vop nieman lechen dan vop mi. Jnde sal sechen dat ic mi seluer hebe gedoit. Want al was ic gevain mit vowen sange | sone hait ic nogtan gene noit gehait. had ic als wis gewest. alst serpent is dat 30 den balsem huot. dat is en serpent inde hettiet aspis. Nuone dar nieman den bome genaken dar die balsem af druopt. als lange als hi wakt. Jnde als man van der balsem heben wille. so muot man viedelen inde harpen vuor vome so lange dat manne slapende brinkt. Mar hie heuet so viele sins. van sinre naturen. als hi hort dat manne in slapene bringen wille so 35 stopt hi sin en ore mit den ende van sinen sterte, Jnde tander ore so wrift hie so lange tegens die erde. dat hiese al vol erden wrift. Jnde als jie also dof is gemakt. sone heuet hie en genen angst. dat manne mag duon slapen. Also. so soide ic gedain heben. Jnde nogtan wain ic dat gi wel weet. wo node ic ginkc mi irstwerue bekennen tegens v. Jnde iene 40 wiste nit war vombe dat was. Suonder dat was en teken van den quade dat mi dar af kuomen is. Mar dog gink ikker. Jnde wuort enslapen bi den sange van der merminnen. dat was ter sutigheide. van vowen guoden gelate. Jnde van vowen suoten sprekene. te wes horne ic gevain wairt.

En beter was het om schuldig te zijn in het overwinnen de natuur van de raven van het minnen, dan diegene waar ik van tevoren zei van de vipers of de apen

En nog heeft de raaf een andere natuur die boven alle zaken op de natuur van minnen lijkt. (1ste afbeelding) Want zijn natuur is zulke dat als hij een man dood vindt is het allereerste dat hij er af eet zijn de ogen en daardoor zo trekt hij de hersens en zo er meer in is zo hij er meer uit neemt. Alzo is het van minnen. Want toont u het eerste gelaat is de man gevangen met de ogen. En de minnen ving hem niet had hij haar niet gezien. Want minnen doet net zoals die leeuw als hij eet. (2de afbeelding) Want is het dat een man bij hem gaat en is het dat die man op de leeuw zit omdat hij het teken van heerschappij draagt. En die man is gemaakt naar de vorm van Onze Heer. Zo moet die leeuw zijn aanzicht en zijn aanzien ontzien. (3de afbeelding) Maar omdat hij natuurlijke koenheid aan zich heeft zo schaamt hij zich om angst te hebben en loopt van de man weg even snel als de man erop zit. En honderdmaal mag de leeuw gaan voor de man en die man voor de leeuw eer de leeuw hem aanziet of enig kwaad doet tenzij als als die man de leeuw aanziet.

En daarom zeg ik dat minne lijkt op de leeuw. Want ze loopt niemand op, tenzij dat hij ziet en zo vangt minne de man in het eerste gelaat, bij de ogen en daardoor zo verliest de man zijn hersens. De hersens van de mannen die betekenen bij ons de geest. Want net zoals de geest van mans leven zich namelijk voedt in gedogen. En heeft voeding in de beroeringen van de lever, alzo voedt die geest in de hersens die verstand geeft. En als die man niemand bemint mag u me helpen.

Maar hij verliest helemaal zijn geest. En zo hij meer heeft, zo hij meer verliest. Want zo de man verstandiger is, zo de minne meer pijn aan hem doet om te bedriegen en vast te houden. Vanwege deze natuur zeg ik dat de minne op de raven lijkt. En deze natuur die beproeft zijn natuur, waarvan tevoren gezegd is, beter schuldig is om te overwinnen in der minne dan de natuur van de viper of van de apen. En het wijf beter schuldig is om te minnen dan diegene die gekleed is van uw minne dan diegene die er naakt van is, maar ik meen dat ze me alzo doen. Maar er zijn sommige die het hoofd geheel gebaard hebben en zowat het ene oor in gaat het andere weer uit en waar ze minnen daar ontzeggen ze zich. Alzo zoals de wezel die zijn jongen ontvangt via een oor en via de ander zo ledigt ze het weer. Van zulke natuur zo zijn vele wijven. Want als ze zoveel schone woorden gehoord hebben dat u wel denkt dat ze schuldig zijn om te minnen en die ze in het oor ontvangen hebben zo legen ze zich met een verontschuldiging en vallen bij gewoonte graag in andere reden net alsof ze zich ontzien om gevangen te wezen.

En net zoals op de manier van de wezel. (1ste afbeelding) Want ten eerste als de wezel zijn jongen heeft dan draagt hij ze op een andere plaats. Want hij ontziet het dat hij ze verliezen zal. En deze laatste natuur van de wezel die is als een wanhoop van de minne, alzo als ze niet willen horen spreken van de zaken die men het meest van doen heeft en ze wil altijd horen spreken van andere zaken. En deze wanhoop is naar de natuur van de kalander, dat is een vogel. (2de afbeelding)

Als men die voor een zieke man draagt en is het dat die vogel de zieke recht in het aanzicht ziet, men zegt dat hij zal genezen. En keert hij zich om, men zegt dat hij sterven zal. (3de afbeelding) En daarom denk ik wel, lieve beminde, dat het u leed is dat ik u bad. Nochtans denk ik dat ge mij, zo men wil, graag gezelschap gehouden had. Maar dat ik niet gesproken heb van zaken waar ik ziek van was. Aldus had u me niet ziek willen zien in het aangezicht, zo is men mij wel schuldig mee te delen over de dood. En daarom hebt u me gezet in zulke troost zoals terecht in wanhoop gebeurt en zonder enige hoop van genade te vinden. En dat is de dood van minnen. Want alzo als in de dood is er geen veranderen. Alzo is er geen wanhoop en blijdschap van minnen waar men genade van meent te hebben, zo ben ik dood, dat is waar. En wie heeft me gedood, u weet het weer, gij of ik. Maar ik denk dat we er beiden schuld aan hebben.

Alzo als van diegene die de meermin doodt als ze die in slaap heeft gebracht. Want er zijn vier soorten van meerminnen. Twee zijn half wijf en haf vis en die zingen net zoals de viool en de ander als de harp en de derde met net zo’n stem als de wijven en zijn in hun zang zo goed dat geen man die het hoort, hij moet tot haar komen en als hij bij haar is dan slaapt hij in en als ze hem slapende vindt, dan doodt ze hem. Aldus denk ik dat de meermin daar grote schuld daar aan heeft, dat ze hem dood met verraad. En die man ook grote schuld dat hij haar gelooft. En ik ben dood met zulke redenen, want gij en ik hebben daar schuld aan. Maar ik nee durf op u het verraad niet te leggen. Zo zal ik de schuld op niemand leggen dan op mij. En zal zeggen dat ik mezelf heb gedood. Want al was ik gevangen met uw zang, zo heb ik er nochtans geen gehaat gehad als ik ben geweest was zoals het serpent is dat de balsem behoedt, dat is een serpent en heet aspis. (4ste afbeelding)

Nu durft daar niemand de bomen genaken waar de balsem afdruipt zo lang als hij waakt. En als men van de balsem wil hebben, dan moet men violen en harpen spelen voor hem net zolang dat men het in slaap brengt. Maar hij heeft zoveel geest van zijn natuur dat als hij hoort dat men hem in slaap wil brengen dan stopt hij zijn oor met het einde van zijn staart dicht en het andere oor wrijft hij zolang tegen de aarde dat hij ze vol aarde wrijft. En als hij doof gemaakt is dan heeft hij geen angst dat men hem in slaap kan brengen. Alzo zo zou ik gedaan hebben. En nochtans waan ik dat ge wel weet hoe node ik de eerste keer ging bekennen tegen u en u wist niet waarom dat was. Uitgezonderd dat het een teken van het kwade was dat me ervan gekomen is. Maar toch ging ik en sliep in bij het gezang van de meerminnen, dat was de lieflijkheid van uw goede gelaat en van uw lieve spreken te horen hoe ik gevangen werd.

De merel en jager vn de mol.

Jnde wast wonder dat ic gevain wart. Neent. Want stimme heuet viele kragst, Jnde so viele dat si vontlikt viele sake die vonbequameliken sin. Also als van der merlen Want al iest die lelicste vuogel den man in gaiuolen hoit. Jnde al singt. si mar twe mainde int iar. so hoit manse nogtan 5 harde gerne vomb den bequameliken sang den si heuet. Jnde nog heuet die stimme viele ander cragt. die al die lude niene wieten. Jnde die ene van vorre kragt so is. dat nature verkuouert bi der stimmen. een van vorre gebrekenisse. Want die saken die leuen die kuomen van den | vif sinnen. dat is horen. inde siin. inde ruken. inde tasten. inde smaken. Jnde alst 10 geualt dat ienig van diesen saken gebrikt an ieniegen saken dat leuet. Nature die verkuouert huore. an enen anderen sinne so si best mag. Dar vombe geualt dat nieman als klair en siit als die doue van naturen. Jnde en geen man en hort so nawe als die blinde van naturen. Jnde en geen man en is so lecker als die giene die quaden adem heuet. Want sine 15 sienen die kuoman van der hirsen ter nasen inde ter kelen. die gebreken vome in den rukene. Jnde also viele als si min te duone heben , als viele kinnen si diebat die sake die si von vonderwinden. Jnde also | iest van ander den sinnen. Mar van allen den sinnen en is geen so herlik als dat siin, Want en geen van ander den sinnen. en duot so viele saken kinnen. 20 Jnde manne verkuouert diesen sin nit mar mit horen. Jnde also als en dier heitit mol die en siit nit. die heuet die ogen vondert herte. Mar hie hort so nawe dat niemant tuot vome kuomen en mag. hiene werts geware. des hie nit gewont en werde. so dat dair bluot vot gait. Nuo verbetert nature huor gebrekenisse mit horne so dat gene sake dat 25 leuet. so nawe en hort. Want iet is een van den vif diren. die dandere verhoget van den vif sinnen. Want van ielken sinne. sin | dire die al dandere verhogen. also als die lintwurm. dat is een kleen wuorm, en wit Jnde die siit duor drie muoren. of duor drie wande. Jnde tiesen so heuet nature. wel versiene. Jnde in den mol in horen, Jnde ten vuogele 30die heitit gir in rukene. Want hie ruokt wel en doit part ouer drie daguart. Jnde in der simmen mit smakene. Jnde in den vorsche mit tastene. Jnde nog heuet die mol ander suonderlike nature an huome. Want iet is een van deen vir diren. die leuet van den vire elementen dair | die werelt af gemakt is. Jnde der elementen sin vire. dat is. vir. inde luogt. Inde 35 water. inde erde. Jnde die mol die en leuet el nirgen af dan van der erden. Jnde die hering nit dan van den watere, Jnde die wolster al van der luogt. Jnde die salamander al van den vire, dat is en wit vuogel inde vuot huome int vir. Jnde van sinen plumen makman die lakene. die man scone makt. in birnenden vire. Jnde diese namelik nature die heuet die 40 mol, Jnde an huore so is wel besuogt die kragt van der stimmen. Jnde en is geen groit wonder. dat horen mag verkuoueren gebrekenisse van siene. Want in allen saken die sin. so en is nit so geordinirt. als | die sang. Want sang is so volkuomen. inde so magtig. dat hie magt heuet duon te wandelen den muot, inde den wille. dar vombe hadden die oden gemakt enen sang die so bequameliken was. wie soit horde. die muoste blitscap heben. Jnde enen anderen hadden si gemakt. ouer die doden Jnde die was so vontfarmelik dat nieman horen en mogte, hiene muoste 5 screien. Nog enen anderen die was so getempert. dat hie voren muot nog te druoue. nog te blide en makede. diese cragt van der stimmen is. die wonderlicste die ienig is. Jnde duosdain cragt is nirgen vuonden dan in stimmen. Jnde manig ander saken so is in cragte van stimmen. Van worden inde van sange. En is geen tit dat ic v dar meer af seche. Mar 10 lait v genuogen tuot dire tit. Jnde sint dat stimme so grote cragt heuet. sone waist geen wonder dat ic enslapen wart mit cragte van der stimmen van der scoinster creaturen die ik ie gesag. Halp mi dat siin. mi te vane. Jait. Want ic was bet geuain. mit minen siene dan die tiger is mit den spiegel. Want sine wuort nuommer so verbolgen. als man 15 huore iungen stilt, is dat si enen spigel gemuot, sine muot huore spiegelen. Jnde dat genuogt huore so wel. dat si besiin mag huor scone gesceppenisse. dat si vergiet te iagene die giene die vor | iuong gestolen heben. Jnde dair so mert si vomb vor te spiegelen. regte also | of si gevain ware. Want die vruode iagere setten enen spiegel in voren weg. dar si wieten 20 dat si kuomen sal vomb von te uerlediegen. Jnde dan so vlien si mit den iungen. Aldus was ic gevain. mit horen inde mit siin. Jnde dan was geen wonder al verlois ic minen sin. inde mine gedinchenisse. | Want horen inde siin. sin die twe porten van gedinchenisse. also als ic te vuoren geseid hebe. Jnde iet sin twe dedelste sinne die die man heuet. Want die man 25 heuet vif sinne. siin. horen. ruken. tasten inde smaken. also als te vuoren geseit is. Jnde mit rukene namelieken so bin ic geuain. also als een dir dat heitet enhoren. die enslapen wuort van den suoten ruke. van eenre iuncvrowen. die maget is. Want sine nature is suolik dat geen dir vresliker en is. te vane dan dat enhoren dir. Jnde hie heuet en horen. 30 regte vuore an sin vorhouet. dat is so vresliken. dat geen wapen dar tegen stain en mag. Jnde dats nieman gebeiden en dar suonder ene iuncurowe die maget is. Jnde als hire ene geruokt. so kniet hi vuor huore. Jnde omuot vome regte als vomb vor te dinen. Jnde die vruode iagere die setten ene maget dair si wieten dat hie kuomen sal. Jnde tirste 35 dat hi tuot huore kuomet. so wuort hi enslapen in voren scote. Jnde dan so kuomen die iagere. die vome nit bestain en duorren als hi wakt. Jnde stekene doit. Jn al sulker maniren, so heuet vor die minne van mi gewroken. Want ic hadde gewest die houerdigste man tegens minne. die ienig was van minen odere. Jnde mi duogte dat ic nie wis gesiin en hadde. die 40 ik. minnen wilde. nog heben al tuot minen wille. vop dat ikse also sere minde als ic horde sechen dat man minde. Jnde minne die een harde vruot iager is. die satte ene maget in minen weg. te wes suotigheide, ic bin enslapen wuorden.

En is het een wonder dat ik gevangen werd, nee het. Want een stem heeft veel kracht en zoveel dat ze zaken ontbloot die u onbekwaam zijn. Alzo als van de merels. Want al is het de lelijkste vogel die men in kooien houdt en al zingt ze maar twee maanden in het jaar, zo houdt men ze nochtans zeer graag vanwege de goede zang die ze heeft. En nog heeft die stem veel andere kracht, wat al de lieden niet weten. En die ene van haar kracht is zo dat natuur van stem verandert en van haar gebrek. (1ste afbeelding) Want de zaken die leven die komen van de vijf zinnen, dat is horen, zien, ruiken, tasten en smaak. En als het gebeurt dat enige van deze zaken ontbreekt aan enige zaak die leeft dat de natuur haar verandert in een andere zin zo ze het beste kan. Daarom gebeurt het dat niemand zo duidelijk ziet als de dove van naturen en geen man hoort zo goed als de blinde van naturen en geen man eet zo lekker als diegene die slechte adem heeft. Want zijn zin die komt van de hersenen naar de neus in de keel die ontbreken hem in het ruiken. En alzo veel als ze minder te doen hebben, al zoveel kunnen ze die zaken beter doen die ze ondernemen. En alzo is het van andere zinnen.

Maar van alle zinnen is er geen zo heerlijk als het zien. Want geen van de andere zinnen laat zoveel zaken kennen. En men verandert deze geest niet maar met horen. En alzo als een dier die mol heet en die niets ziet, die heeft de ogen onder het hart. Maar hij hoort zo goed dat niemand tot hem kan komen, hij wordt het gewaar zodat hij niet gewond wordt zodat er bloed uitgaat. Nu verbetert de natuur haar gebrek met horen zodat er geen zaak is dat leeft dat zo goed hoort. Want het is een van de vijf dieren die de andere verhoogt vanwege de vijf zinnen. Want van elke geest zijn er dieren die alle andere verhogen zoals de lintworm, dat is een kleine worm en wit. En die ziet door drie muren of door drie wanden. En deze heeft de natuur goed voorzien. En in de mol in het horen en de vogel die gier heet in het ruiken. Want hij ruikt wel een dood paard over drie dagreizen ver. In de apen met smaken en in de kikker met tasten. En nog heeft de mol een andere uitzonderlijke natuur bij zich. (2de afbeelding) Want het is een van de vier dieren die van de vier elementen leeft waar de wereld van gemaakt is. En elementen zijn er vier, dat is vuur, de lucht, het water en de aarde. En de mol die leeft nergens anders van dan van de aarde. En de haring niets anders dan van water en de kameleon van de lucht en de salamander van vuur, dat is een witte vogel (dier) en voedt zich in het vuur. En van zijn pluimen maakt men die lakens die men schoon maakt in brandend vuur (asbest). En deze natuur namelijk heeft de mol. En aan haar zo is wel bezocht de kracht van de stem. En het is een groot wonder dat horen het gebrek van het zien veranderen mag. (3de afbeelding)

Want in alle zaken die er zijn is niets zo geordend als de zang. Want zang is zo volkomen en zo machtig dat het macht heeft de moed en de wil te laten veranderen, daarom hebben de ouden een zang gemaakt die zo bekwaam was en wie ze ooit hoorde die moest blijdschap hebben. En een andere hadden ze gemaakt voor de doden. En die was zo ontfermend dat niemand het horen mocht zonder te schreien. Nog een andere was zo getemperd dat hij uw moed nog kon verdrijven, noch blij kon maken. Deze kracht van de stem is het wonderlijkste die enig is. En dusdanige kracht is nergens gevonden dan in een stem. En vele andere zaken zijn er zo in de kracht van de stem, van woorden en van zang. En het is geen tijd dat ik u daar meer van zeg. Maar laat u vergenoegen tot die tijd. En sinds dat de stem zoծ grote kracht heeft, zo is het geen wonder dat ik ingeslapen ben met de kracht van de stemmen van de mooiste creaturen die ik ooit zag. Help mij dat zien om me te vangen, ja het. (1ste afbeelding) Want ik was beter gevangen met mijn zien dan de tijger met de spiegel.

Want ze wordt nimmer zo verbolgen als men haar jongen steelt, is het dat ze een spiegel ontmoet, ze moet zich erin spiegelen en dat vergenoegt haar zo goed dat ze haar schone schepping zien mag dat ze vergeet te jagen op diegene die haar jong gestolen hebben. En daarom draalt ze om zich te spiegelen net alsof ze gevangen was. (2de afbeelding) Want de slimme jagers zetten een spiegel in haar weg waar ze weten dat ze zal komen om hen te bevrijden. En dan zo vlieden ze met de jongen. Aldus was ik gevangen met horen en met zien. En dan is het geen wonder als ik mijn geest en mijn herinnering verloor.

Want horen en zien zijn de twee poorten van herinnering, zoals ik tevoren gezegd heb. En het zijn de twee edelste zinnen die men heeft. Want de man heeft vijf zinnen, zien, horen, ruiken, tasten en smaken, zoals tevoren gezegd is. En met ruiken namelijk zo ben ik gevangen, net als een dier dat eenhoren heet die ingeslapen wordt van de zoete reuk van een jonkvrouw die maagd is. (3de afbeelding) Want zijn natuur is zulke dat er geen dier vreselijker is om te vangen dan dat eenhoren dier. En heeft een horen recht voor aan zijn voorhoofd en dat is zo vreselijk dat geen wapen daartegen staan kan. En dat niemand het gebieden durft uitgezonderd een jonkvrouw die maagd is. En als hij er een ruikt dan knielt hij voor haar. En oprechte ootmoed als om haar te dienen. En die slimme jagers die zetten een maagd waar ze weten dat hij komen zal. (4de afbeelding) En ten eerste dat hij tot haar komt dan slaapt hij in haar schoot en dan komen de jagers die het niet bestaan durven als hij waakt en steekt het dood. Op al zulke manieren, zo heeft ze die minne van mij gewroken, want ik ben de hovaardigste man geweest tegen de minne die er enig was van mijn ouderdom en me lijkt dat er niet geweest zijn die ik minnen wilde, noch tot mijn wil wilde hebben omdat ik haar alzo zeer beminde zoals ik hoor zeggen dan men mint. En minne, die een zeer slimme jager is, die zet een maagd in mijn weg bij wiens lieflijkheid ik ingeslapen ben geworden.

Jnde doit bin ic also als ter minnen behort. dat is in wanhope suonder ienegen troist van genade te hebene. Jnde dar vombe sech ic dat ic geuain bin mit rukene. Jnde altois heuet si mi sieder gehoiden mit den ruke. Jnde ic hebe minen wille gelaten vomb den voren te duone. also alst is van den diren. als si beuuolen den adem van 5 enen dire dat heit pantere. Jnde volgen den dire na. tuot der doit vomb den suoten adem die van huome kuomet. dar vombe sech ic dat ic geuain wart mit diesen drie sinnen. dat is mit horene. inde mit ruokene. inde mit siene. Jnde wair ic nuo geuain mit smakene in | kuossene. Inde mit tastene in heelsene. so wair ic geuain. inde te regte enslapen 10 wuorden. Want dan alr irst so slaip die man. als hie en geen van sinen vif sinnen geuuolt. Jnde van slapene van minnen so kuompt al dangst. Want tuot al den slaperen. so volget die doit. als tuot den enhoren die enslapen wuort vomb die maget. Jnde tuot den manne die enslapen wuort vomb die merminne. als hise singen hort. Mar hat ic mi willen huoden 15 van diesen angst. so muost ic gedain heben als die krane duot. die dander huot. Want als kranen te samene vliegen. waner so dander slapen so wakter een. Jnde manlik duot vor wake en nag[t] \ tuot dien dat vombe kuom[pt] Jnde die giene die wakt. dat si nit enslapen en wuort. so niemt si clene stenkene vonder voren vuot. vomb dat si duonuaster stain sal. Jnde 20 si diebat waken mag. Want kranen die slapen al stainde. Jnde als si nit vaste stain en muogen. sone muogen si ak nit slapen. dar vombe heuet si die clene stene vonder voren vuot dat si nit slapen en sal. Nuo hoit huor vorsinigheit voren wille so bedwonchen. dat dander sinne vor | nit so viele en gelouen. dat si dar miede bedrogen wuorden. Jnde die also gedain 25 hadde die en hadde en geen noit gehad. Mar die en gene vorsienigheit en heuet. hie is also sere geergert als die paw die sine stert verlist. Want die stert van den paw. betekent vorsinigheit. dar vombe dat die stert ager is, dat betekent vons die sake die te kuomen is. Jnde | dat si vol ogen is. dat betekent dat man sculdig is war tenemene. van dien dat te 30 kuomen is. Jnde dat die stert vorsienigheit betekent. dat is gestedigt bi der naturen van den lewe. Want die lewe heuet suolke nature. is dat manne iaget so dat hie vliin muot. hie bedekt sin vuotspair mit dien dat hi sinen sterk dar ouer trekt. Also duot die wise man. als hie vorsienigheit heuet. Jnde hie duon wille ienege sake. dar manne af begripen mogte 35 of hiet dede so vorsiit hie sine saken so. dat mans nit geware en wuort. So dat sine vorsienigheit dekt tspar van sinen vuoten. dat is te | sechene. die nimare die van sinre dait kuomen sin si guot of quait. so betekent vons tstert vorsienigheit. namelik tstert van den paw. vomb dogen die drinne sin. dar vombe sech ic. dat als lelike sake, als is en paw. suonder stert. Also 40 groit armuode ist van enen manne. suonder vorsinigheide. | Nogtan al had ic als viele ogen gehat als die paw in sinen stert. so mogt ic wel enslapen wesen wuorden. mit cragte van sange.

En dood ben ik alzo als bij het minnen behoort, dat is in wanhoop zonder enige troost van genade te hebben. En daarom zeg ik dat ik gevangen ben met ruiken. En altijd heeft ze me sinds gehouden met de reuk. En ik heb mijn wil gelaten om vrede te doen alzo als het is van de dieren als ze de adem van de een dier voelen dat panter heet en volgen het dier na tot de dood vanwege de zoete adem die van hem komt. (1ste afbeelding) Daarom zeg ik dat ik gevangen was met deze drie zinnen, dat is met horen, met ruiken en met zien. En was ik nu gevangen met smaken en kussen en met tasten en omhelzen, dan was ik gevangen en terecht ingeslapen geworden. Want dan allereerst zo slaapt de man als hij geen van zijn vijf zinnen voelt. En van slapen van minnen zo komt alle angst. Want tot alle slaap zo volgt de dood zoals de eenhoren doet die inslaapt door de maagd en tot de man die inslaapt door de meermin als hij ze zingen hoort. Maar had ik me willen behoeden van deze angst, dan moest ik gedaan hebben zoals de kraan doet die de ander behoedt. (2de afbeelding) Want als kranen tezamen vliegen en wanneer zo de anderen slapen dan waakt er een. En mannelijk waakt die een nacht totdat die om komt. En diegene die waakt, zodat die niet inslaapt, zo neemt die kleine steentjes onder de voorste voet omdat ze dan vaster zal staan en ze zo beter waken mag. Want kranen die slapen al staande en als ze niet vast mogen staan dan mogen ze ook niet slapen, daarom heeft ze die kleine steen onder de voorste voet zodat ze niet slapen zal. Nu heeft haar voorzienigheid haar wil zo bedwongen dat de andere zinnen niet zoveel geloven dat ze daarmee bedrogen worden en die alzo gedaan hebben. En die alzo gedaan hebben die hebben geen nood gehad.

Maar die geen voorzienigheid heeft is alzo geërgerd als de pauw die zijn staart verliest. (3de afbeelding) Want de staart van de pauw betekent voorzienigheid, daarom dat die staart scherp is, dat betekent voor ons die zaak die aankomend is. En dat ze vol ogen is, dat betekent dat men schuldig is waar te nemen van wat er aan komt. En dat die staart voorzienigheid betekent dat is bevestigd van de natuur van de leeuw.

(1ste afbeelding) Want de leeuw heeft zulke natuur, is het dan men het jaagt zodat hij vlieden moet, hij bedekt zijn voetsporen met die zodat hij zijn staart daarover trekt. Alzo doet de wijze man als hij voorzienigheid heeft en als hij enige zaak wil doen waarvan men begrijpen mag of hij zijn zaken zo deed dat hij het voorzag zodat men het niet gewaar wordt. Zodat zijn voorzienigheid het spoor van zijn voeten bedekt, dat is te zeggen dat niemand van zijn daad komt is het goed of kwaad, zo betekent bij ons de staart voorzienigheid, namelijk de staart van de pauw vanwege de ogen die erin zijn, daarom zeg ik, dat is een lelijke zaak als een pauw zonder staart is. Alzo grote armoede is het van een man zonder voorzienigheid. Nochtans al had ik zoveel ogen gehad als een pauw in zijn staart, dan mocht ik wel inslapen gewezen zijn met kracht van zang.

Want ic hebe en auenture gehort. van eenre vrowen. die hadde ene harde scone kuo. Jnde die. en woide si vomb en gene sake verloren heben. Jnde die | beual si te hudene enen hirde die hiet argus. Die giene argus hadde huondert ogen. Jnde der en sliepen nit mar twe te gadere. Jnde al dandere. die wakten 5 inde wagten, Jnde ouer al dat wart die kuo verloren. Want | en man die die kuo begerde. die sende an vome sinen suone. die voter maten wel sang in enre langer ruden die duor gebairt was. Jnde die hiet mercurius. die giene mercurius quam tuot den gienen argus. Jnde begunde te singene inde te sprekene van maniegerhande saken. Jnde te leste so sang hi 10 in die lange rude. Jnde dede so viele mit singene inde mit sprekene. Dat argus wairt enslapen mit tween ogen. Jnde egter mit tween. als lange dat hi slip. mit allen sinen ogen. Jnde duo sluog vome mercurius dat houet af Jnde vuorde die kuo eweg tuot sinen vadere. dar vombe sech ic sint dat argus enslapen wart mit cragte van sange. inde van 15 stimme. Al wairt dat ic als viele ogen. hadde. als is in den stert van den paw die vorsienigheit betekent. nogtan wuort ic enslapen mit cragte van sange. Jnde die doit die volget den slaperen van minnen. also als te voren geseid is van den gienen die enslapen wuort vomb den sang van der merminnen. Jnde van den enhoren die enslapen wuort vomb die maget. 20 inde van argus den hirde die huondert ogen hadde. Jnde sint dat argus also enslapen wairt, inde doit, so bin ic doit, dat is vommer wair, Jnde is dair ienig verkuoueren an. Jne weet wilk tferkuoueren nit te meer dan van der swalewen. Want man heuet gepruuet. is dat man voren iuongen die ogen vot stiekt. dar vombe en bliuet nit. sine werden wieder 25 siinde. er si volwassen werden. Dusdan manire so valt van der wisele. Js dat man vore iungen doidet. Jnde mans vore doit wieder gieuet si weet van vorre naturen als viele. dat sire een arsedie tuo duot. dat si wieder leuende werden. Mar manne weet nog man mag nit wieten. wo dat is. Also sech ic. wel suote geminde. dat ic wane dat en arsedie is. 30 dar gi mi miede muoget wieder leuende maken. Mar iene weet wilk die arsedie is. Mar bi der naturen van enen dire, so rait man die nature van enen anderen. Want man weet wel. dat die lewe sine iuongen duot verrisen. Want si doit wuorden geboren. Jnde ten dirden dage so adempt die vader in vren muont, so dat si leuende wuorden. Jnde al dus 35 duonkt mi. wairt dat gi mi wieder eschen woit tuot vorre minnen. Dat mogte mi wel wuorden troist. mi te verrisene van sulker doit. als die doit is van minnen. Jnde regte also gesciet als een vuogel heitit pellikan, Want man weet wel dat die pellican duot verrisen sine kuokene. Jnde man weet wel wo. Want die pellicainis en | vuogel. die 40 sine iungen harde sere mint. Jnde hi mintse so sere. dat hi harde gerne tegens von spielet. Jnde als si spielen. so sin si so boit tegens voren vader. dat si vligen vombtrint sin ogen. so valt dicke dat sine slain in dogen mit den vluogele. Jnde die giene is van so houardieger maniren. dat hi nit gedogen en can. dat man vome misduot. Jnde dan so belgt hi 45 vome inde doitse. Jnde als hiese gedoit heuet. so berowet huome. Jnde is vome harde leet. Jnde dan hoit hie sine vluogele vop. inde | stikt vome seluer in sine side mit sinen becke, Jnde van den bluode vot sinre siden kuompt. dar verrist hie miede sine kuokene. Regte also wel suote geminde. duo ic v. irst kinde. Jnde die niheit van vorre minnen. hadde mi regte 5 gemakt als v. kuken. duo dait di mi so scone gelait dat mi wel | duogte. dat ic wel soide durren spreken tegens v. van dien dat mi best sculdig is tegenuogene. Jnde ic seid v. dar mi mest ane lag. Jnde gi priset mi so luttel die sake die ic v. seide. dar vombe heb di mi gedoit van sulker doit als ter minnen behort. Mar woid di mi v scone side inde v. suote vop 10 duon. so dat ic hadde vowen guoden wille. Jnde dat gi mi gauet v. guode herte. dat in v. is. so had di mi verriesen. Want dat is die ouerste arsedie van mi te helpene. dat ic hadde v herte. Jnde al en wairt anders nirgen vombe. dan ic v hebe horen sechen. suome wile. dat v leet was dat ic v. bat. Jnde dat gi mi gerne hilt gescelscap. in dede dat. so war di mi sculdig 15 te geuene v. suote herte. vop dat gi van mi verledigt wairt. | also als die bieue[r] duot. dat is en dir inde heuet en liet an huome dat dragt arsedie. Jnde so iag mant vomb dat liet te hebene. Jnde iet | vliet als lange alst mag. Jnde als hi siit. dat hi nit meer vliin en mag. so vontsiit hi dat manne doiden sal. Jnde heuet sulken sin van sinre naturen. dat hi wel 20 wet. dat manne el nirgen vombe en iaget. so gript hi dat mit den tanden. Jnde bittet af. Jnde latet vallen in den weg. Jnde als manne vindet suonder dat lit. so lait manne gain. Want manne iageden el nirgen vombe. Also. wel suote geminde. is dat v. mine bede so vonbequamelik is. als gi seght. so mogtir v. wel af verlediegen. mit vor 25 suoter herten tegeuene. Want iene volge v. el nirgen vombe. Jnde anders en bedarf ic geen sake. vomb mi duon verrisen. van der doit van minnen. Jnde iet is duouerste arsedie vomb mi te helpene also als tevoren geseit is. Mar iet heuet gewest in so starken slote. dat iks nit gecriken en mogte. Jnde die slutel en is in minre gewelde nit. Jnde giene wils mi 30 nit vontduon die den slutel heuet. Jnde dar vombe en weet ic wo v. side geopent wuort. Jene ware dat ic hadde dat kruot dair die spegt. miede duot springen. den nagel vot sinen neest. Want sine nature is sulik. als hi vindet enen boim. die hol is. Jnde dat gat vuore ingge is. dair inne makt hi sin nest. Jnde suome luode sin die willen besuken dat wonder Jnde 35 stoppen dat gat mit enen nagele. den si dar in slain mit cragte. Jnde als die spegt wieder kuompt Jnde hi vint tgat van sinen neste gestopt. Jnde hie siit dat hi mit sinre kragt nit vot getreken en kan. so verwint hi cragt mit behindigheide. Want hi kint van naturen en kruot dat magt heuet tuontsluotene. dat suokt hi so lange dat hiit vindet. Jnde 40 draget tuot sinen neste. Jnde ruort den nagel. mit sinen bekke. Jnde mit den kruode. inde dan so sprinkt die nagel te hants vot, Dar vombe segh ic wel suote geminde. wairt dat ic heben mogte van dien cruode. ic soide pruouen of ic v. suote side vontduon mogte. vomb v. suote herte te hebene.

Want ik heb een avontuur gehoord van een vrouw die een zeer schone koe had. En die wilde die om geen zaak verliezen. En die beval ze te hoeden aan een herder die Argus heette. Die Argus had honderd ogen en er sliepen er niet meer dan twee tezamen en alle anderen die waakten en wachten. Buiten dat werd die koe verloren. Want een man begeerde die koe en die stuurde daarom een van zijn zonen die uitermate goed zong en een lange roede die er behaard was. En die heette Mercurius. Die Mercurius kwam tot die Argus en (2de afbeelding) begon te zingen en te spreken van menigerhande zaken en tenslotte zo zong hij in die lange roede en deed zoveel met zingen en met spreken dat Argus insliep met twee ogen en echter met twee zolang tot hij sliep met al zijn ogen. (3de afbeelding) En toen sloeg Mercurius het hoofd eraf en voerde die koe weg naar zijn vader. Daarom zeg ik dat Argus ingeslapen is met kracht van zingen en van stemmen.

Al was het dat ik net zoveel ogen had als er in de staart van de pauw zijn die voorzienigheid betekent, nochtans sliep ik in met kracht van zingen. En de dood die volgt de slaper van het minnen, zoals tevoren gezegd is, van diegene die inslapen door de zang van de meerminnen en van de eenhoren die inslaapt door een maagd en van Argus, de herder, die honderd ogen had. En sinds dat Argus alzo ingeslapen is in de dood, zo ben ik dood, dat is immer waar. (4de afbeelding) En er is enig veranderen aan en weet welk veranderen niet meer is dan van de zwaluwen. Want men heeft het geprobeerd, is het dat men bij haar jongen de ogen uit steekt, daarbij blijft het niet, ze worden weer ziende voor ze volwassen worden. (1ste afbeelding onder) Dusdanige manier gebeurt zo van de wezel. Is het dat men haar jongen doodt en men voor dood weer geeft, ze weet van haar natuur alzo veel dat ze er een geneesmiddel toe doet dat ze weer levend worden. Maar men weet het niet, nog kan men weten wat dat is. Alzo zeg ik, wel lieve beminde, dat ik meen dat er een geneesmiddel is waarmee ge me weer levend kan maken. Maar ik weet niet welk geneesmiddel dat is.

Maar via de natuur van een dier zo raadt men de natuur van een ander. (1ste en 2de afbeelding) Want men weet wel dat de leeuw zijn jongen laat verrijzen. Want ze worden dood geboren en de derde dag zo ademt de vader in hun mond zodat ze levend worden. En aldus denk ik was het dat ge me weer eisen wil tot uw minnen, dat mocht wel een troost voor me wezen om te verrijzen van zo’n dood zoals de dood is van minnen.

En net zo gebeurt het met een vogel die pelikaan heet. (3de afbeelding) Want men weet wel dat de pelikaan zijn kuikens laat verrijzen. En men weet wel waarom. Want de pelikaan is een vogel die zijn jongen zeer bemint en hij bemint ze zo zeer dat hij zeer graag met hen speelt. En als ze spelen dan zijn ze zo boos tegen hun vader dat ze rond zijn ogen vliegen en zo gebeurt het vaak dat ze in de ogen met de vleugels slaan. En diegene is van zo hovaardige manier dat hij niet gedogen kan dat men hem misdoet. En dan wordt hij kwaad en doodt ze. En als hij ze gedood heeft dan krijgt hij berouw en heeft veel leed. En dan houdt hij zijn vleugels op en steekt zichzelf in zijn zijde met zijn bek. En van het bloed dat uit zijn zijde komt daarmee verrijst hij zijn kuikens.

Net alzo wel lieve beminde toen ik u eerst kende en de nijd van uw minnen had me net zo gemaakt als uw kuiken die het deed aan mij met zo’n mooi gelaat dat het me wel deugde dat ik wel zou durven spreken tegen u van wat me het beste schuldig is aan u te geven. En ik zei u daar waar me het meeste aan lag. En ge prees me zo weinig om die zaak die ik u zei en daarom hebt u me gedood van zulke dood zoals tot het minnen behoort. Maar wilt u voor me uw schone en liefde opendoen zodat ik uw goede wil heb. En dat ge me uw goede hart geeft dat in u is, dan hebt u me laten verrijzen. Want dat is het beste geneesmiddel om me te helpen dat ik heb van uw hart. En al en was het nergens anders om, dan ik u heb horen zeggen, zo men wil, dat het uw leed was dat ik u tot u bad. En dat ge me graag gezelschap houdt en dat doet, zo bent u me schuldig uw lieve hart te geven zodat ge van mij verlost was net zoals de bever doet. Dat is een dier en heeft een lid aan hem dat een geneesmiddel draagt. En zo jaagt men het om dat lid te hebben. En het vliedt zo lang als het kan en als het ziet dat het niet meer vlieden kan, dan ontziet het dat men het doden zal. En heeft zo’n geest van zijn natuur dat hij wel weet dat men het nergens anders om jaagt, zo grijpt hij dat met de tanden en bijt het af en laat het op de weg vallen. En als men het vindt zonder dat lid dan laat men het gaan. Want men jaagt het nergens anders om. Alzo wel lieve beminde, is het dat u mijn bede zo onbekwaam vindt als ge zegt, zo mag u er zich wel van verlegen met uw lieve hart te geven. Want ik volg u nergens anders om en anders behoef ik geen zaak om me te laten verrijzen van de dood van minnen. En het is het duurste geneesmiddel om me te helpen, zoals tevoren gezegd is. Maar het is in zoծ sterk slot geweest dat ik het niet krijgen kan en de sleutel is niet in mijn macht. En gij wil me niet opendoen die de sleutel heeft.

En daarom weet ik hoe niet uw zijde geopend wordt. Tenzij dat ik het kruid had waar de specht de nagel uit zijn nest mee laat springen. Want zijn natuur is zulke, als hij een boom vindt die hol is en het gat voor eng is, daarin maakt hij zijn nest. En sommige lieden zijn er die dit wonder willen onderzoeken en stoppen dat gat dicht met een nagel die ze er met kracht in slaan. En als de specht weer komt en hij vindt het gat van zijn nest verstopt en hij ziet dat hij het met zijn kracht er niet uittrekken kan, dan overwint hij kracht met behendigheid. Want hij kent van naturen een kruid dat macht heeft om te openen, dat zoekt hij net zo lang dat hij het vindt en draagt het naar zijn nest en roert de nagel met zijn bek en met het kruid en dan springt de nagel er gelijk uit.

Daarom zeg ik wel, lieve beminde, was het dat ik van dat kruid mocht hebben zou ik proberen of ik uw lieve zijde openen mocht om uw lieve hart te hebben.

Man en wezel en leeuw met jongen.

Mar iene weet wat kruode dat is. ensi reden. Mar reden dan iest nit. Want en sin mar twerehande reden. dene is van worden. dander is van saken die redeliken sin. Van worden sone ist nit. Jnde al is dat reden heuet sulke magt. dat man ene vrowe of ene iuncvrowe pruouen mag 5 mit reden. dat si sculdig is. te minnen. Man mag huore so wel nit gesechen. nog gepruouen. sine mag wel mit reden sechen. dat sis nit duon en wille. Jnde ak sie ic wel dat dit kruot nit reden en is. nog beede. Want ic heb v. so dicke gebeden mogt helpen, v side soide mi ouer lang tit open heben gewest sone kan ic nit gewieten. wat sake | dat kruot 10is. nog iene mag ak die side nit vontduon. Jnde dair en is geen ander arsedie mi te helpen van der doit. dan v suote side topenen. so lange | dat ic v herte hebe. sone darf ic nit meer pinsen. vomb mi te verkuoueren. dat is wair. Mar van dien dat man verloren heuet suonder verkuoueren. Des en mag man in genre maniren verkuoueren. Jnde wo is dat. Dat man 15 hope heuet gewroken te wesene. Jnde wo mogt manre af gewraken wuorden. Jene weet. en wair also. dat si iemanne minde die | vop vor nit en agte. Jnde wie soide also vot den sinne wesen dat hi vop vor nit en agte. niemant en ware enrehande lude. die sin van der naturen. van der swalewen. Want die swalewe is van sulker naturen. dat si en e\it nog 20 en drinkt ensi al vliegende. Jnde si en darf en genen vuogel vontsiin, Want se en geen vuogel en vait. Also sin enrehande lude. | die nit en minnen mar al vliegende. Jnde als lange als si vor lif sien. so agten si druop. inde nit meer. Jnde ak en werden si nit gevain mit ienegen vuogele. Want en is minne van vrowen nog van iuncvrowen. die si vain mogte. 25 Mar si sin tuot vome al euengelik. regte also als die iegel. die vome makt al ruont. als hie wil in sinen dorn. so dat manne nit ruoren en mag van geenre siden hiene stekt. Jnde hie mag vome laden in wilke side hie wil. Als hie wintelt in dappele. Jnde dar vombe sech ic. dat duos gedane manire van luden sin regte als die yegel, Want si muogen van ielker 30 siden steken. Jnde man magse van geenre siden vain. so segh ic dat en man van sulker maniren. mogte mi wel van vore wreken. Mar die wrake soide mi meer wesen torn dan troist. Want ic hadde lieuer dat si doit ware. inde ic ak doit. dan si enen anderen minde dan mi. sint dat si mi vontsegt heuet Jnde sint dat si en mint nog mi nog anderen. wo 35 mogt ik dan gewraken wuorden. Jene weet. ene ware dat vor berowede. van der pinen die si mi gedain heuet. Want iet is enrehande wrake berowenisse, Jnde die giene wrekt vome erlik van sinen viant. diene brinkt tuot berowenisse. dan so wild ic dat vor berowede van der pinen die si mi gedain heuet. na der naturen van den kokatris. dat is en serpent 40 inde plieget int water te wonen. Jnde die is van sulker naturen. als hi enen man vindet so doit hine, Jnde als hine gedoit heuet. so berowet vome. Jnde screden dan als lange als hi leuet. Aldus wild ic dat gesciede van mi. wel suote geminde.

Maar geen weet welk kruid het is tenzij reden. Maar reden dat is het niet. Want er zijn maar twee soorten reden, de ene is van woorden en de andere is van zaken die redelijk zijn. Van woorden zo is het niet. En al is het reden zo’n macht heeft dat men een vrouw of een jonkvrouw beproeven mag met reden dat ze schuldig is te minnen. Men mag haar zo goed niet zeggen nog beproeven, zij mag wel met reden zeggen dat ze het niet doen wil. En ook zie ik wel dat dit kruid geen reden is, noch bede. Want ik heb u zo vaak gebeden mocht het helpen, uw zijde zou voor mij al lang geleden open zijn geweest en zo kan ik niet weten welke zaak dat kruid is. Nog een mag ook die zijde niet openen en er is geen ander geneesmiddel die me kan helpen van de dood dan om uw lieve zijde te openen zo lang totdat ik uw hart heb, zo durf ik er niet meer aan te denken om me te veranderen, dat is waar. Maar van die dat men verloren heeft zonder veranderen. Dat mag op geen manier veranderen en waarom is dat. Dat men hoop heeft om gewroken te worden en mocht men ervan gewroken worden ik weet het niet en het is alzo dat ze een man bemint die haar niet acht. En we zouden alzo uitzinnig wezen omdat hij op haar niet acht. Niemand tenzij een soort van lieden die van de naturen van de zwaluwen zijn. Want de zwaluw is van zulke naturen dat ze al vliegende eet en drinkt. En ze durft geen vogel te ontzien omdat ze geen vogel vangt.

Alzo zijn een soort lieden die niet beminnen maar steeds vliegen en zo lang als ze voor lief zijn, dan achten ze geen druppel en niet meer. En ook worden ze niet gevangen met enige vogels. Want er is geen minne van vrouwen, noch van jonkvrouwen die ze vangen mogen. Maar ze zijn voor me allemaal even gelijk net zoals de egel die zich geheel rond maakt als hij in zijn dorens wil zijn zodat men het niet aanraken kan van geen zijde en niet steekt. En het mag zich laden op welke zijde hij wil als hij zich wentelt in de appels. En daarom zeg ik dat dusdanige manier van lieden net zo zijn als de egel, want ze mogen van elke kant steken en men kan ze van geen zijde vangen, zo zeg ik dat een man van zulke manieren mocht me wel van u wreken. Maar de wraak zou me meer toorn wezen dan troost. Want ik had liever dat ze dood was en ik ook dood, dan dat ze een ander beminde dan mij sinds dat ze me ontzegd heeft. En sinds dat ze nog mij nog een ander bemint, dan mag ik gewroken worden. Ik weet het niet tenzij dat het haar berouwde van de pijn die ze me gedaan heeft. Want berouw is een soort wraak en diegene wreekt me eerlijk van zijn vijand die hem tot berouw brengt, dan zo wil ik dat het u berouwt van de pijn die ze me aangedaan heeft naar de natuur van de krokodil.

Dat is een serpent en die pleegt in het water te wonen en die is van zulke natuur als hij een man vindt dan doodt hij die en als hij die gedood heeft dan krijgt het berouw en schreit dan zo lang als hij leeft. Aldus wil ik dat gebeurt van mij, lieve beminde.

Want ic bin die man die gevuonden is. Van v. Want also als man heuet suonder pine dat man vindet. in sulker 45 maniren bin ic vowe. dat gi mi hebet vombe nit Jnde dan so heb di mi gedoit, van der doit van minnen. dar vombe wild ic wel mogt wesen. Dat v berowede. Jnde dat gi mi screiet mit den ogen van vor herten. Aldus wair ic gewroken te minen wille. Jnde anders en gene wrake wild ic. Nogtan soid ic vontsiin. dat ander wrake kuomen mogte. Want iet gevalt 5 wel. als en wif vor berowt. dat si voren truowen vrient gelaten heuet. Jnde is dat vor en ander biddet. si volgt den gienen mit clenre pinen, also alst geualt van den kokatris. Jnde van enen anderen serpent dat heitet ydre dat is een serpent inde heuet maniegerhande houet, Jnde is van sulker naturen. als man huome. een van sinen houeden af slait. So 10 kuomanre vome twe. dat serpent hatet tuot der doit den kokatris. Jnde als hi siit. dat die kokatris heuet enen man gedoit. Jnde | dat huome berowet. so dat hi gene wille heuet genen man meer te dodene. So pinst die giene, dat manne ligtelik verscalken mag. dar vombe dat hi nit en agt wat hi eet. so wintelt die giene int slik. inde blift liggende regte 15 of hi doit ware. Jnde als die kokatris den idre also vindet lichende. So slint hiene in. al geheel. Jnde als die ydre gevuolt. in des anders ligame. so scuort hie vome sin gedarmte. Jnde kruopt wieder vot. harde blide. van dien dat hi den anderen gedoit heuet. Jnde dar vombe sech ic. dat na der wraken van der berowenisse. so soid ic mi sere vontsiin. dat ander 20 wrake quame. Want die ydre die so maniegerhande houet heuet die betekent den man die so maniegerhande lif heuet. Diese heben grote herscap. Jnde die lude van sulker maniren. sin van groten sinne. die als manig deel. muogen maken van voren herten. Want sine muogent nit al heben. Jnde hadde ielkerlik een morseel. van der herten. van so groten 25 duone. si soidens harde blide wesen. Mar ic salt laten inde wieder kuomen tuot minre materien. Want ic wilde dat die giene die als maniegerhande deel maken van vren herten. waren also geseet. dat vor herte in als maniegerhande stucke sprungen in vren ligame. Dander nature van der ydre, so is. als si verloren heuet een van voren houede. Si 30 krigt dar wieder twe. also so betert si van voren scade. Jnde dat betekent den man. dire een hoint. inde dan twe. Van dieser ydre vontsie ic mi sere. Jnde sage harde gerne. dat vor min vrowe. dar af huode. namelik van den gienen. die von mest vtmuodiegen. Want die | giene die alremest sechen sal. Vrowe helpt mi dat ic wert wuorde, vrowe gedogt 35 dat ic v. ridder bin. dat is die giene dar meest af huoden muot. Van aldusgedane manire van luden. so seid ic. dat ic gerne sage. dat vor min vrowe huodde. Want sine sulen vor nit bat duon. dan die wiuer duot den gienen dar si af kuomet. Dar vombe sech ic dat ic duosgedane manire van luden te regte mag heiten wiuere Want die wiuere is van sulker 40 naturen dat si nit geboren en wuort er si gedoit heuet vo[ren] vader inde vor muoder Want die si vontfait van den houede van den hi. In sulker maniren dat die hi stieket sin houet in vren muont. Jnde si bit dan dat houet af inde slindet. Jnde dar af vontfait si. aldus blift die hi doit.

Want ik ben die man die gevonden is van u. Want alzo als men vindt dat men zonder pijn is, op zo’n manier ben ik de uwe dat ge me hebt om niet. En dan zo hebt u me gedood, van de dood van het minnen en daarom wil ik dat het wel zo mag wezen dat u berouw hebt en dat ge om me schreit met de ogen van uw hart. Aldus was ik gewroken om mijn wil. En anders wil ik geen wraak. Nochtans zou ik ontzien dat er andere wraak komen mocht. Want het gebeurt wel dat een wijf berouw heeft dat ze uw trouwe vriend verlaten heeft en is het dat haar een ander aanbidt, volgt ze diegene met kleine pijnen, alzo als het gebeurt van de krokodil en van een ander serpent dat hydrus heet.

Dat is een serpent en heeft vele hoofden. En is van zulke natuur als men hem een van zijn hoofden afslaat, dan komen er twee. Dat serpent haat tot de dood de krokodil. En als hij ziet dat de krokodil een man gedood heeft en dat hij berouw heeft zodat hij geen man meer wil doden. Dan denkt diegene dat men het gemakkelijk verschalken kan omdat hij er niet op let wat hij eet en zo wentelt diegene in het slijk en blijft liggen net alsof hij dood is. En als de krokodil de hydrus liggen vindt dan verslindt hij het geheel in. En als de hydrus zich in zijn lichaam voelt dan verscheurt hij zijn darmen en kruipt er weer zeer blij uit omdat hij de ander gedood heeft.

En daarom zeg ik dat na de wraak van berouw, zo zou ik me zeer ontzien dat er andere wraak kwam. Want de hydrus die zoveel hoofden heeft die betekent de man die zoveel lief heeft. Deze hebben grote heerschappij en de lieden van zulke manieren zijn van grote geest die veel delen van hun hart mogen maken. Want zij mogen niet alles hebben. En had elk een stuk van het hart van zo grote doen ze zouden zeer blij wezen. Maar ik zal het laten en weer komen tot mijn materie. Want ik wil dat diegene die veel delen van het hart maken alzo gezet waren dat uw hart in vele stukken sprong in uw lichaam. De andere natuur van de hydrus is zoals ze een hoofd verloren heeft dan krijgt ze er weer twee, alzo verbetert ze van haar schade. En dat betekent de man die er een houdt en dan twee.

Van deze hydrus ontzie ik me zeer. En zeg zeer graag dat uw min vrouwe daarvan u zich behoedt, namelijk van diegene die u het meest ootmoedigst. Want diegene die u allermeeste zeggen zal, vrouwe help me dat ik u waard word, vrouwe gedoog dat ik uw ridder ben, dat is diegene waar men het meest van hoeden moet. Van al dusdanige manier van lieden, zo zeg ik dat ik graag zag dat uw min vrouwe behoedde. Want zij zullen u niet baat doen, dan de viper doet aan diegene waar ze vanaf komt. Daarom zeg ik dat ik dusdanige manieren van lieden terecht vipers mag noemen. Want de viper is van zulke naturen dat ze niet geboren worden eer ze haar vader en moeder gedood heeft. Want ze ontvangt uit het hoofd van hem en op zo’n manier dat hij zijn hoofd steekt in haar mond en zij bijt dan het hoofd af en verslindt het en daarvan ontvangt ze, aldus blijft hij dood.

Jnde alst kuompt dat si iungen heben sal. So heuet sise tuot der siden vot. Jnde muot dan birsten. inde stiruet. Dar vombe segh ic dat duosgedane luode. mag ic te rege heiten wiuere. Want also als die wiuere doit den gienen dar si af kuomen is. er si volwast. also so en muogen si 5 nit kuomen. ter werdigheide dar si af sechen. Want si duon laster den gienen. diese wert soiden maken. Jnde die vome geuen die selue werdigheit die si heben. Van dieser wiuere vontsiee ic mi | sere. Jnde ic sege geerne dat vor min vrowe dar af huodde. Jnde ic en weet wie diese wiuere is. Mar is dadder min vrowe ienig heuet. ic wilde dat mire vrowen dar 10 miede gesciede. van huome inde van mi. also als gesciet der simmen van voren twe iungen. Want die nature van der simmen is | sulik dat si altois twe iungen heuet te male. Al is dat sake dat sise beide mint als muoder. dat sise beide vuoden wille. nogtan so mint si dat ene meer dan dandere. Jnde dene mint si so luttel tegens dat si dander duot. dat man 15 wel sechen mag. dat si dene mint inde dander hait. Want als manse iaget vomb te vane. sone wil si verliesen nog dene nog dander. als muoder. Mar si wuorpt dat si leetste heuet agter vop vor scodere. Jnde oft mag so hoit vome. Jnde dat si lieueste heuet. dat niemt si vuor in vorn arm. Jnde dan so lopt si eweg ouer twe vuote. Jnde dan muot si mit cragte ouer 20 wir vuote lopen. so muot si verlisen den si liueste heuet. den | si vuor hadde in voren arm, Jnde den gienen behoitsi den si leetste heuet. dan is geen wonder. Want die giene den si lieueste heuet diene hoit huome an vore nit. Jnde iet is wel regt. dat si vor helpt mit voren handen inde mit vren vuoten. Jnde dat si verliese den gienen, den si dragt inde hoit Jnde dat is 25 regt dat vome bliue. die giene die vome an vore hoit. Jnde dit sech ic vomb v. wel suote geminde Js dat gi hebet ienigen man lif gewonnen. die is van der naturen van der wiuere. of van der ydre. of van den yegel of van der swalewen. so muot v. gescien. van vome inde van mi. als gesciet der simmen, van vren twe iungen. Want mi duonkt al is dat sake. dat giene 30 meer mint dan mi. Nogtan sul dine verlisen. Jnde ic die min gemint bin sal v. bliuen. War vombe. vomb dat. dat hie vome nit en hoit an v. mar gi hoitene. Want als lange als gi duon wilt al sinen wille. so lange sal hi v. minnen. Jnde als gi vome duon wilt eniege sake. die vome nit wel en behagen. so sal hi van v sceden. mit enen vuelen muode. regte of hi 35 wille hadde v. tebegripene. sone hoit hi vome nit an v. mar gi hoitene. Jnde hi volget v. na sinen wille. inde nit na der vorre. also als die seerre. Want iet is en dier heitit seerre inde wont in die see. die harde groit is. Jnde heuet scarpe vluogele. dar hie miede vlieget in der see. hasteliker dan ienig vuogel. Jnde die serre die heuet sulke genuogte. als hi en scip, siit, dat 40 hi vome seluer so wel genuogt in sinre cragt. Jnde in sir dapperheide. dat hie lopt inde vlieget wel huondert milen. nait scip. al mit enen ademe. Jnde als vome adem gebrikt. dat hi verwonnen sal wuorden. sone ruost hi nit. hiene duo alle sine magt tscip agterhalen. Jnde also | hastelik als hi siit dat tscip liit. so duot hi sine vluogele nieder.

En als het gebeurt dat ze jongen hebben zal dat doet ze die ter zijden uit en moet dan barsten en sterft. Daarom zeg ik dat ik dusdanige lieden terecht vipers mag noemen. Want net zoals de viper diegene doodt waar ze van gekomen is eer ze volwassen is, alzo mogen ze niet komen tot de waardigheid waarvan ze zeggen. Want ze belasteren diegene die ze waardig zouden maken en die ze diezelfde waardigheid geeft die ze hebben. Van deze vipers ontzie ik me zeer en ik zeg graag dat uw min vrouwe daarvan behoedt. En ik weet niet wie deze viper is. Maar is het dat de adder mijn vrouw innig heeft wil ik dat het mijn vrouwe daarmee gebeurt van hem en mij net zoals gebeurde van de aap en haar twee jongen.

Want de natuur van de aap is zulke dat ze altijd twee jongen heeft ten enenmale. Al is het zaak dat ze ze beide bemint als moeder en dat ze beiden voeden wil, nochtans zo bemint ze de ene meer dan de andere. En de ene bemint ze zo weinig tegenover wat ze de ander doet dat men wel zeggen mag dat ze de ene bemint en de ander haat. Want als men ze jaagt om te vangen, dan wil ze nog de ene nog de ander verliezen als moeder. Maar ze werpt dat ze het minste heeft achter op de schouder en vaak zo houdt hij zich aan haar. En dat ze het liefste heeft dat neemt ze voor in de armen en dan zo loopt ze weg op twee voeten en dan moet ze met kracht op haar voeten lopen en zo moet ze verliezen wat ze het liefste heeft die ze voor in de armen heeft. En diegene behoedt ze die ze het minste heeft en dat is geen wonder. Want diegene die ze het liefste heeft die houdt zich niet aan haar. En het is wel terecht dat ze hem helpt met haar handen en met haar voeten. En dat ze diegene verliest die ze draagt en vast behoedt en dat is net zo dat u blijft bij diegene die zich aan u vasthoudt. En dit zeg ik u daarom wel lieve beminde, is het dat ge enige mans liefde gewonnen hebt die van de natuur van de viper of van de hydrus of van de egel of van de zwaluw is en zo moet het gebeuren van u en mij zoals het gebeurt met de aap van haar twee jongen. Want ik denk al is het zaak dat ge die meer bemint dan mij, nochtans zal u die verliezen en ik die minder bemind ben zal bij u blijven. Waarom, omdat hij zich niet aan u vasthoudt, maar gij hoedt hem. Want net zo lang als ge al zijn wil zal doen, zolang zal hij u beminnen. En als ge u hem enige zaak wil doen die u niet goed behagen dan zal hij van u scheiden met een euvel gemoed net of hij de wil had om u vast te houden, zo houdt hij zich niet aan u, maar gij behoed hem en hij volgt u naar zijn wil en niet naar de uwe, net zoals de serre.

Want er is een dier die serre heet en de woont in de zee die zeer groot is. En heeft scherpe vleugels waarmee hij in de zee vliegt, sneller dan enige vogel. En de serre die heeft zulke genoegens dat als hij een schip ziet hij zichzelf vergenoegt in zijn kracht en in zijn dapperheid dat hij wel honderd mijl loopt en vliegt naast het schip al met een adem. En als hij de adem gebruikt zodat hij overwonnen zal worden dan rust hij niet, hij gaat met al zijn macht het schip inhalen en alzo haastig tot hij ziet dat schip inhaalt, dan doet hij zijn vleugels neer.

Jnde lat vome sincken in den gruont van der see. Jc seche dat des geliks so sulen si duon. als lange als vor adem geduort. Want si suolen wel, vwen wille duon, als lange als vor wille inde die vwe ouer een dragen, Jnde | tirste dat v wille 5 tegens die huore is. so sulen si v. vondankc witen. Jnde sulen v. ewelik haten vomb en belgen. Jnde dar vombe sech ic dat gise hoit. Jnde si vome an v. niene hoiden. Jnde al is dat sake dat gi mi nit enhoit. Jet scient wel dat ic mi an v hoide. Mar ic wane v. wel verloren heben. suonder ienege hope. is dat man verliesen mag dat man noiet en kreeg. Nogtan dar 10 vombe en sal ic mi nuommer. anderswair niemen nog iene sal v wisselen nit te meer dan die tuortelduue duot van vren gegade. Want si | is van sulker naturen. als si voren gegade verloren heuet. sone sal si nummer anderen willen heben. Jnde dar vombe heb ic nog hope wie luttel dats si. sint dat vome die giene an v. nit en hoit Jnde ikker mi ane hoide. 15 so hope ik dat giene nog verliesen sult. inde mi behoiden na der naturen van der simmen. Jnde ic seche wel dat ic mi an v. hoide. Jnde ic v. nit begeuen en soide. vomb en gene andere. Want al wair dat sake dat en andere als viele vomb mi duon wilde. als man duot vomb sin lif sone mogts si mi nogtan nit keren. lif van vorre minnen. also alst | geualt van 20 den partrise Want als si en ei geleget heuet. so kuompt en ander partris inde stielet huore. Jnde bruodet so lange dat die iungen sin volwassen. Jnde dat si wel vliegen muogen. mit den anderen. Jnde dan so horen si vor regte muoder rupen. diese leide. Jnde verkiensense mit den rupene. Jnde altehants so lait si vor valsche muoder diese vuodde. Jnde 25 volgen vorre regter muoder als lange als si leuen. Jet lechen | inde dat bruden. geliken twe saken die man vint in minnen. dat is vain inde behoiden. Want regte als en ei dat gelegt is. is suonder leuen. inde en heuet geen leuen. tuot den male dat gebruot is. also is die man die geleid is van minnen. Jnde is regte als doit. inde en leuet nit tuot den male dat 30 hie gehoiden is als lif. dar vombe sech ic dat tlechen is alst vain. Jnde dat bruden alst behoiden. Jnde dan sech ic. sint dat gi mi hebt geleit dat is gevain. dat en geen wif en is. Wairt dat si mi bruode dat is hilde. sine soide mi verliesen. Jnde iene soide mi altois an v | bekennen. Jnde iene soide vwe wesen als lange als ic leuede. Jnde dan sech ic sint dat 35 ic v. nit laten en soide. vomb en gene andere. Jnde dat ic laten soide al dandere vomb v. so hoit ic mi an v. al is dat gi mi nit en hoit. Jnde mi duonkt dat ic bin die simme. die gi gewuorpen hebet agter v. Jnde die gi nit verliesen en muoget. Jnde dar vombe heb ic nog en deel troists. dat ic v bliuen sal te leste. Mar duosgedain beiden. is sere tuontsiene te minen 40 behuof. Want dat ei dat gi geleit hebet. mag wel so lange bliuen te bruodene. dat nit meer dogen en sal. Mar al heb ic geseid dat suome partrisen. stelen die eiere van den anderen. inde sise bruden. nogtan en wilde ic nit. dat mi ene dit ei brudde.

En laat het zinken in de grond van de zee. Ik zeg dat desgelijks die zullen doen zo lang als hun adem duurt. Want ze zullen wel uw wil doen zo lang als hun wil en de uwe overeenkomen. En ten eerste als uw wil tegen hen is, dan zullen zij u ondank verwijten en zullen u eeuwig haten en verbolgen. En daarom zeg ik dat ge ze behoedt en ze zich niet aan u behoeden. En al is het zaak dat ge me niet vasthoudt schijnt het wel dat ik me aan u behoedt. Maar ik meen u wel verloren te hebben zonder enige hoop, is het dat men verliezen kan wat men nooit krijgt. Nochtans daarom zal ik me nimmer anders gedragen en niemand zal u niet meer verwisselen dan de tortelduif doet met haar gade.

Want ze is van zulke natuur als ze haar gade verloren heeft dan zal ze nimmer een ander willen hebben. En daarom heb ik nog hoop, hoe weinig dat het is, sinds dat u diegene zich niet aan u behoedt en ik me eraan behoedt, zo hoop ik dat ge die verliezen zal en mij behoeden naar de natuur van de apen. En ik zeg wel dat ik me aan u behoedt en ik u niet geven zou om een andere. Want al is het een zaak dat een andere evenveel voor mij doen wilde als men doet om zijn lijf, zo kan ze me nochtans mijn lijf niet bekeren van haar minne, net zoals het gebeurt van de patrijs.

Want als ze een ei gelegd heeft dan komt er een andere patrijs en steelt die van haar. En broedt zo lang dat de jongen volwassen zijn. En dat ze goed kunnen vliegen met de anderen en dan zo horen ze de echte moeder roepen die ze legde. En verkiezen die dan met het roepen. En geleidelijk aan zo verlaten ze de valse moeder die ze voedde en volgen hun echte moeder zo lang als ze leven. In het leggen en het broeden gelijken er twee zaken die men in het minnen vindt, dat is vangen en behoeden. Want net zoals een ei dat gelegd is zonder leven heeft het geen leven tot de keer dat het bebroed is, net zo is de man die geleid wordt van het minnen en is net als dood en leeft niet tot de keer dat hij gehouden is als lijf en daarom zeg ik dat het leggen is als het vangen en dat broeden als het behoeden. En dan zeg ik sinds dat ge me hebt gelegd, dat is gevangen, dat het geen wijf is. Was het zo dat ze me broedde, dat is houden, zo zou me verliezen en ge zou me altijd aan u bekennen en zou uwe wezen zo lang als ik leef. En dan zeg ik sinds dat ik u niet verlaten zou om een andere. En dat ik al de andere laten zou en zo hou ik me aan u, al is het dat gij me niet houdt. En ik denk dat ik de aap ben die ge achter u geworpen hebt en die gij niet verliezen mag. En daarom heb ik nog een troost dat ik bij u blijven zal tenslotte. Maar dusdanige wachten is zeer te ontzien tot mijn behoefte. Want het ei dat ge gelegd hebt mag wel zolang te broeden blijven dat het niet meer deugen zal. Maar al heb ik gezegd dat sommige patrijzen de eieren van de andere stelen en ze broeden, nochtans wil ik niet dat er een me dit ei broedt.

Mar ic secht dar vombe dat man suome wile tuot mi heuet geseid. dat wif wair harde dol. die an v. legede vor herte inde vor minne. Want gi siit anders wair gevain. van so regter vangenisse. dat si al verliesen soide dat si an v legede. Jnde bi auenturen duosgedane wort hefman mi geseit. Jnde sulke die mi gerne 5 gehoiden hadden. hadden si nit gewaint. dat ikse nit laten en soide. vomb die stimme van minre regter muoder. Mar sint dat also is. Dat gi nog andere. dit ei nit bruden en wilt. so maget wel verloren wesen. vomb die lange beide. Jnde verloren hait geweest ouer lang tit. iene ware en deel blitscap die ic hebe in mir herten. Jnde dat van naturen kuomet. 10 Jnde wair in ic mi troiste. Also ast gevalt mit den eie. van den strutse. Want als die struotse vor eie gelegt heuet. so lait si lichen int sant. Jnde en siit dar dan nit meer vop. Mar die sunne, die gemene heite is. Jnde war af alle saken kuomen. die vuodet int sant. Jnde aldus wuordet leuende. Jnde anders en wirdet nit gebruot Aldus sech ic van mi. Want 15 ic bin dat ei. dat van niemant gebruoit en is. Jnde ine mogte nit bliuen. iene ware verloren. en ware en deel blitscap van der herten. die mi behuot. Jnde die is also als die suonne. Want iet is die gemene troist. Dar manlik sin deel af hevet. na dien dadder vome got gegeuen heuet. Mar en is geen so naturlike hette. als is vonder den vluogele van sinre 20 naturliker muoder. nog gene so guode vuodinge den kinde. als die mielik. van sinre regter muoder. Jnde wairt dat gi mi vuoden wilt wel suote geminde. ic soide v. wesen alse guode suone. als die iunge van den odeuare is sinre muoder. Jnde ak als die iunchen van der huopen. Want als lange tit als die odeuare. vuodet vor iungen. als lange vuoden 25 die iunchen vor muoder. als si vol wassen sin Jnde also duon die iungen van der hupen. Want sine soiden nummer meer muoten bi vome seluer. also als ander vuogel duon. Mar si kuoman tuot der hupen. inde trechen von die vederen vot. mit vren becke. Jnde dan bruoden sise inde vuoden also lange. als die muoder von irst werue. Jnde also guoden 30 kuoken so soide ic v wesen. wel suote geminde. wod di mi bruoden inde vuoden. dat is te sechene. dat gi mi wolt behoiden als lif. also als te vuoren geseid is. dat. dat lechen soide wesen tvain. inde dat bruoden iet behoiden. Jnde weet dat gene sake en is. dar man enen minner miede pruouen mogte. Jene deetse duor vowen wille. Mar is dat gi nit en priset 35 die vuodinge van mi. als duowe. of dat v. dunket dat ic v. nit gnuog en gaue. of ic v mine minne. vomb duowe gaue. dar vop so antwerde ic v. dat gene sake en is. minne en makse gelik. Want in der minnen en is nog berg nog dal. Mar si is alse slegt als die see. alst nit en wehet. dar vombe seide ouidius dat minne. inde herscap nit te gadere muogen duoren | vop enen 40 setele. dar vombe sech ic. wairt dat gi woid dat manlik anderen minde. so wairt ene minne van mi inde van v. Jnde van al sulken geslagte. so ware dene minne als dandere. dar vombe sech ic. sint dat al een soide wesen. so soide ic v. als viele lonen als gi mi. Want al bin ic nit als guot als gi. wairt dat gi mi mint. v minne die soide mi sere beteren.

Maar ik zeg het daarom dat men zo men wil tegen me gezegd heeft dat het wijf behoorlijk dol was die aan u haar hart en haar minne legde. Want gij bent op een andere manier gevangen in zo’n echte gevangenis dat ze alles verliezen zou wat ze aan u legde. En van avonturen van dusdanige woorden heeft men mij gezegd hadden ze niet gewaand dat ik het niet laten zou vanwege de stem van mijn echte moeder. Maar sinds dat het alzo is dat gij noch andere dit ei niet broeden wil, dan mag het wel verloren wezen vanwege het lange wachten. En verloren was het geweest lang geleden tenzij het was van de blijdschap die ik heb in mijn hart en dat van naturen komt en waar ik in me troost. Alzo als het gebeurt met de eieren van de struis. Want als de struis haar eieren gelegd heeft, dan laat ze die liggen in het zand en ziet daar niet meer op. Maar de zon, die zeer heet is en waarvan alle zaken komen, die voedt ze in het zand en aldus worden ze levend. En anders wordt er niet gebroed. Aldus zeg ik van mij, want ik ben dat ei dat door niemand gebroed is en ik mag niet blijven en ben verloren tenzij het de blijdschap van het hart is die me behoedt en dat is alzo als de zon. Want het is de algemene troost waar velen de zin van hebben nadat andere die God me gegeven heeft. Maar er is geen zo’n natuurlijke hitte als er is onder de vleugels van zijn natuurlijke moeder, noch zo’n goede voeding voor het kind als die me lijken van zijn echte moeder.

En was het dat ge me voeden wilde, lieve beminde, ik zou voor u wezen als een goede zoon zoals de jongen van de ooievaar zijn voor hun moeder. En ook als jongen van de hop. Want net zo’n lange tijd als de ooievaar de jongen voedt, zolang voedt de jongen zijn moeder als ze volwassen zijn. En net zo doen de jongen van de hop. Want ze zouden nimmermeer moeten van zichzelf, zoals de andere vogels doen. Maar ze komen tot de hop en trachten de veren eruit te breken met hun bek en dan broeden ze hen en voeden net zo lang als de moeder hun eerst deed.

En net zo’n goede kuiken zo zou ik u wezen, wel lieve beminde, wilde u me broeden en voeden, dat is te zeggen dat ge me wilt behoeden als lijf, zoals tevoren gezegd is dat het leggen het vangen zou wezen en dat broeden het behoeden. En weet dat er geen zaak is waar men een minnaar mee beproeven mocht deed ik het niet het door uw wil. Maar is het dat ge niet die voeding van mij prijst zoals duiven of dat u denkt dat ik u niet genoeg gaf of ik u bemin vanwege uwe gave, daarom zo antwoord ik u dat er geen zaak is, minne maakt ze gelijk. Want in het minnen is er geen berg of dal, maar ze is vlak als de zee als niet waait, daarom zei Ovidius dat minnen en heerschappij niet tezamen kunnen gaan op een zetel. Daarom zeg ik was het dat ge wilde dat we gelijk anderen minde, zo is het een minne van mij en van u en van al zulk geslachten, dan was uw minne als de anderen en daarom zeg ik u dat het allemaal hetzelfde is en zo zou ik u zoveel belonen zoals gij mij. Want al ben ik niet zo goed als gij was het dat gij mij bemint, uw minne zou me zeer verbeteren.

Jnde al tuot vwen wille inde tuore maten. so duonkt mi. dat ic v. wel wesen mogte. also guoden suone als die iungen van den odeuare inde van der hupen sin vorre muoder. Mar mi duonkt dat gi hebet meer van der 5 houerde van der minnen. dan mi vorberlike is. Jnde tie houerde muot di breken. of giene suolt nit gesmaken die suotigheit van | minnen. Also als die are. Want als sin bek so lang gewassen is. dat hire nit miede eten en mag. so brik[t] hiene. Jnde wettene tegens den harststen steen den hi vinden mag. so sech ic dat die bek van den are betekent die 10 houerde. die is mit der minnen. Want dan so is die bek tebroken. Als man so viele omuodigt. dat man vontsluot tsloit van der herten. Jnde tie giene van den muonde dat is die tuonge. also dat man kinnen mag inde volgen. Mar dair sin suolk. diese vontsluoten al wiedersins. Want si decken vome altemale. dar si vome sculdig waren tuontdeckene, Jnde 15vomb von te verblidene. so suken si iemant den si getruowen. tegens wien si spreken. Jc sech dat. dat is die bek te broken wiedersins. Jnde si geliken den kokatris. Want alle dire die sin. Jnde die te regte eten. die ruren die vonderste. kenebacken. als si kuowen. Jnde duouerste hoden si stille. Mar die kokatris die eet wiedersins. Want hi hoit stille 20 duonderste kienebacken Jnde ruort die ouerste. Also iest. als man spriekt van sir minne. Want dan so ruorman die vonderste kienebacken. als man draf spriekt in steden dairt vommer verholen bliuet. Jnde wie soit dan beet helen dan di giene die mint. niemant. Want iet is te sinen behuof. Mar als man draf spriekt tegens anders iemant inder werelt so rurman die 25 ouerste kienebacken. Want duonderste kienebacken. vomb dat si beneden sin. betekent die sake die geholen is Jnde duouerste kienebacken betekent dat te wieten is. Jnde vomb diese reden so scind. also. als die kokatris die eet wiedersins. als si ruort duouerste kienebacken. Jnde si stille hoit duonderste. also brekt die bek wiedersins, die sprikt 30 tegens anders iemant dan tegen sin lif van sir minnen. wie so hie is. Jnde hie berait huome tegens sinen viant die dat duot. Jnde brikt sinen bek wiedersins. dat is te sechene. dat hie vome seluer verrait mit sinen worden die vome tegens quade sprekere beraid. dar vomb sech ic dat luttel lude sin. die kuonnen kiesen, tegens wien si spreken sulen. Want suolk makt 35 huome harde getruowe. die bit in verradenisse. Want sech di enen minsche vwen wille. al en heuet hi genen wille verradenisse te duone. huome sal duonken dat gi v. nit helen en suolt tegens. enen anderen. sint dat gi v. nit heelt tegens vome. Jnde dan geliken si den drake. Want die drake en bit niemant. Mar hie lecket den minsche mit der 40 tungen. Jnde venint al dat hi mit der tuongen beruort Regte also duon suome luode. Want als ligtelik als si gehort heben. die worde die gi von hebet geseid. regte also ligtelik duon sise vort te wietene. ander luden Die vome van diesen drake huoden wille. hi muot duon als duot dat elpendir.

En alles tot uw wil en tot uw maat, zo denk ik dat ik voor u wel voor u net zo’n goede zoon wezen mocht als de jongen van de ooievaar en de hop zijn voor hun moeder. Maar ik denk dat ge meer van de hovaardigheid van de minne hebt dan me nuttig is en die hovaardigheid moet u breken of ge zal niet de zoetheid van het minnen smaken, net zoals de arend. Want als zijn bek zo lang gegroeid is dat hij er niet mee eten kan, dan breekt hij die en slijpt het tegen de hardste steen die hij vinden kan, zo zeg ik dat de bek van de arend de hovaardige betekent die met de minne is. Want dan zo is de bek gebroken. Als men zoveel ontmoedigt dat men het slot van het hart opent en diegene van de mond, dat is de tong, alzo dat men het kennen mag en volgen.

Maar er zijn zulke die ze daartegen al wijder openen. Want ze bedekken zich elke keer waar ze me schuldig waren te openen en om zich te verblijden, zo zoeken ze iemand die ze vertrouwen en tegen wie ze spreken. Ik zeg dat, dat is de bek die terug gebroken is op de krokodil lijken. Want alle dieren die er zijn en die echt eten die roeren de onderste kinnebak als ze kauwen en de bovenste houden ze stil. Maar de krokodil die doet het tegengestelde, want hij houdt de onderste kinnebak stil en roert de bovenste. Alzo is het als men spreekt van zijn minne. Want dan zo roert men de onderste kinnebak als men ervan spreekt in plaatsen waar het immer verborgen blijft. En we zouden het dan beter verhelen dan aan diegene die niemand bemint. Want het is tot zijn behoefte. Maar als men ervan spreekt tegen een ander iemand in de wereld dan roert men de bovenste kinnebak. Want de onderste kinnebak, omdat ze beneden zijn, betekent de zaak die verborgen is en de bovenste kinnebak betekent dat wat te weten is. En om deze reden schendt alzo de krokodil die het tegengestelde doet als ze de bovenste kinnebak roert en de onderste stil houdt, alzo breekt de bek tegengesteld die tegen iemand anders spreekt dan tegen zijn lijf van zere minne, wie hij zo is. En hij beraadt zich tegen zijn vijand die dat doet. En breekt zijn bek tegengesteld, dat is te zeggen dat hij zichzelf verraadt met zijn woorden die zich tegen kwaadsprekers beraadt. Daarom zeg ik dat er weinig mensen zijn die kiezen kunnen tegen wie ze spreken zullen. Want sommige maken hem zeer getrouw en die bijt in verraad. Want zegt u de ene mens uw wil en al heeft hij geen verraad willen doen, hij zal denken dat gij het niet verhelen zal tegen een ander sinds ge het niet verheelt tegen hem. En dan lijken ze op de draak.

Want de draak bijt niemand. Maar hij likt de mensen met de tong en vergiftigt alles wat hij met de tong beroert. Net zo doen sommige lieden, want net zo gemakkelijk als ze de woorden gehoord hebben die ge hun hebt gezegd, net zo gemakkelijk laten ze die verder weten aan andere lieden. Die zich van deze draak behoeden wil moet doen zoals de olifant doet.

Want sine nature is suolk dat si en geen dir vontsiit suonder den drake. Want tuoschen den twen is naturlik hatscap. so als die si. van den elpendire sal heben vor iungen. so gait si vop ene stede. in een water. dat man hetet eufrait. dat is en wlietende water. Jnde vlietet in 5 een lant hetet india. Jnde dat si vomb dat draken sin van so birnender naturen, dat siit water nit gedogen en kuonnen. Want mogten si kuomen tuot den iungen, si soidense lecken inde soidense veninen. Jnde nuo heuet die hi angst van den drake. Jnde wagt buten ant water. Jnde verwert huome tegens den drake. Jc seche so wie Aldus 10 dede. die en hadde geen noit van den drake. Want dat werpen betekent iet behoiden. van minnen als te vuoren geseit is. van der partrisen. Want dan so makt een wif. van enen manne vor iuong als sine behoit als vor lif. Jnde die dit werpen dede int water. hiene hadde genen angst v\244r den drake. Want water betekent vorsienigheide. | vomb dat 15 iet heuet en deel naturen. na den spiegele. dar vomb geualt dat die duoue gerne gait stain vopt water. vomb dat of ienig vuogel quame. vomb vome te vane. dat hi vorsiin ware van den scade van den vuogel, die hi siit int water, Jnde heuet tit gnuog. als hiit siit. eweg te vliegene in sin behoit. Jnde dar vombe sech ic dat die giene wel siit vopt water. dat al duot mit 20 vorsienigheide. Jnde die vome huoden kan. van den gienen die vome deren muogen. Jnde sint dat water betekent vorsinigheide. so is | man sculdig gerne te wesene vopt water. is dat man vome huden wille. van den drake. dat is te sechene. is dat man wille dat die minne gehuot si inde geholen. Jnde man is sculdig mit sulker vorsinigheide sin lif te 25 hoidene. dat dat lange beiden vome niene sette in wanhope. sulke dar hi miede duo. dat man sinre minnen geware wuorde. Jnde dat hi ak nieman suken en darf. dair hiere tegens af spreken muot vomb | vome te verblidene. Jnde die duosgedane vorsienigheit dede. die en hadde genen angst dat man dair iet af wiste. Want man ne weet wene getruowen. Jnde 30 die vome van den quaden huden wille die huot vome van allen. Want suolk die makt vome seluer harde sieker truowe te wesene. die en verrader is inde vongetruowe, Jnde die giene die mi alremest versikeren soide mit worden. den soide ic alre minst gelouen. Want en warheiden Wel suote geminde von en is nit te gelouene. also als is van ene manire van dire 35 dat man heet scorpivon. Jnde suome luode heitent trant. Diese scorpiuon heuet so omuodig gelait. als hi kuompt vuor dander dire. hie is so omuodig dat huome duonkt dat. dat dir huome nummer quaid duon en sal. Jnde als si sin versiekert mit huome. Jnde si alrebest mit huome wanen wesen. so kuompt hi inde stiekse mit sinen sterte. so sere dat si muoten 40 steruen.

Want zijn natuur is zulke dat ze geen dier ontziet, uitgezonderd de draak. Want tussen die twee is natuurlijke haat. Zodat zij als ze van de olifant haar jongen zal hebben, dan gaat ze naar een plaats en een water dat men Eufraat noemt, dat is een stromend water. En vliedt in een land dat India heet. En dat omdat draken van zo’n brandende natuur zijn dat ze het water niet gedogen kunnen. Want mochten ze bij de jongen komen, ze zouden ze likken en zouden ze vergiftigen. En nu heeft hij angst van de draak en waagt zich buiten het water en verweert hij zich tegen de draak. Ik zeg zo waarom hij aldus deed, u had geen nood van de draak. Want dat werpen betekent iets behoeden van minne, zoals tevoren gezegd is van de patrijzen. Want dan zo maakt een wijf van een man haar jong als ze hem behoedt als haar lijf. En die het werpen liet in het water, hij had geen angst voor de draak. Want water betekent voorzienigheid omdat het iets heeft en een deel naar de natuur van de spiegel en daarom gebeurt het dat duiven graag op het water staan om te zien of er enige vogel kwam om hem te vangen zodat hij de schade voorziet van die vogel die hij in het water ziet. En heeft tijd genoeg als hij het ziet en vliegt weg tot zijn behoud. En daarom zeg ik dat diegene die goed op het water ziet dat al doet met voorzienigheid en die me behoeden kan van diegene die me deren mogen.

En sinds dat water voorzienigheid betekent zo is men schuldig graag aan het water te wezen als men zich behoeden wil van de draak, dat is te zeggen, is het dat men wil dat de minne behoedt en verborgen zal zijn. En men is schuldig met zulke voorzienigheid zijn lijf te behouden dan dat lange wachten me niet in wanhoop zet, zulke waarmee hij doet dat men zijn minne gewaar wordt. En dat hij ook niemand zoeken durft waar hij van spreken moet om zich te verblijden. En die dusdanige voorzienigheid doet die heeft geen angst dat men ervan weet. Want men niet weet wie men vertrouwt en die zich van het kwade behoeden wil die behoedt zich van alles. Want sommige die maken zichzelf zeer zeker trouw te wezen aan een die een verrader is en ontrouw en diegene die me het allermeest verzekeren zou met woorden, die zou ik het allerminst geloven in waarheden. Wel lieve beminde, u bent niet te geloven alzo als het is van een soort dier dat schorpioen heet.

En sommige lieden noemen het tarant. Die schorpioen heeft zo’n ootmoedig gelaat dat als hij voor een ander dier komt dan is hij zo ootmoedig dat hij denkt dat dit dier hem nimmer kwaad zal doen. En als hij zich met hem verzekerd heeft en ze allerbest met hem wanen te wezen dan komt hij en steekt ze met zijn staart en zo erg dat ze sterven moeten.

Want hi heuetse so gevenint dat si en gene magt en heben von seluer te helpene. Jnde dies scorpiuon betekent enrehande | luode. die so votermaten omuodig sin, als si kuomen in steden. dar man alle saken sculdig ware te helen. die man vontsiin. sal also als van lieue inde van lieue. dan so duot diese scorpiuon mit omuode. dat is te sechene, dat suome die mit vorre valsgheide. inde mit vorre verradenisse die si duon. so duon si den gienen die truowelik minnen. maniege pine gedogen. Want als die 5 giene die mit truowen minnen. sin versiekert van vome seluer. Jnde si alrebest wanen wesen. dan so kuompt diese scorpiuon. inde | stiktse mit sinen sterte. dat is te sechene dat dan kuomen die quaidsprekere. die spreken van den saken die man sculdig ware te helen. Jnde stekense mit vorre tuongen. Jnde duon viele gedogen den gienen die nit meer quaits 10 enbehuouen dan si heben. Jnde nogtan die pine van minnen. die genuogt wel den gienen diese heben. Want als si draf heben en guolik ansiin. si later vome dicke miede genuogen. Jnde die giene die sine saken helen wille. die enbedarf. nit dat hie vome tegen suolke lude bekenne. Nog dat hi vome van ienegen saken tegens von berade. dar vombe seg man 15 dat manig verloren heuet gewest. vomb dat hi sulken luden getruowede. Also alst gevalt van ene manire van walvisg, Want als si hoit voren rughe bovent water die sciplude diese siin die wanen dat een eilant si. vomb dat si die huot heuet van sulker varwen. als is dat sant van der see. Jnde dan so varen die sciplude dar an. regte oft en eylant 20 ware. Jnde loitssiren druop. Jnde bliuer vop wel agdage of meer. Jnde sieden vor spise vop den ruche van den walvisg. Mar als si | dat vir gevuolt. so singt si nieder in den gruont van der see. huor seluer inde die giene die druop sin. dar vombe sech ic dat man vome sculdig is te | huodene. Jnde nit te getruowene die sake van dieser werelt. die alre meest scinen sieker. 25 Want aldus geualt meest van den gienen die von vrint maken. Jnde suolk seget dat hi stiruet van minnen. die en gene pine en gedoget. Jnde bedriegen die guode lude. also. Als die vuos duot. Want die vuos is van sulker naturen. als vome sere huongert. Jnde hi nit teten en vindet. So wintelt hi vome int roitste slik dat hi vindet. Jnde als hi also gewintelt 30 is. so gait hi vopwart dair nieder lichen. Jnde trekt die tuonge vot. regte of hi bludde inde hi doit ware. Jnde dan so kuomen dalsteren. inde wanen die tuonge eten. Jnde als hise gevuolt. so gript hese mit den tanden. Bi den houede inde doitse. Also sech ic. dat suolk vome makt harde sik van minnen. die dar nit vombe en gieuet. Jnde die nit en begert mer te 35 driegene. Mar bi auenturen dit selue suol di sechen van mi. alst v. gevuogt. Jnde dar tuo so antwerde ic. dat man enen here volget vomb viele saken. dene die volget vomb sin vorbur. dander vomb sins heren vorbuor te duone. Jnde dandere vomb dat si nit en wieten war varen inde varen die werelt tebesiene. Jnde iet en vuogel die heitet gir. die bi gewonte volget 40 den heere vomb dat hi leuet van doden vlesche. Jnde dat hi wel wet. van sinre naturen. dat dair dode lude. of dode parde sulen wesen. die gir betekent den gienen die volgen den vrowen inde den iuncurowen. vomb vor bate te duone. wo viele so sire af geargert wuorden.

Want hij heeft ze zo vergiftigd dat ze geen kracht hebben om zichzelf te helpen. En die schorpioen betekent een soort lieden die zo uitermate ootmoedig zijn en als ze in plaatsen komen waar men alle zaken schuldig is te verbergen die men ontzien zal, alzo als van de levende en van het lijf, dan zo doet deze schorpioen het met ootmoed, dat is te zeggen dat ze me dit met hun valsheid en met hun verraad doen en zo doen ze diegene die trouw beminnen en menige pijn uitstaan. Want als diegene die met trouwe minnen verzekerd zijn van zichzelf en ze allerbest menen te wezen, dan komt deze schorpioen en steekt ze met zijn staart, dat is te zeggen dan komt de kwaadsprekerij die van zaken spreken die men schuldig is te verbergen. En steken ze met hun tongen. En laten veel gedogen diegene die niets meer kwaads behoeven dan ze hebben. En nochtans de pijn van minnen die vergenoegt wel diegene die ze hebben. Want als ze het eraf hebben en goelijk aanzien laten ze me vaak hun genoegen. En diegene die zijn zaken verbergen wil die heeft het niet nodig dat hij zich tegen zulke lieden bekent. Noch dat hij zich van enige zaak tegen u beraadt en daarom zegt men dat menige verloren is geweest omdat hij zulke lieden vertrouwde.

Alzo als het gebeurt het van een soort walvis. Want als ze haar rug boven het water houdt en de scheepslieden die het zien die menen dat het een eiland is omdat ze het hoofd heeft van zulke kleuren als het zand van de zee is. En dan zo varen de scheepslieden daaraan net alsof het een eiland is en logeren daarop en blijven er wel acht dagen of meer. En koken hun spijs op de rug van de walvis. Maar als ze dat vuur voelt dan zinkt ze neer in de grond van de zee, haarzelf en diegene die er op zijn. Daarom zeg ik dat men schuldig is zich te behoeden en niet die zaken van deze wereld te vertrouwen die het allermeest zeker schijnen te wezen. Want aldus gebeurt het meest van diegene die een vriend maken. En sommige zegt dat hij sterft van minnen die geen pijn gedoogt en bedriegen de goede lieden zoals de vos doet.

Want de vos is van zulke naturen dat als hij zeer hongerig is en hij niets te eten vindt dan wentelt hij zich in het roodste slijk dat hij vindt en als hij zo gewenteld is dan gaat hij opwaarts daar neer liggen en trekt de tong uit net alsof hij bloedt en dood is. En dan zo komen de eksters en denken de tong te eten. En als hij het voelt dan grijpt hij ze met de tanden bij het hoofd en doodt ze. Alzo zeg ik dat zulke me zeer ziek van minnen maakt die daar niets om geeft. En die niet begeert meer te bedriegen. Maar bij avonturen zal u hetzelfde zeggen van mij als het u voegt. En daarom zo antwoord ik dat men een heer volgt vanwege vele zaken en de ene volgt vanwege zijn buur en een ander om zijn heer nut te doen en een ander omdat ze niet weten hoe ze gaan en varen om de wereld te bezien. En een vogel die gier heet die van gewoonte de heer volgt omdat hij van dood vlees leeft en dat hij goed weet van zijn natuur dat er dode lieden of dode paarden zullen wezen. Die gier betekent diegene die de vrouwen en de jonkvrouwen volgen om er baat mee te doen hoeveel ze ervan geërgerd worden.

Jnde die giene die dair varen vomb dat si niene wieten ware varen. inde die die werelt varen besiin. die betekent den gienen die niemanne en minnen. Mar si en kunnen von tegens nieman bekinnen. en si dat si spreken van minnen. Jnde si en kuonnen nit spreken sine bidden. nogtan en duon sit nit 5 vomb ienege scalkheit. Mar si hebent van gewonten. Jnde | die giene die varen vomb vors heren vorbur te duone. die betekent den gienen die truowelike minnen. Van dien sech ic dat si nit en volgen bi gewonte. als die gir. Mar iene mag v. nit duon wieten van genen cragte van worden. van wilker van diesen luden ic bin. Mar woid di mi behoiden ic soide v wel togen 10 mit der dait. dat ic volge vomb minre vrowen vorbur te | duone. Jnde sint dat mi geenrehande reden helpen en mag. sone begeric int leste mar genade

En diegene die daar gaan omdat ze niet weten waar te gaan en die de wereld bevaren om te zien, die betekent diegene die niemand beminnen. Maar ze kunnen het tegen niemand bekennen tenzij ze van minnen spreken. En ze kunnen niet spreken, ze bidden nochtans en doen het niet vanwege enige schalksheid. Maar ze hebben het van gewoonte en diegene die varen om hun heer nut te doen, die betekenen diegene die trouw beminnen. Van die zeg ik dat ze niet volgen van gewoonte zoals de gier. Maar die mag het u niet van geen kracht van woorden laten weten, waarvan deze lieden ik ben. Maar weet die me behoeden ik zou het u wel tonen met de daad dat ik volg om minne mijn vrouw om nut te doen en sinds het dat mij generhande reden helpen kan, dan begeer ik tenslotte maar genade.

Afbeeldingen uit http://corsair.morganlibrary.org/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?RelBibsPage=1&ProfileCode=INNOT&RelBibTop=1&HostBibID=145750&TotalRelBibs=59&SEQ=20130927222853&PID=iQB6XzSb1-3G061CEPnR2Zw_3_EH

25 Noordlimburgse gezondheidsregels

A. Origineel: niet voorhanden.

B. Afschrift (kort na 9 maart 1253): Oxford, Bodleian Library, ms. Junius

5 83, f 4 v - 9 v.

Uitgave : W. Braekman en M. Gysseling, Het Utrechtse kalendarium van

1253 met de Noordlimburgse gezondheidsregels (Verslagen en Mededelingen van

de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1967,

575-636)(met facsimileճ); zie aldaar voor vroegere uitgaven.

10 Deze gezondheidsregels werden in een Latijns kalendarium toegevoegd bij

de maanden februari-december. Het kalendarium zelf is kort na 9 maart 1253

ontstaan in het Sint-Servaasklooster te Utrecht en daar gebleven tot de 16supe.

eeuw. De gezondheidsregels zijn van twee andere handen: de ene nam

februari tot mei en oktober tot december voor haar rekening, de andere juni

15 tot september. De door beide handen aangewende inkt is dezelfde. Achteraf

heeft een derde hand een deel van de gezondheidsregels bij mei met

donkerder inkt overgetrokken. Al deze handen behoren tot het midden van

de 13e eeuw en zijn dus niet zo heel lang na 9 maart 1253 werkzaam geweest.

De taal ziet er overwegend Noordlimburgs-Nederrijns uit, hoewel met

20 Utrechtse aanpassingen.

De evolutie o < a in open lettergreep (tweemaal sade, naast tweemaal

gesoden) hoort in de 13e eeuw thuis in de streek van Kleef, vanwaar ze in de

volgende eeuwen noord- en zuidwaarts uitgestraald is. De vorm ghelaft,

eenmaal te Utrecht in 1296 (Corpus I nr. 1480), is als een vroege uitstraling

25 te beschouwen.

Bewaarde al in behalden, calde en twaalfmaal salt wijst naar het zuidoosten

van de provincie Gelderland en de gebieden ten zuiden daarvan (Kleef,

Geldern, enz.), waaraan, voor de ontstaansperiode van de gezondheidsregels,

denkelijk ook nog de Betuwe en Limburg mogen toegevoegd worden (zie

30 Tristant). De vorm holdes is een aanpassing aan het Utrechts (cf. 1278 holden,

1292 olt en holden te Utrecht, Corpus I nr. 234 en 1180).

Het lidwoord mannelijk enkelvoud nominatief der (der ogest, tweemaal der

manet, naast de manet) komt noordwaarts voor tot Venlo; Venlo zelf kende

zowel der als die. De noordelijke vorm nie Үieuw reikt thans zuidwaarts tot

35 Straelen. Ook de noordelijke pronomenvorm di daalt zuidwaarts af tot Venlo.

Indien de manet, di en nie geen aanpassingen zijn aan het Utrechts, mag aan

de streek van Venlo-Straelen gedacht worden als ontstaansgebied van de

gezondheidsregels. Ook in het andere geval mag dit gebied, wegens sade, niet

al te ver zuidwaarts gezocht worden.

40 De vormen muogen (naast moge, Utrechtse aanpassing?), gein, stein en sint,

evenals de spelling uo en uoe, passen goed bij deze lokalisatie.

Aanvullingen bij de bovengenoemde studie van Braekman en Gysseling gaf

M. P. van Buijtenen, De St.-Servatius-abdijen Utrechts stadsuitleg (Archief voor

de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland 13, 1971, 317-340).

45 J. P. Gumbert, Is het ҫalendarium van 1253Ӡwel Utrechts? (Tijdschrift voor

Nederlandse Taal- en Letterkunde 93, 1977, 201-202) meent dat het

kalendarium niet te Utrecht, doch in Nederlands-Limburg (wellicht te

Susteren) is ontstaan.

(Febr.)

De eerste aanzet heb ik op 20 april 2005 gemaakt. Het is een probeersel, wie het beter kan, het wordt vanzelf beter, niet geprobeerd isɮNico Koomen.

Zie verder: http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl en : http://www.volkoomen.nl/