Alexanders geesten

Nochtan, wilmen die waerheit kinnen,

855 So waest een wonderliker dinc,

Dat so lettel volcs ende een coninc,

Binnen twalef jaren al die lande,

Bedwongen hadden ende hare viande.

Wilmen dan merken dies conincs doghet,

860 Ende sijn volc ende sine joghet,

Ende binnen hoe corten tijt hi dwanc,

Al dier werelt ommeganc,

Alle die orlogen, diemen vint,

En sijn hierjeghen niet een twint.

865 Die eerste stede die, hare dorste,

Setten jeghen den edelen vorste,

Dat was Athenen, die edel stede-

Die Cycrops eerst maken dede -

Bi den rade van Domestoene,

870 Die beide fier was ende coene.

Dit verhoorde Macedo,

Ende hi was haerde blide ende vro.

Hi porret there metter vaert

Ende voer tote Athenen waert.

875 Ende eer si hem mochten versien,

Ofte verweren, ofte vlien,

Was Alexander voor die stede,

Ende ooc sijn here mede.

Domestoen hi riep te rade,

880 Die hoochste, doe hijs hadde stade,

Bede poorters ende clerke.

Hi sprac di tale in Pallas kerke:

‘Ghi heren, enwetti dat,

Dat Cerces voor Athenen sat,

885 Die allegader Europen dwanc?

Nochtan hielden wi an sinen danc,

[p. 24] Jeghen hem die vaste poort.

Suldi werken na mine woort,

Wi sullen wederstaen dit kint.

890 Sijn doen dats rechte maer een wint.

Alse Domestoen dit seide aldus,

Doe andwoorde hem Encinus.

Hi scout Domestoene sere,

Dat hi jeghen sinen here,

895 Wilde houden eneghen strijt.

‘t Es sprac hi, ԥnghenen tijt,

Goet orloghen jeghen recht.

Wi hebben ghesijn nu ende echt,

Sinen voorders onderdaen.

900 Noch so sullen wijt ane vaen,

Salmen doen minen raet.

Orloghe ende strijt es emmer quaet.

Twi verliesen wi dese stede?

En es niet so goet alse vrede.

905 Hier binnen onderseinden si boden,

Ende si sworen bi haren goden,

Dat si altoos hem dienen wilden,

Ende si anderen here niene hilden.

Alexander was goedertieren,

910 Ende vergaf hem allen sciere,

Sinen groten tornen moet,

Want hi was te biddene goet.

Hi liet die clerke ter scolen gaen,

Ende die stat al onghevaen

915 Ende die scepe varen uut ende in,

Ende souken hare ghewin.

Alse Athenen hem algader,

Diende, alset sinen vader,

Philip te voren hadde ghedaen,

920 Doe porredi danen harde saen,

Te Teben vore die oude poort.

Die jonghelinghe quamen voort,

Die poorten sloten si jeghen den here,

Dat scade hem sint harde sere.

925 Had sine willen ontfaen met minnen,

Ende over haren here bekinnen,

Sonder wapen met scoonre tale,

[p. 25] Alse hem hadde betemet wale,

Bi aventuren si waren tien stonden,

930 Van orloghen quite vonden.

Ende om dat sine onweert maecten,

Waest goet recht, dat sine smaecten,

Ende sine wapene ende cracht.

Men street daer beide dach ende nacht.

935 Die van Theben waren mesmaect,

Ende so ghewont ende so gheraect,

Dat si behouden haren leven,

Gherne hadden die stat upgheven.

Nochtan baedsi ghene ghenaden.

940 Die coninc hi was saen beraden,

Wat hiere mede hadde te doene.

Mettien quamen die baroene,

Van den lande ende seiden dat,

Dat daer woonden in die stat,

945 Die quaetste scalke, diemen weet.

Ooc hadden si die Grieken leet,

Ende dicke hebben sise versleghen,

Ende hare stat ghehouden der jeghen.

Men vint bescreven aldus:

950Ԉet was een coninc, hiet Ydipus,

Die sinen vader te doot sloech.

Nochtan was dat niet quaets ghenoech:

Siere moeder nam hi te wive,

Ende wan bi haren live,

955 Twee twillinge, eer hi staerf.

Maer nochtan tere waerf,

Doe hijt wiste, hine const ghedoghen,

Ende stac uut beide sine oghen.

Deen van dien hiet Polinices,

960 Ende dander hiet Etiocles.

Si daden hem in dese poort,

Onderlinghe meneghe moort,

Ende hare orloghe moesten becopen,

Al die lande van Europenծ

965 Men leest in romansc noch heden,

Dat si onderlinghe streden.

Dese dinc ende dese moort,

[p. 26] Es ghesciet in dese poort.

Doe dit die baroene telden,

970 Peinsde Alexander dat ontghelden,

Souden, die binnen Teben waren,

Ende dede ten assaute varen,

Ene scare van dertienhondert up orsse,

Ende daden der stede grote porsse,

975 Want sine mochtse niet verdriven.

Nochtan deden sire vele bliven.

Doe quamen die voetganghers fel,

Met taertscen overdect wel.

Doe brachtemen die evenhoghen,

980 Daer vele quarele ute vloghen.

Som was tfolc verdect met scilden,

Die si boven hare hovet hilden.

Aldus ghinc men ten mure.

Daer vant menech quade aventure.

985 Met piken braken si die veste.

Die van Teben verloren die beste.

Die van wonden ontflien mochten,

Si scuulden daer in haghedochten.

Die van Grieken braken die mure,

990 Ende quamenre ghelopen dure;

Si sloeghen algader doot,

Jonc, out, clene ende groot,

Het was alleens, wijf ende man.

Mettien volghede daeran,

995 Die nieuwe coninc Alexander,

Ende met hem noch een ander,

Hiet Cleades, met ere haerpe.

Doe die coninc aldus scaerpe,

Alle die van Teben dwanc

1000 Sanc hi den coninc desen sanc.

ԇheweldech here Alexander,

Du best alleene, engheen ander,

Dien die sterren sijn onderdaen.

Si doen ons al dat verstaen,

1005 Dattu sals hebben haestelike,

Die viere houke van ertrike.

[p. 27] Hevestu nu al dat vergheten,

Datti dijn meester leerde weten,

Aristotiles, die vroede,

1010 Dattu souts met sachten moede,

Dine gramscap laten sinken?

En woutu niet daeromme dinken?

Peinse doch om dijns meesters woort!

Waer omme woutu dese poort,

1015 Testoren aldus?

Hier was gheboren Liberbacus,

Die dlant dwanc van Endi.

Dien eersten wijngart plantte hi,

Dien men in Europen sach.

1020 Die boeke doen ooc ghewach,

Dat Hercules hier was gheboren,

Die was die meeste vele te voren,

Dienmen vant in ertrike.

Anfioen maecte sekerlike,

1025 Desen mure, ende al die stede,

Leestmen dat Cadmus maken dede.

Verwonnen lieden doe ghenaden,

Ende onverwonnen saltu scaden.

Dat rike mach niet sijn ghestade,

1030 Daer men vecht sonder ghenade.

Ende oftu emmer tfolc wils doden,

Wes genadech doch dien goden,

Ende dien kerken van dier poort!

Dus ende Cleades sine woort.

1035 Maer die coninc hi gheboot,

Dat ment al sloughe te doot.

Daer na gheboot hi den knechten,

Dat si die mure souden slechten.

Doe dede hi verbernen sciere,

1040 Al die stat met griexen viere,

Doe hi Teben hadde ghevelt,

Ende hi dlant hadde in sine ghewelt,

Ende hem ooc was al onderdaen,

Senden die van Rome saen,

1045 Emulium haren bode,

[p. 28] An Alexander, dien ertscen gode,

Ende gaven hem die roomsce crone.

Dit was ene ghifte scone.

Hi besette Grieken lant,

1050 Ende ghereide al te hant,

Tote Asien sine vaert,

Te vaerne te Darise waert.

Bedi sciet hi sijn here.

Die bloot waren ende van cranker were,

1055 Ende die van cleinen name waren,

Diere wildi al ontbaren,

Ende hietse in Grieken bliven,

Dat si helpen souden den wiven.

Selve dede hi scepe laden,

1060 Met wapen ende met dieren ghewaden,

Beide met dranke ende met spisen,

Dat altoos in ghere wisen,

Hem en ghebrake up die see.

Siere scepe en waren nemmee,

1065 Dan tweehondert, achttiene min.

Wonder hebbic in minen sin,

Hoe dat hi noit was so coene,

Dat hi provetsce stont te doene,

Met so cranker herecracht,

1070 Jeghen algader Daris macht.

Doe si die havene begonden rumen,

Vloghen si ghelike ere plumen.

Die hoorne maecten selke gheblas,

Dat wonderlike te hoorne was.

1075 Daer riep menech: ԯwi! owach!

Ende daer na was groot hantgheslach.

Hare herte seide hem te waren,

Datter lettel soude ontfaren,

Ende van allen groten heren,

1080 Dare lettel souden keren.

Owi, here god, hoe macht sijn,

[p. 29] Dat elken minsce int herte sijn,

So soete dunct sijns selves lant?

Die Brabantsoen prijst Brabant,

1085 Ende die Fransois Vrankerike,

Die Duutsce dat keyserrike,

Die Baertoene prisen Baertanien,

Die Tsampanoise Tsampanien.

Also mint die voghel dwout,

1090 Daer hi in hevet grote ghewout.

Al dademene in een waerme mute,

Mach hi, hi vlieghet ute.

Dus priset elkerlijc sijn lant.

Maerlant seide dat hi noit en vant,

1095 Also goet lant, alse Bruxambocht.

Ic waens hem daerbi heeft ghedocht,

Om dat hiere in was gheboren,

Bedi prijst hijt te voren.

Aldus so waest bi den Grieken.

1100 Alsi niet meer en saghen vlieken

Dien rooc van haers selfs poort,

Nochtan stoeden si upt boort,

Ende saghen weder te lande,

Dor al dat si met ghenen viande,

1105 Haers ondanx en waren ghevaen.

Maer Alexander, sonder waen,

Die hadde so groten sin torloghen,

Dat hi altoos niet sine oghen,

Te lande en wilde keren weder.

1110 Der moeder sorghe leide hi neder,

Up sine twee suster en achte hi niet,

Die hi algader achter hem liet.

Hi was die ierste, die Asien sach,

Daer hi up dien stevene lach,

1115 Ende die berghe van Cilicë a.

Die blijscap ghinc hem so na,

Ende hem was te moede so sochte,

Dat hi cume spreken mochte.

Hem dochte de seil te lettel doen

1120 Ende dede sine liede roen.

[p. 30] Doe hem dlant so na sceen,

Dat een slinghere enen steen,

Ghewerpen mochte upt lant,

Nam hi een spere in sine hant,

1125 Ende scoot ghoont spere, dat het stac,

Int sant, ende dattie eerde brac.

Doe riepen sine ghesellen alle,

Dat wel gheleke goeden ghevalle.

Men scoot die ankere buten die boort,

1130 Ende men warp die bote voort.

Men sloech te hant die pauwelioene,

Up ene plaetse, die was groene.

Si maecten een groot gheluut,

Ende daden hare wapen uut.

1135 Daer na ghingen si eten saen,

Ende daer na wilden si slapen gaen.

Doe hiet die coninc wachten there,

Met ridders van groter were.

Die wachteren spraken onderlinghe,

1140 Omme menegherande dinghe,

Ende corten haren langhen nacht.

Doe was een ridder daer bedacht,

Ere avonturen, die hi vertelde,

Van Alexandere daer upten velde,

1145 Die hem ghesciet was te voren,

Tien tiden, dat hi dede toren,

Dien coninc Clause van Atervaen,

Ende hi hadden verwonnen saen,

In een prijchspel, daer si waren.

1150 Cortelike daer na te waren,

Sende die vrouwe van Endi,

Ene maghet hovesch ende vri,

So volmaect van allen leden,

Dat men in dien daghe heden,

1155 Niet en vonde hare ghelike.

So scone was soe sekerlike,

So wie diese met oghen sach,

Hi seide dat onder dien dach,

Enghene ware so volmaect.

[p. 31] 1160 Daer toe was soe so welgheraect,

Dat soe hare botscap wale,

Conde segghen in griexer tale.

Alexander wart bevaen,

Met haerre minnen ende soudse saen,

1165 Hebben ontfaen tere amien.

Hi deedse sinen cnape vrien.

Alse Aristotiles dit ane sach,

Mercte hi wat an hare ghelach,

Ende ondervant met siere liste-

1170 Want hi vele wijsheiden wiste -

Dat soe oit was upghehouden,

Van haerre joncheit tot haerre ouden,

Met serpenten ende met venine.

Hi deet dien coninc wel in scine,

1175 Ende toghet, hem al openbare,

Dat niemen so staerc en ware,

Hadde hi met hare te doene,

Hine ware steendoot eer noene

Dus ware die coninc doot tien stonden,

1180 En hadt sijn meester niet ondervonden.

Dit sprac deen toten anderen,

Ende ghinghen om dat here wanderen,

Tote dat begonde daghen.

Doe die ridders dat versaghen,

1185 Ghincsi in hare tenten slapen,

Ende hieten wachten hare knapen.

Die leewerke, die nachtegale,

Ende ander voghele songhen wale,

Doe si saghen die dagheraet.

1190 Als Alexander dat verstaet,

Vaert hi up ende cleede hem saen,

So dat hi up was ghestaen,

Ende ghecleet na conincs wisen,

Doe die sonne begonde risen.

1195 Hi ghinc uut dien pauwelioene,

Ende met hem menech ridder coene,

Ende ooc menich coene serjant.

[p. 32] Hi clam up enen berch tehant,

Daer si Asien mochten sien.

1200 Hi keerde hem omme ende sach mettien,

Dat coren up die campanien,

Ende die bossce up die montanien,

Ende ooc meneghe praierie,

Ende meneghe stede vrie,

1205 Ende meneghen wingaert mede.

Doe sprac hi ter selver stede:

Lieve ghesellen, het es ghenouch,

Asia es wel mijn ghevouch,

Ic later mi ghepait mede.

1210 Europen ende mijn erflijchede,

Ende dlant, dat mi liet mijn vader,

Dat ghevic u up algader.

Dit sprac hi ende met milder hant,

Gaf hijt dien heren al te hant,

1215 Ende si ontfinghent daer te lene.

Dat en was loghene enghene.

Dus onvervaert was sijn sin,

Dat hi waende sijn ghewin,

Hebben an dlant, dat hi woude.

1220 Hi hiet dat ment niet roven en soude.

Doe brac men up die pauwelioene,

Ende Macedo, die deghen coene,

Brachte dlant in sulken sorghen,

Dat si hem steden ende borghen,

1225 Al up gaven sonder strijt.

Dies was te meerre sijn jolijt,

Dan hise met crachte hadde bestaen.

Ende die hem niene woude ontfaen,

Die sloech hi ende dwanc so haerde,

1230 Dat hi gherne nam die vaerde.

Alse Alexander die Cilicë ene,

Hadde bedwonghen, so dat siene,

Over haren here helden,

Dede hi there vorweert telden,

1235 In dat lant van Frigia.

Daer leghet dat oude Troien na,

Ende Troien so was bi,

[p. 33] Ene riviere, hiet Santi,

Die heet in fransois Clarente.

1240 Daer waren wilen die parlemente,

Tusscen die Grieken ende die Troiiene.

Daer waren wilen ridders siene.

Aldaer vant Alexander, die fiere,

Staende enen ouden popeliere,

1245 Daer Paris in hadde bescreven,

Die minne, die hi hadde bedreven,

Met Ennones, die vrie,

Die talre eerst was sine amie,

Eer hi Elenam vercoos,

1250 Daer menich tlijf om verloos.

Hier beneden was een dal,

Daer die werringhe in was al,

Tusscen Venus ende Pallas,

Ende Juno, wie die scoonste was.

1255 Dit was om enen appel goet,

Want daer inne bescreven stoet,

Dat menne der scoonster gheven soude.

Parijs, die dat sceiden woude,

Gaf Venus dien appel in die hant;

1260 Daeromme was sider al dat lant,

Ende Troien ghestoort ooc al.

Daer at quam ghint groot ongheval.

Nu es Troien een clene dinc.

Doch sach wel die coninc,

1265 Dat wilen niene was clene.

Want daer laghen so vele stene,

Men mocht merken vele te bat,

Dat wilen was een grote stat.

Doe Alexander hadde besien,

1270 Troien, ghinc hi mettien,

Daer die ridderen van groten prise,

Laghen begraven in hare wise.

Up dat graf stont bescreven,

Hoe dat si waren bleven,

1275 Ende hoe hare namen waren.

[p. 34] Mettien so quam hi ghevaren,

Daer hi Achilles graf sach staen.

Bi den litteren kinde hijt saen,

Die hi ant graf hevet vonden.

1280 Dus spraken die littren, diere stonden:

ԁchilles, die Hector verwan,

Leghet hier, die edele man,

...... scotene.....doot,

Onder den voet, daer hi was bloot.

1285 Doe dat sach die jonghelinc,

Wel behaghede hem dese dinc.

Hi begoot met melke deerde,

Ende wirokede haerde weerde.

Doe so sprac hi dese tale,

1290 Die ic mach gheseghen wale:

Ey, edel man, men mach wel prisen,

Dine aventure in elker wisen.

Dat Omerus screef dine geeste,

Dat dunct mi die alre meeste.

1295 Al verwonstu ooc sekerlike,

Hectore, den staercsten van dien rike,

Hets meerre ere dat sulc een clerc,

Alse Omerus was, sulc werc,

Makede van dinen daden.

1300 Woude mi god also beraden,

Dat welctijt so ic doot bleve,

Sulc een cleerc mine daet bescreve!

Alse de werelt durenture,

Mine wet gheet ende mine cure,

1305 Al van daer die sonne up staet,

Tote daer soe neder gaet,

Ende van dien suden totien norden,

Aldaer die werelt mijn es worden,

Ende alse ic bem in eertrike,

1310 Enich prince gheweldelike,

Also alse maer een sonne en es:

Nochtan ontsie ic mi al des,

Dat mi na dit grote gheval,

[p. 35] Een scrivere ghebreken sal.

1315 Ic ware mi des liever wijs,

Dan te vaerne int paradijs.

Edele Grieken, nu hoort na mi!

Siet dat u niet leet en si,

Dat u dit wert te sure.

1320 Al es soe fel die aventure,

Die altoos niet ghestade en blivet,

Siet dat soe u niet en verdrivet!

Die niet besuert, niet besoet,

Die niet mesdoet, niet en boet;

1325 Na pine comet goet gheval.

Hoort wat ic u seghen sal,

Waer bij mijn troost es so goet,

Ende wat mi dus verhoghen doet.

Doe mijn vader was onlanghe doot,

1330 Ende Grieken was in groter noot,

Ende ic die crone hadde ontfaen,

Omtrent midnacht, sonder waen,

Lach ic in mine kemenade,

Ende was in meneghen rade.

1335 Mine ridders sliepen achter borghe,

Maer ic was in sulker sorghe:

Om dat ic was een nuwe man,

Enwistic doe wat vanghen an,

Weder so volghen mine viande,

1340 So bescermen mine lande.

In wiste wat eerste ane vaen.

Mettien quam ene claerheit saen,

Die nacht teghinc alse een ghedwas,

Daer ic in die camere was,

1345 Ende ic selve toe ghesach,

So dochte mi worden dach.

Ic wane tlicht was van hemelrike;

Van anxene swetic sekerlike.

Een hemelsch man dochter mi comen -,

1350 Mochtic hem man bi orlove nomen -,

Die vremde cleder hadde an,

Die ic ghenomen niet en can,

[p. 36] So menegherande waren si ghedaen.

Maert dochte mi sonder waen,

1355 Dat hi ghecleet was....ghegare

Alse ocht eens jodenbisscop ware.

Sine scoen waren beleit met goude,

Also alse hijt selve woude,

Een soom van goude diere ende goet,

1360 Beneden omme sijn cleder stoet,

Vor die borst haddi twalef stene,

Die sere lichten al ghemene,

Te middewaerde in sijn voorhooft,

Stoet bescreven, dies ghelooft,

1365 Met vier litteren ene name.

Mer en was mi ghene scame,

Dac ic die litteren niene ghelas,

Bedi dat gheen griex en was.

Ene crone stont up sijn hovet,

1370 Ene goutspanghe vor tforhovet,

Omt haer ghinc hem een soom van goude,

Ende hi was grau van scoonre oude.

Aldus was die grote here,

Alse ic u seghe, min no mere.

1375 Ic hadde achtinghe openbare,

Te vraghene, wie dat hi ware,

Ende wat hi woude, ende wanen hi quame,

Ende hoe dat ware sine name.

Maer hi sprac eerst te mi waert,

1380 Ende seide: ‘ghereide dine vaert,

Alexander, machtich man,

Ende vare uut dinen lande dan,

Ic sal di gheven in dine ghewout,

Al tfolc, dat die werelt hout.

1385 So waer dattu in eertrike,

Enen sies in mine ghelike,

Dat es mijn volc, en doe hem niet!

Ende mettien hi van mi sciet.

Alse hi en weghe voer, dedi die sale,

[p. 37] 1390 Rieken utermaten wale.

Dit es die sake die mi doet,

So blide sijn in minen moet.

Dat sprac hi met groter joien,

Daer hi ghelogiert lach bi Troien.

1395 Dus machmen merken wel te voren,

Dat hi van gode was vercoren,

Prince te sine van al eertrike.

Want hi waest selve sekerlike,

Ofte sijn bode, die daer quam,

1400 Daer hi de ghewelt af nam.

Dus nemet inde deerste bouc.

So wiere an naide enen douc,

Van valscher rimen, hi mesdoet,

Want die rime es al goet. [p. 38]

Nochtans, wil men de waarheid kennen,

Zo was het een wonderlijk ding,

Dat zo weinig volk en een koning,

Binnen twaalf jaren al die landen,

Bedwongen had en hun vijanden.

Wil men dan merken de konings deugd,

En zijn volk en zijn jeugd,

En binnen hoe korte tijd hij bedwong,

Al die wereld omgang,

Al die oorlogen, die men vindt,

Zijn hiertegen vrijwel niets.

De eerste stad die zich durfde,

Te verzetten tegen de edele vorst,

Dat was Athene, die edele stede

Die Cycrops eerst maken deed,

Bij de raad van Domestoen,

Die beide fier was en koen.

Dit hoorde Macedo,

En hij was erg blijde en vrolijk.

Hij porde het leger met een vaart

En voer tot Athene waart.

En eer ze hem mochten zien,

Of verweren of vlieden,

Was Alexander voor die stad

En ook zijn leger mede.

Domestoen hij riep ten rade,

De hoogste, toen hij had gelegenheid,

Beide poorters en klerken.

Hij sprak de taal in Pallas kerk:

‘Gij heren, weet ge dat,

Dat Xerxes voor Athene zat,

Die geheel Europa bedwong?

Nochtans hielden we tegen zijn wil

Tegen hem die vaste poort.

Zal ge werken naar mijn woord,

We zullen weerstaan dit kind.

Zijn doen dat is echt maar een wind.\

Zoals Domestoen dit zei aldus,

Toen antwoordde hem Encinus.

Hij beschuldigde Domestoen zeer,

Dat hij tegen zijn heer,

Wilde houden enige strijd.

’t Is’ sprak hij, ԧeen tijd,

Goede oorlog tegen recht.

We hebben geweest nu en echt,

Zijn voorouders onderdanig.

Noch zo zullen wij het aanvangen,

Zal men doen mijn raad.

Oorlog en strijd is immer kwaad.

Waarom verliezen we deze stad?

Er is niet zo goed als vrede.

Hierbinnen zonden ze boden,

En ze zworen bij hun goden,

Dat ze altijd hem dienen wilden,

En ze andere heren niet hielden.

Alexander was goedertieren,

En vergaf hen allen snel,

Zijn grote vertoornde gemoed,

Want hij was te bidden goed.

Hij liet de klerken ter school gaan,

En de stad geheel niet gevangen,

En de schepen varen uit en in,

En zoeken hun gewin.

Toen Athene hem helemaal,

Diende, zoals het zijn vader

Philippus tevoren had gedaan,

Toen ging hij er vandaan gelijk,

Te Thebe voor die oude poort.

De jongelingen kwamen voort,

De poorten sloten ze tegen de heer,

Dat schaadde hen sinds erg zeer.

Hadden ze hem willen ontvangen met minnen,

En voor hun heer bekennen,

Zonder wapens met mooie taal,

Zoals het hen goed had betaamd,

Mogelijk waren ze te die stonden,

Van oorlog kwijt gevonden.

En omdat ze hem onwaardig maakten,

Was het goed recht dat ze het smaakten,

En zijn wapen en kracht.

Men streed daar beide, dag en nacht.

Die van Thebe waren mismaakt,

En zo gewond en zo geraakt,

Dat die behielden hun leven,

Graag hadden die stad opgegeven.

Nochtans baden ze geen genaden.

De koning hij was gelijk beraden,

Wat hij er mee had te doen.

Meteen kwamen die baronnen,

Van het land en zeiden dat,

Dat daar woonde in die stad,

De kwaadste schalken, die men weet.

Ook hadden ze de Grieken leed,

En vaak hebben ze hen verslagen,

En hun stad gehouden daartegen.

Men vindt beschreven aldus:

’Er was een koning, heet Oedipus,

Die zijn vader dood sloeg.

Nochtans was dat niet kwaad genoeg:

Zijn moeder nam hij tot wijf,

En won bij haar lijf,

Twee tweelingen, eer hij stierf.

Maar nochtans te ene maal,

Toen hij het wist, hij kon het niet gedogen,

En stak uit beide zijn ogen.

De ene van die heet Polynices,

En de ander heet Eteocles.

Ze deden in deze poort,

Onderling menige moord,

En hun oorlog moest bekopen,

Al die landen van Europa.’

Men leest in romans noch heden,

Dat ze onderling streden.

Deze dingen en deze moord,

Is geschied in deze poort.

Toen dit de baronnen vertelden,

Peinsde Alexander dat ontgelden,

Zouden die binnen Thebe waren,

En liet ten aanval varen,

Een schaar van dertienhonderd op paarden,

En deden de stad grote druk,

Want ze mochten ze niet verdrijven.

Nochtans lieten ze er veel blijven.

Toen kwamen de voetgangers fel,

Met schilden overdekt goed.

Toen bracht men die even hoog,

Daar vele pijlen uitvlogen.

Soms was het volk bedekt met schilden,

Die ze boven hun hoofd hielden.

Aldus ging men ten muren.

Daar vond menigeen kwade avonturen.

Met pieken braken ze de vesting.

Die van Thebe verloren de beste.

Die van wonden ontvlieden mochten,

Ze schuilden daar in spelonken.

Die van Griekenland braken die muren,

En kwamen er gelopen door;

Ze sloegen allen dood,

Jong, oud, klein en groot,

Het was alle gelijk, wijf en man.

Meteen volgde daaraan,

De nieuwe koning Alexander,

En met hem noch een ander,

Heet Cleades, met een harp.

Toen de koning aldus scherp,

Alle die van Thebe bedwong

Zong hij de koning deze zang.

‘Geweldige heer Alexander,

U bent alleen, en geen ander,

Die de sterren zijn onderdanig.

Ze laten ons alle dat verstaan,

Dat u zal hebben gauw,

De vier hoeken van aardrijk.

Bent u nu al dat vergeten,

Dat je uw meester leerde weten,

Aristoteles, die verstandige,

Dat u zou met zacht gemoed,

Uw gramschap laten zinken?

En wou u niet daarom denken?

Peinst toch om uw meesters woord!

Waarom wou u deze poort

Verstoren aldus?

Hier was geboren Liberbacus,

Die het land bedwong van Indien.

De eerste wijngaard plantte hij,

Die men in Europa zag.

De boeken doen ook gewag,

Dat Hercules hier was geboren,

Die was de grootste veel tevoren,

Die men vond in aardrijk.

Anfioen maakte zekerlijk,

Deze muren en de hele stad

Leest men dat Cadmus maken deed.

Overwonnen lieden doe genaden,

En onoverwonnen zal u beschadigen.

Dat rijk mag niet zijn gestadig

Daar men vecht zonder genade.

En als u immer het volk wil doden,

Wees genadig toch die goden,

En die kerken van die poort!

Aldus eindigde Cleades zijn woord.

Maar de koning hij gebood,

Dat men alles sloeg dood.

Daarna gebood hij de knechten,

Dat ze de muren zouden slechten.

Toen liet hij verbranden snel,

De hele stad met Grieks vuur,

Toen hij Thebe had geveld,

En hij het land had in zijn geweld,

En hem ook was geheel onderdanig,

Zonden die van Rome gelijk

Emulium, hun bode,

Aan Alexander, die aardse god,

En gaven hem de Romeinse kroon.

Dit was een gift schoon.

Hij bezette Griekenland,

En bereidde al gelijk,

Tot Azië zijn vaart,

Te varen tot Darius waart.

Daarbij scheidde hij zijn leger.

Die bang waren en van zwak verweer,

En die van kleine naam waren,

Die wilde hij al ontberen,

En zei ze in Griekenland te blijven,

Dat ze helpen zouden de wijven.

Zelf liet hij schepen laden,

Met wapens en met dure gewaden,

Beide met drank en met spijzen,

Zodat het altijd op geen manier,

Hem ontbrak op de zee.

Zijn schepen waren er nimmermeer,

Dan tweehonderd, achttien minder.

Verwondering heb ik in mijn zin,

Hoe dat hij nooit was zo koen,

Dat hij dapperheid stond te doen,

Met zo’n zwakke leger kracht,

Tegen alle Darius macht.

Toen ze de haven begonnen te ruimen,

Vlogen ze gelijk een pluim.

De horens maakten zo’n geblaas,

Dat het wonderlijk te horen was.

Daar riep menigeen: ‘Helaas! Helaas!

En daarna was groot handgeklap.

Hun harten zei hen te waren,

Dat er weinig zouden ontkomen,

En van alle grote heren,

Dat er weinig van zouden keren.

Helaas, heer god, hoe mag het zijn,

Dat elke mens in zijn hart,

Zo goed denkt van zijn eigen land?

De Brabander prijst Brabant,

En de Fransman Frankrijk,

De Duitser dat keizerrijk,

De Britten prijzen Brittannië,

Die van Champagne Champagne.

Alzo bemint de vogel het woud,

Daar hij in heeft grote macht.

Al deed men hem in een warme kooi,

Mag hij, hij vliegt eruit.

Dus prijst elk zijn land.

Maerlant zei dat hij nooit vond,

Alzo goed land, zoals Brussel.

Ik waan dat hij het heeft gedacht,

Omdat hij erin was geboren,

Daarom prijst hij het tevoren.

Aldus zo was het bij de Grieken.

Toen ze niet meer zagen vliegen,

De rook van hun eigen poort,

Nochtans stonden ze op de boord,

En zagen weer te lande,

Door al dat ze met die vijanden,

Tegen hun wil waren gevangen.

Maar Alexander, zonder waan,

Die had zo’n grote zin te oorlogen,

Dat hij altijd niet zijn ogen,

Te lande weer wilde keren.

De moeder zorg legde hij neer,

Op zijn twee zusters achtte hij niet,

Die hij allemaal achter hem liet.

Hij was de eerste die Azië zag,

Daar hij op die steven lag,

En de bergen van Cilicië.

Die blijdschap ging hem zo aan,

En hem was te moede zo zacht,

Zodat hij nauwelijks spreken mocht.

Hij dacht het zeil weinig te doen

En liet zijn lieden roeien.

Toen hem het land zo na scheen,

Dat een slinger van een steen,

Werpen mocht op het land,

Nam hij een speer in zijn hand,

En schoot ginds de speer zodat het stak

In het zand zodat het i de aarde brak.

Toen riepen zijn gezellen alle,

Dat het wel leek een goede toeval.

Men schoot het anker buiten het boord,

En men wierp de boten voort.

Men sloeg gelijk de paviljoenen,

Op een plaats die was groen.

Ze maakten een groot geluid,

En deden hun wapens af.

Daarna gingen ze eten gelijk,

En daarna wilden ze slapengaan.

Toen zei de koning bewaken het leger,

Met ridders van groot verweer.

De wachters spraken onderling,

Om velerhande dingen,

En korten hun lange nacht.

Toen was een ridder die daar bedacht,

Een avontuur, die hij vertelde,

Van Alexander daar op het veld,

Die hem geschied was tevoren,

Te die tijden dat hij deed toren,

Die koning Clause van Atervaen,

En hij had hem overwonnen gelijk,

In een gevecht daar ze waren.

Kort daarna te waren,

Zond die een vrouw van Indien,

Een maagd hoffelijk en vrij,

Zo volmaakt van alle leden,

Dat men in die dagen heden,

Niet vond haar gelijke.

Zo schoon was ze zo zeker,

Zo wie haar met ogen zag,

Hij zei dat onder die dag,

Geen was zo volmaakt.

Daartoe was ze zo goed geraakt,

Dat ze haar boodschap goed

Kon zeggen in Griekse taal.

Alexander werd bevangen

Met haar minnen en zou haar gelijk,

Hebben ontvangen tot een geliefde.

Hij liet haar zijn knaap vrijen.

Toen Aristoteles dit aanzag,

Merkte hij wat aan haar lag,

En ondervond met zijn listen,

Want hij vele wijsheiden wist,

Dat zo ze ooit was opgevoed,

Van haar jeugd tot haar ouderdom,

Met serpenten en met venijn.

Hij deed het die koning wel in schijn,

En getuigde hem al openbaar,

Dat niemand zo sterk was,

Had hij met haar te doen,

Hij was steendood voor de noen,

Dus was de koning dood te die stonden,

Had zijn meester dit niet onderzocht.

Dit sprak de ene tot de anderen,

En gingen om dat leger wandelen,

Totdat het begon te dagen.

Toen die ridders dat zagen,

Gingen ze in hun tenten slapen,

En zeiden te wachten hun knapen.

De leeuweriken, de nachtegalen,

En andere vogels zongen goed,

Toen ze zagen de dageraad.

Als Alexander dat verstaat,

Staat hij op en kleedde hem gelijk,

Zodat hij op was gestaan,

En gekleed naar konings wijze,

Toen de zon begon te rijzen.

Hij ging uit dat paviljoen,

En met hem menig ridder koen,

En ook menige koene bediende.

Hij klom op een berg gelijk,

Daar ze Azië mochten zien.

Hij keerde hem om en zag meteen,

Dat koren op de vlakte,

En de bossen op de bergen,

En ook menige prairie,

En menige stede vrij,

En menige wijngaard mede.

Toen sprak hij terzelfder plaats:

Lieve gezellen, het is genoeg,

Azië is wel mijn gevoeg,

Ik ben er tevreden mede.

Europa en mijn erfelijkheden,

En het land dat me liet mijn vader,

Dat geef ik u op allemaal.

Dit sprak hij en met milde hand,

Gaf hij het die heren al gelijk,

En ze ontvingen het daar te leen.

Dat was een leugen en geen.

Dus onvervaard was zijn zin,

Dat hij waande zijn gewin,

Hebben aan het land dat hij wou.

Hij zei dat men het niet beroven zou.

Toen brak men op de paviljoenen,

En Macedo, die degen koen,

Bracht het land in zulke zorgen,

Dat ze hem steden en burchten,

Al op gaven zonder strijd.

Dus was te meer zijn jolijt,

Dan hij ze met kracht had bestaan.

En die hem niet wou ontvangen,

Die sloeg hij en dwong zo hard

Zodat hij graag nam de vaart.

Toen Alexander die van Cilicië,

Had bedwongen zodat ze hem

Voor hun heer hielden,

Liet hij het leger voorwaarts gaan,

In dat land van Frigia.

Daar ligt dat oude Troje nabij,

En Troje zo was daarbij,

Een rivier, heet Santi,

Die heet in Frans Clarente.

Daar waren weleer die gesprekken

Tussen de Grieken en die van Troje.

Daar waren weleer ridders mooi.

Aldaar vond Alexander, die fiere,

Staande een oude populier,

Daar Paris in had beschreven,

De minne die hij had bedreven,

Met Ennones, die vrije,

Die het allereerste was zijn geliefde,

Eer hij Helena verkoos

Daar menigeen het lijf om verloor.

Hier beneden was een dal,

Daar die verwarring in was al,

Tussen Venus en Pallas,

En Juno wie die schoonste was.

Dit was om een appel goed,

Want daarin beschreven stond

Dat men het de schoonste geven zou.

Paris, die dat scheiden wou,

Gaf Venus die appel in de hand;

Daarom was sinds al dat land,

En Troje verstoord ook al.

Daaruit kwam ginds groot ongeval.

Nu is Troje een klein ding.

Toch zag wel die koning,

Dat het weleer niet was klein.

Want daar lagen zo vele stenen,

Men mocht het merken veel beter,

Dat het weleer was een grote stad.

Toen Alexander had bezien

Troje ging hij meteen

Daar die ridders van grote prijs,

Lagen begraven in hun wijs.

Op dat graf stond beschreven

Hoe dat ze waren gebleven,

En hoe hun namen waren.

Meteen zo kwam hij gevaren

Daar hij Achilles graf zag staan.

Bij de letters herkende hij het gelijk,

Die hij aan het graf heeft gevonden.

Aldus spraken die letters die er stonden:

ԁchilles, die Hector overwon,

Ligt hier, die edele man,

...... schoten.....dood,

Onder de voet daar hij was bloot.

Toen dat zag die jongeling,

Goed behaagde hem dit ding.

Hij begoot met melk de aarde

En bewierookte het erg waardevol.

Toen zo sprak hij deze taal

Dat ik mag zeggen wel:

Ei, edele man, men mag wel prijzen,

Uw avonturen in elke wijze.

Dat Homerus schreef uw verhaal,

Dat lijkt me de aller grootse.

Al overwon u ook zekerlijk,

Hector, de sterkste van dat rijk,

Het is meer eer dat zo’n klerk,

Zoals Homerus was, zulk werk

Maakte van uw daden.

Wilde me God alzo beraden,

Dat welke tijd zo ik dood bleef

Zulk een klerk mijn daad beschreef!

Al de wereld door en door,

Mijn wet gaat en mijn keuren,

Al van daar de zon op staat

Tot daar zo ze neder gaat,

En van dat zuiden tot dat noorden,

Aldaar de wereld van mij is geworden,

En als ik ben in aardrijk,

Enige prins geweldig,

Alzo als er maar een zon is:

Nochtans ontzie ik me al dit,

Dat me na dit grote geval,

Een schrijver ontbreken zal.

Ik ware me dus liever wijs,

Dan te varen in het paradijs.

Edele Grieken, nu hoort naar mij!

Ziet dat u het niet leed is,

Dat u dit wordt te zuur.

Al is zo fel het avontuur,

Die altijd niet gestadig blijft,

Ziet dat ze u niet verdrijft!

Die niet bezuurt, niet verzoet,

Die niet misdoet, niet boet;

Na pijn komt goed geval.

Hoort wat ik u zeggen zal

Waarbij mijn troost is zo goed

En wat me dus verhogen doet.

Toen mijn vader was net dood,

En Griekenland was in grote nood,

En ik de kroon had ontvangen,

Omtrent middernacht, zonder waan,

Lag ik in mijn kamer

En was in menige raad.

Mijn ridders sliepen achter borgen,

Maar ik was in zulke zorgen:

Omdat ik was een nieuwe man,

Wist ik toen niet wat te vangen aan,

Of te achtervolgen mijn vijanden,

Of te beschermen mijn landen.

Ik wist niet wat eerst aan te vangen.

Meteen kwam een helderheid gelijk,

Die nacht verging als een droombeeld,

Daar ik in die kamer was,

En ik zelf toe zag,

Zo leek het me te worden dag.

Ik waande het licht was van hemelrijk;

Van angst zweette ik zekerlijk.

Een hemelse man dacht ik tot me te komen

Mocht ik hem man bij verlof noemen,

Die vreemde klederen had aan

Die ik niet noemen kan,

Zo menig vormig waren ze gedaan.

Maar het leek me zonder waan,

Dat hij gekleed was....uitrusting

Als of het een Joden bisschop was.

Zijn schoenen waren belegd met goud,

Alzo zoals hij het zelf wou,

Een zoom van goud duur en goed

Beneden om zijn klederen stond,

Voor de borst had hij twaalf stenen

Die zeer oplichten algemeen,

Te midden waart in zijn voorhoofd,

Stond beschreven, dus geloof het,

Met vier letters een naam.

Maar het was me geen schaamte,

Dat ik die letters niet las,

Omdat het geen Grieks was.

Een kroon stond op zijn hoofd,

Een gouden band voor op het voorhoofd,

Om het haar ging hem een zoom van goud,

En hij was grauw van schone ouderdom.

Aldus was die grote heer,

Zoals ik u zeg, min of meer.

Ik had achting openbaar

Te vragen wie dat hij was,

En wat hij wou en vanwaar hij kwam,

En hoe dat was zijn naam.

Maar hij sprak eerst tot mij waart,

En zei: ‘Bereid uw vaart

Alexander, machtig man,

En vaar uit uw land dan,

Ik zal u geven in uw geweld,

Al het volk dat de wereld houdt.

Zo waar dat u in aardrijk,

Een ziet op mij gelijken,

Dat is mijn volk, en doe hen niets!

En meteen hij van me scheidde.

Toen hij wegvoer deed de zaal,

Ruiken uitermate goed.

Dit is die zaak die me doet

Zo blijde zijn in mijn gemoed.

Dat sprak hij met grote vreugde,

Daar hij gelogeerd lag bij Troje.

Dus mag men merken wel tevoren,

Dat hij van god was uitverkoren,

Prins te zijn van geheel aardrijk.

Want hij was het zelf zekerlijk,

Of zijn bode die daar kwam,

Daar hij het geweld van nam.

Aldus neemt een einde het eerste boek.

Zo wie eraan naaide een doek,

Van valse rijmen, hij misdoet,

Want die rijm is al goed.

Dander bouc.

Hier binnen quam die niemare,

Vor Darise al openbare,

Dat Alexander ware int lant,

Ende hijt al dwonghe metter hant.

5 Daris was gheweldich ende rike,

Ende langhe haddi sekerlike,

In groter weelden ende met vreden,

Sijn lant ghehouden ende sijn steden.

Al was meerre sijn conincrike,

10 Ende bat ghewapent sekerlike,

Ende ooc riker van groten goude,

Ende ooc bat met ghewoude,

Menech coninc onderdaen,

Ende hi ooc meer prijs hadde ontfaen,

15 Ende daer toe ouder was van daghen,

So en dochtes hem niet wel belaghen,

Dat hi te stride moeste riden;

Want hine plaechs in langhen tiden.

Bedi, wilmen die waerheit horen,

20 Hi dochtes mi luttel hebben te voren.

Al was sine name hoghe,

Sijn herte en wilde gheen orloghe.

Nochtan, omdat hi niet en wilde,

Dat ieman sijn sceren hilde,

25 Dreighedi den coninc openbare,

Om dat hi wesen soude in vare,

Ende sprac haerde hoghe tale,

Want hi mocht volbringhen wale,

Ende dede int lant ghebieden,

30 Herevaert al sinen lieden.

Ses hondert dusentich baroene,

Wel ghewapent ende coene,

Die beste die tien tiden saten,

Tusschen der see ende Eufraten,

35 Dede hi met Mennone varen,

Jeghen Alexanders scaren.

Alse dit volc aldus trac uut,

Sende Daris een saluut,

Tote Alexander, om dat hi wilde,

40 Dat menne over machtich hilde.

Hi gaf hem selven groten prijs,

Want hi sprac in derre wijs:

Ԅaris die draeghet die hoochste crone,

Boven allen coninghen te lone,

45 Ende die ooc maech es alre gode,

Hi ontbiet met sinen bode,

Alexandere, sinen cnechte,

Dat hi verdient heeft te rechte.

Al bestu dapper ende jonc,

50 Ensprinc niet enen dullen spronc,

Ende wes te pijnlec niet een twint!

Du wasses noch, du bes een kint.

Die vrucht, die noch niet es ripe,

Die es quaet ghepluct van siere pipe.

55 Laet dine wapen, du enbes gheen man,

Met dulheiden daetstuse an,

Ganc tot dijnre moeder Olimpias,

Die selden gherne suver was.

Hi es dul, die hem niet en scaemt.

60 Ic sende di, datti bat betaemt,

Dats te dinen behouf een breidelkijn,

Dattu mi onderdaen salt sijn,

Ende in minen dienste bliven,

Of ic sal di als een paert driven.

65 Ic sinde di mede ooc enen stoet,

Die te diere kintsceit es goet.

Enen bigordel sindic di mede,

Dattu teringhe te derre stede,

Hebben moghes ende broot, [p. 40]

70 So enblijfstu niet van hongher doot.

Bestu so keytijf ende dul,

Enter riesheit so vul,

Ende int herte so premant,

Dattu liever heefs dinen viant,

75 Dan dinen vrient in alre tijt,

Ende du liever heefs den strijt,

Ende orloghe, danne vrede,

So hore, wat ic di segghe mede:

Jeghen di en sal gheen goet man vechten,

80 Maer quaden verwoeden knechten,

Sal ic di so sere doen blouwen,

Datti sal dijn leven rouwen,

Ende werpen di na minen wane,

Daer du en salt sonne sien no mane.

85 Dus nam ende sijn saluut,

Ende men laest al over luut.

Doe Alexander dat vernam,

Wart hi utermaten gram,

Ende een luttelkijn hi doe sweech.

90 Doe peisde hi dat dat ghedreech,

Luttel goet hem mochte scaden.

Doe antworde hi met staden,

Den heren, die dat saluut brochten,

Want hem sijn moet begonde sochten.

95 Aldus sprac hi totien lieden:

‘Hoort! ic sal u bet bedieden,

Wat betekent uwes heren present:

Die bal es ront al ommetrent:

Dat bediet de werelt ront,

100 Die mijn sal sijn in corter stont.

Die breidel bediet, dat ic sal riden,

Up die Persen in corten tiden,

Ende dwinghense met minen sweerde,

Ghelike of si waren peerde.

105 Wat dit bigordel bediet,

[p. 41] Dat en sal achterbliven niet:

Ic sal hebben allen Daris scat.’

Doe dedi weder scriven dat,

Ende hingher sinen seghel an,

110 Ende sandet weder den hoghen man.

Den boden gaf hi selver ende gout,

Ende dede hem ere menichfout.

Cortelike na deser tijt,

Was een die bitterlijkste strijt,

115 Tusscen Alexander ende Mennoene.

Dit was up dien velde groene,

Up ene riviere, hiet Granike.

Daer bleef dat volc ghemenelike,

Met Mennoene, dien edelen here.

120 Alexander hadde daer die ere,

Ende Darise quam die niemare,

Dat Mennoen versleghen ware,

Ende al dat hi met hem brachte.

Die mare dede hem onsachte,

125 Van hem ende van den ridders mede.

Al was hi droeve, nochtan hi dede,

Alstie ghene, die die aventure,

Prouven woude durenture.

Hi dede sine liede comen,

130 Die men in den strijt sal nomen,

Ende ghereide sine vaert,

Met haesten ter Eufraten waert.

So menich edel man was daer,

Al en seidic anders niet dit jaer,

135 Ic soudes cume te voren comen,

In soudese al bi namen nomen.

Si quamen daer met groten prighe,

Die men sal nomen in dien wighe,

Hoe hare aventuren ghinghen;

140 Hier en mochtment niet volbringhen.

Doe Daris ter Eufraten quam,

Endi met toesiene vernam,

[p. 42] Dat daer was so menich scilt,

Ende daer so menich scare hilt,

145 Verhief hi sere sinen moet.

Ic wane, hi anders niene doet,

Dan hi tfolc telde metter vaert,

Teersten dat die dach upvaert,

Alse wilen Cerces dede,

150 Doe hi verwan meneghe stede.

Vijvendertich hondert dusent heren,

Waren daer ghetelt met eren.

Nochtan so blevere so vele, hem dochte,

Dat mense niet ghetellen mochte.

155 Hi bevalse met groter sorghen,

Sinen goden, dat sise borghen

Moesten jeghen dat griexe here,

Dat hi ontsach herde sere.

Teerste orloghe, dat Daris helt,

160 Alse ic u eerst hebbe ghetelt,

Jeghen die Grieken, die coene waren,

Dat was doe hi dede varen,

Seshondert dusent met Mennoene,

Edele ridders ende coene,

165 Up Alexander den jonghelinc.

Dat was wonderlike dinc,

Dat daer tien tiden ghesciede:

Al waest dat hi hadde min liede,

Jonc ende out, cleene ende groot,

170 Slouch hi al te gader doot,

Ende Mennoene den here mede.

Ooc wan hi ter selver stede,

Die rike borch, daer Midas,

Wilen eer coninc up was,

175 Midas was so dorerike,

Dat men seide sekerlike,

So wat hi hadde in de hant,

Dat gulden waert alte hant.

Gordia hiet wilen de sale-

180 Dat vint men bescreven wale

Ende nu te tiden heet soe Sardis,

Dit vint men wel dat waer is.

In enen hoec van Asia,

Staet soe ende Europen na.

185 Daer comen twee seen te samen,

Die men heet bi rechter namen

Narvel ende Oceanus.

Een fluvie, heet Sangarius,

Vallet daer in beide die seen,

190 Ten hoeke, daer si worden een.

Binder salen steet Jupiters kerke,

Groot ende van starken ghewerke.

Daer binnen so staet Midas waghen,

Die vele last mochte draghen.

195 An dat joc hinc die vreemde knoop.

So menegherande was sijn loop,

Datmen niemene en mochte vinden,

Die den knoop mochte ontbinden.

Het was over menech jaer,

200 In die stede voreseit aldaer,

So wie so den knoop ontcnochte,

Dat hem altoos niene ontfochte,

Hine soude wel saen daerna,

Here wesen van al Asia.

205 Doe Alexander dat hadde verstaen,

Was hi in den wille bevaen,

Dat hi den knoop woude ontstrecken.

So dat hiere an begonde trecken.

Doe hi sach dat niet en diet,

210 ‘Ghesellen, het es al om nietլ

Sprac hi ԩn can niet ghemicken,

Hoe ic dit soude ontstricken.

Dit sprac hi ende trac uut sijn swaert,

Ende sneet ontwee ter vaert,

215 Ende ontcnochte al durenture.

Dus bedrooch hi de aventure.

ԗat dunct uլ sprac hi, Զan desen?

Asia sal noch mine wesen.լ

Alse hi al dat hadde ghedaen,

220 Voer hi tote Acirien saen,

Dat was een poorte utevercoren.

Hi sende sine boden voren,

Int lant van Capadocia.

Al dat volc verre ende na,

225 Ghinghen ghewillike in hant,

Ende gaven up al hare lant.

Doe si al bedwonghen waren,

Woude die coninc henen varen,

Jeghen Darise mettier haest,

230 Daer hine wiste alre naest.

Hi voer binnen eens daghes wilen,

Eenendertich groter milen,

Want hi woude dien bloden tyrant,

Scoffieren ende winnen dlant.

235 Hi haeste hem ooc te seerre vele,

Want hi wiste harde wele,

Dattie rochen nauwe waren,

Daer hi dor soude moeten varen,

Dat hem Daris daer mochte weren,

240 Ende sinen volke sere deren.

Bedi haesti hem ten slechten lande,

Daer Daris was ende sine viande.

Daris hi was upghestaen,

Eens moorghens tilike; also saen,

245 Hi gheboot ter selver stonde,

Alsi dien dach bekinnen conde,

Dat men porrede metter vaert,

Tien lande van Cilicë en waert.

Daer was groot uter maten,

250 Doe si voeren van der Eufraten,

Dat een scone riviere was,

Dat gheluut ende dat gheblas;

Die berghe dochten hem van pinen,

Te stucken breken ende dwinen,

255 Ende die stene dochten hem scoren.

Men mochte haerde verre horen,

Van dien hoornen die donringhe.

Van verre hoordemen tghedinghe.

Nu hoort algader harewaert,

260 Hoe dat volc was ghescaert!

Vor alt here voer een waghen,

Die in sijn casse brachte ghedraghen

Van finen selvere enen outaer,

Ende een vier lach up aldaer,

265 Dat volc van Persen anebede,

Over een grote gotlichede.

Daerna quam een waghen goet,

Daer Jupiters beelde up stoet.

Dien traken twee witte peerde.

270 Hi was ghemaect met groter weerde,

Van goude ende van dieren stenen.

Daerna quamen.......

Ende twalef manieren volcs ghevaren,

Eerlijc met haren scaren.

275 Daer quamen vor die ander alle,

Tfolc van dien lande van Triballe,

Die so dore langhe leven,

Dat si van groter oude sneven.

Het es daer wet, het es daer noot,

280 Dat tkint sla den vader doot.

Hine mach ander doot ontfaen,

Men moetene te doot met wapen slaen.

Tien dusent man so quamer sciere,

[p. 46] Ghevaren van dusdaenre maniere,

285 Up waghene, die vergult waren.

Daer na so quamen ghevaren,

Vijftien dusent van sconincs maghen,

Die cleder brochten ane ghedraghen,

Alsulke alse vrouwen nu plien,

290 Dat mense daer bi mochte sien.

Daerna quam dies conincs waghen,

Die Darise brochte ghedraghen.

Die sproten scemerden van goude,

Also alse hijt selve woude.

295 Bi hem stoeden gode bescreven,

Daer hi hem an hielt al sijn leven.

Met goude ende met dieren stenen,

Beide met groten ende met clenen,

Was die waghen versiert van binnen,

300 Ende van buten in allen sinnen.

Boven dien waghene, te waren,

Was ghemaect van goude een aren,

Die de sonne van hem weerde,

So dat soe hem niet en deerde.

305 Tien dusent man in waerre dinc,

Voeren vore dien coninc.

Hare scachte waren selverijn,

Ende hare yseren fijn goudijn.

Nochtan dede di coninc riden,

310 Twee hondert man bi siere siden,

Die alle waren conincs kinder,

Some meerre, some minder.

Nochtan ghinker daer alomme,

Dertich dusent teenre somme,

315 Van voetganghers teenre scaren.

Daerna so quamen ghevaren,

Dies conincs kinder ende sijn wijf,

Ende siere moeder ende sine joncwijf

Ende al die allame van dien hove.

320 Ende vijftich vrouwen van groten love

[p. 47] Quamen up vijftich waghen ghevaren,

Die Daris amien waren.

Ghevuerde cnapen alse capoene,

Diemen tien tide hiet spadoene,

325 Waren der vrouwen camerieren,

Want men plach doe diere manieren.

Tien tiden so waest ooc sede,

Welctijt so die coninc dede,

Van Percen roupen herevaert,

330 Dat al volghede ter vaert,

Man, wijf, quenen ende kinder,

Cnapen, cnechte, meer ende minder.

Daer na quam die scat ghevaren,

Up seshondert mulen te waren,

335 Ende driehondert kemele mede,

Brochten scat up hare lede.

Ene scare quam dwers daer an

Meer dan hondert dusent man,

Die scoten ende worpen stene.

340 Daerna so quamen alghemene,

Een trop van misseliken lieden,

Die nieman al en can bedieden.

Manne warent wel na al;

Daer af en was gheen ghetal.

345 Dat here maecte sulc ghestof,

Dat die sonne waert verdonkert of,

Alse ocht die nevel hadde ghedaen;

Dat doetmen ons vorwaer verstaen.

Doe voer Alexander na,

350 Ende vant dat lant van Cilicë a,

Verbernt ende verherghet doe

Van den volke datter vlo.

Hi voer te eenre stede ghereet,

Die Cyrus Pauwelioen heet.

[p. 48] 355 Hi seinde voren Permenioene,

Ende gheboot hem te doene,

Dat hi soude houden in vrede,

Tarcen, die goede stede.

Want Daris hiet die Parcen,

360 Verbernen die poort van Tarcen.

Hier was sinte Pauwels gheboren,

Die goods apostel was vercoren,

Ende hier was sijn vader gegraven,

Die rike was van groter haven.

365 Doe die viande verjaghet waren,

Quam Alexander na ghevaren,

Te Tarchen in die goede stede,

Ende alle sine ridders mede.

Door die stat loopt ene riviere,

370 Claer ende van goeder maniere,

Die Signus heet na minen wane.

Dat bediet in dietsce een swane.

Door hare witheit, wanic wel,

Heet soe Swane end niewer om el.

375 Men secht dat soe ne meer en bringt,

Waters, van al daer soe springt,

Dan hare gheeft die eerste adere,

Van dare soe comt al gadere;

Ander fonteine noch ander beke,

380 So en vallet in hare streke.

Hier waert Macedo gheware,

Dat niemen so gheluckech en ware,

Die sonder lettinghe aventure,

Hebben mochte altoos ter cure.

385 Ongheval ghesciede hem daer,

Daerom hi hadde groten vaer,

Ende alle die van Grieken toren,

Alse ghi nu hier moghet horen.

Het was int heetste van den jare,

390 Ende dat coren stont in sine are,

Ende et was half wedemaent,

Also alsemen die waerheit waent,

[p. 49] Recht omtrent middaghe.

Ooc segghe ic u al sonder saghe:

395 Dat sant van den velde stoof,

Entie aerde van heeten cloof.

Alexander was sere verhit,

Endi sach die Swane wit,

Ende ooc wel te maten diep.

400 Met haesten hi daerinne liep,

Ende spranc int water saen,

Om dat hi hem wilde dwaen.

Twater was uter maten cout,

Ende hi was verhit menichfout.

405 Dus vercoude hi te hant,

Bedi dat die gheest niene vant

Eneghe adere in dien tiden,

Daer hi toe mochte liden.

Dus verloos hi since cracht,

410 Ende seech neder in onmacht.

Die riddere si trakene uut,

Ende weenden sere over luut.

Si ghinghen carmen ende dinghen,

Si riepen: ‘Bloeme van jonghelinghen,

415 Waer heefstu dese doot verdient,

Te stervene onder dine vrient,

Sonder wapen aldus naect?

Wat onghevalle heefti ghestaect?

Owi! verbannen aventure,

420 Du bes tienwerf also sture,

Alse eneghe tyghere, diemen vint,

Ende wandelre, dan een wint,

Ende eiseliker dan Tisiphon,

Die in der hellen es ghewon.

425 Daer en es gheen duvel also fel,

Alse du, dat machmen merken wel.

Sech, waeromme dodestu dan,

Ere tijt desen man?

Tote nu so waerstu alse moeder;

430 Waer bi so bestu alse stiefmoeder?

[p. 50] Want du hads beheten desen,

Dat hi meester soude wesen,

Vander werelt tenen gader.

Owi! coninc, lieve vader!

435 Waer sal varen die griexe scare,

Di metti es comen hare?

Wi en moghen keren niet te lande,

Want si testoort sijn met brande

Ende algader sonder lijfnere.

440 Hoe sullen wi ons setten ter were,

Ende sonder di den strijt bestaen?

Ens nieman werdech sonder waen,

Noch en ware ooc up al die eerde,

Dat hi na di coninc weerde.

445 Die aventure hoorde dat,

Daer soe up die eerde sat.

Soe helt in die hant een wiel.

Alset keerde, een man viel,

Ende een ander man waert here,

450 Die derde rike ie lanc so mere,

Die vierde was al uut keytijf,

Ende bleef onsalich al sijn lijf.

Soe was blint, want soe en sach,

Niet, wie hi was die onder lach,

455 No wien soe maecte here.

Dat es hare doen emmermere.

Soe stont up ende bespotte die Grieken,

Die sere claegheden haren sieken,

Ende soe green met haren monde,

460 Soetelike ter selver stonde.

Soe scoutse dat si waren vervaert,

Ende sprac aldus ten Grieken waert:

‘Der liede gheclach es wel dul

Ende groter onweticheiden vul,

465 Dat si mi dus sere moeien.

Mi maechs te rechte vernoien,

Dat elc moet volghen siere nature,

Sonder allene die aventure.

Die liede ontseghen mi mijn recht.

[p. 51] 470 Alsic make here den cnecht,

Dan gheven si mi groten lof;

Als ickene werpe weder of,

Van der eren, dare icken brochte,

Dan sceldsi mi, alse of ic mochte,

475 Sijn ghestade bi miere nature.

So en ware mijn name niet aventure,

Mochte ic altoos ghestade bliven.

Het es onrecht dat si driven;

Bedi ic moet sijn onghestade,

480 Ende nu doen vrome ende nu doen scade,

Ende nu doen riden, ende nu doen beten,

Sal ic aventure heten.’

Doe sweech soe ter selver stont,

Entie coninc roerde sinen mont,

485 Ende begonde ademen doch,

Maer evel hadde hi binnen noch.

Hi slouch up sine oghen beide,

Ende sprac met groter serecheide:

Bedi hebbic dit ongheval,

490 Dat mi die coninc Daris sal,

Sonder were moghen slaen,

Die hier bi es, sonder waen,

Ende et staet mi harde onsiene,

En moghen niet fisiciene,

495 Mi ghehelpen in corten tiden:

Mijn viant en sal niet biden,

Hi en sal om mijn ongheval,

Blide sijn ende vanghent al,

Ende slaen mi mine ridders of.

500 Maer weet god! ic sal sonder lof,

Ende sonder ere verslaghen werden,

Ende ooc ligghen up der erden,

Onbegraven ende bloot,

Ende bliven in ellenden doot.

505 Nochtan mocht also wesen,

Dat mi fisiciene mochten ghenesen,

So woudic gheerne bi rade werken.

Ic secht ooc ridders ende clerken,

[p. 52] Dat ic vechten meer beghere,

510 Jeghen Darise ende sijn here,

Dan ic nu doe te desen stonden,

Van minen live die ghesonde;

Want al bem ic siec al noch,

Mochtic bi minen live doch,

515 Ene corte wile ghestaen,

Daris mochte sonder waen,

Met sinen lieden vlien ander weghen,

Ende Grieken souder vechten jeghen.

Mettien sweech die coninc stille,

520 Die heren ontsaghen, dat hi wille

Ende hi ooc int herte dochte,

Dat sijn evel meeren mochte.

Philip hiet sijn fisicien.

Alse hi dorine hadde besien,

525 Ghelovede hi dat hi soude wesen,

Binnen drien daghen al ghenesen.

Hem sende een paer letteren doe

Sijn riddere Parmenio.

Hi was ghevaren een deel bat voort,

530 Tote Yssoen, der vaster poort;

Hi screef dat hi hem soude vorsien,

Van Pilippe, sinen fisicien,

Want hine vergheven soude.

Hem ware ghelooft met groten goude,

535 Dat hi soude hebben sekerlike,

Daris suster in huwelike.

Hier af hadde de coninc vaer,

Ende twivelde oft ware waer,

Bedi hem gaffene up trouwe groot,

540 Philip, sijn vader, eer hi bleef doot.

Tien derden daghe brachti poisoen,

Daer hi hem met waende doen,

[p. 53] Ghenesen ende dat evel vlien,

Ende hiet hem drinken uut mettien.

545 Blodelike dranc hijt uut,

Maer teerst toochdi hem tsaluut

Min no meer dan recht also,

Alst hem seinde Permenio.

Ende talre eerst dat hijt besach,

550 Wat daer inne bescreven lach,

En achte hi een twint niet das,

Alse die onsculdech was.

Hi antwoorde hem metter vaert:

‘Coninc, en wes niet vervaert,

555 Laet hier af dijn sorghen sinken,

Ende wille dit poisoen uut drinken.

Alst dine aderen hebben ontfaen,

So machet di in staden staen.

Die mi belooch, her Alexander,

560 Die heeft u liever, dan een ander,

Of hi en ghetrouwet mi niet van desen,

Dattu moghes bi mi ghesen,

Of hem ware lief dine scade,

So dattu gheneses spade.

565 Want wie so onsculdeghen man,

Verradenesse tijet an,

Des sijt seker ende ghewes,

Dat hi een verrader es.

Want wie so gherne quaetheit doet,

570 Hi waent dat nieman en si goet.

Aldus vallet dat hi snevet,

Die gheens quaets verdient en hevet,

Ende die quaet hevet ghedaen,

Laet men dicke quite gaen.’

575 Doe hi seide dese dinc,

Gheboot hi mede den coninc,

Dat hi hem niet en soude ontsien.

Dat poisoen ghinc nederwaert mettien,

Ende die coninc hi ghenas,

580 Teerst dat binden aderen was.

Te voren was hi onghedaen;

[p. 54] Sine varwe quam hem weder saen.

Die heren waren alle blide,

Ende quamen besien te stride,

585 Philip, diene hadde ghenesen,

Dies si blide mochten wesen.

Des anderen daghes metter sonnen,

Doe die nacht was ontronnen,

Sat hi up sijn snelle wreen,

590 Hiet Bucifal, der bester een,

Dat men wiste in eneghen tide.

Hi maecte al sine liede blide,

Ende dankes sinen goden saen,

Dat hi cracht hadde ontfaen.

595 Daerna dedi die borghe slechten,

Die jeghen hem wilden vechten,

Ende voer van Tarchen te Yssoen waert,

Dat wel met ketenen was bewaert.

Daer quam hem jeghen Permenio,

600 Die sijns was harde vro,

Ende gheledene in die poort,

Die van den poorters was ghestoort.

Die heren vraechden hem tien tiden,

Weder hi woude daer ontbiden,

605 Darise ende sine ghewelt,

So voorder soeken up dat velt.

Doe seidi, tware beter vele,

Striden in die nauwe kele,

Tusschen die roetsen, want si seiden,

610 Het ware al eens daer van hem beiden.

Permenio sprac dat hem dochte,

Datmen daer bat belopen mochte,

Darise ende sine ghewelt,

Dan buten up dat breede velt.

615 Narbasines, die openbare,

In allen doene was moordenare,

Ende groot here van Oscanie,

Seinde onder Alexanders paertie,

Een paer litteren tote Cicines,

[p. 55] 620 Die Alexanders ridder es,

Al te Yssoen in de stede.

Hi ontboot hem Daris vrede,

Woudi Alexander nemen dleven,

Ofte enechsins vergheven.

625 Waert dat hijt volbringhen woude,

Beide van selver ende van goude,

Souden si hebben haren wille.

Cicenes liet ligghen stille,

Dat paer litteren, dat hem quam,

630 So dat die coninc vernam.

Al en hadde hi ghenen ghere,

Te dodene sinen gherechten here,

Nochtan so was in den stonden,

Dat paer litteren over hem vonden,

635 Ende was daer omme doot.

Dat was onrecht haerde groot.

Mettien quamen al te hant,

Ridderen uut Griekenlant,

Timodes ende sine neven,

640 Die uten lande waren verdreven,

Tote Darise omme sout,

Ende ooc mede om behout.

Si raden Darise, of hi woude,

Dat hi weder keren soude,

645 Met sinen here ten pleinen lande;

Ende oft hem dochte wesen scande,

So rieden hem die Grieken dat,

Dat hi soude half sinen scat,

Weder senden ende half sine liede,

650 Bedi, ocht also ghesiede,

Dat si deen helt verloren al-

Of god wille, dat niet sijn en sal!-,

Dat Darise volcs te vullen bleve,

Daer hi di Grieken mede verdreve.

655 Want het es....al durenture,

Eens conincs goet ende aventure,

Te settene algader up enen dach.

[p. 56] Dit es die raet, die sere wach,

Den ridders, die daer hoorden toe.

660 Si rieden haren here doe,

Dat hi die Grieken doden dade,

Dat ware die loon van sulken rade.

Want si wouden dat gheloven,

Dat si den scat wouden roven,

665 Ende met penninghen versoenen,

Jeghen Alexandere, den coenen.

Maer Daris was een soete man.

Hi antwoorde den heren dan:

(Sijn herte twivelde dies si seghen),

670 Ԏeen, ghi heren, doet enweghe!

Ic bem die ghone, dies niet enbestaet,

Dat ic wille dat men verslaet,

Goede riddere ende coene,

Die te minen pauwelioene,

675 Comen ghevaren omme sout.

Ic bem van daghen nu so out,

Het ware lachter dedic dat.

Dus bleven si quite daer ter stat.

Maer niet en woudi weder keren,

680 Want hi scaemde hem der onneren.

Doch sendi weder dat meeste goet,

Van sinen scatte metter spoet,

Tote Damas in die stede.

Maer na sijnre voorders sede,

685 Helt hi daer wijf ende kindere,

Beide meerre ende mindere.

Seker so was Daris dies,

Waert sijn win ofte verlies,

Dat men te wighe soude gaen,

690 Teerst datmen saghe die sonne up staen.

Hi clam up enen beerch groene,

Te midden onder die pauwelioene,

Daer een lauwerboom up stont,

Wel ghewassen ende ront.

695 Ooc so es ghedaen sijn nature,

[p. 57] Al vrore deerde durenture,

Weder dat es heet of cout,

Dat hi altoos sine lover behout.

Ooc stont daer menich blomekijn,

700 Enter luchter siden sijn,

Liep ene riviere over tsant,

Het was die scoonste diemen vant.

Hier stont Daris ende besach,

Al dat volc, dat onder hem lach.

705 So goetlijc was hi ghedaen,

Dat men hem sonder waen,

Gheerne soude wesen vrient,

Al en haddijs anders niet verdient.

Hi hiet dat volc sceden te voren,

710 Ende sine tale horen.

ԅdele heren van Perci,

Die beste wigande sijdi,

Van der werelt uutvercoren.

Ghi sijt van den goden gheboren,

715 Ende van den ouden Beluse comen.

Dat es noch wale cont u somen.

Hi verdiende in die eertsce weelde,

Dat na hem dat eerste beelde,

Was ghemaect, dat ie ghewas.

720 Daerbi so verdiendi das,

Dat hi eerst van eertrike,

Was ghevoert te hemelrike.

Ghi heren en sijt niet vervaert.

Dit orloghe en es niet waert,

725 Datment heet eneghen wijch.

Want die cnecht die wille prijch,

Houden jeghen sinen here,

Mi dunct dat hi verwoet es sere.

Et en es gheen strijt, maer het es wrake,

730 Also als ghevalt die sake,

Dat die here sinen cnecht,

Blouwet ende voeret na sijn recht

Ende sijns selfs lant bescermt.

Ic wane die keytijf niene ghehermt,

[p. 58] 735 Die quade bastaert, om die dinc,

Dat hi worden es coninc,

Hi waent werden sekerlike,

Here van al eertrike.

Dat riet hem die jonghe joghet.

740 Ic wane ghi wel merken moghet,

Dat hi onversien ende sonder raet,

Alrande dinc dicke bestaet.

Hem ware liever, ware hi doot,

Dan hi hem up gheve door di noot.

745 Al nu so es hi hopeloos,

Dat hi so meneghen man verloos,

Jeghen Mennoene up die Granike,

Daer menech man bleef jammerlike.

Wach arme! dat quade cnechte,

750 Houden wanen hare ghevechte,

Die alleweghe aerm waren ende keytijf,

Jeghen heren, die al hare lijf,

Hebben ghehat wensche ghewout,

Ende dient selver ende gout.

755 Alexander, hoe gheerne ic wiste,

Bi wat duvele, of bi wat liste,

Du winnen waens dat conincrike,

Dat Cyrus wan gheweldelike,

Die tlant van Lidien verwan,

760 Ende Cresus den riken man,

Die die rijcste was te voren,

Die noch ie was gheboren,

Ende Baltasar van Babilone,

Ende daertoe alre heren crone,

765 Die tien tiden coninc waren.

Al es hi te hemele ghevaren,

Noch hebbic sine aventure,

Ende sijn gheluc al durenture.

Noch segghic ene ander sake,

[p. 59] 770 Dies ghij moghet sijn te ghemake:

Wi sijn van dier giganten gheslachte,

Die alle waren van groter crachte,

Entie dien toren van Babilone,

Die noch es hoghe ende scone,

775 Eerstwerf van teghelen wrochten,

Entie jeghen die gode vochten.

Bedi bidde ic u, dat ghi doet,

Uwe voorders in uwen moet

Ende dat ghi doet al sulke were,

780 Dat ghijs lof hebt ende ere.

Sal een keytijf, een incomelinc,

Ooc verdriven uwen coninc,

Ende houden uwer voorders erven,

Al sult ghiere ooc om sterven?

785 Alst so ghevalt - dat niet en sal,

Of god wille ende goet gheval -

Dat iemen vlie den griexen cnechten -

Of ghi dor mi en willet vechten -,

Hi peise doch om sijn wijf,

790 Ende om sine kinde, ende tlijf,

Verliesen sullen in den strijt;

Ende dan so eest vechtens tijt.

Nochtan weet ic wale alleweghe,

Dat wi sullen hebben den seghe.

795 Want ic in minen drome sach,

Daer ic up minen bedde lach,

Bernen die griexe pauwelioene,

Ende den keytijf dulcoene,

Ghecleet na babiloonsce wise.

800 Hi voer in die poort van prise,

Daerna brochtmenne mi ghevaen.

Doe verghinc mijn droom wel saen.

Wat hulpt dat ic u vele seide?

Ic sweert u bi die gotlicheide,

805 Vander sonnen, di wi u wisen,

Die wi bi orlove laten risen,

[p. 60] Int einde van onsen conincrike:

Die vlien, sullen ewelike,

Verdreven wesen van den lande,

810 Ghelijc dat waren onse viande.

Doe hi stoet in dese tale,

Quam ghelopen in den dale,

Een messenghier met eenre mare,

Ende seide dat Alexander ware,

815 Ghevloen ende there ghinge faelgen

Over berch ende buscaelgen,

Ende ter seewaert ware ghevloen.

Hi was so blide, hine wiste wat doen,

Van vrouden, doe hi hoorde die tale.

820 Over berch ende over dale,

Ende over bosch ende over stene,

Ghinc dat volc vlien al ghemene,

Algader dien dach ende die nacht,

Dies waren si qualijc bedacht -

825 Om dat sien sullen achter lopen;

Dat si sere sullen becopen.

Want Alexander en hadde vrucht,

Dan om dies conincs Daris vlucht.

Al hadde hi den core also,

830 Weder hi liever hadde dat hi vlo,

Ende hi verwonne in sulker wijs,

So dat hi soude hebben den prijs,

Ende al werende tlijf verliesen,

Hi en soude wat weten kiesen,

835 Want hi soude hem emmermere,

Daerna scamen der onnere.

Also na waren si nu comen,

Daris scaren, dat si vernomen,

Waren in die diepe dale.

840 Men mochte si bekennen wale,

Bi dien blikene van den goude,

Entie stuvinghe van der moude,

Verdonkerde dier sonnen ganc,

[p. 61] Dat avont sceen sonder wanc.

845 Up enen toren liep een seriant.

Hi riep in Yssoen al te hant,

Dat Daris quame ende al sijn here,

Ende men vaste vinghe ter were.

Cume gheloofdet Alexander,

Het volgende boek.

Hierbinnen kwam het nieuws,

Voor Darius al openbaar,

Dat Alexander was in het land,

En hij het geheel bedwong met de hand.

Darius was geweldig en rijk,

En lang had hij zekerlijk,

In grote weelde en met vrede

Zijn land gehouden en zijn steden.

Al was groter zijn koninkrijk

En beter gewapend zekerlijk,

En ook rijker van groot goud

En ook beter met geweld,

Menige koning onderdanig,

En hij ook meer prijs had ontvangen,

En daartoe ouder was van dagen,

Zo dacht het hem niet goed te behagen

Dat hij ten strijde moest rijden;

Want hij plag het niet in lange tijden.

Daarbij, wil men de waarheid horen,

Hij leek het me weinig hebben tevoren.

Al was zijn naam hoog,

Zijn hart wilde geen oorlog.

Nochtans, omdat hij niet wilde

Dat iemand schertste met hem,

Dreigde hij de koning openbaar,

Omdat hij wezen zou in gevaar,

En sprak erg hoge taal,

Want hij mocht het volbrengen wel,

En liet in het land gebieden,

Gewapende krijgstocht al zijn lieden.

Zeshonderdduizend baronnen,

Goed gewapend en koen,

De beste die te die tijden zaten,

Tussen de zee en Eufraat,

Liet hij met Mennoen varen,

Tegen Alexanders scharen.

Toen dit volk aldus trok uit,

Zond Darius een heilwens

Tot Alexander omdat hij wilde,

Dat men hem voor machtig hield.

Hij gaf zichzelf grote prijs,

Want hij sprak in die wijs:

‘Darius die draagt de hoogste kroon,

Boven alle koningen tot loon,

En die ook verwant is van alle goden,

Hij ontbiedt met zijn bode,

Alexander, zijn knecht,

Dat hij verdient heeft te recht.

Al bent u dapper en jong,

Spring niet een dolle sprong,

En wees te pijnlijk niet iets!

U groeit nog, u bent een kind.

De vrucht die nog niet is rijp,

Die is kwaad geplukt van zijn pijp.

Laat uw wapen, u bent geen man,

Met dolheden deed u het aan,

Ga tot uw moeder Olympias,

Die zelden erg zuiver was.

Hij is dol die zich niet schaamt.

Ik zend het u zodat u zich beter betaamt,

Dat is tot uw behoefte een breideltje,

Dat u me onderdanig zal zijn,

En in mijn dienst blijven,

Of ik zal u als een paard jagen.

Ik zend u mede ook een merrie,

Die voor uw kindsheid is goed.

Een reistas zend ik u mede,

Zodat u vertering te die plaats,

Hebben mag en brood,

Dan blijft u niet van honger dood.

Bent u zo ellendig en dol,

En de driestheid zo vol,

En in het hart zo parmantig,

Dat u liever heeft uw vijand,

Dan uw vriend in alle tijd,

En u liever heeft de strijd,

En oorlog dan vrede,

Zo hoor wat ik u zeg mede:

Tegen u zal geen goede man vechten,

Maar kwaden verwoede knechten,

Zal ik u zo zeer doen slaan,

Dat het u zal uw leven berouwen,

En werpen u naar mijn waan,

Daar u zal zon zien nog maan.

Dus nam einde zijn heilwens

En men las het al overluid.

Toen Alexander dat vernam,

Werd hij uitermate gram,

En een weinig hij toen zweeg.

Toen peinsde hij dat dit gedreig,

Weinig goed hem mocht schaden.

Toen antwoordde hij met kalmte,

De heren die de heilwens brachten,

Want hem zijn gemoed begon te verzachten.

Aldus sprak hij tot die lieden:

‘Hoort! Ik zal het u beter verklaren,

Wat betekent uw heers present:

De bal is rond al omtrent:

Dat betekent de wereld rond,

Die van mij zal zijn in korte stond.

De breidel betekent dat ik zal rijden,

Op de Perzen in korte tijden,

En dwingen ze met mijn zwaard,

Gelijk of ze waren paarden.

Wat de reistas betekent,

Dat zal achterblijven niet:

Ik zal hebben geheel Darius schat.’

Toen liet hij weer schrijven dat,

En hing er zijn zegel aan,

En zond het weer de hoge man.

De boden gaf hij zilver en goud,

En deed hen eer menigvuldig.

Kort na deze tijd,

Was een van de bitterste strijd,

Tussen Alexander en Mennoen.

Dit was op dat veld groen,

Op een rivier, heet Granike.

Daar bleef dat volk algemeen,

Met Mennoen, die edele heer.

Alexander had daar de eer,

En Darius kwam dat nieuws,

Dat Mennoen verslagen was,

En alles dat hij met hem bracht.

Dat bericht was hem hard,

Van hem en van de ridders mede.

Al was hij droevig, nochtans hij deed,

Als diegene die het avontuur,

Beproeven wou door en door.

Hij liet zijn lieden komen,

Die men in de strijd zal noemen

En bereide zijn vaart,

Met haast ter Eufraat waart.

Zo menige edele man was daar,

Al zei ik niets anders dit jaar,

Ik zou ze nauwelijks tevoren komen,

Ik zou deze alle bij namen noemen.

Ze kwamen daar met grote strijdlust

Die men zal noemen in die strijd,

Hoe hun avonturen gingen;

Hier mocht men het niet volbrengen.

Toen Darius te Eufraat kwam,

En met toezien vernam,

Dat daar was zo menig schild,

En daar zo menige schaar hield,

Verhief hij zeer zijn moed.

Ik waan, hij anders niet doet,

Dan hij het volk telde met een vaart,

Ten eerste dat de dag opkomt,

Zoals weleer Xerxes deed,

Toen hij overwon menige stede.

Vijfendertig honderdduizend heren,

Waren daar geteld met eren.

Nochtans zo bleven er zo veel, hij dacht,

Dat men ze niet tellen mocht.

Hij beval ze aan met grote zorgen,

Zijn goden dat ze hen beschermen

Moesten tegen dat Griekse leger,

Dat hij ontzag erg zeer.

De eerste oorlog dat Darius hield,

Zoals ik u eerst heb verteld,

Tegen de Grieken, die koen waren,

Dat was toen hij liet varen,

Zeshonderdduizend met Mennoen,

Edele ridders en koen,

Op Alexander de jongeling.

Dat was een wonderlijk ding,

Dat daar te die tijden geschiedde:

Al was het dat hij had minder lieden,

Jong en oud, klein en groot,

Sloeg hij alle tezamen dood,

En Mennoen de heer mede.

Ook won hij terzelfder stede,

De rijke burcht daar Midas,

Wijlen eerder koning op was,

Midas was zo ontzettend rijk,

Dat men zei zekerlijk,

Zowat hij had in de hand,

Dat goud werd gelijk.

Gordia heette weleer de zaal

Dat vindt men beschreven wel,

En nu te tijden heet het Sardis,

Dit vindt men wel dat waar is.

In een hoek van Azië,

Staat zo en Europa nabij.

Daar komen twee zeen tezamen,

Die men noemt bij rechte namen

Narvel en Oceanus.

Een vloed, heet Sangarius,

Valt daar in beide die zeen,

Tot een hoek daar ze worden een.

Binnen de zaal staat Jupiter ‘s kerk,

Groot en van sterk werk.

Daarbinnen zo staat Midas wagen

Die veel last mocht dragen.

Aan dat juk hing die vreemde knoop.

Zo veelvormig was zijn loop,

Dat men niemand mocht vinden,

Die de knoop mocht ontbinden.

Het was over menig jaar,

In die plaats voorzegt aldaar,

Zo wie zo de knoop ontknoopte,

Dat hem altijd niet ontvocht,

Hij zou wel gelijk daarna,

Heer wezen van geheel Azië.

Toen Alexander dat had verstaan,

Was hij in de wil bevangen,

Dat hij de knoop wou ontknopen.

Zodat hij eraan begon te trekken.

Toen hij zag dat het niet diende,

‘Gezellen, het is al om niet,’

Sprak hij, ‘ik kan niet mikken,

Hoe ik dit zou ontstrikken.

Dit sprak hij en trok uit zijn zwaard,

En sneed het in twee ter vaart,

En ontknoopte het al door en door.

Dus bedroog hij het avontuur.

’Wat dunkt u,’ sprak hij, ‘van dezen?

Azië zal noch van mij wezen.

Toen hij dat had gedaan,

Voer hij tot Acirien gelijk,

Dat was een poort uitverkoren.

Hij zond zijn boden voren,

In het land van Cappadocië.

Al dat volk ver en nabij,

Gingen gewillig in hand,

En gaven op al hun land.

Toen ze geheel bedwongen waren,

Wou de koning heen varen,

Tegen Darius met die haast,

Daar hij hem wist aller naast.

Hij voer binnen een dag tijd,

Eenendertig grote mijlen,

Want hij wou die bange tiran,

Schofferen en winnen het land.

Hij haastte hem ook te zeer veel,

Want hij wist erg goed,

Dat de rotsen nauw waren,

Daar hij door zou moeten varen,

Dat hem Darius daar mocht verweren,

En zijn volk zeer deren.

Daarom haastte hij zich te vlakke landen,

Daar Darius was en zijn vijand.

Darius hij was opgestaan,

Een morgen op tijd; alzo gelijk,

Hij gebood terzelfder stonde,

Toen hij de dag bekennen kon,

Dat men ging met een vaart,

Tot dat land van Cilicië waart.

Daar was groot uitermate,

Toen ze voeren van de Eufraat,

Dat een schone rivier was,

Dat geluid en dat geblaas;

De bergen leken hem van pijnen,

Te stukken te breken en verdwijnen,

En de stenen dachten hem te scheuren.

Men mocht erg ver horen,

Van die horens het gedonder.

Van verre hoorde men het lawaai.

Nu hoort allen hierheen,

Hoe dat volk was geschaard!

Voor het hele leger voer een wagen,

Die in zijn kast bracht gedragen

Van fijn zilver een altaar,

En een vuur lag erop aldaar,

Dat het volk van Perzen aanbeden,

Voor een grote godheid.

Daarna kwam een wagen goed,

Daar Jupiter ‘s beeld op stond.

Die trokken twee witte paarden.

Het was gemaakt met grote waarde,

Van goud en van dure stenen.

Daarna kwamen.......

En twaalf soorten volk gevaren,

Fatsoenlijk met hun scharen.

Daar kwamen voor die ander alle,

Het volk van dat land van Triballe,

Die zo door lang leven,

Dat ze van grote ouderdom sneven.

Het is daar wet, het is daar nodig,

Dat het kind slaat de vader dood.

Hij mag geen andere dood ontvangen,

Men moet hem ter dood met wapen slaan.

Tienduizend man zo kwamen er snel,

Gevaren van dusdanige manier,

Op wagens die verguld waren.

Daarna zo kwamen gevaren,

Vijftienduizend van konings verwanten,

Die klederen brachten aangedragen,

Al zulke zoals vrouwen nu plegen,

Zodat men ze daarbij mocht herkennen.

Daarna kwam de konings wagen,

Die Darius bracht gedragen.

De scheuten schemerden van goud,

Alzo zoals hij het zelf wou.

Bij hem stonden goden beschreven,

Daar hij hem aan hield al zijn leven.

Met goud en met dure stenen,

Beide, met grote en met kleine,

Was die wagen versierd vanbinnen,

En van buiten in allen zinnen.

Boven die wagen, te waren,

Was gemaakt van goud een arend,

Die de zon van hem weerde

Zodat ze hem niet deerde.

Tienduizend man in waar ding,

Voeren voor die koning.

Hun schachten waren zilver

En hun ijzers van fijn goud.

Nochtans liet die koning rijden,

Tweehonderd man bij zijn zijden,

Die alle waren koningskinderen,

Sommige hoger, sommige minder.

Nochtans gingen er daar alom,

Dertigduizend te ene som,

Van voetgangers te ene schaar.

Daarna zo kwamen gevaren,

De koningskinderen en zijn wijf,

En zijn moeder en zijn dienstmaagd,

En al het huisraad van dat hof.

En vijftig vrouwen van grote lof

Kwamen op vijftig wagens gevaren,

Die Darius geliefden waren.

Gevoerde knapen als kapoenen,

Die men te die tijden noemde spadoene,

Waren de vrouwen kameniers,

Want men plag toen die manieren.

Te die tijden zo was het ook zede,

Welke tijd zo die koning deed,

Van Perzië roepen krijgstocht,

Dat alles volgde ter vaart,

Man, wijf, oude vrouwen en kinderen,

Knapen, knechten, grotere en kleinere.

Daarna kwam de schat gevaren,

Op zeshonderd muilezels te waren,

En driehonderd kamelen mede,

Brachten schat op hun leden.

Een schaar kwam dwars daaraan

Meer dan honderdduizend man,

Die schoten en wierpen stenen.

Daarna zo kwamen algemeen,

Een troep van veelvormige lieden,

Die niemand geheel kan aanduiden.

Mannen waren het bijna al;

Daarvan was geen getal.

Dat leger maakte zo’n stof,

Dat de zon werd verdonkerd of,

Alsof de nevel het had gedaan;

Dat laat men ons voorwaar verstaan.

Toen voer Alexander na,

En vond dat land van Cilicië,

Verbrand en verergerd toen

Van het volk dat er vlood.

Hij voer tot een stede gereed,

Die Cyrus Paviljoen heet.

Hij zond voor Permenioen,

En gebood hem te doen,

Dat hij zou houden in vrede,

Tarcen, die goede stede.

Want Darius zei de Parcen,

Verbranden de poort van Tarcen.

Hier was Sint Paulus geboren,

Die Gods apostel was uitverkoren,

En hier was zijn vader begraven,

Die rijk was van grote haven.

Toen de vijanden verjaagd waren,

Kwam Alexander na gevaren,

Te Tarcen in die goede stede,

En al zijn ridders mede.

Door die stad loopt een rivier,

Helder en van goede manier,

Die Signus heet naar mijn waan.

Dat betekent in Diets een zwaan.

Door haar witheid, waan ik wel,

Heet ze Zwaan en nergens anders om.

Men zegt dat ze niet meer brengt,

Water van al daar ze ontspringt,

Dan haar geeft de eerste ader,

Vandaar ze komt geheel tezamen;

Andere fonteinen nog andere beken,

Zo valt het in haar streken,

Hier werd Macedo gewaar,

Dat niemand zo gelukkig was,

Die zonder letten avontuur,

Hebben mocht altijd te vinden.

Ongeval geschiedde hem daar,

Daarom had hij groot gevaar,

En alle die van Grieken toorn,

Zoals ge nu hier mag horen.

Het was in het heetste van het jaar,

En dat koren stond in zijn aar,

En het was half juni,

Alzo als men de waarheid waant,

Recht omtrent de middag.

Ook zeg ik u al zonder sage:

Dat het zand van de velden stoof,

En de aarde van hitte spleet.

Alexander was zeer verhit,

En hij zag de Zwaan wit,

En ook wel te maten diep.

Met haast hij daarin liep,

En sprong in het water gelijk,

Omdat hij zich wilde wassen.

Het water was uitermate koud,

En hij was verhit zeer.

Dus verkoelde hij gelijk,

Omdat de geest niet vond,

Geen ader in die tijden,

Daar hij toe mocht gaan.

Dus verloor hij sinds kracht,

En zeeg neer in onmacht.

De ridders ze trokken hem eruit,

En weenden zeer overluid.

Ze gingen kermen en dringen,

Ze riepen: ‘Bloem van jongelingen,

Waaraan heeft u deze dood verdiend,

Te sterven onder uw vrienden,

Zonder wapen aldus naakt?

Welk ongeval heeft u gestaakt?

Och arme! Verbannen avontuur,

U bent tienmaal alzo sterk,

Als enige tijger die men vindt,

En veranderlijker dan een wind,

En ijselijker dan Tisiphon,

Die in de hel is gewoon.

Daar is geen duivel alzo fel,

Zoals u, dat mag men merken wel.

Zeg, waarom doodde u dan,

Eertijds deze man?

Tot nu zo was u als moeder;

Waarom zo bent u nu als stiefmoeder?

Want u had gezegd van deze,

Dat hij meester zou wezen,

Van de wereld te ene tezamen.

Och arme! Koning, lieve vader!

Waar zal varen de Griekse schaar,

Die met u is gekomen hier?

We mogen keren niet te land,

Want ze verstoord zijn met brand,

En allemaal zonder levensonderhoud.

Hoe zullen we ons zetten te verweer,

En zonder u de strijd bestaan?

Er is niemand waardig zonder waan,

Nog is er ook op de hele aarde,

Dat hij na u koning wordt.’

Dat avontuur hoorde dat,

Daar ze op de aarde zat.

Ze hield in de hand een wiel.

Als het keerde, een man viel,

En een andere man werd heer,

Het derde rijk hoe langer hoe meer,

De vierde werd geheel ellendig,

En bleef onzalig al zijn lijf.

Ze was blind want ze zag,

Niet wie hij was die onder lag,

Nog wie ze zo maakte heer.

Dat is haar doen immermeer.

Ze stond op en bespotte die Grieken,

Die zeer beklaagden hun zieke,

En ze meesmuilde met haar mond,

Liefelijk terzelfder stonde.

Ze schold ze dat ze waren bang,

En sprak aldus ten Grieken waart:

‘De lieden geklaag is wel dol

En grote onwetendheid vol,

Dat ze me dus zeer vermoeien.

Ik mag me te recht verheugen,

Dat elk moet volgen zijn natuur,

Uitgezonderd alleen het avontuur.

Die lieden ontzeggen me mijn recht.

Als ik maak heer de knecht,

Dan geven ze mij grote lof;

Als ik hem werp weer of,

Van de eer, daar ik hem bracht,

Dan schelden ze me alsof ik mocht,

Zijn gestadig bij mijn natuur.

Dan was mijn naam niet avontuur,

Mocht ik altijd gestadig blijven.

Het is onrecht dat ze drijven;

Omdat ik moet zijn ongestadig,

En nu doen dapperheid en nu doen schade,

En nu doen rijden en nu doen wachten,

Zal ik avontuur heten.’

Toen zweeg ze terzelfder stond,

En die koning roerde zijn mond,

En begon te ademen toch,

Maar euvel had hij binnen nog.

Hij sloeg op zijn ogen beide,

En sprak met grote droefheid:

Omdat ik heb dit ongeval,

Dat die koning Darius me zal,

Zonder verweer mogen slaan,

Die hierbij is, zonder waan,

En het staat me erg te ontzien,

En mogen niet geneesheren,

Me helpen in korte tijden:

Mijn vijand zal niet wachten,

Hij zal om mijn ongeval,

Blijde zijn en vangen het al,

En slaan me mijn ridders af.

Maar weet god! ik zal zonder lof,

En zonder eer verslagen worden,

En ook liggen op de aarden,

Onbegraven en bloot,

En blijven in ellende dood.

Nochtans mocht het alzo wezen,

Dat de geneesheren me mochten genezen,

Zo wou ik graag bij raad werken.

Ik zeg het ook ridders en klerken,

Dat ik vechten meer begeer,

Tegen Darius en zijn leger,

Dan ik nu doe te deze stonden,

Van mijn lijf de gezonde;

Want al ben ik ziek al nog,

Mocht ik bij mijn lijf toch,

Een korte tijd staan,

Darius mocht zonder waan,

Met zijn lieden vlieden andere wegen,

En de Grieken zouden er vechten tegen.

Meteen zweeg de koning stil,

De heren ontzagen dat hij wil

En hij ook in het hart docht,

Dat zijn euvel vermeerderen mocht.

Philip heet zijn geneesheer.

Toen hij de urine had bezien,

Geloofde hij dat hij zou wezen,

Binnen drie dagen geheel genezen.

Hij zond een paar brieven toen

Aan zijn ridder Parmenio.

Hij was gevaren een deel beter voort,

Tot Yssoen, de vaste poort;

Hij schreef dat hij hem zou voorzien,

Van Pilip, zijn geneesheer,

Want hij hem vergeven zou.

Hem was beloofd met veel goud,

Dat hij zou hebben zekerlijk,

Darius zuster in huwelijk.

Hiervan had de koning gevaar,

En twijfelde of het was waar,

Omdat hij hem gaf op trouw groot,

Philippus, zijn vader, eer hij bleef dood.

De derde dag bracht hij gif,

Daar hij hem mee waande te doen,

Genezen en dat euvel vlieden,

En zei hem drinken uit meteen.

Bang dronk hij het uit,

Maar ten eerste toonde hem de heilwens,

Min of meer dan recht alzo,

Zoals hem zond Parmenio.

En te allereerst dat hij het bezag,

Wat daarin beschreven lag,

Achtte hij niets dat,

Als die onschuldig was.

Hij antwoordde hem met een vaart:

‘Koning, wees niet bang,

Laat hiervan uw zorgen zinken,

En wil dit gif uitdrinken.

Als uw aderen het hebben ontvangen,

Zo mag het u bijstaan.

Die me beloog, heer Alexander,

Die heeft u liever dan een ander,

Of hij vertrouwt me niet van dezen,

Dat u mag bij mij genezen,

Of hem was lief uw schade,

Zodat u geneest laat.

Want wie zo’n onschuldige man,

Verraad aantijgt,

Dus zij het zeker en gewis,

Dat hij een verrader is.

Want wie zo graag kwaadheid doet,

Hij waant dat niemand is goed.

Aldus gebeurt het dat hij sneeft,

Die geen kwaad verdiend heeft,

En die kwaad heeft gedaan,

Laat men vaak vrij gaan.’

Toen hij zei dit ding,

Gebood hij mede de koning,

Dat hij hem niet zou ontzien.

Dat gif ging nederwaarts meteen,

En de koning hij genas,

Ten eerste dat het binnen de aderen was.

Tevoren was hij ongesteld;

Zijn kleur kwam hem weer gelijk.

De heren waren alle blijde,

En kwamen bezien ten strijde,

Philip, die hem had genezen,

Dus ze blijde mochten wezen.

De volgende dag met de zon,

Toen de nacht was gegaan,

Zat hij op zijn snelle paard,

Heet Bucifal, de beste een,

Dat men wist in enige tijd.

Hij maakte al zijn lieden blijde,

En dankte zijn goden gelijk,

Dat hij kracht had ontvangen.

Daarna liet hij die burchten slechten,

Die tegen hem wilden vechten,

En voer van Tarchen te Yssoen waart,

Dat goed met kettingen was bewaard.

Daar kwam hem tegen Parmenio,

Die van hem was erg vrolijk,

En begeleidde hem in de poort,

Die van de poorters was verstoord.

Die heren vroegen hem te die tijden,

Of hij daar wou wachten,

Darius en zijn geweld,

Zo verder zoeken op dat veld.

Toen zei hij, het was beter veel,

Strijden in die nauwe bergpas,

Tussen de rotsen, want ze zeiden,

Het was al gelijk daar van hem wachten.

Parmenio sprak dat hij dacht,

Dat men daar beter belopen mocht,

Darius en zijn geweld,

Dan buiten op dat brede veld.

Narbasines, die openbaar,

In allen doen was een moordenaar

En groot heer van Oscanie

Zond onder Alexander’ s partij,

Een paar brieven naar Cicines,

Die Alexanders ridder is,

Al te Yssoen in de stede.

Hij bood hem Darius vrede,

Wou hij Alexander nemen het leven,

Of enigszins vergeven.

Was het dat hij het volbrengen wou,

Beide, van zilver en van goud,

Zouden ze hebben hun wil.

Cicenes liet het liggen stil,

Die paar brieven die tot hem kwamen,

Zodat de koning het vernam.

Al had hij geen verlangen,

Te doden zijn gerechte heer,

Nochtans zo werd in die stonden,

Die paar brieven over hem gevonden,

En werd daarom gedood.

Dat was onrecht erg groot.

Meteen kwamen al gelijk,

Ridders uit Griekenland,

Timodes en zijn neven,

Die uit het land waren verdreven,

Tot Daris om het zout, (soldij) n ook mede om behoud.

Ze raden Darius, als hij wou,

Dat hij teruggkeren zou,

Met zijn leger naar het vlakke land;

En als het hem dacht te wezen schande,

Zo raden hem die Grieken aan dat,

Dat hij zou half zijn schat,

Terugzenden en half zijn lieden,

Omdat, als het alzo geschiedde,

Dat ze de ene helft verloren al

Als god het wil, dat het niet zijn zal!

Dat Darius volk te volle bleef,

Daar hij die Grieken mee verdreef.

Want het is....al door en door,

Een konings goed en avontuur,

Te zetten alles op een dag.

Dit is de raad die zeer bedroefde,

De ridders die daar hoorden toe.

Ze raden hun heer toen aan,

Dat hij die Grieken doden deed,

Dat was het loon van zulke raad.

Want ze wilden dat geloven,

Dat ze de schat wilden roven,

En met penningen verzoenen,

Tegen Alexander, de koene.

Maar Darius was een lieve man.

Hij antwoordde de heren dan:

(Zijn hart twijfelde wat ze zeiden),

Ԏeen, gij heren, doe weg!

Ik ben diegene die het niet bestaat,

Dat ik wil dat men verslaat,

Goede ridders en koene,

Die te mijn paviljoen,

Komen gevaren om soldij.

Ik ben van dagen nu zo oud,

Het was uitlachen deed ik dat.

Dus bleven ze vrij daar ter plaatse.

Maar niet wilden ze terugkeren,

Want hij schaamde zich de oneer.

Toch zond hij weer dat meeste goed,

Van zijn schat met een spoed,

Tot Damascus in die stede.

Maar naar zijn voorouders zede,

Hield hij daar wijf en kinderen,

Beide, grotere en kleinere.

Zeker zo was Darius dus,

Was het zijn gewin of verlies,

Dat men te strijd zou gaan,

Ten eerste dat men zag de zon opstaan.

Hij klom op een berg groen,

Te midden onder die paviljoenen,

Daar een laurierboom op stond,

Goed gegroeid en rond.

Ook zo is gedaan zijn natuur,

Al bevroor de aarde door en door,

Of dat het is heet of koud,

Dat hij altijd zijn lover behoudt.

Ook stond daar menig bloempje,

En ter linkerzijde van hem,

Liep een rivier over het zand,

Het was de mooiste die men vond.

Hier stond Darius en bezag,

Al dat volk dat onder hem lag.

Zo goedaardig was hij gedaan,

Dat men hem zonder waan,

Graag zou wezen bevriend,

Al had hij het anders niet verdiend.

Hij zei dat volk scheiden tevoren,

En zijn taal horen.

‘Edele heren van Perzië,

De beste strijders bent gij,

Van de wereld uitverkoren.

Ge bent van de goden geboren,

En van de oude Beluse gekomen.

Dat is nog wel bekend u sommige.

Hij verdiende in de aardse weelde,

Dat naar hem dat eerste beeld,

Was gemaakt, dat hij groeide.

Daarbij zo verdiende hij dat,

Dat hij als eerste van aardrijk,

Was gevoerd te hemelrijk.

Gij heren wees niet bang.

Deze oorlog is het niet waart,

Dat men het noemt enige strijd.

Want de knecht die wil strijd,

Houden tegen zijn heer,

Me lijkt dat hij verwoed is zeer.

Het is geen strijd, maar het is wraak,

Alzo zoals valt die zaak,

Dat de heer zijn knecht,

Ranselt en voert naar zijn recht

En zijn eigen land beschermt.

Ik waan die ellendeling niet kermt,

Die kwade bastaard, om dat ding

Dat hij geworden is koning,

Hij waant te worden zekerlijk,

Heer van geheel aardrijk.

Dat raadt hem aan die jonge jeugd.

Ik waan ge wel merken mag,

Dat hij onvoorzien en zonder raad,

Allerhande ding vaak bestaat.

Hem was het liever, was hij dood,

Dan dat hij hem opgaf door de nood.

Al nu zo is hij hopeloos,

Dat hij zo menige man verloor,

Tegen Mennoen op de Granike,

Daar menige man bleef jammerlijk.

Ach arme! die kwade knecht,

Houdt te wanen zijn gevecht,

Die allerwegen arm waren en ellendig,

Tegen heren die al hun leven,

Hebben gehaat en wensen geweld,

En dient zilver nog goud.

Alexander, hoe graag ik wist,

Bij welke duivel of bij welke list,

U te winnen waant dat koninkrijk,

Dat Cyrus won geweldig,

Die het land van Lydi overwon,

En Croesus de rijke man,

Die de rijkste was tevoren,

Die noch ooit was geboren,

En Baltasar van Babylonië,

En daartoe alle heren kroon,

Die te die tijden koning waren.

Al is hij te hemel gevaren,

Noch heb ik zijn avonturen,

En zijn geluk al door en door.

Nog zeg ik een andere zaak,

Dus gij mag zijn te gemak:

We zijn van het giganten geslacht,

Die allen waren van grote kracht,

En die de toren van Babylon,

Die nog is hoog en schoon,

De eerste keer van tegels wrochten,

En die tegen de goden vochten.

Daarom bid ik u dat gij doet,

Uw voorouders in uw gemoed

En dat ge doet al zulke verweer,

Zodat gij lof hebt en eer.

Zal een ellendeling, een inkomeling,

Ook verdrijven uw koning,

En houden uw voorouders erven,

Al zal ge er ook om sterven?

Als het zo gevalt - dat niet zal,

Als god het wil en goed geval,

Dat iemand vliedt de Griekse knechten

Als ge voor mij wil vechten,

Hij peinst toch om zijn wijf,

En om zijn kind en het lijf,

Verliezen zullen in de strijd;

En dan zo is het vechten tijd.

Nochtans weet ik wel allerwegen,

Dat we zullen hebben de zege.

Want ik in mijn droom zag,

Daar ik op mijn bed lag,

Branden de Griekse paviljoenen,

En de ellendeling dolle koene,

Gekleed naar Babylons wijze.

Hij voer in de poort van prijs,

Daarna bracht men hem mij gevangen.

Toen verging mijn droom wel gelijk.

Wat helpt het dat ik u veel zei?

Ik zweer het u bij de godheid,

Van de zon die we u wijzen,

Die we bij verlof laten rijzen,

In het einde van ons koninkrijk:

Die vlieden zullen eeuwig,

Verdreven wezen van de landen,

Gelijk dat ze waren onze vijanden.

Toen hij stond in deze taal,

Kwam gelopen in het dal,

Een boodschapper met een bericht,

En zei dat Alexander was,

Gevlogen en het leger ging falen,

Over berg en bosjes,

En ter zee waart waren gevlogen.

Hij was zo blijde, hij wist niet wat te doen,

Van vreugde, toen hij hoorde die taal.

Over berg en over dal,

En over bos en over stenen,

Ging dat volk vlieden algemeen,

Al die dag en die nacht,

Dus waren ze kwalijk bedacht

Omdat ze hem zullen nalopen;

Dat ze zeer zullen bekopen.

Want Alexander had geen vrees,

Dan om de konings Darius vlucht.

Al had hij de keus alzo,

Of hij liever had dat hij vloog,

En hij overwonnen in zulke wijs,

Zodat hij zou hebben de prijs,

En al verwerend het lijf verliezen,

Hij zou niet wat weten te kiezen,

Want hij zou hem immermeer,

Daarna schamen de oneer.

Alzo na waren ze nu gekomen,

Darius scharen dat ze vernomen,

Waren in dat diepe dal.

Men mocht ze herkennen wel,

Bij het blikkeren van het goud,

En het stuiven van de modder,

Verdonkerde de zonnegang,

Die avond scheen zonder twijfel.

Op een toren liep een bediende.

Hij riep in Yssoen al gelijk,

Dat Darius kwam en zijn hele leger,

En men vast aanving te verweer.

Nauwelijks geloofde het Alexander,

850 Dies blider was dan een ander,

Ende sere langhde na den wighe.

Hi riep: Էapent u te prighe!

Hi was die eerste die uut trac,

Ende ooc die den eersten stac.

855 Hem volchde menech scone serjant,

Helm up hovet, scacht in die hant.

Nu laet sien, wat sullen doen,

Die men seide dat si waren ghevloen.

Doe tfolc sach dat si dare waren,

860 Alexander ende sine scaren,

Wel ghewapent vor sijn oghen,

Doe wisten si wel, si waren bedroghen.

Men riep daer helpe! in menegher tale;

Men mochtes niet verstaen wale.

865 Daris scaerde anderwaert dat here,

Ende sette tfolc ter were.

Hi hadde in sinen sin ghedacht -

Ooc mochte hijt hebben volbracht -,

Dat hi die Grieken voren ende bachten,

870 Soude hebben beringht met crachten.

Hadde hijt ghedaen, het ware hem goet.

Maer daventure, die emmer doet,

Den starken breken, den cranken staen,

Die en liets hem niet anegaen.

875 Dus stoeden die Grieken wel ghescaert

Up enen berch al onvervaert.

Alexander sette hem ter were,

Vore algader tander here,

Ene scare van lieden te voet,

880 Die ten wapen waren goet.

Sijn here was in tween ghescaert.

[p. 62] Die rechter side die bewaert

Nichanor, Permenions sone,

Die alre eren was ghewone.

885 Hector sijn broeder was daer mede,

En Tholomeus, die wonder dede,

Meleager ende Perdicas,

Clitus ende ooc Amictas.

Dit waren riddere al van prise;

890 Elc na conincstavels wise,

Van ere paertien leitsman.

Ane die luchter side daeran,

Was leitsman Permenio,

Die der orloghen was wel vro.

895 Ende an die selve side so was,

Sijn sone, mijnher Philotas,

Craterus ende Antigonus,

Cenus ende Eumenius.

Alexander, die coene was ende blide,

900 Hi was in die ander side,

Met enen helm van goude root,

Sijn spere staerc ende groot

Ende wel ghewapent over al,

Ende hi sat up sijn Bucifal.

905 An di side hielt bi hem doe,

Alre naest Eufestio,

Die die scoonste was als te voren,

Ende sijn gheselle uut vercoren.

Vore tfolc voer Alexander die fiere,

910 Blakende met sijnre baniere.

Den hoghen lieden bat hi sere,

Te vechtene door der werelt ere.

Hi makede sinen lieden moet;

Den vrecken man gheloofdi goet,

915 Eighinen lieden gheloofde hi,

Dat hise soude maken vri,

Die traghe wincti metten vingheren,

Ende hietse werpen met den slingheren.

Hi sprac: hoort an nu dese tale,

[p. 63] 920 Eer ghi gaet vanden berge te dale:

ԅdele heren, nu sijt coene!

Heden hebdijs wel te doene;

Gi sult alt volc van eertrike,

Dwinghen saen wel cortelike.

925 Siet hier den dach, daer u up sal,

Die aventure ghelden al,

Den seghe, dien si u behiet.

Dit goet es uwe, en twivelt niet.

Dat toochde soe u wale te voren,

930 Doe soe u Teben liet te storen,

Ende ghi Athenen haddet so vervaert,

Dat het al u eighen waert.

Siedi nu dese liede staen?

Sij sijn als wive al ghedaen,

935 Si blicken van goude so sere,

Si hebben hope vele mere

Omme roof, dan om verwinnen.

Men salt hem wale doen bekinnen,

Dat onse sweert gout biten ontwee.

940 Si connen dreighen ende nemmee,

Si sijn der weelden so ghewone,

Dat si en durren ghene soene

Houden jeghen di scaerpe swaerde.

Noopt mense enewerf metter gaerde,

945 In den rugghe of in den buuc,

Over busch ende over struuc,

Sullen si vlien met alre cracht.

Daer sal men merken uwe macht,

Ende of ghi mint mi haerde,

950 Daermen breect die plompe swaerde,

Daermen scoort die buckelaren,

Daer sal ic wel besien die scaren,

Die mi van herten goedes onnen.

Verwint tfolc, het es verwonnen!

[p. 64] 955 Di sijns viants leven spaert,

Hi heeft sijns selves lijf onwaert.

In striden salmen nieman sparen,

En si of si verwonnen waren.

Godsat hebbe die traghe hant!

960 Die blode vecht alse een wigant,

Als hi niet en mach ontvlien,

Dan sal den coenen niet ghescien.

Die van Percen hebben dicken,

Die Grieken gheslaghen tsticken,

965 Ende ooc menich onrecht ghedaen,

Bede vercocht ende ghevaen.

Dunket u wesen ghenoech -

Neent, het es groot onghevoech -,

Dattie kindere dat becopen,

970 Dat hare voorders hebben belopen?

Al die liede sonder waen,

Sullent becopen, die hier staen,

Dat onrecht dat up Europen,

Dicwile es belopen.

975 Media ende Daris, die hier staet,

Sullen becopen Cerces daet,

Die Grieken groten toren dede.

Dat sullen wi wreken hier ter stede,

Up meer volcs, dan ghi hier siet;

980 Want dus vele en ghenoeghet mi niet.

Vecht alse ic doe omme prijch,

Deelt met mi den starken wijch!

Ic lat u tgoet bliven allene,

Want ic en wille dinc enghene,

985 Dan den name van dier daet.

Dit sprac hi, ende metter vaert,

Noopti Bucifalle met sporen.

Het lichte hem achter ende voren,

Entie scaren begonden naken,

990 So dat si hem onderstaken.

Maer eer ic telle van iemans cracht,

Wie daer vlo, ocht wie daer vacht,

Sal ic u wijs maken das,

[p. 65] Hoe Daris scilt ghetekent was.

995 Daris wapen waren goet.

Maer dat an den scilde stoet,

Dat was een hystorie lanc.

Diet horen wille, hebbe danc.

Sijn scilt hinc an enen waghen,

1000 Want gheen man en mochten draghen,

Hi was goudijn goet ter curen,

Hi hadde seven coverturen;

Gedeelt was hi in drien quartieren.

Boven stonden in haerre manieren,

1005 Daris voorders haerde scone,

Die gygante van Babilone,

Ende hoe Memroet die gygant,

Dat in sinen rade vant,

Datmen enen toren soude maken,

1010 Die toten hemel soude gheraken,

Om dat die luvie daer naer,

Nemmermeer en dede vaer.

Also stont dare Chams gheslachte,

Hoet daer den hoghen toren wrachte.

1015 Doe en wout god niet ghedoghen,

Ende quam sine cracht daer toghen,

Ende verkeerde hare sprake.

Om aldusghedane sake,

Bleef di toren te makene voort.

1020 Daeraf so comt nu die poort,

Die es gheheten Babilone.

Al dit stont bescreven scone,

Int overste quartier van den scilde,

Also alst die here wilde.

1025 In dat ander so stont mee,

Hoe die coninc van Caldee,

Nabugodonosor die rike,

Met groten here gheweldelike,

Te Jherusalem weert voer voren,

1030 Ende hoe hi daer brac meneghen toren,

Ende hoe die coninc vacht den seghe,

Jeghen die Joden alleweghe.

Daer stont bescreven, hoe dat was,

Ghevanghen die coninc Cedecias,

1035 Ende ooc mede daer met hem,

Al tfolc van Jherusalem,

Entie coninc ooc gheblint,

Ende in den kerkere ghesint.

Sijn twee kinder waren met lede,

1040 Vor sijn oghen onthovet bede,

Ende goods kerke entie mure,

Ende al die huus gheslicht aldure.

Ende ooc nam hi ons heren vate,

Ende voerde se siere strate,

1045 Ende diender sine afgode mede,

Daer hi groot quaet ane dede.

Cedecias verloos die crone,

Ende bleef ghevaen in Babilone,

Ende die Joeden mede aldaer,

1050 Al durenture seventich jaer.

Nochtan liet hi te scrivene bliven

Een hystorie, die ic sal scriven,

Hoe Nabugodonosor lach,

In sinen drome ende sach,

1055 Een beelde groot vore hem staen,

Dat wonderlike was ghedaen:

Sijn hovet was goudijn root,

Entie scouderen entie aerme groot,

Waren selverijn al claer;

1060 Die buuc was coperijn, dats waer,

Yserijn waren sine been,

Dat en es loghene engheen;

Van eerden waren die voete sijn,

Ende ghemanc ooc yserijn.

1065 Dus sach die coninc al te hant,

Hoedane wijs dat sonder hant,

Een keselkijn ghehouwen waert,

Ute enen berghe, dat metter vaert,

Gheent beelde an sinen voet smeet.

1070 Het vel ter neder al ghereet,

Ende vaert te nieute alse ghestof.

Danieel hi spreect hier of,

Want hi bediede desen droom:

‘Coninc’, sprac hi, ‘Nu nemet goom!

1075 Dat beelde betekent di;

Du bes selve, coninc vri,

Dat guldijn beelde, dat du saghes,

Daer du in dinen drome laghes.

Die selverin scouderen metten aermen,

1080 Bediet dat dijn rike sal aermen

Ende cranken van ghewoude,

Also vele alst selver es beneden goude.

Ooc salt sijn ghedeelt in tween,

Dat en es loghene engheen;

1085 Het sullen hebben die Persiene,

Ende ooc mede die Mediene.

Die buuc, die coperijn was al,

Dat es dat in Grieken sal,

Een coninc werden ende sal verslaen,

1090 Percen ende Meden ent rike ontfaen.

Die been van ysere bediet,

Dat roomsce rike ende anders niet;

Gheliker wijs dat yser verwint,

Alle spise die men vint,

1095 So sal verwinnen troomsce rike,

Al dat volc van eertrike.

Dat die voete waren van eerden,

Betekent dat daerna sal weerden,

Die werelt quaet ende onghetrouwe.

1100 Daerna sal ene vrouwe,

Sonder man een kint ontfaen.

Dat bediet sonder waen,

Dat keselkijn, dat du saghes,

In dinen droom, daer du laghes.’

1105 Ooc liet hi achter enen droom,

Hoe dat hi sach enen boom,

Nabugodonosor die rike,

Ende hoorde van hemelrike,

Dat men dien soude houwen uut,

1110 Ere stemme roupen over luut,

Ende men die wortele niene soude sniden,

Totien daghe dat seven tiden,

Verkeert waren up den boom.

Daniel bediede hem den droom;

1115 Hi seide, dat hi die boom ware,

Om dat hi gode hadde ommare,

Ende hi ware so sot,

Dat hi selve waende wesen god.

Bedi so seidi over waer,

1120 Dat hi soude seven jaer,

Alse een beeste eten al uut,

Beide gars ende cruut,

Ende in enen osse sijn verkeert,

Totien tiden, dattijs ware gheleert,

1125 Dat doch ware een ander god,

Die overal heeft sijn ghebot.

Dit was dien coninc al ghesciet,

Nochtan waest daer bescreven niet.

Sint droech hi weder crone,

1130 Ende was coninc in Babilone,

Alsi te voren hadde ghedaen.

Hi dede sinen sone vaen, , , ,

1135 Te dien tiden was int rike,

Dat hi was beesten ghelike.

Daerna doe hi doot was bleven,

Waert sijn sone daer verheven.

Doe dede hi in corten tiden,

1140 Sinen vader ontwee sniden,

In clenen stucken al te gader.

Aldus begaedde hi sinen vader,

Ende gaf elc stucke enen giere,

Ende lietse enweghe vlieghen sciere,

1145 Om dat hi ontsach dat hi verresen,

Van dode te live soude wesen,

Ende hem dat rike soude ontgaen.

Dat was waerheit sonder waen.

Also nam Nabugodonosor ende,

1150 Om dat hi gode niet en kende.

Aldus ende in deser maniere,

Waren ghemaect die overste quaertiere.

Maer het was om sconincs lachter,

Dat dit was ghelaten achter.

1155 In dien voet ooc van den scilde,

Stont bescreven, alse men wilde,

Hoe Daris trike van Meden wan,

Met Cyrus, den riken man.

Balthasar sat daer ghescreven,

1160 Die tien tieden coninc was bleven,

Van Nabugodonosors gheslachte,

Die luttel up gode achte.

Hi maecte tenen tide feeste -

Aldus leest ment in die geeste –,

1165 Mettien vaten diende men hem,

Die Nabugodonosor te Jherusalem,

In die heleghe kerke nam.

Daerom was god up hem gram.

Daer hi sat met sinen wiven,

1170 Ende sine feeste soude driven,

Quam een hant van hemelrike,

Nemmeer en sach men sekerlike.

Soe screef drie woort, ende mettien,

En mochte mense meer ghesien.

1175 Maer niemen van sinen lieden,

En mocht ghelesen no bedieden.

Doe was ghehaelt Daniel,

Die prophete, ende laest wel.

Dit waren die woort, sijts ghewes:

1180 Mene.....Tegel.....Fares.

ԃonincլ seide Daniel,

Ԋa en weetstu dat selve wel,

Dat dat rike dinen oudervader,

Nabugodonosorre, algader,

1185 God gaf, ende hijs niet en kinde.

Daerom waert hi ghelijc den rinde,

Seven jaer al ommetrent.

Dit heefstu selve wel bekent.

Nochtan en scuwestu ghene sonden,

1190 Dore eneghe dinc in allen stonden.

Ooc en woutu niet laten,

Du en does di dienen metten vaten,

Die dijn oudervader nam.

Daeromme es god up di gram,

1195 Ende hevet di al dit ghesent,

Daermede du saen sals sijn ghescent.

Mane dat bediet ghetal:

Dijn rike es ghetellet al,

Ende het hevet te vele gouts;

1200 Du sals verliesen dattu houts.

Tegel dat bediet ghewichte:

Du salt dijn goet verliesen lichte.

Fares bediet besceet:

Di sal saen ghescien groot leet:

1205 Lijf ende rike dat sal bede,

Van di sceden met groten lede;

Cyrus van Percen ende Daris van Meden,

Sullen winnen die stat noch heden.’

Dit sprac hi, ende binder nacht,

1210 Waert ghevaen met groter cracht,

Babylonie, die goede stede,

Ende Baltasar versleghen mede.

Die twee coninghe verwonnense sciere.

Si daden ontleiden die riviere,

1215 Ende nam anderen loop, dan soe plach,

Te voren over meneghen dach,

Ende dor die gate van den mure,

Daer twater plach te lopene dure,

Quam ghelopen in met crachte,

1220 Tfolc ende wan die poort bi nachte.

Ende Cyrus liet in Babylone,

Daris van Meden draghen crone.

Dit en was Daris niet, god weet,

Die jeghen Alexandere street.

1225 Al omtrent den scildes rant,

Stont bescreven, hoe di wigant,

Cyrus meneghen seghe vacht.

Hi wan Lidien met siere cracht,

Ende al die grote rijcheit mede,

1230 Die Cresus hadde in meneghe stede,

Die die alre rijcste was te voren,

Die noch nooit was gheboren.

Nochtan dore al dat hi verwan,

So menich lant, so meneghen man,

1235 Die coninghinne Thamaris,

Soe en achte niet al dis,

Een moghende wijf ende vermeten,

Ende vrouwe van den Massageten,

Ende ooc van der magheden lant,

1240 Dat Amasonien es ghenant.

Soe vinc Cyrus, den edelen deghen,

Ende heeft hem thovet af ghesleghen,

Ende waerpt met groten overmoede,

In ene cupe vol van bloede.

1245 Soe seide Ԥu begheres strijt;

Al bestuus sat, het es wel tijt.’

Aldus was ghene scilt ghedaen,

Als ghi moocht horen ende verstaen.

Die ander boec neemt hier ende.

1250 Nu hoort van den groten ghenende,

Dat Alexander daer ghesciede,

Vore sconincs Daris liede.

God here, hoe moghen wi blide

Altoos wesen of teneghen tide?

1255 Waerbi moghen wi die werelt minnen,

Daer wi luttel ane moghen winnen,

Enten lesten vinden niet,

Also men dagheliken siet?,

Cyrus, die een groot here was,

S o men hier te voren las,

Die so menighen prijs ghewan, , , ,

- sine name,

Nochtan bleef hi met groter scame,

1265 Van enen cranken wive doot,

Die bi naturen es wel bloot.

Waerom mesdoen wi jeghen gode,

Die dlijf ons leent bi sinen ghebode,

Ende alsi wille, so eest ghedaen,

1270 Met ons allen sonder waen?

Elc hoede hem vor der sonden val!

In dien derden bouc staet al,

Van Darise ende Macedo,

Wie so vacht ende wie so vlo.

Dus blijer was dan een ander,

En zeer verlangde naar de strijd.

Hij riep: “Wapent u te strijd!

Hij was de eerste die eruit trok,

En ook die de eerste stak.

Hem volgde menige schone bediende,

Helm op het hoofd, schacht in de hand.

Nu laat zien wat we zullen doen,

Die men zei dat ze waren gevlogen.

Toen het volk zag dat ze daar waren,

Alexander en zijn scharen,

Goed gewapend voor zijn ogen,

Toen wisten ze wel, ze waren bedrogen.

Men riep daar help! In menige taal;

Men mocht het niet verstaan wel.

Darius schaarde andere maal dat leger,

En zette het volk ter verweer.

Hij had in zijn zin gedacht

Ook mocht hij het hebben volbracht,

Dat hij die Grieken voren en achter,

Zou hebben omringd met krachten.

Had hij het gedaan, het was hem goed.

Maar het avontuur dat immer laat

De sterken breken, de zwakken staan,

Die liet het hem niet aangaan.

Dus stonden de Grieken goed geschaard

Op een berg geheel onvervaard.

Alexander zette zich ter verweer,

Voor geheel het andere leger,

Een schaar van lieden te voet,

Die te wapen waren goed.

Zijn leger was in tweeën geschaard.

De rechterzijde die bewaart

Nichanor, Permenion’ s zoon,

Die alle eer was gewoon.

Hector, zijn broeder, was daar mede,

En Tholomeus die wonder deed,

Meleager en Perdicas,

Clitus en ook Amictas.

Dit waren ridders al van prijs;

Elk naar legeraanvoerders wijs,

Van een partij leidsman.

Aan de linkerzijde daaraan,

Was leidsman Permenio,

Die de oorlogen was wel vrolijk.

En aan diezelfde zijde zo was,

Zijn zoon, mijnheer Philotas,

Craterus en Antigonus,

Cenus en Eumenius.

Alexander, die koene, was blijde,

Hij was aan de andere zijde,

Met een helm van goud rood,

Zijn speer sterk en groot

En goed gewapend overal,

En hij zat op zijn Bucifal.

Aan de zijde hield bij hem toen,

Allernaast Eufestio,

Die de schoonste was als tevoren,

En zijn gezel uitverkoren.

Voor het volk voer Alexander die fiere,

Blakende met zijn banieren.

De hoge lieden bad hij zeer,

Te vechten voor de wereld eer.

Hij maakte zijn lieden moed;

De vrekkige man beloofde hij goed,

Lijfeigenen lieden beloofde hij,

Dat hij ze zou maken vrij,

De trage wenkte hij met de vinger,

En zei ze te werpen met de slinger.

Hij sprak: hoort aan nu deze taal,

Eer gij gaat van de berg ten dal:

‘Edele heren, nu wees koen!

Heden heb je het wel te doen;

Gij zal al het volk van aardrijk,

Dwingen samen wel kortelijk.

Ziet hier de dag daar u op zal,

Het avontuur vergelden al,

De zege die ze u zei.

Dit goed is de uwe en twijfel niet.

Dat toonde zo u wel tevoren,

Toen zo u Thebe liet verstoren,

En ge Athene had zo verschrikt,

Dat het al uw eigen werd.

Ziet u nu deze lieden staan?

Zij zijn zoals wijven geheel gedaan,

Ze blikkeren van goud zo zeer,

Ze hebben hoop veel meer

Om roof, dan om overwinnen.

Men zal het hen wel laten bekennen,

Dat onze zwaarden goud bijten in twee.

Ze kunnen dreigen en nimmermeer,

Ze zijn de weelde zo gewoon,

Dat ze durven geen verzoening

Houden tegen de scherpe zwaarden.

Noopt men ze eenmaal met een puntige stok,

In de rug of in de buik,

Over bos en over struik,

Zullen ze vlieden met alle kracht.

Daar zal men merken uw macht,

En als ge me mint erg,

Daar men breekt die plompe zwaarden,

Daar men scheurt de beukelaars,

Daar zal ik goed bezien de scharen,

Die me van harten goed gunnen.

Overwin het volk, het is overwonnen!

Die zijn vijand zijn leven spaart,

Hij heeft zijn eigen lijf onwaarde.

In strijd zal men niemand sparen,

Tenzij dat ze overwonnen waren.

Vervloekt is de trage hand!

Die bange vecht als een strijder,

Als hij niet mag ontvlieden,

Dat zal de koenen niet geschieden.

Die van Perzië hebben vaak,

Die Grieken geslagen te stukken,

En ook menig onrecht gedaan,

Beide, verkocht en gevangen.

Dunkt u het te wezen genoeg

Neen, het is zeer onbetamelijk,

Dat de kinderen dat bekopen,

Dat hun voorouders hebben opgelopen?

Al die lieden zonder waan,

Zullen het bekopen die hier staan,

Dat onrecht dat op Europa,

Vaak is belopen.

Medië en Darius, die hier staat,

Zullen bekopen Xerxes daad,

Die de Grieken grote toorn deed.

Dat zullen we wreken hier ter plaatse,

Op meer volk dan ge hier ziet;

Want dus veel vergenoegt me niet.

Vecht zoals ik doe om krijgsroem,

Deel met me de sterke strijd!

Ik laat u het goed blijven alleen,

Want ik wil ding geen,

Dan de naam van die daad.

Dit sprak hij en met een vaart,

Noopte hij Bucifal met sporen.

Het lichte hem achter en voren,

En de scharen begonnen zich te naken,

Zodat ze begonnen te steken.

Maar eer ik vertel van iemands kracht,

Wie daar vloog of wie daar vocht,

Zal ik u wijs maken dat,

Hoe Darius schild getekend was.

Darius wapens waren goed.

Maar dat aan het schild stond,

Dat was een historie lang.

Die het horen wil heeft dank.

Zijn schild hing aan een wagen,

Want geen man mocht het dragen,

Het was goud goed ter keur,

Het had zeven bedekkingen;

Gedeeld was het in drie kwartieren.

Boven stonden in hun manieren,

Darius voorouders erg schoon,

Die gigant van Babylon,

En hoe Memroet die gigant,

Die in zijn raad vond,

Dat men een toren zou maken,

Die tot de hemel zou geraken,

Omdat de zondvloed daarnaar,

Nimmermeer deed gevaar.

Alzo stond daar Chams’ geslacht,

Hoe hij daar de hoge toren wrocht.

Toen wou God het niet gedogen,

En kwam zijn kracht daar tonen,

En veranderde hun spraak.

Om al dusdanige zaak,

Bleef de toren te maken voort.

Daarvan zo komt nu die poort,

Die is geheten Babylon.

Al dit stond beschreven schoon,

In het bovenste kwartier van het schild,

Alzo zoals die heer wilde.

In dat andere zo stond mede,

Hoe de koning van Chaldea,

Nebukadnezar die rijke,

Met groot leger geweldig,

Te Jeruzalem waars voer voren,

En hoe hij daar brak menige toren,

En hoe de koning bevocht de zege,

Tegen de Joden allerwegen.

Daar stond beschreven hoe dat was,

Gevangen die koning Cedecias,

En ook mede daar met hem,

Al het volk van Jeruzalem,

En die koning ook geblind,

En in de kerker gezonden.

Zijn twee kinderen waren met leed,

Voor zijn ogen onthoofd beide,

En Gods kerk en die muur,

En al de huizen geslecht aldoor.

En ook nam hij onze Heren vaten,

En voerde ze in zijn straten,

En diende er zijn afgoden mede,

Daar hij groot kwaad aan deed.

Cedecias verloor de kroon,

En bleef gevangen in Babylon,

En de Joden mede aldaar,

Al door en door zeventig jaar.

Nochtans liet hij het te schrijven blijven

Een historie die ik zal schrijven,

Hoe Nebukadnezar lag,

In zijn droom en zag,

Een beeld groot voor hem staan,

Dat wonderlijk was gedaan:

Zijn hoofd was goud rood,

En de schouders en de armen groot,

Waren zilveren geheel helder;

De buik was van koper, dat is waar,

Van ijzer waren zijn benen,

Dat is leugen geen;

Van aarde waren de voeten zijn,

En gemengd ook met ijzer.

Dus zag die koning al gelijk,

Hoedanig wijze dat zonder hand,

Een kiezeltje gehouwen werd,

Uit een berg dat met een vaart,

Ginds beeld aan zijn voet smeet.

Het viel ter neder al gereed,

En ging te niet zoals stof.

Daniël hij spreekt hiervan,

Want hij uitlegde deze droom:

‘Koning’, sprak hij, Nu neem kennis!

Dat beeld betekent gij;

U bent het zelf, koning vrij,

Dat gouden beeld dat u zag,

Daar u in uw droom lag.

Die zilveren schouders met de armen,

Betekent dat uw rijk zal verarmen

En verzwakken van geweld,

Alzo veel als het zilver is beneden goud.

Ook zal het zijn gedeeld in tweeën,

Dat is leugen geen;

Het zullen hebben die Perzen,

En ook mede de Meden.

Die buik, die van koper was al,

Dat is dat in Griekenland zal,

Een koning worden en zal verslaan,

Perzen en Meden en het rijk ontvangen.

De benen van ijzer betekent

Dat Romeinse rijk en anders niet;

Gelijkerwijze dat ijzer overwint,

Alle spijs die men vindt

Zo zal overwinnen het Romeinse rijk,

Al dat volk van aardrijk.

Dat de voeten waren van aarde,

Betekent dat daarna zal worden,

De wereld kwaad en ontrouw.

Daarna zal een vrouwe,

Zonder man een kind ontvangen.

Dat betekent zonder waan,

Dat kiezeltje dat u zag,

In uw droom daar u lag.’

Ook liet hij achter een droom,

Hoe dat hij zag een boom,

Nebukadnezar die rijke,

En hoorde van hemelrijk,

Dat men die zoude houwen uit,

Een stem roepen over luid,

En men die wortel niet zou snijden,

Tot die dag dat zeven tijden,

Veranderd waren op de boom.

Daniël legden hem uit de droom;

Hij zei dat hij die boom was,

Omdat hij God had onwaarde,

En hij was zo zot,

Dat hij zelf waande te wezen god.

Daarbij zo zei hij voor waar,

Dat hij zou zeven jaar,

Als een beest eten al uit,

Beide gerst en kruid,

En in een os zijn veranderd,

Tot die tijden dat hij het had geleerd,

Dat er toch was een andere god,

Die overal heeft zijn gebod.

Dit was die koning al geschied,

Nochtans was het daar beschreven niet.

Sinds droeg hij weer kroon,

En was koning in Babylon,

Zoals hij tevoren had gedaan.

Hij liet zijn zoon vangen, , , ,

Te die tijden was in het rijk,

Dat hij was een beest gelijk.

Daarna toen hij dood was gebleven,

Werd zijn zoon daar verheven.

Toen deed hij in korte tijden,

Zijn vader in twee snijden,

In kleine stukken al tezamen.

Aldus begaafde hij zijn vader,

En gaf elk stuk een gier,

En liet ze wegvliegen snel,

Omdat hij ontzag dat hij verrees,

Van dood tot leven zou wezen,

En hem dat rijk zou ontgaan.

Dat was waarheid zonder waan.

Alzo nam Nebukadnezar einde,

Omdat hij God niet kende.

Aldus en in deze manier,

Waren gemaakt die bovenste kwartieren.

Maar het was om konings uitlachen,

Dat dit was achtergelaten.

In de voet ook van het schild,

Stond beschreven, als men wil,

Hoe Darius het rijk van Meden won,

Met Cyrus, de rijke man.

Balthasar zat daar geschreven,

Die te die tijden koning was gebleven,

Van Nebukadnezars geslacht,

Die weinig op God achtte.

Hij maakte te ene tijde feest-

Aldus leest men het in die verhalen

Met die vaten diende men hem,

Die Nebukadnezar te Jeruzalem

In die heilige kerk nam.

Daarom was God op hem gram.

Daar hij zat met zijn wijven,

En zijn feest zou drijven,

Kwam een hand van hemelrijk,

Nimmer zag men het zekerlijk.

Ze schreef drie woorden en meteen,

Mocht men ze niet meer zien.

Maar niemand van zijn lieden,

Mocht het lezen nog verklaren.

Toen was gehaald Daniël,

Die profeet, en las het wel.

Dit waren de woorden, zij het gewis:

Mene.....Tegel.....Fares.

‘Koning,’ zei Daniël,

Ԋa, weet u dat zelf wel,

Dat dit rijk uw overgrootvader,

Nebukadnezar allemaal,

God gaf en hij hem niet kende.

Daarom werd hij gelijk het rund

Zeven jaar al omtrent.

Dit heeft u zelf wel bekend.

Nochtans schuwt u geen zonden,

Door enig ding in alle stonden.

Ook wou u het niet laten,

U laat u bedienen met de vaten,

Die uw overgrootvader nam.

Daarom is God op u gram,

En heeft u al dit gezonden,

Daarmee u gauw zal zijn geschonden.

Mane, dat betekent getal:

Uw rijk is geteld al,

En het heeft te veel goud;

U zal het verliezen dat u houdt.

Tegel, dat betekent gewicht:

U zal uw goed verliezen licht.

Fares, betekent bescheid:

U zal gelijk geschieden groot leed:

Lijf en rijk dat zal beide,

Van u scheiden met groot leed;

Cyrus van Perzië en Darius van Meden,

Zullen winnen de stad nog heden.’

Dit sprak hij en binnen de nacht,

Werd gevangen met grote kracht,

Babylonië, die goede stede,

En Balthasar verslagen mede.

Die twee koningen overwonnen het snel.

Ze lieten omleiden de rivier,

En nam een andere loop dan ze plag,

Tevoren over menige dag,

En door de gaten van de muur,

Daar het water plag te lopen door,

Kwam gelopen in met kracht,

Het volk en won de poort bij nacht.

En Cyrus liet in Babylon,

Darius van Meden dragen de kroon.

Dit was Darius niet, God weet,

Die tegen Alexander streed.

Al omtrent de schild rand,

Stond beschreven hoe die strijder

Cyrus menige zege vocht.

Hij won Lydië met zijn kracht,

En al de grote rijkheid mede,

Die Croesus had in menige stede,

Die de allerrijkste was tevoren,

Die nog nooit was geboren.

Nochtans door alles dat hij overwon,

Zo menig land, zo menige man,

De koningin Thamaris,

Ze achtte niet al dit,

Een vermogend wijf en vermetel,

En vrouw van de Massageten,

En ook van het maagden land,

Dat Amasonie is genaamd.

Ze ving Cyrus, de edele koningszoon,

En heeft hem het hoofd afgeslagen,

En wierp het met grote overmoed,

In een kuip vol van bloed.

Ze zei Ե begeert strijd;

Al bent u het zat, het is wel tijd.’

Aldus was datgene schild gedaan,

Zoals ge mocht horen en verstaan.

Dat andere boek neemt hier einde.

Nu hoort van de grote dapperheid,

Dat Alexander daar geschiedde,

Voor koning Darius lieden.

God Heer, hoe mogen we blijde

Altijd wezen of te eniger tijd?

Waarbij mogen we de wereld minnen,

Daar we weinig aan mogen winnen,

En tenslotte vinden niet,

Alzo men dagelijks ziet?

Cyrus, die een groot heer was,

Alzo men hier tevoren las,

Die zo menige prijs won, , , ,

-zijn naam,

Nochtans bleef hij met grote schaamte,

Van een zwak wijf dood,

Die van naturen is wel bang.

Waarom misdoen we tegen God,

Die het lijf ons leent bij zijn gebod,

En als hij wil, dan is het gedaan,

Met ons allen zonder waan?

Elk hoedt hem voor de zondeval!

In dat derde boek staat alles,

Van Darius en Macedo,

Wie zo vocht en wie zo vloog.

Die derde boec.

Eer liet ic die geeste staen,

Daer men te stride soude gaen,

Entie scaren hem onderstaken.

Nu seghic u in waren saken,

5 Dat die crakinghe van den slaghen,

Ende tstriden ende tjaghen,

Verdreef tgheluut van den businen,

Dat al niet en dochte schinen.

Daer vloghen so vele scichte,

10 Ende quarele so ghedichte,

Datmen cume ghesach die lucht.

Daer was an beiden siden vrucht.

Die eerste, die ter selver stede,

Ane eneghen joeste dede,

15 Dat was die coene Macedo,

Die van vrese noit en vlo.

Daer hi sach dat menich scilt,

Wel verdect met goude hilt,

Ende men van goude doreroot,

20 Daerinne een drake van kele groot,

Den standaert brochte ghedraghen,

Voor Darise up enen waghen,

Daerwaert keerde hi ter vaert,

Mettien breidele sijn paert,

25 Om dat hi woude sonder waen,

Talre eerst Darise verslaen;

Hem dochte dat hijs bat verdiende.

Doe quam een van Daris vriende,

Die van Surien soudaen was,

30 Ende was gheheten Arethas,

Ende hi hadde an sinen scacht

Enen witten vane, daerin ghewracht,

Een lyoen van goude stoet.

Een karbonkel diere ende goet,

35 Was up sinen helm gheset.

Hi es die eerste man, die let,

Alexandere mettien spere.

Die coninc sette hem ter were.

Ateras brac sinen scaht;

40 Maer Alexander reet met cracht,

Hem den bokelare ontwee,

Up die bulle min no mee,

Die van goude was wel claer.

Die scacht ghinc in over waer,

45 Dor die wapine ter herten toe.

Aretas storte neder doe.

Dat was die ierste, die daer staerf.

Die Grieken riepen menichwaerf:

ԏnse es die seghe, onse es die seghe!

50 Ghi sijt verwonnen, vliet enweghe!

Clitus en Tholomeus bede,

Daden utermaten lede,

Die van Percen ende haren scaren.

Tholomeus reet te waren,

55 Dodone van Parten van boven neder,

Datti niet meer upstont weder.

Clitus dede met sinen spere,

Utermaten grote were.

Hem quam Ardofilon te ghemoete.

60 Die een stac anderen onsoete,

Dattie scachte ontwee spronghen.

So sere si te gader dronghen,

Dat si tsockeerden metten peerden,

So dat si vielen up der eerden.

65 In onmacht waren si alle bede.

Men waende dat si waren versceden.

Clitus was deerste die ontspranc,

Met nide hi dat sweert uut swanc,

Ende stont over sine voete.

70 Hi sloech Ardofilone wel onsoete,

Thooft van den buke, alse die boude,

Daer hi hem rechten soude.

Doe quam die here van Babilone,

Die here Macheus, die herde scone,

75 Ende wel gheraect was in den mont;

Hi sloech doot ter selver stont,

Enen Griec, die hiet Jolas.

Dat versach daer Philotas.

Metter haest quam hi ghestreken,

80 Ende woude Iolase wreken;

Maer Macheus hi ontreet.

Dat was Philotas haerde leet.

Maer al en mochten si niet ontriden;

Othim slouch hi ontwee die siden.

85 Dat was in die luchter paertie.

Doe quamen die van Hircanie -

Ende souden Philoten vervaren -,

Met vele ridders up hem ghevaren.

Hi nam den meneghen dat leven;

90 Maer wel na was hiere selve bleven.

Hem quam te helpene Antigonus,

Cenos ende ooc Craterus,

Ende Permenio, sijn vader,

Ende dat luchter here algader.

95 Si braken die Yrconoise scaren.

Antigonus versloech te waren,

Feax met sinen scaerpen sweerde.

100 Craterus dede grote were.

Daer vele hogher liede toe saghen,

Sat een ridder up enen waghen.

Hi doreslouch hem helm ende hooft,

Ende alse hijt hem hadde gheclooft,

105 Trac hi hem van den waghen neder.

Nemeer en richte hi hem weder.

Die hier versleghen bleef aldus,

Hi was gheheten Anfilocus.

Craterus slouch ter selver stede,

110 Sinen waghenman te doot mede.

Permenio die in ghenen tiden,

Die van Percen ne woude vermiden,

Hi dorreet dat here met crachten.

Twee ridders quamen met twee scachten,

115 Die beide joesten up hem daden;

Maer en mochte hem niet scaden.

Ysamnes was deen gheheten,

Ende eens conincs sone vermeten.

Dimus was des anders name.

120 Maer hi en achtes niet een brame,

So wat si hem moghen doen.

Een ander ridder was ghevloen,

Van den Grieken, hiet Orestes,

Die up een roche gheclommen es,

125 Die voer hi troosten, ende mettien

Heeft hi Ysamnesse versien.

Dor die borste stac hi hem te hant,

Dat hi viel neder in dat sant.

Orestes, die wech was ghevloen,

130 Dedi die wapen ane doen,

Ende mettien trac hi sijn swaert.

Dimuse slouchi ter vaert,

Sinen aerm af, dat was waer,

Ende reetene al te stucken daer.

135 Agilone verslouch hi mede,

Ende Elame ter selver stede,

Cirifon ooc mede daerna,

Van den lande van Arabia.

Dus vachtmen an die luchter side,

140 Ende die strijt was herde stide.

Maer an die rechter siden vacht,

Emenidus met groter cracht.

Hi sloech met sinen sweerde,

Daer hi den meneghen mede deerde,

145 Ende stac ooc met spieten.

Dien hi gheraecte, hi en condes ghenieten.

Metten sweerde so slouch hi,

Dyaspen, enen ridder hi,

Eudochiun hi mede scoot,

150 Met enen spiete steendoot.

Hi slouch meneghen ter neder,

Ende reet dore ende quam weder.

Nichanor dede wonder groot.

Hi sloech meneghen te doot,

155 Ende maecte die plaetse root van bloet.

Mettien dede Eclimus hem ghemoet,

Een bacheleer met enen scachte,

Scone ende edel van gheslachte,

Want hi was van Cyrus gheboren.

160 Hi reet up Nichanor van voren,

Ende hi stakene up dien scilt,

Dien hi up die side hilt;

Maer hi en mochte hem niet ghederen.

Nichanor sette hem ter weren,

165 Ende stakene doe vele sciere,

Mettien spere dor die visiere,

Dor den nese in bede doghen.

Eclimus en const niet ghedogen,

Hi en viel neder van den paerde,

170 Voren, al blint up die aerde.

Die prince van Ninivee,

Hi dede vele Grieken wee;

Hi vacht harde an Daris side,

Ende maecte vele Grieken onblide.

175 Negusar seit men dat hi hiet.

Hi scoet meneghen scaerpen spiet.

Ooc consti vechten metten swaerde,

Mettier gysaermen sloech hi haerde,

Alse nu vachti metten ghescotte,

180 Nu metter aex, ghelijc den Scotte.

Helime hadde hi ghescoten dure;

Dorilas haddes quade hure,

Dien haddi metten sweerde doot.

Armogenes hadde thovet root,

185 Hi was gheslaghen mettier aex.

Dese drie hadden luttel ghemaex,

Ende alle drie so warent Grieken;

Si en dorften hare wonden wieken.

Philotas sach daer Negusar,

190 Die jeghen die Grieken was ghespar;

Hi trac sijn sweert ende voer bat naer.

Ic sal u segghen over waer,

Dat een pyrop diere ende goet,

Up Negusars helme stoet.

195 Philotas sloughene van boven,

Helm ende steen heeft hi ghecloven.

Nochtan die coyfie wederstoet,

Dien slach, bedi soe was so goet.

Doch becochte hi sere den smete -

200 Dat sweert was van goeder bete -,

Die luchter hant verloos hi saen,

Doe hi den slach waende ontfaen.

Negusar hadde luttel ghemaex,

Nochtan verhief hi sine aex,

205 Ende soude wreken den slach.

Maer Amictus het versach,

Ende boot sinen scilt daerjeghen,

Els ware Philotas doot bleven;

Want die aex voer in den scilt,

210 Daren Amictus voor hem hilt,

Tote der middewerde in.

Philotas peinsde om sijn ghewin:

Daer hi die aex uuttrecken soude,

Slouch hi Negusare, alse die boude,

215 Althans af die rechter hant,

Dat soe neder viel upt sant.

Van rouwen comt dicke cracht.

Negusar hevet hem bedacht,

Dat hi onnutte es in orloghe.

220 Hi stont up enen waghen hoghe,

Ende waerp hem te ghemoete,

Rechte vor Iolas voete.

Iolas voer up hem ter neder,

Ende eer hi mochte upcomen weder,

225 Was hi dorscoten ende sijn wreen.

Negusar ooc, alst hem wel sceen,

Was dorscoten met spieten.

Dus moeste hi der doot ghenieten.

Alnu was dare so ghevochten,

230 Dat vele liede becochten,

Ende si waren som wel moede.

Dat gras was bedect met bloede,

Die dode bedecten deerde.

In beiden siden hadde met sweerde,

235 Menech man die doot vercoren;

Maer die Percen hadden verloren,

Vele meer liede, dan die Grieken.

So dat die lucht begonde rieken,

Entie van Percen sijn vermoit,

240 So dat des stridens hem vernoit.

Nochtan so was die scare clene

Van dien Grieken al ghemene;

Maer hare coenheit ende hare were,

Was beter vele dan Daris here.

245 Die Percen begonden vlien.

Alexander heeft dat versien,

Ende slouch achter alstie coene,

Die alle dinc bestont te doene,

Met ere scare van lieden te voet,

250 Die hem wel in staden stoet.

Beide dor ridders ende dor paerde,

Ende dor scutte ende dor swaerde,

Sochti des conincs Daris waghen,

Want hiene gheerne hadde verslaghen.

255 Daris broeder Oxateus,

Sach Alexander comen aldus.

Hi sette ene scare ter were,

Vor sinen broeder jeghen sijn here.

Daer was rouwe ende hantgheslach,

260 Het riep daer ‘owi! owach!

Ane beden siden menech man,

Die ic al ghenomen niet en can.

Maer die Percen hadden al,

Van den stride tongheval.

265 Som hadden si die storte ontwee,

Ende dorscoten wasser mee,

Som met colven ghesleghen doot.

Si laghen van den bloede root;

Die een slouch met al den leden,

270 Ende selc hadde die pine leden,

Een ridder stoet an Daris side,

Die bekennet was haerde wide,

Ende hadde witte wapen an.

Van Damiette was die man,

275 Sijn name was Soroas.

Men secht datti die vroetste was,

Van sterren in Egypten lant,

Dien men in dien tiden vant.

So wat dinghe soude ghescien,

280 Dat consti in die sterren sien;

Hi wiste wale in waren saken,

Welctijt dat coren soude gheraken,

Of welctijt diere soude sijn.

Hi sach ooc in der sterren scijn,

285 Wanen so die snee quam,

Ende wat den wint maect so gram,

Ende wat nature die lentijn,

Doet groene ende soete sijn.

Die dauwes nature wisti ghereet,

290 Ende waerbi die somer es so heet,

Bi wat naturen die wijngaert,

In dien heerfste sijne rijpheit baert.

Ooc wiste hi wel ter cure,

Hoe die heerfst heeft droghe nature.

295 Noch wiste hi wonderlike

Hi kende die hemelsce,

Ende ooc die viere elemente,

Ende al die sterren van dien firmamente.

Die sevene hemele kendi wel,

300 Ende wiste bat, dan iemen el,

Bi wat naturen ende bi wat dinghen,

Dat si jeghen den achtenden dringhen:

Die hemel, daer die sterren in staen,

Doetse met hem westwaert gaen;

305 Nochtan wille hare vaert,

Alle wege ten oosten waert;

Hi wiste wel, hoe meneghen graet,

Die hemel van der eerden staet.

Die zodiaken kendi wel,

310 Ende wiste bat dan iemen el,

Waerbi ooc twalef tekine staen,

Daer die planeten onder gaen.

Die sterren die hier boven liden,

Die wi sien te haren tiden,

315 Ende die ooc onder ons staen,

Die noit man en sach sonder waen,

Al haren ganc ende hare nature,

Wisti herde wel ter cure.

Al die uren consti sien,

320 Ende watter in soude ghescien.

Dat ic u telle, dat is clene;

Maer hi kendet al ghemene,

So wat so an den hemel staet,

Cort ende lanc, goet ende quaet.

325 Soroas hadde versien,

Dat hem soude ghescien,

Dat hi emmer soude sterven,

Ende die better doot verwerven,

In dien strijt, dien men daer vacht.

330 Des was hi haerde wel bedacht,

Want die sterren sonder waen,

Dadent hem haerde wel verstaen.

Hi begheerde dattene Alexander,

Soude doden ende gheen ander,

335 Want het dochtem wesen ere,

Storve hi van alsulken here.

Hi begheerde sere die doot,

Entaer die strijt was haerde groot,

Quam hi hem neven up enen waghen -

340 Ende brochte meneghen spiet ghedraghen.

Hi scoot dien coninc up dien scilt,

Daer hi vor den waghen hilt.

Hi scoot up hem meneghen spiet;

Ende dat en ghenoechdem niet,

345 Hi en verspraken ooc aldus:

Ԋa en was Neptanabus,

Dijn vader ende niemen el,

Dat weetmen vor waereit wel,

Ende hi wan di lachterlike,

350 Du bes een bastaert sekerlike.

Wat slaestu aldus sonder were,

Dat crancste volc van den here?

Com hare, oftu bes so coene,

Dattuut dars bestaen te doene.

355 Ic bem een ridder coene ende goet,

Ic bem van seven aerten vroet,

Ic bem die beste astronomien,

Die noit in lant was ghesien.

Alse Alexander dat heeft ghehoort,

360 Hi en toornede hem niet om dese woort,

Maer hem wonderde, dat sulc een here

Die doot begheerde also sere.

Goetlike so antwoorde hi:

ԏwi aerme, wat eest dat ic sie?

365 Soete vrient, laet dine tale.

Twi wiltu breken dedele sale,

Daer die wijsheit binnen es?

Des wes seker ende ghewes,

Dat mijn sweert nemmermeer en snijt,

370 Dine hersene, daer so vele toe tijt.

Du bes in die werelt goet.

Wat grooter lede eest, datti doet,

Die helle hebben dus vercoren,

Daer alle wijsheit in es verloren?

375 Dus sprac hi; maer Soroas,

Die emmer in den wille was

Dat hi van hem sterven woude,

Spranc van den waghen alstie boude,

Ende sloech den coninc in sijn die.

380 Een luttelkijn vergramde hi,

Maer hi liet den ridder staen,

Want hien niet en woude slaen.

Dus bedwanc hi sinen moet.

Maer Meleager, die bi hem stoet,

385 Slouch hem af bede sine been.

Doe viel daer der bester een,

Onder die voete in dat gras,

Dat haerde grote scade was.

Doe Soroas dus was versleghen,

390 Vlo daer menich coene deghen,

Entie scaren woorden testoort.

Die Grieken voeren voort,

Ende al die vrese van den stride,

Quam an des conincs Daris side.

395 Al es Daris staerc ende coene,

Wat raedi hem nochtan te doene?

Hi en mach niet sonder waen

Sonder hulpe die pine bestaen,

Ende hi en sach van al den heren,

400 Totem niemen weder keren.

Ooc sachi wale, wat die Grieken daden:

Berch ende dal al overbaden

Metten bloede, ja hi sach,

Tusschen die peerde, aldaer hi lach,

405 Sinen waghenare sonder hooft.

Hi was in twivel, des ghelooft,

Weder hi hem woude laten vaen,

So sterven, so die vlucht bestaen.

Doe hi dus in twivel was,

410 Scoot enen spiet Perdicas,

Ende gheraectene int hovet.

Doe waert hi also verdovet,

Dat hi ter aerden neder tumede,

Entien riken waghen rumede.

415 Hi en sette hem nemeer ter were,

Hi maecte hem vaste uten here.

Daer mochte men enen coninc sien,

Haerde onedelike vlien,

Die te voren wale sere vacht,

420 Met woorden, sonder ander cracht,

Ende maecte hem so bout.

Hi vlo met al siere ghewout,

Al te voete metter vaert,

Totien dat hem sende een paert,

425 Een riddere, die hiet Ausoen.

Ter vlucht begonste hi hem doen,

Daer hi wiste die Eufrate.

Hi voer henen siere strate,

Te Babilonien in die stede.

430 Hem volchde menich prince mede.

Macheus hoorde die niemare,

Dat Daris ontreden ware,

Ende hi hem hadde ghedaen ter vlucht.

Althans hadde hi grote vrucht,

435 Die te voren sonder waen,

Meneghe coenheit hadde ghedaen,

Ende ooc noch met siere cracht,

Jeghen die Grieken sere vacht.

Hi ghinc vlien al dat hi mochte,

440 Ende al dat here, dat hi brochte,

Ridderen knapen ende baroene,

En scaemden hem niet ter vlucht te doene.

Ende et es recht ende nature,

Alst hooft heeft quade aventure,

445 Dat al die lede sijn tongemake.

Alse die herde es onder die brake,

So sijn die scaep verbeten saen.

Hierbi machmen wel verstaen,

Als hare here was ghevloen,

450 Moesten sijt ooc mede doen.

Doe sloechmense doot van bachten,

Si en mochtens hem niet ghewachten.

Die niet en woude dor sijn lant,

Hem weren jeghen sinen viant,

455 Die moeste al vliende tlijf verliesen,

Ende een scandelike doot verkiesen.

Nu sijn die Grieken alle moede.

Si vaechden haer swaert van den bloede,

Ende Alexander hi gheboot,

460 Datmen niemen en sla te doot.

Hi hietse toten rove vaen,

Ende ooc ten scatte gaen,

Ende laden hem met goude.

Het was in enen donkeren woude,

465 Daer die kemele metten bulen,

Ende daertoe haerde vele mulen,

Stoeden gheladen metten scatte.

Alexander hi wiste al datte,

Ende voer aldare metter spoet,

470 Ende deelde ghelijc dat goet.

Men loet peerde ende waghen,

Also vele alsi mochten draghen.

Daer waert sat die vrecke man.

Men vult die sacke ende dat men can;

475 Si werper in al dat si vinden,

So vol waersi, men en mochtse binden.

Nochtan dat si so moede waren,

En mochten sijs niet ontbaren,

Si en vulden haer cousen ende haer broeke,

480 Hare boesemspleten entie doeke.

So vele hadden sijs gheladen,

Si en constent ghedraghen no bestaden.

Daerna ghinghen die keytive,

Ende vercrachten die scone wive,

485 Die comen waren metten here.

Si mochtent wel doen sonder were.

Nuscen ende goudine ringhe,

Hechsele ende alrande dinghe,

Dattie vrouwen scone maect,

490 Al hebben sijt te hem ghesaect.

Nochtan dor al dat dit ghesciede,

Algader Daris maisniede,

Moeder suster ende wijf,

Kinder, knapen ende joncwijf,

495 Bleven algader in hare ere.

Al dat goet, min ende mere,

Vergulde waghene ende cierheit,

Bleef hem al, ende so ghereit,

Waren si ghevoert in prisoene,

500 In die griexe pauwelioene.

Daris moeder dedi sulke ere,

Als oft sijn moeder ware, of mere.

Suster hiet hi Daris vrouwe,

Ende siere suster hiet hi joncvrouwe;

505 Daris kint hilt hi alse sone;

Dies was hi altoos ghewone.

Dat kint was van seven jaren.

So goedertieren was hi te waren,

Ende so hovesch in siere joocht.

510 Ware hi bleven in der doocht,

So en weetic in mine ghedochte,

Saken diemen hem lachteren mochte,

Alse an enen heidenen man.

Maer doe hi die rijcheit ghewan,

515 Beide van Percen ende van Meden,

Ende van al den riken steden,

Doe verkeerde sijn hoofsce sin.

Die weeldecheit ent groote ghewin,

Daden hem dorperheit verkiesen,

520 Ende sijn hovescheit verliesen.

Rijcheit ende die aventure,

Daden verkeren sijn nature.

Bedi die eer sine viande,

So hoveschlec hadde in sine hande,

525 Hi waert daerna sinen vrienden,

Die alre dogheden verdienden,

So wreet dat hise slouch te doot.

Dat was ene mesdaet groot.

Hi waende dat al ware goet,

530 Wat so hem stont in sinen moet.

Bedi seidi al openbare,

Dat Jupiter sijn vader ware,

Ende hiet dat mens gheloven sonde.

Dat dede rijcheit van den goude.

535 Hi hadde cure van den wensche;

Hem verdroot dat hi was mensche;

Nochtan dat hi die hoochste was,

Daer noit man af in boeke las.

Hier binnen riep hi Permenioene,

540 Ende gheboot hem te doene,

Dat hi te Damasch soude varen,

Om den scat met sinen scaren,

Die daer Daris hadde brocht.

Maer die soudaen hadde ghedocht,

545 Daer te voren dat hi die stede,

Ende ooc al den scat daermede,

Alexandere up gheven soude.

Bedi trac hi alstie boude,

Met sinen volc uter stede,

550 Om dat hi waende daermede,

Alexander succurreren,

Ende sijns heren cracht verweren;

Daerre so menech dusent bleef,

Dat noit man tghetal bescreef.

555 Eer hi hem noit bekinnen dede,

Was hi daer verslaghen mede.

Dus was ghehaelt in die stat,

Al sonder were al die scat.

Dit es allene die troost,

560 Die Daris drouve herte verloost,

Van al den scade dien hi nam,

Doe hem die niemare quam,

Dattie verrader doot ware,

Ende versleghen in die eerste scare,

565 Die valsche soudan van Damasch.

Voorwaert meer so waert hi rasch,

Ende prijsde sere daventure,

Dat soe somwile ter cure,

Den quaden sine quaetheit loont,

570 Ende dat soe nieman en bescoont.

Aldus vergat hi sinen rouwe,

Om des soudaens onghetrouwe,

Al was hem sulke scade ghesciet.

Ens niet so quaet, et en dooch iet.

575 Alexander hadde begraven,

Die heren met groter haven,

Die in den strijt waren versleghen;

(Dies woudi tallen stonden pleghen,

Dat hise groef na haerre weerden.)

580 Bin achte daghen brochtmense ter eerden;

Ende hi voerde dat here voort,

Tote Saiet, ter ouder poort.

Fenise hieten die lantsliede.

Hi dwancse al sonder miede

585 Dat si hem waren onderdaen;

Dus en woude hiere ghenen slaen.

Alse Saiet was ghegaen in hant,

Entie Fenise ende al dat lant,

Doe seinde die coninc boden voort,

590 Tote Tyren in die goede poort,

Daer Appollonis in was here

Gheweldich ende met groter ere.

Hi ontboot hem, of si wouden,

Dat si hem beraden souden,

595 Weder si hem wouden ontfaen,

So met stride wederstaen.

Onweert hadden si die boden;

Bedi daden sise doden.

So dat verhoort Macedo;

600 Hi was der orloghen wel vro,

Maer sere rouwen hem die liede;

Hi peinsde, dat si om ghene miede,

Jeghen hem en mochten versoenen.

Hi liet die poort van Cydoenen,

605 Ende voer voort te Tyren waert.

Die poorters vant hi onvervaert,

Ende ghevest met enen mure,

Ghetornet ende begraven ter cure,

Ende meneghen man staende ten tinne.

610 Blide was hi in sinen sinne,

Dat hi daer vechten soude seghe;

Dies was hi seker alle weghe.

Hi besach die poorte van bi.

Daer stont menich deghen vri,

615 Wel ghewapent na hare maniere,

Ende menich toren staerc ende diere.

Verhort waren die cantele

Jeghen tribuke ende magnele.

Daer stelde men meneghen pederiere.

620 Die van binnen behinghen sciere,

Die mure met planken ende met scilden,

Die die woorpe wel onthilden.

Met slingheren street men vele daer,

Ende met boghen, dat was waer.

625 So langhe vachtmen vor die stede,

Datmen daer meneghen steerven dede.

Nochtan en mochtmense niet winnen,

So grote were was van binnen.

Want si daden die were so groot,

630 Dat si dusent heren sloeghen doot.

Die stede stont bi der see;

Daer dedemen den lieden wee,

Met scepen, daer men mede vacht,

Up die poort met groter cracht,

635 Ende te lande vachtmen mede,

Te paerde ende te voete up die stede,

Bede bi daghe ende bi nachte,

Ende men brac den muur met crachte.

Al dat volc slouch men te doot,

640 Jonc ende out, clene ende groot,

Enghere ghenaden en woudemen pleghen,

Want si die boden hadden versleghen.

Hier omme dede die coninc verslaen,

Al dat men daer mochte begaen,

645 Sonder die in kerken vloen,

En woude hi gheen quaet doen.

Daer was haerde groot ghecrac,

Doe men die edel stede ontstac,

Onder wint met griexen viere.

650 Die brant was groot ende onghehiere.

Die vrouwen riepen lude met wene,

Het verbrande al groot ende clene.

Maer Appolonis hi ontghinc,

Doe tfolc al die doot ontfinc.

655 Daer was die doot menegherande:

Some liepen si in die brande,

Alsi wouden ontflien den slaghen,

Som si ooc dat vier ontsaghen,

Ende lieten hem met sweerden slaen.

660 Die dit ooc bede wouden ontgaen,

Si lieten hem vallen in die see.

Dus was daer meneghen vele wee.

Som bleven si onder der maisieren.

Dus waren die dode van manieren.

665 Ooc wasser vele in waren dinghen,

Die hem ooc met stricken hinghen.

Sulke waren ooc van dien,

Die altoos niet en wouden vlien,

Want het dochte hem wesen scande.

670 Si wouden dor die ere van den lande,

Werender hant haer lijf verliesen,

Ende een eerlec inde kiesen.

Men slouchse doot, ende si sloughen,

Dit dochte hem alre beste ghevoughen.

675 Het dochte mi sijn die scoonste doot,

Bedi si haddens ere vele groot.

Aldus was die edel poort,

Tyren algader ghestoort.

Dus es gheslicht menich tor,

680 Die wilen maecte Agenor,

Ende Tyren ierst die name gaf.

Wi vinden wel ghescreven daeraf,

Dat te Tyren, in die goede poort,

Eerst griexe letteren waren ghehoort;

685 Bedi Agenor hadde enen sone,

Hiet Cadmus, dat was die gone,

Die griexe letteren eerst visierde,

Daer hi die werelt met versierde.

Dit weetmen wel dat waer es.

690 Entie prophete Moyses,

Hi vant ebreusce litteren teerst;

Dus was die wijsheit ghemeerst.

Carmentis, ene maghet fijn,

Vant eerst letteren in latijn.

695 Te voren, eer Tyren was ghemaect,

So was tfolc al ongheraect,

Ende so luttel van vroeden lieden:

Woude ieman anderen iet ontbieden,

Wildi een paert, hi screef een paert,

700 Ende sendet ooc dan ter vaert;

Woudi iet el, hi screef des ghelike.

Dus was die sede in eertrike.

Nu es Tyren ghedestrueert,

Tfolc verslaghen, tgoet verteert.

705 Te voren en const noit man ghewinnen.

Nu doe ic u die waerheit kinnen,

Dat soe es ghevest weder,

Al was soe ghewoorpen neder,

Ende soe heet Surs heden den daghe,

710 Dat en es altoos enghene saghe.

Al was soe heidijn doe te tiden,

Soe es kerstijn woorden siden.

Daer dede sider wel groten staet

Die edel markijs van Monfraet,

715 Entie here van Tabarie.

Dat se god ghebenedie!

Si scoffeerden ooc Saladine,

Ende ooc die ghesellen sine.

Doe Tyren dus was testoort,

720 Doe voer Alexander voort,

Haestelike te Jherusalem,

Dat eerstwerf hiet Salem.

Noes sone, Sem die rike,

Die eerste coninc van eerderike,

725 Ende ooc die eerste pape mede,

Leestmen datse eerst maken dede.

Salem hiet hise ende woonde daer,

Meneghen dach ende menech jaer.

Melchisedech hiet hi ooc mede,

730 Ende al die coninghe vander stede,

Hieten langhe wile na hem.

Ende sider hiet Jherusalem,

Die coninc David, doe hijt wan,

Up dat volc van Chanaan.

735 Nu heeft Alexander bracht,

Groot here al daer ende heeft ghedacht,

Dat hi die poort sal ontsteken,

Ende dan ons heren kerke breken,

Daer die Joden sesse ende viertich jaer,

740 Over wrachten, dat es waer,

Eer sise mochten vol maken.

Dit lesemen in waren saken.

Doe hi was in dit ghedochte,

Enti die poort met crachten sochte,

745 Quam die patriarke voort,

Die woonde in die heileghe poort,

Met al den papen, die daer waren,

In diere ghelike, in diere ghebaren,

Dat Alexander onsen here,

750 Ghecleet sach, no min no mere,

Dan als een bisscop es ghecleet,

Also alst in dien eersten boeke steet,

Dat Alexander, daer hi lach,

Ons heren figure sach,

Dat derde boek.

Eerder liet ik dat verhaal staan,

Daar men ten strijde zou gaan,

En de scharen zich onderstaken.

Nu zeg ik u in ware zaken,

Dat het kraken van de slagen,

En het strijden en het jagen,

Verdreef het geluid van de bazuinen,

Zodat het geheel niets leek te schijnen.

Daar vlogen zo veel schichten,

En pijlen zo dicht,

Zodat men nauwelijks zag de lucht.

Daar was aan beide zijden vrees.

De eerste die terzelfder stede,

Aan enig spel deed,

Dat was die koene Macedo,

Die van vrees nooit vloog.

Daar hij zag dat menig schild,

Goed bedekt met gouden hilt, (steel)

En men van goud door rood,

Daarin een draak van keel groot,

De standaard bracht gedragen,

Voor Darius op een wagen,

Derwaarts keerde hij ter vaart,

Met de breidel zijn paard,

Omdat hij wou zonder waan,

Het allereerste Darius verslaan;

Hij dacht dat hij het beter verdiende.

Toen kwam een van Darius vrienden,

Die van Syrië sultan was,

En was geheten Arethas,

En hij had aan zijn schacht

Een witte vaan en daarin gewrocht,

Een leeuw van goud stond.

Een karbonkel duur en goed,

Was op zijn helm gezet.

Hij is de eerste man die belette,

Alexander met de speer.

De koning zette zich te verweer.

Arethas brak zijn schacht;

Maar Alexander reed met kracht,

Hem de beukelaar in twee,

Op de zegel min of meer,

Die van goud was goed helder.

De schacht ging erin voor waar,

Door dat wapen ter harte toe.

Arethas stortte neder toen.

Dat was die eerste die daar stierf.

De Grieken riepen menigmaal:

ԏns is de zege, ons is de zege!

Ge bent overwonnen, vliedt weg!

Clitus en Tholomeus beide,

Deden uitermate leed,

Die van Perzië en hun scharen.

Tholomeus reed te waren,

Dodone van Parten van boven neer,

Zodat hij niet meer opstond weer.

Clitus deed met zijn speer,

Uitermate groot verweer.

Hem kwam Ardofilon tegemoet.

De een stak de andere hard,

Zodat de schachten in twee sprongen.

Zo zeer ze tezamen drongen,

Dat ze samenstoten met de paarden,

Zodat ze vielen op de aarden.

In onmacht waren ze alle beide.

Men waande dat ze waren verscheiden.

Clitus was de eerste die opsprong,

Met nijd hij dat zwaard uittrok,

En stond op zijn voeten.

Hij sloeg Ardofilon goed hard,

Het hoofd van de buik, als de boude,

Daar hij hem oprichten zou.

Toen kwam de heer van Babylon,

Die heer Macheus, die erg schone,

En goed geraakt was in de mond;

Hij sloeg dood terzelfder stond,

Een Griek die heet Jolas.

Dat zag daar Philotas.

Met een haast kwam hij gestreken,

En wou Jolas wreken;

Maar Macheus hij ontkwam.

Dat was Philotas erg leed.

Maar alle mochten ze niet ontkomen;

Othim sloeg hij in twee de zijden.

Dat was in de linker partij.

Toen kwamen die van Hircanie

En zouden Philotas bang maken,

Met veel ridders op hem gevaren.

Hij nam menigeen dat leven;

Maar bijna was hij er zelf gebleven.

Hem kwam te hulp Antigonus,

Cenos en ook Craterus,

En Permenio, zijn vader,

En dat linker leger allemaal.

Ze braken de Hircanische scharen.

Antigonus versloeg te waren,

Feax met zijn scherpe zwaard.

Craterus deed groot verweer.

Daar vele hoge lieden toezagen,

Zat een ridder op een wagen.

Hij doorsloeg hem helm en hoofd,

En toen hij het hem had gekloofd,

Trok hij hem van de wagen neer.

Nimmer richtte hij zich op weer.

Die hier verslagen was bleef aldus,

Hij was geheten Anfilocus.

Craterus sloeg terzelfder plaats,

Zijn wagenman ter dood mede.

Permenio die in die tijden,

Die van Perzië niet wou vermijden,

Hij doorreed dat leger met kracht.

Twee ridders kwamen met twee schachten,

Die beide spel op hem deden;

Maar het mocht hem niet schaden.

Ysamnes was de ene geheten,

En een koning zoon vermetel.

Dimus was van de andere de naam.

Maar hij achtte ze niets,

Zowat ze hem mogen doen.

Een andere ridder was gevlogen,

Van de Grieken, heet Orestes,

Die op een rots geklommen is,

Die voer hij te troosten en meteen

Heeft hij Ysamnes gezien.

Door de borst stak hij hem gelijk,

Zodat hij viel neer in dat zand.

Orestes die weg was gevlogen,

Deed de wapens aan toen,

En meteen trok hij zijn zwaard.

Dimus sloeg hij ter vaart,

Zijn arm af, dat was waar,

En reed hem geheel te stukken daar.

Agilone versloeg hij mede,

En Elame terzelfder stede,

Cirifon ook mede daarna,

Van het land van Arabi.

Aldus vocht men aan de linkerzijde,

En de strijd was erg stevig.

Maar aan de rechterzijde vocht,

Emenidus met grote kracht.

Hij sloeg met zijn zwaard,

Daar hij menigeen mee deerde,

En stak ook met spiesen.

Die hij raakte, hij kon het genieten.

Met het zwaard zo sloeg hij,

Dyaspen, een ridder hij,

Eudochiun hij mede schoot,

Met een spies morsdood.

Hij sloeg menigeen ter neder,

En reed door en kwam weder.

Nichanor deed wonder groot.

Hij sloeg menigeen dood,

En maakte die plaats rood van bloed.

Meteen kwam Eclimus hem tegemoet,

Een jonge edelman met een schacht,

Schoon en edel van geslacht,

Want hij was van Cyrus geboren.

Hij reed op Nichanor van voren,

En hij stak hem op dat schild,

Die hij op de zijde hield;

Maar hij mocht hem niet deren.

Nichanor zette zich te verweren,

En stak hem toen erg snel,

Met de speer door het vizier,

Door de neus in beide ogen.

Eclimus kon het niet gedogen,

Hij viel neer van het paard,

Van voren geheel blind op de aarde.

Die prins van Ninive,

Hij deed veel Grieken pijn

Hij vocht hard aan Darius zijde,

En maakte vele Grieken bedroefd.

Negusar zegt men dat hij heet.

Hij schoot menige scherpe spies.

Ook kon hij vechten met het zwaard,

Met een strijdbijl sloeg hij hard,

Nu vocht hij met het geschut,

Nu met een bijl, gelijk de Schotten.

Helm had hij geschoten door;

Dorilas had een kwaad uur,

Die had hij met het zwaard gedood.

Armogenes had het hoofd rood,

Hij was geslagen met die bijl.

Deze drie hadden weinig gemak,

En alle drie zo waren het Grieken;

Ze durfden hun wonden niet te bedoeken.

Philotas zag daar Negusar,

De tegen die Grieken was gespaard;

Hij trok zijn zwaard en voer dichterbij.

Ik zal u zeggen voor waar,

Dat een pyroop duur en goed,

Op Negusar’s helm stond.

Philotas sloeg hem van boven,

Helm en steen heeft hij gekloven.

Nochtans de bedekking weerstond,

Die slag, omdat ze was zo goed.

Toch bekocht hij zeer de slag

Dat zwaard was van goede snede,

De linkerhand verloor hij gelijk,

Toen hij de slag waande te ontvangen.

Negusar had weinig gemak,

Nochtans verhief hij zijn bijl,

En zou wreken de slag.

Maar Amictus het zag,

En bood zijn schild daartegen,

Anders was Philotas dood gebleven;

Want die bijl voer in het schild,

Dat Amictus voor hem hield,

Tot het middenin.

Philotas peinsde om zijn gewin:

Daar hij die bijl uittrekken zou,

Sloeg hij Negusar, als de boude,

Gelijk af de rechterhand,

Dat het neer viel op het zand.

Van rouw komt vaak kracht.

Negusar heeft zich bedacht,

Dat hij onnut is in oorlog.

Hij stond op een wagen hoog,

En wierp hem tegemoet,

Recht voor Iolas voet.

Iolas voer op hem ter neder,

En eer hij mocht opkomen weder,

Was hij doorschoten en zijn hengst.

Negusar ook, zoals het hem wel scheen,

Was doorschoten met spiesen.

Dus moest hij de dood genieten.

Al nu was daar zo gevochten,

Zodat veel lieden het bekochten,

En ze waren soms wel moede.

Dat gras was bedekt met bloede,

De doden bedekten de aarde.

Aan beiden zijden had met zwaarden,

Menig man die dood gekozen;

Maar de Perzen hadden verloren,

Veel meer lieden dan de Grieken.

Zodat de lucht begon te rieken,

En die van Perzië zijn vermoeid,

Zodat dat strijden hen vermoeit.

Nochtans zo was die schaar klein

Van die Grieken algemeen;

Maar hun koenheid en hun verweer,

Was veel beter dan Darius leger.

De Perzen begonnen te vlieden.

Alexander heeft dat gezien,

En sloeg daarachter als de koene,

Die alle ding bestond te doen,

Met een schaar van lieden te voet,

Die hem goed bijstonden.

Beide, door ridders en door paarden,

En door schutters en door zwaarden,

Zocht hij konings Darius wagen,

Want hij hem graag had verslagen.

Darius broeder Oxateus,

Zag Alexander komen aldus.

Hij zette een schaar te verweer,

Voor zijn broeder tegen zijn heer.

Daar was rouw en handgeklap,

Het riep daar ‘O wee! o ach!

Aan beide zijden menig man,

Die ik alle niet noemen kan.

Maar de Perzen hadden al,

Van de strijd het ongeval.

Sommige hadden ze die storten in twee,

En doorschoten waren er meer,

Sommige met kolven geslagen dood.

Ze lagen van het bloedrood;

De ene sloeg met alle leden,

En sommige hadden die pijn geleden,

Een ridder stond aan Darius zijde,

Die bekend was erg wijd,

En had witte wapens aan.

Van Damiette was die man,

Zijn naam was Soroas.

Men zegt dat hij de verstandigste was,

Van sterren in Egypte land,

Die men in die tijden vond.

Zo welke dingen zouden geschieden,

Dat kon hij in de sterren zien;

Hij wist wel in ware zaken,

Welke tijd dat het koren zou raken,

Of welke tijd het duur zou zijn.

Hij zag ook in de sterren schijn,

Wanneer zo de sneeuw kwam,

En wat de wind maakt zo gram,

En welke natuur de lente,

Doet groen en liefelijk zijn.

De dauw natuur wist hij gereed,

En waarbij de zomer is zo heet,

Bij welke naturen de wijngaard,

In de herfst zijn rijpheid baart.

Ook wist hij wel ter kuur,

Hoe die herfst heeft droge natuur.

Noch wist hij wonderlijk

Hij kende de hemel

En ook de vier elementen,

En al de sterren van het firmament.

De zeven hemels kende hij wel,

En wist beter dan iemand anders,

Bij welke naturen en bij welke dingen,

Dat ze tegen het achterste dringen:

De hemel, daar de sterren in staan,

Doet ze met hem westwaarts gaan;

Nochtans wil hun vaart,

Altijd ten oosten waart;

Hij wist wel hoe menige graad,

De hemel van de aarde staat.

De zodiacs kende hij wel,

En wist beter dan iemand anders,

Waarbij ook twaalf tekens staan,

Daar de planeten onder gaan.

De sterren die hierboven gaan,

Die we zien in hun tijden,

En die ook onder ons staan,

Die nooit een man zag, zonder waan,

Al hun gang en hun naturen,

Wist hij erg goed ter kuren.

Al die uren kon hij zien,

En wat erin zou geschieden.

Dat ik u vertel, dat is klein;

Maar hij kende het algemeen,

Zowat zo aan de hemel staat,

Kort en lang, goed en kwaad.

Soroas had het voorzien,

Dat hem zou geschieden,

Dat hij immer zou sterven,

En de betere dood verwerven,

In de strijd die men daar vocht.

Dus was hij erg goed bedacht,

Want die sterren zonder waan,

Lieten het hem erg goed verstaan.

Hij begeerde dat hem Alexander,

Zou doden en geen ander,

Want het dacht hem te wezen eer,

Stierf hij van al zulke heer.

Hij begeerde zeer de dood,

En daar de strijd was erg groot,

Kwam hij hem naast hem op een wagen

En bracht menige spies gedragen.

Hij schoot de koning op het schild,

Dat hij voor de wagen hield.

Hij schoot op hem menige spies;

En dat vergenoegde hem niet,

Hij sprak hem aan ook aldus:

‘Ja, was Neptanabus,

Uw vader en niemand anders,

Dat weet men voor waarheid wel,

En hij won u schandelijk,

U bent een bastaard zekerlijk.

Wat slaat u aldus zonder verweer,

Dat zwakste volk van het leger?

Kom hier, als u bent zo koen,

Dat u het durft bestaan te doen.

Ik ben een ridder koen en goed,

Ik ben van zeven kunsten bekend,

Ik ben de beste astronoom,

Die nooit een in land was gezien.

Toen Alexander dat heeft gehoord,

Hij vertoornde zich niet om dit woord,

Maar hem verwonderde dat zulk een heer

De dood begeerde alzo zeer.

Goedig zo antwoordde hij:

’Ach arme, wat is het dat ik zie?

Lieve vriend, laat uw taal.

Waarom wil u breken de edele zaal,

Daar de wijsheid binnen is?

Dus wees zeker en gewis,

Dat mijn zwaard nimmermeer snijdt,

Uw hersens daar zo veel toe gaat.

U bent in de wereld goed.

Welk groot leed is het dat u doet,

De hel heeft aldus verkoren,

Daar alle wijsheid in is verloren?

Aldus sprak hij; maar Soroas,

Die immer in de wil was

Dat hij van hem sterven wou,

Sprong van de wagen als de boude,

En sloeg de koning in zijn dij.

Een weinig vergramde hij,

Maar hij liet de ridder staan,

Want hij hem niet wilde slaan.

Dus bedwong hij zijn gemoed.

Maar Meleager, die bij hem stond,

Sloeg hem af beide zijn benen.

Toen viel daar de beste een,

Onder de voeten in dat gras,

Dat erg grote schade was.

Toen Soroas dus was verslagen,

Vloog daar menige koene koningszoon,

En de scharen werden verstoord.

De Grieken voeren voort,

En al de vrees van de strijd,

Kwam aan koning Daris zijde.

Al is Daris sterk en koen,

Welke raad stond hem nochtans te doen?

Hij mag niet zonder waan

Zonder hulp die pijn bestaan,

En hij zag van al de heren,

Tot hem niemand weerkeren.

Ook zag hij wel wat de Grieken deden:

Berg en dal al over bedekken

Met het bloed, ja hij zag

Tussen de paarden aldaar hij lag,

Zijn wagenvoerder zonder hoofd.

Hij was in twijfel, dus geloof het,

Of hij hem wou laten vangen,

Of sterven of de vlucht bestaan.

Toen hij dus in twijfel was,

Schoot een spies Perdicas,

En raakte hem in het hoofd.

Toen werd hij alzo verdoofd,

Dat hij ter aarde neer tuimelde,

En de rijke wagen ruimde.

Hij zette zich nimmer ter verweer,

Hij maakte hem vast uit het leger.

Daar mocht men een koning zien,

Erg onedel vlieden,

Die tevoren wel zeer vocht,

Met woorden, zonder andere kracht,

En maakte hem zo boud.

Hij vloog met al zijn geweld,

Al te voet met een vaart,

Totdat hem zond een paard,

Een ridder, die heet Ausoen.

Ter vlucht begon hij hem te doen,

Daar hij wist die Eufraat.

Hij voer heen zijn straat,

Te Babylonië in die stede.

Hem volgde menige prins mede.

Macheus hoorde dat nieuws,

Dat Darius ontkomen was,

En hij hem had gedaan ter vlucht.

Ten minste had hij grote vrees,

Die tevoren zonder waan,

Menige koenheid had gedaan,

En ook nog met zijn kracht,

Tegen de Grieken zeer vocht.

Hij ging vlieden alles dat hij mocht,

En al dat leger dat hij bracht,

Ridders, knapen en baronnen,

Schaamden hen niet ter vlucht te doen.

En het is recht en natuur,

Als het hoofd heeft kwaad avontuur,

Dat al de leden zijn te ongemak.

Zoals de herder is onder dat braken,

Dan zijn de schapen verbeten gelijk.

Hierbij mag men wel verstaan,

Toen hun heer was gevlogen,

Moesten zij het ook mede doen.

Toen sloeg men ze dood vanachter,

Ze mochten zich niet wachten.

Die niet wou voor zijn land,

Zich verweren tegen zijn vijand,

Die moesten al vluchtende het lijf verliezen,

En een schandelijke dood verkiezen.

Nu zijn de Grieken alle moede.

Ze veegden hun zwaard van het bloed,

En Alexander hij gebood,

Dat men niemand slaat dood.

Hij zei ze tot roof te vangen,

En ook tot de schat te gaan,

En beladen hen met goud.

Het was in een donker woud,

Daar de kamelen met de bulten,

En daartoe erg veel muilezels,

Stonden geladen met de schat.

Alexander hij wist al dat,

En voer aldaar met een spoed,

En verdeelde gelijk dat goed.

Men verlootte paarden en wagens,

Alzo veel al ze mochten dragen.

Daar werd zat die vrekkige man.

Men vult de zakken met wat men kan;

Ze wierpen er in alles dat ze vonden,

Zo vol waren ze, men kon ze niet binden.

Nochtans dat ze zo moede waren,

En mochten zij het niet ontberen,

Ze vulden hun kousen en hun broeken,

Hun boezemspleten en de doeken.

Zo veel hadden zij geladen,

Ze konden het niet dragen nog besteden.

Daarna gingen die ellendige,

Verkrachten de schone wijven,

Die gekomen waren met het leger.

Ze mochten het wel doen zonder verweer.

Broches en gouden ringen,

Haakwerk en allerhande dingen,

Dat die vrouwen schoon maakt,

Alles hebben zij het tot hen gemaakt.

Nochtans door al dat dit geschiedde,

Allemaal Darius manschappen,

Moeder, zuster en wijf,

Kinderen, knapen en dienstmeisjes,

Bleven allen in hun eer.

Al dat goed, min of meer,

Vergulde wagens en sierlijkheid,

Bleef hen al en zo gereed,

Waren ze gevoerd in gevangenschap,

In de Griekse paviljoenen.

Darius moeder deed hij zulke eer,

Alsof het zijn moeder was of meer.

Zuster noemde hij Darius vrouw,

En zijn zuster noemde hij jonkvrouw;

Darius kind hield hij als zoon;

Dit was hij altijd gewoon.

Dat kind was van zeven jaren.

Zo goedertieren was hij te waren,

En zo hoffelijk in zijn jeugd.

Was hij gebleven in de deugd,

Zo weet ik in mijn gedachte,

Zaken die men hem uitlachen mocht,

Als aan een heiden man.

Maar toen hij die rijkheid won,

Beide, van Perzen en van Meden,

En van al de rijke steden,

Toen veranderde zijn hoffelijke zin.

De weelderigheid en het grote gewin,

Deden hem dorpsheid verkiezen,

En zijn hoffelijkheid verliezen.

Rijkheid en het avontuur,

Deden veranderen zijn natuur.

Omdat die eerder zijn vijanden,

Zo hoffelijk had in zijn handen,

Hij werd daarna voor zijn vrienden,

Die alle deugden verdienden,

Zo wreed dat hij ze sloeg ter dood.

Dat was een misdaad groot.

Hij waande dat alles was goed,

Wat zo hem stond in zijn gemoed.

Daarbij zei hij al openbaar,

Dat Jupiter zijn vader waar,

En zei dat men het geloven zou.

Dat deed rijkheid van het goud.

Hij had vlaag van de wens;

Hem verdroot dat hij was mens;

Nochtans dat hij de hoogste was,

Daar men ooit van in boeken van las.

Hierbinnen riep hij Permenioen,

En gebood hem te doen,

Dat hij te Damascus zou varen,

Om de schat met zijn scharen,

Die daar Darius had gebracht.

Maar de sultan had gedacht,

Daar tevoren dat hij die stede,

En ook al de schat daarmede,

Alexander opgeven zou.

Daarom trok hij als de boude,

Met zijn volk uit de stede,

Omdat hij waande daarmee,

Alexander succes te wensen

En zijn legerkracht te verweren;

Daar er zo menig duizend bleef,

Dat nooit een man het getal beschreef.

Eer hij hem ooit bekennen deed,

Was hij daar verslagen mede.

Dus was gehaald in de stad,

Al zonder verweer de hele schat.

Dit is alleen de troost,

Die Darius droevig hart verloste,

Van alle schade die hij nam,

Toen hem dat nieuws kwam,

Dat de verrader dood was,

En verslagen in de eerste schaar,

De valse sultan van Damascus.

Voorwaarts meer zo werd hij ras,

En prees zeer het avontuur,

Dat zo soms ter kuur,

De kwade zijn kwaadheid beloont,

En dat ze niemand verschoont.

Aldus vergat hij zijn rouw,

Om de sultans ontrouw,

Al was hem zulke schade geschied.

Er is niets zo kwaad, er deugt toch iets.

Alexander had begraven,

Die heren met grote have,

Die in de strijd waren verslagen;

(Dit wou hij te allen stonden plegen,

Dat hij ze begroef naar hun waarden.)

Binnen acht dagen bracht men ze ter aarde;

En hij voerde dat leger voort,

Tot Saiet, ter oude poort.

Phoenicie noemen het de landslieden.

Hij bedwong ze al zonder winst

Zodat ze hem waren onderdaan;

Dus wou hij er geen slaan.

Toen Saiet was gegaan in de hand,

En Phoenicie (Fenicië) en al dat land,

Toen zond de koning boden voort,

Tot Tyre in de goede poort,

Daar Appollonis in was heer

Geweldig en met groter eer.

Hij ontbood hem of ze wilden,

Dat ze zich beraden zouden,

Of ze hem wilden ontvangen,

Of met strijd weerstaan.

Onwaardig hadden ze de boden;

Daarom deden ze hen doden.

Zodat hoorde het Macedo;

Hij was ter oorlog wel vrolijk,

Maar zeer rouwde hem de lieden;

Hij peinsde dat ze om geen winst,

Tegen hem mochten verzoenen.

Hij liet de poort van Cydonia,

En voer voort te Tyre waart.

De poorters vond hij onvervaard,

En gevestigd met een muur,

Met torens en begraven ter kuur,

En menige man staande ten tinne.

Blijde was hij in zijn zin,

Dat hij daar bevechten zou zege;

Dus was hij zeker allerwegen.

Hij bezag de poort van nabij.

Daar stond menige koningskind vrij,

Goed gewapend naar hun manier,

En menige toren sterk en duur.

Verhard waren de kantelen

Tegen steenwerpers en katapult.

Daar stelde men menige stenen muur.

Die van binnen behingen snel,

De muren met planken en met schilden,

Die de worpen wel tegenhielden.

Met slingers streed men veel daar,

En met bogen, dat was waar.

Zo lang vocht men voor die stede,

Zodat men daar menigeen sterven deed.

Nochtans mocht men het niet winnen,

Zo’n groot verweer was van binnen.

Want ze deden het verweer zo groot,

Zodat ze duizend heren sloegen dood.

Die stad stond bij de zee;

Daar deed men de lieden pijn,

Met schepen daar men mede vocht,

Op die poort met groter kracht,

En te land vocht men mede,

Te paard en te voet op die stede,

Beide, bij dag en bij nacht,

En men brak de muur met kracht.

Al dat volk sloeg men dood,

Jong en oud, klein en groot,

Geen genade wou men plegen,

Want ze de boden hadden verslagen.

Hierom liet de koning verslaan,

Alles dat men daar mocht begaan,

Uitgezonderd die in kerken vlogen,

Wou hij geen kwaad doen.

Daar was erg groot gekraak,

Toen men die edele stede ontstak,

Onder wind met Grieks vuur.

De brand was groot en onguur.

Die vrouwen riepen luid met wenen,

Het verbrande al, groot en klein.

Maar Appolonis hij ontkwam,

Toen al het volk de dood ontving.

Daar was de dood velerhande:

Soms liepen ze in de brand,

Al ze wilden ontkomen de slagen,

Soms ze ook dat vuur ontzagen,

En lieten hen met zwaarden slaan.

Die dit ook beide wilden ontgaan,

Ze lieten hen vallen in de zee.

Dus was daar menigeen veel wee.

Soms bleven ze onder de muren.

Dus was de dood van vele manieren.

Ook waren er veel in ware dingen,

Die hen ook met strikken hingen.

Sommige waren er ook van die,

Die altijd niet wilden vlieden,

Want het dacht hen te wezen schande.

Ze wilden door de eer van dat land,

Verwerende hand hun lijf verliezen,

En een eerlijk einde kiezen.

Men sloeg ze dood en ze sloegen,

Dit dacht hen aller best te voegen.

Het dacht me te zijn de mooiste dood,

Omdat ze hadden eer veel en groot.

Aldus was die edele poort,

Tyre geheel verstoord.

Dus is geslecht menige toren

Die weleer maakte Agenor,

En Tyre eerst die naam gaf.

We vinden wel geschreven daaraf,

Dat te Tyre in die goede poort,

Eerste Griekse letters waren gehoord;

Omdat Agenor had een zoon,

Heet Cadmus, dat was diegene,

Die Griekse letters eerst versierde,

Daar hij de wereld mee versierde.

Dit weet men wel dat het waar is.

En de profeet Mozes,

Hij vond Hebreeuwse letters het eerst;

Dus was de wijsheid vermeerderd.

Carmentis, een maagd fijn,

Vond de eerste letters in Latijn.

Tevoren, eer Tyre was gemaakt,

Zo was het volk al onvolmaakt,

En zo weinig van verstandige lieden:

Wou iemand iets anders ontbieden,

Wilde hij een paard, hij tekende een paard,

En zond het ook dan ter vaart;

Wou hij iets anders, hij beschreef het dergelijk.

Aldus was de zede in aardrijk.

Nu is Tyre vernield,

Het volk verslagen, het goed verteerd.

Tevoren kon nooit iemand het winnen.

Nu doe ik u de waarheid kennen,

Dat het zo is gevestigd weer,

Al was het geworpen neder,

En het heet het Surs heden ten dage,

Dat is altijd geen sage.

Al was het heidens toentertijd,

Het is christelijk geworden sinds.

Daar deed sinds wel grote staat

Die edele markies van Monfraet,

En de heren van Tabarie.

Dat ze God gebenedijde!

Ze schoffeerden ook Saladin,

En ook zijn gezellen.

Toen Tyre dus was verstoord,

Toen voer Alexander voort,

Haastig tot Jeruzalem,

Dat eerst heette Salem.

Noach’ s zoon, Sem de rijke,

De eerste koning van aardrijk,

En ook de eerste priester mede,

Leest men dat hij het eerst maken deed.

Salem noemde hij het en woonde daar,

Menige dag en menig jaar.

Melchisedech heette het ook mede,

En alle koningen van de stede,

Noemde het lange tijd naar hem.

En sinds heet het Jeruzalem,

De koning David toe hij het won,

Op dat volk van Kanaän.

Nu heeft Alexander gebracht,

Groot leger al daar en heeft gedacht,

Dat hij de poort zal ontsteken,

En dan onze Heers kerk breken,

Daar de Joden zesenveertig jaar,

Over wrochten, dat is waar,

Eer ze het mochten vervolmaken.

Dit leest men in ware zaken.

Toen hij was in die gedachte,

En hij de poort met krachten zocht,

Kwam de patriarch voort,

Die woonde in de heilige poort,

Met alle priesters die daar waren,

In diergelijke, in die gebaren,

Dat Alexander onze Heer,

Gekleed zag, min of meer,

Dan als een bisschop is gekleed,

Alzo zoals het in he eerste boek staat,

Dat Alexander daar hij lag,

Onze Heers figuur zag,

755 Over twee jaer hier te voren,

Eer hi Teben dede te storen.

Ten eersten dattien Macedo,

Sach, was hi haerde vro,

Ende bete neder up die aerde,

760 Ootmoedelike van sinen paerde.

Over sine knie hi neder seech,

Ende mettien hoofde hi hem neech.

Daer en was ridder noch baroen,

Hi en moeste ooc also doen.

765 Dien ridders wonderde uter maten,

Dat hi hem woude so ghematen,

Wanti was van hoghen sede.

Si vraechden hem, waerom hijt dede?

Hi seide ‘Dese hevet mi ghegheven,

770 Al mine macht ende mijn leven,

Die mi ooc mede gheven sal,

Onder mi die werelt al.’

Hi liet al tfolc buten die stede,

Sonder al luttel, die hi dede,

775 Met hem varen in die poort.

Hi mercte al wat daer behoort,

Ende hoemen dare diende gode.

Hi offerde na die ghebode,

Dat hem die patriaerke seide,

780 Selver, gout ende chierheide,

Ende gafse van allen chense vri.

Dese doocht die dede hi,

Den Joden dore onsen here.

Daeran dedi gode grote ere.

785 Si bleven ooc ghevrijet aldus,

Toter tijt, dat die here Antiocus,

Die ooc Epiphanes hiet,

Den Joden dede groot verdriet.

Dat es bi anderhalf hondert jaer;

790 Dit weet men wale dat es waer.

Doe ghinc verre die niemare,

Dat ment doe seide al openbare,

Int gheberchte van Caspi,

Die leghen int lant van Endi.

795 Daer was dat volc van Israhel,

Dat diende gode wilen wel,

Van Salmanassare verdreven,

Die coninc was al sijn leven,

Int lant van Asiria.

800 Hi hadde verre ende na,

Tfolc van Israhel ghevaen,

Ende hadt in dit lant ghedaen,

Dat met beerghen was besloten.

Daer waren si met haren roten,

805 Si en mochten uut maer tenen gate.

Doe si hoorden van derre bate,

Die Alexander den Joden dede,

Doe sinden si ooc boden mede,

Tote Alexandere, die bem baden,

810 Dat hi hem dede ghenaden,

Ende hise dade uten prisoene,

Want si hoorden ten joetscen doene.

Alexander hi dede doe vraghen,

Wie si waren ende wies si plaghen.

815 Doe seidemen weder ghereit,

Dat se dor haer grote quaetheit,

Onse here plaghen liet,

Want si up gode en achten niet;

Diese ute alre pinen brochte.

820 Bedi becochten sijt dus onsochte.

Bedi voer Alexander al daer.

Ic segghe u dat al over waer,

Dat hi dat gat vermuren dede.

Doe docht hem grote pijnlichede,

825 Want dat gat was haerde wijt.

Hi bat gode ter selver tijt,

Of hi die israhelsce roten,

Daerinne woude hebben besloten,

Dat hi die beerghe bi siere ghenade,

830 Tegader beide comen dade.

God ghehoorde sijn ghebede,

Want hi dat gat verhelen dede.

Daer sijn si binnen noch ghevaen,

Tiene gheslachten sonder waen,

835 Ende een half ooc daer mede.

Ocht onse here so vele dede,

Door enen heidinen man,

So segghic dat hi soude dan,

Doen dore eens Kerstijns bede,

840 Vele meer wonderlichede.

Drie hondert jaer dertich ende een,

Dat en es loghene engheen,

Drouch Alexander crone te voren,

Eer Jhesus Christus waert gheboren.

845 Daeromme eest also ghesciet,

Dat hi gode en kende niet.

Van Jherusalem ghereide sine vaert,

Alexander te Gazen waert,

Daer wilen Samson was beseten,

850 Van meneghen Philistee vermeten.

Men leest dat hi die poorten nam,

Ende up enen berch ooc clam.

Het was een vercoren stede;

So ghetrouwe was soe mede,

855 Darise, haren eersten here,

Dat si om min no om mere,

Enwouden Alexander ontfaen,

Ende gheloveden sonder waen,

Dat si dore hare ghetrouwechede,

860 Behouden souden hare stede.

Hi beleide die poorte al omme,

Met ere haerde groter somme,

Ende street daer met groten nide.

Men sloegher vele an elke side.

865 Mettien dat men street aldus,

Quam een van binnen, hiet Becus,

Ende waende den coninc doot slaen.

Hi quam rechte of hi ghevaen,

Hem den coninc woude gheven,

870 Ende uter poort ware verdreven.

Doe hi den coninc bi was comen,

Woudi hem tlijf hebben ghenomen.

Bindien scilde hilt hi tswaert,

Ende reet ten coninc waert,

875 Met crachte sloech hi hem upt hooft.

Hi hadden doot, des ghelooft,

Maer daventure weder stoet,

Die hem dicke badde ghehoet.

Bedi en haddi niet die macht,

880 Datti den slach hadde volbracht.

Alexander sloech te hant,

Becuse af die rechter hant.

Des hadde Becus groten toren,

Alse hi die hant hadde verloren.

885 Metter ander stac hi den here,

In die luchter scoudere sere.

Ende doe waert die coninc ghewont,

Met enen steen ter selver stont,

In die scene van den bene.

890 Daeromme gaf hi haerde clene.

Becuse sloechi sonder waen,

Ende dede dat hi hadde bestaen:

Hi dorbrac die staerke scaren.

Die ghene, die in die stede waren,

895 Gaven up die goede stede,

Behouden lijf ende lede.

Doe Alexander, die blide man,

Die stat van Gazen aldus wan,

Setti sine cure daerin,

900 Sulke alsi vant in sinen sin.

Doe voer hi te Egypten waert.

Al dat lant was so vervaert

Van den staerken griexen here,

Dat si up gaven sonder were,

905 Altenen gader haer conincrike.

Doe deet di coninc cortelike,

Na sinen wille besetten algader,

Want hi seide het was, sijns vader,

Bedi waert sijn van rechter ure,

910 Ende hi besetter in sine cure.

Daer vant hi een scone beelde,

Ghemaect na den edelen heelde,

Neptanabuse, sinen vader,

Van brunen maerbersteen algader.

915 Doe hi wiste, wies beelde twas,

Verhoghede hi sere das;

Hi cusset ende hi helset mede.

Ooc sprac hi ter selver stede:

‘Vader, du bes mi willecome,

920 Wient si scade ofte vrome.

Daer dedi maken ene stede,

Die hi Alexandrien heten dede.

Daer groef hi den prophete ons heren,

Jeremien met groter eren.

925 Sider dat hine graven dede,

En quam serpent engheen in die stede.

Daer hadder te voren so vele ghewesen,

Dat nieman cume en conste ghenesen.

Mettien reet hi sine vaert,

930 Met haesten te Lybien waert,

Dat een wonderlijc lant es.

Sijt des seker ende ghewes:

Het es so heet bi naturen,

Datter niemen en mach gheduren,

935 Ende het leghet in Affrike,

Int westeinde van eertrike.

Lybien dat es een arem lant,

Gras no coren wast int sant.

Daer es menich staerk woorm.

940 Welctijt dat es een stoorm,

So vlieghet tlant in die ghebare,

Ocht in die wilde see ware.

Daer en vallet dau no reen,

Rijm no snee altoos engheen.

945 Daer en es beke, noch riviere,

Noch water in neghere maniere,

Sonder een fonteine, dat es waer.

Ne maer een bosch es aldaer;

Ander boom, verre no na,

950 So en es int lant van Libia.

In den bosch es ene kerke,

Van haerde dieren ghewerke,

Daer Jupiters beelde in staet.

Die coninc vant in sinen raet,

955 Dat hire woude doen sine ghebede,

Ende bidden hem dat hi hem sede,

Wie sijn gherechte vader ware,

Want hi en wistes niet openbare.

Ooc woudi weten sonder waen,

960 Hoet hem in stride soude vergaen.

Hi seinde sine boden te voren,

Die hi uut hadde vercoren,

Enten pape groot goet te waren.

Selve quam hi na ghevaren,

965 Met ere mateliker scaren,

Die staercste, die int here waren.

Teerst dat si voeren binden sande

Ende si waren buten eylande,

Braken die baren also hoghe,

970 Vanden sande, al waest droghe,

Alse ocht ware in die gherume see.

Daer hadde menich vele wee,

Die versmoorden inden sande.

Si en vonden in den lande,

975 Noch voetspor, noch enich lant,

Noch gras, noch beemt, els niet dan sant.

Viere daghe ende viere nachte,

Reet die coninc dus onsachte,

Eer hi Amons busch vernam,

980 Ende in Jupiters kerke quam,

Daer hi van der fonteinen dranc,

Daer af te tellene es haerde lanc.

Soe es lau ter sonnen upganghe.

Dat duurt daer also langhe,

985 Toten middaghe; dan es soe so cout,

Dat ghijs cume gheloven sout.

So welken tijt die sonne es neder,

So es soe lau woorden weder.

So heet es soe up die minnacht,

990 Dat wallet van groter cracht.

So et naerre den daghe gaet,

So soe meer coelheit ontfaet.

Dit es een wonderlike nature.

Het waert den Grieken sere te sure,

995 Eer si dronken vander fonteine,

Die claer was ende haerde reine.

Als Alexander hade ghedronken,

Ende sijn hette was ghesonken,

Ghinc hi in den monster staen,

1000 Voor Jupiters ghebeelde saen.

Die afgod seide al openbare,

Dat Jupiter sijn vader ware.

Maer die duvel can wel lieghen,

Alse hi den minsche wille bedrieghen;

1005 Hi seide dat hi in ghenen strijt,

Sterven soude in eneghen tijt.

Hieromme was die coninc blide,

Ende keerde weder over side,

Mettien selven, die ontfaren,

1010 Uten heten lande waren.

Want daer versmoorde menich man.

Te Damiette quam hi an.

Hi hadde ghere van Libia,

Te vaerne in Etiopia,

1015 Dat es der swarter more lant,

Ende danen woudi altehant,

Varen in Mennoens conincrike,

Dat es toostinde van eertrike.

Maer hem quam een niemare,

1020 Dattie coninc Daris ware,

Anderwerf ghereet te wighe,

Met groten ghere ende met prighe.

Dus moet sijn wille bliven al,

Eist dat hi prijs bejaghen sal.

1025 Hier binnen dat Alexander wan,

Saiette, Tiren ende al haer man,

Jherusalem ende Gasa mede,

Ende in Egypten meneghe stede,

Hondert dusent bi ghetale,

1030 Ghevest uter maten wale,

Doe ghereide Daris echt sijn here,

Want hi hem woude doen ter were,

Al durenture sijn conincrike.

Al dat volc van eertrike,

1035 Dochte ten here te gader comen.

Dat ghetal en canic niet ghenomen,

Bedi, dat secht mi mijn waen,

Die sterren, die an dien hemel staen,

Waren te tellene also goet.

1040 Si scaemdens hem in haren moet,

Dat there ere verwonnen was.

Ooc hadden si achtinghe das,

Dat si souden vechten seghe.

Alle de liede vloen enweghe,

1045 Ridders, doorpers ende baroene,

Knapen ende serianten coene.

Men liet die lande woeste bliven,

Beide van knapen ende van wiven.

Men spien die ossen in die waghen,

1050 Die die wapen souden draghen.

Up buffele quam tfolc ghevaren,

Ende ooc up kemele te waren,

Up dromedaers ende olifante,

Quamen die ridders ende seriante.

1055 Die olifante droeghen castele,

Ende daer stoeden up cantele.

Si ghinghen in dier ghebare,

Alse ocht een maisiere ware.

Ende ridders waerre binnen,

1060 Wel ghewapent toten tinnen.

Cerces, die machtighe man,

Die wilen tlant van Grieken wan,

Enten berch van Cisia,

Die der see was haerde na,

1065 Slichten dede in die see,

Ende noch dedi wonders mee:

Doe hi van der see die helt,

Ghevult hadde met ghewelt,

Daerna dedi haerde saen,

1070 Met scepen dander helt overslaen:

Dore al dat hem dit ghesciede,

Nochtan hadde Daris meere liede.

Menelaus ooc van Grieken,

Die wilen Troien dede smieken,

1075 Ende sijn broeder Agamemnoen,

Aiax ende menich coene baroen,

Doe si in een eylant laghen,

Dat Aulis hetet nu bi daghen,

Ende tote hem quamen ghelopen,

1080 Al die liede van Europen -,

So vele volx hadden si te waren,

Alsi ten scepen souden varen,

Dat sijt ghescepen niet en mochten.

Nochtan leestmen dat si brochten,

1085 So vele scepe, dat dat mere,

Te nauwe was dien sciphere.

Al dat volc, dats groot roem,

Was vergadert, om een hoerdoem,

Te wrekene up Parise van Troien.

1090 Dies mochte dien meneghen vernoien.

Nochtan hadde Daris liede mee,

Dan si daden, dese twee,

Die hier vore ghenoemet waren.

Dies moghen die Grieken hem vervaren.

1095 Doe wonderes uter maten sere,

Alexander, den groten here,

Alsi hoorde die niemare.

Hi waende dat dat volc ware,

Uter eerden al weder comen,

1100 Dien hi dlijf hadde ghenomen,

In dien strijt die leden was,

Alsmen hier te voren las.

Also groot wonder haddi des,

Alse wilen hadde Hercules,

1105 Doe hi Antheus hadde ter neder,

Ende meerre ende staerker up stont weder,

Dan hi was, eer hi neder vel.

Doe Hercules dat wiste wel,

Hief hine boven in die lucht,

1110 Ende sprac ‘Di en helpt gheen vlucht,

En moetstu niet up daerde sterven,

Hier moetstu die doot verwerven.

Hercules slouch een serpent,

Dat menich hoot al omtrent,

1115 Hadde up sinen buke staende.

Alse hise af houwen waende,

Quamer up elken struke viere.

Doe verbernedi met griexen viere,

Bede serpent ende maras,

1120 Daer die grote beeste in was.

Dies hadde wonder Hercules;

Also hadde Alexander des,

Dat Daris anderwerf sulc here,

Jeghen hem brachte ter were.

1125 Maer hi hadde onweert tghetal,

Ende alle vrese ende ongheval.

Bedi voer hi siere strate,

Ende hi voer over die Eufrate,

Ende tgriexe here mede.

1130 Hi vant doorp ende stede,

Al verbrant ende tcoren,

Dat upt tlant stoet scone te voren.

Want Maceus van Babylone,

Die wale gheraect was ende scone,

1135 Hadt al verbrant clene ende groot,

Want Daris hem ontboot.

Dit dedi doen, om dat hi woude,

Dat Alexander keren soude,

Ende met hem tgriexe here,

1140 Alsi die lande sonder lijfnere,

Algader vonden ende sonder broot.

Maer hi en ontsach ghene doot,

Die edele man, die edele here;

Hi peinsde altoos om die ere.

1145 Hi vlooch rechte alse Tygris,

Dat een scone riviere is;

Soe es so snel, dat soe die stene,

Beide groet ende clene,

Met hare drivet in die see.

1150 Hi vlooch ghelijc alse die snee,

Die comt ghevloghen metter vlaghen;

Dit en waren ghene saghen.

Hi sochte Darise sonder waen,

Dat hi hem niet en soude ontgaen,

1155 Int einde van sinen rike;

Dies sneldi hem ghenendelike.

Up die Albene quam hi ghevaren,

Dat een riviere was te waren,

Daer Daris van sinen lieden,

1160 Diene qualike verrieden,

Was sint versleghen doorperlike.

Dat wrac Alexander, die rike.

Recht doe dach ende nacht versciet,

Alsmen die mane up gaen siet;

1165 Ende ooc was soe wale ront.

Doe soe up quam, ter selver stont,

So verloos soe hare lecht.

Anderwaerf so waert soe echt,

Also root alse een bloet.

1170 Lelic dat dat hare stoet.

Alexanders liede al,

Ontsaghen hem van ongheval,

Doe si die mane saghen vervaren.

Het was den daghe bi te waren,

1175 Dat men ten stride varen soude.

Ooc seiden si dat soe hem woude,

Vertoghen tgrote ongheval,

Dat bet achter comen sal.

Hem verkeerde hare moet,

1180 Die ten wapinen waren goet,

Want die herte hem verscoot;

Daer was die vrese haerde groot.

Si riepen alle even sere,

Jeghen Alexandere, den here,

1185 Si seiden dat sijn die scoude waren,

Dattie mane woude vervaren.

Alexander wouden si slaen;

Hem vernoies sonder waen,

Dat si met hem moesten varen.

1190 Si claechden, datti lande waren,

Al verarmet mettien viere.

Lant, bosch ende riviere,

Hadden onweert dat si wouden,

Die werelt met crachte houden,

1195 Ende alre liede heren wesen.

Si bewijstent ooc in desen:

Om dattie mane vertoornet ware,

Dat soe daerom was vervaren,

Ende dat hem die sterren bolghen,

1200 Dat hi cume woude volghen,

Nature ende minschlichede,

Ende hi hem anbeden dede.

Hem rouwet dat si so meneghe vrese,

Ende so meneghe staerke rese,

1205 Dor sinen wille hadden besuert,

Ende hem so dicke gheaventuert.

Mettien ghinc dat volc al uut,

Ende riep al over luut,

Dat si den coninc wouden slaen.

1210 Maer Alexander sonder waen,

Hi en haddes altoos ghenen vaer,

Hi riep die wijste meesters daer,

Diemen hiet astronomiene,

Ende gheboot hem te besiene,

1215 Wat die mane vervaren dede,

Ende wat die gode wouder mede;

Ende wat ooc mochte bedieden,

Dat sijt seiden al den lieden.

Die alre beste astronomien,

1220 Die beste in sterren conde ghesien,

Dat was doude Aristaldes.

Hi antwoorde den volke al des:

‘Ghi liede, laet u claghen staen.

Die sterren moeten dien ganc gaen,

1225 Dien si van beghinsele ghinghen.

Ic segghe u in waren dinghen,

Haren wech ende hare stede,

Ende al dat si bedieden mede,

Si houdent alse hijt gheboot,

1230 Diet al gheboot, clene ende groot,

Ende si en gaen niet uten kere,

Dien hi hem gaf, die grote here.

Maer niet en segghic dat ic weet,

Hoe die grote here heet,

1235 Diet al hevet in sijn ghebot;

Ens Jupiter niet, onse god.

Wat so die here van beghinne,

Hevet versien in sinen sinne,

So weder die see....sal gaen,

1240 So die eerde beven bestaen,

So die sterren hem verdraghen,

Of blixeme achter velde jaghen,

Ochte die donre ons vervaren,

Al dat wetic wel te waren,

1245 Dat al doet die grote here,

Ende daertoe wonders vele mere:

Dau, rijm, haghel ende snee,

Reghen, vorst ende daertoe mee,

Wat so in die lucht ghesciet,

1250 Dat ghevalt, alse hijt ghebiet.

Ic segghe, eertbevinghe ende vloet,

Die cracht ons heren algader doet,

Plaghen van sterren ende groten wint,

Al segghic dat onse here sint.

1255 Al dinghe volghen na sijn ghebot,

Met rechte es hi der naturen god.

Waerbi so de sonne vervaert,

Dat seghic u, hoort harewaert:

Men leest dat seven hemele staen,

1260 Daer die planeten binnen gaen,

Ende elc boven den anderen gaet.

In den nedersten so staet,

Die mane, die nu es vervaren.

Vier hemele bat up te waren,

1265 Steet die sonne, die den dach,

Int eertrike gheven mach.

So die mane meer lichts hevet,

So die sonne meer beghevet,

Ende so weltijt dat soe ontfanghet,

1270 So machmen merken dat soe hanghet,

Vor die sonne ende soe ontfaet,

Ane tlicht, dat van der sonnen slaet.

Alsoe tusscen ons staet enter sonnen,

Eest dat wi iet merken connen,

1275 Wi moghen merken dat soe doet,

Dattie sonne vervaren moet.

Ende dat ghesciet na minen wane,

Altoes in die nuwe mane,

Want en mach anders niet ghescien;

1280 Dit machmen bi naturen sien.

Welctijt dat also ghesciet,

So en eest sonder sake niet.

Coninghe ende ander hoghe liede,

Hebbent becocht, alst ghesciede,

1285 Want si heten sekerlike,

Sonne van al eertrike.

Bedi wildes hem onse here onnen,

Dat si betekent sijn bider sonnen.’

‘Nu hoort’ sprac Aristaldes echt,

1290 ‘Waerbi die mane verliest haer lecht.

Soe en vervaert te ghere stont,

Sonder dat soe es al ront.

Alse die sonne onder gaet,

Entie mane risen bestaet,

1295 So es deerde daertusscen recht;

Dus verliest die mane haer lecht,

So welctijt dat al dus ghesciet,

No min no me, no anders niet.

Hier bi eest, in minen wane,

1300 Dat dus donker es die mane.

Nochtan so en seghic niet,

Dat sonder redene ghesciet.

Ic wilt u prouwen bi clergien,

Ooc so sullen met mi lien,

1305 Die meesters van Egypten lant,

Dien die sterren sijn becant.

Die sonne hoort den Grieken toe,

Ende ic sal u segghen hoe:

Welctijt so die sonne vervaert,

1310 Dat Grieken dan verwonnen waert,

Ende alse dier manen dat ghesciet,

So en salt achter bliven niet,

Die Percen en sullen onder gaen.

Bi reden doe ict u verstaen:

1315 Alse Cyrus van Percen dwanc,

Menich conincrike lanc,

Ende hi woude der maechde lant,

Al bedwinghen metter hant,

Thamaris, die coninghinne,

1320 Die fier was in haren sinne,

Quam doe jeghen hem ter were.

Des avonts sachmen in dat here,

Die mane vervaren, alsoe nu doet.

Des moorghens storte menich sijn bloet,

1325 Ende Cyrus van Percen ooc mede;

Hi bleef daer ter selver stede.

Hier bi laet u claghen staen!

Die seghe es onse sonder waen.’

Al die liede, die dat hoorden,

1330 Gheloofden Aristaldes woorden,

Ende lieten doe haer belghen staen,

Ende sijn ten tenten weder ghegaen.

Ende Alexander dede bi nachte,

Die tenten up breken met crachte.

1335 Ooc voer hi blidelike voren,

Ende sanc dat ment mochte horen

Bi eenre halver milen lanc;

Van joien sanc hi nuwen sanc.

Ic secht u allen over luut:

1340 Die derde bouc gaet hier uut.

Voor twee jaar hier tevoren,

Eer hij Thebe liet verstoren.

Ten eerste dat Macedo,

Het zag was hij erg vrolijk,

En trad neer op de aarde,

Ootmoedig van zijn paard.

Op zijn knieën hij neer zeeg,

En met het hoofd hij hem neeg.

Daar was ridder nog baron,

Hij moest ook alzo doen.

Die ridders verwonderde uitermate,

Dat hij hem wou zo onderwerpen,

Want hij was van hoge zede.

Ze vroegen hem waarom hij het deed?

Hij zei; ‘Deze heeft me gegeven,

Al mijn macht en mijn leven,

Die me ook mede geven zal,

Onder mij de wereld al.’

Hij liet al het volk buiten die stede,

Uitgezonderd een weinig die hij deed,

Met hem varen in die poort.

Hij merkte alles wat daar behoort,

En hoe men daar diende God.

Hij offerde naar dat gebod,

Dat hem de patriarch zei,

Zilver, goud en sierheden,

En gaf ze van alle cijns vrij.

Deze deugd die deed hij,

De Joden door onze Heer.

Daaraan deed hij God grote eer.

Ze bleven ook gevrijwaard aldus,

Tot de tijd dat die heer Antiochius,

Die ook Epiphanes heet,

De Joden deed groot verdriet.

Dat is bij anderhalf honderd jaar;

Dit weet men wel dat is waar.

Toen ging ver dat nieuws,

Dat men het toen zei al openbaar,

In het Kaspische gebergte,

Dat ligt in het land van Indien.

Daar was dat volk van Israël,

Dat diende God wijlen wel,

Van Salmanassar verdreven,

Die koning was al zijn leven,

In het land van Asiria.

Hij had ver en nabij,

Het volk van Israël gevangen,

En had ze in dit land gedaan,

Dat met bergen was omsloten.

Daar waren ze met hun groepen

Ze mochten eruit maar via een gat.

Toen ze hoorden van die baat,

Die Alexander de Joden deed,

Toen zonden ze ook boden mede,

Tot Alexander die hem baden,

Dat hij hen deed genaden,

En hij ze deed uit die gevangenis,

Want ze behoorden tot het Joodse doen.

Alexander hij liet toen vragen,

Wie ze waren en wat ze deden.

Toen zei men hem weer gereed,

Dat ze door hun grote kwaadheid,

Onze Heer plagen liet,

Want ze op God achten niet;

Die ze uit alle pijn bracht.

Daarbij bekochten zij het dus hard

Daarom voer Alexander al daar.

Ik zeg u dat al voor waar,

Dat hij dat gat ommuren deed.

Toen dacht hem grote pijnlijkheden,

Want dat gat was erg wijd.

Hij bad God terzelfder tijd,

Of hij die Israëliets groepen,

Daarin wou hebben besloten,

Zodat hij die berg bij zijn genade,

Tezamen beide komen deed.

God verhoorde zijn gebed,

Want hij dat gat dicht maken deed.

Daar zijn ze binnen nog gevangen,

Tien geslachten zonder waan,

En een half ook daarmee.

Of onze Heer zoveel deed,

Door een heiden man,

Zo zeg ik dat hij dat zou dan,

Doen door een christelijke bede,

Veel meer wonderlijkheden.

Driehonderd jaar dertig en een,

Dat is leugen geen,

Droeg Alexander kroon tevoren,

Eer Jezus Christus werd geboren.

Daarom is het alzo geschied,

Dat hij God kende niet.

Van Jeruzalem bereidde hij zijn vaart,

Alexander te Gaza waart,

Daar wijlen Samson was bezet,

Van menige Filistijn vermetel.

Men leest dat hij de poorten nam,

En op een berg ook klom.

Het was een uitverkoren stede;

Zo getrouw was ze mede,

Darius, hun eerste heer,

Dat ze om min nog of om meer,

Niet wilden Alexander ontvangen,

En geloofden zonder waan,

Dat ze door hun trouwheid,

Behouden zouden hun stede.

Hij belegerde die poort alom,

Met een erg groot getal,

En streed daar met grote nijd.

Men sloeg er veel aan elke zijde.

Meteen dat men streed aldus,

Kwam er een vanbinnen, heet Becus,

En waande de koning dood te slaan.

Hij kwam recht of hij gevangen,

Hem de koning wou geven,

En uit de poort was verdreven.

Toen hij bij de koning was gekomen,

Wou hij hem het lijf hebben genomen.

Binnen dat schild hield hij het zwaard,

En ging te koning waart,

Met kracht sloeg hij hem op het hoofd.

Hij had hem gedood, dus geloof het,

Maar het avontuur weerstond,

Die hem vaak had behoed.

Omdat hij had niet de macht,

Dat hij de slag had volbracht.

Alexander sloeg gelijk,

Becus af de rechterhand.

Dus had Becus grote toorn,

Toen hij de hand had verloren.

Met de andere stak hij de heer,

In de linkerschouder zeer.

En toen werd de koning gewond,

Met een steen terzelfder stond,

In de scheen van het been.

Daarom gaf hij erg weinig.

Becus sloeg hij zonder waan,

En deed wat hij had bestaan:

Hij doorbrak die sterke scharen.

Diegene die in die stede waren,

Gaven op die goede stede,

Behouden lijf en lede.

Toen Alexander, die blijde man,

Die stad van Gaza aldus won,

Zette hij zijn kuur daarin,

Zulke zoals hij vond in zijn zin.

Toen voer hij te Egypte waart.

Al dat land was zo bang

Van het sterke Griekse leger,

Dat ze opgaven zonder verweer,

Al tezamen hun koninkrijk.

Toen deed de koning gauw,

Naar zijn wil bezetten allemaal

Want hij zei het was van zijn vader,

Omdat het was van hem van rechte uur,

En hij zette er in zijn keur.

Daar vond hij een schoon beeld,

Gemaakt naar de edele held,

Neptanabuse, zijn vader,

Van gepolijst marmersteen allemaal.

Toen hij het wist wiens beeld het was,

Verheugde hij zeer dat;

Hij kuste en hij omhelsde het mede.

Ook sprak hij terzelfder stede:

‘Vader, u bent me welkom,

Wie het is schade of baat.’

Daar liet hij maken een stede,

Die hij Alexandrië heten deed.

Daar begroef hij de profeet van onze Heer,

Jeremia met grote eer.

Sinds dat hij hem begraven deed,

Kwamen serpenten geen in die stede.

Daar waren er tevoren zoveel geweest,

Dat niemand er nauwelijks kon wezen.

Meteen reed hij zijn vaart,

Met haast te Libië waart,

Dat een wonderlijk land is.

Zij het dus zeker en gewis:

Het is zo heet van naturen,

Dat er niemand mag verduren,

En het ligt in Afrika,

In het westelijke einde van aardrijk.

Libië dat is een arm land,

Gras nog koren groeit in het zand.

Daar is menige sterke worm.

Welke tijd dat is een storm,

Zo vliegt het land in die gebaren,

Of het in de wilde zee ware.

Daar valt dauw nog regen,

Rijm nog sneeuw altijd geen.

Daarin is beek nog rivier,

Nog water in geen manier,

Uitgezonderd een fontein, dat is waar.

Nee, maar een bos is aldaar;

Geen andere boom, ver nog nabij,

Zo is in het land van Libië.

In het bos is een kerk,

Van erg duur werk,

Daar Jupiter ’s beeld in staat.

De koning vond in zijn raad,

Dat hij er wou doen zijn gebeden,

En bidden hem dat hij hem zei,

Wie zijn rechte vader was,

Want hij wist het niet openbaar.

Ook wou hij weten zonder waan,

Hoe het hem in strijd zou vergaan.

Hij zond zijn boden tevoren,

Die hij uit had verkoren,

En de priester groot goed te waren.

Zelf kwam hij na gevaren,

Met een matige schaar,

De sterkste die er in het leger waren.

Ten eerste dat ze voeren binnen het zand

En ze waren buiten het eiland,

Braken de baren alzo hoog,

Van het zand, al was het droog,

Alsof het was in de ruime zee.

Daar had menigeen veel wee,

Die versmoorden in het zand.

Ze vonden in het land,

Noch voetspoor, noch enig land,

Noch gras, noch beemd, niets dan zand.

Vier dagen en vier nachten,

Reed de koning dus snel,

Eer hij Amon ‘s bos vernam,

En in Jupiter ‘s kerk kwam,

Daar hij van de fontein dronk,

Daarvan te vertellen is erg lang.

Het is lauw ter zonneopgang.

Dat duurt daar alzo lang

Tot de middag; dan is het zo koud,

Dat gij het nauwelijks geloven zou.

Zo welke tijd de zon is neer,

Zo is het lauw geworden weer.

Zo heet is ze op de middernacht,

Dat welt van grote kracht.

Zo het naar de dag gaat,

Zo het meer koelheid ontvangt.

Dit is een wonderlijke natuur.

Het werd de Grieken zeer te zuur,

Eer ze dronken van de fontein,

Die helder was en erg rein.

Toen Alexander had gedronken,

En zijn hitte was gezonken,

Ging hij in de kerk staan,

Voor Jupiter ‘s beeld gelijk.

De afgod zei al openbaar,

Dat Jupiter zijn vader was.

Maar de duivel kan goed liegen,

Als hij de mens wil bedriegen;

Hij zei dat hij in geen strijd,

Sterven zou in enige tijd.

Hierom was de koning blijde,

En keerde weer terug,

Met dezelfde die ontkwamen,

Uit het hete land waren.

Want daar versmoorde menig man.

Te Damiette kwam hij aan.

Hij had graag van Libië,

Te varen in Ethiopië,

Dat is dat zwarte moren land,

En vandaar wou hij gelijk,

Varen in Mennon’s koninkrijk,

Dat is het oosteinde van aardrijk.

Maar hem kwam een nieuws,

Dat die koning Darius was,

Andermaal gereed tot strijd,

Met groot verlangen en met strijdlust.

Dus moet zijn wil blijven al,

Is het dat hij prijs bejagen zal.

Hierbinnen dat Alexander won,

Saiette, Tyre en al hun man,

Jeruzalem en Gaza mede,

En in Egypte menige stede,

Honderdduizend bij getal,

Gevestigd uitermate wel,

Toen bereide Darius echt zijn leger,

Want hij hem wou doen ter verweer,

Al door en door zijn koninkrijk.

Al dat volk van aardrijk,

Dacht te leger tezamen te komen.

Dat getal kan ik niet noemen,

Omdat, dat zegt me mijn waan,

Die sterren die aan de hemel staan,

Waren te tellen alzo goed.

Ze schaamden zich in hun gemoed,

Dat het leger eerder overwonnen was.

Ook hadden ze achting dat,

Dat ze zouden bevechten zege.

Alle lieden vlogen weg,

Ridders, dorpers en baronnen,

Knapen en bedienden koen.

Men liet die landen woest blijven,

Beide van knapen en van wijven.

Men spande de ossen in de wagen,

Die de wapens zouden dragen.

Op buffels kwam het volk gevaren,

En ook op kamelen te waren,

Op dromedaris en olifanten,

Kwamen die ridders en bedienden.

Die olifanten droegen kastelen,

En daar stonden op kantelen.

Ze gingen in die gebaren,

Alsof het een kamer ware.

En ridders waren erbinnen,

Goed gewapend tot de tinnen.

Xerxes die machtige man,

Die wijlen het land van Griekenland won,

En de berg van Cisia,

Die de zee was erg nabij,

Slechten deed in de zee,

En nog deed hij wonderen meer:

Toen hij van de zee, die held,

Gevuld had met geweld,

Daarna deed hij erg gauw,

Met schepen de andere helft overslaan:

Door al dat hem dit geschiedde,

Nochtans had Darius meer lieden.

Menelaus ook van Griekenland,

Die weleer Troje deed smeulen,

En zijn broeder Agamemnon,

Ajax en menige koene baron,

Toen ze in een eiland lagen,

Dat nu Aulis heet nu ter dagen,

En tot hem kwamen gelopen,

Alle lieden van Europa

Zoveel volk hadden ze te waren,

Toen ze te scheep zouden varen,

Zodat zij ze niet verschepen mochten.

Nochtans leest men dat ze brachten,

Zoveel schepen dat de zee,

Te nauw was voor de schippers.

Al dat volk, dat is grote roem,

Was verzameld om een overspel,

Te wreken op Paris van Troje.

Dus mocht menigeen zich vermoeien.

Nochtans had Darius lieden meer,

Dan zij deden, deze twee,

Die hiervoor genoemd waren.

Dus mogen de Grieken zich verschrikken.

Toen verwonderde uitermate zeer,

Alexander, de grote heer,

Toen hij hoorde dat nieuws.

Hij waande dat dit volk was,

Uit de aarde allen weer gekomen,

Die hij het lijf had genomen,

In die strijd die geleden was,

Zoals men hier tevoren las.

Alzo groot verwondering had hij dus,

Als wijlen had Hercules,

Toen hij Antheus had ter neder,

En groter en sterker opstond weder,

Dan hij was eer hij neder viel.

Toen Hercules dat wist wel,

Hief hij hem boven in de lucht,

En sprak ‘u helpt geen vlucht,

Moet u niet op de aarde sterven,

Hier moet u de dood verwerven.

Hercules sloeg een serpent,

Dat menig hoofd al omtrent,

Had op zijn buik staan.

Toen hij ze afhouwen waande,

Kwamen er op elke stomp vier.

Toen verbrande hij het met Grieks vuur,

Beide, serpent en moeras,

Daar dat grote beest in was.

Dus had verwondering Hercules;

Alzo had Alexander dus,

Dat Darius andermaal zo’n leger,

Tegen hem bracht te verweer.

Maar hij had onwaarde het getal,

En alle vrees en ongeval.

Daarom voer hij zijn straat,

En hij voer over de Eufraat,

En het Griekse leger mede.

Hij vond dorpen en steden,

Geheel verbrand en het koren,

Dat op het land stond schoon tevoren.

Want Maceus van Babylon,

Die goed geraakt was en schoon,

Had alles verbrand klein en groot,

Want Darius hem ontbood.

Dit deed hij toen omdat hij wou,

Dat Alexander keren zou,

En met hem het Griekse leger.

Als ze dat land zonder levensonderhoud,

Allemaal vonden en zonder brood.

Maar hij ontzag geen dood,

Die edele man, die edele heer;

Hij peinsde altijd om de eer.

Hij vloog recht als Tygris,

Dat een schone rivier is;

Ze is zo snel dat ze de stenen,

Beide, grote en kleinen,

Met haar drijft in de zee.

Hij vloog gelijk als de sneeuw,

Die komt gevlogen met de vlagen;

Dit waren geen sagen.

Hij zocht Darius zonder waan,

Zodat hij hem niet zou ontgaan,

In het einde van zijn rijk;

Dus versnelde hij onverschrokken.

Op de Albene kwam hij gevaren,

Dat een rivier was te waren,

Daar Darius van zijn lieden,

Die hem kwalijk verrieden,

Was sinds verslagen dorpsachtig.

Dat wraakte Alexander, die rijke.

Recht toen dag en nacht verscheidde,

Als men de maan op gaan ziet;

En ook was ze goed rond.

Toen ze op kwam, terzelfder stond,

Zo verloor ze haar licht.

Andermaal zo werd ze echt,

Alzo rood als bloed.

Lelijk dat dit haar stond.

Alexander’s lieden al,

Ontzagen hen van ongeval,

Toen ze de maan zagen verschrikken.

Het was de dag bij te waren,

Dat men ten strijde varen zou.

Ook zeiden ze dat ze hen wou,

Getuigen het grote ongeval,

Dat beter daarna komen zal.

Hen veranderde hun moed,

Die te wapens waren goed,

Want het hart hen verschoot;

Daar was de vrees erg groot.

Ze riepen alle even zeer,

Tegen Alexander, de heer,

Ze zeiden dat het zijn schuld was,

Dat de maan wou verschrikken.

Alexander wilden ze slaan;

Hen vermoeide het zonder waan,

Dat ze met hem moesten varen.

Ze klaagden dat de landen waren,

Geheel verarmt met het vuur.

Land, bos en rivieren,

Hadden onwaarde dat ze wilden,

De wereld met kracht houden,

En aller lieden heer wezen.

Ze bewezen het ook in dezen:

Omdat de maan vertoornd was,

Dat ze daarom was verschrikt,

En dat hem de sterren verbolgen,

Zodat hij nauwelijks wilde volgen,

Natuur en menselijkheden,

En hij hem aanbidden deed.

Hen berouwde het dat ze zo menige vrees,

En zo menige sterke reus,

Door zijn wil had bezuurd,

En hen zo vaak geavontuurd.

Meteen ging dat volk alle uit,

En riepen alle overluid,

Dat ze de koning wilden slaan.

Maar Alexander zonder waan,

Hij had altijd geen gevaar,

Hij riep de wijste meesters daar,

Die men heet astronomen,

En gebood hun te bezien,

Wat de maan verschrikken deed,

En wat de goden wilden ermee;

En wat het ook mocht betekenen,

Dat zij het zeiden alle lieden.

Die aller beste astronomen,

De beste die in sterren kon zien,

Dat was de oude Aristaldes.

Hij antwoordde het volk aldus:

‘Gij lieden, laat uw klagen staan.

De sterren moeten die gang gaan,

Die ze van begin gingen.

Ik zeg u in ware dingen,

Hun weg en hun plaats,

En alles dat ze betekenen mede,

Ze houden het zoals hij het gebood,

Die alles gebood, klein en groot,

En ze gaan niet uit de keer,

Die hij hen gaf die grote heer.

Maar niet zeg ik dat ik weet,

Hoe die grote heer heet,

Die alles heeft in zijn gebod;

Het is Jupiter niet, onze god.

Wat zo die heer van het begin,

Heeft voorzien in zijn zin,

Zo weer de zee....zal gaan,

Zo de aarde beving bestaan,

Zo de sterren zich gedragen,

Of bliksem achter velden jagen,

Of de donder ons verschrikken,

Al dat weet ik wel te waren,

Dat alles doet die grote heer,

En daartoe wonderen veel meer:

Dauw, rijm, hagel en sneeuw,

Regen, vorst en daartoe meer,

Wat zo in die lucht geschiedt,

Dat gebeurt zoals hij het gebiedt.

Ik zeg aardbeving en vloed,

Die kracht onze heer allemaal doet,

Plagen van sterren en grote wind,

Al zeg ik dat onze heer zendt.

Alle dingen volgen naar zijn gebod,

Met recht is hij de naturen god.

Waarbij zo de zon verschrikt,

Dat zeg ik u, hoor hierheen:

Men leest dat er zeven hemels staan,

Daar de planeten binnen gaan,

En elk boven de andere gaat.

In de laagste zo staat,

De maan die nu is verschrikt.

Vier hemels hoger op te waren,

Staat de zon die de dag,

In het aardrijk geven mag.

Zo de maan meer licht heeft,

Zo de zon meer geeft,

En zo welke tijd dat ze ontvangt,

Zo mag men merken dat ze hangt,

Voor de zon en ze ontvangt,

Aan het licht dat van de zon slaat.

Alzo ze tussen ons staat en de zon,

Is het dat we iets merken kunnen,

We mogen merken dat ze doet,

Dat de zon verschrikken moet.

En dat geschiedt naar mijn waan,

Altijd in de nieuwe maan,

Want het mag anders niet geschieden;

Dit mag men bij naturen zien.

Welke tijd dat het alzo geschiedt,

Zo is het zonder zaak niet.

Koningen en andere hoge lieden,

Hebben het bekocht als het geschiedde,

Want ze heten zekerlijk,

Zon van geheel aardrijk.

Daarom wilde het onze heer gunnen,

Dat ze getekend zijn bij de zon.’

‘Nu hoor’ sprak Aristaldes echt,

‘Waarbij de maan verliest haar licht.

Ze verschrikt in gene stond,

Uitgezonderd dat ze is geheel rond.

Als de zon ondergaat,

En de maan te rijzen staat,

Zo is de aarde daartussen recht;

Dus verliest de maan haar licht,

Zo welke tijd dat aldus geschiedt,

Nog min of meer, nog anders niet.

Hierbij is het, in mijn waan,

Dat dus donker is de maan.

Nochtans zo zeg ik niet,

Dat het zonder reden geschiedt.

Ik wil het u bewijzen bij geestelijkheid

Ook zo zullen met me belijden,

De meesters van Egypte land,

Die de sterren zijn bekend.

De zon behoort de Grieken toe,

En ik zal u zeggen hoe:

Welke tijd zo de zon verschrikt,

Dat Griekenland dan overwonnen werd,

En als de maan dat geschiedt,

Zo zal het achterblijven niet,

De Perzen zullen onder gaan.

Bij reden laat ik het u verstaan:

Toen Cyrus van Perzie dwong,

Menig koninkrijk lang,

En hij wou het maagden land,

Geheel bedwingen met de hand,

Thamaris, de koningin,

Die fier was in haar zin,

Kwam toen tegen hem ter verweer.

‘s Avonds zag men in dat leger,

De maan verschrikken alzo het nu doet.

‘s Morgens stortte menigeen zijn bloed,

En Cyrus van Perzie ook mede;

Hij bleef daar terzelfder stede.

Hierbij laat uw klagen staan!

De zege is ons zonder waan.’

Al die lieden die dat hoorden,

Geloofden Aristaldes woorden,

En lieten toen hun verbolgenheid staan,

En zijn te tenten weer gegaan.

En Alexander liet bij nacht,

De tenten opbreken met kracht.

Ook voer hij blijde voren,

En zong zodat men het mocht horen

Ongeveer een halve mijl lang;

Van vreugde zong hij nieuw gezang.

Ik zeg het u allen overluid:

Dat derde boek gaat hier uit.

Ende vlo met allen sinen here,

1100 Daer Daris lach wel ter were.

Alse Daris wiste die niemare,

Dat tgriexe here comen ware,

Trac hi up een slechte velt,

Met algader siere ghewelt,

1105 Ende hi scaerde sine liede,

Ende ghelovede hem grote miede,

Up dat si niet en waren vervaert.

Dus troostise te stride waert.

Maer doe Emenedus vertelde,

1110 Waer Daris lage upten velde,

Ende met hoe groter herecracht,

Waert Alexander also bedacht,

Dat hi dede in al dat lant,

Vaen die beesten, die hi vant,

1115 Scaep ende coen, swijn ende paerde,

Esele, geite, ende hi scaerde,

Vor sijn here ghone diere.

Nu hoort wonderlike maniere!

Ane hare stroten ende ooc voren

1120 Ane hare hooft ende an hare oren,

Dede hi hem binden rise.

Dus so quamen si in derre wise,

Als ocht een mekel here ware.

Si verdonkerden openbare,

1125 Tsonnenscijn metten ghestove.

Dus quamen die heren met groten love,

So na dien Percen up dien dach,

Daer Daris ende sijn here lach,

Dat deen anderen roupen mochte.

1130 Dus waende Daris dat hi brochte,

Met hem liede vele mee,

Dan si beide hadden, dese twee.

Alexander es so na comen,

Dien van Percen, dat hi vernomen,

1135 Hevet hare pauwelioene,

Some root, some groene,

Some bernende van goude.

Nu es Macedo, die boude,

So na, dat men die banieren,

1140 An beiden siden mach visieren,

Wat tekene die heren draghen.

Doe die Grieken dat versaghen,

Wouden si te stride gaen,

Ende hadden wapen an ghedaen.

1145 Die van Percen an die ander side,

Waren ooc ghereet ten stride.

Cume so mochti verbieden,

Alexander, sinen lieden,

Si en wouden onghescaert,

1150 Ende sonder leitsman onbewaert,

Jegen Darise vechten gaen.

Maer die sonne sonder waen,

Snelde hare te hove waert.

Ic wane dat soe was vervaert,

1155 Tansiene also vele like,

Alse dare worden cortelike.

Alexander hiet doe ghereit,

Den Grieken graven een fosseit,

Al om dat here haestelike,

1160 Ende deerde werpen tenen dike.

Hi liep up enen berch sciere,

Ende met hem menich ridder fiere,

Daer hi den Percen was so bi,

Dat Alexander, die deghen vri,

1165 Bescouwen mochte die scaren,

Hoe dat si ghewapent waren.

Daer sach hi menegherande liede,

Die ic u al niet en bediede,

Die hem algader goudijn dochten,

1170 Vander cierheit, die si brochten.

Daer hoorden si misselike tonghen,

Ende orsse van groten spronghen.

Si maecten so groot ghescal,

Dit volc ende dese wapen al:

1175 Dorste ict segghen wel te waren,

Ic wane si deder om vervaren,

Die edele herte van dien man,

Daer meneghe doghet leghet an.

Hi riep tote hem sine baroene,

1180 Alse of hem twivelde van den doene.

Bat wanic nochtan dat hijt dede,

Om te kenne haren sede.

Hi vraechde, wat men soude doen.

Doe sprac die here Permenioen,

1185 Dat mense bi nachte soude bestaen,

Ende stillekine te doot slaen,

Want hi seide datmen bi nachte,

Scoffieren soude met clener crachte,

There, ofte algader vaen;

1190 Si souden algader sijn ontaen,

Bede van vare ende van slape,

Men mochtse daer binden alse scape.

ԗille mense ooc bestaen bi daghe,

Dit segghic u al sonder saghe,

1195 Daer sijn die eiselike Siten,

Alse of si de liede souden verbiten,

Entie wonderlike Inden,

Die hare haer niet up en binden,

Ende ooc menich groot gigant,

1200 Die wonende es in Bacteren lant.

Aldus vreseleke scaren,

Moghen ons’ sprac hi ‘vervaren,

Ende ooc mede sonder waen,

Hoe mochte dus lettel volx bestaen

1205 Al dat volc dat ghinder es.

Sijt des seker ende ghewes,

Dat Daris up dat grote velt,

Bedi leghet met siere ghewelt,

Ende up dese brede campanie,

1210 Om dat hi tusscen de nauwe montanie,

Van Cilicë en was besloten,

Hier te voren met siere roten.’

Alre meest, die dit hoorden,

Wouden volghen desen woorden.

1215 Polipercoen hi seide ooc mede,

Vor den coninc daer ter stede,

Dat men vechten soude seghe,

Voere dat volc bi nachte enweghe.

Doe sprac die conine altehant,

1220 Die int herte was gygant,

Al en was hi maer vijf voete lanc.

Ԋa, vrient, groten ondanc,

So moet hi hebben, diet mi riet.

Her Polipercoen, dit en diet niet,

1225 Dit es der moordenaren sede,

Dat ghi mi raet nu ter stede,

Di emmer spien na dorperheit;

Bedi minnen si demsterheit.

Die ere entie aventure,

1230 Die ons worden es te sure,

En willic niet dat enich lachter,

Haren name besmette hier achter.

Die nauwe rochen entie falisen,

En willic altoos niet prisen,

1235 Noch dat Daris voor mi vliet,

Dat en willic altoos loven niet,

Ende ooc en willic, sonder waen,

Bi nachte enghene dinc bestaen.

Ic sal dit volc bi daghe nopen.

1240 Die seghe, daer wi omme hopen,

Die si eerlike, ofte niet.

Ic hebbe liever dat ghesciet,

Dat wi alle bliven versleghen,

Dan wi bi nachte souden seghen.

1245 Mi en es die seghe niet so lief,

Dat ic wille, datmen in eneghen brief,

Van mi lase, daer mijn prijs,

Bi minderen mochte in enegher wijs.

Ja en sieti dat die Percen mede,

1250 Ghewapent hebben hare lede,

Ende ghemaect haer sciltwachte,

Dat mense niet en sla bi nachte?

Doet die heren wachten saen,

Ende wi sullen rusten gaen.

1255 Peinst om den dach van morghen,

Ende laet bliven nu u sorghen,

Ende en peinst niet alle weghe,

Dan wi sullen vechten seghe!

Doe hi aldus dese tale seide,

1260 Ghingen si binnen den fosseide.

Daris gheboot sinen here,

Wapenen hem ende doen ter were.

Hi ontsach sere den raet

Ende Permenioens baraet,

1265 Want hi waende sonder waen,

Dat mense bi nachte soude bestaen.

Hi dede die ridderen varen wachten,

Up orsse van groter crachte.

Selve voer die here mede,

1270 Daer men die sciltwachte dede.

In dien tiden begherde sere,

Alexander, die grote here,

Darise te sprekene, sinen viant.

Hi riep tote hem altehant,

1275 Emeneduse heimelike.

Hi sprac tote hem cortelike,

ԇescie al dat mach gescien,

Ic moet emmer Darise sien,

Ende spreken mont jeghen mont.

1280 Hi ghereide hem in corter stont,

Ende voeren wech si twee;

Met hem en voeren liede nemee,

Dan allene Emenidus.

Ghereden quamen si aldus,

1285 Tenen ghewade up ene riviere.

Daer hiet Alexander, die fiere,

Emeniduse sijns ontbiden.

Hi voer selve in corten tiden,

Allene onder tfolc van Perci.

1290 Alse hi quam den here bi,

Sach hi den coninc Darise riden,

Om sijn here ten selven tiden,

Ende besette die sciltwachten,

Ende hietse wale wachten.

1295 Stappans doet sach Alexander,

Die hovescer was, dan enech ander,

Groetine in caldeuscer tale.

Daris hi antwoorde wale,

Ende hietene willecome sijn.

1300 ‘Here’, sprac hi ‘Die here mijn,

Alexander, hi vraghet u bi mi,

Weltijt dat u wille si,

Datmen te stride sulle varen?’

Doe antwoordi ‘ic wane te waren,

1305 Dattu selve bes Alexander,

Die hier dus spreecs ende gheen ander.’

‘ic bem sijn bod,լ sprac hi ‘te waren,

Ende hiet mi tote di varen.’

‘willecome bestu mi dan’

1310 Sprac Daris, die edele man,

‘Du salt tavont met mi eten,

Ende dan salict di doen weten,

Want het es nacht altehant.’

Mettien nam hine bi der hant,

1315 Ende leidene int pauwelioen,

Ende hiet die tafele ghereiden doen.

Enen knape houden hi beval,

Sijn Bucifal, want hi seit, hi sal,

Na den etene weder varen,

1320 Tote Alexandere te waren.

Doe die tafele was gherecht,

Nam die coninc Daris echt,

Alexandere, daer hine vant,

Ende hietene sitten altehant,

1325 Ter tafelen recht jeghen hem,

Ende seide ‘Vrient nu nem,

Dit voordeel ende dese ere,

Dore Alexandere, dinen here,

Want hi es die hovescste te voren,

1330 Die noit ter werelt was gheboren.’

Aldus aten si te samen.

Mettien dies conincs scinkers quamen,

Die scincten den coelen wijn.

Alexander, die deghen fijn,

1335 Nam elken nap, dien hi hem gaf,

Ende dranc den wijn daer af,

Ende staken in den boesem dan.

Dit mercte een hoghe man,

Die vore sconincs tafele stont,

1340 Ende maket sinen here cont,

Mettien alse de coninc soude,

Scinken enen nap van goude;

Ende dien boot hi sinen gaste.

Hi dranc den wijn ende hilt vaste,

1345 Sconincx cop in sinen scoot.

Des hadde Daris wonder groot,

Ende seide ‘Vrient houdstu dijn scop?

Gef hare weder minen cop!

Twi wiltu minen cop roven?’

1350 ‘Here, ghi moghes mi gheloven’

Sprac hi ‘Dat ict niene dede,

Door ghene sake in dorperhede;

Hets sede in mijns heren hof,

Dien ghi ghevet groten lof,

1355 So wie te sijnre tafelen et -

Eist dat hijs niet en verghet -,

Dat al die nappe sijn eighen sijn,

Daer hi uut drinct dien wijn.’

Doe sprac Daris ter selver stede,

1360 Trouwen, dats ene hovescede,

Ende dies en pleghet niemen el.

Hout di dien cop, ic ans di wel.

Parsarges quam daer mettien,

Die Alexander hadde ghesien,

1365 Ten tiden dat hi was een kint.

Want hi dicke was ghesint,

Om dien cheins in Griekenlant.

Ende teerst dat hine hadde becant,

Seidijt enen, die bi hem stont.

1370 Doet Alexandere was cont,

Spranc hi up ende nam sijn swaert,

Ende liep ter doren waert,

Daermen hilt sijn Bucifal.

Die knape moest becopen al,

1375 Die tors biden breidel helt.

Dien slouch hi doot ende met ghewelt,

Ontreet hi aldus sinen waert.

Dies halp hem sijn goede paert,

Want niemen en mochte hem volghen.

1380 Dies was Daris sere verbolgen,

Dat hine dus hadde verloren,

Dien hi ghevaen hadde te voren.

Maer Alexander ontvoer aldus,

Ende quam aldaer Emenidus,

1385 Sijns ontbeet, toten ghewade.

Het was te diere tijt so spade,

Dat sine riddere slapen ghinghen.

Doe teldi hem van desen dinghen,

Hoe dat hi met Darise at,

1390 Ende toochde hem litekine dat

Die goede nappe die Daris waren,

Ende hoe dat hi was ontvaren,

Teldi vore die baroene.

Si waren blide van desen doene,

1395 Ende ghinghen slapen met ghemake,

Onthier ende si worden in wake.

Ane Daris side was grote vrese,

So waest an Alexanders rese.

Macedo ghinc, alse hi woude,

1400 Slapen up een bedde van goude.

Hi en mochte niet gherusten,

In sijn bede met enegher lusten.

Alse nu peinsdi dat hi wilde,

Beide met spere ende met scilde,

1405 Varen jeghen die rechter scare,

Doe peinsde hi dat beter ware,

An die slinke side te jaghene,

Om Daris here te versaghene.

Dus menichfout was sijn ghedochte,

1410 Dat hi slapen niet en mochte.

Doe Alexander was in sorghen,

Om dien wreden dach van morghen,

Sach hi een wonderlike dinc.

Die grote here, die coninc,

1415 Sach Tyberis die riviere staen,

Daer nu Rome es sonder waen.

In een eylant sachi ene sale,

Die Tyberis hadde altemale,

Ommelopen met haren strome.

1420 Dit sach hi alse in enen drome.

Die sale was hoghe al toter mane.

Daer up sat na minen wane,

Die godinne van den seghe,

Die hi minde alleweghe;

1425 Victoria was hare name.

Soe dochte hem scone ende bequame.

Dat huus stoet up viere pylare,

Groot ende scone openbare.

Deerste pylaer hiet Wijsheit;

1430 Die moet den ghonen sijn ghereit,

Die sege willen sekerlike,

Ghewinnen in dit eertrike.

Gherechtecheide was dander.

Die hadde over hem Alexander,

1435 Bedi so wan hi altoos seghe,

So waer hi quam alleweghe.

Die deerde das Ghedoochsamhede,

Dat haddi ooc in sinen sede:

Blidelike ghedoochde hi tsure,

1440 Om die goede aventure.

Die vierde pylaer dat es Cracht.

Wie hadde noit so grote macht,

Dese here, dese man van vive voeten,

Hien dorstene harde wel ghemoeten?

1445 Dusent doren waren an die sale,

Met dieren stenen haerde wale.

Welctijt men porrede die herre,

Mochtment horen haerde verre.

Wat dat bediet moochdi kinnen:

1450 Alse die liede seghe ghewinnen,

Spreectmen verre van haren daden,

Ende singhter af in meneghen staden.

Up die sille sit Ghierechede,

Die es in der ghoonre sede,

1455 Die strijt ende orloghe bestaen,

Ende die sege willen ontfaen.

Up enen solre in dien paleise,

Sit Victoria met peise.

Haer sitten es yvorijn al.

1460 Soe ghevet mildelike over al,

Met bliden handen alstie milde.

Up hare hooft stont alsoet wilde,

Een hoedekijn van lauwerblomen.

Dus sach hijt al in sinen drome.

1465 Ende hare sustere saten ooc daer

Ende songhen sere al openbaer,

Lof ende prijs ende werelt ere,

Ende si en sweghen nemmermere.

So wie dat hevet prijs ende seghe,

1470 Van hem spreect men alleweghe.

Naest hare sat die Mogenthede,

Verwaendelike up hare stede.

Noch heeft soe in haer bedwanc,

Al der werelt ommeganc.

1475 Ontsienlichede sat daer naer,

Die den maten doet groten vaer,

Daerna die vrouwe van allen rechte,

Die de gave en wille lechten,

Sittet in die derde stede,

1480 Ende soe hetet Gherechtechede.

Goedertierenheit es daer bi.

Soe maect een conincrike vri,

Ende soe doet bliven ghestade,

Ewelike met haren rade.

1485 Rijcheit es daerbi gheseten,

Die luttel dogheden leert weten;

Soe es moeder van allen sonden,

Ende maect werringhe tallen stonden.

Daer sit die vrouwe Eenradichede,

1490 Die vrede maect in allen steden.

Soe sit up enen setele hoghe,

Ende soe es teinde van orloghe.

Blijscap sit vor der vrouwen voete,

Die alleweghe singhet soete,

1495 Ende Smekinge ende Wale onnen,

Singhen scone na haer connen,

Vore die vrouwe Victoria,

Liedekine, die hier na,

Nemmermeer en werden verleet,

1500 Also langhe als die werelt steet.

Dese ystorien, die hier staen,

Moet hi hebhen sonder waen,

In sijn herte alleweghe,

So wie so wille winnen seghe.

1505 Dese vrouwe Victoria,

Sach ende sach verre ende na.

Cortelike soe versach,

Hoe dat Alexander lach,

Ende sorchde om die ere.

1510 Hare begonst ontfaermen sere.

Soe dochte ooc mede dat soe wilde,

Dat hi den seghe altoos behilde.

Bedi ontsach soe dattie vrese,

Van der vreseliker rese,

1515 Dien edelen vorste quetscen mochte,

Om dat hire vele om dochte.

Soe rumede stappans hare sale,

Met enen gheswerke ghedect wale,

Entoe ghinc soe altehant,

1520 Ten huse, daer soe den Slaep vant.

Aldus was hare tale algader:

‘Stant up, hoorstuut, lieve vader,

Vare, daer Alexander leghet,

Dien de sorghe so verweghet,

1525 Ende doe hem met dinen lusten,

Al dat vergheten ende rusten!’

Victoria sprac dese tale,

Ende soe voer weder thaerre sale.

Cume mochte die Slaep upstaen.

1530 Hi vlooch enweghe sonder waen.

So waer hi biden sterren vlooch -,

En si dat sake dat hi looch,

Die ghene diet screef in latijn -,

Si lieten haren ganc al sijn,

1535 Ende bleven slapen van der cracht,

Die hi hevet met hem bracht.

Traechlike quam hi ghevaren,

In dat griexe here te waren,

Up dies conincs bedde hi seech,

1540 Tusscen hem entier weech.

Mettien lieti die sorghen varen,

Ende sliep soetelijc te waren,

Al tote dat die sonne up stont,

Dat hi niet en roerde dan den mont.

1545 Mettien quamen die baroen,

In dies conincs pauwelioen.

Si haddens wonder dat haer here,

So vaste sliep ende so sere.

Hi was ghewone eer te treckene,

1550 Trage volc ende up te weckene.

Nu als die sorgen sijn alre meest,

Ende beide de heren sijn ghevreest,

Leghet hi ende slaept al sachte,

Ocht hijs een twint niet en achte.

1555 Si waenden som dat hi van vare,

Ende niet van slape so stille ware.

Nochtan en dorste sonder waen,

Niemen in sine camer gaen,

Noch die ridders noch die knapen,

1560 En dorsten hem nochtan niet wapen,

Si en hadden sconincs woort.

Permenio quam doe voort,

Ende hiet die liede eten gaen,

Eer men ten wapen soude vaen.

1565 Doe quam hem ene mare,

Dat Daris ghewapent ware,

Ende hi te stride soude varen.

Die conincstavel seide te waren,

Dat ware vele meer dan tijt

1570 Dat men uut te stride rijt.

Permenio ghenende hem ter dinc,

Te gane daer sliep die coninc.

Hi riep ende conden niet ghewecken,

Doe ghinc hien nopen ende trecken.

1575’Coninc’ riep hi ‘Het es dach.

Wat slape eest, datti houden mach?

Die van Percen ende van Meden,

Comen harewaert ghereden.

Laet dijn slapen wesen doch,

1580 Dijn volc es onghewapent noch,

Up dijn ghebot beiden si alle.

Bi wat groter onghevalle,

Heefstu die snelheit diere joghet,

Ende dine cracht ende dine doghet,

1585 Altegader dus verloren?

Du waers ghewone hier te voren,

Deerste te sine, diere up stoet.

‘Gheloves mi’, sprac die deghen goet,

‘Dat ic gheslapen niet en mochte,

1590 Eer ic die sorghe van mi brochte.’

Permenio hadde wonder das,

Dat hi sonder sorghe was.

Maer hi en dorste hem vraghen niet,

Bi wat saken dat was ghesciet.

1595 Alexander seide te hant,

‘Alse Daris hadde verbrant,

Dorp ende poort, bosch ende stede,

Ende hi hem niet ter were en dede,

No ghenen strijt en dorste bestaen,

1600 So mochtic sorghen sonder waen.

Maer nu es hi hier vore mi,

Ende al sijn volc so toghet hi,

Noch hi en mach niet ontvlien:

Wat dinghe soude ic dan ontsien?

1605 Gaet, doet onse ghesellen wapen,

Bede ridders ende knapen!’

Doe die coninc aldus hiet,

En wouden si langher letten niet;

Men blies een busine saen,

1610 Dat men ten wapen soude vaen.

Sijns selfs lichame heeft hi bewaert.

Mettien sat hi up sijn paert,

Dat rijkelike ors Bucifal,

Het was weert der werelt al.

1615 Doe hinc hi an hem sinen scilt,

Daer hi doe vor die tente hilt,

Daer stont in een lyoen rampant,

Van kelen root, alst ware een brant;

Anders was die scilt van goude.

1620 Die coninc reet henen alstie boude.

Doene saghen die baroene,

So blide wesen ende so coene,

Dien ghenen dochte diene saghen,

Dat hi seghe brochte ghedraghen.

1625 Hi besette sine scaren,

Ende beval hem te waren,

Dat si hem wachten van den waghen,

Daer si die sekelen ane saghen,

Dat si se niet ontwee en sniden.

1630 Hi hiet hem dat si niene vermiden,

Dier wagenaers entier peerden,

Si en dadense vallen toter eerden.

Want Daris hadde vor sijn here,

Waghene gheset ter were,

1635 Daer scaerpe sekelen ane waren,

Die dat volc souden vervaren,

Om dat si souden ontwee sniden,

Al dat ware an haren siden.

Mettien quam ter selver steden,

1640 Een man ghevloen van den Meden.

Hi seide dat Daris in waren saken,

Yserkine hadde doen maken,

Welke wijs dat mense waerpe,

Dat emmer up quame tscaerpe,

1645 Ende si van viere poente waren.

Om dat hi niet en mochte te waren,

Die Grieken met crachte verjaghen,

So woude hise met liste versaghen.

Die coninc dede den ghonen vaen,

1650 Dat hi gheen loosheit en dede verstaen.

Men spieder om ende het was waer.

Daris hadde ghesait aldaer,

Yserkine ter selver stede,

Die eerst Ulixes maken dede;

1655 Vore ene poorte waerp hise te Troien,

Dat dede dien meneghen vernoien.

Aldus haddi ooc ghedaen.

Alst Alexander hadde verstaen,

Voerde hi there al een ander strate

1660 Ende liet die stede van barate.

Aldus troosti sine liede,

Eer die staerke strijt ghesciede.

‘Ghesellen, seidi’Desen aerbeit,

Sal dat inde sijn, god weit.

1665 Nemeer en vechti hier na.

Den strijt van Cilicë,

Ende dien ghi vocht uptie Granike,

Jeghen Mennoene wel eerlike,

Sine sijn niewer toe goet,

1670 En si dat goede inde doet.

God entie goede aventure,

Make ons einde goet ter cure!

Want daventure ende haer ghewout,

Hevet mere blijscap menechfout,

1675 Dat ic bem here boven hare -,

Dat wetic wale al openbare -,

Dan dat soe vrouwe wesen moet,

Over meneghen prince goet.

Seder dat soe ghesach,

1680 Dat Grieken an mi ghelach,

Hevet soe ghevoordert mine liede.

Al waret sake dat ghesciede,

Dat soe mi deren woude in rade,

Soe en ware so coene niet dat soet dade.

1685 Dit volc van deser groter scare

Dat en es maer porringhe van vare.

Die aventure pijnt daeromme,

Hoe soe mi mach teenre somme

Dat ic vlie eneghen man,

1690 In toorne mi niet al vliedi dan.

Dit goet ende dese diere stene,

Es algader uwe ghemene.

Ic vare voren, nu volghet mi!’

Mettien reet die deghen vri,

1695 Ende there wel te samen.

Sulc ghecrac was, daer si quamen,

Ende een na anderen niet en duerde,

Als of die hemel te stucken scuerde,

Ende deerde, water, entie lucht,

1700 Te stucken braken mettier vlucht,

Ende al werden soude te niete,

Man ende beeste, velt ende vliete.

Dus vacht men ghinder met ghenende.

Die vierde bouc neemt hier ende.

1705 Some jeesten diere in staen,

Ic rade, dat hi ten ghenen ga,

Diet can ende hem mach wisen,

So sal hi die materie prisen.

Dese bouc entie derde mede,

1710 Die sijn swaer in somegher stede.

Dat hebbe ic bedi ghedaen,

Dat gheen riese sullen verstaen,

Die goede bouke onweert maken,

Alsi in die rime mesraken.

1715 Der bouke sullen noch sesse wesen,

Daer men in sal moghen lesen,

Wijsheit ende dachcortinghe,

Van Alexander, den coninghe,

Up dat soe secht dat es goet,

1720 Die scone, die mi peisen doet.

Al lachterent dander, mi en rouc.

Aldus beghint die vijfte bouc.

En vloog met al zijn leger,

Daar Darius lag goed te verweer.

Toen Darius wist dat nieuws,

Dat het Griekse leger gekomen was,

Trok hij op een vlak veld,

Met geheel zijn geweld,

En hij schaarde zijn lieden,

En beloofde hun grote winst,

Opdat ze niet waren bang.

Dus troostte hij ze te strijd waart.

Maar toen Emenedus vertelde,

Waar Darius lag op het veld,

En met hoe grote legerkracht,

Werd Alexander alzo bedacht,

Dat hij liet in al dat land,

Vangen de beesten die hij vond,

Schapen en koeien, zwijnen en paarden,

Ezels, geiten en hij schaarde,

Voor zijn leger die dieren.

Nu hoort wonderlijke manier!

Aan hun strot en ook voren

Aan hun hoofd en aan hun oren,

Liet hij hen binden twijgen.

Dus zo kwamen ze in die wijze,

Alsof het een groot leger was.

Ze verdonkerden openbaar,

De zonneschijn met het stuiven.

Dus kwamen die heren met grote lof,

Zo nabij die Perzen op die dag,

Daar Darius en zijn leger lag,

Dat de een de andere roepen mocht.

Dus waande Darius dat hij bracht,

Met hem lieden veel meer,

Dan ze beide hadden deze twee.

Alexander is zo nabij gekomen,

Die van Perzië dat hij vernomen

Heeft hun paviljoenen,

Sommige rood, sommige groen,

Sommige brandend van goud.

Nu is Macedo, die boude,

Zo nabij dat men de banieren,

Aan beiden zijden mag zien,

Welke tekens de legers dragen.

Toen de Grieken dat zagen,

Wilden ze te strijd gaan,

En hadden wapen aangedaan.

Die van Perzië aan de andere zijde,

Waren ook gereed ten strijde.

Nauwelijks zo mocht hij verbieden,

Alexander, zijn lieden,

Ze wilden ongeschaard,

En zonder leidsman onbeschermd,

Tegen Darius vechten gaan.

Maar de zon zonder waan,

Snelde haar te hof waart.

Ik waan dat ze was verschrikt,

Te aanzien alzo vele lijken,

Als daar worden kortelijk.

Alexander zei toen gereed,

De Grieken graven een gracht,

Al om dat leger haastig,

En de aarde werpen tot een dikte.

Hij liep op een berg snel,

En met hem menig ridder fier,

Daar hij de Perzen was zo nabij,

Dat Alexander, dat koningskind vrij,

Aanschouwen mocht de scharen,

Hoe dat ze gewapend waren.

Daar zag hij velerhande lieden,

Die ik u niet geheel verklaar,

Die hem geheel van goud dachten,

Van de sierlijkheid die ze brachten.

Daar hoorden ze verschillende tongen,

En paarden van grote sprongen.

Ze maakten zon groot geschal,

Dit volk en deze wapens al:

Durfde ik het te zeggen goed te waren,

Ik waan ze deden het om te verschrikken,

Dat edele hart van die man,

Daar menige deugd ligt aan.

Hij riep tot hem zijn baronnen,

Alsof hij twijfelde van het doen.

Beter waan ik nochtans dat hij het deed,

Om te kennen hun zede.

Hij vroeg wat men zou doen.

Toen sprak die heer Permenioen,

Dat men ze bij nacht zou bestaan,

En stilletjes dood slaan,

Want hij zei dat men bij nacht,

Schofferen zou met kleine kracht,

Het leger, of allemaal vangen;

Ze zouden allemaal zijn ontdaan,

Beide, van gevaar en van slaap,

Men mocht ze daar binden als schapen.

ԗil men ze ook bestaan bij dag,

Dit zeg ik u al zonder sage,

Daar zijn die ijselijke Scythen,

Alsof ze de lieden zouden verbijten,

En die wonderlijke Indiërs,

Die hun haar niet opbinden,

En ook menige grote gigant,

Die wonen in Bactrea land.

Aldus vreselijke scharen,

Mogen ons’, sprak hij, ‘bang maken,

En ook mede zonder waan,

Hoe mocht dus weinig volk bestaan

Al dat volk dat ginder is.

Zij het dus zeker en gewis,

Dat Darius op dat grote veld,

Daarbij ligt met zijn geweld,

En op deze brede vlakte,

Omdat hij tussen de nauwe bergen,

Van Cilicië was besloten,

Hier tevoren met zijn groepen.’

Allermeest die dit hoorden,

Wilden volgen deze woorden.

Polipercoen hij zei ook mede,

Voor de koning daar ter stede,

Dat men bevechten zou zege,

Voer dat volk bij nacht weg.

Toen sprak de koning gelijk,

Die in het hart was een reus,

Al was hij maar vijf voeten lang.

‘Ja, vriend, grote ondank,

Zo moet hij hebben die het me aanried.

Heer Polipercoen, dit dient niet,

Dit is de moordenaars zede,

Dat ge me aanraadt nu ter plaatse,

Die immer spieden naar dorpsheid;

Daarbij minnen ze duisterheid.

De eer en het avontuur,

Die ons geworden is te zuur,

Wil ik niet dat enig lachen,

Haar naam besmet hierna.

De nauwe rotsen en de rotspaden,

Wil ik altijd niet prijzen,

Nog dat Darius voor me vliedt,

Dat wil ik altijd loven niet,

En ook wil ik niet, zonder waan,

Bij nacht een ding bestaan.

Ik zal dit volk bij dag nopen.

De zege daar we om hopen,

Die is eerlijk of niet.

Ik heb liever dat geschiedt,

Dat we alle blijven verslagen,

Dan we bij nacht zouden hebben zege.

Me is de zege niet zo lief,

Dat ik wil dat men in enige brief,

Van me las daar mijn prijs,

Bij verminderen mocht in enige wijs.

Ja, zie je dat de Perzen mede,

Gewapend hebben hun leden,

En gemaakt hun schildwachten,

Zodat men ze niet slaat bij nacht?

Laat de heren wachten samen,

En we zullen rusten gaan.

Peinst om de dag van morgen,

En laat blijven nu uw zorgen,

En peins niet allerwegen,

Dan zullen we bevechten zege!

Toen hij aldus deze taal zei,

Gingen ze binnen de grachten.

Darius gebood zijn leger,

Wapenen hen en doen te verweer.

Hij ontzag zeer de raad

En Permenioens beraad,

Want hij waande zonder waan,

Dat men ze bij nacht zou bestaan.

Hij liet de ridders gaan te wachten,

Op paarden van grote kracht.

Zelf voer die heer mede,

Daar men de schildwachten deed.

In die tijd begeerde zeer,

Alexander, die grote heer,

Darius te spreken, zijn vijand.

Hij riep tot hem al gelijk,

Emenidus heimelijk.

Hij sprak tot hem kort,

‘Geschiedt al dat mag geschieden,

Ik moet immer Darius zien,

En spreken mond tegen mond.

Hij bereidde hem in korte stond,

En voeren weg zij twee;

Met hem voeren lieden nimmer meer,

Dan alleen Emenidus.

Gereden kwamen ze aldus,

Tot een wad op een rivier.

Daar zei Alexander, die fiere,

Emenidus op hem te wachten.

Hij voer zelf in korte tijden,

Alleen onder het volk van Perzen.

Toen hij kwam het leger nabij,

Zag hij de koning Darius rijden,

Om zijn leger terzelfder tijd,

En bezetten de schildwachten,

En zei ze goed te wachten.

Gelijk toen hem zag Alexander,

Die hoffelijker was dan enig ander,

Begroette hem in Chaldeeuwse taal.

Darius hij antwoordde wel,

En zei hem welkom te zijn.

‘Heer’, sprak hij ‘Die heer van mij,

Alexander, hij vraagt het u via mij,

Welke tijd dat uw wil is,

Dat men te strijd zal varen?’

Toen antwoordde hij ‘ik waan te waren,

Dat u zelf bent Alexander,

Die hier aldus spreekt en geen ander.’

‘Ik ben zijn bode, sprak hij, ‘te waren,

En zei me tot u te gaan.’

‘Welkom bent u me dan’.

Sprak Darius, die edele man,

‘I zal vanavond met me eten,

En dan zal ik het u laten weten,

Want het is nacht al gelijk.’

Meteen nam hij hem bij de hand,

En leidde hem in het paviljoen,

En zei de tafel bereiden doen.

Een knaap houden hij beval,

Zijn Bucifal, want hij zei, hij zal,

Na het eten weer gaan,

Tot Alexander te waren.

Toen de tafel was gedekt,

Nam die koning Darius echt,

Alexander daar hij hem vond,

En zei hem te zitten gelijk,

Ter tafel recht tegenover hem,

En zei, ‘Vriend nu neem,

Dit voordeel en deze eer,

Door Alexander, uw heer,

Want hij is de hoffelijkste tevoren,

Die ooit ter wereld was geboren.’

Aldus aten ze tezamen.

Meteen de konings schenkers kwamen,

Die schonken de koele wijn

Alexander, dat koningskind fijn,

Nam elke nap die hij hem gaf,

En dronk de wijn daar af,

En stak hem in de boezem dan.

Dit merkte een hoge man,

Die voor konings tafel stond,

En maakte het zijn heer bekend,

Meteen toen de koning zou,

Schenken een nap van goud;

En die bood hij zijn gast.

Hij dronk de wijn en hield vast,

Konings kop in zijn schoot.

Dus had Darius verwondering groot,

En zei, ‘Vriend, maakt u grappen?

Geef hier weer mijn kop!

Waarom wil u mijn kop roven?’

‘Heer, ge mag me geloven’,

Sprak hij, ‘Dat ik het niet deed,

Door geen zaak in dorpsheden;

Het is zede in mijn heers hof,

Die ge geeft grote lof,

Zo wie bij zijn tafel eet

Is het dat hij het niet vergeet,

Dat al die nappen zijn eigen zijn,

Daar hij uit drinkt die wijn.’

Toen sprak Darius terzelfder stede,

Vertrouw, dat is een hoffelijkheid,

En dit pleegt niemand anders.

Houdt u die kop, ik gun het u wel.

Parsarges kwam daar meteen,

Die Alexander had gezien,

Ten tijden dat hij was een kind.

Want hij vaak was gezonden,

Om de cijns in Griekenland.

En ten eerste dat hij hem had herkend,

Zei hij het een die bij hem stond.

Toen het Alexander was bekend,

Sprong hij op en nam zijn zwaard,

En liep ter deur waart,

Daar men hield zijn Bucifal.

Die knaap moest het bekopen al,

Die het paard bij de breidel hield.

Die sloeg hij dood en met geweld,

Ontkwam hij aldus zijn waard.

Dus hielp hem zijn goede paard,

Want niemand mocht hem volgen.

Dus was Darius zeer verbolgen,

Dat hij hem aldus had verloren,

Die hij gevangen had tevoren.

Maar Alexander ontkwam aldus,

En kwam aldaar Emenidus,

Op hem wachtte bij het wad.

Het was te die tijd zo laat,

Dat zijn ridders slapen gingen.

Toen vertelde hij hun van deze dingen,

Hoe dat hij met Darius at,

En toonde hen het teken dat

Die goede nappen die van Darius waren,

En hoe dat hij was ontkomen,

Vertelde hij voor de baronnen.

Ze waren blijde van dit doen,

En gingen slapen met gemak,

Tot hier en ze worden wakker.

Aan Darius zijde was grote vrees,

Ze was het aan Alexanders rust.

Macedo ging toen hij wou,

Slapen op een bed van goud.

Hij mocht niet rusten,

In zijn bed met enige lust.

Als nu peinsde dat hij wilde,

Beide, met speer en met schild,

Varen tegen de rechter schaar,

Toen peinsde hij dat het beter was,

Aan de linkerzijde te jagen,

Om Darius leger te verschrikken.

Aldus menigvuldig was zijn gedachte,

Zodat hij slapen niet mocht.

Toen Alexander was in zorgen,

Om de wrede dag van morgen,

Zag hij een wonderlijk ding.

Die grote heer, die koning,

Zag Tiber, de rivier, staan,

Daar nu Rome is zonder waan.

In een eiland zag hij een zaal,

Die de Tiber had helemaal,

Omlopen met haar stroom.

Dit zag hij als in een droom.

Die zaal was hoog al tot de maan.

Daarop zat, naar mijn waan,

De godin van de zege,

Die hij beminde allerwegen;

Victoria was haar naam.

Ze dacht hem schoon en bekwaam.

Dat huis stond op vier pilaren,

Groot en schoon openbaar.

De eerste pilaar heet Wijsheid;

Die moet diegenen zijn bereid,

Die zege willen zekerlijk,

Winnen in dit aardrijk.

Gerechtigheid was de andere.

Die had voor hem Alexander,

Daarom zo won hij altijd zege,

Zo waar hij kwam allerwegen.

De derde de Deugdzaamheid,

Dat had hij ook in zijn zede:

Blijde gedoogde hij het zure,

Om die goede avonturen.

De vierde pilaar dat is Kracht.

Wie had ooit zon grote macht,

Deze heer, deze man van vijf voeten,

Hij durfde hem erg goed te ontmoeten?

Duizend deuren waren aan die zaal,

Met dure stenen erg goed.

Welke tijd men stootte die hier,

Mocht men het horen erg ver.

Wat dat betekent mag je kennen:

Als de lieden zege winnen,

Spreekt men ver van hun daden,

En zingen ervan in menige plaatsen.

Op de drempel zit Gierigheid,

Die is in diegene zede,

Die strijd en oorlog bestaan,

En de zege willen ontvangen.

Op een zolder in dat paleis,

Zit Victoria met vrede.

Haar zetel is ivoor al.

Ze geeft milde overal,

Met blijde handen zoals de milde.

Op haar hoofd stond alzo het wilde,

Een hoedje van laurierbloemen.

Dus zag hij het al in zijn droom.

En haar zusters zaten ook daar

En zongen zeer al openbaar,

Lof en prijs en wereld eer,

En ze zwegen nimmermeer.

Zo wie dat heeft prijs en zege,

Van hem spreekt men allerwegen.

Naast haar zat de Mogendheden,

Verwaand op haar plaats.

Nog heeft ze in haar bedwang,

De hele wereld omgang.

Ontzien zat daarna,

Die te maten doet groot gevaar,

Daarna de vrouw van alle recht,

Die de gave wil verlichten,

Zat in die derde stede,

En ze heet het Gerechtigheid.

Goedertierenheid is daarbij.

Ze maakt een koninkrijk vrij,

En ze laat het blijven gestadig,

Eeuwig met haar raad.

Rijkheid is daarbij gezeten,

Die weinig deugden leert kennen;

Ze is moeder van alle zonden,

En maakt verwarring te alle stonden.

Daar zit de vrouwe Eendracht,

Die vrede maakt in alle steden.

Ze zit op een zetel hoog,

En ze is ten einde van oorlog.

Blijdschap zit voor de vrouwen voeten,

Die allerwegen zingt zoet,

En Smeken en Wel gunnen,

Zingen schoon naar hun kunnen,

Voor die vrouw Victoria,

Liedjes die hierna,

Nimmermeer worden onaangenaam,

Alzo lang als de wereld staat.

Deze historiën die hier staan,

Moet hij hebben zonder waan,

In zijn hart allerwegen,

Zo wie zo wil winnen zege.

Deze vrouwe Victoria,

Zag en zag ver en nabij.

Gauw ze zag,

Hoe dat Alexander lag,

En bezorgd om de eer.

Ze begon te ontfermen zeer.

Ze dacht ook mede dat ze wilde,

Dat hij de zege altijd behield.

Daarbij ontzag ze de vrees,

Van de vreselijke reis (reus),

Die de edele vorst kwetsen mocht,

Omdat hij er veel om dacht.

Ze ruimde gelijk haar zaal,

Met een zwerk bedekt goed,

En toen ging ze gelijk,

Tot een huis daar ze de Slaap vond.

Aldus was haar taal allemaal:

‘Sta op, hoort u het, lieve vader,

Vaar, daar Alexander ligt,

Die de zorgen zo overweegt,

En doe hem met uw lusten,

Al dat vergeten en rusten!’

Victoria sprak deze taal,

En ze voer weer tot haar zaal.

Nauwelijks mocht de Slaap opstaan.

Hij vloog weg zonder waan.

Zo waar hij bij de sterren vloog

Tenzij de zaak dat hij loog,

Diegene die het schreef in Latijn,

Ze lieten hun gang al zijn,

En bleven slapen van de kracht,

Die hij met hem heeft gebracht.

Traag kwam hij gevaren,

In dat Griekse leger te waren,

Op de konings bed hij zeeg,

Tussen hem en die weg.

Meteen liet hij de zorgen varen,

En sliep lieflijk te waren,

Al totdat de zon op stond,

Dat hij niet roerde dan de mond.

Meteen kwamen de baronnen,

In dit konings paviljoen.

Ze hadden verwondering dat hun heer,

Zo vast sliep en zo zeer.

Hij was gewoon eerder te vertrekken,

Traag volk en op te wekken.

Nu als de zorgen zijn allermeest,

En beide de legers zijn gevreesd,

Ligt hij en slaapt geheel zacht,

Of hij het een wind niet achtte.

Ze waanden soms dat hij van gevaar,

En niet van slaap zo stil was.

Nochtans dorste, zonder waan,

Niemand in zijn kamer te gaan,

Nog de ridders, nog de knapen,

Dorsten zich nochtans niet te wapenen,

Eer ze hadden konings woord.

Permenio kwam toen voort,

En zei de lieden eten te gaan,

Eer men ten wapen zou vangen.

Toen kwam hem een bericht,

Dat Darius gewapend was,

En hij ten strijde zou varen.

De legeraanvoerder zei te waren,

Dat was veel meer dan tijd

Dat men uit ten strijde rijdt.

Permenio vergunde hem het ding,

Te gaan daar sliep de koning.

Hij riep en kon hem niet wekken,

Toen ging hij hem nopen en trekken.

‘Koning,’ riep hij, ‘Het is dag.

Welke slaap is het dat u houden mag?

Die van Perzen en van Meden,

Komen hierheen gereden.

Laat uw slaap wezen toch,

Uw volk is ongewapend noch,

Op uw gebod wachten ze alle.

Bij welk groot ongeval,

Heeft u de snelheid van uw jeugd,

En uw kracht en uw deugd,

Al tezamen dus verloren?

U was gewoon hier tevoren,

De eerste te zijn die op stond.’

‘Geloof me, sprak dat koningskind goed,

‘Dat ik slapen niet mocht,

Eer ik de zorgen van me bracht.’

Permenio had verwondering dat,

Dat hij zonder zorgen was.

Maar hij dorst hem te vragen niet,

Bij welke zaken dat was geschied.

Alexander zei gelijk,

‘Toen Darius had verbrand,

Dorp en poort, bos en stede,

En hij hem niet ter verweren deed,

Nog geen strijd dorst te bestaan,

Zo mocht ik bezorgd zijn zonder waan.

Maar nu is hij hier voor mij,

En al zijn volk zo toont hij,

Nog hij mag niet ontkomen:

Welke dingen zou ik dan ontzien?

Gaat, laat onze gezellen wapenen,

Beide, ridders en knapen!’

Toen de koning aldus zei,

Wilden ze langer letten niet;

Men blies een bazuin gelijk,

Dat men ten wapen zou vangen.

Zijn eigen lichaam heeft hij beschermd.

Meteen zat hij op zijn paard,

Dat rijke paard Bucifal,

Het was waard de wereld al.

Toen hing hij aan hem zijn schild,

Daar hij toen voor de tent hield,

Daar stond in een leeuw staande,

Van keel rood als het ware een brand;

Anders was dat schild van goud.

De koning reed heen als de boude.

Toen zagen hem de baronnen,

Zo blijde wezen en zo koen,

Diegenen dachten die hem zagen,

Dat hij zege bracht gedragen.

Hij bezette zijn scharen,

En beval hun te waren,

Dat ze zich wachten van de wagens,

Daar ze de sikkels aan zagen,

Dat ze die niet in twee snijden.

Hij zei hen dat ze niet vermijden,

Die wagendrijvers en die paarden,

Ze lieten ze vallen op de aarde.

Want Darius had voor zijn leger,

Wagens gezet ter verweer,

Daar scherpe sikkels aan waren,

Die dat volk zou verschrikken,

Omdat ze zouden in twee snijden,

Al dat kwam aan haar zijden.

Meteen kwam terzelfder steden,

Een man gevlogen van de Meden.

Hij zei dat Darius in ware zaken,

IJzertjes had laten maken,

Welke wijze dat men ze wierp,

Dat immer kwam op het scherpe,

En ze van vier punten waren.

Omdat hij niet mocht te waren,

De Grieken met kracht verjagen,

Zo wou hij ze met list verschrikken.

De koning liet diegene vangen,

Zodat hij geen bedrieglijkheid liet verstaan.

Men spiedde er om en het was waar.

Darius had gezaaid aldaar,

IJzertjes terzelfder plaats,

Die eerst Odysseus maken deed;

Voor een poort wierp hij ze te Troje,

Dat deed daar menigeen verdriet.

Aldus had hij ook gedaan.

Toen Alexander het had verstaan,

Voerde hij het leger geheel een andere straat

En verliet die plaats van bedrieglijkheid.

Aldus troostte hij zijn lieden,

Eer die sterke strijd geschiedde.

‘Gezellen’, zei hij, ‘Deze arbeid,

Zal dat einde zijn, God weet.

Nimmer vecht je hierna.

De strijd van Cilicië,

En die ge vocht op de Granike,

Tegen Mennoen wel eerlijk,

Ze zijn nergens toe goed,

Tenzij dat goed einde doet.

God en het goede avontuur,

Maakt ons einde goed ter kuur!

Want het avontuur en haar geweld,

Heeft meer blijdschap menigvuldig,

Dat ik ben heer boven haar

Dat weet ik wel al openbaar,

Dan dat ze vrouw wezen moet,

Over menige prins goed.

Sinds dat ze zag,

Dat Griekenland aan me lag,

Heeft ze bevorderd mijn lieden.

Al was het zaak dat geschiedde,

Dat ze me deren wou in raad,

Ze was niet zo koen dat ze het deed.

Dit volk van deze grote scharen

Dat is maar druk van gevaar.

Dat avontuur denkt daarom,

Hoe ze me mag te ene som

Dat ik vlied enige man,

Ik vertoorn me niet al vlied je dan.

Dit goed en deze dure stenen,

Is allemaal uw algemeen.

Ik ga voor, nu volg mij!’

Meteen reed dat koningskind vrij,

En het leger goed tezamen.

Zulk gekraak was er daar ze kwamen,

En de ene na de andere niet verduurde,

Alsof de hemel te stukken scheurde,

En de aarde, water en de lucht,

Te stukken braken met die vlucht,

En al worden zou te niet,

Man en beesten, veld en vliet.

Dus vocht men ginder met dapperheid.

Dat vierde boek neemt hier einde.

Sommige verhalen die erin staan

Ik raad dat hij tot diegene gaat,

Die het kan en hem mag wijzen,

Dan zal hij de materie prijzen.

Dit boek en de derde mede,

Die zijn zwaar in sommige plaatsen.

Dat heb ik daarom gedaan,

Dat geen zot het zal verstaan,

Die goede boeken onwaardig maken,

Als ze in de rijm mis raken.

De boeken zullen nog zes wezen,

Daar men in zal mogen lezen,

Wijsheid en tijdverdrijf,

Van Alexander, de koning,

Op dat ze zegt dat het is goed,

Die schone die me peinzen doet.

Al belachen het anderen, mij een zorg.

Aldus begint dat vijfde boek.

[p. 155] Die vijfte boec.

Laet bliven uwe dulle woort

Ende hoort die tale voort,

Hoe dat die strijt verghinc.

Ic segghe u dat in ware dinc,

5 Also alsic in latine las,

Dat dit in dien meye was

Dat men te stride was ghegaen.

Tijlic waest ooc sonder waen.

Nochtoe lach die dau up daerde,

10 Doe men treckede die swaerde.

Daer waenic wel dat ghesciede

Up dies conincs Daris liede,

Dat die prophete Daniel Vorseide te voren wel,

15 Dat een buc soude comen

Ute noordoosten ende verdomen

Die twee hoorne van den weder,

Di sal hi breken ter neder.

Die buc dat es Alexander,

20 Die onwaenliker was dan een ander.

Daris hi bediet den ram,

Die den groten scade nam.

Sine twee hoorne sekerlike

Bedieden sine twee conincrike,

25 Dat was Percen ende ooc Meden,

Die de Grieken al dorereden.

Dit was goods wrake, weet ic wel,

Want het seide Daniel.

Aristomines die Inde,

30 Seide de ghene diene kinde,

Was die deerste joeste dede

Jeghen Alexanders lede.

Hi was een riddere vermeten,

Up enen olifant gheseten.

35 Met ere swepen van tiene cnopen

Dede hi ghone beeste loopen.

Met enen ghevenijnden spere

Stac hi den coninc vor dat here,

Dat het voer al dor den scilt,

40 Die Alexander vore hem hilt.

Maer hi en mochtene niet ghewonden.

Die coninc stac weder tien stonden

Sinen olifante al dore die lanken.

Doe faelgierden hem die scranken

45 Ende gaf enen groten val.

Aristomines becocht al:

Die coninc maectene hoofdeloos.

Dits deerste diere dlijf verloos.

Die Grieken riepen ‘Die sege es onse!’

50 En es so menich stake te Donse

Alse daer spiete ende scichte

Na den coninc vloghen ghedichte.

Hi slouch nochtan al durenture,

Daer was met hem daventure.

55 Hi ghinc smeden alse met anghe,

Ende het ghinc daer haerde banghe.

Hi doorstac ooc Elifas,

Die sconincs Pharoens sone was.

Enen anderen slouch hi metten sweerde

60 Ende overreeten metten peerde,

Dat was Orcanis sone Pharos,

Dien makedi van den hoofde los.

Van Egypten was Elifas,

Ic wane Faros van Surien was.

65 Dat lant dat langhe lach verdroghet,

Waert metten roden bloede ghesoghet.

An beden siden bleef menich man,

Die ic ghenomen niet en can.

Doe stonden daer twee Daris man,

70 Enos ende Caynan.

Enos slouch met sinen swaerde

Enen Griec toter aerden,

Dat hi ghinder bleef aldus,

Entie hiet Ecifilus.

75 Cainan slouch Laoemedoene

Met ere hantaex alstie coene.

Doe Laoemedoen was versleghen

Quam Philotas daer jeghen.

Cainan ende ooc Enos

80 Makedi van den live los.

Mettien so quam een gigant

Jeghen Alexandere te hant,

Geon van der roder see.

En sijn so leelic niet si twee

85 Tusscen hier entie Losane.

Sijn moeder was na minen wane

Een gygantinne, ene slore

Ende soe wannen bi enen more.

Hi was groot ghelijc der moeder,

90 Al en was hijs niet te vroeder.

Van hude was hi swart algader,

Dus gheleec hi sinen vader.

Some ontsaghen si sine ghedane

Some die cracht van sinen slane.

95 Dese hadde Alexander doot,

Ne ware dat daventure verboot.

Ene colve hadde hi van drien cnopen.

Vijftiene heeft hiere mede belopen

Van den Grieken ende versleghen.

100 Doe quam hem die coninc jeghen.

Groot wonder hadde Alexander das,

Dat die viant so groot was.

Die colve hief hi up mettien,

Alse hi den coninc heeft versien,

105 Ende soe was root van den bloede.

Geon riep met groten moede

ԁlexander edele here,

Hoe waerstu verwoet so sere,

Dattu jeghen enen gigant

110 Souts comen, die es dijn viant?

Du heves ghelesen dat mijn gheslachte

Den hemel winnen woude met crachte.

Jupiter hi ontvlo cume.’

Dit sprac hi; ende hem liep die scume

115 Over sine leppen bede.

Die coninc lonet hem met lede,

Hi stakene ter selver stont

Metten spere in den mont

Ende naghelde hem die tonghe

120 An sinen roost ten selven spronghe.

Geoen stont ende beet den scacht,

Die coninc stietene met cracht

Metter borst van sinen paerde

Dat hi viel neder up die aerde.

125 So groten slach gaf hi te waren

Alse een eke van hondert jaren,

Die met haren telghen vallet.

Die Grieken quamen toe ghewallet

Ende dorstakene hondertfout.

130 Dus moeste hi sterven met ghewout.

Die rechtere scare vacht aldus.

An de luchtere vacht Clitus,

Een de beste van sinen live

Die noint gheboren was van wive.

135 Sijn suster soghede den coninc,

Ic wane hijs quaden loon ontfinc.

Der Percen slouch hi menech een

Ende gaf hem een quaet leen.

Een van Damasch, hiet Sanga,

140 Die was Clituse so na,

Dat hi hem sach slaen sinen broeder,

Sijns vader kint ende siere moeder

Ende hi suchte sere driewaerf,

Doe hi sach dat sijn broeder staerf.

145 Hi scoot up Clituse drie spiete,

Nochtan pijndi al omme niete.

Mettien scoot hi van den waghen

Ende heeftene mettien sweerde gheslaghen,

Dat hem de helm was gheclovet.

150 Maer die coyfie bescermet thovet,

Anders ware hi doot bleven.

Clitus hevet hem ghegheven

Mettien sweerde enen slach,

Dat hi vor sine voete lach.

155 Meta haerre beder vader

Die sach dit al tenen gader,

Hi waert van rouwen so cout,

Dat hi verloos al sijn ghewout,

No hine mochte wenen niet.

160 Dicke eist also ghesciet,

Die rouwe die den mensce deert

Dat hi de trane al verteert.

Die oude man versuchte sere

Ende waert bleec ie lanc so mere.

165 Hi hadde den rouwe so dore groot,

Dat hi wel na was bleven doot.

Doch dat hi te hem selven quam

Ende sprac alstie was gram

‘Wreet keytijf ende wreet liebaert,

170 Ja en hevet hier dijn swaert

Twee scone kinder tenen gader

Te doot ghesleghen bi haren vader,

Ende di ontfaermet niet miere oude?

Du wistes dat die moeder soude

175 Wenen sere om die niemare.

Daeromme biddic di, com hare

Ende nem mi met hem mijn leven,

Daer mine kinder mede sijn bleven,

So heefsture ghenomen drie,

180 Datti nemeer quaets en ghescie.

So mach die weduwe wenen dan

Om twee kinder ende enen man.

Heefstu kinder ofte moeder

Ofte enech wijf ochte broeder,

185 Noch moeten si om dine doot

Rouwe driven also groot!;

Clitus en achte siere vloeke niet

Ende Meta scoot enen spiet,

Grammelike up sijn ansichte,

190 Maer Clitus ontfinghen lichte

Up sinen scilt te middewaerde

Ende hi slouchene af metten swaerde.

Clitus ghinc hem bat naer,

Ende recht daer hem sijn grauwe haer

195 Up die scouderen neder hinc

Stac hi den ouden erminc

Dore den hals met sinen swaerde.

Doe viel hi neder uptie aerde

Onder sine kinder bede.

200 Hi helsese met groten lede

Ende voer enweghe metter vaert

Hem derder ter hellen waert.

Mettien quam Daris ghevaren

Vreselike met sinen scaren.

205 Bider cracht vanden stenen

Ende bi de vanden wrenen

Mochtmen weten dat Daris was.

Nichanor hadde wonder das,

Die di conincstavelie

210 Helt an die rechter paertie,

Ende keerde darewaert sijn here

Ende sette hem ter were.

Die aventure, die gheerne lieghet

Enten mensce dicke bedrieghet,

215 Gaf hem eerst goet gheval.

Hi dede vore hem vallen al

So wat so quam in sijn ghemoet.

Hi dorreet dat here te voet,

Alse ocht scape hadden ghewesen.

220 Cume mochter een ghenesen.

So menighe sloech daer sijn here,

Dat hi wel na sonder were

Darise selven hadde ghevaen

Doe quam hem tontmoete saen

225 Remnoen van Arabia,

Ende hem volchden mede na

Ridderen goet in hare doen.

Hi trooste die Percen diere vloen

Ende maecte hem moet, so dat si staen.

230 Enter were hebben ghevaen.

Men scoot vele scaerper scichte,

Die stene vloghen wel ghedichte,

Die men mettien slingheren waerp.

Daer was die strijt wrede ende scaerp,

235 Men vacht met colven ende met sweerden,

Men sloech die liede van den peerden.

Die ketele woorden vol van sielen,

Die metten helscen peke wielen.

Die doot hadde so vele te doene

240 In Daris pauwelioene,

Dat soe cume al tfolc verbeet,

Da te stervene was ghereet.

Het bleef in beide siden doot

Jonc ende out, cleene ende groot.

245 Maer Nichanor dedele deghen

Heefter so vele versleghen,

Dat hi den prijs heeft ontfaen

Van beiden siden sonder waen

Alse een ridder fier ende coene.

250 Altoos volchde hi Remnoene

Dore al dat folc, dat vor hem stoet.

Sijn doen dochten bore goet,

Al mochti al die liede slaen,

Soude hem dus die here ontgaen.

255 Mettien ruumden si hem tfelt,

Ende Remnoen, die vore hem helt

Quam Nicanore te ghemoete.

Die een stac anderen onsoete.

Die trensoene vielen int gors,

260 Ende si bleven beide tors.

Si lieten te gader gaen die peerde,

Ende si vinghen bede ten sweerde.

Men slouch die staerke helme dure,

Daer dat bloet liep uut ter cure.

265 Nichanor slouch so dicken,

Dat Remnoens scilt voer te sticken.

Hare paerde storten mettien

Dat si vielen uptie knien

Hi stac sijn sweert in toter hilte,

270 So dat hem woet al dor die milte.

Doe vloe tfolc van Arabia,

Entie Grieken liepen na.

Mettien quam tfolc van Yrcanie –

Datse god vermaledie! –

275 Wale ghewapent met ere scaren.

Si beringden harentare

Nichanore met haren lieden.

Sine cracht en mochte niet dieden

Jeghen al die grote somme.

280 Hi was beringt al om ende omme.

Eerst was hi ghevelt met spieten,

Dies en mochti niet ghenieten;

Up sinen helm so vellen stene

Beide groot ende clene,

285 So dat hi al te stucken brac.

Men leest dat in den scilde stac

Der quarelen menich een,

Dat hi ghelijc enen bossce sceen.

Doe faelierden hem die aerme,

290 Hi was ghescoten dor die daerme,

Sijn been en mochten hem niet draghen.

Dat seiden die gone die dat saghen

Dat ghemanc bloet ende sweet

Van sinen live liep ghereet.

295 Nochtan was sijn edele moet

So onvervaert ende so goet,

Dat menne niet en mochte vaen.

Doe ghinghen si hem met colven slaen,

Entie edele Nicanor,

300 Dies conincs Alexanders tor,

Hi viel neder ende bleef doot.

Nochtan dedi scade groot

Dien Percen, eer hi doot bleef.

Dat seide die gone diet screef.

305 Nicanor Permenioens sone,

Die alre doghet was ghewone

Ende maerscalc van der rechter side,

Es verslaghen in desen stride.

Die Grieken dreven groot mesbaer.

310 Alexander quam daernaer

Verbolghen als ons heren wrake.

Ic segghu dat in waerre sake,

Hi quam verbolghen als een lyoen,

Ende hem waren die gone ontvloen,

315 Die sine jonghen hadden doot.

Tfolc vlo al dor die noot.

Si hadden liever vlien enweghe,

Dan te vechtene om die seghe.

Een bacheleer bleef daer allene,

320 Doe dat volc vlo al ghemene.

Mennoen, die up die Granike

Was versleghen jammerlike,

(Dander bouc vertelt algader)

Was des ridders oudervader;

325 Fiadas hiet hi, ic wane,

Scone was hi van ghedane,

Ooc was hi van Cyrus gheslachte.

Verwaent was hi in sijn ghedachte,

Want hi soude sekerlike

330 Hebben ghehadt in huwelike

Daris suster, hadt so vergaen,

Dat hi den seghe hadde ontfaen.

Dor dat beheet van deser eren

Quam hi jeghen die wrake ons heren.

335 Maer en es ghene scoonheit,

Noch edeldom, noch rijcheit,

Die de doot verdriven mach.

Een bacheleer, claer alstie dach,

Sconincs ghespele Efestio,

340 Maecte sine herte onvro.

Al waren si scone bede ter curen

Si hadden twiselike aventure.

Enen scilt hadde Fiadas,

Daer ane ghescreven was

345 Een tygher rampant van goude

In kelen staende, alsmen woude.

Efestio reetene al dore

Ende gheraecten wel ter core

Door die borst ten scouderen uut;

350 Hien liets niet dor sine bruut,

Die Fiadase was beheten.

Hi storte neder sonder beten,

Ende hi sliep den langen slaep.

Die Yrcanoise vloen alse scaep;

355 Nicanor was ghewroken wel.

Hem was gheleert al sulken spel,

Dat si die Grieken al ontsaghen.

Si vloen ende lieten hem jaghen.

Dus vacht men in dat rechter here.

360 Permenio dede ooc grote were

Entie int slinke here waren.

Macheus quam daer ghevaren,

Die jeghen hem vacht met prighe,

Daer was die parsse van den wighe.

365 Hem quamen mede te ghemoete

Die van Bacteren haerde onsoete,

Ende Bessus hare here mede,

Die groot verdriet den Grieken dede.

Narbesines die moordenare

370 Quam dare ooc met siere scare.

Hantgheslach ende jammer groot

Was daer ende menegherande doot;

Men slouch daer meneghen slach.