Istory van Troyen

[1] Dit is dye istory van Troyen.

DEUS ASSIT.

yn hert ende myn syn ende myn ghepeyns

Is sculdich enen swaren thyns,

Dien ic ommer gelden moet:

Dat is, een historie goet

5 Te dichtene int Duytsche woert.

Die men int Walsche heft gehoert.

Oeck is ghedicht in Duyts een deel,

Mer ik wil se al gheheel

Van beghyn ten eynde maken,

10 Gan my Got al sulker saken

Dat my myn syn niet en is te laf!

Seger den Got gaf

Heft daeraf ghedicht een deel

Dat is van Troyen dat Proyeel

15 –Dit is ghedicht oock langhen tyt,-

Ende aent Proyeel die vij stryt.

Mer ick wil van yersten beghynnen,

Hoert Jason voer om gulden vlies,

20 Daer synder af quam groet verlies.

Nu bad ic Gade dat Hy my sende

Synen geest, daer ic by vinde

Vray, reyn ende scone woert,

Ende by synre cracht ghestoert

25 Die ghene syn, te alre tyt,

Om myn ghedichte draghen nyt. [2]

In die stat van Troyen was

Een duer clerck, die veel las

Ende gherae in boecken oec studeerde.

30 Die wyle dat men die stat verweerde,

-Daeres leest men dat hy hiet-

Tot dien dat men die stat verriet.

Van den yersten dat al begonde

Screef hy totter lester stonde.

35 Al was hy van der stat gheboren

Doer dat en brocht hy niet te voren

Anders dan hy hoerde ende sach

Verlaeren, mer daernae wast vonden

40 Tot Athenen tenen stonden.

Cornelius mit groter pynen

Dichtent van Griexen in Latynen.

Homerus ende Ovidius

Ende van Romen Stachius

45 Die screef daeraf een stuck.

Mer, binnen den yersten, so sal ick

U doen weten ende verstaen

Waer haer werken aengaen,

Nae dien dat ic bescreven hore.

50 Een, hiet Bonoot van Suette More.

Dichtet in Latyn van Romans,

Mit ryemen scoen ende gans.

In den Duytsch dichtet Jacop

Van Maerlant: doer nyemans scop

55 So en wilt hys niet begheven,

Eer dit boeck is al volscreven.

Hier toe voren dichten hy Merlyn

Ende Allexander uytten Latyn

Toerecke ende dien Sompniarys

60 Ende den cortten Lapydarys. [3]

Hoert hier, in woerde die syn licht,

Waeraf dit boeck al is ghedicht,

Ende al dystorie die der is innen

Van Peleasen int beghynne

65 Sal ic u segghen, dat is waer,

Die meer levede dan hondert jaer,

Ende die Medeam, Jasons wyf,

By haet dede nemen tlyf,

Synen dochteren te wederwrake.

70. Dit waeren wonderlicke saken.

Nu sal ic u condt maken des

Hoe Jason ende Hercules,

By valschen rade, alst was voeracht,

Voeren om den guldenen vacht:

75 Wie hem Medea dede ghewynnen,

Want sy was verdort van mynnen.

Hiernae mede, by wat saken

Sy Troyen te stucken braken,

Dat te dien tyden nyeman was, groet

80 Ende wys, syt al sclogen sy ter doet;

Ende wie die coninck Loamedoen

Doot bleef, ende syn soen Vulcoen.

Ghy sult hiernae oeck verstaen

Wie se, nae deser plagen, saen

85 Weder maeckte Pryamus,

Stat, muere, saele ende huys;

Hoe wyt hy was, ende hoe groet.

Wat volck hy er in wonen geboot.

Daernae, hoe hem die heer van pryse

90 Beriet mit Hectore ende mit Paryse, [4]

Om haer moye van Ysione

Te suekene, die seer was scone:

Ende hoe dat se Athenor sochte,

Die se weder inne brochte

95 Doer alle dat hy se in Griecken vant.

Ic sal u daernae altehant

Segghen hoe dat daertoe quam

Dat Parys vrouwe Helena nam,

Ende hoe die monster wert gheroeft.

100 Daer der dusent om verloren thoeft:

Ende die brulocht dan daeran.

Die synt becoft menich man.

Dan daerna, Cassandren prophecey,

Die Priamis, die coninck vry,

105 Altoes gheloven niet en woude:

Des lach synt menich opten moude.

Ataschius werck, al ist my pyne,

Sal ic uytten Latyne

Dichten al in Duytsche woert,

110 Al en heb icket in Latyn niet gehoert.

Hoedaenwys Thetis vernam,

Dat Paris uyt Griecken quam,

Ende hy Helenen had gheroeft:

Had Neptholomus hare gheloeft,

115 Hy had den roef wel ontjaghet.

Daerna, hoe sy hare beclaghet,

Dat sy verliesen sal haer kint

Voer Troyen, ist dat ment vynt;

Hoe sy vaert te Cyerone,

120 In Tessalien, die haren soene

Langhe stont had achterwaert,

Al was hy half man ende half paert. [5]

Doe Cyeron wert haers gewaer,

Hoe hy gelopen quam tegen haer,

125 Ende hoe Anchilles quam uytten woude,

Ende hoe dat hy spelen soude

Mitten wreden lybaerts jonghen.

Die hy den dieren haf afdwonghen.

Daerna ook, woe Thetis quam,

130 Ende sy hem sclapende opnam,

Ende droech hem te scepe sochte.

Ende wie se Cyron oec brochte.

Saen segghe ic u daernae tehant,

Hoe sy hem aen Licomedes lant

135 Bracht, ende wilde hem doen an

Wyfs cleder, al was hy een man;

Ende hoe hys niet en had ghedaen.

Mer dat hy schier wert bevaen

Mit des conincks dochter mynne.

140 Saen sal ic u maken innen

Hoe en Thetis den coninck gaf

Te leren, ende seed daeraf,

Dat Anchillus suster waer,

Ende hie sy wechvoer ende hy bleef daer.

145 Daernae, hoe Agamennon quam

Te Parsien, daer hy vant gram

Menelaute, synen brueder,

Ende hy troesten, want hy was vroeder;

Ende hie sy haer baden sanden

150 Aver al Griecken in den landen.

So suldy horen altesamen

Hoe die heren van Griecken quamen

Ende bedroeft waeren om Achilles;

Hoe Tydeus soen, Dyomedes,

155 Calchase bat dat hy hem saghe

Waer Achilles gheborghen laghe; [6]

Hoedaen dat Calchas wiste,

By synre art, by synre liste,

Waer en die moeder had gheborgen;

160 Daertoe mede, hoe al die sorghe

Waer gheleit op Dyomedes

Ende synen compaen Ulixes.

Daerna sal ic u seggen die pyne,

Die dicke leet dat hert syne,

165 Doer die scone Dordamyen.

Die hy niet en dorst vryen;

Ende daventuer, hoe hy se vercrachte

Alleen in eenre doncker nachte.

Dan suldy hoeren haer claghe;

170 Hoe oec Achilles noemt syn mage,

Ende hoe sy hem bekenden daer

By synen ridderlicke geghaer;

Hoe Achilles den coninck bat,

Dat hy hem vergave dat,

175 Dat hy by synre dochter lach,

Ende hoe hy lyde, op dien dach,

Dat hy se langhe had ghemynt

Ende dat sy by hem had een kynt.

Daernae, des conincks wedertael,

180 Hoe hyt vergaf altemael;

Ende hoe hy des nachts apenbaer

By haer lach, ende daernaer

Nummermeer op ghenen dach.

Daernae, haer swaer gheclaech;

185 Daernae, hoe sy oerlof namen

Ende te scepe ghingen te samen,

Achilles mitten anderen tween;

Van Doerdamyen oec den ween.

Van Achillese coemt daenaer,

190 Hoe hem wert dat hertte swaer. [7]

Ende Ulixes merckten dat;

Ende hoe hy hem daerom bat,

Dat hy hem vertellen woude

Al dat hem Cyron, die oude.

195 Ghewyst hadde ende gheleert,

Ende hoe hy te hem had ghekeert.

Daerna, Achilles wedertael.

Hier eint Stachius altemael.

[1] Dit is de historie van Troje.

DEUS ASSIT.

Mijn hart en mijn zin en mijn gepeins

Is schuldig een zwaar ding,

Die ik immer ontgelden moet:

Dat is een historie goed

5 Te dichten in Duitse woord.

Die men in het Waals heeft gehoord.

Ook is het gedicht in Duits een deel,

Maar ik wil ze al geheel

Van begin tot einde maken,

10 Gunt me God al zulke zaken

Dat me mijn zin niet is te laf!

Seger die God gaf

Heeft daarvan gedicht een deel

Dat is van Troje dat proloog

15 –Dit is gedicht ook lange tijd,-

En aan de proloog de 7^de strijd.

Maar ik wil van het eerste beginnen,

Hoe Jason voer om het gulden vlies,

20 Daar sinds van kwam groot verlies.

Nu bid ik God dat Hij mij zendt

Zijn geest, daar ik bij vind

Fraaie, reine en mooie woorden,

En door zijn kracht gestoord

25 Diegene zijn, te alle tijd,

Om mijn gedicht te dragen nijd. [2]

In die stad van Troje was

Een dure klerk die veel las

En graag in boeken ook studeerde.

30 De tijd dat men die stad verweerde,

-Dares leest men dat hij heet-

Tot die dat men die stad verraadde.

Van ten eerste dat het al begon

Schreef hij tot de laatste stonde.

35 Al was hij van de stad geboren

Doordat bracht hij niet tevoren

Anders dan hij hoorde en zag

Verloren, maar daarna was het gevonden

40 Te Athene te ene stonden.

Cornelius met grote pijnen

Dichte het van Grieks in Latijn.

Homerus en Ovidius

En van Rome Stachius

45 Die schreef daarvan een stuk.

Maar, binnen de eerste zo zal ik

U doen weten en verstaan

Wat hun werken aangaan,

Na dien dat ik het beschreven hoor.

50 Een, heet Bonoot van Suette More.

Dichte het in Latijn van Rome,

Met rijmen schoon en geheel.

In het Duits dichte het Jacop

Van Maerlant: door niemands gekheid

55 Zo wil hij het niet opgeven,

Eer dit boek is al volschreven.

Hier tevoren dichte hij Merlijn

En Alexander uit het Latijn

Toreck en de Sompniarys

60 En de korte Lapydarys. [3]

Hoort hier, in woorden die zijn licht,

Waarvan dit boek al is gedicht,

En al de historie die er is in

Van Pelease in het begin

65 Zal ik u zeggen, dat is waar,

Die meer leefde dan honderd jaar,

En die Medea, Jasons wijf,

Vanwege haat deed nemen het lijf,

Zijn dochters te weerwraak.

70. Dit waren wonderlijke zaken.

Nu zal ik u bekend maken dus

Hoe Jason en Hercules,

Bij valse raad, als het was voor bedacht,

Voeren om de gouden vacht:

75 Hoe hij Medea deed gewinnen,

Want ze was verdord van minnen.

Hierna mede, bij welke zaken

Ze Troje in stukken braken,

Dat te die tijden niemand was, groot

80 En wijs, zij allen sloegen ze ter dood;

En hoe die koning Lamedon

Dood bleef en zijn zoon Vulcon.

Gij zal hierna ook verstaan

Hoe het, na deze plagen, gelijk

85 Weer maakte Priamus,

Stad, muren, zaal en huis;

Hoe wijdt het was en hoe groot.

Wat volk hij er in wonen gebood.

Daarna hoe zich die heer van prijs

90 Beraadde met Hector en met Paris, [4]

Om haar tante van Ysione

Te zoeken die zeer was schoon:

En hoe dat haar Athenor zocht,

Die haar weer binnenbracht

95 Door alles dat hij haar Griekenland vond.

Ik zal u daarna terstond

Zeggen hoe het daartoe kwam

Dat Paris vrouwe Helena nam,

En hoe dat heiligdom werd geroofd.

100 Daar er duizend om verloren het hoofd:

En de bruiloft dan daaraan.

Die sinds bekocht menig man.

Dan daarna, Cassandra ‘s profetieën,

Die Priamus, die koning vrij,

105 Altijd geloven niet wou:

Dus lag sinds menig op zijn mouw.

Ataschius werk, al is het me pijn,

Zal ik uit het Latijn

Dichten al in Duitse woord,

110 Al heb ik het in Latijn niet gehoord.

Hoedanig Thetis vernam,

Dat Paris uit Griekenland kwam,

Ende hij Helena had geroofd:

Had Neptholomus haar geloofd,

115 Hij had de roof wel voorkomen.

Daarna, hoe ze zich beklaagt,

Dat ze verliezen zal haar kind

Voer Troje, is het dat ment vindt;

Hoe ze vaart te Chiron,

120 In Thessalië, die haar zoon

Lange stond had bewaard,

Al was hij half man en half paard. [5]

Toen Chiron haar werd gewaar,

Hoe hij gelopen kwam tegen haar,

125 En hoe Achilles kwam uit het woud,

En hoe dat hij spelen zou

Met de wrede luipaard jongen.

Die hij de dieren heeft afgedwongen.

Daarna ook, hoe Thetis kwam,

130 En ze hem slapende opnam,

En droeg hem te scheep zacht.

En hoe ze Chiron ook bracht.

Gelijk zeg ik het u daarna gelijk,

Hoe ze hem aan Licomedes land

135 Bracht en wilde hem doen aan

Wijven kleren, al was hij een man;

En hoe hij het niet had gedaan.

Maar dat hij snel werd bevangen

Met de koning dochter minne.

140 Gelijk zal ik u maken in

Hoe hem Thetis de koning gaf

Te leren en zeg daarvan,

Dat Anchilles zuster waar,

En hoe zij wegvoer en hij bleef daar.

145 Daarna, hoe Agamemnon kwam

Te Perzië, daar hij vond gram

Menelaos, zijn broeder,

En hij hem troostte, want hij was verstandiger;

En hij ze hun boden zonden

150 Overal Griekenland in de landen.

Zo zal ge horen alle tezamen

Hoe die heren van Griekenland kwamen

En bedroefd waren om Achilles;

Hoe Tydeus zoon, Dyomedes,

155 Calchas bad dat hij hem zag

Waar Achilles verborgen lag; [6]

Hoedanig dat Calchas het wist,

Bij zijn kunst, bij zijn list,

Waar die moeder hem had verborgen;

160 Daartoe mede, hoe al die zorgen

Waren gelegd op Dyomedes

En zijn kompaan Odysseus.

Daarna zal ik u zeggen die pijn,

Dat erge leed van het hart van hem,

165 Door die schone Dordamyen.

Die hij niet durfde te vrijen;

En het avontuur, hoe hij haar verkrachtte

Alleen in een donkere nacht.

Dan zal ge horen haar klagen;

170 Hoe ook Achilles noemt zijn verwanten,

En hoe ze hem herkenden daar

Bij zijn ridderlijke uitrusting;

Hoe Achilles de koning bad,

Dat hij hem vergaf dat,

175 Dat hij bij zijn dochter lag,

En hoe hij belijdt op die dag,

Dat hij haar lang had gemind

En dat ze van hem had een kind.

Daarna de konings antwoord,

180 Hoe hij het vergaf allemaal;

En hoe hij des nachts openbaar

Bij haar lag en daarnaar

Nimmermeer op geen dag.

Daarna, haar zwaar geklaag;

185 Daarna, hoe ze verlof namen

En te scheep gingen tezamen,

Achilles met de andere twee;

Van Doerdamyen ook de pijn.

Van Achilles komt daarna,

190 Hoe hem werd dat hart zwaar. [7]

En Odysseus merkte dat;

En hoe hij hem daarom bad,

Dat hij hem vertellen wou

Al dat hem Chiron, die oude.

195 Gewezen had en geleerd,

En hoe hij tot hem had gekeerd.

Daarna, Achilles antwoord.

Hier eindigt Stachius helemaal.

Ic sal u doen dan verstaen

200 Hoe Agomennon heft ontfaen

Al dat battaelge recht alleen,

Ende hoe sy laghen tot Atheen;

Hoe Castor ende syn broeder mede

Dat onweder verdrincken dede.

205. Dan sal ic u doen verstaen

Hoe die heren waeren ghedaen.

Beide buten ende bynnen,

Ende haer manieren doen bekennen.

Daernae, die scepe altemael,

210 Hoe mennich sy der hadden by ghetal.

Ghy sult hiernae die clage horen,

Hoe mense den heren brenckt te voren

Ende wie men daer tenen heer nam.

Hoe Achilles in Delpos quam

215 Ende socht raet aen Apollyn:

Dat was al die ghelove syn.

Ende hoe Calcas mit hem keerden,

Die synt den Griecken veel leerden.

Nu suldy horen hoe Ulixes

220 Ende syn gheselle Dyomedes [8]

Horen die baetscap ende den raet,

Om van dier averdaet

Boete te ontfaen, die was ghedaen:

Wat anwoert sy ontfaen.

225 Hoe Thelapus, Hercules kynt,

Ende Achilles voeren synt

Op die van Messe, daer sy sochten

Spyse, ende volck ghelovich brochten:

Hoe coninck Teutter daer bleef doot,

230 Ende Thelapus bleef heer groot.

Ghy sult dan horen altemael

Die heren noemen by ghetael.

Die der stat te hulpen quamen,

Mitten heren altesamen;

235 Hoe Pallamides quam aent heere.

Dan suldy horen, hebdys gheere,

Hoe der Griecken raet droech dat,

Dat men voer op die stat.

Hoe Agamennon, die gheraeckte,

250 Syn sacrificie maeckte

Om te sachten dat meer,

Dat beletten haer schipheer.

Schier daernae suldy bekennen

Hoe sy Thenedon ghewynnen.

245 Daerna mede mitter vaert,

Hoet schipheere was geschaert;

Prothesclaus, die was stout,

Hoe hy yerst havende mit gewout,

Ende die ander volgden naer,

230 Mit menighen ridder, dat was waer: [9]

Hoe die Troyene die havene werde,

Daer sy den Griecken seer derde;

Hoe sy nochtant mit ghewelt

Des avonts op hem wonnen tvelt.

255 Daernae moegdy, wildyt weten,

Hoeren hoe Troyen wert beseten,

Ende dat wonder ende dat nyt

Ende den vreselicken stryt,

Daer Hector Patrocluse versloech

260 Ende hondert ridderen goet ghenoech;

Hoe hy ghewont was ende gherocht,

Dat seder duer was becoft.

Hoe doot bleef Cassebelans,

Een soen des conincks Pryans.

265 Hoe die Griecken hadden veel ongemaecks

Hoe Thelamans soen, Naecks

Op Hector vacht mit gheninde;

Hoe deen den anderen niet en kende,

Ende hoe men socht den vrede

270 Tusschen den Griecken ende die stede.

Wat jamer dat Achilles deed

Om Patrocluse, die daer doot bleef;

Ende hoe Priamus dochter, Cassandra,

Menighen mercken deden daerna,

275 Daer sy seiden haer prophecyen.

Dan suldy horen van den vryen

Ende van den stoutten Palamides,

Hoe hy hem beclaegde des,

Dat Agamennon, aen synen danck,

280 Over alt heer had ghemanc. [10]

Dat orloghe, dat daerna quam.

Coemt dan, daer menich wert gram;

Hoedaenwys die stryt vergaet,

Ende van elken synen daet;

285 Hoet die Griecken hadden quaet

Byder cracht ende byder daet

Die Hector alleen doet,

Die so stout was ende soe vroet.

Daerna sal ic den vierden wych

290 U scryven ende den groten crych:

Hoe die heren, die bynnen waeren,

Buten der stat quamen ghevaeren.

Ende op die Griecken ijosteerden,

Daer sy hem herde wel verweerden.

295 Bochas wert ghevaen na desen,

Die Hector een stuck van der nesen

Had afghescleghen, ende hoe Pyran

Ontliven wilde doen den man.

Hoe Athenor ende Eneas,

300 Troylus ende Palidamas

In die camer van albaster gingen,

Daer men se troeste te menigen dingen.

Dat sy peynsden om die doghet.

Ic waen, ghy daerna horen moghet

305 In weeder in groet onghemac

Dat die loyghien nederstac

Ende menighen die claer licht.

Ons seit daernae dat ghedicht

Hoe die vyfte stryt verghinc.

310 Daer in bleef menich jonghlinc.

Oeck sal ic scryven hoe van prysen

Die coninck doot bleef van Laryse. [11]

Ende syn broeder Epistrophus,

Ende hoe doot bleef Oerdeus

315 Ende ander coninghen, meer dan seven,

Die stout waeren van haeren leven.

Dan moegdy horen daernaer

Tellen van enen sagittaer,

Die wonders deed veel ende ghenoech,

320 Ende hoe men Dyomedes verscloech.

Van Galatyen coemt daernaer,

Daer om wert torloech swaer:

Dat was des edels Hectors pert,

Dat menich merck was wert;

325 Ende hoe Aesenor wert ghevaen,

Des waeren die van der stat ondaen.

Daerna, hoe eynde nam die stryt,

Die weder begonde te vespertyt,

Die vreselic was ende herde groot.

330 Daer der seven bleven doot.

Oeck sal ic van den Griexen heren

Scryven, hoe sy souden keren,

Ende hoese Calchas blyven dede

By synre groter behendicheden.

335 Daerna, van der quader loecht,

Dies sy allen hadden vroecht.

Van menighen die daer lach doot

Onbegraven ende bloot:

Ende hoe sy voren om de vrede,

340 Dyomedes ende Ulixes mede,

Ende hoe sy Dolon wouden gheleyden

In eenre doncker nacht ontbeyden; [12]

Hoe men den vrede iii maende gaf,

Wast Hector leet of lief daeraf.

345 Daerna, hoe men die doden groef

Van den vyanden, ellic na syn behoef.

Dat ghedinghe suldy bekennen.

Beide van buten ende van bynnen,

Hoe men Cohaes liet gaen

350 Om Athenor, die was ghevaen.

Hoe Calchas, die waersegher fyn,

Eyste die dochter syn.

-Briseida hiet dat scone kynt,-

Die Troylus seer heeft ghemynt:

355 Ende Priamus oerlofde des.

Stappans, hoe Hector ende Achilles,

Also als Segher heft bescreven,

Aventueren woud haer leven:

Mer die Griecken ende die Troyene

360 Benamen hem te ghesciene.

Saen moegdy horen daerna

Hoe Calchas dochter, Briseda,

Van Troyen sciet, ende oec den rouwo

Van Troyluse ende der joffrouwe;

365 Ende hoe se vryden Dyomedes,

Dat van Segher vergheten es.

Dan hoe se Calchase lasterde dat,

Dat hy ghelaten had die stat,

Daer hy uyt was gheboren:

370 Daer suldy tael ende weder horen.

Daerna, den wych, die Segher dichte:

Hoe Hector daer groet wonder stichte [13]

Ende se wonde, ende sy claegde daeraf,

Daer liep Segher dier Got gaf.

375 Van der cameren wel gheraeckt,

Die van alabasteren was ghemaeckt,

Daer suldy horen toverien

Wonder groet, ende in dystorien

Daer salt goet syn horen na.

380 Oeck sal ic van Bryseda

Segghen hoe se Dyomedes mynt,

Ende hoe hy se mit beden verwynt.

Daerna, den achtende wych,

Daer groet ghevecht was in den crych.

385 Dan suldy hoeren hoe die van bynnen

Al die scepen voer hem wynnen,

Ende hoe se Hector Ayaxe gaf,

Als ons Ovidius scryft daeraf.

Daerna, hoe Signus bleef doot;

390 Recht daerna, een sterfte groot,

Die int heer van Griecken was.

Daerna, hoert die waerheit das,

Hoe Hectors wyve quam te voren

Dat sy haeren man had verlaren,

395 Wert dat hy voer uytter stat;

Ende hoe syt hem te latene bat,

Ende den rouwe daer beneven,

Die die vrouwe om hem dreven.

Hoert dan hoe Priamus benam

400 Hector dat ryden, des hy was gram;

Hoe die wych oeck aenegaet,

Ende men den coninck van Fryghen vaet [14]

Die cume behielt syn leven.

Ende die Griecken dander dreven;

405 Hoe Hector Achilles wonde

Ende hoe hy doot bleef op een stonde,

Daer menich om in rouwen bleef,

Ende hoe men die van der stat indreef.

Ic sal dan tellen van Mennone,

410 Hoe hy, als een deghen coene,

Achilles bestont ende scloech;

Ende hoe swaerlic die coninck verdroech,

Paris ende Troylus,

Eneas ende Deyfebus,

415 Die doot van Hector, die hem was swaer.

Ende hoe men balsaemden daernaer.

Saen moegdy horen die aventuer

Van der hogher sepultuer,

Ende syn uytvaert, die seer was rycke:

420 Nie en hoerde man des ghelycke.

Hierna sal ic u vertellen

Hoe Palamedes ende syn gesellen

Volbrachten, des hem was te bet,

Dat Agamennon was ontset,

425 Ende hy selven wert, twaren,

Heer van der Griexer scaren.

Ic sal u segghen dan die claghe,

Die Priamus doet aen synen maghe

Om Hector dien hy hevet verlaren,

430 Ende hy syn rycke siet te scoren;

Hoe hyt voer wren mit swerde,

Ghelyc den leewe ende den libaerde,

Ende hy daer vacht mit ghewelde,

Dat hy den prys droech van den velde. [15]

435 Van den coninck Sarpadoene

Ende van Neptolomeus, die was coene,

Sal ic u segghen, als Benoot screef,

Ende wie daeraf dechterste bleef.

Dan sal ic u segghen daerby,

440 Hoe die coninck van Parsy

Op den velde doot is bleven,

Ende die van Troyen inghedreven.

Dan sal ic u condt maken des,

Hoe van Parsien coninck Sartes,

445 Daer menich om wranc syn hande.

Was ghevuert uytten lande.

Ende van enen dueren tyde,

Dat Griexe heer was onblyde;

Hoe hem geholpen wert aldaer.

450 Hectors jaergetyde, daernaer,

Dat veel costen, sonder waen:

Hoe Achilles daer quam ghegaen

Ende Polixiniam versach,

Daer scoenheit groet aen lach;

455 Ende hoe hy doer haer mynne, twaeren,

Alt heer wilde en wech doen vaeren:

Hoe coninck Thoas hem doe antwoerde,

Ende daerna menigherhande woerde.

Dan suldy horen hoe Achilles

460 Swert ende vereect hem des

Dat hy hem en volgde niet:

Ende hoe synen volc ghebiet,

Dat sy alle houden vrede

Teghen den heren van der stede: [16]

465 Daer liet hy in ghenen daghen

Syn stryden ende syn wapenen draghen.

Dan, hoe men street ellefste werf,

Dar menich hoech man bederf;

Hoe van Aresse die rysa

470 Die van Troyen reet daerna:

Hoe en Diopolus verscloech,

Dat daer der Griecken sagen genoech;

Ende hoe Ayax ende Thelamon

Wel mit haren lyve doen.

475 Ic sal u tellen daeran,

Hoe eerbaer een coen man,

Die herde seer was ghewont,

Achilles versprac in synen mont,

Ende scout hem quaet ende onvroet,

480 Dat hem niet te staden en stoet,

Ende voer Achilles viel doot:

Des hy en achte cleyn of groot.

Hoe Sarpedoen ende Deifebus

Beweent waeren in sconincks huys,

485 Ende hoe die Griecken rouwe groot

Maeckten om Palamides doot.

Daerna wil ic dat ghy bekent

Van den Griecken dat parlement.

Hoe Agomennon wert verheven

490 Ter battaelge, daer hy af was verdreven.

Ic wil, ghy twellofste orloech dan hoert,

Hoe Troylus daer wracht moert.

Soo dede hy opten anderen dach,

Seid Dares, diet al sach;

495 Ende dan, hoemen gaf den vrede

Tusschen den Griecke ende der stede. [17]

Hoert dan hoe Diomedes,

Nestor, die oude, ende Ulixes

Sochten Achilles ghemoede,

300 Omdat hy hem in staden stoede,

Mer sy en mochtens niet verleden:

Des wilde alt heer dan sceyden,

En hadt Calchas niet ghedaen,

Die hem dit dinc nu doet verstaen.

505 Dat sy allegader blyven.

Saen daernae sal ic u scryven

Den vreselicke dertiende stryt.

Daer menich in bleef in cortter tyt.

Hoe Troylus, die stoutte man,

510 In beiden syden al verwan:

Hoe hy Diomedes wonde,

Die hy te voeren wel goets gonde,

Ende hoe hy hem versprac daerna

Om syn amye Bryseida.

515 Dan suldy horen hoe die joffrouwen

Daerom maeckten groten rouwen,

Daer sy der mynnen loes scloech,

Die sy aen Troylus droech.

Hoe Troylus, die stoutte man.

520 Den xiiiide stryt began;

Hoe Troylus sulken scloech

Dat Achilles qualic verdroech;

Hoe Troylus hem ontwapenen dede

In labastre mit goeden vrede.

525 Syn claghe suldy horen

Van haer, die hy heft verloren,

Ende synen vyant mynde altoes:

Des schilt hy alle die vrouwen loes. [18]

Dan suldy van Achilles kennen,

530 Hoe hy verderf van groter mynnen,

Ende hy synen luden ghebiet

Dat sy der stat en scaden niet.

Corttelic dan daernaer

Suldy horen orloghe swaer,

535 Daer der iii dusent bleven doot;

Anthillocus deed manheit groet,

Ende scloech doot aen die vaert

Enen hiet Urien, sconinckt bastart.

Dan, wie hy was ende wie hy hiet

540 Die Palladium verriet.

Dan suldy horen die grote daet

Die Troylus doet ende bestaet;

Hoe Achilles ghewapent quam

Ten stryde, toernich ende gram;

545 Hoe menich dat hy der wonde

Tierst dat hy den stryt begonde:

Hoe hy op Troylus joesteerde

Ende hoe hem Troylus verweerde.

Saen daerna in cortter tyt

550 Hoe hy Troylus scloch in den stryt,

Want hy syns volcks soe veel scloech;

Hoe swaerlic Ecuba dat verdroech,

Doe hy haer kynt versclaghen wiste.

Dan moegdy horen by wat liste

555 Sy Achilles, in cortten tyden,

In menighen stucken deed snyden.

Dan suldy hoeren den grooten ween

Dier om hadde menicheen. [19]

Ende syt lant wilde rumen saen

560 Ende had Calchas niet ghedaen,

Die hem Perusa halen deede,

Die seder wynnen halp die steede.

Dan suldy horen wat ghedinghe

Dat sy hadden onderlinghe

565 Ajax Thelamonius,

-Als ons telt Ovidius-

Ende Ulixes oec, die vroede,

Om Achilles wapen goede,

Die hy met pleytten ghewan.

570 Ende hoe Ajax hem doden dan.

Aen dit ghedinghe coemt die stryt

Daerom doot bleef in cortter tyt

Die stoutte Ajax Ovelius

Ende Paris, die soen Priamus.

575 Helenen rouwe die sy dreef,

Den meesten die noyt man bescreef,

Sal ic u daernae bescryven,

Dat sy van Paris moste dryven.

Van der werlt oec daeran

580 Sal ic beschryven, soe ic beste can,

Een deel, hoe sy ghescapen es.

Dan sal ic my ghenenden des

Te scryven, hoe Penticelie

Te hulpe quam in enen meye.

585 Dan moegdy mercken des,

Dat nyemant haer ghenoot en is.

Daerna sal haer doot syn schier,

Ende hoe mense werp in een ryvier:

Dat deed Diomedes raet.

590 Die dorperheide deed ende quaet. [20]

Dan sal ic u condt maken dis,

Als ons vertelt Ysis.

Hoe dat Priamus wert verraden

Ende hoe dat die verraders daden.

595 Daerna, ons Virgilius telt

Van de perden, daerby gevelt

Die mueren waeren vander poert;

Ende hoe Priamus wert vermoert.

Daertoe al die grote sclachtinghe.

600 Als ghy ghehoert hebt dese dinghe,

Suldy wel seker wesen dies,

Dat noyt man en sach sulken verlies.

Dan suldy horen wie der ontginc.

Ende die weringhe, ende dat ghedinc

605 Dat Ulixes ende Thelamon

Hadden om Palladion,

Ende hoe Thelamon wert vermoert.

Scryven zal ic u dan voert

Hoe Ulixes wert beseghet

610 Van den moert, ende gheleghet

Op hem oec van Thelamon;

Hoe hy ende syn vrient ontvloen.

Dan hoe die scoen Polixina

Was ontthoeft daerna

615 Van Perus op Achilles grave

Daer synt grote jammer quam ave.

Hets wel recht dat gy hoert dan

Hoe dat heere wint ghewan,

Ende sy voeren te lande wert,

620 Daer menich bederf aen die vaert: [21]

Hoe seer dat hem oec misvel,

Al wast hem vergaen wel;

Hoe Agamennon was vermoert

Ende hoe hem syn kynt wrac, hoert.

625 Ende syn moeder daerom verscloech,

Dies verdient had ghenoech.

Die grote pynd sal syn daernaer,

Die Ulixes had seven jaer;

Van Athenor daertoe meede

630 Hoe hy maeckte een steede.

Van Pirrus hoert daernaer,

Die fel was, dat is waer,

Hoe hy syn twe omen verscloech.

Daerna hoert, dat is wonderlich genoech,

635 Hoe en Oretus scloech ter doot,

Ende hoe hy liet swaer ende groot

Andromatam mit kynde gaen,

Die hy te wyve had ontfaen:

By dien kynde wert coninck synt

640 Landomantta, Hectors kynt.

Ulixes droem hoert daeran,

Ende hoe syn soen, een stout man.

Mit ongheval nam syn lyf.

Hier hoert der materien blyf.

645 Al dat die capittulen tellen

Sal u die jeest al bespellen.

HIER EYNDET DIE TAFFELL. [22]

Ik zal u dan doen verstaan

200 Hoe Agamemnon heeft ontvangen

Al dat bataljon recht alleen,

En hoe ze lagen te Athene;

Hoe Castor en zijn broeder mede

In dat onweer verdrinken deden.

205. Dan zal ik u doen verstaan

Hoe die heren waren gedaan.

Beide buiten en binnen,

En hun manieren doen bekennen.

Daarna, die schepen allemaal,

210 Hoe menig ze er hadden bij getal.

Gij zal hierna die klagen horen,

Hoe men het de heren brengt tevoren

En wie men daar tot een heer nam.

Hoe Achilles in Delphi kwam

215 En zocht raad aan Apollo:

Dat was al het geloof van hem.

En hoe Calcas met hem keerde,

Die sinds de Grieken veel leerde.

Nu zal ge horen hoe Odysseus

220 En zijn gezel Diomedes [8]

Horen de boodschap en de raad,

Om van die overdaad

Boete te ontvangen, die was gedaan:

Wat antwoord ze ontvingen.

225 Hoe Thelapus, Hercules kind,

En Achilles voeren sinds

Op die van Messe, daar ze zochten

Spijs en volk geloof brachten:

Hoe koning Theuter daar bleef dood,

230 En Thelapus bleef heer groot.

Gij zal dan horen allemaal

Die heren noemen bij getal.

Die de stad te hulp kwamen,

Met deze heren allen tezamen;

235 Hoe Palamides kwam aan het leger.

Dan zal ge horen, heb je verlangen,

Hoe de Grieken raad droegen dat,

Dat men voer op die stad.

Hoe Agamemnon, die geraakte,

250 Zijn offerande maakte

Om te verzachten dat meer,

Dat beletten hun schippers.

Snel daarna zal ge bekennen

Hoe ze Thenedon winnen.

245 Daarna mede met een vaart,

Hoe de schipper was geschaard;

Prothesclaus, die was dapper,

Hoe hij het verst kwam met geweld,

En die andere volgden na,

230 Met menige ridder, dat was waar: [9]

Hoe die van Troje die haven verweerde,

Daar ze de Grieken zeer deerde;

Hoe ze nochtans met geweld

Գ Avonds op hen wonnen het veld.

255 Daarna mag ge, wil ge het weten,

Horen hoe Troje werd bezet,

En dat wonder en die nijd

En de vreselijke strijd,

Daar Hector Patroclus versloeg

260 En honderd ridders goed genoeg;

Hoe hij gewond was en geraakt,

Dat sinds duur werd bekocht.

Hoe dood bleef Cassebelans,

Een zoon van koning Pryans.

265 Hoe de Grieken hadden veel ongemak

Hoe Thelamans zoon, Naecks

Op Hector vocht met dat doel;

Hoe de ene de andere niet kende,

En hoe men zocht de vrede

270 Tussen de Grieken en die stede.

Welke jammer dat Achilles deed

Om Patroclus, die daar dood bleef;

En hoe Priamus dochter, Cassandra,

Menigeen liet merken deed daarna,

275 Daar ze zei haar profetien.

Dan zal ge van de vrije

En van de dappere Palamides,

Hoe hij zich beklaagde dus,

Dat Agamemnon, tegen zijn dank,

280 Over al het leger had gemak. [10]

Die oorlog die daarna kwam.

Komt dan, daar menig werd gram;

Hoedanig die strijd vergaat,

En van elke zijn daad;

285 Hoe het de Grieken hadden kwaad

Bij de kracht en bij de daad

Die Hector alleen doet,

Die zo dapper was en verstandig.

Daarna zal ik de vierde strijd

290 U schrijven en de grote krijg:

Hoe die heren, die binnen waren,

Buiten de stad kwamen gevaren.

En op de Grieken streden,

Daar ze zich erg goed verweerden.

295 Bochas werd gevangen na deze,

Die Hector een stuk van de neus

Had afgeslagen en hoe Priamus

Ontlijven wilde doen de man.

Hoe Athenor en Eneas,

300 Troylus en Palidamas

In die kamer van alabaster gingen,

Daar men ze troostte tot menige dingen.

Dat ze peinsden om de deugd.

Ik waan, gij daarna horen moogt

305 In weer in groot ongemak

Dat de verblijfplaatsen neerstak

En menigeen dat klare licht.

Ons zegt daarna dat gedicht

Hoe de vijfde strijd verging.

310 Daarin bleef menige jongeling.

Ook zal ik schrijven hoe van prijs

Die koning dood bleef van Laryse. [11]

En zijn broeder Epistrophus,

En hoe dood bleef Oerdeus

315 En andere koningen, meer dan zeven,

Die dapper waren van hun leven.

Dan mag gij horen daarnaar

Vertellen van een Sagittarius. (Sagittarius)

Die wonderen deed veel en genoeg,

320 En hoe men Diomedes versloeg.

Van Galatie komt daarnaar,

Daarom werd de oorlog zwaar:

Dat was de edele Hectors paard,

Dat menige mark was waard;

325 En hoe Aesenor werd gevangen,

Dus waren die van de stad ontdaan.

Daarna, hoe einde nam de strijd,

Die weer begon te vespertijd,

Die vreselijk was en erg groot.

330 Daar er zeven bleven dood.

Ook zal ik van den Griekse heren

Schrijven, hoe zij het zouden keren,

En hoe ze Calcas blijven deden

Bij zijn grote behendigheden.

335 Daarna, van de kwade lucht,

Dus zij alle hadden vrees.

Van menigeen die daar lag dood

Onbegraven en bloot:

En hoe ze voeren om de vrede,

340 Diomedes en Odysseus mede,

En hoe zij Dolon wouden geleiden

In een donkere nacht opwachten; [12]

Hoe men de vrede 3 maanden gaf,

Was het Hector leed of lief daaraf.

345 Daarna, hoe men die doden begroef

Van de vijanden, elk naar zijn behoefte.

Dat geding zal gij bekennen.

Beide van buiten en vanbinnen,

Hoe men Cohaes liet gaan

350 Om Athenor, die was gevangen.

Hoe Calcas, die waarzegger fijn,

Eiste de dochter van hem.

-Briseida heet dat schone kind, -

Die Troylus zeer heeft gemind:

355 En Priamus veroorloofde dus.

Gelijk, hoe Hector ende Achilles,

Alzo als Segher heeft beschreven,

Avonturen wou zijn leven:

Maar die Grieken en die van Troje

360 Benamen hem te geschieden.

Gelijk mag gij horen daarna

Hoe Calcas dochter, Briseda,

Van Troje scheidde, en ook de rouw

Van Troylus en de juffrouw;

365 En hoe ze vrijde Diomedes,

Dat van Segher vergeten is.

Dan hoe ze Calhas belasterde dat,

Dat hij verlaten had die stad,

Daar hij uit was geboren:

370 Daar zal ge taal en wederhoren.

Daarna, de strijd die Segher dichte:

Hoe Hector daar groot wonder stichtte [13]

En ze verwonde, en ze klagen daarvan,

Daar liep Segher die God gaf.

375 Van de kamer goed geraakt,

Die van alabaster was gemaakt,

Daar zal je horen toverijen

Wonderlijk groot, en in de histories

Daar zal het goed zijn horen daarna.

380 Ook zal ik van Briseida

Zeggen hoe ze Diomedes mint,

En hoe hij haar met bidden wint.

Daarna, de achtste strijd,

Daar groot gevecht was in de krijg.

385 Dan zal ge horen hoe die vanbinnen

Al die schepen voor hen winnen,

En hoe ze Hector Ajax gaf,

Als ons Ovidius schrijft daaraf.

Daarna, hoe Signus bleef dood;

390 Recht daarna, een sterfte groot,

Die in het leger van de Grieken was.

Daarna, hoor de waarheid dat,

Hoe Hectors wijf kwam tevoren

Dat ze haar man had verloren,

395 Was het dat hij voer uit de stad;

En hoe zij het hem te laten bad,

En de rouw daar benevens,

Die die vrouwen om hem dreven.

Hoort dan hoe Priamus benam

400 Hector dat rijden, dus hij was gram;

Hoe die strijd ook aangaat,

En men de koning van Phyrgië vangt [14]

Die nauwelijks behield zijn leven.

En de Grieken de andere dreven;

405 Hoe Hector Achilles verwonde

En hoe hij dood bleef op een stonde,

Daar menig om in rouw bleef,

En hoe men die van de stad indreef.

Ik zal dan vertellen van Mennoen,

410 Hoe hij, als een degen koen,

Achilles bestond en sloeg;

En hoe zwaar die koning het verdroeg,

Paris en Troylus,

Eneas en Deyfebus,

415 De dood van Hector, die hem was zwaar.

En hoe men balsemde daarnaar.

Gelijk mag ge horen het avontuur

Van de hoge begraafplaats,

E zijn uitvaart, die zeer was rijk:

420 Niet hoorde man dergelijke.

Hierna zal ik u vertellen

Hoe Palamides en zijn gezellen

Volbrachten, dus hem was te beter,

Dat Agamemnon was ontzet,

425 En hij zelf, te waren,

Heer van de Griekse scharen.

Ik zal u zeggen dan het klagen,

Die Priamus doet aan zijn verwanten

Om Hector die hij heeft verloren,

430 En hij zijn rijk ziet verscheurd;

Hoe hij het voer weren met zijn zwaard,

Gelijk de leeuw en luipaard,

En hij daar vocht met geweld,

Dat hij de prijs droeg van het veld. [15]

435 Van de koning Sarpadoene

En van Neptolomeus, die was koen,

Zal ik u zeggen, zoals Benoot schreef,

En wie daarvan de laatste bleef.

Dan zal ik u zeggen daarbij,

440 Hoe die koning van Parsen

Op het veld dood is gebleven,

En die van Troje ingedreven.

Dan zal ik u kond maken dus,

Hoe van Parsen koning Sartes,

445 Daar menigeen om wrong zijn handen.

Was gevoerd uit het land.

En van een dure tijd,

Dat Griekse leger was droevig;

Hoe hen geholpen werd aldaar.

450 Hectors jaargetijde, daarnaar,

Dat veel kostte, zonder waan:

Hoe Achilles daar kwam gegaan

En Polixinia zag,

Daar schoonheid groot aan lag;

455 En hoe hij door haar minne, te waren,

Al het leger wilde weg doen varen:

Hoe koning Thoas hem toen antwoorde,

En daarna menigerhande woorden.

Dan zal ge horen hoe Achilles

460 Zweert en ergert hem dus

Dat hij hem volgde niet:

En hoe zijn volk gebied,

Dat zij allen houden vrede

Tegen de heren van de stede: [16]

465 Daar liet hij in die dagen

Zijn strijden en zijn wapens dragen.

Dan, hoe men streed de elfde keer,

Daar menige hoge man bedierf;

Hoe van Daresse die reus

470 Die van Troje reed daarna:

Hoe hij Diopolus versloeg,

Dat daar de Grieken zagen genoeg;

En hoe Ajax en Telamon

Wel met hun lijven doen.

475 Ik zal u vertellen daaraan,

Hoe eerbaar een koen man,

Die erg zeer was gewond,

Achilles sprak in zijn mond,

En schold hem kwaad en onverstandig,

480 Dat hem niet bij stond,

En voor Achilles viel dood:

Dat hij achtte het klein of groot.

Hoe Sarpedoen en Deifebus

Beweend waren in koningshuis,

485 En hoe die Grieken rouw groot

Maakten om Palamides dood.

Daarna wil ik dat gij bekent

Van de Grieken dat parlement.

Hoe Agamemnon werd verheven

490 Ter bataljon waarvan hij was verdreven.

Ik wil, dat ge de twaalfde oorlog dan hoort,

Hoe Troylus daar wraakte de moord.

Zo deed hij op de volgende dag,

Zegt Dares, die het alles zag;

495 Ende dan, hoe men gaf de vrede

Tussen de Grieken en de stede. [17]

Hoort dan hoe Diomedes,

Nestor, die oude, en Odysseus

Zochten Achilles gemoed,

300 Zodat hij hen bijstond,

Maar ze mochten hem niet verlijden:

Dus wilde al het leger dan scheiden,

Had Calcas niet gedaan,

Die hem dit ding nu doet verstaan.

505 Dat ze allen blijven.

Gelijk daarna zal ik u schrijven

De vreselijke dertiende strijd.

Daar menigeen in bleef in korte tijd.

Hoe Troylus, die dappere man,

510 In beiden zijden alles overwon:

Hoe hij Diomedes verwonde,

Die hij t voren wel goed gunde,

En hoe hij hem sprak daarna

Om zijn geliefde Briseida.

515 Dan zal gij horen hoe die juffrouwen

Daarom maakten grote rouw,

Daar ze de minnen vals sloeg,

Die ze aan Troylus droeg.

Hoe Troylus, die dappere man.

520 De veertiende strijd begon;

Hoe Troylus sommige sloeg

Dat Achilles kwalijk verdroeg;

Hoe Troylus hem ontwapenen deed

In alabaster met goede vrede.

525 Zijn klagen zal ge horen

Van haar, die hij heeft verloren,

En zijn vijand beminde altijd:

Dus schold hij alle die vrouwen vals. [18]

Dan zal ge van Achilles kennen,

530 Hoe hij bedierf van grote minnen,

En hij zijn lieden gebied

Dat ze de stad beschadigen niet.

Kort dan daarnaar

Zal ge horen oorlog zwaar,

535 Daar er 3 duizend bleven dood;

Anthillocus deed mannelijkheid groot,

En sloeg dood in de vaart

Ene heet Urien, de konings bastaard.

Dan, wie hij was en hoe hij heet

540 Die Palladium verraadde.

Da zal ge horen die grote daad

Die Troylus doet en bestaat;

Hoe Achilles gewapend kwam

Ten strijde, vertoornd en gram;

545 Hoe menigeen dat hij er verwonde

Ten eerste dat hij de strijd begon:

Hoe hij op Troylus vocht

En hoe zich Troylus verweerde.

Gelijk daarna in korte tijd

550 Hoe hij Troylus sloeg in de strijd,

Want hij van zijn volk er zoveel sloeg;

Hoe zwaar Ecuba dat verdroeg,

Toen zij haar kind verslagen wist.

Dan mag ge horen bij welke list

555 Zij Achilles, in korte tijden,

In menige stukken deed snijden.

Dan zal ge horen de grote droefheid

Die er om had menigeen. [19]

En ze het land wilde ruimen gelijk

560 Had Calcas niet gedaan,

Die hem Perusa halen deed,

Die sinds winnen hielp die stede.

Dan zal ge horen wat geding

Dat ze hadden onderling

565 Ajax Thelamonius,

-Als ons vertelt Ovidius-

Ende Odysseus ook, die verstandige,

Om Achilles wapen goede,

Die hij met pleitten won.

570 En hoe Ajax zich doodde dan.

Aan dit geding komt die strijd

Daarom dood bleef in korte tijd

Die dappere Ajax Ovelius

En Paris, de zoon van Priamus.

575 Helena ‘s rouw die ze dreef,

De grootste die men ooit beschreef,

Zal ik u daarna beschrijven,

Dat zij van Paris moest drijven.

Van de wereld ook daaraan

580 Zal ik beschrijven, zo ik het beste kan,

Een deel, hoe ze geschapen is.

Dan zal ik mij gaan tot dus

Te schrijven hoe Penticelie

Te hulp kwam in een mei.

585 Dan mag ge merken dit,

Dat niemand haar verwant is.

Daarna zal haar dood zijn snel,

En hoe men haar wierp in een rivier:

Dat deed Diomedes aanraadde.

590 Die boersheid deed en kwaad. [20]

Dan zal ik en bekend maken dit,

Als ons vertelt Ysis.

Hoe dat Priamus werd verraden

En hoe dat die verraders daden.

595 Daarna, zoals ons Vergilius vertelt

Van de paarden, daarbij geveld

Die muren waren van de poort;

En hoe Priamus werd vermoord.

Daartoe al die grote slachting.

600 Als gij gehoord hebt deze dingen,

Zal ge wel zeker wezen dit,

Dat nooit men zag zulk verlies.

Dan zal ge horen wie der ontging.

En het verweer en dat geding

605 Dat Odysseus en Telamon

Hadden om Palladium,

En hoe Telamon werd vermoord.

Schrijven zal ik u dan voort

Hoe Odysseus werd aangeklaagd

610 Van de moord, en gelegd

Op hem ook van Telamon;

Hoe hij en zijn vrienden ontkwamen

Dan hoe die schone Polixina

Was onthoofd daarna

615 Van Perus op Achilles graf

Daar sinds grote jammer kwam van.

Het is wel terecht dat gij hoort dan

Hoe dat leger winst won,

En ze voeren te lande waart,

620 Daar menig bedierf aan die vaart: [21]

Hoe zeer dat hem ook misviel,

Al was het hem vergaan goed;

Hoe Agamemnon was vermoord

En hoe hem zijn kind wraakte, hoort.

625 En zijn moeder daarom versloeg,

Die het verdiend had genoeg.

Die grote pijn zal zijn daarnaar,

Die Odysseus had zeven jaar;

Van Athenor daartoe mede

630 Hoe hij maakte een stede.

Van Pirrus hoort daarnaar,

Die fel was, dat is waar,

Hoe hij zijn twee ooms versloeg.

Daarna hoort, dat is wonderlijk genoeg,

635 Hoe hij Oretus sloeg ter dood,

En hoe hij liet zwaar en groot

Andromata met kind gaan,

Die hij tot wijf had ontvangen:

Bij dat kind werd koning sinds

640 Landomantta, Hectors kind.

Odysseus droom hoort daaraan,

En hoe zijn zoon, een dapper man.

Met ongeluk nam zijn lijf.

Hier hoort de materiën blijf.

645 Al dat die kapittelen vertellen

Zal u dat verhaal al spellen.

HIER EINDIGT DE TAFFEL. [22]

PELEAS was coninc rycke,

Stout ende vromich sekerlicke,

-In Griecken was syn lant-

650 Die mechtichste die men vant.

Syn lant hielt hy quyt ende vry.

Ende wel in vreden, seit men my.

Dese coninck had enen broeder,

Syns vaders kynt ende synre moeder:

655 Eson seit men dat hy hiet.

Was hy coninck, des en weet ic niet:

Dit boeck en telles myn noch mee.

Syn stat hiet Penelopee.

Daer ic u af telle, dese Eson

660 Had enen soen, hiet Jason:

Scoen, stout ende seer ghepryst

Was hy, als die jeeste wyst.

In menich lant al omtrent

Was hy van doegden bekent.

655 Om syn doghet, nadat men vynt,

Was hy van menighen ghemynt,

Ende doer syn grote vromichede.

Hy mynde eer ende milthede;

So veel deed hy in synre kyntheit.

670 Dat van hem wel was gheseit,

Beide in borghen ende in stede;

Dat deed hy al mit vromichede.

Als Peleas dit ghesach

Dat Jason waerde dach ende nacht,

675 Ende soe lanck soe liever wert,

Wert hy droeve ende vervaert:

Hy ontsach hem dat hy saen

Hem syn lant soud ondergaen,

Wat hy was sonder kynt.

680 Nochtant was hy een dochter synt. [23]

Seer ontsach hem Peleas

Te verliesen dat syn was,

Want, wouts hem Jason onderwynden,

Hy en mocht geen ontset vynden.

685 Thert had hy tot hem wert fel.

Mit ghepeyns ende niet el

Viseerden hy hoe hyt bracht te desen,

Dat hy syns quyt mocht wesen,

Ende hy synen avermoet bevelde,

690 So dat hy syn lant behelde.

Ende nyeweran en lach syn gedacht

Dan hoe hy hen honen mocht.

Dit deed hy in sulken ghebaer,

Dattes nyemant en wert ghewaer.

695 In die tyden dat dit was,

Was en wonder, als ic las,

In een eylant dat Colchos hiet.

-Ic waen ment daer bescreven siet.-

Dit was een ram, ende had een vlies,

700 Al fyn guldyn, gheloeft my dies.

Mer ten was nyemant soe vroet,

Noch so sterck, noch syns lyfs soe groet,

Die weten mocht by wat dinghen

Ment uytten lande mocht brenghen.

705 Dus en mocht nyemant bekennen

Hoe men dat vluys mocht gewynnen.

Ten dienden niet wat men daer toe deede.

Want die dinc, die dat bevrede,

En lieter nyemant comen beneven

710 Hy en most ommer laten tleven:

Het doet den menighen prueven daer,

Die nummermeer en keerde daernaer

Peleas was in fellen rade,

Hy en conde geweten hoe hy dade [24]

715 Synen neve van den lyve,

Ende hys aen synre eeren blyve.

Jason was van cleenre ouder,

Hy en dorst hem tonen noch hy en woude

Dat hy hem haet cleyn of groot:

720 Nochtant had hy en gherne doot.

Hy versierden, als wel aen schynen,

Dat hy hem daertoe sal pynen

Hoe hy Jason seinden den heer,

Dat hy nummermeer en keer.

725 Seker is hy wel dies,

Vaert hy om dat gulden vlies,

Dat hy ontlyft ende ontteert

Ende dat hy nummermeer en keert.

Daernae en leet niet een maent

730 Dat Peleas syn volck vermaent

Te comen tot synen haeve.

Daer was menich van groten laeve:

Coninghen, greven, wie des wondert,

Ende ridderen meer dan vii hondert.

735 Jason was daer, ende Hercules,

Die vroem was –dat scryft Dares,-

Die menich wonder deed int lant

Ende die verscloegh menighen vyant,

Ende die die pael setten al daer,

740 Daer se Alexander vant daernaer.

Synre daet, der ic my vermeten,

Ende word nummermeer vergheten.

Groet was dat hof, -telt ons die saghe, -

Ende gheduerden vii daghe.

745 Die coninck sprac tot Jason,

Daert hoerden al syn baroen:

‘Hoert, lieve neve, segt my

‘Ic en myn geen dinc voer dy. [25]

‘Des gheloeft my sonder waen.

750 ‘Mer een dinc doe ic u verstaen:

‘Du bist scoen, jonck ende stout

‘Ende ridder van groter ghewout;

‘Volmaeckt bistu van allen leden,

‘En menich lant hefstu ghestreden,

755 ‘Daertoe hefstu alleenweghe

‘Een prys ghehadt ende seghe.

‘Eyn dinc is dy vergaen alsoe.

‘Dat ghys te recht moecht syn vroe.

Ҕen is nyemant in die werlt wyt,

760 ‘Van dynen daghen, van dynre tyt.

‘Die soe groet eer heft bejaghet

‘Als men van dynen lyve saghet.

‘Mer, wilstu noch doen myn leere,

‘Du sult ghewynnen noch meer eere.

765 ‘Benstu dy van sulker macht,

҄’Dttu in Colchos om den vacht,

‘Die al is van goude roet

҅’Ende daer die meere af is soo groet,

‘Vaeren dorst ende ghyt vermoechts,

770 ‘Dat ghy en te lande mit u brochts.

‘So hadstu meer prys ghewonnen

Dan ymant onder der sonnen.

‘Ic sweer du, wers seker dies,

‘Ist dattu ghewynnes den vlies,

775 ‘Dat ic dy sal, in myn leven,

‘Myn lant al gheheel opgheven,

҅’Ede laten dy deraf wesen heer.

‘Ghy en wilt oec saken nummermeer,

‘Ic en salse dy doen na mynre macht,

780 Ist datt u gewynnes den vacht.

Jason hoerde wat die coninck seghede

Ende wat hy hem te voeren leghede: [26]

Dat hy seid ende hem behiet

Ten dochte hem quaet wesen niet.

785 Hy kent hem selven van der macht,

Ist dat hyt te doen acht

Ende hyt ommer wilt bestaen.

Dat hem dat vlies niet en sal ontgaen.

Groet wille quam hem aen tehande

790 Te varen in vremden landen,

Ende te merckene hoet hem bequaem

Tlant, daer hy af hoerde den naem.

Gherne woud hy doen die saken,

Dat men veel van hem spraken

795 Ende dat synen naem wordt verhoecht:

Hy proeft die dinckt die men hem toecht.

Syns oems boesheit ende synen raet,

Daerin en merckte hy geen quaet.

Alsoe heft hy die dinck verstaen,

800 Sonder enich losen waen.

Dat hy sprake om syn goet,

Al sonder enighen fellen moet.

Den oem antwoerden hy met staden:

‘Heer, ic segghes groot ghenaden.

805 ‘Des getrouwe ic u wel, heer.

‘Dat ghy gerne siet myn eer.

҇’Gy hebt my een schoen ghebot:

‘Dat loen u alre Gaden Got!

‘Synt dat ghyt wilt ende gebiet.

810 ‘Soe en wil icks laten niet.

‘Ic en wil dermede niet langhe merren.

‘Ten sy dat my Got wil werren.

Ғ]’So vaste en wort hy niet ghewacht,

‘Ic en gewynne wel den vacht!

815 Vroe was die coninck alst ginc aldus.

Hy deed soeken een, hiet Argus, [27]

Die was der beesten waertsman een,

Die noch ye die sonne bescheen.

Als hem Peleas had ontbaden,

820 Meende hy hem, by allen Gaden,

Dat hy enen taedel soud maken,

Alsoe goet in allen saken

Dat hy water, wynt ende waghe

Noch geen torment en ontsaghe.

825 ‘Bynnen eenre maent, ‘sprac Argus,

‘Sal ic u maken tscip aldus,

‘Datter niet aen en sal ontbreken’

Hy haeste hem. Binnen vier weken

Doe had hyt volmaeckt so wel

830 Ende veel bet dan ymant el.

Ic waen ghy nye van beteren en hoerden.

Sulke boeck ghewagen das,

Dat dit tyerste scip oec was

835 Dat ye voer aver see,

Mer men gheloves myn noch mee.

PELEAS was koning rijk,

Dapper en krachtig zeker,

-In Griekenland was zijn land-

650 Die machtigste die men vond.

Zijn land hield hij kwijt en vrij.

En goed in vrede, zegt men mij.

Deze koning had een broeder,

Zijn vaderskind en zijn moeder:

655 Eson zegt men dat hij heet.

Was hij koning, dat weet ik niet:

Dit boek vertelt min nog meer.

Zijn stad heet Penelope.

Waarvan ik u vertel, deze Eson

660 Had een zoon, heet Jason:

Schoon, dapper en zeer geprezen

Was hij, als het verhaal wijst.

In menig land al omtrent

Was hij van deugden bekend.

655 Om zijn deugd, nadat men het vindt,

Was hij van menigeen bemind,

En door zijn grote dapperheden.

Hij beminde eer en mildheid;

Zoveel deed hij in zijn kindsheid.

670 Dat van hem wel was gezegd,

Beide in burchten en in steden;

Dat deed hij al met dapperheid.

Toen Peleas dit zag

Dat Jason werd dag en nacht,

675 Hoe langer hoe liever werd,

Werd hij droevig en bang:

Hij ontzag hem dat hij gelijk

Met hem zijn land zou ondergaan,

Want hij was zonder kind.

680 Nochtans was hij bedacht sinds. [23]

Zeer ontzag hem Peleas

Te verliezen dat van hem was,

Want, wou zich Jason onderwinden,

Hij mocht geen verzet vinden.

685 Het hart had hij tot hem dat werd fel.

Met gepeins en niet anders

Versierde hij hoe hij het bracht tot deze,

Dat hij hem kwijt mocht wezen,

En hij zijn overmoed velde,

690 Zo dat hij zijn land behield.

En nergens aan lag zijn gedachte

Dan hoe hij hem honen mocht.

Dit deed hij in zulk gebaar,

Dat het niemand werd gewaar.

695 In die tijden dat dit was,

Was een wonder, zoals ik las,

In een eiland dat Colchis heet.

-Ik waan men het daar beschreven ziet.-

Dit was een ram en had een vlies,

700 Al fijn goud, geloof me dus.

Maar er was niemand zo verstandig,

Nog zo sterk, nog zijn lijf zo groot,

Die weten mocht bij welke dingen

Men het uit het land mocht brengen.

705 Dus mocht niemand bekennen

Hoe men dat vlies mocht winnen.

Het diende niet wat men daartoe deed.

Want dat ding, die dat bewaarde,

Liet er niemand komen benevens

710 Hij moest immer laten het leven:

Het liet menigeen beproeven daar,

Die nimmermeer weerkeerden daarnaar

Peleas was in felle raad,

Hij kon niet weten hoe hij deed [24]

715 Zijn neef van het lijf,

En hij aan zijn eer blijven.

Jason was van lage ouders,

Hij durfde hem niet te tonen nog hij wou

Dat hij hem haat klein of groot:

720 Nochtans had hij hem graag dood.

Hij versierde, zoals wel scheen,

Dat hij hem daartoe zal pijnigen

Hoe hij Jason zendt de heer,

Zodat hij nimmermeer weerkeert.

725 Zeker is hij wel dus,

Vaart hij om dat gulden vlies,

Dat hij ontlijft en onteert

En dat hij nimmermeer weerkeert.

Daarna het duurde niet een maand

730 Dat Peleas zijn volk vermaant

Te komen tot zijn hof.

Daar was menigeen van grote lof:

Koningen, graven, wie het verwondert,

En ridders meer dan 7 honderd.

735 Jason was daar en Hercules,

Die krachtig was –dat schrijft Dares,-

Die menige wonder deed in het land

En die versloeg menige vijand,

En die de paal zette al daar,

740 Waar Alexander het vond daarnaar.

Zijn daad, durf ik me vermeten,

Wordt nimmermeer vergeten.

Groot was dat hof, -vertelt ons die sage, -

En duurde 7 dagen.

745 De koning sprak tot Jason,

Waar het hoorden al zijn baronnen:

‘Hoor, lieve neef, zeg het mij

‘Ik min geen ding voor u. [25]

‘Dus geloof mij zonder waan.

750 ‘Maar een ding doe ik u verstaan:

‘U bent schoon, jong en dapper

‘Een ridder van groot geweld;

‘Volmaakt bent u van alle leden,

‘In menig land heeft u gestreden,

755 ‘Daartoe hebt u allerwegen

‘De prijs gehad en zege.

‘Uw ding is u vergaan alzo.

‘Dat gij te recht mag zijn vrolijk.

҅’E is niemand in die wereldwijd,

760 ‘Van uw dagen, van uw tijd.

҄’De zo grote eer heeft bejaagd

‘Als men van uw lijf zegt.

‘Maar, wil u nog doen mijn leer,

‘Ge zal winnen nog meer eer.

765 ‘Bent u zich van zulke macht,

‘Dat u in Colchis om de vacht,

҄’Die al is van goud rood

‘En waarvan het verhaal is zo groot,

‘Varen durft en gij het vermag,

770 ‘Dat gij het te land met u bracht.

‘Zo heeft u meer prijs gewonnen

‘Dan iemand onder de zon.

‘Ik zweer u, wees zeker dus,

‘Is het dat u wint het vlies,

775 ‘Dat ik u zal, in mijn leven,

‘Mijn land al geheel opgeven,

‘En laten u daarvan wezen heer.

‘Gij zal ook verzaken nimmermeer,

‘Ik zal ze u doen naar mijn macht,

780 ‘Is het dat u wint de vacht.

Jason hoorde wat de koning zei

En wat hij hem tevoren legde: [26]

Dat hij zei en hem toezegde

Het dacht hem kwaad te wezen niet.

785 Hij kent zichzelf van de macht,

Is het dat hij het te doen acht

En hij het immer wil bestaan.

Dat hem dat vlies niet zal ontgaan.

Grote wil kwam hem aan gelijk

790 Te varen in vreemde landen,

En te merken hoe het hem bekwam

Het land, waarvan hij hoorde de naam.

Graag wou hij doen die zaken,

Dat men veel van hem sprak

795 En dat zijn naam wordt verhoogd:

Hij beproeft dat dingt die men hem toont.

Zijn ooms boosheid en zijn raad,

Daarin merkte hij geen kwaad.

Alzo heeft hij dat ding verstaan,

800 Zonder enige achterdocht.

Dat hij sprake om zijn goed,

Al zonder enige fel gemoed.

De oom antwoorde hij rustig:

‘Heer, ik zeg het u grote genade.

805 Dus vertrouw ik u wel, heer.

‘Dat ge graag ziet mijn eer.’

Gij hebt mij een schoon gebod:

҄’Dat beloont u alle Goden God!

‘Sinds dat gij het wil en gebied.

810 ‘Zo wil ik het laten niet.

‘Ik wil daarmee niet lang wachten

‘Tenzij dat me God wil weren.

‘Zo vast wordt het niet bewaakt,

‘Ik win wel de vacht!

815 Vrolijk was die koning toen het ging aldus.

Hij deed zoeken een, heet Argus, [27]

Die was de beste werkman een,

Die ooit de zon bescheen.

Toen hem Peleas had ontboden,

820 Meende hij hem, bij alle Goden,

Dat hij een taeda (schip van Pinus taeda?) zou maken,

Alzo goed in alle zaken

Dat hij water, wind en golven

Noch geen kwellingen ontzagen.

825 ‘Binnen een maand, ‘sprak Argus,

‘Zal ik u maken het schip aldus,

‘Dat er niets aan zal ontbreken’.

Hij haastte hem. Binnen vier weken

Toen had hij het volmaakt zo wel

830 En veel beter dan iemand anders.

Ik waan ge niet van betere hoorde.

Sommige boeken gewagen dat,

Dat dit het eerste schip ook was

835 Dat ooit voer over zee,

Maar men gelooft het min nog meer.

Tierst dat scip was ghereet

Ende alle dinc daerin, Gotweet,

Ancker ende dat ghetouwe,

840 Was vastghemaeckt ende getrouwe,

Liep in die see ende mare,

Achter Griecken haer ende daere,

Dat Peleas had maken doen

Dat scip, daermede soud Jasoen

845 In dat lant van Colchos vaeren

Om dat gulden vluys te waeren.

Die beste ridder, die men vant

Overal in Griecken lant,

Ende lantsheren, die ic u sal noemen,

850 Syn tot Jason comen. [28]

Sy boden hem, al sonder sparen,

Dat sy mit hem wouden vaeren.

Hy seits den heren grote ghenaden

Ende bats hem allen, dat syt daden

855 Ende hem ghereiden saen, doer Gade,

Tierst dat hy sent bade:

Den daden sy hem alle gheloef.

Sy voeren thuys ende rumden thof.

Nu wil ic u apenbaren,

860 Die mit hem in Colchos varen,

Want dat Wals swycht des.

Deen was die stoutte Hercules.

Theseus ende die oude Nestor.

Polux ende syn brueder Castor.

865 Thelemons brueder Peleus,

Melagher ende Pyerocheus.

Cachus soen Thelamon:

Heer alder heren was Jason.

Als die tyt haer vernuyt

870 Ende die dach den nacht verduyt,

Bloemen wassen ende cruyt,

Vogel singhen averluyt

Ende boem syn ghecleet

Mit gronen loveren, dat wel steet,

875 Die see is sclecht, die wynt zacht.

Seit dat boeck, dat Jason bracht

Syn scip in die vloyt hiet Argos,

Daerin sy voeren te Colchos.

Doer Argus, den tymmerman,

880 Wast geheten Argus dan.

Peleas deedt alsoe spysen,

Dat hem altoes, in gheenre wysen,

En ontbrac cleyn noch groot.

Nu syn comen die ghenoot [29]

885 Alle, die die vaert willen bestaen.

Ten scepe so syn sy ghegaen.

Ende mit hem allen Hercules,

Die Jasons maech herde na es.

Die wynt wayde van den lande:

890 Sy toghent tseil op mitten hande

Ende sy rumden haer haven.

Die wynt deedse henen scaven.

Sy seylden mids aver die see

Teghen Aseyn, myn noch mee.

895 So seer seylden sy ende so ghereet

Dat sy, eer die weke leet,

Mit groter blytscap ende mit joyen,

Namen haven voer Troyen

Uytten scepe syn sy ghegaen.

900 Jason ende Hercules saen:

Ende gesellen van den lande

Singhen, spelen op den sande.

Sy vernuen haer fonteynen,

Die in die see was worden onreyn:

905 Sy daden maken altehant

Haer spyse op dat sant.

Twe daghe wouden sy daer rusten;

Sy waeren moede: haer mochtes lusten.

Anders en hadden sy ghenen wille

910 Daer yet langhe te ligghen stille,

Dan sy hem deden te ghemake

Ende besetten haer saken,

Ende ghenen scade en daden sy

In dat lant ver of by.

915 Die coninc van Troyen, Lamedoen,

Hoerde segghen, dat Jasoen

Ende Hercules ghewapent waeren

Mit anderen ridderen van der scaeren [[30]

Mit seven dusent van den besten,

920 Die daer laghen buten der vesten,

Ende sy op dat daer comen waeren

Dat sy den lande woude deren

Ende doen menighen grote scade:

Tensy dat hyt verhueden dade,

925 Daer mocht af comen synen lande

Swaer verlies ende groet scande.

Lamedon was vroem ende stout

Ende woud syn den lande hout.

Weert dat hy der swech toe stille

930 Ende danderen daden haeren wille.

Die der stat laghen beneven,

Het mocht hem costen wel syn leven,

Ende dan wert al te spade.

Hy was een wys man van rade.

935 Synen bade riep hy dan,

-Enen grauwen ende olden man_

Synen wil seid hy hem saen.

Die bade, diet wel heft verstaen,

Sat op ende reet ter see,

940 Mit hem ghesellen twee.

So langhe reden sy tsamen

Dat sy totten scepe quamen.

Om den meister dat sy vraghen,

Ende tierst dat sy hem saghen,

945 Sprac die grauwe aldaer, mit staden,

Die baetscap, die hem was gheladen.

‘Jason, verstaet wel die dinck,

‘Hoert wat u ontbiet die conink.

‘Hy onbiet u naemelicke,

‘Ende den anderen van uwen rycke,

‘Dat ghy syn lant ruemt saen

‘Ende in vrede laten staen. [31]

‘Teghen synen wille ende syn gheer,

‘Bydy hier comen mit uwen heer.

955 “Gy en weet niet en wel wes ghy beghert,

‘Mer dar heft om ontweert,

‘Na dien dat ghy syt onbekant,

‘Dat ghy sout ligghen in syn lant.

‘Hierby is hy dus vererret,

960 ‘Gy en wil niet dat ghy langher merret.

‘Wildy niet uytten lande vlien.

‘Gy machter wel af misschien.

‘Vaert henen, dat dunckt my goet,

‘Eer men u meerre scande doet.

965 ‘Wildy hier oec yet langher ligghen,

‘Soe heit my u die coninck segghen,

‘Hier en is nyemant, ist dat hy en vaet.

‘Die daernae meer doet ridders daet.

‘Ander ransoen en suldy gheven,

970 ҄’Can u costen sal u leven!’

Jason hoerden syn tael.

Sy en bequam hem recht niet wael.

‘Ghy heren, ‘sprac hy, ‘van synen lande,

҄Die coninck doet ons groet scande,

975 ‘Die ons syn lant dus ontseghet

‘Ende, daertoe, te voren leghet,

‘Dat wy morghen henen keren.

‘Gy ende al syn lude meede.

‘Nu ontbiet hy ons groet lelicheden.

980 ‘Ic waen die wyle noch sal comen

‘Dat rouwen sal hare sommen,

‘Die daermeed te rade waeren!

‘Bade, -sprack hy, -ghy sult vaeren

‘Tot uwen heer, die ons waent verbloeden,

985 ‘Ende sweren dat, by onsen Gaede. [32]

‘Dat wy haven hier sochte

‘Ende dat wy om gheen quaet en dochte

‘Hem te doen in geenre tyt.

‘Wy en sueken ghenen stryt.

990 ‘Waeren in Griecken comen u heren,

Men had hem ghedaen groet eer.

‘Desen laster, die hy ons biet,

҅’En wort oec vergheten niet.

‘Wy sullen dien claghen, alst hy weet:

995 ‘Ment toernere sal ende wesen leet.’

Hercules sprac totten bade:

’Wy sullen die haven rumen, by Gade!

‘Mer een dinc hoer, dat ic dy saghe,

҅’Ende segt Lamedon voerwaer:

1000 ҅er noch lyden iii jaer

‘Sullen wyt lant sueken ende syn hof,

‘Ende niet vraghen om syn oerlof.

‘Weder them lief sy ofte leet.

‘Al dreyghet hy ons nu, Gotweet,

1005 ‘Gy en sals dan niet doen in trouwen.

‘Het mach ons te recht rouwen,

‘Dat hy ons desen laster biet:

‘Hem sals comen noch sulck verdriet,

҄’Dat hy daerom ontteert sal wesen.

1010 ‘Eert speel ten einde wort ghelesen.

’Men salder noch veel om ontlyven,

҄’Dat en sal niet moghen blyven!’

Voert was die bade van der poert.

Hy sprac: ‘gy, heren van Griecken, hoert.

1015 ‘Vroegt ghedreych ghelyc wel vaeren.

’Om gheen scelden coem ic hare.

‘Myn baetscap liet ic u weten:

‘Ic waen, icker niet en heb vergheten. [33]

‘Ic heb hier niet te doen meer,

1020 ‘Mer ic vaer te mynen heer.

‘Ist u lief, ghy moecht vaeren,

‘Ende ghy moecht oec blyven, twaeren.

‘Mer doch soud ic u raden dat,

‘Dat ghy ommer dese stat rumde bat.’

1023 Mittien keerden hy dan hy quam.

Ten eerste dat het schip was gereed

En alle dingen daarin, God weet,

Anker en dat touw,

840 Was vastgemaakt en getrouw,

Liep in die zee en meer,

Achter Griekenland hier en daar,

Dat Peleas had maken doen

Dat schip, daarmee zou Jason

845 In dat land van Colchis varen

Om dat gulden vlies te halen.

De beste ridder die men vond

Overal in Griekenland,

En landheren die ik u zal noemen,

850 Zijn tot Jason gekomen. [28]

Zij boden hem, al zonder sparen,

Dat zij met hem wilden varen.

Hij zei de heren grote genaden

En bad hen allen dat zij het daden

855 En zich bereiden gelijk, door God,

Ten eerste dat hij zendt boden:

Dat deden ze hem alle beloven.

Ze voeren naar huis en ruimden de hof.

Nu wil ik u openbaren,

860 Die met hem in Colchis varen,

Want dat Waals zwijgt dus.

De ene was die dappere Hercules.

Theseus en die oude Nestor.

Polux en zijn broeder Castor.

865 Thelemons broeder Peleus,

Melagher en Pyerocheus.

Cachus zoon Thelamon:

Heer alle heer was Jason.

Toen die tijd zich vernieuwt

870 En de dag de nacht verduwd,

Bloemen groeien en kruid,

Vogels zingen overluid

En bomen zijn gekleed

Met groen lover, dat goed staat,

875 Die zee is recht, de wind zacht.

Zegt dat boek, dat Jason bracht

Zijn schip in de vloed heet Argos,

Daarin ze voeren te Colchis.

Door Argus, de timmerman,

880 Was het geheten Argus dan.

Peleas deed alzo de spijzen,

Zodat het hen altijd, in geen wijze,

Ontbrak klein nog groot.

Nu zijn gekomen de genodigden [29]

885 Allen, die de vaart willen bestaan.

Te scheep zo zijn ze gegaan.

En met hen allen Hercules,

Die Jasons verwant erg nabij is.

De wind waaide van het land:

890 Zij trokken het zeil op met de handen

En ze ruimden hun haven.

De wind deed ze heen schaven.

Ze zeilden midden over die zee

Tegen Azië, min of meer.

895 Zo zeer zeilden ze en zo gereed

Dat ze, eer de week leed,

Met grote blijdschap en met vreugde,

Namen haven voor Troje

Uit het schip zijn ze gegaan.

900 Jason en Hercules gelijk:

En gezellen van het land

Zingen, spelen op het zand.

Ze vernieuwden hun water,

Die in de zee was geworden onrein:

905 Ze deden maken al gelijk

Hun spijzen op dat zand.

Twee dagen wilden ze daar rusten;

Ze waren moe: het mocht hun lusten.

Anders hadden ze geen wil

910 Daar iets lang te liggen stil,

Dan ze zich deden te gemak

En bezetten hun zaken,

En geen schade deden zij

In dat land ver of nabij.

915 De koning van Troje, Lamedon,

Hoorde zeggen, dat Jason

En Hercules gewapend waren

Met andere ridders van de scharen [[30]

Met zevenduizend van de besten,

920 Die daar lagen buiten de vesting,

En ze daarop gekomen waren

Dat ze het land wilden deren

En doen menige grote schade:

Tenzij dat hij het verhoeden deed,

925 Daarvan mocht komen zijn land

Zwaar verlies en grote schande.

Lamedon was sterk en krachtig

En wou zijn land behouden.

Was het dat hij er zweeg toe stil

930 En de anderen deden hun wil.

Die de stad lagen benevens,

Het mocht hem kosten wel zijn leven,

En dan werd het al te laat.

Hij was een wijs man van raad.

935 Zijn bode riep hij dan,

-Een grauwe en oude man_

Zijn wil zei hij hem gelijk.

Die bode, die het wel heeft verstaan,

Zat op en reed ter zee,

940 Met hem gezellen twee.

Zo lang reden zij tezamen

Dat ze tot het schip kwamen.

Om de meester dat ze vragen,

En ten eerste dat ze hem zagen,

945 Sprak die grauwe aldaar, met stade,

De boodschap, die hem was geladen.

“Jason, versta wel dat ding,

‘Hoort wat u ontbiedt de koning.

‘Hij ontbiedt u namelijk,

‘En de anderen van uw rijk,

‘Dat ge zijn land ruimt gelijk

‘En in vrede laat staan. [31]

‘Tegen zijn wil en zijn verlangen,

‘Bent u hier gekomen met uw leger.

955 ‘Hij weet niet goed wat gij begeert,

‘’Maar daar heeft hij aan geen waarde,

‘Na dien dat gij bent onbekend,

‘Dat ge zou liggen in zijn land.

’Hierbij is hij dus verbolgen,

960 ‘Hij wil niet dat gij langer draalt.

‘Wil ge niet uit het land vlieden.

‘U mag er wel van misgaan.

‘Vaar heen, dat dunkt mij goed,

‘Eer men u meer schande doet.

965’Wil ge hier ook iets langer liggen,

‘Zo zegt me de koning te zeggen,

‘Hier is niemand, is het dat hij hem vangt.

‘Die daarna meer doet ridders daad.

‘Andere losprijs zal ge geven,

970 ‘Kan u kosten zal uw leven!’

Jason hoorde zijn taal.

Ze bekwam hem recht niet wel.

‘Gij heren; sprak hij, ‘van zijn land,

҄’De koning doet ons grote schande,

975 ҄’Die ons zijn land aldus ontzegt

҅’En, daartoe tevoren legt,

‘Dat we morgen heen keren.

‘Gij en al zijn lieden mede.

‘Nu ontbiedt hij ons grote lelijkheden.

980 Ik waan de tijd nog zal komen

‘Dat het berouwen zal hier sommigen,

‘Die daarmee te rade waren!

‘Bode, -sprak hij, -gij zal varen

‘Tot uw heer, die ons waant verbieden,

985 ‘En zweren dat, bij onze Goden. [32]

‘Dat wij haven hier zochten

‘En dat wij om geen kwaad dachten

‘Hem te doen in geen tijd.

‘Wij zoeken geen strijd.

990 ‘Waren in Griekenland gekomen uw heren,

‘Men had hen gedaan grote eer.

‘Deze laster, die hij ons biedt,

‘Wordt ook vergeten niet.

‘Wij zullen die beklagen, als hij het weet:

995 ‘’Dat te toorn zal hem wezen leed.

Hercules sprak tot de bode:

‘Wij zullen die haven ruimen, bij God!’

Maar een ding hoor, dat ik u zeg,

‘En zeg het Lamedon voorwaar:

1000 ‘Eer noch vergaan 3 jaar

‘Zullen wij het land zoeken en zijn hof,

‘En niet vragen om zijn verlof.

‘Of het hem lief is of leed.

‘Al dreigt hij ons nu, God weet,

1005’Hij zal het dan niet doen in vertrouwen.

‘Het mag ons te recht rouwen,

҄’ Dat hij ons deze laster biedt:

‘Hem zal ervan komen nog zulk verdriet,

‘Dat hij daarom onteerd zal wezen.

1010 ‘Eer het speel ten einde wordt gelezen.

‘Men zal er noch veel om ontlijven,

‘Dat zal niet mogen blijven!’

Voort was die bode van de poort.

Hij sprak: ‘Gij, heren van Grieken, hoort.

1015 “Het draagt gedreig gelijk wel varen.

‘Om geen schelden kom ik hier.

‘Mijn boodschap liet ik u weten:

’Ik waan, ik er niet een heb vergeten. [33]

‘Ik heb hier niets te doen meer,

1020 ‘Vaar ik vaar tot mijn heer.

‘Is het u lief, gij mag varen,

‘En ge mag ook blijven, te waren.

‘Maar toch zou ik u aanraden dat,

‘Dat gij immer deze stad ruimde beter.’

1023 Meteen keerde hij vanwaar hij kwam.

Die Griecken waeren seer gram.

Een dinc weet ic wel voerwaer:

Hadden sy die macht ghehadt daer,

Dat su daenen niet en sceiden

1030 Eer sy ghescayt hadden den luden,

Mer haer volck en was niet groot.

Des mosten syt laten. Doer den noot

Sy en dorsten niet wel bliven daer.

Des avonts sceepten sy daernaer,

1035 Die haven rumden dat ghesinde.

Sy seylden vast mitten wynde.

Seer beclaegde hem Jason

Dat hem deed Lamedon,

Nestor ende syn ghesellen:

1040 Haere toerne en mocht nyemant tellen.

Sy seilde so veel ende so veere,

Byden steen ende byder sterren,

Dat sy havede in Colchos,

In die ryvier Fathidos.

1045 Uytten scepe ghinc Jason.

Hercules ende Thelamon.

Ende anderen ghereet.

Eerlic waeren sy ghecleet:

So myt gebrueseert van goude,

1050 Had ellic gheverwet als hy woude,

Ghevodert mit grauwe of mit ermynne,

Ellic heer na den wille syne. [34]

In der havenen soe es

Een stat, hiet Jamenetes,

1055 Goet, sterck ende herde groot,

Ghevest wel, teghen haeren noot,

Mit ene herde stercker muere,

Marbaryn goet ende duere.

Daer was menich scoen sale,

1060 Menich groet huys by getaele,

Menich ridder, menich coman

Die rycke was ende gherne wan.

Daer waeren vrouwen ende joffrouwen,

Schoen, des moegdy wel ghetrouwen.

1065 Het was die beste die men vant

Ende daertoe was rycke al dat lant,

Vol van fruten ende van venisoen,

Ende vyssche ghenoech te allen doen.

Dus lach die poert Jachenites:

1070 Die coninck daeraf hiet Certes.

Alt volck was daer wel gecleet,

Ghetempert wel, te maten heet.

Het was tien tyde van den jaer

Dat die daghe waeren claer.

1075 Jason ende Hercules,

Berus ende Cholaes,

Thelamon ende Nestor,

Pollux ende syn brueder Castor,

Melachar ende Theseus.

1080…

Dese xii lantsheren

Ginghen voert mit groter eeren.

Ter statwert gaen sy ghereet,

Ridderlicke ende wel ghecleet.

1085 Goede luden schenen sy, twaeren,

Soe scoen konden sy ghebaren. [35]

Doen bynnen der stat quam die man

Sach men se te wonder an.

Die gheen die stonden opter straten

1090 Ende voer die dore saten,

Wiste gherne al te samen

Van wat lande dat sy quamen.

Niet meer en maeckte sy hem ayse,

Eer sy quamen ten pallayse,

1095 Daer sy den coninck Certes vonden,

Die groet ghedinghe hadden tien stonden.

Voer den sael bynnen muere,

Tellet ons die aventuere,

Was een plaetse groet ende breet,

1100 Wel ghemaeckt als daertoe steet:

Daer waeren der baroenen veele,

In groten feesten, in groten speele.

Des daghes waeren daer orsse ende perde

Menich ende van groter weerde;

1105 Menighen man ghecleet wel

Mocht men daer sien aent speel.

Ter poerten in ginghen die heren.

Certes ontfinck se mit eren;

Syne baroene, die daer staen,

1110 Hebben se mit eren oec ontfaen.

Tierst dat die coninck vernam

Wat tvolc woud ende wan tquam,

Deen hy hem te dien stonde

Alle die eer die hy conde,

1115 Ende herbergde se al te samen:

Synt dat sy uyt Griecken quamen

En hadden sy nye al sulck ghevoech;

Eten ende drincken hadden sy ghenoech.

Die coninck deed se in een camer gaen,

1120 Om Medeam senden hy saen. [36]

Dat was syn dochter, als ic las,

Die uyttermaten scoen was,

Ende meer toveryen conde

Dan yemant cost in dier stonde.

1125 Nigromancye had sy gheleert,

Ende van kynde daeraen ghekeert.

Daerby wist sy sulcke cracht:

Van den dach maeckte sy wel nacht:

Sy deed wederkeren ryvieren

1130 Ter berchwert teghen manieren:

Sy deedt wayen, sy maket stille.

Als sy hoerden al haer tshertten wille,

Deed sy aen een parament.

Dat haer was van Indien ghesent:

1135 Dat was ghevodert met ermeline

Ende den mantel mit saveline.

Dat laken was sevenvoude

Syn ghewichte was van goude.

Doe sy ghereet was, ende sy saen

1140 Quam uytter cameren ghegaen.

Ende mit haer xx joffrouwen.

Die schoenste die men mochte scouwen,

En had Medea ghedaen.

Mer als gout moet by silver staen

1145 Of die rose by ander bloemen,

So en mach geen ghelyc comen:

Alst scoen by den scone leghet,

So is den enen den prys ontseghet.

Medea quam al doer den saele,

1150 Thoeft een deele ghesclaghen te dale,

Alse die rose, recht ghedaen,

Die den douwe heft ontfaen.

Sy is haefs ende wel gheleert;

Haer vader is die se altoes eert. [37]

1155 Sy had bevraghet al te voren,

Wan die heren waeren ghebaren,

Ende doe sy wist welck Jason was,

Was sy herde blyde das.

Sy had hem daer te voren int hof

1160 Haer ghegeven groot lof:

Des mynden sy hem herde seere.

Sy en mochte in gheenre manieren

Haer oghen yet van hem sclaen,

So wel docht hy haer ghedaen:

1165 Oghen merckten sy ende mont;

Den hals lanck, dat hem wel stont.

Volmaeckt was hy in allen manieren,

Ende daertoe simpel ende goedertieren,

Sterck ende groot ende wel ghemaeckt.

1170 Dits die sake die sy maeckt

Van mynnen also seer ontsteken,

Dat haer hertte dochte breken.

So wel becoempt haer syn leven,

Haer mynne had sy hem schier gegeven.

1175 Had sy hem ghesien in enighen stede,

Daer hy hoer had ghebeden.

Noyt ende wist men daer te voren

Dat sy man had vercaren.

Nu is sy alsoe ghevaen,

1180 Dat sy niet en mach ontgaen,

Sy en most hem tonen goede gonste.

Luttel docht haer alle die conste

Die sy wist ende can.

Al haer syn leid sy daeran,

1185 Hoe sy hem teren man creghe

Ende sy meed mocht vaeren en weghe.

Dus so doecht sy sekerlicke

Groten arbeit alle die weke:

Sy en mach rust noch sclaep ontfaen, [38]

1190 So heft se die myn nu ghevaen

Daer sy voer had cleen hoede.

Ducke peinsden sy in haeren moede

Hoe dat ommermeer mach wesen

Dat sy daeraf mach syn ghenesen.

1195 Seer ontsach sy dat beghyn.

Die Grieken waren zeer gram.

Een ding weet ik wel voorwaar:

Hadden ze de macht gehad daar,

Dat ze er vandaan niet scheiden

1030 Eer ze beschadigd hadden de lieden,

Maar hun volk was niet groot.

Dus moesten ze het laten. Door de nood

Ze dorsten niet goed te blijven daar.

Des avonds scheepten ze daarnaar,

1035 Die haven ruimden dat reisgezelschap.

Ze zeilden vast met de wind.

Zeer beklaagde zich Jason

Dat hem deed Lamedon,

Nestor en zijn gezellen:

1040 Hun toorn mocht niemand vertellen.

Ze zeilden zo veel en zo ver,

Bij de steen en bij de sterren,

Dat ze havenden in Colchis,

In de rivier Fathidos.

1045 Uit het schip ging Jason.

Hercules en Thelamon.

En anderen gereed.

Fatsoenlijk waren zij gekleed:

Zo met werk gestikt van goud,

1050 Had elk zich gekleurd zoals hij wilde,

Gevoerd met grauw of met hermelijn,

Elke heer naar de wil van hem. [34]

In de haven zo is

Een stad, heet Jamenetes,

1055 Goed, sterk en erg groot,

Gevestigd goed, tegen haar nood,

Met een erg sterke muur,

Marmer goed en duur.

Daar was menige schone zaal,

1060 Menig groot huis bij getal,

Menige ridder, menige koopman

Die rijk was en graag won.

Daar waren vrouwen en juffrouwen,

Schoon, dat mag ge wel vertrouwen.

1065 Het was de beste die men vond

En daartoe was rijk al dat land,

Vol van fruit en van wildbraad,

Ende vissen genoeg tot alle doen.

Dus lag die poort Jachenites:

1070 De koning daarvan heet Certes.

Al het volk was daar goed gekleed,

Getemperd wel, te maten heet.

Het was te dat tijd van het jaar

Dat de dagen waren helder.

1075 Jason en Hercules,

Berus en Cholaes,

Thelamon en Nestor,

Pollux en zijn broeder Castor,

Melachar en Theseus.

1080 ….

Deze 12 landheren

Gingen voort met grote eren.

Ter stad waart gaan ze gereed,

Ridderlijk en goed gekleed.

1085 Goede lieden schenen zij, te waren,

Zo schoon konden zij gebaren. [35]

Toen binnen de stad kwam die mannen

Zag men ze wonderlijk aan.

Diegene die stonden op de straten

1090 En voor de deur zaten,

Wisten graag alle te gelijk

Van wat land dat ze kwamen.

Niet meer maakte ze hen wijs,

Eer ze kwamen te paleis,

1095 Daar ze de koning Certes vonden,

Die grote gedingen had te die stonden.

Voor de zaal binnen de muren,

Vertelt ons het avontuur,

Was een plaats groot en breed,

1100 Goed gemaakt zoals daartoe staat:

Daar waren van de baronnen veel,

In grote feesten, in grote spelen.

Op de dag waren daar strijdrossen en paarden

Menige en van grote waarde;

1105 Menige man gekleed wel

Mocht men daar zien aan het spel.

Te poort in gingen die heren.

Certes ontving ze met eren;

Zijn baronnen, die daar staan,

1110 Hebben ze met eren ook ontvangen.

Ten eerste dat die koning vernam

Wat het volk wou en waarvan het kwam,

Deed hij hen te die stonde

Alle eer die hij kon,

1115 Ende herbergde ze alle tezamen:

Sinds dat ze uit Griekenland kwamen

Hadden ze niet al zulk gevoeg;

Eten en drinken hadden ze genoeg.

De koning liet ze in een kamer gaan,

1120 Om Medea zond hij gelijk. [36]

Dat was zijn dochter, zoals ik las,

Die uitermate schoon was,

En meer toverijen kon

Dan iemand kon in die stonde.

1125 Nigromantie had ze geleerd,

En van kinds af aan daaraan gekeerd.

Daarbij wist zij zulke kracht:

Van de dag maakte zij wel nacht:

Ze deed weerkeren rivieren

1130 Ter berg waart tegen manieren:

Ze deed waaien, ze maakt het stil.

Toen ze hoorde al haar hart wil,

Deed ze aan een sieraad.

Dat haar was van Indien gezonden:

1135 Dat was gevoerd met hermelijn

En de mantel met sabelbont (?)

Dat laken was zevenvoudig

Zijn gewicht waard van goud.

Toen zij gereed was en ze gelijk

1140 Kwam uit de kamer gegaan.

En met haar 20 juffrouwen.

De schoonste die men mocht aanschouwen,

Had Medea gedaan.

Maar zoals goud moet bij zilver staan

1145 Of de roos bij andere bloemen,

Zo mag geen vergelijking komen:

Als het schone bij het schone ligt,

Zo is de ene de prijs ontzegd.

Medea kwam al door de zaal,

1150 Het hoofd een deel geslagen ten dal,

Als de roos, recht gedaan,

Die de dauw heeft ontvangen.

Zij is hoofs en goed geleerd;

Haar vader is het die ze altijd eert. [37]

1155 Ze had gevraagd al tevoren,

Waar die heren waren geboren,

En toen zij wist welke Jason was,

Was zij erg blijde dat.

Zij had hem daar tevoren in de hof

1160 Hem gegeven groot lof:

Dus minden ze hem erg zeer.

Ze mocht in geen manier

Haar ogen iets van hem slaan,

Zo goed dacht hij haar gedaan:

1165 Ogen merkten ze en mond;

De hals lang, dat hem wel stond.

Volmaakt was hij in alle manieren,

En daartoe eenvoudig en goedertieren,

Sterk en groot en goed gemaakt.

1170 Dit is die zaak die zij maakt

Van minnen alzo zeer ontstoken,

Dat haar hart dacht te breken.

Zo goed bekomt haar zijn leven,

Haar minne had ze hem snel gegeven.

1175 Had ze hem gezien in enige plaats,

Daar hij haar had gebeden.

Nooit wist men daar tevoren

Dat ze een man had uitverkoren.

Nu is zij alzo gevangen,

1180 Dat ze het niet mag ontgaan,

Ze moest hem tonen goede gunst.

Weinig dacht ze aan alle kunsten

Die ze wist en kan.

Al haar zin legt ze daaraan,

1185 Hoe ze hem tot een man kreeg

En ze mede mocht varen weg.

Dus zo dacht ze zeker

Grote arbeid al die week:

Ze mag rust nog slaap ontvangen, [38]

1190 Zo heeft de minne haar nu gevangen

Daar ze tevoren van had kleine hoede.

Vaak peinsden ze in haar gemoed

Hoe dat immermeer mag wezen

Dat ze daarvan mag zijn genezen.

1195 Zeer ontzag ze dat begin.

Eens daghes was sy daerin,

De coninck had se doen halen

Na den ethen in den saele.

Hy nam se in den arm syn

1200 Ende custe se aen haer mondelyn.

Daerna vermaenden hy haer des:

‘Gaet tot Jason ende Hercules,

‘Ende maket teghen den heren conde.’

Die joffrouwe, die zeer wonde

1205 Int hertte bynnen droech,

Sprac ‘Here, gherne!’ Ende sy loech.

Mittien is sy ten Griecken ghekeert.

Die scone, die vroede, die wel geleert

Was, hads een deel haeren wille.

1210. Mittien sprac sy te maten stille:

‘Her Jason, ghy moecht verstaen

‘Dat ic dorperheit had ghedaen,

‘Dat ic my teghen u beconde.

Gy waer sot dies hem bewonde.

1215 ‘Me duncket my misdaen oec niet,

‘Die enen vremden man eer biet,

‘Dat hy en gruet ende ghevet raet,

‘Na dien dat in den lande staet.’

-‘Joffrouwe,’ sprac Jason eer yet lanck,

1220 ‘Ic segghes u herde groten danck,

‘Dat ghy enen vremden man

‘Aldus goetelic spreket an.

‘Ghy hebt ghedaen ghelyc de goeden. [39]

Dat ghy u hiertoe wout oetmoeden.

1225 ‘Ic wils u al myn leven lanck

‘Gherne weten groten danck.

‘Mit recht is u dat hertte vroe,

‘Dat ghy syt gheleert alsoe.

‘Ghy syt scoen ende wel ghemaeckt

1230 ‘Ende van talen wel gheraeckt.’

-‘Jason ‘sprac sy, ‘ic merck dies

‘Dat ghy comen syt omt vlies

‘Ende om ander dinck dat niet en is cleen.

………..

1235 ‘Mer, al waeren al die man te samen

‘Die noyt in die werlt quamen,

‘So en hadden sy niet die cracht

҄’Dt sy ghewonnen dien vacht.

‘Dat ghys proeft is om niet.

1240 ‘Hets oec ducwil gheschiet

‘Dat daer lude om mosten sterven,

‘Nochtant en mochten sys niet verwerven.

‘Ic waen daer noyt man en ontghinc,

҄Die hem pynden om die dinc.

1245 ‘Die Gade hebben daertoe gheset

‘Sulke hoede ende sulck belet

‘Als men daer behoeft. Ic segghe u hoe:

’Mars setter twe ossen toe,

‘Die vuer werpen tallen stonden

1250 ‘Uytten nese ende uytten monde,

‘Die duncken coperyn oec wesen.

‘Van dien en mach nyemant ghenesen.

‘By starcker nigromancye

‘Deden sy die een partie.

1255 ‘Die wynnen wilde oec den ram

‘Gy most die ossen maken tam,

‘Meer mit crachten, weer mit rade,

‘Sodat hy se erselen dade. [40]

‘Mer ic waen dat niet en ghedoghe

1260 ‘Mars, die Got van dien orloghe.

‘Noch soe syn daer ander saken

҄Die der nyemant en laten ghenaken.

҅’Een serpent vint men daer oec,

‘Die noyt en scliep noch oghe loec.

1265 ‘Het hoet den ram op deen syde.

‘So wat daer coemt, in cortten tyde

‘Ist doot van ghenen fellen dier,

‘Van synen fenynne, van synen vuer,

‘Het is vreselic ende groot.

1270 ‘Noyt en sach man des ghenoot:

‘Men en cans soe niet beghaen.

’Dat ment honen mach oft sclaen.

‘Jason, nu proeft ende merckt dis,

‘Gi is wel onghereet dat vlies.

1275 ‘Die saken syn aldus gescepen:

‘Grote sotheit hebdy begrepen.

‘Bestaet ghys u wortter af wee,

‘Ghy en gheneses nummermee.’

-Jason antworden der joffrouwen:

1280Ӡ Nu en merckt niet mynen rouwe.

‘Ic en quam daerom niet uytten lande

‘Om te meerre myne scande:

‘Ic wil eer sterven! Of ic bekynde

‘By wat saken ict vlies ghevynde!

1285 ‘Mach ickes ghewynnen niet mit eren,

‘Ic en vraghe nummer na enich keren,

‘Want ic bleve ommermeere

‘Al ontset van mynre eere.

҄’Daerom moet ic die dinc bestaen.

1290 ‘So veel heb icker toe ghedaen:

‘Weert my goet sy ofte quaet.’

En laets niet doer niemants raet.’

-Gaestu, du sterfster om, dat siemen: [41]

Deraf en mach die helpen niemen.

1295 ‘Dat is scade groet, twaeren.

‘My dunckt ghy wilt ommer vaeren.

‘Mer, waer ic seker van uwen lyve,

‘Dat ghy my nemen wout te wyve,

‘Ende ghy my wout ghetrouwe wesen,

1300 ‘ Ic soud u raden wel te doen desen

‘Hoe dat dinc soud syn begaet

‘Dat ghys bleeft al onghescaet.

‘Sonder my en is gheen,

҄’ Die u mach helpen groot oft cleen.

1305 ‘Ic heb my van kynde ghekeert

‘Men nigromancye ende die gheleert.

‘Of icket wille, ic salt volbringen:

Gy en ontfechten ghene dinghe;

Dat anderen is te doen swaer,

1310 ‘En verweghet my niet een haer.

‘Merck nu wel wattu doen sout.

‘Ofstu my dit ghelaven wout.

‘Segt my daeraf dynen syn

‘Ende die waerheit noch meer noch myn.’

1315 –“Lieve joffrouwe, ‘sprac Jason,

‘Desen eet so wil ic doen,

‘Op Jupiter, der Gaden heer,

‘Dat ic u gherne woud doen eer,

‘Ende ic u woude te wyve trouwen

1320 ҅’Ende eren ghelyc mynre vrouwen.

‘Myn lief bleefdy ende myn amye,

’Van my bleef u die heerschappye.

‘Ic soud my pynen vroeg ende spade,

‘Zoe ic uwen wille ghedade.

1325 ‘IN myn lant soud ic u leyden,

‘Daer men eren soud ons beiden:

‘Alle die grote rycke heren

‘Souden tuwen wille keren; [42]

‘Ghy sout hebben meerre jolyt

1330 ‘Dan ghy noyt hadt in uwen tyt.’

-Medea sprac: ‘wel suete mynne,

‘Dits daer ic al om beghynne.

‘Wy laten staen alle die dinc,

‘Totdat sclaept die coninc.

1335 ҉’In myn camere coemt alleen,

‘Mit u en brengt ghesellen engheen.

‘Daer suldyt sweren alsoe my,

‘Dat ic uwes seker sy.

҄’Dan wil ic u doen bekant

1340 ‘Hoe ghy die ossen ende die serpent

‘Sult dwinghen opten dach van morgen,

‘Sonder enighe grote sorghe.

-Jason sprac: ‘Joffrouwe, dat sy:

‘Mer dunckt u goet, coemt tot my:

1345 ‘Ic en sout weten hoe opstaen

‘Ende tuwer cameren ingaen,

-‘Vrient, ‘ sprac sy. ‘Dat wort ghedaen.’

Een dag was ze daarin,

De koning had haar doen halen

Na het eten in de zaal.

Hij nam haar in de arm van hem

1200 En kuste haar aan haar mondje.

Daarna vermaanden hij haar dus:

‘Ga tot Jason en Hercules,

‘En maak het tegen de heren bekend.’

Die juffrouw, die zere wonden

1205 In het hart van binnen droeg,

Sprak:’ Heer, graag! ‘En ze lachte.

Meteen is ze tot de Grieken gekeerd.

Die schone, die verstandige, die goed geleerd

Was, had voor een deel haar wil.

1210. Meteen sprak ze uitermate stil:

‘Heer Jason, gij mag verstaan

‘Dat ik dorpsheid heb gedaan,

‘Dat ik me tegen u beken.

Hij is zot die het zich bewind.

1215 ‘Het lijkt me misdoen ook niet,

‘Die een vreemde man eer biedt,

’Dat hij hem groet en geeft raad,

‘Na dien dat het in het land staat.’

-Juffrouw, ‘sprak Jason aanstonds,

1220 ‘Ik zeg u erg grote dank,

‘Dat gij een vreemde man

‘Aldus goedaardig spreekt aan.

‘Gij hebt gedaan gelijk de goeden. [39]

Dat gij u hiertoe wou ootmoedige.

1225 ‘Ik wil u al mijn leven lang

‘Graag weten grote dank.

‘Het recht is u dat hart vrolijk,

‘Dat gij bent geleerd alzo.

ԇij bent schoon en goed gemaakt

1230 ‘En van talen goed geraakt.’

‘Jason ‘sprak zij, ’ik merk dus

‘Dat gij gekomen bent om het vlies

‘En om ander ding dat niet is klein.

…….

1235 ‘Maar, al waren alle mannen tezamen

‘Die ooit in de wereld kwamen,

‘Zo hadden zij niet die kracht

‘Dat zij wonnen die vacht.

‘Dat gij het beproefd is om niet.

1240 ‘Het is ook vaak geschied

‘Dat daar lieden om moesten sterven,

‘Nochtans mochten zij het niet verwerven.

‘Ik waan daar nooit een man ontging,

‘Die zich pijnigde om dat ding.

1245 ‘De Goden hebben daartoe gezet

‘Zulke hoede en zulk beletsel

‘Als men daar behoeft. Ik zeg u hoe:

Mars zette er twee ossen toe,

‘Die vuur werpen te alle stonden

1250 ‘Uit de neus en uit de mond,

‘Die denken koper ook te wezen.

‘Van die mag niemand genezen.

Gij sterke nigromantie

‘Deden ze die ene partij.

1255 ‘Die winnen wil ook de ram

‘Gij moet die ossen maken tam,

‘Of met krachten, of met raad,

‘Zodat hij ze achteruitgaan deed. [40]

‘Maar ik waan dat het niet gedoogde

1260 ‘Mars, die God van de oorlog.

‘Nog zo zijn daar andere zaken

‘Die er niemand laten genaken.

‘Een serpent vindt men daar ook,

‘Die nooit slaapt nog ogen sluit.

1265 ‘Het behoedt de ram op de ene zijde.

Қo wat daar komt, in korte tijd

‘Is het dood van dat felle dier,

‘Van zijn venijn, van zijn vuur,

‘Het is vreselijk en groot.

1270 ‘Nooit zag man zijn gelijke:

‘Men kan het zo niet begaan.

‘Dat men het honen mag of slaan.

‘Jason, nu beproef en merk dit,

‘Ge bent wel onbereid dat vlies.

1275 ‘Die zaken zijn aldus geschapen:

҇’Grote zotheid heb je begrepen.

‘Bestaat gij het u wordt er van wee,

‘Gij geneest nimmermeer.’

-Jason antwoorde de juffrouw:

1280Ӡ Nu merk niet mijn rouw.

‘Ik kwam daarom niet uit het land

‘Om te vermeerderen mijn schande:

‘Ik wil eerder sterven! Of ik beken

‘Bij welke zaken ik het vlies vind!

1285 ‘Mag ik het winnen niet met eren,

‘Ik vraag nimmer naar enig weerkeren,

‘Want ik bleef immermeer

‘Geheel ontzet van mijn eer.

‘Daarom moet ik dat ding bestaan.

1290 ‘Zoveel heb ik ertoe gedaan:

‘Is het me goed of is het me kwaad.

‘Laat het niet door iemands raad.’

-‘Gaat u, u sterft er om, dat ziet men: [41]

‘Daarvan mag u helpen niemand.

1295 ‘Dat is schade groot, te waren.

‘Me dunkt ge wil immer varen.

‘Maar, was ik zeker van uw lijf,

‘Dat ge mij nemen wou te wijf,

‘En gij mij wou trouw wezen,

1300 ‘Ik zou u aanraden goed te doen deze

‘Hoe dat ding zou zijn te begaan

‘Zodat gij bleef al ongeschonden.

‘’Buiten mij is er geen,

҄ie u mag helpen groot of klein.

1305 ‘Ik heb me van kinds afgekeerd

‘Van nigromantie en die geleerd.

‘Als ik het wil, ik zal het volbrengen:

‘Mij ontvallen geen dingen;

҄at anderen is te doen zwaar,

1310 ҅n overweeg het me niet een haar.

‘Merk nu wel wat u doen zou.

‘Of u mij dit beloven wou.

‘Zeg me daarvan uw zin

‘In de waarheid min of meer.’

1315 – ‘Lieve juffrouw, sprak Jason,

‘Deze eed zo wil ik doen,

‘Op Jupiter, de Goden heer,

‘Dat ik u graag wou doen eer,

‘En ik u wou tot wijf trouwen

1320 ‘En eren gelijk mijn vrouw.

‘Mijn lief bleef je en mij geliefde,

‘Van mij bleef u die heerschappij.

‘Ik zou me pijnigen vroeg en laat,

‘Zo ik uw wil deed.

1325 In mijn land zou ik u leiden,

‘Daar men eren zou ons beiden:

‘Al die grote rijke heren

‘Zouden tot u wil keren; [42]

‘Gij zou hebben meer vreugde

1330 ‘Dan ge nooit had in uw tijd.

-Medea sprak: ‘wel lieve minne,

‘Dit is daar ik al om begin.

‘We laten staan alle dingen,

‘Totdat slaapt de koning.

1335 ‘En mijn kamer kom alleen,

‘Met u brengt gezellen geen.

‘Daar zal u zweren alzo mij,

‘Dat ik van u zeker zij.

‘Dan wil ik u doen bekennen

1340 Hoe gij die ossen en die serpenten

‘Zal bedwingen op de dag van morgen,

‘Zonder enige grote zorg.

-Jason sprak: ‘Juffrouw, dat zij:

‘Maar lijkt u goed, kom tot mij:

1345 Ik zou niet weten hoe op te staan

‘En tot uw kamer te gaan,

-‘Vriend’, sprak zij, ‘dat wordt gedaan.’

Oerlof nam sy ende ghinc wech saen.

In die camer ghinc sy weder:

1350 Thertte spranc haer op ende neder,

Dat deed myn die der inne lach.

Seer vernoyt haer dat die dach

Alsoe langhe moet ghedueren:

Haer dunckt ghelenghet all die uyre.

1355 Soe langhe vernoyde haer die dinc,

Dat die sonne onderghinc.

Seer langhet haer na den nacht,

Te doen dat sy hevet gheacht.

Ende, doet al was doncker nacht.

1360 Nochtans en was haer niet gesacht.

Sy sach ducke om die mane.

Of sy yet woud opgaen. [43]

Den nacht waent sy wel verliesen:

Dat doet se sorghen ende rysen;

1365 Sy was bleeke, dic weder root.

Die in den saele feeste groot

Maeckten, daden se sicke jameren.

Ter doren ghinc sy van der cameren,

Om te horen of die knapen

1370 Noch riepen om enich sclapen.

Daer bleef sy langhe staen stille,

Van coude doghede sy onwille.

‘Heer Got,’ sprac sy, ‘wie mach dit wesen’

’Wanneer poerter een van desen?

1375 ‘Hebben sy gheseit in waeren saken,

‘Dat sy huden niet en sullen sclapen?

‘Wie sach ye dus waken heer?

‘Hebben sy te sclapen gheen gheer?

‘Verdwaest volc van dollen seden!

1380 ‘Die middernacht is wel na leden,

‘Een is den daghe niet verre.

‘Ic mach my selven wel wesen erre,

‘Ic onderwynde my vremder dinghen:

‘Mer recht weert dat men my vynghe

1385 ‘Dan enen onreynen dief!

‘Nu mocht aen my mercken myn lief

‘Grote dolheit: ic bin te gha!

‘Wat helpt dat ic te langhe hier sta?

‘Ja en ben ic des niet in vaere,

1390 ‘Dat hy hudenmeer niet en coemt hare.

‘Tierst dat to hem coemt myn bade.

‘Ic ben een dwaesynne, by Gade,

‘Dat ic hier stae so langhe stonde!

‘My rouwet dat ickes ye begonde.’

1395 Sy laet die doer ende gaet te bedde:

Mer dies seit my myn wedde,

Dat sy daer onlanghe sal duren. [44]

Sy en mochtet niet besueren:

Van den bedde spranc sy saen

1400 Ende heft een vynster ontdaen;

Sy wert der mane saen bekynne.

Mittien vernuwede haer die mynne.

Sy sprac: ‘my heves nu ghedacht,

‘Het is na den middernacht.’

1405 Dat vynsteren scloet sy ende ghinc dane,

Seer gram, nae mynen wane.

In die camer stont sy stille:

Sy had een deel haren wille,

Want hem die heren alle schieden

1410 Ende te sclapene bereiden.

Ter dore ghinc sy bleeke ende vael.

Sy sach achter den sael

Die bedde maken haer ende daer.

Daerby wert sy saen ghewaer

1415 Dat sy schier souden sclapen.

Hierna ghinc sy weder gapen,

Achter der cameren luysteren ende spien.

Ende ghinc doer die lokeren sien

Of sy allen waeren gheleghen.

1420 Sy merckten herde wel waer teghen

Jason lach: dat was haer lesse.

Doe ghinc sy soeken troestenisse

Aen haer meestersse; altemaele

Seid haer die sake sonder hale:

1425 ‘De ghenen bedde, hebdyt verstaen,’

Sprac Medea, ‘suldy gaen.

‘Die daerop leghet, brenckt my gereet,

‘hemelickt, dats nyemant en weet.’

-‘Minne, gaet voer sclapen saen,

1430 ‘Dat werd herde wel ghedaen.

‘Die nacht is een deel ghegaen. [45]

‘Gy mocht in dorpernie verstaen,

‘En waerdy noch te bedde niet.’

Medea deed dat men haer hiet:

1435 Sy deed af haer ghewaden

Ende ghinc te bedde, mit goeden staden,

Op een bedde dat duer was,

Ic waen van beteren noyt man en las:

Die sponden van silver, die stapels guldyn.

1440 Daerinne menich duer robyn,

Mierauden, thopasen ende sophieren,

Ende menigherhande dieren,

Die rycke syn altemael.

So goeden en quam nye en Tessale.

1445 Die sclaeplaken wit van syden,

Men en vint so goeden nu ten tyden:

Die oercussen goet ende fyn,

Noyt en had beter moghen syn;

Dat coffertuer was seer goet,

1450 Daer ene penne innen stoet

Van enen dueren lichte alsoe claer

By nacht oft een vuer waer;

Dat laken, daeraf scryven die clerken,

Was van sarasinsse werke.

1455 Die maegt is te bedde ghegaen,

Die scoen was ende wel ghedaen.

Sy was wel weert dat sy derop lach,

Want nye man haers ghelyc en sach.

Die quene gaet al dat sy mach

1460 Ten bedde daer Jason lach,

Ende sy nam hem by der hant,

So dat nyemant ondervant.

Jason die stont op ghereet:

Ryckelicke heft hy hem ghecleet.

1465 Heymelicke ende wel sachte [46]

Sy hen schier in die camer brachte,

Daert licht was ende herde claer,

Want ii tortisien bernden daer.

Die doer scloet vaste die quene

1470 Ende leyden ter joffrouwe allene.

Als hem Medea comen siet

Luyckt sy haer oghen ende en port niet.

Hy, die int hertte hadde suer,

Nam in syn hant die coffertuer.

1475 Mer Medea die vernaemt

Ende ghebeert of sy haer schaemt,

Ende seid: ‘wie heft u hier ghebracht?

‘Ghy hebt ghenoech ghewaect te nacht.

‘Ic hoerde daer buten sulck gheruchte

1480 ‘Dat ic cume sclapen mochte.’

-‘Juffrouwe, ic en soeke ander gheleede

҄’Dan u. Dat merckt wel gherede.

‘Ic ben comen in u prysoen,

‘Ic haep ghy my geen quaet en sult doen.’

1485 Die oude quen heft se ghelaten

Ende ghinc scaven hare strate.

Jason sprac alre yerst te voren:

‘Ic ben u ridder, maghet vercoren,

҅’Ende sal syn, so waer ic keer,

1490 ‘Ende sal blven ommermeer.

‘Ic bid u, na dien dat staet

‘Dat ghy manscap van my ontfaet,

҅’Ende ic niet meer en doe

‘Anders, dat ghy my raet daertoe.’

-Medea sprac: ‘nu hoert, Jason,

‘Ghy hebt ghelaeft, dat suldy doen

‘Sonder enighen valschen keer.

҇’Gy en moghet my gheloven meer.’

-‘Joffrouwe,’t antwoerde Jason, [47]

1500 ҄’Des wil ic u seker doen

‘Als ghy selven wilt ende beghert:

‘Wies west altoes onverveert.

Een syden hemde deed sy aene,

Daeaver enen grawen pels, ic wane.

1505 Sy ghinc wech ende bracht een beelde

Van Jupiter, den stouten heelde,

Die sy hiet aver haren Got.

‘Jason, nu merckt dit ghebot:

‘Dits Jupiters, myn rechte heer.

1510 ‘Ic en spot u myn noch meer.

‘Ghy sult my hier nu seker maken

Aan my ende van u die saken.

‘Ghy sult sweren ende segghen,

‘Ende u hant hierop nu legghen,

1515 ҄’Dt ghy trouwe al u leven

‘Houden sult ende niet begheven,

‘Ende dat ghy my altoes sult syn

‘Goet, ende doen den wille myn.’

Jason swoer al haren wille daer,

1520 Mer meynnedich bleef hy daernaer:

Dat scryft Ovidius sonder sparen.

Ende wes die meeste sculde waeren

En mach ic u niet maken condt.

Ic heb ghenoech te doen ter stont.

1525 Waerom soud ic u nu langher leyden?

Sy versamende onder hem beiden

Den nacht mit herde groter vrouden.

Want sy hen onderlinghe trouden.

Elck deed gherne dat ander woude.

1530 Die dach quam hem te boude,

Ende Jason sprac tot haer:

‘Vrouwe, ic werde des daghes ghewaer.

‘Ic en mach niet langher syn by u, [48]

‘Ic moet te mynen bedde nu

1535 ‘Nu peynst so, vrouwe, om myn bederve,

Dat ickes u dancke eer ic sterve.’

-‘Vrient, laet al u sorghen staen’

Sprac Medea, ‘it is ghedaen.’

Verlof nam zij en ging weg gelijk.

In de kamer ging ze weer:

1350 Het hart sprong bij haar op en neer,

Dat deed minne die er in lag.

Zeer verdroot het haar die dag

Alzo lang moet duren:

Ze denkt te verlengen al die uren.

1355 Zo lang verdroot haar dat ding,

Dat de zon onderging.

Zeer verlangde ze naar de nacht,

Te doen dat ze heeft geacht.

En, toen het al was donkere nacht.

1360 Nochtans werd ze niet verzacht.

Ze zag vaak om de maan.

Of die iets wou opgaan. [43]

De nacht waant ze wel te verliezen:

Dat doet haar bezorgen en rijzen;

1365 Ze was bleek en vaak weer rood.

Die in de zaal feesten groot

Maakten, deden haar vaak jammeren.

Te deur ging ze van de kamer,

Om te horen of die knapen

1370 Noch riepen om enig slapen.

Daar bleef ze lang staan stil,

Van koude gedoogde ze onwil.

‘Heer God, ‘sprak zij, ‘Hoe mag dit wezen.’

‘Wanneer port er een van dezen?

1375 ‘Hebben ze gezegd in waren zaken,

‘Dat ze heden niet zullen slapen?

‘Wie zag ze aldus waken tot hier?

‘Hebben ze te slapen geen verlangen?

‘Verdwaast volk van dolle zeden!

1380 ҄’Die middernacht is bijna geleden,

‘Het is de dag niet ver.

‘Ik mag zelf wel wezen boos.

‘Ik onderwind me vreemde dingen:

‘Maar recht was het dat me mij ving

1385 ‘Als een onreine dief!

‘Nu mag aan me merken mijn lief

‘Grote dolheid: ik ben te graag!

‘Wat helpt het dat ik te lang hier sta?

‘Ja en ben ik dus niet in gevaar,

1390 ‘Dat hij hedenmeer niet komt hier.

‘Ten eerste dat tot hem komt mijn bode.

‘Ik ben een dwazin, bij God,

‘Dat ik hier sta zo lange stond!

Me berouwt het dat ik het begon.’

1395 Ze verlaat de deur en gaat te bed:

Maar dit zegt mij mijn wedde,

Dat ze daar niet lag zal duren. [44]

Ze mag het niet bezuren:

Van het bed sprong ze gelijk

1400 En heeft een venster geopend;

Ze wil de maan gelijk bekennen.

Meteen vernieuwde haar de minne.

Ze sprak: ‘Ik heb nu gedacht,

‘Het is na middernacht.’

1405 Dat venster sloot ze en ging vandaan,

Zeer gram, naar mijn waan.

In die kamer stond ze stil:

Ze had een deel haar wil,

Want de heren zich alle scheiden

1410 En te slapen bereiden.

Te deur ging ze bleek en vaal.

Ze zag achter de zaal

De bedden maken hier en daar.

Daarbij werd ze gelijk gewaar

1415 Dat ze snel zouden slapen.

Hierna ging ze weer gapen,

Achter de kamer luisteren en spieden.

En ging door de gaten zien

Of ze allen waren gelegen.

1420 Ze merkte erg goed waar tegen

Jason lag: dat was haar les.

Toen ging ze zoeken vertroosting

Aan haar meesteres; helemaal

Zei ze haar die zaak zonder iets te verbergen:

1425 ‘Tot dat bed, heb jij dat verstaan,’

Sprak Medea, ‘zal je gaan.

‘Die daarop ligt, breng me gereed,

‘Heimelijk, zodat niemand het weet.’

-‘Minne, ga verder slapen gelijk,

1430 ‘Dat wordt erg goed gedaan.

‘Die nacht is een deel gegaan. [45]

‘Gij mocht zich dorpsheid verstaan,

‘Was ge te bed nog niet.’

Medea deed dat men haar zei:

1435 Zij deed af haar gewaden

En ging te bed, met goeden stade,

Op een bed dat duur was,

Ik waan van een betere nooit men las:

Die sponden van zilver, die onderlaag goud.

1440 Daarin menige dure robijn,

Smaragd, topaas en saffieren,

En menigerhande dure,

Die rijk zijn allemaal.

Zo goede kwamen niet te Thessalië.

1445 Die slaaplakens wit van zijde,

Men vindt niet zulke goede nu ten tijden:

De oorkussen goed en fijn,

Nooit had er beter mogen zijn;

De bedekking was zeer goed,

1450 Daarin een pen in stond

Van een duur licht alzo helder

Bij nacht of het een vuur was;

Dat laken, daarvan schrijven de klerken,

Was van Saracenen werk.

1455 Die maagd is te bed gegaan,

Die schoon was en goed gedaan.

Ze was het wel waard dat ze daarop lag,

Want niemand haar gelijke zag.

Die kwee gaat al dat ze mag

1460 Te bed daar Jason lag,

En ze nam hem bij de hand,

Zodat niemand het ondervond.

Jason die stond op gereed:

Rijk heeft hij hem gekleed.

1465 Heimelijk en erg zacht [46]

Ze hem snel in die kamer bracht,

Daar het licht was en erg helder,

Want 2 toortsen branden daar.

De deur sloot vast die kwee

1470 En leidde hem ter juffrouw alleen.

Als hem Medea komen ziet

Sluit ze haar ogen en beweegt niet.

Hij, die in het hart had zuur,

Nam in zijn hand de bedekking.

1475 Maar Medea die vernam het

En gebaarde of ze zich schaamt,

En zei: ‘Wie heeft u hier gebracht?

‘Je hebt genoeg gewaakt deze nacht.

‘Ik hoorde daarbuiten zulk gerucht

1480 ‘Dat ik nauwelijks slapen mocht.’

-‘Juffrouw, ik zoek geen ander geleide

‘Dan u. Dat merk wel gereed.

‘Ik ben gekomen in uw gevangenis,

‘Ik hoop dat gij mij geen kwaad zal doen.’

1485 Die oude kwee heeft ze gelaten

En ging schaven haar straten.

Jason sprak allereerst tevoren:

‘Ik ben uw ridder, maagd uitverkoren,

‘En zal zijn, zo waar ik keer,

1490 ‘En zal blijven immermeer.

‘Ik bid u, na dien dat het staat

‘Dat ge manschap van mij ontvangt,

‘En ik niet meer doe

‘Anders, dan dat gij mij aanraadt daartoe.’

-Medea sprak: ‘Nu hoor, Jason,

‘Gij hebt beloofd, dat zal je doen

‘Zonder enige valse keer.

‘Jij mag me geloven meer.’

-‘Juffrouw, ‘ antwoorde Jason, [47]

1500 ‘Dit wil ik u zeker doen

Als gij zelf wil en begeert:

‘Dus wees altijd onvervaard.’

Een zijden hemd deed ze aan,

Daarover een grauwe pels, ik waan.

1505 Ze ging weg en bracht een beeld

Van Jupiter, de dappere held,

Die ze hield voor haar God.

‘Jason, nu merk dit gebod:

‘Dit is Jupiter, mijn echte heer.

1510 ‘Ik spot niet me u min of meer.

‘Gij zal me hier nu zeker maken

‘Aan mij en van u die zaken.

‘Gij zal zweren en zeggen,

‘En uw hand hierop nu leggen,

1515 ‘Dat gij trouw al uw leven

‘Houden zal en niet opgeven,

‘En dat gij voor mij altijd zal zijn

‘Goed, en doen de wil van mij.’

Jason zwoer al haar wil daar,

1520 Maar meinedig bleef hij daarnaar:

Dat schrijft Ovidius zonder sparen.

En wie het meest schuldig daaraan was

Mag ik u niet maken kond.

Ik heb genoeg te doen ter stond.

1525 Waarom zou ik u nu langer laten lijden?

Zij verzamelden onder hen beiden

De nacht met erg grote vreugde.

Want ze zich onderling trouwden.

Elk deed graag dat de ander wou.

1530 Die dag kwam hen te gauw,

En Jason sprak tot haar:

‘Vrouwe, ik word de dag gewaar.

‘Ik mag niet langer zijn bij u, [48]

‘Ik moet tot mijn bed nu

1535 ‘Nu peinst zo, vrouwe, om mijn behoefte,

‘Dat ik het u bedank eer ik sterf.’

-‘Vriend, laat al uw zorgen staan’

Sprak Medea, ‘dat is gedaan.’

Beide syn sy opghestaen

1540 Ende in cemenade ghegaen.

Medea nam een gulden forsier

Daeraen ghemaect was menich dier.

Ende toech daeruytte een figuer,

Ghemaeckt by consten ende manier.

1545 ‘Vrient, ‘ sprac tot hem die joffrouwe,

‘Dit neempt mit u. Dit is ghetrouwe:

‘Also lange als ghy dit aver u draghet

‘Blyft ghy altoes onversaghet.’

Een salve gaf sy hem daernaer.

1550 Hoe men se noemt en weet voerwaer:

‘Hiermede salvet uwe lede.

“so ist des wel te doen meede.

So en dorft dy oec van dien

‘Noch serpent noch vlamme ontsien.

1555 ҅’Ende neemt hier oec dit vingherlyn:

‘Myns ghelyc en mach nerghent syn.

‘Weet oec wel dat die steen

‘Dat alreduerste dinc is een.

‘So wie dat aen de vingher hadde.

1560 ‘Hy en dorft ontsien worm noch padde,

Noch gheen wapen die men vint,

‘Noch toverye noch serpent,

‘Noch hy en mach in gheenre manieren

‘In water verdrincken noch in vuere.

1565 ‘Noch heft die steen ander virtuyt:

‘Wilde gaen sonder gheluyt

҅’Ede sonder scade ende sonder verdriet. [49]

‘Alsoe dat men u niet en siet,

‘Neemt den steen in u hant:

1570 ‘Des ben ic borghe ende pant

҄Dat u nyemant en sal sien.

‘’Ende als ghy des niet en wilt plien,

‘So laet den steen syn onbedeckt,

Een is man noch wyf die daerop mect.

1575 ‘Ende ghy wert al onghesien.

‘Dus en mach u niet misschien

‘Du hoyt wel myn vingherlyn,

‘Ic mynnet voer alle dinc die syn.’

Daerna gaf sy hem enen brief.

14580 ‘Jason, ‘sprac sy, ‘suete lief,

‘Ist dat ghy den ram ghewint,

‘So en gaet vorder niet en twint,

‘Eer ghy uwe sacrificie doet:

‘Dus sachty der Gade moet.

1585 Wert dat ghy niet doen en wout.

‘Ic waen ghyt duer ontgelden sout.

‘Haeren moet suldydus sachten.

‘Daerna suldy u dies wachten,

‘Dat ghy sult lesen mitter vaert

1590 ‘Driewerf dit gescrifte te oestenwert.

‘Vergheet ghy des, ghy syt gescent.

‘Siet hiertoe een duer ciment:

‘Werpt dit al in cortter stont

Een ossen in haren mont

1595 ‘Ende in haer nesegate schier;

‘Dus wort pays van haren vuer.

‘Ver voren doetse ende el niet.

‘Mer wacht u wel dat ghy se niet en siet.

‘Gaet dan henen in cortten tyden

1600 ‘Teghen dat groet serpent stryden:

‘Het sal grote weer doen.

‘Mer en vervaert u niet, Jason. [50]

‘Men sal niet, sonder waen,

‘Tegen u moghen ontstaen.

1605 ‘ De tande sclach uyt mit dynen swerde,

‘Draegse op dy gherdyder eerde,

‘W ant aldus moetet gheschien:

‘Daer saltu schier wassen sien

‘Ridderen die syn ghewapent wel,

1610 En orloghe herde snel.

‘Werpt op hem mitter eerden:

҅’Ilic sal den anderen mitten swerde,

҄Daer ghy siet, te stucken sclaen.

‘Als u dit heves ghedaen,

1615 ‘So hefstu dyne dinc al volbracht.

‘Die du so verre heves ghesocht.

‘Den Gaden danckt des alleweghe

‘Daer du by heves ghehadt den seghe.

‘Dan daerna so staet die ram,

1620 ‘Die is wel te maten tam.

‘Neemt den vacht ende maeckt u dane.

‘Ghy en hebt daer langher niet te stane,

ҍer coemt schier ten scepewert

‘So ghy yerst moghet mitter vaert.

1625 ‘Iv en weet u wat ghewysen meer,

‘Mer ic bid u herde seer

‘Dat ghy die sake aldus doet.

‘Nu gaet wech, alst u dunckt goet.

‘Niet langher en moghen wy hier staen:

1630 ‘Die son sal saen rysen gaen.’

Beide zijn zij opgestaan

1540 En in kamer gegaan.

Medea nam een gouden kist

Daaraan gemaakt was menig dier.

En trok daaruit een figuur,

Gemaakt bij kunsten en manier.

1545 ‘Vriend’, sprak tot hem die juffrouw,

‘Dit neem met u. Dit is getrouw:

‘Alzo lang als gij dit over u draagt

‘Blijft gij altijd onverschrokken.

Een zalf gaf ze hem daarnaar.

1550 Hoe men het noemt en weet voorwaar:

‘Hiermee zalft uw leden.

‘Zo is het dus wel te doen mede.

‘Zo durft u ook van die

‘Noch serpent nog vlam ontzien.

1555 ‘En neem hier ook dit ringetje:

‘Zijn gelijke mag nergens zijn.

‘Weet ook wel dat die steen

‘Dat allerduurste ding is een.

‘Zo wie dat aan de vinger had.

1560 ‘Hij durft ontzien worm noch pad,

Nog geen wapen die men vindt,

‘Noch toverij nog serpent,

‘Nog hij mag in geen manieren

‘In water verdrinken noch in vuur.

1565 ‘Nog heeft die steen een andere kracht:

‘Wil ge gaan zonder geluid

‘En zonder schade en zonder verdriet. [49]

‘Alzo dat men u niet ziet,

‘Neem de steen in uw hand:

1570 ‘Dit ben ik borg en pand

‘Dat u niemand zal zien.

҅’E als gij dit niet wil gebruiken,

‘Zo laat de steen zijn onbedekt,

‘Het is man nog wijf die daarop let.

1575 ‘En gij wordt al ongezien.

‘Dus mag u niets misgaan

Nu behoed goed mijn ringetje,

‘Ik bemin het voor alle dingen die er zijn.’

Daarna gaf zij hem een brief.

14580 ‘Jason, ‘sprak zij, ‘zoete lief,

‘Is het dat gij de ram wint,

‘Zo ga verder niet een stap,

҅’Er gij uw offerande doet:

҄Dus verzacht gij de Goden gemoed.

1585 Was het dat gij het niet doen wou.

‘Ik waan gij het duur ontgelden zou.

‘Hun gemoed zal ge dus verzachten.

‘Daarna zal ge u dus wachten,

Dat gij zal lezen met de vaart

1590 ‘Driemaal dit geschrift te oosten waart.

‘Vergeet gij dit, gij bent geschonden.

‘Zie hiertoe een dure loog:

‘Werpt dit al in korte stond

‘De os in haar mond

1595 ‘En in haar neusgaten snel;

‘Dus wordt vrede van haar vuur.

‘Ver tevoren doe het en anders niet.

‘Maar wacht u wel dat gij ze niet ziet.

‘Gaat dan heen in korte tijden

1600 ‘Tegen dat groot serpent strijden:

‘Het zal grote verweer doen.

‘Maar wees niet bang, Jason. [50]

‘Het zal niet, zonder waan,

‘Tegen u mogen ontgaan.

1605 ‘Die tanden sla uit met uw zwaard,

‘Ziet ge ze op de bereide aarde,

‘Want aldus moet het geschieden:

‘Daar zal u snel groeien zien

‘Ridders die zijn gewapend goed,

1610 ‘De oorlog erg snel.

‘Werp op hen met de aarde:

҅lk zal de anderen met het zwaard,

‘Daar gij het ziet, te stukken slaan.

Als u dit heeft gedaan,

1615 ‘Zo hebt u uw ding al volbracht.

҄Die u zo ver heeft gezocht.

‘De Goden bedank dus altijd

‘Daar u bij heeft gehad de zege.

‘Dan daarna zo staat die ram,

1620 ‘Die is uitermate tam.

‘Neem de vacht en maakt u vandaan.

‘ Gij hebt daar langer niet te staan,

‘Maar kom snel te scheep waart

‘Zo gauw gij mag met een vaart.

1625 ‘Ik weet u niet wat te wijzen meer,

‘Maar ik bid u erg zeer

‘’Dat gij die zaken aldus doet.

‘Nu ga weg, als het u dunkt goed.

‘Niet langer mogen wij hier staan:

1630 ‘De zon zal gelijk rijzen gaan.’

Jason helde se ende custe

Also ducke alst hem luste.

Oerlof nam hy aen haer saen

Ende is op syn bedde ghegaen

1635 Nu is hy vroe ende blyde

Ende scliep al totter priemtyde. [51]

Sy was van waken worden moede.

Syns lyfs was hy sonder hoede.

Ontwaeckt wert hy ende sach

1640 Dat bynae was middach.

Hy stont op ende maeckten hem ghereet

Ende wilde daer hy dwonder weet.

Syn ghesellen worden vervaert

Alst hem so recht ernste wart.

1645 Certes sach wel dat Jason

Ghene sake wilde doen.

‘Jason,’ sprac, Үoch cleen noch groet

‘En wil ic scout hebben diere doot.

‘Moet ghy mynen wille, twaeren,

1650 ‘Ten vluys en soud niet vaeren,

‘Want nyemant en keerden dane,

‘Die die wille had te bestaen.

҄’De Gade hebbent wel bedacht.

‘Gy en willen niet dat die vacht

1655 ‘Enich man doen syn hant:

‘Dat is ons allen wel bekant.

‘Hets misdaen, wildy daer vaeren.

‘Mer ic segdy, sonder spaeren,

‘Daed icker toe cracht of ghewelt,

1660 ‘Het worde te laster van my ghetelt.

‘Daertoe dyns selfs raet

‘By tyden dunckt my wesen quaet.’

Jason is die achterleecht laatste lacht

Dat Certes die coninck seget.

1665 Ende wat so hem ymant bat,

Hy maeckte hem henen uytter stat.

Hem volgden haer juxen ende baronen,

Syne ghesellen, mit Thelamone,

Totdat sy ten oever waeren

1670 Daer Jason soud aver vaeren. [52]

Daer moste blyven al dat heer

Ende hy moste aver dat veer,

Mer ten was niet herde breet,

Anderhalf myle, na dat ic weet.

1675 An dander syde lach deylant.

Nie wyt, mer tscoenste dat men vant.

Daer sal hy vynden dat hy sochte

Ende daventuer die hy roecht.

Opten oever deed hy an

1680 Syn halsberch, die stoutte man:

Syn knielinghe deed hy yerst ane,

Men vynt gheen so grote, ic wane;

Cousen van stale, daerop die spaeren

Van fynen goude, als wyt horen;

1685 Daerna trac hy syn halsberch an,

Den besten die noyt man ghewan,

-Na hem was hy gescapen wael-

Maelgien goet van fynen stael;

Op thoeft heft hy den hellem gheset,

1690 Noyt en was gheen ghemaket bet:

Van goude een daerom ghebonden

Daer der Gaden naem in stonden;

Achter in scouder, ic weet wel,

Ende voren een duer berikel.

1695 Ic waen hy groet sotheit dochte

Die enen beteren wilde ofte sochte.

Daernae gorden hy een duer swert,

Dat beste een dat ye ghewart:

Den hilt had hy van yvore,

1700 Daerop, als ic bescreven hore,

Enen bokel van fynen goude,

Ic waen dat hy ander bokel en woude.

Enen spiet, den scarpste die men vant,

Nam hy mede in syn hant.

1705 Tyerst dat hy had die wapen ane [53]

Wilde Jason vaeren van dane.

Thelamon, Nestor ende Hercules,

Teseus, Serus ende Caloes,

Melaghar ende Pirothenus.

1710 Achilles vader Peleus,

Castor ende Pollux die by hem stont,

Custen Jason aen synen mont

Ende allen die ghesellen mede.

Hy sceiden mit groter serichede.

1715 Jason selven ruemden tlant

Mit enen boetken altehant,

Dat was wel te maten cleen.

Sonder scipman voer hy alleen:

Hy royde hene mitter vaert

1720 Mit beide handen ten landewert.

Baven den toerne stont Medea,

Daer hy voer ende sach hem na.

Sy weende –wat mocht sy doen mee?-

Als sy hem sach in die see.

1725 Stille sprac sy ende heymelic:

‘Jason, ic waen my thertte bricke.

‘Cume blyve ic in den sinne,

҅’En weet of ic meer sal ghenesen,

1730 ‘Mer ten mach niet anders wesen.

‘Ic waen my nummer goet gheschie

҅’Eer ic u mitten oghen sie.

’Maer heb icks ende onghedout,

‘Dat ghy yet vergheten sout

1735 ‘Dat ic u leerden huden by tyde,

‘Nummermeer en werd ic blyde

‘Eer ic u heb in mynen arme.

‘Ic bid den Gade dat hem ontferme

‘Ende sy hem op u niet en erren.

1740 ‘Ghy sult my al te langhe merren. [54]

‘Mer dat suete smaeckt bet

‘Als ment na dat suer et.’

Jason heft hem also ghemoyt

Dat hy ten lande quam gheroyt.

1745 Hy en merret langher niet,

Syn swert nam hy ende syn spiet.

Den boet ruemden hy tehant,

Ghewapent ghinc hy op dat lant.

Hy sach die serpent ende oec den stier,

1750 Enen ram mitten vlies diere:

Het scheen so claer teghen die sonne,

Ten is niemant die ghemercken konne.

Uytten nesen ende uytten monden

Van den ossen daer sy stonden,

1755 Ghinc die vlamme also claer

Alsof die werlt verbernet waer.

Jason nam die salve diere

Ende bestreck hem selven schiere.

Die figuer nam hy daernaer,

1760 Die hem gaf Medea:

Op synen helm heft hy se geleecht,

Als hem Medea heft gheseecht.

Sacrificien maeckten hy den Gaden.

Als hem Medea had ghebaden.

1765 Die woerd die sy hem beval

Las hy driewerf aver al.

Totten ossen ghinc hy schiere:

Dor die hette van den vuere

Veel na was verbernt syn schilt,

1770 Altemael daer hy en hielt.

Dat dinc werp hy in cortter stont

In haer nese ende in haeren mont.

Doe was dat vuer saen ghedaen.

Ver voren deedt hyt eer hy se saen [55]

1775 Mer hy en sachter altoes niet

Also als hem Medea hiet.

Wat sy hem hiet dat deed hy al,

Dat was hem een groot gheval.

Doe dese saken was gheint,

1780 Ghinc hy soecken dat serpent.

Ende tierst dat hem die serpent versach

Wispelet lude al dattet mach,

Het huylde ende creet na syn manier

Ende venyn ghemenckt mit vuer.

1785 Het bries so die eerde scheen breken.

Dat lant wert alom ontsteken.

Ten was nyemant in mynen waen

Die voer hem konde ghestaen.

Waer Jason niet so wel behoet,

1790 Hy laghe schier onder die voet,

Want dat venyn ende brant

Hadden ghedoet altehant.

Met tghescryfte ende die coniuere

Ende dartoe mede die figuere

1795 Was hem daer hulpich ghenoech,

Ende dat vingherlyn dat hy droech,

Hy stacker op ontwe syn spiet,

Mer hy en moechts ghewonden niet.

Hy scloegh so seer mitten swerde

1800 Dat die sclaghe voeren in die eerde,

Mer so sterck was hem die huyt

Dat die sclaghe al spronghen uyt.

Het stac en dicke oec der neder

Dat hy mit pynen op stont weder.

1805 Seer vernoyt den stoutten man

Dat hys ghedoghen niet en can.

Het werp sulcke vuer uyt synen monde

Dat hy cume ghedueren conde,

Dat hem tsweet uytten leden ran. [56]

1810 Mer doch hyt gheluc ghewan

Ende syn swert also verdroech

Dat hy hem thoeft afscloech.

Waert yet veel langher ghebleven,

Jason had ghelaten tleven.

1815 Mittien trac hy uyt die tande,

Hy saeyde se op dat eerde lande.

Ridderen quamen daeraf tehant,

Die wapene saghen sy op dat sant.

Jason wierp op hem die eerde:

1820 Ellic doden den anderen mitten swerde.

Nu wast altemael gheint

Syn arbeit ende syn parlement:

Des seit men hem groot eer.

Hy danckten synen Gaden seer.

1825 Mittien ghinc hy totten ram,

Schier hy hem tvlies afnam.

Niet langher en wilde hy daer staen

Omdat hem mochte te quade vergaen.

Ten sceep keerde hy sonder sparen

1830 Ende wilde weder te lande varen

Mitten vacht die hy brochte.

Hy royden so hy best mochte.

Medea wast dien yerst sach,

Daer sy opter tynnen lach.

1835 Haer hert ontdeed haer wel wyde.

Bleec wert sy in cortten tyde,

Bloet liep haer weder onder doghen.

Nu mach sy wel blytscap toghen.

Hercules ende die andere heren

1840 Saghen Jason wederkeren

Blyde waeren sy dat hy quam,

Mer Certes was wel gram

Jason quam aen dat lant.

Uytten boet ghinc hy tehant. [57]

1845 Ic en can die blytscap niet ghetellen

Die doe maeckten al syn ghesellen.

Want sy en alle hadden weert.

Ontwapend was hy mitter vaert.

Alle die lude diet vernamen

1850 Quamen ghinder al te samen

Te sien dat vlies, dat was rycke:

Nye en sach man dies ghelycke.

Het seid menich jonghelinc

Dat nye man sach so dueren dinc.

1855 Oeck swoeren sy lude ende stille,

Hadt niet ghewest der Gaden wille

Ende en haddens sys niet willen gonnen,

Nummermeer en waert ghewonnen.

Hoe mocht yemant so stout wesen

1860 Dat hy sulcs dinc mocht ghenesen!

Jason heves eer groot

Dat hyt bestont mit sulcken moet.

Medea ghinc by synre syden.

Noyt en was wyf also blyde.

1865 Die coninck leyden bynnen der stede,

Daer hy hem groet eer deede.

Als Jason in den sael quaem

Ende Medea dat vernam

Custen sy hem ende dreef groot speel.

1870 Sy hadde gherne, dorst sy wel,

In haeren witten arm ghenomen

‘Te nacht, ‘ sprac sy, ‘suldy comen

Heymelicke, als tyt sy,

‘In die camer spreken my.’

1875 –‘Vrouwe, ‘ sprack hy, ‘ic doet gherne.

‘Wat ghy wilt, my en staets tonberne

‘Een twint niet. ‘Een scoen bat

Was hem ghereet. Doe hy in dat

Ghedwoghen was, is hy ghegaen [58]

1880 Uyt ende hevet aenghedaen

Rycke clederen: ghy sult weten

Dat sy se gaf, die syns vergheten

Niet en can. Wat helpt ghelesen

Veel hieraf? Men ghinc na desen

1885 Ethen. Waerom maeck icket lanc?

Sy hadden spyse ende dranc

Wats sys wouden, hoer ic saghen.

Alle die maent die sy daer laghen,

Die ii ghelieven hebben tyts ghenoech

1890 Te doen al haer ghevoech.

Sy hadden blytscap ende groot doen

Medea ende haer amys Jason,

Ende als Jason voer uytter stede

Voer die scoen Medea mede.

1895 Die mynne die sy heft ghedraghen

Deedse sceiden van haeren maghen

Ende varen mit enen vremden man.

Ic waen dat sy der synt niet aen en wan.

Wast als ic in boecke bekande,

1900 Haer quam der synt af grote scande.

Sy was die hem syn leven gaf,

Al wast dat hy der synder sceit af.

Hy hoendese, des heb ic rouwe,

Ende loende her qualic haer trouwe.

1905 Die Gade wrakent op hem seer,

Dat hy haer deed sulc onneer.

Ic moet dat laten, want ander saken

Syn die my onledich maken.

Tierst dat sy in Griecken quamen

1910 Ende syn maghe dat vernamen,

Ontfinghen sy se blydelicke

Beide die arme ende die rycke.

Hem dunckt dat hem wel sy comen

Dat hem die vaert ghinc te vromen. [59]

1915 So wie dat sach dat duere vlies

Hy had groet wonder dies,

Jason ontfincs groten lof

Averal in der heren hof,

Syn oem deed hem grote eer,

1920 Ende hy en toenden hem myn noch meer

Dat hy hem yet arges gonste:

Hy was een diet wel decken conste,

Waer desen nyt voer ende is bleven

En wort u niet van my bescreven.

1925 Benoot en dichtes niet meer voert

Dan hys vant in Dares woert,

Noch Jacop en dicht niet daernaer

Anders dan hy hout voer waer,

Synt dat Dares en scryft niet.

1930 Die wil horen nu een liet

Van de hoeghsten orloghe dat ye was,

Als Jacop in den Walsche las,

Van stryde, van hoghen tornoye

Daer menich in wat te vernoye,

1935 Hoe dat ridderscap van Griecken

Voer Troyen maeckten menighen siecken,

Ende hoe sy braken die stat,

Als ons dit boecke vertelt dat,

Wanttet ghedicht sal syn van my

1940 Also als icket bescreven sie.

Jason omhelsde haar en kuste

Alzo vaak als het hem lustte.

Verlof nam hij aan haar gelijk

En is op zijn bed gegaan

1635 Nu is hij vrolijk en blijde

En sliep al tot de priemtijd. [51]

Ze was van waken geworden moe.

Zijn lijf was hij zonder hoede.

Ontwaakt werd hij en zag

1640 Dat het bijna was middag.

Hij stond op en maakte hem gereed

En wilde daar hij het wonder weet.

Zijn gezellen worden bang

Als het hem zo recht ernstig werd.

1645 Certes zag wel dat Jason

Die zaak wilde doen.

‘Jason,’ sprak hij, ‘nog klein nog groot

‘Wil ik schuld hebben van uw dood.

‘Doet ge mijn wil, te waren,

1650 ‘Tot het vlies zou ge dan niet varen,

‘Want niemand keerde er vandaan,

҄Die de wil had het te bestaan.

‘Die Goden hebben het goed bedacht.

‘Ze willen niet dat die vacht

1655 ҅’Enig man doet zijn hand:

‘Dat is ons allen wel bekend.

‘Het is misdaan, wil gij daar varen.

‘Maar ik zeg u, zonder sparen,

‘Deed ik er toe kracht of geweld,

1660 ‘Het wordt als laster van mij verteld.

‘Daartoe uw eigen raad

‘Bij tijden lijkt mij te wezen kwaad.’

Jason is die later het laatste lacht

Dat Certes die koning zegt.

1665 En wat zo hem iemand bad,

Hij maakte hem heen uit de stad.

Hem volgden hun rechters (?) en baronnen,

Zijn gezellen, met Thelamon,

Totdat ze te oever waren

1670 Daar Jason zou over varen. [52]

Daar moest blijven al dat leger

En hij moest over dat veer,

Maar het was niet erg breed,

Anderhalf mijl, naar dat ik weet.

1675 Aan de andere zijde lag het eiland.

Niet wijd, maar het schoonste dat men vond.

Daar zal hij vinden dat hij zocht

En het avontuur die hij raakt.

Op de oever deed hij aan

1680 Zijn maliënkolder, die dappere man:

Zijn knie bedekkingen deed hij eerst aan,

Men vind geen zo grote, ik waan;

Kousen van staal, daarop die gespen

Van fijn goud, zoals wij het horen;

1685 Daarna trok hij zijn maliënkolder aan,

De beste die ooit een man won.

-Naar hem was het geschapen goed-

Maliën goed van fijn staal;

Op het hoofd heeft hij de helm gezet,

1690 Nooit was er een gemaakt beter:

Van goud en daarom gebonden

Daar de Goden namen in stonden;

Achter in schouder, ik weet wel,

En voren een dure beril.

1695 Ik waan hij grote zotheid dacht

Die een betere wilde of zocht.

Daarna omgorde hij een duur zwaard,

De beste een dat ooit werd:

De hilt had hij van ivoor,

1700 Daarop zoals ik beschreven hoor,

Een knop van fijn goud,

Ik waan dat hij een andere knop wou.

Een spies, de scherpste die men vond,

Nam hij mede in zijn hand.

1705 Ten eerste dat hij had die wapens aan [53]

Wilde Jason varen vandaan.

Telamon, Nestor en Hercules,

Theseus, Serus ende Caloes,

Melaghar en Pirothenus.

1710 Achilles vader Peleus,

Castor en Pollux die bij hem stond,

Kusten Jason aan zijn mond

En al die gezellen mede.

Hij scheidde met grote droefheid.

1715 Jason zelf ruimde het land

Met een bootje gelijk,

Dat was wel uitermate klein.

Zonder schipper voer hij alleen:

Hij roeide heen met een vaart

1720 Met beide handen ten lande waart.

Boven de toren stond Medea,

Daar hij voer en zag hem na.

Ze weende –wat mocht ze doen meer?-

Toen ze hem zag in die zee.

1725 Stil sprak ze en heimelijk:

‘Jason, ik waan dat mij het hart breekt

‘Nauwelijks blijf ik in de zin,

҅n weet niet of ik meer zal genezen,

1730 ‘Maar het mag niet anders wezen.

‘Ik waan mij nimmer goeds geschiedt

‘Eer ik u met de ogen zie.

‘Gevaar heb ik en ongeduld,

‘Dat gij iets vergeten zou

1735 ‘Dat ik u leerde heden op tijd,

‘Nimmermeer word ik blijde

‘Eer ik u heb in mijn armen.

‘Ik bid de Goden dat ze hem ontfermen

‘En ze zich op u niet ergeren.

1740 ‘Gij zal me al te lang dralen. [54]

‘Maar dat zoete smaakt beter

‘Als men het na het zure eet.’

Jason heeft hem alzo vermoeid

Dat hij te land kwam geroeid.

1745 Hij draalde langer niet,

Zijn zwaard nam hij en zijn spies.

De boot ruimde hij gelijk,

Gewapend ging hij op dat land.

Hij zag dat serpent en ook de stier,

1750 Een ram met het vlies duur:

Het scheen zo klaar tegen de zon,

Er is niemand die het merken kon.

Uit de neus en uit de mond

Van de os daar ze stond,

1755 Gingen die vlammen alzo helder

Alsof de wereld verbrand was.

Jason nam die zalf duur

En bestreek hem zelf snel.

De figuur nam hij daarnaar,

1760 Die hem gaf Medea:

Op zijn helm heft hij het gelegd,

Als hem Medea heeft gezegd.

Offerande maakte hij de Goden.

Als hem Medea had gebeden.

1765 Die woorden die zij hem beval

Las hij driemaal over al.

Tot de ossen ging hij snel:

Door de hitte van het vuur

Bijna was verbrand zijn schild,

1770 Helemaal daar hij het hield.

Dat ding wierp hij in korte stond

In hu neus en in hun mond.

Toen was dat vuur gelijk gedaan.

Ver voor deed hij het eer hij ze gelijk [55]

1775 Maar hij bezag ze altijd niet

Alzo als hem Medea zei.

Wat ze hem zei dat deed hij al,

Dat was hem een groot geluk.

Toen deze zaak was geëindigd,

1780 Ging hij zoeken dat serpent.

En ten eerste dat hem die serpent zag

Siste het luid alles dat het mag,

Het huilde en krijste naar zijn manier

En venijn gemengd met vuur.

1785 Het brulde zo dat de aarde scheen te breken.

Dat land werd alom ontstoken.

Er was niemand in mijn waan

Die voor hem kon staan.

Was Jason niet zo goed behoed,

1790 Hij lag snel onder de voet,

Want dat venijn en brand

Hadden hem gedood gelijk.

Met het schrift en de bezwering

En daartoe mede die figuur

1795 Was hem daar behulpzaam genoeg,

En dat ringetje dat hij droeg,

Hij stak er in stukken zijn spies,

Maar hij mocht het verwonden niet.

Hij sloeg zo zeer met het zwaard

1800 Dat die slagen voeren in de aarde,

Maar zo sterk was hem de huid

Dat die slagen al sprongen uit.

Het stak hem vaak ook ter neer

Dat hij met pijnen op stond weer.

1805 Zeer vermoeid de dappere man

Dat hij het niet gedogen kan.

Het werpt zulk vuur uit zijn mond

Dat hij het nauwelijks verduren kon,

Dat hem het zweet uit de leden rende. [56]

1810 Maar toch hij het geluk won

En zijn zwaard alzo verdroeg

Dat hij hem het hoofd afsloeg.

Was het iets langer gebleven,

Jason had gelaten het leven.

1815 Meteen trok hij uit de tanden,

Hij zaaide ze op dat aarde land.

Ridders kwamen daarvan gelijk,

De wapens zagen ze op dat zand.

Jason wierp op hen die aarde:

1820 Elk doodde de andere met het zwaard.

Nu was het allemaal geëindigd

Zijn arbeid en zijn gesprek:

Dus zegt men hem grote eer.

Hij bedankte zijn Goden zeer.

1825 Meteen ging hij tot de ram,

Snel hij hem het vlies afnam.

Niet langer wilde hij daar staan

Omdat hem mocht te kwaad vergaan.

Te scheep keerde hij zonder sparen

1830 En wilde weer te land varen

Met de vacht die hij bracht.

Hij roeide zo hij het best mocht.

Medea was het die hem het eerste zag,

Daar zij op de tinnen lag.

1835 Haar hart opende zich wel wijd.

Bleek werd ze in korte tijd,

Bloed liep haar weer onder de ogen.

Nu mag ze wel blijdschap getuigen.

Hercules en die andere heren

1840 Zagen Jason weerkeren

Blijde waren ze dat hij kwam,

Maar Certes was wel gram

Jason kwam aan dat land.

Uit de boot ging hij gelijk. [57]

1845 Ik kan die blijdschap niet vertellen

Die toen maakten al zijn gezellen.

Want ze alle hadden het waard.

Ontwapend was hij met een vaart.

Al die lieden die het vernamen

1850 Kwamen ginder alle tezamen

Te zien dat vlies, dat was rijk:

Niet zag men zijn gelijke.

Het zei menige jongeling

Dat men niet zag zo’n duur ding.

1855 Ook zwoeren ze luid en stil,

Had het niet geweest de Goden wil

En hadden ze het niet willen gunnen,

Nimmermeer was het gewonnen.

Hoe mocht iemand zo dapper wezen

1860 Dat hij van zo’ n ding mocht te boven komen!

Jason heeft de eer groot

Dat hij het bestond met zulke moed.

Medea ging bij zijn zijde.

Nooit was een wijf alzo blijde.

1865 Die koning leidde hem binnen de stede,

Daar hij hem grote eer deed.

Toen Jason in de zaal kwam

En Medea dat vernam

Kuste zij hem en dreef groot spel.

1870 Ze had graag, durfde ze wel,

In haar witte armen genomen

‘Vannacht,’ sprak zij, ‘zal ge komen

‘Heimelijk, als het tijd zij,

‘In die kamer spreken mij.’

1875 –‘Vrouwe, ‘ sprak hij, ‘ik doe het graag.

‘Wat gij wit, mij staat te ontberen

‘Helemaal niets. ‘Een schoon bad

Was hem gereed. Toen hij in dat

Gewassen was, is hij gegaan [58]

1880 Uit en heeft aangedaan

Rijke kleren: gij zal het weten

Dat zij ze gaf, die hem vergeten

Niet kan. Wat helpt het te lezen

Veel hiervan? Men ging na dezen

1885 Eten. Waarom maak ik het lang?

Ze hadden spijs en drank

Wat ze wilden, hoor ik zeggen.

De hele maand dat ze daar lagen,

Die 2 gelieven hebben tijd genoeg

1890 Te doen al hun gevoeg.

Ze hadden blijdschap en groot doen

Medea en haar vriend Jason,

En toen Jason voer uit de stede

Voer die schone Medea mede.

1895 Die mine die ze heeft gedragen

Deed haar scheiden van haar verwanten

En varen met een vreemde man.

Ik waan dat ze er sinds niet aan won.

Was zoals ik het in boeken bekende,

1900 Haar kwam er sinds van grote schande.

Ze was het die hem zijn leven gaf,

Al was het dat hij er sinds van scheidde af.

Hij hoonde haar, dus heb ik rouw,

En beloonde haar kwalijk haar trouw.

1905 De Goden wraakten op hem zeer,

Dat hij haar deed zulke oneer.

Ik moet dat laten, want andere zaken

Zijn die me druk maken.

Ten eerste dat ze in Griekenland kwamen

1910 En zijn verwanten dat vernamen,

Ontvingen ze hen blijde

Beide de arme en de rijke.

Hij denkt dat wel dat ze komen

Dat hem die vaart ging te baat. [59]

1915 Zo wie dat zag dat dure vlies

Hij had grote verwondering dus,

Jason ontving grote lof

Overal in de heren hof,

Zijn oom deed hem grote eer,

1920 En hij toonde hem niet min of meer

Dat hij hem iets ergs gunde:

Hij was een die het wel bedekken kon,

Waar deze nijd toe voer en is gebleven

Wordt u niet van mij beschreven.

1925 Benoot dicht het niet meer voort

Dan hij het vond in Dares woord,

Nog Jacop dicht niet daarnaar

Anders dan hij houdt voor waar,

Sinds dat Dares schrijft niet.

1930 Die wil horen nu een lied

Van de grootste oorlog dat er ooit was,

Als Jacop in het Waals las,

Van strijd, van hoge toernooi

Daar menigeen in wat te verdriet,

1935 Hoe dat ridderschap van Griekenland

Voor Troje maakte menige zieken,

En hoe ze braken die stad,

Als ons dit boek vertelt dat,

Want het gedicht zal zijn van mij

1940 Alzo als ik het beschreven zie.

Die heren clagheden haeren maghen

Hoe dat sy voer Troyen laghen

Ende hoe se die coninck dreyghet te sclaen,

Tenwaer dat sy voeren daer

1945 Ende men en wouts hem niet verdraghen,

Ende sy in die havene laghen.

Menich wrancter om syn hande

Als sy vertellen dese scande. [60]

Die hem boet Lamedoen.

1950 Des wert erre menich baroen.

Aver sot hielden sy Lamedoen

Dat hy soude syn so coen

Dat hy hem verboot dat merren.

Het deed menighen Grieck vererren,

1955 Die sworen menichwerf te voren

Dat sy dat rycke soude storen

Des stryts mach hy wel seker wesen.

Cume sals Troyen ghenesen

Ende selven blyft hy derom doot,

1960 Dat hy hem dat lant verboot.

Hercules, die wrede gast,

Nam op hem den meesten last.

Tsynen vrienden, tsynen maghen,

Voer hy jamerlick claghen

1965 Ende maeckten alle die Griecken erre

Op die van Troyen, al wast verre.

By synre beden, by synen woerde,

Also alst wyt bescreven hoerde,

Geschieden yerst groot verlies.

1970 Dares maeckt ons seker dies,

Te Parsen voer hy altehant,

Daer hy Castor ende Pollux vant.

Broederen warent ende coninghen beide.

Sy hadden tlant ende borghe ende schieheit.

1975 Sy seyden: ‘wy sullen, twaeren,

‘Ons scande wreken vaeren,

‘Die ons die felle coninck boot,

‘Om ons te letten cleyn ende groot.

‘Dat wees hy seker wel te voren,

1980 Dy en heft noch muer noch toren,

‘Wy en sullen se te stucken breken

҅’Ende ons scande mit eren wreken!’

Seer verblyde des Hercules, [61]

Den heren beide dancten hy des.

1985 Hy voer daerna, al wast hem pyne,

Tot eenre stat, heit Salomyne.

Al daer so vant hy Thelamoen:

In Griecken en was gheen so coen

Noch so gehulpich synen vrient.

1990 Noch dien so mennich prinsche dient.

Sijn baetscap seit hy heme.

Thelamon seit en:’ic mene

҇”Gereet te wrekene onsen lachter,

‘Dat men niet en moghe hierachter

1995 ‘Onse kynderen dat verwyten.

‘Hy voer of hy ons soude verbyten

Doe wy in synen lande laghen!

‘Ondanck heb hy van onsen maghen,

‘Dies hem hierachter sal tien’

2000 Hy versekert hem mittien

Dat hy al synen wille dade.

Hercules seits hem groet ghenade.

Mittien voer hy weder thuys.

Oeck bat hy dat Peleus

2005 Te samen dade syn lude.

Hy sprac: ‘ic segghe u, west blyde,

‘Dat lant is seer rycke, sonder hoede,

‘Ende vol van groten goede.

‘Wy moghent wynnen ende breken

2010 ҅nde mit cleyne pyne ons wreken.’

Peleus sprac; ‘t salder moghen

‘Greven voeren ende hertoghen,

‘So menighen ridder ende sariant,

‘Wy sullen vaeren in dat lant

2015 ҅nde een jaer daerin bedraghen,

‘Sonder oerlof te vraghen.’

Hercules sprac: ҇gy segt wel,

҇Gy en moghet niet el [62]

‘Segghen noch gheen ander mare,

2020 ‘Des ic alsoe blyde ware.’

Tenen heer voer hy daernaer.

Die ouder was dan hondert jaer.

Synre baetscap en vergat hy niet

Ende wie dat hem hulpe behiet.

2025 Vertelden hy hem altemael.

Nestor sprac: ‘weettyt wael,

‘Ic wil die alte yerste syn

‘En wreken den laster myn.

‘Als ghy ghereet syt, sent my bade,

2030 ‘Ick come, gheloef ic u by Gade,

‘Ende brenghe mit my alsulcke gesellen

‘Die die van Troyen sullen quellen.

‘Ic en hoerde meere, syt seker des,

‘Ende langhen die my liever es.’

2035 Nu is Hercules verblyt.

Ic waen hy langher niet en bit

Hy en sent uyt syn ghebot

Dat men die scepe doen int flot.

Selver bereyder hyder vyftien,

2040 Mit ridderen stout wel hondert ende tien.

Ende tyerst dat die wynter ghinc uyt

Ende boem groyen ende dat cruyt

Dat van coude was bedwonghen,

Eer die vogelkyn songhen,

2045 Marlen, lysteren ende weduwale,

Lewricken, quackelen ende nachtegalen,

Ende die doerne begonste te bloyen

Ende die bemden scoen groyen,

Ende die daghe waeren claer,

2050 Ghinghen die sceep daer.

Die heren die Hercules ontboot

Quamen alle cleyn ende groot. [63]

Niet eer en wilde sy dane vaeren

Eer sy alle versament waeren.

2055 Die seylen toghen sy op die maste

Ende maeckten hem te seewert vaste.

Sy en rusten dach noch nacht

Eer sy mit al hare macht

Totten lande quamen ghevaeren

2060 Daer sy om gheporret waeren.

Sy ginghen vaste henen jaghen

Tot sy tlant van Troyen saghen.

Dien dach lieten sy vergaen.

Doent avont was, voren sy saen

2065 Totter stat al te samen,

Daer alle die scepe hevene namen.

In den hoep hebben sy se ghedeylt,

Ende die scepe ghewacht mit ghewelt,

Ghewapent mit menighen dinghen

2070 Op aventuer oft hem misginghe

Dat men die scepe houden mochte

Ende daer ontvlien wie dats rochte.

Tierst dat onder was die maen

Begonst seer te donckeren aen.

2075 Die heren ginghen altehant

Uytten schepe op dat sant.

Sy hielden daer een parlement.

Peleus sprac voer alt convent.

Hy seid: ‘hoert, ghy baroen,

2080 ‘Die vroet syt, rycke ende coen.

‘Men vint gheen ridderen by tyde

‘Die u ghelycken in dat stryden.

‘Ghy hebt verwonnen menich lant

‘Ende menighen stoutte viant,

2085 ‘Wighe ghewonnen ende menighe stat:

‘Des hebdy prys ende eer gehadt.

‘Altyt haddyt tbeste gheval. [64]

‘Want ghy hebt verwonnen al.

‘Noch salt ons tbeste vergaen.

2090 ‘So vele hebben wy al nu ghedaen

‘Dat wy syn comen in dit lant,

‘Dat is allen mannen onbekant.

‘Nu doen wy alle na dat staet

҅’Ede nemen al sulcken raet,

2095 ‘Daer wy by van onsen saken

҅’Erlic eynde moghen maken,

҅’Ende wy hem tlant wynnen of:

‘Dus blyft ons deere ende tlof.

҄Drie saken wil ic u vertrecken,

2100 ҄’Daer wy te recht op moghen micken.

‘Deen is dat wy wreken die scande

‘Die sy daden onsen lande,

‘Toen sy ons volc henenjaegde

҅nde mit quade woerden versaegde.

2105 ‘Dander is dat wy niet en sparen

‘Onse vyande die ons vervaren.

‘Daeraen sullen wy prys verwerven,

‘Want als sy ons sien tlant verderven,

‘Sullen sy ons syn herde swaer:

2110 ‘Mer dies ben ic sonder vaer.

‘Ghy en sult se so nauwe bedriven

‘Dat sy die edelste sullen bliven.

‘Dat derde doen ic u bekennen:

‘Ist dat wy Troyen verwynnen,

2115 ‘Beid silver ende gout roet

‘Is daer ende scat soe groet,

‘Ende ander rycheit menighertiere

‘Dat wy wynnen sullen schiere

҅’Ede mit ons voeren mit eren

2120 ‘Als wy te lande wederkeren.

‘Wy makent tlant al rycke ginder.

Beide ons wyve ende ons kinder. [65]

ҁl Griecken sals te rycker wesen,

Meer dan M jaer nae desen.

2125 ‘Nu merckt, het sal daghen saen.

‘Wy en moghen hier niet langher staen.

‘Die dach en sal niet langher sparen’

‘Laet ons besetten onse scaren,

‘Wapenen wy ons twaren,

2130 “Also alst ons best tempt te waren.

‘Een dinc dat ons te doen staet,

҄’Wet beter weet, hy geft den raet.’

Hercules die gaf antwoerde:

‘Mit syn ghetrouwelicke woerde,

2135 ‘Die ons die coninck doet verstaen.

“Wapenen wy ons: hets wel ghedaen.

‘Deen deel van ons blive ter poert,

‘Dander blyft op sceepsboert.

‘Ic ende die coninck Thelamon

2140 ‘Sullen gaen voer die baroen.

‘Ghy ander heren, volghet ons saen,

‘So moegdy ons in staden staen.

҅’Ellickerlyc mit synre scaren.

҅’Eer die dagheraet wort clare,

2145 ‘Sullen wy die muere herde na trecken

‘Ende ons in eenre stede decken.

‘Die gheen die hier te scepe sien

‘Sullen hem deylen in drien

‘Deen scaer sal leyden Castor,

2150 ‘Ende dander die oude Nestor,

҄’De derde sy in Pollux hant.

‘Voer die scepe op dat sant

‘Sullen sy ontbeiden tot sy comen.

‘Ic heb herde wel vernomen,

2155 ‘Tierst dat se die coninck hier weet.

‘Gy ende al dat hem besteet

‘Sullen ons herde seer ontmoeten: [66]

‘Hier sal men se met swerde grueten.

‘Sy sullen u sucken so uyttermaten,

2160 ‘Die stat wort onbehoet ghelaten.

‘Dus sal der veel te tyde

‘Comen ten bitterlicken stryde.

‘Nyemant van al den vroeden

‘En sal die stallen willen hoeden.

2165 ‘Al hier suldy op desen lande

‘Ontmoeten uwe vyande.

‘Wy sullens daerby syn ontslopen,

‘Ende alst volc al uyt is ghelopen,

‘Sullen wy springhen al uytter laghe:

2170 ‘Dus sullen die van der stat versaghe.

‘Wy en vynden nyemant diet ons verbieden,

‘Want daer en vynden wy gheen lude.

‘Als wy bericht hebben die poert,

‘Mit onsen luden weder ende voert

2175 ‘Sullen wy hem van achter volghen.

‘Dus wort daer menich man verbolgen.

‘Sullen sy dan al syn verloren,

‘Als men se sclaet achter ende voren.

‘Alle dusdanewys sullen wy der buten

2180 ‘Alle die van der stat scluyten.

‘Willen sy dan ter stat weder tyden.

‘Sy moeten doer ons heer lyden:

‘Sy en quamen noyt in geenre straten.

‘Daer sy so veel moste laten.

2185 ‘Doen wy se daer alle onneer.

‘Dit sweer ic voer u allen hier.

‘So wie dat kan, hy rade ons bat.

‘In mynen syn so dunckt my dat.

҄’Dat dit dat beste sy ter noot

2190 Daer en was cleyn noch groot,

Ten dochte hem die beste raet.

Oec hoe die dinc daernae vergaet. [67]

In haer wapene liepen sy.

Als sy den dach saghen by,

2195 Scaerden sy theer opten sande.

Elck nam by hem die hy best kande.

Mit sarpen swerden, mit sconen scilde,

Wapenden sy hem als sy wilde.

Sy sceiden hem, sy en lietens niet,

200 Also als hem Hercules behiet.

Selve voer die prince voren

Mit ii dusent ridderen vercoren.

Ende Chatus soen Thelamon,

Die stout was, die coen baroen,

2205 Volgden mit ii dusent naer,

Wel ghewapent, weet voorwaer.

Peleus bet achter reet

Mit veel ridders stout ende wreet:

Wel iiii dusent teghen die stat

2210 Voerde hy der in den pat.

Die iii syn begayt ter cuere;

Banieren ende coffertuere

Hadden sy van menigher ghedaen.

Eer hem gaf die dach te verstaen,

2215 Bedecten sy hem alle ter cuere.

In die bougharde buten der muere,

Want teghen den somer alst groyt

Waeren sy gheblaet ende ghebloyt.

Dus decte se die groene haghe,

2220 Dat se die lude niet en saghen:

Niemant en wert hare gheware.

Die dagheraet scoen ende clare

Quam schier na hare wyse:

Die sonne begonst te rysen,

2225 Ende die lude al te samen

Saghen die Griecken ende quamen

Weder in die stat mit vresen. [68]

Want sy waende al van desen.

Dat sy alle te harnass waeren.

2230 Dat doet se alle droeven ende misbaeren.

Die lantlude waeren versaghet.

Sy vloen of sy waeren ghejaghet.

Beide in bossche oft in wrande,

Om die vrese van haren vyande.

2235 In Troyen quam saen die maere:

Daer bevede menich man van vare.

Die heren klaagden bij hun verwanten

Hoe dat ze voor Troje lagen

En hoe de koning hen dreigde te slaan,

Tenzij dat ze wegvoeren daar

1945 En men wou hen niet verdragen,

Toen ze in die haven lagen.

Menigeen wrong er om zijn handen

Toen zij vertelden deze schande. [60]

Die hen bood Lamedon.

1950 Dus werd kwaad menige baron.

Maar voor zot hielden ze Lamedon

Dat hij zou zijn zo koen

Dat hij hen verbood dat wachten.

Het deed menige Griek kwaad worden

1955 Die zworen menige maal tevoren

Dat ze dat rijk zouden verstoren

De strijd mag hij wel zeker wezen.

Nauwelijks zal Troje ontgaan

En zelf blijft hij daarom dood,

1960 Dat hij hen dat land verbood.

Hercules, die wrede gast,

Nam op hem de grootste last.

Tot zijn vrienden, tot zijn verwanten,

Voer hij jammerlijk klagen

1965 En maakte alle Grieken kwaad

Op die van Troje, al was het ver.

Bij zijn bidden, bij zijn woorden,

Alzo als wij het beschreven hoorden,

Geschiedde eerst groot verlies.

1970 Dares maakt ons zeker dit,

Te Parsen voer hij gelijk,

Daar hij Castor en Pollux vond.

Broeders waren het en koningen beide.

Ze hadden het land en burchten en steden.

1975 Ze zeiden: ‘Wij zullen, te waren,

‘Onze schande wreken varen,

‘Die ons die felle koning bood,

‘Om ons te beletten klein en groot.

‘Dat wist hij zeker wel tevoren,

1980 ‘Het heeft nog muur nog toren,

‘Of wij zullen ze in stukken breken

‘En onze schande met eren wreken!’

Zeer verblijde dat Hercules, [61]

De heren beide bedankte hij dus.

1985 Hij voer daarna, al was het hem pijn,

Tot een stad, heet Salomyne.

Al daar zo vond hij Thelamon:

In Griekenland was er geen zo koen

Nog zo behulpzaam zijn vriend.

1990 Nog die zo menige prins dient.

Zijn boodschap zei hij hem.

Thelamon zei: ‘ik meen

‘Gereed te wreken ons uitlachen,

҄’Dat men ons niet mag hierna

1995 ‘Onze kinderen dat verwijten.

‘Hij voer of hij ons zou verbijten

‘Toen wij in zijn land lagen!

‘Ondank heeft hij van onze verwanten,

‘Dus het hem hierna zal blijken.’

2000 Hij verzekert hem meteen

Dat hij al zijn wil deed.

Hercules zei hem grote genade.

Meteen voer hij weer thuis.

Ook bad hij dat Peleus

2005 Tezamen deed zijn lieden.

Hij sprak: ‘ik zeg u, wees blijde,

‘Dat land is zeer rijk, zonder hoede,

En vol van groot goed.

‘Wij mogen het winnen en breken

2010 ‘En met kleine pijn ons wreken.’

Peleus sprak: ‘Gij zal er mogen

‘Graven voeren en hertogen,

‘Zo menige ridder en bediende,

‘Wij zullen varen in dat land

2015 ‘En een jaar daarin onderhouden,

‘Zonder verlof te vragen.’

Hercules sprak: ‘gij zegt goed,

‘Gij mag het niet anders [62]

‘Zeggen nog geen ander bericht,

2020 ‘Dus ik alzo blijde was.’

Tot een heer voer hij daarnaar.

Die ouder was dan honderd jaar.

Zijn boodschap vergat hij niet

En wie dat hem hulp toezei.

2025 Vertelden hij hem allemaal.

Nestor sprak: ‘weet u wel,

‘Ik wil de al de eerste zijn

En wreken de laster van mij.

’Al s ge gereed ben, zend me bode,

2030 ‘Ik kom, beloof ik u bij Goden,

‘En breng met mij al zulke gezellen

‘Die die van Troje zullen kwellen.

‘Ik hoorde meer, zij het zeker dit,

‘En langer die me liever is.’

2035 Nu is Hercules verblijd.

Ik waan dat hij langer niet bidt

Hij zendt uit zijn gebod

Dat men die schepen doet in de vloot.

Zelf bereidde hij er vijftien,

2040 Met ridders dapper wel honderd en tien.

En ten eerste dat de winter ging uit

En bomen groeien en dat kruid

Dat van de koude was bedwongen,

Eer de vogeltjes zongen,

2045 Merels, lijsters en wielewaal,

Leeuweriken, kwartels en nachtegalen,

En de dorens begonnen te bloeien

En de beemden schoon groeien,

En de dagen waren helder,

2050 Gingen te scheep daar.

Die heren die Hercules ontbood

Kwamen alle klein en groot. [63]

Niet eerder wilde ze vandaan varen

Eer ze alle verzameld waren.

2055 De zeilen trokken ze op de mast

En maakten hen te zeewaarts vast.

Ze rusten dag noch nacht

Eer ze met al hun macht

Tot het land kwamen gevaren

2060 Daar ze om gegaan waren.

Ze gingen vast heen jagen

Tot ze het land van Troje zagen.

Die dag lieten ze vergaan.

Toen het avond was, voeren ze gelijk

2065 Tot de stad alle tezamen,

Daar alle die schepen haven namen.

In de hoop hebben ze die verdeeld,

En de schepen bewaakt met geweld,

Gewapend met menige dingen

2070 Op avontuur als het hen misging

Dat men die schepen houden mochten

En daar ontkomen wie dat het raakte.

Ten eerste dat onder was de maan

Begon het zeer te verdonkeren aan.

2075 Die heren gingen gelijk

Uit de schepen op dat zand.

Ze hielden daar een parlement (gesprek).

Peleus sprak voor al het convent.

Hij zei: ‘Hoort, gij baronnen,

2080 ‘Die dapper bent, rijk en koen,

‘Men vindt geen ridders in deze tijd

‘Die met u te vergelijken zijn in dat strijden.

‘Gij hebt overwonnen menig land

‘En menige dappere vijand,

2085 ‘Strijd gewonnen en menige stad:

‘Dus heb je prijs en eer gehad.

‘Altijd had gij het beste geluk. [64]

‘Want gij hebt overwonnen al.

‘Nog zal het ons ten beste vergaan.

2090 ‘Zo veel hebben wij nu al gedaan

҄D t we zijn gekomen in dit land,

‘Dat is alle mannen onbekend.

‘Nu doen we alle naar dat het staat

‘En nemen al zulke raad,

2095 ‘Daar we bij van onze zaken

‘Een fatsoenlijk einde mogen maken,

‘En wij hem het land winnen of:

‘Dus blijft ons de eer en de lof.

‘Drie zaken wil ik u vertellen,

2100 ‘Waar wij te recht op mogen mikken.

‘De een is dat wij wreken die schande

‘Die ze deden ons land,

‘Toen ze ons volk heen joegen

‘En met kwade woorden bang maakte.

2105 ‘De ander is dat we niet sparen

‘Onze vijand die ons bang maken.

‘Daaraan zullen wij prijs verwerven,

‘Want als ze ons zien het land verderven,

‘Zullen ze tegen ons zijn erg zwaar:

2110 ‘Maar dus ben ik zonder gevaar.

‘Gij zal ze zo nauw drijven

‘Dat ge de edelste zal blijven.

‘Dat derde doe ik u bekennen:

‘Is het dat we Troje overwinnen,

2115 ‘Beide zilver en goud rood

‘Is daar en schat zo groot,

‘En andere rijkheid menigerhande

‘Dat wij winnen zullen snel

‘En met ons voeren met eren

2120 ‘Als wij te land wederkeren.

‘Wij maken het land al rijk ginder.

‘Beide onze wijven en onze kinderen. [65]

‘Geheel Griekenland zal te rijker wezen,

Meer dan 1000 jaar na deze.

2125 ‘Nu merk, het zal dagen gelijk.

‘Wij mogen hier niet langer staan.

‘De dag zal niet langer sparen’

“Laat ons bezetten onze scharen,

‘Wapenen wij ons te waren,

2130 ‘Alzo als het ons te verzoeken was.

‘Een ding dat ons te doen staat,

‘Die het beter weet, hij geeft de raad.’

Hercules die gaf antwoord:

‘Dit zijn vertrouwelijke woorden,

2135 ‘Die ons de koning doet verstaan.

‘Wapenen wij ons: het is goed gedaan.

‘Het ene deel van ons blijft ter poort,

‘De ander blijft op scheepsboord.

‘Ik en de koning Thelamon

2140 ‘Zullen gaan voor de baronnen.

‘Gij andere heren, volg ons gelijk,

‘Zo mag ge ons bijstaan.

҅lk met zijn scharen.

‘Eer de dageraad wordt klaar,

2145 ‘Zullen we naar die muur erg nabij trekken

҅’En ons in een plaats bedekken.

‘Diegene die hier te schepen zien

‘Zullen zich verdelen in drieën

‘De ene schaar zal leiden Castor,

2150 ‘En de andere die oude Nestor,

‘De derde is in Pollux hand.

‘Voor de schepen op dat zand

‘Zullen ze wachten tot ze komen.

‘Ik heb erg goed vernomen,

2155 ‘Ten eerste dat de koning het hier weet.

‘Wij en alles dat hem bestaat

‘Zullen ons erg zeer ontmoeten: [66]

‘Hier zal men ze met zwaarden begroeten.

‘Zij zullen u zoeken zo uitermate,

2160 ‘Die stad wordt zonder hoede gelaten.

‘Dus zal er van veel te tijd

‘Komen te bittere strijde.

‘Niemand van al de verstandige

‘Zal die stallen willen behoeden.

2165 ‘Al hier zal ge op dit land

‘Ontmoeten uw vijand.

‘Wij zullen ze daarbij zijn ontslopen,

‘En als het volk allen is uitgelopen,

‘Zullen wij springen al uit de hinderlaag:

2170 ‘Dus zullen die van de stad bang worden.

‘Wij vinden niemand die het ons verbieden,

‘Want daar vinden we geen lieden.

‘Als we bereikt hebben die poort,

‘Met onzen lieden heen en voort

2175 ‘Zullen we hen van achter vervolgen.

‘Dus wordt daar menig man verbolgen.

‘Zullen ze dan geheel zijn verloren,

‘Als men ze slaat achter en voren.

‘Op dusdanige wijze zullen wij daarbuiten

2180 ‘Allen die van de stad sluiten.

‘Willen ze dan ter stad weer rijden.

‘Zij moeten door ons leger gaan:

‘Ze kwamen nooit in die straten.

‘Waar zij zoveel moesten laten.

2185 ‘Doen we ze daar alle oneer.

‘Dit zweer ik voor u allen hier.

‘Zo wie dat kan, hij raadt ons beter.

‘In mijn zin zo dunkt me dat.

‘Dat dit het beste zij ter nood

2190 Daar was klein nog groot,

Het dacht hen de beste raad.

Ook hoe dat ding daarna vergaat. [67]

In hun wapens liepen zij.

Als ze de dag zagen nabij,

2195 Schaarden ze het leger op het zand.

Elk nam bij hem die hij het beste kende.

Met scherpe zwaarden, met schone schilden,

Wapenden ze hen zich zoals ze wilden.

Ze scheiden zich, ze lieten het niet,

200 Alzo als hen Hercules ei.

Zelf voer die prins voren

Met 2 duizend ridders uitverkoren.

En Chatus zoon Thelamon,

Die dapper was, die koene baron,

2205 Volgde met 2 duizend na,

Goed gewapend, weet voorwaar.

Peleus meer achter reed

Met veel ridders dapper en wreed:

Wel 4 duizend tegen die stad

2210 Voerde hij daar in het pad.

Die 3 zijn gerangschikt ter keur;

Banieren en bedekkingen

Hadden ze van menige gedaante.

Eer hen gaf die dag te verstaan,

2215 Bedekten ze zich alle ter keur.

In de boomgaarden buiten de muren,

Want tegen de zomer als het groeit

Waren ze bebladerd en gebloeid.

Dus bedekte hen die groene haag,

2220 Dat die lieden hen niet zagen:

Niemand werd ze gewaar.

De dageraad schoon en klaar

Kwam snel naar haar wijze:

Die zon begon te rijzen,

2225 En die lieden alle tezamen

Zagen die Grieken en kwamen

Weer in die stad met vrezen. [68]

Want ze waande al van dezen.

Dat ze alle te harnas waren.

2230 Dat doet ze alle bedroeven en misbaren.

De landlieden waren bang.

Ze vlogen of ze waren opgejaagd.

Beide in bossen of in boomgaard,

Om de vrees van hun vijanden.

2235 In Troje kwam gelijk het bericht:

Daar beefde menig man van gevaar.

Lamedon was herde gram

Als hy die niemeer vernam,

Dat die van Griecken waeren comen

2240 Te synen scade ende te synre onvromen.

Hy wapende hem mitter vaert

Ende reet ten viande wart.

Nu wort daer menich sclach gesclegen,

Speren te braken: des ridders plegen.

2245 Mit al den luden die hy brochte

Ende hy ghewynnen mochte

Reet hy daer dat heer lach.

Ende talre yerst dat hy se sach.

Stac hy die hem was beneven:

2250 Der en was so coen, hy en deed hem beven.

Menich ridder wert daer verdorven.

Deus, hoe veel lude daer storven!

Halsberghe mosten daer breken,

Stercke scilde waeren doersteken,

2255 Menich speer vloeg daer in stucken:

Men en mach den scaed niet gemicken.

Tierts dat sy ten swerde quamen,

Grote sclaghe gaven sy ende namen.

Ic waen, mit sulcken nyde te samen

2260 Noyt te voren ridderen en quamen.

Nestor die oude heft se ontmoet [69]

Alreyerst ende fellicke ghegroet.

Den prys had hy al int beghyn:

Dat was den synen groet ghewyn.

2265 Langhen tyt hielt hy dat velt

Eer sy quamen mit ghewelt

Pollux ende syn broeder Castor.

Des had wel te doen Nestor

Dat sy hem te hulpe quamen.

2270 Castor ende syn volck te samen

Quamen ghetaghen mit ghevecht.

Ghetaeghens sweert ende speren gerecht

Daer ghinc men ketsen ende jaghen,

Die helm cloncken van den sclaghe;

2275 Soe wel dadent die van binnen,

Men en kant vertellen noch bekennen.

Veel Griecken daden sy der cumen

Ende menighen den sadel rumen.

Haer volc vernamen sy alle wael

2280 Comen in die diepen sael,

Wel ghewapent mit bloten swerde,

Beid met orssen ende mit perde.

Daer wert gherumt menich ghereyde.

Sy dreven se achter op die heyde.

2285 En had Pollux mit synre scharen

Een wyle ghemert van dare,

Het waer den Griecken comen wers.

Mer die anderen quamen al vers

Ende lietent op die van bynnen lopen:

2290 Daer most menich man becopen.

Vreselicke ende herde swaer

Was die grote wych aldaer.

Groet was tghecry ende ghehu:

Die alre besten wyken nu.

2295 Men dienden hem van groten sclaghe

Van achter die hem lieten jaghen. [70]

Die plaetse ruemden sy by bedwanghe,

Mer dat en gheduerde niet langhe.

Maer nochtant die Troyene

2300 Haddent een langhe stucke te ghesiene.

Meer dan hondert hebben sy verloren

Stoutte ridderen ende uytvercoren.

Die coninck Lamedoen

Sach dit ende syn soen Vulcoen,

2305 Ende die daet van den Griecken

Die daer maeckten menighen siecken.

Sy saghen dat sy van der scaren

Ridderen noch baroen en sparen.

Merckt wat deed die coninck echt:

2310 Hy verscaerde syn heer recht

Ende deylden syn heer in tween,

Om dattet te meerre scheen.

Nu wort daer menich wreet

Eer die wych huden vergheet.

2315 Die coninck Nestor die was groot.

Die stouste onder die ghenoot.

Op een ors was hy gheseten,

Dat beste een waer wy af weten,

Een bont ors goet van Spaghien,

2320 Ten is gheen so goet in Almanien:

Het spranc grote spronghe ende verre

Dat deedt daerom, want het was erre

Te scaden die van der stat.

Lamedon riep ende bat

2325 Ende troesten seer syn heer.

Selve deed hy grote weer.

Noyt en was gheboren man

Die beter wapen had an:

Hy was sterck ende daertoe groot:

2330 Van enen purpur duer ende roet

Was syn cleet ende coffertuere, [71]

Ende ghewapent ghemaet al duere.

Hy was die beste van der scaren.

Nestor quam op hem ghevaren

2335 Ende heft Lamedon versien,

Ende reet weder op hem mittien

Allet dat syn ors ghelopen mochte:

Ellic stac den anderen, dat men sien mochte

Dat die scilde in stucken braken.

2340 Weet dat wel in waeren saken,

Nestor waer doot in dat ontmoet,

Dan syn halsberghe was so goet:

Lamedons syn speer voer ontwe,

Ende Nestor, al was hem wee,

2345 Stac hem weder doer den schilt

Dien hy teghen den steke hilt.

Ende wonden hem altehant

In den arm ende in die hant;

Daertoe stac hy hem van den orsse

2330 Dat hy viel neder in die porsse.

Mer dat hem Vulcoen was beneven,

Die coninck waer daer selver bleven.

Niet herde langhe lach hy neder,

Op syn ors so sat hy weder.

2355 Nestor heft hy ghesocht,

Dien leend hy des hy der heft brocht.

Dat waeren sclaghe groet ende swaer:

Elck scloegh den anderen, dat is waer.

Alsof elck den anderen waer fel.

2360 Beiden daden sy herde wel:

Men en weet niet in welker wys

Wie men gheven mach den prys.

Een van Troyen, die Cedar hiet,

Die noch en was ghebaert niet,

2365 –Dat jaer en was noch niet volgaen

Van dat hy ridder was ghedaen, - [72]

Erre was hy ende gram

Als hy sach ende vernam,

Dat syn heer lach op deerde:

2370 Op Nestor reet hy mitten perde,

Op syn borst heft hy en ghesteken

Dat syn speer moste breken.

Tyser waer hem inghegaen,

En had die halsberch ghedaen.

2375 Mer wat hy hem deed vallen

Ter eerden neder voer hen allen:

Daer dienden hy hem van groten sclaghe.

Daert veel hogher lude saghen.

Lamedon was dier yerst toe quam.

2380 Want hy was van toerne gram.

Syn scarpe swert heft hy verdraghen

Ende heft hem doer den helm gesclagen

Soe vreselic dat hyt verdroech.

Dat hy en ter eerden nederscloech.

2585 Ende hem daertoe dat rode bloet

Onder syn voete scoet.

Hy had hem daer gewroken wel,

Mer die Griecken waeren hem daer te fel:

Sy hebben hem also verladen

2390 Dat sy hem van hem sceiden daden.

Mer eer sy scheyden, des gheloeft,

Liet daer menich te pande thoeft.

Die van Troyen hadden die eer,

Scade daden sy den Griecken seer.

2395 Sy scloeghen hem af ses min dertich

Stoutte ridderen ende gherechtich.

Castor heft Cedar ghesien

Die Nestor velde op die knyen.

Hy sach hem menighen steke doen

2400 Ende saden menighen gryffoen.

Onder alle die van der stede [73]

En sach hy niemant diet bat dede.

Op een ors van Spaghien snel

Dat Castor ghewapent wel.

2405 Hy quam of hy had vermeert

Op die van Troyen seer verert.

Een Troyen, dien had hy leet,

Was daer die teghen hem reet;

Ic waen, hy hiet Saghura dan.

2410 Men vant ghene scoenre man

Van lyve noch van ghelate;

Hy ende Cedar waeren gemaghe.

Nu naeckt van hem grote claghe.

2415 Castor ende hy joesteerden

Op tvelt, daer hy hem verweerde.

Deen ghinc op den anderen jaghen

Wat die orsse conde ghedraghen.

Dat scheen aen haer scade wael,

2420 Sy waeren ghestoert altemael.

Seghura hy brac syn swert ende speer,

Daer en was gheen langher weer.

Ic waen, ten wert nye te braken,

Castor hadde meer ghesproken.

2425 Castor quetsten hem uyttermaten,

Daer en halp halsbairch noch plate.

Hy en stacken hem al van der syden

Doer den halsberch in cortten tyden.

Cedar sach synen neve doot,

2430 Den rouwe had hy herde groot.

Hy woud hem wreken of bliven doot.

Castor gaf hy enen stoot

Ende gheraeckten aver syde.

Dat yser maeckten hem een gat wyde

2435 Int aenschyn, dat weet ic wael,

Dat hy van den ors nederviel. [74]

By den tome nam hyt echt

Ende gaf enen synen sciltknecht,

Dat hy ghewonnen had mit crachten.

2440 Castor was moede onsachte,

Want hy te voet daer nu steet,

Der men hem heft uyttermaten leet.

Castor was wel nae ghevaen,

Men sach hem te voet vechten staen.

2445 Pollux quam hem te hulpe varen,

Diet hem waende hebben verlaren:

Eer sal hy hem laten ontlyven,

Eer hy en langher daer laet blyen.

Van moede verhaest hy synen loep

2450 Ende ghinc houwen in den hoep.

Hen volgden neven synre syden

Hondert Griecken in den stryde.

Daer wert dat orloghe stuere,

Dat ontset wert menighe te suere.

2455 Van coninck Castor merckt na my

Hoe goeden ridder dat hy sy:

Aldaer hy stont in groter noot

Scloegh hy menighen doot.

Op die eerde menich lach

2460 Doot gesclaghen op dien dach.

Castor is hem doch ontreden

Seer ghewont in seven stede.

Mit crachten hebben sy hem mitten orsse

Doch ghebracht al uytter porsse.

2465 Pollux scade hem alsoe,

Des conincks soen van Carago

Scloegh hy doot. Nochtant die gone

Was Lamedons suster soen.

Schoen was hy ende wel gheraeckt,

2470 Jonc van jaeren en wel ghemaeckt:

Eliachim was hy ghenant. [75]

Men claegden seer in dat lant.

Als hem die Troyen doot saghen,

Moegdy weten dat sy hem claghen:

2475 Sy maeckte herde groot misbaer.

Menich man die toech syn haer.

Die coninck vant synen neve doot,

Hy swoer, voer alle die ghenoot,

Hy en saghe Troyen nummermeer

2480 Hy en soude wreken eer.

Synen soen riep hy Vulcoen,

Daertoe menich baroen.

Hy seid: ғ’Slaet onse vyande

‘Ende suvert al onse lande.

2485 ҄’Dese glottoen willen ons versclaen.

’Laet se ons verweren saen.

‘Hier ligghen doot u maghe, u kinder,

‘Ende myn neve legt ginder.

‘Nu laet sien, wie wil dit wreken?’

2490 Mitten woerde liet hyt spreken.

Hy hiet blasen enen horen,

Die men verre mochte hoeren.

Die rochen dochten hem wederluden.

Men ghinc die bloede achter crude.

2495 Sy reden haren vyande an:

Daer vondens sy menighen fellen man.

Lamedon reet selven voren

Mit x dusent ridders vercoren.

Sy lieten haer speeren synken,

2500 Daer sy den Griecken mede scinken

Grote wonde ende diep.

Ic waen daer menich lude riep.

Daer mocht men stryt sien vreselic,

Noyt man en sach dies ghelyc.

2505 Die Griecken en mochtent niet ghedraghen,

Van den velde lieten sy hem jaghen: [76]

Al totter see waeren sy ghedreghen.

Dat costen menich man syn leven.

Vercoevert waeren sy ten keer:

2510 Doe quam een bade gelopen seer

Totten coninck mit groter pyne.

-Dares hiet hy van Sabolyne,

Hy was maegh des conincks wyf.

Ghewont was hy doer sy lyf.-

2515 ‘Wat doetstu hier, ‘ sprac de garsoen,

‘Twi en keerstu die Gryffoen?

‘Du biist verraden ende doet,

‘u sal geschien nu scande groot.

‘siet wat hier nu volcs volght ane,

2520 ‘Meer dan vii dusent, ic wane;

‘Op ons hebben sy ghewonnen Troyen,

‘Wy en comen daer niet meer tonser vromen.

‘Sy hebben gheset daer opter vesten

‘Meer dan dusent van haren besten.

2525 ‘Mit verradenisse hebben sy se gewonnen,

‘Dat wy se nummer ghewinnen en connen.

‘Nu vaert henen mitter vaert

‘Ende treckt te haren ludewart.

‘hets beter dat men op hem ryt

2530 ‘Dan men derre stat ontbyt.’

Lamedon was erg gram

Toen hij dat nieuws vernam,

Dat die van Griekenland waren gekomen

2240 Tot zijn schade en tot zijn ongeluk.

Hij wapende hem met een vaart

En reed te vijand waart.

Nu wordt daar menig slag geslagen,

Speren te breken: wat ridders plegen.

2245 Met al de lieden die hij bracht

En hij winnen mocht

Reed hij daar dat leger lag.

En ten allereerste dat hij ze zag.

Stak hij die hem was benevens:

2250 Die was geen zo koen, hij deed hem beven.

Menig ridder werd daar verdorven.

Deus, hoe veel lieden daar stierven!

Malinkolders moesten daar breken,

Sterke schilden waren doorsteken,

2255 Menige speer vloog daar in stukken:

Men mag de schade niet mikken.

Ten eerste dat ze tot de zwaarden kwamen,

Grote slagen gaven ze en namen.

Ik waan, met zulke nijd tezamen

2260 Nooit tevoren ridders kwamen.

Nestor die oude heeft ze ontmoet [69]

Allereerst en fel gegroet.

De prijs had hij al in het begin:

Dat was voor de zijnen groot gewin.

2265 Lange tijd behield hij dat veld

Eer ze kwamen met geweld

Pollux en zijn broeder Castor.

Dus had wel te doen Nestor

Dat zij hem te hulp kwamen.

2270 Castor en zijn volk tezamen

Kwamen opdagen met gevecht.

Getrokken zwaard en speren gericht

Daar ging men ketsen en jagen,

Die helmen klonken van de slagen;

2275 Zo goed deden het die vanbinnen,

Men kan het vertellen nog bekennen.

Veel Grieken deden ze er komen

En menige de zadel ruimen.

Haar volk vernamen ze alle wel

2280 Komen in die diepe zaal,

Goed gewapend met blote zwaarden,

Beide met strijdrossen en met paarden.

Daar werd geruimd menig zadel.

Ze dreven ze achter op de heide.

2285 Had Pollux niet met zijn scharen

Een tijd gewacht van daar,

Het was de Grieken gekomen slecht.

Maar de anderen kwamen al vers

En lieten het op die van binnen lopen:

2290 Daar moest het menig man bekopen.

Vreselijk en erg zwaar

Was die grote strijd aldaar.

Groot was het gekrijs en gehuil:

De allerbesten wijken nu.

2295 Men bedienden hen van grote slagen

Van achter die zich lieten jagen. [70]

Die plaats ruimden ze bij dwang,

Maar dat duurde niet lang.

Maar nochtans die van Troje

2300 Hadden het een lang stuk gezien.

Meer dan honderd hebben ze verloren

Dappere ridders en uitverkoren.

Die koning Lamedoen

Zag dit en zijn zoon Vulcoen,

2305 En die daad van de Grieken

Die daar maakten menige zieken.

Ze zagen dat ze van de scharen

Ridders nog baronnen sparen.

Merk wat deed die koning echt:

2310 Hij schaarde zij leger recht

En deelden zijn leger in tweeën,

Zodat het te meer scheen.

Nu wordt daar menigeen wreed

Eer die strijd heden vergaat.

2315 Die koning Nestor die was groot.

Die dapperste onder de bondgenoot.

Op een strijdpaard was hij gezeten,

Een van de beste waar wij van weten,

Een bont strijdpaard goed van Spanje,

2320 Er is geen zo goed in Allemagne:

Het sprong grote sprongen en ver

Dat deed het daarom, want het was boos

Te beschadigen die van de stad.

Lamedon riep en bad

2325 En troostte zeer zijn leger.

Zelf deed hij groot verweer.

Nooit was geboren een man

Die betere wapens had aan:

Hij was sterk en daartoe groot:

2330 Van een purper duur en rood

Was zijn kleed en bedekking, [71]

En gewapend gemaakt al duur.

Hij was de beste van de scharen.

Nestor kwam op hem gevaren

2335 En heeft Lamedon gezien,

En reed weer op hem meteen

Alles dat zijn strijdpaard lopen mocht:

Elk stak de andere, dat men zien mocht

Dat die schilden in stukken braken.

2340 Weet dat wel in ware zaken,

Nestor was dood in dat ontmoeten,

Dan zijn maliënkolder was zo goed:

Lamedon’s zijn speer voer in twee,

En Nestor, al was het hem wee,

2345 Stak hem weer door de schild

Die hij tegen de steken hield.

En verwonde hem gelijk

In de arm en in de hand;

Daartoe stak hij hem van het strijdpaard

2330 Dat hij viel neer in de groep.

Maar dat hem Vulcoen was benevens,

Die koning was daar zelf gebleven.

Niet erg lang lag hij neer,

Op zijn strijdpaard zo zat hij weer.

2355 Nestor heeft hij gezocht,

Die verleende hij zodat hij de heft brak.

Dat waren slagen groot en zwaar:

Elk sloeg de andere, dat is waar.

Alsof elk op de andere was fel.

2360 Beiden deden ze het erg wel:

Men weet niet in welke wijs

Wie men geven mag de prijs.

Een van Troje, die Cedar heet,

Die noch was gebaard niet,

2365 –Dat jaar was noch niet voldaan

Van dat hij ridder was gedaan, - [72]

Kwaad was hij en gram

Toen hij zag en vernam,

Dat zijn heer lag op de aarde:

2370 Op Nestor reed hij met het paard,

Op zijn borst heeft hij hem gestoken

Dat zijn speer moest breken.

Het ijzer was hem ingegaan,

Had die maliënkolder niet gedaan.

2375 Maar wat hij hem deed vallen

Ter aarde neer voor hen allen:

Daar bedienden hij hem van grote slagen.

Daar het veel hoge lieden zagen.

Lamedon was die er het eerste toe kwam.

2380 Want hij was van toorn gram.

Zijn scherpe zwaard heeft hij opgeheven

En heeft hem door de helm geslagen

Zo vreselijk dat hij het verdroeg.

Dat hij hem ter aarde neersloeg.

2585 En hem daartoe dat rode bloed

Onder zijn voeten schoot.

Hij had zich daar gewroken wel,

Maar die Grieken weren hem daar te fel:

Zij hebben hem alzo verladen

2390 Dat ze hem van hen scheiden deden.

Maar eer zij scheiden, dus geloof het,

Liet daar menigeen te pand het hoofd.

Die van Troje hadden die eer,

Schaden deden ze de Grieken zeer.

2395 Ze sloegen hen af zes min dertig

Dappere ridders en gerechtig.

Castor heeft Cedar gezien

Die Nestor velde op die knieën.

Hij zag hem menige steken doen

2400 En verzadigen menige griffoen.

Onder alle die van de stede [73]

Zag hij niemand die het beter deed.

Op een strijdpaard van Spanje snel

Dat Castor gewapend wel.

2405 Hij kwam of hij had vermeerderd

Op die van Troje zeer verergerd.

Een van Troje, die had hij leed,

Was daar die tegen hem reed;

Ik waan, hij heet Saghura dan.

2410 Men vond geen schonere man

Van lijf nog van gelaat;

Hij en Cedar waren verwanten.

Nu naakt van hem grote geklaag.

2415 Castor en hij kampten

Op het veld, daar hij zich verweerde.

De een ging op de andere jagen

Wat de strijdrossen konden dragen.

Dat scheen aan hun schade wel,

2420 Ze waren gestoord allemaal.

Seghura hij brak zijn zwaard en speer,

Daar was geen lang verweer.

Ik waan, het wordt niet gebroken,

Castor had meer gesproken.

2425 Castor kwetste hem uitermate,

Daar hielp maliënkolder nog platen.

Hij stak hem al terzijde

Door de maliënkolder in korte tijden.

Cedar zag zijn neef dood,

2430 De rouw had hij erg groot.

Hij wou hem wreken of blijven dood.

Castor gaf hij een stoot

En raakten hem over de zijde.

Dat ijzer maakte hem een gat wijde

2435 In het aanschijn, dat weet ik wel,

Dat hij van het strijdpaard neerviel. [74]

Bij de toom nam hij het echt

En gaf het een van zijn schildknechten,

Dat hij gewonnen had met krachten.

2440 Castor was gemoed hard,

Want hij te voet daar nu staat,

Daar men hem heeft uitermate leed.

Castor was bijna gevangen,

Men zag hem te voet vechten staan.

2445 Pollux kwam hem te hulp varen,

Die hem waande hem te hebben verloren:

Eerder zal hij zich laten ontlijven,

Eer hij hem langer daar laat blijven.

Van moed verhaastte hij zijn loop

2450 En ging houwen in de hoop.

Hen volgden nevens zijn zijde

Honderd Grieken in de strijd.

Daar werd die oorlog stuur,

Dat ontzet werd van menige te zuur.

2455 Van koning Castor merk naar mij

Hoe goede ridder dat hij is:

Aldaar hij stond in grote nood

Sloeg hij menigeen dood.

Op de aarde menigeen lag

2460 Dood geslagen op die dag.

Castor is hem toch ontkomen

Zeer gewond in zeven plaatsen.

Met krachten hebben ze hem met het strijdpaard

Toch gebracht al uit de groep.

2465 Pollux beschadigde hem alzo,

De koningszoon van Carago

Sloeg hij dood. Nochtans diegene

Was Lamedon ‘s zusters zoon.

Schoon was hij en goed geraakt,

2470 Jong van jaren en goed gemaakt:

Eliachim was hij genaamd. [75]

Men klaagde zeer in dat land.

Toen die van Troje hem dood zagen,

Mag ge weten dat ze zich beklaagden:

2475 Ze maakten er grote misbaar.

Menige man die trok zijn haar.

De koning vond zijn neef dood,

Hij zwoer, voor alle de bondgenoten

Hij zag Troje nimmermeer

2480 Hij zou het wreken eerst.

Zijn zoon riep hij Vulcoen,

Daartoe menige baron.

Hij zei: ‘Slaat onze vijanden

‘En zuiver al onze landen.

2485 ‘Deze slempers willen ons verslaan.

‘Laat ze ons verweren gelijk.

‘Hier liggen dood uw verwanten, uw kinderen,

‘En mijn neef ligt ginder.

‘Nu laat zien, wie wil dit wreken?’

2490 Met de woorden liet hij het spreken.

Hij zei te blazen een horen,

Die men ver mocht horen.

Die rotsen dachten hen te weerluiden.

Men ging het bloeden tegen met kruiden.

2495 Ze reden hun vijanden aan:

Daar vonden ze menige felle man.

Lamedon reed zelf voren

Met 10 duizend ridders uitverkoren.

Ze lieten hun speren zinken,

2500 Daar ze de Grieken mee schenken

Grote wonden en diep.

Ik waan daar menigeen luid riep.

Daar mocht men strijd zien vreselijk,

Nooit men zag dergelijke.

2505 Die Grieken mochten het niet verdragen,

Van het veld lieten ze zich jagen: [76]

Al tot de zee waren ze gedreven.

Dat koste menige man zijn leven.

Hersteld waren ze een keer:

2510 Toen kwam een bode aangelopen zeer

Tot de koning met grote pijn.

-Dares heet hij van Sabolyn,

Hij was verwant van de koning zijn vrouw.

Gewond was hij door zijn lijf.-

2515 ‘Wat doet u hier,’ ssprak de schildknaap,

‘Waarom keert u naar die griffoen?’

’Je bent verraden en dood,

‘U zal geschieden nu schande groot.

‘Ziet wat hier nu volk volgt na,

2520 ‘Meer dan 7 duizend, ik waan;

‘Op ons hebben ze gewonnen Troje,

‘Wij komen daar niet meer tot onze baat.

‘We hebben gezet daar op de vesting

‘Meer dan duizend van hun besten.

2525 ’Met verraad hebben ze het gewonnen,

‘Zodat we ze nimmer overwinnen kunnen.

‘Nu vaart heen met een vaart

‘En trekt tot hen lieden waart.

‘Het is beter dat men op hen rijdt

2530 ‘Dan men die in de stad opwacht.’

Groet vaer ghinc aen Laaedoen

Doe hy hoerde dat die Griffioen

Ghewonnen had synen stat.

Wat wonder wast al ran hem dat?

2535 Van rouwen ende van groten seer

En wost wat doen die edel heer.

Scheid hy van daer, dats syn verlies.

Een basuen dat hy blies:

Syn heer liet hy mit hem ryden.

2540 Nu en mach hy niet wech sonder stryden, [77]

Want die Griecken na hem vaeren

Die altoes niet en sparen.

Sy worden hem te na gebuer,

Dat wert den Troyen te suer.

2345 Die coninck vert op die ander scare,

Die thertte moede is ende sware.

Wast hem lief ofte leet,

Die tranen ontliepen hem ghereet.

Hy sach die scade die men hem doet:

2550 Hets wonder dat hy niet en verwoet.

Hy sachter coninck om hem saen

Comen, die hem wilden sclaen.

Dus scadelicke ende dus ontsien

Haddent ginder die Troyen:

2555 Nestor, Castor ende Pollux

Daden hem veel onghelux.

Als Hercules ende syn heere,

Die wel waren in die were,

Comen saghen Lamedon,

2560 Lieten sy sincken die panioen

Ende leerden hem van haeren spele.

On cortter wylden doden sy der vele.

Deen waeren versche, dander moede.

Berinckt hadden sy se sonder hoede,

2565 Van voeren bestonden sy se ende van achter.

Sy daden hem scade ende laster:

Daer was dat helpgheroep stranc

Ende van swerden groet gheclanc.

Op een ors sat Hercules,

2570 Nummermeer, syt seker des,

En wort syns ghelycke vonden

Men en mocht u nummermeer oerconden

Hoe dat ors ghewonnen was;

Mer ghy sout cume gheloven das

2575 Paghesus, dat goede pert, [78]

-Daer Parisius by verloest wert,

Als hy scloech Medus ter doot.-

Want aen een beeste groot,

Dat men heit een olyfant.

2580 Ic waen noyt man en sulcken vant.

Seer vererret mit synen perde

Reet Hercules mit synen swerde

Ende doerbrickt die parse groet:

Al dat hy vint sclaet hy doet.

2585 Sclaghe scloech hy, alst wel scheen,

Enen ridder deylden hy in tween.

So veel blefter by hem doot

Dat danderen weken doer den noot.

So vererret die deghen coene

2590 Dat hy ontmoette Lamedoen:

Hy en deets hem geen verdrach,

Mer hy gaf hem enen sclach

Dat hem thoeft voer van den craghe.

Die vrienden saghent ende maghe.

2595 Vulcoen sach synen vader doot.

Enen sclach gaf hy soe groot

Hercules mitten swerde,

Dat hy nederviel op derde.

Had hem syn volc wel byghestaen,

2600 Die coninck waer ghewraken saen.

Mer Hercules die is becomen:

Mit beiden handen heft hy ghenomen,

Syn swert; hy en deeder toe noch mee

Man ende pert scloech hy ontwe,

2605 Daer bleef doot die jonghelinc

By synen vader den coninc.

Alst volc versclaghen sach Vulcoen

By synen vader Lamedoen.

Namen sy die vlocht mit groter vaert

2610 Ghemenelic te Troyenwaert. [79]

Daer quamen hem die Griecken teghen,

Die der veel hebben verscleghen.

Wat soud hieraf mer ghewach?

Verwonnen wast al op dien dach.

2615 Dus wert dat volck al ghescint,

Cume bleef der ander twint,

Die coninck is ende syn kynt,

Ende die battaelghe is gheent.

Sy ghingen in die stede goet,

2620 Daer en was nyemant diet wederstoet.

Menich kynt ende menighe vrouwe

Dreven herde groten rouwe.

In manieren syn sy ghevloen,

Anders en willen sy wat doen.

2625 Processee ende menighe maghet,

Die seer wenet ende claghet,

Liepen ghinder achter straten,

Seer versaghet uyttermaten:

Op die arm droghen sy die kynder.

2630 Hantghesclach, misbaer was ghinder,

Nie man en sach sulck seer,

Men en mocht vertellen nummermeer.

Alle hebben sy haer huse begheven,

Daer die rycheit in is bleven.

2635 Die Griecken laghen daer een maent.

Veel meer goets dan ymant waent

Namen sy van den dueren ghewaden:

Silver ende gout, sy en costen bestaden.

Vingherlyn ende duere steen,

2640 Gulde vaten groet ende cleen:

Menich ors ende menich pert,

Menich bliaut duer ende weert,

Vuerden sy wech, des gheloeft.

………..

2645 Den toern hebben sy ghevelt. [80]

Die mueren braken sy mit ghewelt.

Gheheel en bleefter gheen sael,

Die toernen braken sy altemael

Ende wat so daerinne was ghemaeckt.

2650 Scone vrouwen ende wel gheraeckt

Daden sy cracht ende scande.

Die schoense vuerden sy te lande,

Des conincks dochter Ysiona,

-Scoenre en wert gheen daerna,

2655 Noch haefscher noch bat gheraeckt, -

Die heft Thelamon aem hem gescaeckt.

Hercules gaf hem die macht,

Omdat van hem was gesacht,

Dat hy was dyerste man

2660 Die in die stat voer, doe men se wan.

Trionians seit dat hy se hielt katyve

Ende hy se niet en nam te wyve;

Mer ons doen andere boecke verstaen

Dat hy haer spien croen saen,

2665 Ende hy se voer syne vrouwe hielt.

Doen syt al hadden ghevelt

Sceepten sy mit groter joyen

Ende ruemden dat lant van Troyen.

So langhe seilden sy te samen

2670 Dat sy int lant van Griecken quamen.

Joye was daer van hare maghen

Ellic van den anderen doe sy se saghen.

Sy danckten haeren Got al

Van den ghelucke ende van den gheval.

2675 Mit herde groter offerande.

Men spracter af in vele lande.

Grote gyften gaven sy ghinder.

Warent vriende, warent kinder,

Sy hadden van der rycker scat

2680 Van cleynode veel te bat. [81]

Daerna waren sy langhe tyt

In groter weelde, in groter jolyt.

Van haren rove sekerlic

Wert al tlant van Griecken ryc.

2685 Nu naket hier een werck bet voert,

Nummermeer wert sulcken ghehoert.

Groot gevaar ging aan Lamedoen

Toen hij hoorde dat de griffioen

Gewonnen had zijn stad.

Wat wonder was het al raakte hem dat?

2535 Van rouw en van grote zeer

En wist niet wat te doen die edele heer.

Scheidt hij van daar, dat is zijn verlies.

Een bazuin dat hij blies:

Zijn leger liet hij met hem rijden.

2540 Nu mag hij niet weg zonder strijden, [77]

Want die Grieken naar hem varen

Die hem altijd niet sparen.

Ze worden hem te dicht na buren,

Dat werd Troje te zuur.

2345 De koning vaart op die ander schaar,

Die het hart moe is en zwaar.

Was het hem lief of leed,

De tranen ontliepen hem gereed.

Hij zag de schade die men hem doet:

2550 Het is een wonder dat hij niet verwoed.

Hij zag de koningen om hem gelijk

Komen, die hem wilden slaan.

Dus beschadigd en aldus ontzien

Had het ginder dat Troje:

2555 Nestor, Castor en Pollux

Deden hen veel ongeluk.

Als Hercules en zijn leger,

Die goed waren in het verweer,

Komen zagen Lamedon,

2560 Lieten ze zinken de banieren

En leerden hem van hun spelen.

In korte tijden doden ze er velen.

De ene waren vers, de andere moede.

Omringd hadden ze hen zonder hoede,

2565 Van voren bestonden ze hen en vanachter.

Ze deden hen schade en laster:

Daar was dat hulpgeroep sterk

En van zwaarden groot geklank.

Op een strijdpaard zat Hercules,

2570 Nimmermeer, zij het zeker dit,

Wordt zijn gelijke gevonden

Men mag u nimmermeer verkondigen

Hoe dat strijdpaard gewonnen was;

Maar gij zou het nauwelijks geloven dat

2575 Pegasus, dat goede paard, [78]

-Daar Perseus bij verlost werd,

Toen hij sloeg Medusa ter dood.-

Want aan een beest groot,

Dat men heet een olifant.

2580 Ik waan nooit men zulke vond.

Zeer vergramd met zijn paard

Reet Hercules met zijn zwaard

En doorbreekt de groep groot:

Al dat hij vindt slaat hij dood.

2585 Slagen sloeg hij, zoals het wel scheen,

Een ridder deelde hij in twee.

Zo veel bleef er bij hem dood

Dat de anderen weken door de nood.

Zo vergramd diegene koen

2590 Dat hij ontmoette Lamedoen:

Hij deed hem geen verdrag,

Maar hij gaf hem een slag

Dat hem het hoofd voer van de kraag.

Die vrienden zagen het en verwanten.

2595 Vulcoen zag zijn vader dood.

Een slag gaf hij zo groot

Hercules met het zwaard,

Dat hij neerviel op de aarde.

Had hem zijn volk niet bijgestaan,

2600 Die koning was gewroken gelijk.

Maar Hercules die is bekomen:

Met beiden handen heeft hij genomen,

Zijn zwaard; hij deed er toen nog meer

Man en paard sloeg hij in twee,

2605 Daar bleef dood die jongeling

Bij zijn vader de koning.

Toen het volk verslagen zag Vulcoen

Bij zijn vader Lamedoen.

Namen ze de vlucht met grote vaart

2610 Algemeen te Troje waart. [79]

Daar kwamen hen de Grieken tegen,

Die er veel hebben verslagen.

Wat zou hiervan meer gezegd?

Overwonnen was het al op die dag.

2615 Dus werd dat volk al geschonden,

Nauwelijks bleef er van de anderen iets,

De koning is en zijn kind,

En die slag is geëindigd.

Ze gingen in die stad goed,

2620 Daar was niemand die het weerstond.

Menig kind en menige vrouw

Dreven erg grote rouw.

In manieren zijn ze gevlogen,

Anders weten ze niet wat te doen.

2625 Priesters en menige maagd,

Die zeer weenden en klaagden,

Liepen ginder achter straten,

Zeer bang uitermate:

Op de arm droegen ze die kinderen.

2630 Handgeklap, misbaar was er ginder,

Niet zag men zulk zeer,

Men mocht het vertellen nimmermeer.

Alle hebben ze hun huis opgeven,

Daar de rijkheid in is gebleven.

2635 Die Grieken lagen daar een maand.

Veel meer goeds dan iemand waant

Namen ze van de duren gewaden:

Zilver en goud, ze konden het niet besteden.

Ringen en dure steen,

2640 Gouden vaten groot en klein:

Menig strijdpaard en menig paard,

Menige kostbare zijden stof duur en waard,

Voerden ze weg, dat gelooft.

………

2645 De toren hebben ze geveld. [80]

De muren braken ze met geweld.

Heel bleef er geen zaal,

Die torens braken ze allemaal

En wat zo daarin was gemaakt.

2650 Schone vrouwen en goed geraakt

Deden ze verkrachten en schande.

De schoonste voerden ze te lande,

De koningsdochter Ysiona,

-Schoner werd er geen daarna,

2655 Noch hoofser nog beter geraakt, -

Die heeft Thelamon aan hem geroofd.

Hercules gaf hem die macht,

Omdat van hem was gezegd,

Dat hij was de eerste man

2660 Die in die stad voer, toen men het won.

Trionians zei dat hij haar hield ellendig

En hij haar niet en nam tot wijf;

Maar ons doen andere boeken verstaan

Dat hij haar spoedig kroonde gelijk,

2665 En hij haar voor zijn vrouwe hield.

Toen ze het al hadden geveld

Scheepten ze met groter vreugde

En ruimden dat land van Troje.

Zo lang zeilden ze tezamen

2670 Dat ze in het land van Grieken kwamen.

Vreugde was daar van hun verwanten

Elk van de andere toen ze hen zagen.

Ze dankten hun Goden al

Van het geluk en van het geval.

2675 Met erg grote offerande.

Men sprak ervan in vele landen.

Grote giften gaven ze ginder.

Waren het vrienden, waren het kinderen,

Ze hadden van de rijke schat

2680 Van kleinoden veel te beter. [81]

Daarna waren ze lange tijd

In grote weelde, in grote vreugde.

Van hun roof zekerlijk

Werd al het land van Grieken rijk.

2685 Nu naakt hier een werk beter voort,

Nimmermeer werd zulke gehoord.

Al die waerheit heb ic gheseit,

Hoe die Troyen die cyteit

Die onghetelde scade nam

2690 Ende waeraf dat yerst quam

Om een cleen dinc quamt algader,

Mer het wert so lanc so quader:

Nie en quam van clyender daet,

Na mynen waen, so groten quaet,

2695 Want daer bleven om doot

Die beste ridders die Got gheboot.

Van cleenre dinc, dats u condt,

Quam dorloghe, dat langhe stont.

Vreselic ghenoech was dat beghyn.

2700 Deynde en was niet tonsien myn.

Nu is die dinc begonnen al,

Ic en weet wiet wreken sal,

Mer dat byspeel seghet wel

Dat waer is ende niet el:

2705 Sulcs waent wreken syn scande

Ende sclaet hem selven uytten lande.

Die die saken willen weten,

Die waerheit waer quaet vergheten.

Nu hoert wat wij hier ontbinden,

2710 Als wijt in den boecken vinden:

Hoe die dinc wies ommer an,

Wieder verloes ende wieder wan,

Wieder bleef ende wie se verscloech,

Wie hem wranc ende wie se verdroech, [82]

2715 Wie rycke was ende wie wys,

Wie laster had ende wie prys,

Wie dat beste conde gheraden,

Wie oeck coenste was van daden,

Dat ic vinden in den jeesten

2720 Sal ic segghen, can icket gheleesten.

Ellic mach maken my een ghestille,

Hier mach hy horen synen wille,

Hoe dat Troyen wert verraden

Ende wat hem die Griecken daden.

2725 Lamedon had enen soen,

Die was ryck, vroem ende schoen,

Ende was gheheiten Pryan.

Veel kynder had die man.

Hy was orloghen uytten lande

2730 Te eenre stat. Daer hem die vader sande.

Ander buecke die ic las

Segghen dat hy coninck van Frighen was,

Een borch had hy beseten.

Ende doe men hem deed weten

2735 Dat lant van Troyen ende die poert

Was gheroeft ende al te scoert,

Ende vader, suster ende broeder

Waeren verslaghen ende syn moeder

Sonder een, die vroetste die men cande,

2740 Die was ghevuert in vremde lande,

Was hy droever ende meer vervaert

Dan noyt enich man ghewaert:

Hy weenden menighen heiten traen.

Daer syn baroen by hem staen,

2745 Beclaghede hy syns vaders doghet

Als ghy hier nu horen moghet:

Ҍamedon, vader heer.

ҍyn hert hebdy verdoeft seer. [83]

҄ie u doot scloech ende verriet.

2750 ғonder rouwe en sterve ickes niet.

Ҏoyt en gheschiede sulck averdade!

‘Myn is die scande ende die scade.

‘Wat sal my nu meer conincscap?

‘O wy! Van Troyen ridderscap,

2755 ‘Dat ghy dus schier doot syt bleven!

‘Mit recht soud ic laten tleven.

‘Hets recht dat hy al heft ontdaen,

‘Wie sulcke scade heft ontfaen.

‘O wt! Ghy goede lude van Troyen,

2760 ҉’Ic scheit van u mit groter joyen:

‘Nu sy du jamerlic ontdaen,

҄’dot ghesclaghen ende ghevaen,

҅’Edel vrouwe, scone maghede,

‘Ic hoerde mer die my wanhaghede,

2765 ‘Van u man ende u amys wee

‘Versclaghen syn mit onpryse;

‘U vriende die wel conde leven,

‘U maghe ende u neven,

‘Die Griecken hebben se vermoert

2770 ‘Ende dat scoen lant te stoert.

‘‘Alt coninckrycke is ontdaen,

‘Myn suster is oeck ghevaen’

;Te haeren laster, te hare scande,

‘Hebben sy se ghevuert in vremden lande!

2775 ‘Wy! Of ic doch storve van seer,

‘Ic en cant ghedoghen nummermeer.

Ooe mach my thertte syn ghesacht,

’үf ic had al sulcke macht

‘Dat ic doch mochte wreken!

2780 ‘So mocht ic mynen wille spreken,

‘Of Got wille, eer ic storve.

‘Ic haep dat ic soe verworve

‘Dat sys alle noch rouwe dryven, [84]

җant dit en mach aldus niet blyven.

2785 Syn heer ontboot hem seer verbolghen

Ende seiden dat sy hem allen volghen.

Mit synen lude mitter vaert

Voer Priamus te landewart.

Syn wyf voer mit hem int lant:

2790 Ecuba was sy ghenant.

Sy was scoen, van hoghen ghesclachte.

By hem had sy kynder achte,

Vyf joncheren, joffrouwen drie,

Scoenre en sach man nie.

2795 Hector hiet die ouste soen,

Noyt was beter dan die ghen:

En wort nummermeer vergheten.

Dander was geheiten Parys,

2800 Die ducke had eer ende prys,

Die derde heit Deiphobus,

Ende die vierde Helenus:

Een waersegher was hy goet

Ende van prophecien goet.

2805 Troylus die vyfte hiet.

Van schoenhede en brac hem niet,

Van ridderscappe was hy oec goet,

Als men hiernae horen moet.

Des was hy bekent wyde:

2810 Den prys had hy van menighen stryde.

Die ouste dochter, na dat ic can.

Hiet Creusa: die had enen man

Die was een schoen joghet;

Sy mynde eer ende doghet.

2815 Een prophetisse was die andere

Ende die was ghenant Cassandre.

Die jonxte hiet Polixina,

Mer in Troyen verre noch na [85]

En vant men gheen so scoen joffrouwe,

2820 Dat seg ic u van mynre trouwen.

Tien tyde so en had die heer

By Ecuben kynder niet meer.

Mer xxx kynder had nochtan,

Seit dat boeck, die coninck Pryan,

2825 Buten syn ghetrueden wyve,

Die ridderen waeren stout van lyve.

Al die waarheid heb ik gezegd,

Hoe dat Troje die stad

Die ongetelde schade nam

2690 En waarvan dat het eerst kwam

Om een klein ding kwam het allemaal,

Maar het werd hoe langer hoe kwader:

Nooit kwam van zo’n kleine daad,

Naar mijn waan, zo’n groot kwaad,

2695 Want daar bleven om dood

De beste ridders die God gebood.

Van een klein ding, dat is u bekend,

Kwam de oorlog, dat lang stond.

Vreselijk genoeg was dat begin.

2700 Het einde was niet te ontzien minder.

Nu is dat ding begonnen al,

Ik weet niet wie het wreken zal,

Maar dat voorbeeld zegt het wel

Dat waar is en niet anders:

2705 Sommige wanen te wreken zijn schande

En slaat zichzelf uit het land.

Die deze zaken willen weten,

De waarheid is slecht om te vergeten.

Nu hoor wat wij hier uiteen zetten,

2710 Zoals wij het in de boeken vinden:

Hoe dat ding groeide immer aan,

Wie er verloor en wie er won,

Wie er bleef en wie ze versloeg,

Wie hem wrong en wie ze verdroeg, [82]

2715 Wie rijk was en wie wijs,

Wie laster had en wie prijs,

Wie dat beste kon raden,

Wie ook koenste was van daden,

Dat ik vind in de verhalen

2720 Zal ik zeggen, kan ik het volbrengen.

Elk mag maken mij een stilte,

Hier mag hij horen zijn wil,

Hoe dat Troje werd verraden

En wat hem die Grieken deden.

2725 Lamedon had een zoon,

Die was rijk, dapper en schoon,

En was geheten Priamus.

Veel kinderen had die man.

Hij was oorlogen uit het land

2730 Tot een plaats. Daar hem die vader zond.

Andere boeken die ik las

Zeggen dat hij koning van Phyrgië was,

Een burcht had hij bezeten.

En toen men hem deed weten

2735 Dat het land van Troje en die poort

Was geroofd en geheel verscheurd,

En vader, zuster en broeder

Waren verslagen en zijn moeder

Uitgezonderd een, die verstandigste die men kende,

2740 Die was gevoerd in vreemde landen,

Was hij droeviger en meer bang

Dan nooit enig man werd:

Hij weenden menige hete traan.

Daar zijn baronnen bij hem staan,

2745 Beklaagde hij zijn vaders deugd

Als gij hier nu horen mag:

‘Lamedon, vader heer.

’Mijn hart heb ge bedroefd zeer. [83]

‘Die u dood sloeg en verraadde.

2750 ‘Zonder rouw sterf ik niet.

‘Nooit geschiedde zulke overdaad!

‘Hij is de schande en de schade.

‘Wat zal mij nu meer koningschap?

‘O wie! Van Troje’s ridderschap,

2755 ‘Dat gij dus snel dood bent gebleven!

‘Met recht zou ik laten het leven.

‘Het is recht dat hij alles heeft ontdaan,

‘Wie zulke schade heeft ontvangen.

‘O wie! Gij goede lieden van Troje,

2760 ‘Ik scheidde van u met grote vreugde:

‘Nu bent u jammerlijk bedorven,

‘Dood geslagen en gevangen,

‘Edele vrouwen, schone maagden,

‘Ik hoorde meer die me wanhoopten,

2765 ‘Van uw man en uw geliefden weer

‘Verslagen zijn met oneer;

‘Uw vrienden die goed konden leven,

‘Uw verwanten en uw neven,

҄’De Grieken hebben ze vermoord

2770 ҅n dat schone land verstoord.

‘Al het koninkrijk is bedorven,

‘Mijn zuster is ook gevangen’

‘Tot haar laster, tot haar schande,

‘Hebben ze haar gevoerd in vreemde landen!

2775 ‘Aai! Als ik doch stierf van zeer,

Ik kan het gedogen nimmermeer.

En mag mij het harte zijn verzacht,

‘Of ik had al zulke macht

‘Dat ik het toch mocht wreken!

2780 ‘Zo mocht ik mijn wil spreken,

‘Als God het wil, eer ik stierf.

‘Ik hoop dat ik het zo verwierf

‘Dat zij alle nog rouw drijven, [84]

‘Want dit mag aldus niet blijven.

2785 Zijn leger ontbood hij zeer verbolgen

En zei dat ze hem allen volgen.

Met zijn lieden met een vaart

Voer Priamus te lande waart.

Zijn wijf voer met hem in het land:

2790 Ecuba was ze genaamd.

Ze was schoon, van hoog geslacht.

Bij hem had ze kinderen acht,

Vijf jonkheren, juffrouwen drie,

Schoner zag men niet.

2795 Hector heet die oudste zoon,

Nooit was een beter dan diegene:

En wordt nimmermeer vergeten.

De ander was geheten Paris,

2800 Die vaak had eer en prijs,

Die derde heet Deiphobus,

En de vierde Helenus:

Een waarzegger was hij goed

En van profetieën goed.

2805 Troylus die vijfde heet.

Van schoonheden ontbrak hem niets,

Van ridderschap was hij ook goed,

Zoals men hierna horen moet.

Dus was hij bekend wijd:

2810 De prijs had hij van menige strijd.

Die oudste dochter, naar dat ik kan.

Heet Creusa: die had een man

Die was een schone jongen;

Ze beminde eer en deugd.

2815 Een profetes was die andere

En die was genaamd Cassandra.

Die jongste heet Polixina,

Maar in Troje ver nog nabij [85]

Vond men geen zo’n schone juffrouw,

2820 Dat zeg ik u in mijn trouw.

Te die tijd zo en had die heer

Bij Ecuba kinderen niet meer.

Maar 30 kinderen had nochtans,

Zegt dat boek, die koning Priamus,

2825 Buiten zijn getrouwde wijf,

Die ridders waren dapper van lijf.

Mit alden volc dat hy brochte

Quam hy te Troyen, so hy yerst mochte

Die stat vant hy al te scoert

2830 Ende die lude al vermoert.

Alle die mueren waeren ghevelt.

Gheroeft, te braken mit ghewelt.

Hy en vatter niet een huys gheheel

Noch van menighen monster een deel.

2835 Sy weenden yerst der daghe drie,

Dat sy der bynnen en aten nie.

Om die sielen van haeren maghen,

Die sy daer versclaghen saghen,

Daer offerden sy voer offerande

2840 Den Gade van haren lande.

Niet langhe daerna en ghescieden

Dat Prian raet nam an synen luden

Weder te maken die stat

Veel meere ende bat,

2845 Stercker ende bet verwaert

Dat sy van niemant en syn vervaert,

Syt van vremden, syt van ghebuer,

Die hem willen syn te stuer,

Ende sy die Griecken niet en ontsien.

2850 Daerna wilt hy om wrake spien,

Te wrekene al syn verdriet.

Ic waen hy langher en spaert niet. [86]

Mit synnen sy sochten.

Talre yerst dat sy mochte

2855 Toghen sy te samen veel steen

Ende maeckte haer stat ghemeen.

Clercken vinden dat in boecken,

Een deel moghen sys sien dies roecken,

Dat noyt en was stat in eertrycke

2860 Van scoenhede haers ghelycke,

Van groeten, noch van sconen seden,

Van volheden noch van ryckheden.

Die straten waeren ghepaveert,

Verwulft daerbaven, dat water keert.

2865 Te braken was sy in vremder wyse,

Mer hondert vout maeckten sy se.

Prian leider an syn ghedochte

Hoe men se best maken mochte.

Mit stercker mueren deed hy se vesten,

2870 Mit sconen marberen van den besten.

Die mueren en hadden gheen ghenoten,

Sy waeren hoghe een baechscote.

Daer stonden scoen toerne al om,

Wel xxx dusent teenre som.

2875 Dese waeren marbryn fyn ende goet,

Gheverwet ghelu, blaeuw ende roet.

Herde effene ghehouwen mede

Was die muer van der stede.

Daer waren bynnen veel borghe,

2880 Ghevest teghen al der lude sorghen,

Ophoghen rochen wel gheset,

Ghemuert ende begraven bet,

Die waeren herde duer van haven.

Daer woende in coninghen ende graven,

2885 Wel dusent waster, die mynste en ontsagen.

Van Vranckryc al sconincks maghe.

Al dat volck ghemenelicke [87]

Van allen ghenen coninckrycke

Dat quam wonen in die stat:

2890 Des was sy te prysen bat.

Drie dachvaert, veel meer dan myn,

Was sy groet in haer beghyn.

Mer noyt en was so menighen sael

In een stat, dat weet ic wael,

2895 Menich pallaes, wit als snee,

Scoenre en siedy nummermeer.

Daer en was selfs niet een bordeel

Daer steen aen was ofte quareel,

Anders dan van marbersteen.

2900 Niemant en maeckte syn voet onreen,

Want verwulft waren die straten

Mit glase claer uyttermaten,

Ende was al ghevapeert

Baven met goude gheboerdeert.

2905 Ilion was an die syde gheset,

Noyt en wert huys ghemaeckt bet.

Te synen behoef maeckten Pryan.

Voerwaer mach wel seggen ellic man

Dat noyt man en was ghebaren

2910 Die beter maeckten synt ofte voren.

Int hoechste van Troyen stoet.

Diet maeckten was meister goet.

Op een roche van cantten vier

Wast gheset in dier manier,

2915 Als by compas ghemaeckt ront.

So cleen en wast oec niet daert stont

Ende vyf hondert vadem wyt.

Des wil ic dat ghy seker syt.

Die baven was op Ilioen

2920 Sach Troyen ende al dat regioen.

Het scheen so hoghe, diet merckende was.

Dat hem die waerheit docht das [88]

Dattet ghinc baven die swercken.

Noyt en maeckte myns sulcken wercke,

2925 Daer men myn aen scaden mochte.

Al wert dat alle die werlt sochte.

Van marbar wit saporyn,

Ghelu, blaeu, roet ende purpuryn,

Waeren ghemaeckt van haren manieren

2930 Die quarelen van der masieren.

Ghescakeert wast na mynen waen

Van herde menigher ghedaen.

Daerin ghewracht veel jeesten

Rancken, bloemen ende beesten.

2935 Daer en was baghe groot noch smal

Anders dan van marberen al.

Die vinsteren waeren altemael

Mit goude beset ende mit cristael.

Daer en was pylaerne noch capiteel

2940 Sy en hadden hystorien een deel

Van dueren werck wel ghemaeckt

Ende wel ghehouwen ende wel gheraeckt.

Dat pavement was herde rycke

Ende die voet des ghelycke.

2945 X woninghe groot ende wyde

Wel ghemaeckt uyt allen stryde,

Want men deen baven den anderen:

Daer wast lustlicke in wandelen.

Die stryt die willeneer gheviel

2950 Was daerin ghehouwen wel.

Menich gulden beelt duere

Stont daer ghewracht in die masiere.

Ende als Ylion was ghemaeckt

Wast edel ende wel gheraeckt.

2955 Het stond in die verweende stat

Ende dreygden al dat by hem sat.

Dats recht, want die hem scaden woude [89]

En weet hoe hys beghynnen soude.

Alt coninckrycke tlant omtrente,

2960 Van henen tot in Oriente

En scaden hem niet, al laghen sy der om;

Hets al te sterck, dat is die som.

Pryan maeckte meed een huys

Van marberen ende wit van ebenus;

2965 Ryckelic was die massier

Ende dat decsel noch so duer;

In die want stont menicheen

Van groten prysen duer steen.

Het was wel ghevysiert

2970 Ende ryckelic ghepaveert:

In die werlt en was niet ghesien

Pavement ghelycken dien

Hoe ment wracht, my wondert das,

Daer wonder op ghescreven was.

2975 Ghemaeckt was daer oec, wildyt weten,

Waer die coninck soud ethen,

Daerby oec die messnide

Eten souden ende hoghe lude

Die den coninck plaghen te sien.

2980 Van der syden by engien

Ghemaeckt een ryckelic outaer,

Noyt en was gheen so duer, dats waer.

Als ons bescryft Dares

Was hy ghemaeckt van vremde ware.

2985 Dit boeck en machter niet af segghen

Tgoet dat men daeraen deed legghen.

Een ghebeelde, als men ons telt,

Van enen got, daer hy hem aen helt,

-Hiet Jupiter-, dat deed maken

2990 Priamus van duere saken,

Van goude uyttermaten fyn,

Dat alrebest dat mochte syn. [90]

Daeraen was sekerheide

Ende al haer ghelove mede

2995 Dat sy bevreet souden syn te bet

Ende al haer vyande ontsiet,

Ende altoes wesen sonder verdriet:

Mer daventuer en wils so niet.

Werder hebben scoen kemenaden,

3000 Pryeel, vinsteren die wyde ontdaen

Waren, daerinne menich fonteyne:

Daerby liep een ryvier cleyne.

Als ghemaeckt waeren die mueren

Al om die goede stat ter cuere,

3005 Haers ghelycke, na dat men vint,

En waer eer nye noch synt.

Poertten en waeren daer mer sesse,

Als Dares scryft in synre lesse.

Die een poert die daer was

3010 Hiet men Altenoridas

Ende die ander, seghet Dares,

Was gheheiten Dardanites.

Die derde hiet oec Ylia

Ende die vierde hiet Ceca.

3015 Tyberie was die vyfte ghenant.

Dat scryft Dares, daer icket vant.

Die seste was ghenant Troyane,

Ic segghe u waer, na dat ic wane.

Sterck waeren sy, dat moegdy horen:

3020 Op ellike stont een stercken toren.

Ten is gheen so goet, bewyst der avele

Daer hoerde toe conincktavele.

Die mynts volc had in syn hoede,

Hy had dusent ridderen goede:

3025 Ende die myntst had ghewelts

Had xx dusent merck gelts.

Wat helpt dat ic dus veel verlegghe. [91]

Het is sotheit dat ic segghe.

Ic en can ghedichten niet geheel

3030 Van Troyen dat tiende deel,

Van wonder dat men deed wercken,

Van mueren, van huysen ende van kercken:

Het waer te horen moeyenisse

Ende my te vertellen groet swaernisse.

3035 Dusdane in al eertrycke

En was nie stat haers ghelycke.

Als Ylion volmaeckt was

Ende Troyen al, syt seker das,

Doe waeren sy vroe ende danckten seer

3040 Jupiter haren heer.

Sy vysierden ende maeckten speel

Menigherhande ende veel,

Daer hem die lude meed verfroyen,

Ende was ghevysiert binnen Troyen.

3045 Scaec, wortafel ende terlinghe,

Vant men daer yerst ende veel dinghe

Daer men meed cort den tyt

Aver alle die werlt wyt.

Met al het volk dat hij bracht

Kwam hij te Troje, zo gauw hij kon

Die stad vond hij geheel verscheurd

2830 En die lieden alle vermoord.

Al de muren waren geveld.

Geroofd, gebroken met geweld.

Hij vond er niet een huis heel

Nog van menige heiligdom een deel.

2835 Ze weenden eerst de dagen drie,

Dat ze erbinnen aten niet.

Om die zielen van hun verwanten,

Die ze daar verslagen zagen,

Daar offerden ze voor offerande

2840 De Goden van hun land.

Niet lang daarna geschiedde

Dat Priamus raad nam aan zijn lieden

Weer te maken die stad

Veel groter en beter,

2845 Sterker en beter bewaard

Dat ze van niemand bang hoefde te zijn,

Zij het van vreemden, zij het van buren,

Die tegen hen willen zijn te stuur,

En ze de Grieken niet ontzien.

2850 Daarna wil hij om wraak spieden,

Te wreken al zijn verdriet.

Ik waan hij langer spaart niet. [86]

Met zinnen ze zochten.

Het allereerste dat ze mochten

2855 Trokken ze tezamen veel steen

En maakten hun stad algemeen.

Klerken vinden dat in boeken,

Een deel mogen zij het zien die dat interesseert,

Dat nooit was er een stad in aardrijk

2860 Van schoonheden haar gelijk,

Van grootte, nog van schonen zeden,

Van volheden nog van rijkheden.

Die straten weren geplaveid,

Overwelft daarboven, dat water keert.

2865 Gebroken was ze in vreemde wijze,

Maar honderdvoudig maakte zij ze.

Priamus legde er aan zijn gedachte

Hoe men ze het beste maken mocht.

Met sterke muren deed hij ze vestigen,

2870 Met schone marmeren van de besten.

Die muren hadden geen gelijke,

Ze waren hoog een boogschot.

Daar stonden schone torens al om,

Wel 30 duizend te ene som.

2875 Deze waren marmer fijn en goed,

Geverfd geel, blauw en rood.

Erg effen gehouwen mede

Was die muur van de stede.

Daar waren binnen veel burchten,

2880 Gevestigd tegen al de lieden zorgen,

Op hoge rotsen goed gezet,

Ommuurd en begraven beter,

Die waren erg duur van have.

Daar woonde in koningen en graven,

2885 Wel duizend waren er, die het minste ontzagen.

Van Frankrijk alle konings verwanten.

Al dat volk gewoonlijk [87]

Van alle dat koninkrijk

Dat kwam wonen in die stad:

2890 Dus was het te prijzen beter.

Drie dagreizen, veel meer dan minder,

Was ze groot in haar begin.

Maar nooit was er zo menige zaal

In een stad, dat weet ik wel,

2895 Menig paleis, wit als sneeuw,

Schoner zie je nimmermeer.

Daar was zelfs geen bordeel

Daar steen aan was of vierkant, (tichelsteen)

Anders dan van marmersteen.

2900 Niemand maakte zijn voet onrein,

Want overwelft waren die straten

Met glas helder uitermate,

En was al doorlucht

Boven met goud geborduurd.

2905 Ilion was aan de zijde gezet,

Nooit werd een huis gemaakt beter.

Tot zijn behoefte maakte Priamus.

Voorwaar mag wel zeggen elke man

Dat er nooit een man was geboren

2910 Die het beter maakte sinds of tevoren.

In het hoogste van Troje stond.

Die het maakte was een meester goed.

Op een rots van kanten vier

Was het gezet in die manier,

2915 Als bij een kompas gemaakt rond.

Zo klein was het ook niet daar het stond

En vijfhonderd vadem wijd.

Dus wil ik dat gij zeker zijt.

Die boven was op Ilion

2920 Zag Troje en al de regionen.

Het scheen zo hoog, die het opmerkend was.

Dat hem de waarheid dacht dat [88]

Dat het ging boven die zwerken

Nooit maakte volgen mij zulke werken,

2925 Daar men minder aan beschadigen mocht.

Al was het dat het hele wereld het zocht.

Van marmer wit saffier,

Geel, blauw, rood en purper,

Waren gemaakt van hun manieren

2930 Die vierkanten van de muren.

Geschakeerd was het naar mijn waan

Van erg menige gedaante.

Daarin gewrocht veel verhalen

Ranken, bloemen en beesten.

2935 Daar waren bogen groot nog smal

Anders dan van marmer al.

Die vensters waren allemaal

Met goud bezet en met kristal.

Daar was pilaar nog kapiteel

2940 Ze hadden histories een deel

Van duur werk goed gemaakt

En goed gehouwen en goed geraakt.

Dat plaveisel was erg rijk

En de voet desgelijks.

2945 10 woningen groot en wijd

Goed gemaakt uit alle strijd,

Want men de ene boven de andere:

Daar was het lustig in wandelen.

De strijd die weleer geviel

2950 Was daarin gehouwen wel.

Menige gouden beeld duur

Stond daar gewrocht in die muur.

En toen Ylion was gemaakt

Was het edel en goed geraakt.

2955 Het stond in die trotse stad

En bedreigde alles dat bij hem zat.

Dat is recht, want die hem beschadigen wou [89]

Weet niet hoe hij het beginnen zou.

Al het koninkrijk land omtrent,

2960 Van daarheen tot in Oriënt

Beschadigen het niet, al lagen ze er om;

Het is al te sterk, dat is die som.

Priamus maakte mede een huis

Van marmer en wit van ebbenhout;

2965 Rijkelijk was die muur

En die bedekking nog zo duur;

In de wand stond menigeen

Van grote prijzen dure steen.

Het was goed versierd

2970 En rijkelijk geplaveid:

In de wereld was niet gezien

Plaveisel gelijk die

Hoe men het wrocht, mij verwondert dat,

Daar wonderen op geschreven waren.

2975 Gemaakt was daar ook, wil gij het weten,

Waar die koning zou eten,

Daarbij ook die hofhouding

Eten zouden en hoge lieden

Die de koning plegen te zien.

2980 Van de zijde bij vernuft

Gemaakt een rijkelijk altaar,

Nooit was er geen zo duur, dat is waar.

Als ons beschrijft Dares

Was het gemaakt van vreemde waar.

2985 Dit boek mag er niets van zeggen

Het goed dat men daaraan deed leggen.

Een beeld, zoals men ons vertelt,

Van een god, daar hij hem aan hield,

-Heet Jupiter-, dat deed maken

2990 Priamus van dure zaken,

Van goud uitermate fijn,

Dat het de allerbeste mocht zijn. [90]

Daaraan was zekerheid

En al hun geloof mede

2995 Dat ze bevrijd zouden zijn te beter

En al hun vijanden ontziet,

En altijd wezen zonder verdriet:

Maar het avontuur wil het zo niet.

Verder hebben schone kamers,

3000 Prieel, vensters die wijd opengegaan

Waren, daarin menige fontein:

Daarbij liep een rivier klein.

Toen gemaakt waren die muren

Al om die goede stad ter keur,

3005 Haar gelijke, naar dat men vindt,

Was er eerder niet nog sinds.

Poorten waren daar maar zes,

Als Dares schrijft in zijn les.

De ene poort die daar was

3010 Heet men Altenoridas

En die ander, zegt Dares,

Was geheten Dardanites.

De derde heet ook Ylia

En de vierde heet Ceca.

3015 Tyberie was de vijfde genaamd.

Dat schrijft Dares, daar ik het vond.

De zesde was genaamd Troyane,

Ik zeg u waar, naar dat ik waan.

Sterk waren ze, dat mag ge horen:

3020 Op elke stond een sterke toren.

Er is geen zo goed, bewijst het verhaal

Daar hoorde toe hoofdman.

Die het minste volk had in zijn hoede,

Hij had duizend ridders goede:

3025 En die het minste had geweld

Had 20 duizend mark geld.

Wat helpt het dat ik dus veel uitstel. [91]

Het is zotheid dat ik zeg.

Ik kan het dichten niet geheel

3030 Van Troje dat tiende deel,

Van wonderen dat men deed werken,

Van muren, van huizen en van kerken:

Het was te horen vermoeienis

En me te vertellen groot bezwaar.

3035 Dusdanige in alle aardrijk

Was er geen stad haar gelijke.

Toen Ylion volmaakt was

En Troje al, zij het zeker dat,

Toen waren ze vrolijk en bedankte zeer

3040 Jupiter hun heer.

Ze versierden en maakten speel

Menigerhande en veel,

Daar zich die lieden meer verheugen,

En was versierd binnen Troje.

3045 Schaken, werptafelbord of dobbelen en teerling,

Vond men daar eerst en veel dingen

Daar men mee kortte de tijd

Over al die wereld wijd.

Tierst dat Priamus heft vernomen

3050 Dat twerck te hoefde is come

Ende wel ghevest, die mercket dat

Hoe wael ghemaket was alle die stat,

Ten was gheen wonder, verlangde hem dies

Een deen te wrekene syn verlies.

3055 Hy en can vergheten niet der scade

Die hem die vyande daden

Aen synen broeder, aen synen vader.

Die sy hem scloeghen beid gader.

Hy ontboot een parlement;

3060 Die beste quamen alomtrent.

Daer waeren alle syn kynder, [92]

Sonder een die en was niet ghinder:

Hector had hy wech ghesant

Veer en wech in een vremd lant.

3065 Te sprekene hoghe baroen

Ende hoghe baetscap te doen.

Mitten anderen te samen,

Die vroetste die ghinder quamen.

Hielt die coninck Prian raet.

3070 Hoert hoe hy te spreken bestaet:

‘Ghy heren, ‘ sprac hy, ‘hoert na my.

‘Ghy die my syt van hertte vry,

‘Wel weetty die grote scande

‘Ende die laster van mynen lande,

3075 ‘Die Griecken hier mit crachten

‘Ghedaen hebben onse ghesclachte.

‘Mynen vader scloghen sy: die smertte

‘Den coemt nummermeer uyt myn hertte.

Nochtan doen sy meer onneren:

3080 ‘Mach ic den laster niet ghekeren

‘Van mynre suster, Ԥats my te swaer, -

‘Die een wassael heft mit hem daer:

‘Hy en wilter oec niet trouwen,

‘Dat mach my te recht rouwen.

3085 ‘Ghy heren, oec ontfermt u des

҄’Dat sconincks dochter eyghen es.

‘Sy hebben ons laster groot ghedaen.

‘Wat helpt? Het is so vergaen.

‘Ons en mach eer goet ghescien,

3090 ‘Mer Got ons laet dat ghesien

‘Dat wy scade moghen den lude

‘Die ons dat verlies berieden.

‘Wy hebben een grote poert,

‘Groot is die macht die ons toehoert.

3095 ‘Hets meer dan tyt dat wy orloghen.

‘Ic en souts niet ghesterven moghen [93]

‘Soe ic myne suster ghewynne,

‘Is hier ymant so vroet van synne,

‘Die weten mach wie men se my gave.

3100 ‘Iv en liet se daerom gheen have.

‘Wil ickt ontbiden Thelamoen?

҅’Ede oft hyt my ontseit te doen,

‘Sy u allen ende mynen kynderen

‘Sal icks u doen onderwinden.

3105 Raet daertoe, waert best doghe

‘Dat men houd vreed of orloghe.’

Syn kynder ende dat hem bestaet

Seiden: ‘Dit is die beste raet;

‘Men en mocht ghenen beteren vinden.’

3110 Priamus deede seynden

Om enen synen hoghen baroen,

Die vroet was aen sulck te doen,

-Athenor leest men dat hy hiet.-

Der en was so vroet in Troyen niet.

3115 Hy const pleit ende menich dinc.

Dus sprac aen hem die coninck:

‘Ghy moet, ҍ sprac hy, ҉n Griecken vaeren,

‘Om mynre suster, om mynre caren.

‘Wie mocht ic daer seynden nu,

3120 ‘Her Athenor? Sonder u,

҅n mach niemant bet seynden.

’Peynst hoe ghyt moegt voleynden.

‘Segt den heren die hier waeren

‘Dat sy se mit u laten vaeren.

3125 ‘Ik en claghe daerna nummermeer

‘Van mynen jamerlicken seer,

‘Toe sy my afscloeghen vader ende moeder,

‘Al myn ghesclachte ende myn broeder.

‘Gheven sy my Esioen, en bidt niet meer

3130 ‘Voer mynen laster van mynen seer.

‘Nu peynst hoe ghyt best sult beghynnen [94]

‘Wat ghy myn suster mocht wynnen.

‘Ist dat men se u wil gheven,

‘Ic waen myn rouwe al is bleven.’

3135 Athenor sprac:, “heer, nu siet;

Ghebiedyt, ten blyft niet,

‘Ic en wil u baetscap doen twaeren.

‘Dertoe sal ic onlanghe sparen.

Dus nam eynde dat parlement.

3140 Ende eer men den dach bekent

Was hem een goet scip ghereet.

Athenor saen daerin gheet.

Hy seilden henen, sonder merren.

Mit goede wynde by der sterre.

3145 Hy seilden henen alle die weke

Sonder storm ghemackelicke.

Te Manassen quam hy te lande:

Dat lant stont in Peleus hande,

Beide lant ende stat te samen.

3150 Athenor ende die mit hem quamen

Herberghede mit Peleus.

Drie daghe waeren sy in syn huys.

So dat sy waenden alle mittien

Dat sy quamen daer om spien.

3155 Athenor en sprac niet een woert,

Noch hy en vraegde weder noch voert.

Dies hadden sy wonder, wat hy dochte

Ende wat hy daer suecken mochte.

Peleus die wiste wel

3160 Dat hem die Troyen waeren fel.

Hy vraegde wat hy int lant dede

Hy ende syn ghesellen mede.

Athenor sprac, ‘hets wel ghedaen

‘Dat ghyt hoert; wildyt verstaen,

3165 ‘Priamus ontbiet u

‘Ende daertoe allen dien Griecken nu, [95]

‘Dat ghy ghedaen hebt synen lande

‘Groet scade ende scande.

‘Vercslaghen hebdy synen vader,

3170 ‘Daertoe syn ghesclachte algader,

‘Dat lant beroeft verre ende na,

‘Ende die scoen Esiona,

‘Synre suster , hebdy ghenomen,

’De scanden ende te haren onvromen.

3175’In eygedomme, dat is scande,

‘Helt hy se die se nam den lande.

‘Merckt of dat groet lachter sy.

‘Nu ontbiet hy u by my,

‘Dat ghy se hem wedersent.

3180 ‘So blyft syn dreyghen al gheent.

‘Wil men se in vreden laten gaen,

‘Hy sal se gherne mit vrede ontfaen.

‘Ghy en hoert hem van al syn seer

‘Deyghen noch ontbieden meer.

3185 ‘Gy mocht vele claghen mede,

‘Mer gheen orloghe noch onvrede

‘Ontbiet hy u, so langhe als hy left

‘Ist dat men hem syn suster gheft.’

Peleus hoerde dese woerde.

3190 Van toerne en wits hy wat brengen voert.

Omdat die baetscap ende die dinc

Een deel meed aen hem ghinc.

‘Vrient’ sprac hy, ‘Nu merckt ende siet,

‘Van my en wordy ghevordert niet;

3196 ‘Ic en hebs te doen cleyn noch groot;

‘ Ghy wert weert dat ic u sloeghe doot.

҄’Die gheen die ghy hout aver heer,

‘Gonde hy hier baden meer,

‘Die soudent herde swaerlic becopen,

3200 ‘Tierste die hier quaem ghelopen.

‘Maeckt u haest henen van mye [96]

‘Soe dat ic u niet en sie.

‘Te langhe hebdy hier ghewesen,

‘Nu coemt hier niet meer na desen.

3205 ‘’So hoy my Got van vernoye,

‘Nummermeer en saegdy Troye.’

Der en was geen merren van Athenore:

Hy ende syn volc worden in porre,

Sy maeckten hem ten sceepwart vaste,

3210 Dat seyl wonden sy aen die maste.

Noyt eer en waeren sy sonder vaer

Eer sy die havene ruemden daer.

Noneboten, als men ons seet,

Dats een lant dat in Griecken leet,

3215 Seilden sy, so sy yerst mochten.

Ic waen sy niet eer haven sochten.

Eer sy quamen te Salomyne.

Op dat sant by der maryne

Ontsceepten hy ende syn maghe.

3220 Sy beiden totten anderen daghe

Ende bevraegde te hant

Of Thelamon waer int lant.

Die lude hebben hem ghewantwoert

Dat hy daer weer in die poert:

3225 Wie dat hem spreken wilde,

Hy vint hem in die stat al stille,

Als Athenor dit heft verstaen.

Heft hy syn cleder aenghedaen:

So daden syn ghesellen mede.

3230 Als sy besien hadden die stede,

Op haer perden syn sy gheseten

Verweendelicke, wildyt weten.

Noyt en sach man messelghier

Varen in al sulcker manier.

3235 Sy reden henen doer die stat

Den telt of een luttel bat. [97]

So langhe vraegde sy by conden

Dat sy Thelamon vonden.

In een prieel van oliviere

3240 Stonden ende eghelenttiere:

Elck beit neder, doe hy en sach.

Het was, waen ic, omtrent middach.

Die ridders leiden se verre verde

By den toern, in enen bomgharde.

3245 Op een pellen van Maldach,

Seit men ons dat Thelamon lach.

Alleen en vonden sy niet Thelamon;

Hondert ridders stout ende coen

Waeren daer mit hem te deel,

3250 Die van hem hielden borch ende casteel.

Athenor was een goet taelman:

҈eerӬ sprac hy, ңoninck Pryan

҈eft ons mit een baetscap ghesant

҈ier te doen in u lant.

3255 ҉c sal u segghen was sy syӼo:p>

҈y bidt u ende ontbiet by my,

ҭGhy hebten seer ghenoech gescint,-

҄at ghy hem syn suster synt,

ԓconincks dochter van hoghen maghen,

3260 ҄at men se versmaet, sal ellic man claghen,

җant het is hem moyenisse fel.

ғent se weder, soe doedy wel.

Ԉad hy se te huys, hy is soe rycke

҈y brocht se wel aen haers ghelycke.Ӽo:p>

3265 Thelamon wert erre, als wel scheen,

Van quaden moede dat hy green.

‘Vassael, ‘ sprac hy, ҭit uwen heer

‘Beb ic te doen myn noch meer.

‘Ic waen, hy niet en weet wie ic sy:

3270 ‘Ic en daed doer hem niet, segghe ic dy.

‘Hets waer, wy waeren daer in den lande [98]

‘Om te wreken syn scande.

‘Ende, want ic yerst brac in die stat.

‘Was my wel gheloeft, doer dat,

3275’Me gheven die maghet vry:

‘De bracht ic te lande mit my.

‘Ic heb se ghehouden ende noch doe.

‘Sy is haefs ende edel daertoe,

‘Scoen, simpel ende goedertieren,

3280 ‘Volmaeckt oec in alre manieren.

҅’Ede is gheheiten Esioen.

‘Synt dat men se gaf my te loen

‘Ende ic se met vromicheden wan,

‘So en geef ic se ghenen man.

3285 ‘Des is my die raet gegheven:

‘Ic sal se houden al myn leven.

‘Sy is dat loen van mynre eren;

‘Ridder en wil ic nummermere

‘Geheten wesen na ghenen tyt.

3290 ‘Dat ghy oec neemt een stryt,

‘Ende hier oec echt meer coemt gelopen

‘Enich bade, hy sout becopen

‘Mitten lyve, ic segghe u dat.

‘Kuamdy meer in dese stat.

3295 ‘U doot en waer u niet ghespaert.

‘Nu vaert wech mitter vaert!’

Quaet merren was daer Athenore;

Hy ende syn volck worden in porre

Ende ghingen te sceepe saen,

3300 Want der en was gheen langher staen.

Sy seilden henen lanxs die see.

Goet weder hadden sy: wat salts mee.

In Lachia syn sy comen:

Daer hebben sy haven ghenomen;

3305 Sy daden hem alle wel te ghemake.

Sonder enighe ander saken, [99]

Om Pollux ende Castor sy vraghen.

Doch syn sy comen daer sy se saghen.

Athenor die seid hem wel

Ten eerste dat Priamus heeft vernomen

3050 Dat het werk ten hoofde is gekomen

En goed gevestigd, die merkte dat

Hoe goed gemaakt was die hele stad,

Het was geen wonder, verlangde hij dus

Een deel te wreken zijn verlies.

3055 Hij kan vergeten niet de schade

Die hem de vijanden deden

Aan zijn broeder, aan zijn vader.

Die ze hem sloegen beide tezamen.

Hij ontbood een parlement;

3060 De beste kwamen al omtrent.

Daar waren al zijn kinderen, [92]

Uitgezonderd een die was niet ginder:

Hector had hij weggezonden

Ver en weg in een vreemd land.

3065 Te spreken hoge baronnen

En hoge boodschap te doen.

Met de anderen tezamen,

Die verstandigste die ginder kwamen.

Hield die koning Priamus raad.

3070 Hoort hoe hij te spreken bestaat:

‘Gij heren, ‘sprak hij, ‘Hoort naar mij.

‘Gij die mij bent van hart vrij,

‘Wel weet gij die grote schande

‘In het belasteren van mijn land,

3075 ‘De Grieken hier met krachten

‘Gedaan hebben ons geslacht.

‘Mijn vader sloegen zij: die smart

‘Dat komt nimmermeer uit mijn hart.

Nochtans doen ze meer oneer:

3080 ‘Mag ik de laster niet keren

‘Van mijn zuster, ‘dat is mij te zwaar, -

‘Die een vazal heeft met hem daar:

‘Hij wil haar ook niet trouwen,

‘Dat mag mij te recht berouwen.

3085 “Gij heren, ook ontfermt u dus

‘Dat koningsdochter eigen is.

‘Ze hebben ons laster groot gedaan.

‘Wat helpt het? Het is zo vergaan.

‘Ons mag eer nog goed geschieden,

3090 ҅’Maar God ons laat dat zien

‘Dat we beschadigen mogen de lieden

҄’De ons dat verlies beraden.

‘Wij hebben een grote poort,

‘Groot is de macht die ons toebehoort.

3095 ‘Het is meer dan tijd dat wij oorlogen.

‘Ik zou het niet besterven mogen [93]

‘Zo ik mijn zuster gewin,

‘Ia hier iemand zo verstandig van zin,

‘Die weten mag hoe men ze mij gaf.

3100 ‘Ik liet ze daarom geen have.

‘Wil ik het ontbieden Telamon?

‘En als hij het me ontzegt het te doen,

‘Gij u allen en mijn kinderen

‘Zal ik u doen onderwinden.

3105 ‘Raad daartoe, wat u het beste gedoogd

‘Dat men houdt vrede of oorlog.’

Zijn kinderen en dat hem bijstaat

Zeiden: ‘Dit is de beste raad;

‘Men mocht geen betere vinden.’

3110 Priamus deed zenden

Om een van zijn hoge baronnen,

Die verstandig was om zulks te doen,

-Athenor leest men dat hij heet.-

Daar was zo’n verstandige in Troje niet.

3115 Hij kon pleiten en menig ding.

Dus sprak hem aan de koning:

‘Gij moet, ‘sprak hij, ‘In Griekenland varen,

‘Om mijn zuster, om mijn zorgen.

‘Wie mag ik daar zenden nu,

3120 ‘Heer Athenor? Uitgezonderd u,

‘Mag niemand beter zenden.

‘Peinst hoe gij het mag volbrengen.

‘Zeg de heren die hier waren

‘Dat ze zich met u laten varen.

3125’Ik klaag daarna nimmermeer

‘Van mijn jammerlijke zeer,

“Toen ze mij afsloegen vader en moeder,

‘Al mijn geslacht en mijn broeder.

‘Geven ze mij Esioen, bid ik niet meer

3130 ‘Van mijn laster en van mijn zeer.

‘Nu peinst hoe gij het beste zal beginnen [94]

‘Dat gij mijn zuster mocht winnen.

‘Is het dat men ze u wil geven,

‘Ik waan mijn rouw al is gebleven.’

3135 Athenor sprak: “eer, nu ziet;

Gebiedt gij het, het blijft niet,

‘Ik wil uw boodschap doen te waren.

‘Daartoe zal ik niet lang sparen.

Dus nam een einde dat parlement.

3140 En eer men de dag bekent

Was hem een goed schip gereed.

Athenor gelijk daarin gaat.

Hij zeilde heen, zonder dralen.

Met goede wind bij de sterren.

3145 Hij zeilden heen al die week

Zonder storm gemakkelijk.

Te Manasse kwam hij aan land:

Dat land stond in Peleus hand,

Beide land en stad tezamen.

3150 Athenor en die met hem kwamen

Herbergde met Peleus.

Drie dagen waren ze in zijn huis.

Zodat ze waanden alle meteen

Dat ze kwamen daar om te spieden.

3155 Athenor sprak niet een woord,

Nog hij vroeg weer nog voort.

Dus hadden ze verwondering, wat hij dacht

En wat hij daar zoeken mag.

Peleus die wist het wel

3160 Dat hem die van Troje waren fel.

Hij vroeg wat hij in het land deed

Hij en zijn gezellen mede.

Athenor sprak: “het is goed gedaan

‘Dt gij het hoort; wil gij het verstaan,

3165 ‘Priamus ontbiedt u

‘En daartoe al die Grieken nu, [95]

҄’Dat gij gedaan hebt zijn land

‘Grote schade en schande.

‘Verslagen hebt ge zijn vader,

3170 ‘Daartoe zijn geslacht allemaal,

‘Dit land beroofd ver en na,

‘En die schone Esiona,

‘Zijn zuster, heb je genomen,

‘De schande en tot haar onwil.

3175 ‘En eigendom, dat is schande,

Houdt hij haar die ze nam uit het land.

‘Merk of dat groot uitlachen is.

‘Nu ontbiedt hij u bij mij,

‘Dat ge haar weer zendt.

3180 ‘Zo blijft zijn dreigen geheel beëindigd.

‘Wil men haar in vrede laten gaan,

‘Hij zal haar graag met vrede ontvangen.

‘Gij hoort hem van al zijn zeer

҄”Dreigen nog ontbieden meer.

3185 ‘Hij mocht veel klagen mede,

‘’Maar geen oorlog nog onvrede

‘Ontbied hij u, zo lang als hij leeft

‘Is het dat men hem zijn zuster geeft.’’

Peleus hoorde deze woorden.

3190 Van toorn wist hij niet wat te brengen voort.

Omdat die boodschap en dat ding

Een deel mede aan hem ging.

‘Vriend,’ sprak hij, ‘nu merk en ziet,

‘Van mij wordt er gevorderd niets;

3196 ‘Ik heb er mee te doen klein nog groot;

‘Gij was het waard dat ik u sloeg dood.

‘Diegene die gij houdt voor heer,

‘Zond hij hier boden meer,

‘Die zouden het erg zwaar bekopen,

3200 ‘De eerste die hier kwam gelopen.

‘Maak u gauw henen van mij [96]

‘Zodat ik u niet zie.

‘Te lang ben je hier geweest,

‘Nu kom hier niet meer na deze.

3205 ‘Zo behoed me God van verdriet,

‘Nimmermeer zag ge Troje.’

Daar was geen wachten van Athenor:

Hij en zijn volk worden in haast,

Ze maakten hen te scheep waart vast,

3210 Dat zeil wonden ze aan de mast.

Nooit eerder waren ze zonder gevaar

Eer ze die haven ruimden daar.

Noneboten, zoals men ons zegt,

Dat is een land dat in Griekenland legt,

3215 Zeilden ze, zo ze eerst mochten.

Ik waan ze niet eerder haven zochten.

Eer ze kwamen te Salomyne.

Op dat zand bij de oever

Ontscheepte hij en zijn verwanten.

3220 Ze wachten tot de andere dag

En vroegen gelijk

Of Telamon was in het land.

Die lieden hebben hem geantwoord

Dat hij daar was in die poort:

3225 Wie dat hem spreken wilde,

Hij vindt hem in die stad al stil,

Toen Athenor dit heeft verstaan.

Heeft hij zijn kleren aangedaan:

Zo deden zijn gezellen mede.

3230 Als ze bezien hadden die stede,

Op hun paarden zijn ze gezeten

Verwaand, wil gij het weten.

Nooit zag men zo’n boodschapper

Varen in al zo’n manier.

3235 Zij reden heen door die stad

De telgang of wat beter. [97]

Zo lang vroegen ze aan bekende

Dat ze Telamon vonden.

In een prieel van olijven

3240 Stonden en egelantier:

Elke steeg af, toen hij ze zag.

Het was, waan ik, omtrent middag.

Die ridders leiden ze verre vaart

Bij de toren, in een boomgaard.

3245 Op een staatsiekleed van Maldach,

Zegt men ons dat Telamon lag.

Alleen vonden ze niet Telamon;

Honderd ridders dapper en koen

Waren daar met hem ten deel,

3250 Die van hem hielden burcht en kasteel.

Athenor was een goede redenaar:

‘Heer’ sprak hij, ‘koning Priamus

‘Heeft ons met een boodschap gezonden

‘Hier te doen in uw land.

3255 ‘Ik zal u zeggen wat het is’

‘Hij bidt u en ontbiedt via mij,

‘Gij heb hem zeer genoeg geschonden, -

‘Dat gij hem zijn zuster zendt,’

‘Koningsdochter van hoge verwanten,

3260 ‘Dat men haar versmaadt, zal elke man beklagen,

‘Want het is hem vermoeienis fel.

‘Zend haar weer, zo doe je goed.

‘Had hij haar thuis, hij is zo rijk

‘Hij bracht haar wel aan haars gelijke.’

3265 Telamon werd boos, als wel scheen,

Van kwaad gemoed dat hij gromt.

‘Vazal, ‘sprak hij, met uw heer

‘Heb ik te doen min of meer.

‘Ik waan, hij weet niet wie ik ben:

3270 ‘Ik deed het door hem niet, zeg ik gij.

‘Het is waar, wij waren daar in het land [98]

‘Om te wreken zijn schande.

En, want ik ten eerste brak in die stad.

‘Was mij beloofd, door dat,

3275 “Ge geven die maagd vrij:

҄’De bracht ik te land met mij.

‘Ik heb haar gehouden en nog doe.

‘Ze is hoofs en edel daartoe,

‘Schoon, eenvoudig en goedertieren,

3280 ‘Volmaakt ook in alle manieren.

‘En is geheten Esioen.

‘Sinds dat men ze gaf mij te loon

‘En ik haar met dapperheden won,

‘Zo geef ik haar geen man.

3285 ‘Dus is me de raad gegeven:

‘Ik zal haar houden al mijn leven.

‘Zij is dat loon van mijn eren;

‘Ridder wil ik nimmermeer

‘Geheten wezen na die tijd.

3290 ‘Dat gij ook neemt een strijd,

‘En hier ook echt meer komt gelopen

‘Enige bode, hij zou het bekopen

‘Met het lijf, ik zeg u dat.

“Kwam ge meer in deze stad.

3295 ‘Uw dood was u niet gespaard.

Nu vaar weg met een vaart!

Kwaad dralen was daar Athenor;

Hij en zijn volk worden in haast

En gingen te scheep gelijk,

3300 Want daar was geen langer staan.

Ze zeilden heen langs de zee.

Goed weer hadden zij: wat zal het meer.

In Lachia zijn zij gekomen:

Daar hebben ze haven genomen;

330 Ze deden zich alle wel te gemak.

Zonder enige andere zaken, [99]

Om Pollux en Castor ze vragen.

Doch zijn ze gekomen daar ze hen zagen.

Athenor die zei hen wel

3310 Syn baetscap ende niet el:

‘Ghy heren,’ sprac hy, ’’Priamus

‘Ontbiet u by my aldus,

‘Dat ghy syn suster laet onghevaen.

‘Ist oec dat ghy se wille ontfaen.

3315 ‘Doet hem van mynen laster recht.

‘Onvreed is quaet ende ghevecht.

‘Myn heer had liever vrede

‘Dan hy had onmynlicheden.’

Castor ende Pollux antworden dan:

3320 ҏnrecht en daden wy niet Prian.

’Mer dat weet dat volc algader

‘Dat Lamedon, syn vader,

‘Terst teghen ons misdede:

‘Daeraf quam die pynlichede.

3325 ‘Myn vader wast diet yerst besocht,

҄’Niet dorperlicke synt becoft.

‘Weet wel ghy die quaemt haer,

‘En mocht ons segghen geen maer

‘Hier wy myn hadden toe doen,

3330 ‘Van van den coninck Lamedoen.

‘Wy hebben liever syns soens belgade

‘Dan hy ons enighe vrientscap dade.

‘Ende hy die u hier vaeren deed

‘Gaf cleyn om u salicheid.

3335 ‘U lude nochter onser engheen

‘En draghen niet avereen.

‘Wy en willen niet dat ghy coemt haer,

’Ter dat ellic in syn lant vaer.

‘Mer maeckt u henen ende vliet,

3340 ҅er u hier groet quaet af gesciet.

‘Ghy mocht hier wesen tonghemake [100]

‘Gaen, eer mens aen ons yet sprake.

‘Ic waen, ghy cleyn die doot ontsaecht

‘Toen ghy hier soe langhe laecht.’

3345 Athenor vernam haer taele,

Sy bequam hem voer waele,

Hem rouwet dat hy merret yet,

Want men hem daer leelic aensiet.

Sonder oerlof schiet hy dane,

3350 Seer gram, na mynen wane.

Henen voren sy mit wynde

Al daer se daventuer seynde.

Doch seilden sy dat sy vernamen

Dat sy tot Piere quamen.

3355 Nestor was daer heer int lant,

Die veel boesheden was bekant.

Van Griecken wast dalre ouste

Ende moghentste ende stoutste.

Int lant was hy heer groot.

3360 Luttel achten hy ymants doot:

Menighen man had hy vermoert,

Die teghen hem niet en had verboert.

Nestor was fel ende quadertieren

Ende vals in alre manieren.

3365 Athenor heft hem gheseght

Al dat hem op thertte lecht:

Hy en vergats groot noch smal,

Hy en seid hem syn baetscap al,

Als hem die coninck Pryan hiet.

3370 Om ghenen vaer en liet hys niet.

Nestor hoerde dat hy seide mers,

Van quaden moede sach hy dwers.

Quat wicht,’ҍ sprac hy, ‘wat wildy dryven?

Scaemd icks my miet, ghy sout hier blyven!

3375Hoe dorsty hier comen nie?

‘My is leet dat ic u sie. [101]

‘Vol na ben ic in dien begrepen

‘Dat ic u wil doen sclepen.

‘Ic en begher nummermeer te doen

3380 ‘Uwen valschen heer soen.

‘Myn vader, diet ontgout wel seer,

‘Deed ons allen groet onneer.

‘Nochtant en haddens wy niet verdient

‘Teghen hem of synen vrient.

3385 ‘Wat waent u verlaren heer

‘Wreken die scande ende die onneer,

‘Die wy daden in syn rycke,

‘Die wyt al scloeghen ghemenlicke!

‘Waenstu ons in dien brenghen meed

3390 ‘Dat wy gheloven synen vreed?

‘Ondanck heb by dies roecke

‘Of syn vruntscap ommer doet.

‘Hets sotheit dat hy hem bewynt.

‘Hy en hefter rycheit niet een twint

3395 ‘Dat hy teghen ons mach stryden:

‘Wy souden hem in cortten tyden

‘Al dat hy nu heft ghewracht

‘Legghen doen in syn gracht,

‘Waer hy van eenre dinc ons vyant.

3400 ‘Siet dat ghy schier ruemt dit lant!

‘Vind ic u morghen te Piere,

‘Gy sult die baetscap becopen dier.

‘Ic en haet nyemant also seer

‘Als Priamus, uwen heer:

3405 ‘Got en laets nummer ghebieden my

‘Dat goet vreed tusschen ons sy.’

Vervaert was Athenor:

Hy woud te Troyen syn opten torre.

Hy merckt wel dat hy sotheid jaecht.

3410 Wat wonder ist dat hy hem versaecht?

Ten sceep keerden hy sonder vreed [102]

Ende alle syn ghesellen meed.

Die haven rumt hy mitter vaert;

Nu wil hy te Troyen waren.

3415 Mach hy synen wille ghewynnen,

Hy en coent te gheenre haven bynnen,

Dan te Troyen; mer een tampeest

Heft hem drie daghe ghevreest.

Die see deed hem groet onghemac,

3420 Want menighe bare op hem brac.

Athenor had groten vaer,

Ende weder was hem al te swaer,

So dat hy waende deynde kiesen

Ende tlyf in die see verliesen.

3425 Syn volc had groten onwille,

In dat scip laghen sy stille.

Niemant en waende ghinder ontgaen,

So vreselic was die see ghedaen.

Mit groter sorghen sekerlicke

3430 Quamen sy, oer leet die weeke.

In haer lant mit groten ghevalle.

Vroe warens haer maghe alle.

Die coninck ende die baroen van Troyen

Ontfinghen se mit groter joyen.

3435 Athenor is in die kercke ghegaen:

Synen Gaden danckten hy saen

Ende deed hem sacrificie,

Dat hy die haven had van syse.

Daerna ghinc hy ten pallaes:

3440 Van vresen noch van compays,

Voer den coninck ende syn kynderen,

Voer ridders mynde ende meere

Heft hy vertelt herde saen

Hoe syne vaert hem is vergaen.

3445 Hy sprack: ‘ty was wel saen ghesciet

‘Van deser baetscap groet verdriet; [103]

‘Die van Griecken haten ons seer:

‘Vrede en wert ons nummermeer.

Tierst dat ic quam tot Peleus,

3450 ‘Een vand ic erre in synen huys.

‘Als hy my kende was hy erre:

‘Weet dat wel, ten was niet verre

‘Hy en had my groet quaet ghedaen

‘Hy gheboot my herde saen

3455 ‘Dat ic rumde syn lant.

Hy soud altoes syn u viant,

‘Noch nummer en rocht hy meed

‘Dat tusschen hem ende u waer wreed.

‘Anders en vant icker niet an.

3460 Tsceepewert maeckt ic my dan.

‘Thelamon socht ic int lant,

‘So dat icken mit pynen vant.

‘Soe ic u baetschap voertbrochte

‘Ende pynde my, so ic yerst mochte,

3465 ‘Dat hy u uwe suster wedergave,

‘Antwoerde hy my also daerave,

‘Dat ic my een deel vervaerde.

‘Hy sprac u mede groet onwerde,

‘Hy seid hy en dade, doer uwen danc,

3470 ‘Goet noch quaet, cort noch lanc.

‘Castor ende Pollux socht ic mede,

҄ Daer men my lasters genoech dede,

‘Ende daertoe vrese ende onneer.

Sy seiden, sy haten u so seer,

3475 ‘Ghelyc doer enen doden hont

‘Willen se doer u doen talre stont.

‘Lasters spraken sy u ghenoech:

‘Sy boden sy onghevoech.

‘Ic ghinc te sceep ende rumden tlant.

3480 Tot Nestor voer ic altehant.

‘Wat helpt? Hy seid oec wel [104]

҄ Dat hy u waer van hertten fel.

‘Hy seid, het soude cume bliven

‘Hy en dade my sclepen ende ontlyven.

3485 ‘Hy seid dat hy ons soude quellen

‘Ende Troyen sclechten ende vellen

‘Ic seg u dat ic noyt man en sach

‘Maer so groet felheit aen gelach,

‘Noch so dorper in den mont.

3490 ‘Ic maets u veel nu ter stont,

‘Mer hy en mynt u meer noch myn.

‘Hem allen waer leet u ghewyn.

‘Altoes hoet u voer die Gryfoen.

‘Betrouwet hem in ghenen doen.

3495 ‘Sy weten oec die waerheit wel,

‘Dat ghy hem syt van hertten fel.

‘Nu neemt raet die u mach vromen

‘Ende des ghy moghet avercomen,

‘Tuwer vromen ende tuwer eeren.

3500 ‘Weety wat ons die boecke leren?

‘Die grote saken willen bestaen,

‘Wat eynde hy mach ontfaen,

‘Sal hy proeven, is hy wys,

‘Dat hy blyve sonder misprys.’

3505 Prian wert erre mitten woerden

Die hy van den Griecken hoerde,

Wat laster sy den bade daden.

Syn hert was dermede beladen.

Hy hoert dat dreyghen ende den lachter

3510 Die sy hem spraken van achter,

Als Athenor vertelden ghinder

Voer syne manne, voer syn kinder.

Doe sprac die coninck: ҁen die heren

җil ic my algader keren.

3515 ҈oert den vrede ende dat recht

҅nde die haer die sy my bieden echt [105]

҄ie Griecken die sy hier brochten,

'Wat souden sy doen of sy mochten!

ҏns en ontsien sy cleyn noch groet,

3310 Zijn boodschap en niets anders:

‘Gij heren,’ sprak hij, ‘Priamus

‘Ontbied u via mij aldus,

‘Dat gij zijn zuster niet meer laat gevangen.

‘Is het ook dat gij ze wil ontvangen.

331Doe hem van mijn laster recht.

‘Onvrede is kwaad en gevecht.

‘Mijn heer had liever vrede

‘Dan hij had onminlijkheden.’

Castor en Pollux antwoorden dan:

3320 ‘Onrecht deden wij niet Priamus.

‘Maar dat weet dat volk allemaal

‘Dat Lamedon, zijn vader,

‘Ten eerste tegen ons misdeed:

‘Daarvan kwam die pijnlijkheden.

3325 ‘Mijn vader was het die het eerst bezocht,

‘Die het zijn boersheid sinds bekocht.

‘Weet wel gij die kwam hier,

‘En mocht ons zeggen geen maar

‘Maar we er minder mee hadden te doen,

3330 ‘Dan van de koning Lamedon.

‘Wij hebben liever zijn zoon gebelgd

‘Dan hij ons enige vriendschap deed.

‘En hij die u hier varen deed

‘Gaf klein om uw zaligheid.

3335 ‘Uw lieden noch van ons geen

‘Komen niet overeen.

‘Wij willen niet dat gij komt hier,

‘Maar dat elk in zijn land vaart.

‘Daar maakt u henen en vliedt,

3340 ҅’Eer u hier groot kwaad van geschied.

‘Gij mag hier wezen te ongemak [100]

‘Gelijk, eer men aan ons iets sprak.

‘Ik waan, dat ge weinig de dood ontzag

Toen gij hier zo lang lag.’

3345 Athenor vernam hun taal,

Het bekwam hem voor wel,

Het berouwde hem dat hij draalde iets,

Want men hem daar lelijk aanziet.

Zonder verlof scheidde hij er vandaan,

3350 Zeer gram, naar mijn waan.

Henen voeren ze met de wind

Al daar het avontuur ze zond.

Doch zeilden ze dat ze vernamen

Dat ze tot Piere kwamen.

3355 Nestor was daar heer in het land,

Die van veel boosheden was bekend.

Van de Grieken was het de alleroudste

En vermogendste en dapperste.

In het land was hij heer groot.

3360 Weinig achtte hij iemands dood:

Menige man had hij vermoord,

Die tegen hem niets had verbeurd.

Nestor was fel en kwaadaardig

En vals in alle manieren.

3365 Athenor heeft hem gezegd

Al dat hem op het hart ligt:

Hij vergat niets groot nog smal,

Hij zei hem zijn boodschap al,

Zoals hem de koning Priamus zei.

3370 Om geen gevaar liet hij het niet.

Nestor hoorde dat hij zei meer,

Van kwaad gemoed zag hij dwars.

“Kwaad wicht, ‘sprak hij, ‘wat wil gij drijven?

‘Schaamde ik me niet, ge zou hier blijven!

3375 ‘Hoe durft ge hier te komen niet?

‘Het is me leed dat ik u zie. [101]

‘Volledig ben ik in u begrepen

‘Dat ik u wil doen slepen.

‘Ik begeer nimmermeer te doen

3380 Uw valse heer zijn verzoening.

“Mijn vader, die het ontgold het wel zeer,

‘Deed ons allen grote oneer.

‘Nochtans hadden wij het niet verdiend

‘Tegen hem of zijn vriend.

3385 ‘Wat waant u verklaren heer

‘Wreken die schande en die oneer,

‘Die we deden in zijn rijk,

҄Die wij sloegen algemeen!

‘Waant u ons in die te brengen mede

3390 ‘Dat wij geloven zijn vrede?

‘Ondank heeft hij die dit bezorgt

‘Of zijn vriendschap immer doet.

‘Het is zotheid dat hij zich bewind.

‘Hij heeft de rijkheid vrijwel niets

3395 ‘Dat hij tegen ons mach strijden:

‘Wij zouden hem in korte tijden

‘Al dat hij nu heeft gewrocht

‘Leggen doen in zijn gracht,

‘Was hij van een ding onze vijand.

3400 ‘Ziet dat ge snel ruimt dit land!

‘Vind ik u morgen te Piere,

‘Gij zal die boodschap bekopen duur.

‘Ik haat niemand alzo zeer

‘Als Priamus, uw heer:

3405 ‘God laat het nimmer gebieden mij

‘Dat er goede vrede tussen ons zij.’

Angstig was Athenor:

Hij wou te Troje zijn op de toren.

Hij merkt wel dat hij zotheid najaagt.

3410 Wat wonder is het dat hij bang is?

Te scheep keerden hij zonder vrede [102]

En al zijn gezellen mede.

Die haven ruimt hij met een vaart;

Nu wil hij te Troje varen.

3415 Mag hij zijn wil winnen,

Hij komt tot geen haven binnen,

Dan te Troje; maar een tempeest

Heeft hem drie dagen gevreesd.

Die zee deed hem groot ongemak,

3420 Want menige baar op hem brak.

Athenor had groot gevaar,

En het weer was het hem al te zwaar,

Zo dat hij waande het einde te kiezen

En het lijf in de zee te verliezen.

3425 Zijn vol had grote onwil,

In dat schip lagen ze stil.

Niemand waande ginder te ontgaan,

Zo vreselijk was die zee gedaan.

Met groter zorgen zeker

3430 Kwamen ze, voor leed die week.

In hun land met groot geluk.

Vrolijk waren hun verwanten alle.

Die koning en de baronnen van Troje

Ontvingen ze met grote vreugde.

3435 Athenor is in de kerk gegaan:

Zijn Goden bedankten hij gelijk

En deed hen offerande,

Dat hij de haven had van ze.

Daarna ging hij te paleis:

3440 Van vrees nog van medelijden,

Voor de koning en zijn kinderen,

Voor ridders min en meer

Heeft hij vertelt erg gauw

Hoe zijn vaart hem is vergaan.

3445 Hij sprak: ‘het was wel gelijk geschied

‘Van deze boodschap groot verdriet; [103]

‘De van Griekenland haten ons zeer:

‘Vrede wordt het ons nimmermeer.

‘Ten eerste dat ik kwam tot Peleus,

3450 ‘Die vond ik geërgerd in zijn huis.

‘Toen hij me kende was hij geërgerd:

‘Weet dat wel, het was niet ver

‘Hij had me groot kwaad gedaan

‘Hij gebood me erg gauw

3455 ‘Dat ik ruimde zijn land.

‘Hij zou altijd zijn uw vijand,

‘Noch nimmer maakte hij mede

‘Dat tussen hem en u was vrede.

‘Anders vond ik er niet aan.

3460 ‘Te scheep waart maakte ik me dan.

‘Telamon zocht ik in het land,

‘Zo dat ik hem met moeite vond.

‘Toen ik uw boodschap voortbracht

‘En ‘Deinsde, zo ik eerst mocht,

3465 ҄at hij u uw zuster weergaf,

‘Antwoorde hij mij alzo daarvan,

҄’Dt ik me een deel bang werd.

‘Hij sprak u mede grote onwaarde,

Hij zei hij deed, tegen uw wil,

3470 ‘Goed nog kwaad, kort nog lang.

҃Castor en Pollux zocht ik mede,

‘Daar men mij laster genoeg deed,

҅’En daartoe vrees en oneer.

‘Ze zeiden, ze haten u zo zeer,

3475 ‘Gelijk als met een dode hond

‘Willen ze met u doen te alle stond.

‘Laster spraken ze van u genoeg:

‘Zij boden ze ongenoegen.

‘Ik ging te scheep en ruimde het land.

3480 Tot Nestor voer ik gelijk.

‘Wat helpt het? Hij zei ook wel [104]

҄Dat hij u is van hart fel.

‘Hij zei, het zou nauwelijks blijven

‘Hij deed me slepen en ontlijven.

3485 ‘En zei dat hij ons zou kwellen

‘En Troje slechten en vellen

‘Ik zeg u dat ik nooit een man zag

‘Daar zo’n grote felheid aan lag,

‘Nog zo boers in de mond.

3490 ‘Ik maak u veel nu ter stond,

‘Maar hij mint u meer nog min.

En allen was het leed uw gewin.

‘Altijd hoedt u voor die Griffioen.

‘Vertrouw hen in geen doen.

3495 ‘Ze weten ook de waarheid wel,

‘Dat gij hen bent van hart fel.

‘Nu neem raad die u mag versterken

҅n dat gij het mag overkomen,

‘Tot uw baat en tot uw eer.

3500 ‘Weet gij wat ons die boeken leren?

҄’Die grote zaken willen bestaan,

‘Welk einde hij mag ontvangen,

‘Zal hij beproeven, is hij wijs,

‘Dat hij blijft zonder misprijzen.’

3505 Priamus werd boos met de woorden

Die hij van de Grieken hoorde,

Welke laster ze de bode deden.

Zijn hart was daarmede beladen.

Hij hoort dat dreigen en het lachen

3510 Die ze hem spraken vanachter,

Zoals Athenor vertelden ginder

Voor zijn mannen, voor zijn kinderen.

Toen sprak de koning: ‘Van die heren

‘Wil ik me geheel keren.

3515 ‘Hoort de vrede en dat recht

‘En die haar die ze mij bieden echt [105]

҄’Die Grieken die ze hier brachten,

‘Wat zouden ze doen als ze mochten!

‘Ons ontzien ze klein nog groot,

3520 ‘Sy en achten niet om onsen stoet.

‘Mynre suster en willen sy niet ontbaren.

‘Nu en weet ic wat seggen, twaren,

‘Dat ons beter waer die doot

‘Dan dese scande: sy is so groot.

3525 ‘Ondanc hebben se diet beletten

҅’Ede hem daertoe niet en setten,

‘Dat sy dit keren ende prys verwerven.

‘Noch en moghen wy mer eens sterven.

‘Het is ghesciet oec hier to voren

3530 Van luden die tiers verloren,

‘Dat sy haer vyande verwonnen

҅’Ende lof ende eer ghewonnen.

‘Wy hebben een stat, die men en mach

‘Niet wynnen voer doemsdach.

3535 ‘Ridderscaps hebben wy ghenoech

҅’Ede vyf jaer int ghevoech

‘Hebben wy spyse noch hier bynnen.

‘Oec ist tyt dat wy beghynnen

‘Van der dinc dat ons bestaet

3540 ‘We nemen al sulcken raet,

‘Dat wy den ghenen moghen scaden.

‘Die ons gesclechte hebben verraden.

‘Ghy heren, die stout syt ende vroet,

‘Dat wil ic dat men by my doet.

3545 ‘Wat dat ic segghe is onghedaen,

‘Het sal na uwen wille gaen.

‘Ende nochtan het is goet

‘Dat ic myn hertte ende mynen moet

‘U allegader hebbe gheseit,

3550 Ist vroetscap ofte dolheit,

‘Kiesen wy uyt van onse luden. [106]

‘Ten yersten dat ons best dunckt tyde,’

Ridderen stout ende onvervaert,

‘Van wapenen also bewaert,

355 ‘Ende sende se dan in haer rycke

‘Stillekyn ende heymelicke.

“Men mach dat lant ontsetten seer

‘Eer mens ghewaer wort myn of meer.

‘Haer lude doet, haer lant ghevaen.

3560 ҄an en is altoes niet haer waer

‘Dat yemant op hem comen daer,

‘Of teghen hem worden gespaer.

‘O wy! O myn lieve ghesellen,

‘Die dese onmoet mochte vellen

3565 ‘Ic waen hy grote weldaet dade.

‘Segt wat ghy vint in uwen rade.

‘Dat seg ic u al sonder waen,

‘Wildy my in staden staen,

‘Sy en ghecryghen teghen die stede

3570Ӡ Nummermeer pays noch vrede.’

Die heren seiden alle ghemeen

Ende sworen, groet ende cleen,

Dat ellic na syn macht hem soude

Brenghen hulp na dat hy woude,

3575 Doe sy dit seiden allegader.

Ende hem volgen gelyc haeren vader.

Priamus die was dies blyde.

Syn kynder riep hy aver syde,

Hem seid hy al syn ghedochte.

3580 Te moede was hem herde sochte,

Dat hy se starc sach ende scone.

‘Die meisterscap is u te lone

‘Van mynen luden. Nu neemt waer

‘Dat elck beset syn schaer.

3585 ‘Gy dunckt dat elck wael wesen moghe

‘Van synen lyve greve ende hertoghe. [107]

‘Nu laet sien, wie sal mit eren

‘Die syn varen doen ende keren.

҅’Wlic doen den synen groet eer,

3590’ Dat sy niet en suecken anderen heer,

‘Ende niemant hem beclaghen en can

‘Dat hy heft enen dollen leitsman,

‘Ende en vallen in gheen onghedout

‘Gy haers selfs heer stout.

3595 ‘Nu so sal hem apenbaren

‘Die grote haep, die ic twaren

‘Langhe aen u heb ghedraghen.

‘Nu sal men weten in cortten daghen

҄ Den ghenen die niet wel en doet’.

3600 ‘Van my en coemt hem nummer goet.

‘Mer den ghenen die wel mach

‘In wapen syn nacht ende dach

‘Ende doghen mach die grote pyne,

‘Ende die wel bericht die syne,

3605 ‘Dien sal ic mynnen als myn kynt:

‘Myns en wil ic laten twint

‘Soen synen wille mit mynen goede

‘Ende toen op hem nummer avermoede.

‘Hector, lieve, du bist die meest;

3610 ‘Weest heer van al deser feest,

‘Want ghy syt vromich ende wys.

‘Een dy wil ic dat al staet,

‘Daer doen, haer laten ende haer raet.

3615 ‘Ic en wil niet dat enich hoechmans kint

‘Teghen dynen wil doe en twint.

‘Ic du heves alle die baelghe

‘Over die Troysce tevallerie.

‘Siet dat ghy haefs syt ende vroet.

3620 ‘So mach dyn dinc al wesen goet.

‘Ghy syt die bloeme van mynen lande. [108]

‘Die Gaede moeten doer u hande

‘Hiertoe ende in ons hulpe wesen,

‘Dat ons die seghe blyft na desen.’

3625 Hector antwoerden als een man

Vroet van synne:’al dat ic can

‘Doen ic gherne, vader heer.

‘En stryder teghen nummermeer.

‘Nadien datter wesen sal

3630 ‘Myn macht, wil ic daertoe doen al.

‘Een Gade bid ic allegader

‘Dat ic mynen oude vader

‘Wreken moet, ende sy ons allen

‘Hueden moeten van misvalle.

3635 ҏnse seer ende ons selven wreken

‘Van hem die ons aldus verspreken.

‘Het waer ons, so help my Got.

‘Souden haer kynder maken spot

‘Van laster die men ons dede,

3640 ‘Ende leven souden in groten vrede!

‘Mit recht moghen wy hebben hande

‘We wreken ons grote scande.

‘Gherne saegh ic, so ic yerst mocht,

‘Dat ons volck op thaer vocht.

3645 ‘Want ic herde seer begheer

‘We weten wat man ic weer.

My rouwet dat wy stryden laten

‘Op die gheen die wy haten.

‘Op hem soud ic gherne stryden.

3650 ‘Op wy moetent yerst ontbieden

҅’Ede sien of wyt volbrenghen connen,

‘Eer dus hoghe dinc wort beghonnen.

҅’Elic man sal te voren sien

‘Wat van eenre dinc mach gheschien.

3655 “Teghynnen dat men niet en can volbrengen

‘Dat is quaet in allen dinghen. [109]

‘Dats gheseit aver menich jaer.

‘Die dorper seit ende hy seit waer:

‘Beter veel so ist begheven

3660 ‘Een dinc, dan sotlic opgheheven.

‘In alle die werlt, weety wel,

‘En is gheen so sterck volck noch so fel.

‘Denroepen heb sy een deel,

‘Van ertryck dat derdendeel.

3665 ‘Die beste ridders die wesen moghen

‘Syn daer, die wel connen orloghen.

‘Sy en pleghen ander gheen pyn,

‘Dan altoes in stryden te syn.

‘Mit desen ist goet tornieren

3670 ‘Op see, op lande, op ryviere.

‘Dese sullen hem volghen na

‘Ende oeck die van Asie.

‘Dat syn ridders die tallen tyden

‘Gherne op grote orssen ryden:

3675 ‘So ongherust syn haer leede,

‘Men is liever stryt dan vrede.

‘Wy weten wel, lude ende stille

‘Dat volc staet al te haeren wille.

‘Niet was ghy bestaet, lieve heer.

3680 ‘Doer my en lates myn noch meer.

‘Ic en segs niet doer dat ic se ontsie.

‘Scepe ghebreken ons, dunckt my,

‘Mede te vaeren aver see

‘Ende hem te doen leet ende wee.

3685 ‘Ghenen beteren raet weet ic ten saken

‘Dan ghy sceep saen doet maken:

‘Die wyt hem naere moghen legghen,

‘Voerhied en is niet quaet.

3690 ‘Nu sullen wy nemen sulcken raet

‘Dat wy ons pynen te verwerve [110]

‘Ende niemant mit ons te scherene.

‘Want ons vroem ende ons eer

‘Begheer ic uyttermaten seer.’.

3695 Hierop seiden haer ghevoech

Die daerby stonden lude ghenoech:

Som van varen, som van blyven,

Dat pyndlic waer te bescryven,

3520 ‘Ze achten niets om ons niets.

‘Mijn zuster willen ze niet ontberen.

“Nu weet ik niet wat te zeggen, te waren,

҄at ons beter was de dood

‘Dan deze schande: zij is zo groot.

3525 ‘Ondank hebben ze die het beletten

‘En zich daartoe niet zetten,

‘Dat zij dit keren en prijs verwerven.

‘Noch mogen we maar eens sterven.

‘Het is geschied ook hier tevoren

3530 Van lieden die eerst verloren,

҄’Dat ze hun vijanden overwonnen

҅ En lof en eer wonnen.

‘Wij hebben een stad, die men mag

‘Niet overwinnen voor doemsdag.

3535 ‘Ridderschap hebben wij genoeg

‘En vijf jaar in het gevoeg

‘Hebben wij spijs nog hierbinnen.

‘Ook is het tijd dat we beginnen

‘Van dat ding dat ons bestaat

3540 ‘We nemen al zulke raad,

‘Dat wij diegene mogen beschadigen.

‘Die ons geslacht hebben verraden.

‘Gij heren, die dapper bent en verstandig,

‘Dat wil ik dat men bij mij doet.

3545’Wat dat ik zeg is ongedaan,

‘Het zal naar uw wil gaan.

‘En nochtans het is goed

‘Dat ik mijn hart en mijn gemoed

‘U allen heb gezegd,

3550 ‘Is het kennis of dolheid,

‘Kiezen we uit van onze lieden. [106]

‘Ten eerste dat ons het best denkt de tijd

‘Ridders dapper en onvervaard,

‘Van wapens alzo bewaard,

355 ‘En zendt ze dan in hun rijk

‘Stilletjes en heimelijk.

‘Men mag dat land ontzetten zeer

‘Eer men het gewaar wordt min of meer.

‘Hun lieden dood, hun land gevangen.

3560 ‘Dan het is hun niet altijd gewaar

‘Dat iemand op hen komt daar,

‘Of tegen hen worden gespaard.

‘O wie! O mijn lieve gezellen,

‘Die deze ontmoeting mocht vellen

3565 ‘Ik waan hij grote weldaad deed.

‘Zeg wat gij vindt in uw raad.

‘Dat zeg ik u al zonder waan,

‘Wil gij mij bijstaan,

‘Ze krijgen tegen die steden

3570 ‘Nimmermeer rust nog vrede.’

Die heren zeiden algemeen

En zwoeren, groot en klein,

Dat elk naar zijn macht hem zou

Brengen hulp naar dat hij wou,

3575 Toen ze dit zeiden allemaal.

En hem volgen gelijk hun vader.

Priamus die was dus blijde.

Zijn kinderen riep hij aan zijn zijde,

Hen zei hij al zijn gedachte.

3580 Te moede was het hem erg zacht,

Dat hij ze sterk zag en schoon.

‘Het meesterschap is u te loon

‘Van mijn lieden. Nu neemt waar

‘Dat elk bezet zijn schaar.

3585 ‘Me dunkt dat elk wel wezen mag

‘Van zijn lijf graaf en hertog. [107]

‘Nu laat zien, wie zal met eren

‘Wie zijn vaart doen en keren.

҅lk doet de zijnen grote eer,

3590’Zodat ze niet zoeken een andere heer,

‘En niemand hem beklagen kan

Dat hij heeft een dolle leidsman,

‘En vallen in geen ongeduld

‘Van zichzelf heer dapper.

3595 ‘Nu zo zal hem openbaren

‘Die grote hoop, die ik te waren

‘Vang aan u heb gedragen.

‘Nu zal men weten in korte dagen

҄’Degenen die niet goed doet.’

3600 ‘Van mij komt het hem nimmer goed.

‘Maar diegenen die goed mag

‘En wapens zijn nacht en dag

‘En gedogen mag die grote pijn,

‘En die goed bericht de zijne,

3605 ‘Die zal ik minnen als mijn kind:

‘Hem wil ik niet laten iets

‘Doen zijn wil met mijn goed

‘En toon op hem nimmer overmoed.

‘Hector, lieve, u bent die grootste;

3610 ‘Wees heer van al dit feest,

‘Want gij bent dapper en wijs.

‘Aan u wil ik dat alles staat,

‘Daar doen, haar laten en haar raad.

3615 ‘Ik wil niet dat enige hoge mannen kind

‘Tegen uw wil doet iets.

‘Ik u verhef boven het rechtsgebied

‘Over de Troje cavalerie.

‘Ziet dat ge hoofs bent en verstandig.

3620 ‘Zo mag uw ding al wezen goed.

‘Gij bent de bloem van mijn land. [108]

‘Die Goden moeten door uw hand

‘Hiertoe in onze hulp wezen,

‘Dat ons de zege blijft na deze.’

3625 Hector antwoorde als een man

Verstandig van geest: ‘al dat ik kan

‘Doe ik graag, vader heer.

‘Ik strijd ertegen nimmermeer.

‘Nadien dat het wezen zal

3630 ‘Mijn macht, wil ik daartoe doen al.

‘De Goden bid ik alle gelijk

‘Dat ik mijn oude vader

‘Wreken moet, en zij ons allen

‘Hoeden moeten van misval.

3635 ‘Onze zeer en ons zelf wreken

‘Van hen die ons aldus uitschelden.

‘Het waar ons, zo help mij God.

‘Zouden hun kinderen maken tot spot

‘Van de laster die men ons deed,

3640 ‘En leven zouden in grote vrede!

‘Het recht mogen wij hebben handen

‘We wreken onze grote schande.

‘Graag zeg ik, zo ik eerst mocht,

‘Dat ons volk op hen vocht.

3645 ‘Want ik erg zeer begeer

‘We weten welke man ik weer.

‘Me berouwt het dat we strijden laten

‘Op diegene die we haten.

‘Op hen zou ik graag strijden.

3650 ‘Dan wie moeten we het eerst mededelen

‘En zien of wij het volbrengen kunnen,

‘Eer dus hoge ding wordt begonnen.

‘Elke man zal tevoren zien

‘Wat van een ding mag geschieden.

3655 ‘Beginnen dat men niet kan volbrengen

‘Dat is kwaad in alle dingen. [109]

‘Dat is gezegd over menig jaar.

‘Die dorper zegt en hij zegt waar:

‘Beter veel zo is het opgegeven

3660 ҅en ding, dan zot opgeheven.

‘En de hele wereld, weet ge wel,

‘Is geen zo sterk volk nog zo fel.

‘Een groepen hebben ze een deel,

‘Van aardrijk dat derdedeel.

3665 ‘De beste ridders die wezen mogen

‘Zijn daar, die wel kunnen oorlogen.

‘Ze plegen anders geen pijn,

‘Dan altijd in strijd te zijn.

‘Met dezen is het goed toernooien

3670 ‘Op zee, op land, op rivier.

҄ Deze zullen hen volgen na

‘En ook die van Azië.

҄ Dit zijn ridders die te allen tijde

‘Graag op grote strijdrossen rijden:

3675 ‘Zo ongerust zijn hun leden,

‘Men is liever strijd dan vrede.

‘We weten wel, luid en stil

‘Wat volk staat al tot hun wil.

‘Zie wat ge bestaat, lieve heer.

3680 ‘Voor mij laat het min of meer.

‘Ik zeg het niet doordat ik ze ontzie.

‘Schepen ontbreken ons, dunkt mij,

‘Mee te varen over zee

‘En hen te doen leed en pijn.

3685 Geen betere raad weet ik tot de zaak

‘Dan gij schepen gelijk doet maken:

‘Die wij het hen na mogen leggen,

‘Voorzorg is niet kwaad.

3690 ‘Nu zullen we nemen zulke raad

‘Dat we ons pijnen te verwerven [110]

‘En niemand met ons te schertsen.

‘Want wij onze dapperheid en onze eer

’Begeer ik uitermate zeer.’

3695 Hierop zeiden hun gevoeg

Die daarbij stonden luid genoeg:

Sommige van varen, sommige van blijven,

Dat pijnlijk was te beschrijven,

Nu hoert die taele van Parys.

3700 Dus sprac hy, dat ic niet en prys:

‘Ryck syn wy ende mechtich

‘Ende van vriende seer crechtich:

‘Dese stat is wel ghevest al om.

‘Hoert van mynen rade die som.

3705 ‘Dats dat wy ons van Griecken

…

“c bens seker, hoe wy spreken,

‘Datter ons eer af sal ghescien,

“Den laster wil ic aen my tien.

‘Laet ons te wreken ghereiden

3710 ҅’Ende dat heer in Griecken leiden.

‘So wy yerst moghen: sonder sparen,

‘Die Gade syn ons hout en twaren,

‘Doer waerby ic weet die dinc.

‘Meesten, doe de mey inghinc,

3715 Waegden ic int Mynder Indy

‘Een heyrt, gheloves my,

‘Den meesten dien ic ye ghesach.

‘Myn honde jaegden al den dach

‘Dat icken ghevaen niet en mochte.

3720 ‘Die wynt wayde herde sochte.

‘Jaghers verloes ic ende honde.

‘Ic beit neder daer ter stonde,

‘Eenen borne ghinc ic drincken schier;

‘Onder die scade van eenen olivier

3725 ‘Ghinc ic sclapen herde socht. [111)

‘Want ic vorder niet en mocht.

‘In mynen droem daer ic lach

‘Docht my dat ic Marcurius sach;

‘Pallas, Venus ende Juno

3730 ‘Quamen daer mit hem also.

҄’Diewerf so seid hy:

‘Paris, vrient, nu hoert na my.

‘Hier comen tot dy drie Gadynnen,

‘Den vonnesse willen sy beghynnen.

3735 ‘Onder hem drien was hem gegheven

“Eenen appel herde wel bescreven.

‘Die litteren spraken dat men woude

‘Dat men der scoenster gheven soude.

‘Oec is die appel van goude roet

3740 ‘Daer die stryt om is so groot.

҅’Eke vrouwe seit van desen

҄’Dat sy wilt die scoenste wesen:

‘Elck wilt daerby bekynnen

‘Dat sy hem mit schoenheiden al wynnen.

3745 ҁlle iii willen sy deraen sneven.

‘Noch en is hy niemant ghegeven.

‘Daer en is niemant noch des seker sy.

‘Mer ellic waenter wesen by.

‘Ic heb gheraden dese vrouwen.

3750 By weten ende by goeder trouwen,

‘So wat u, die uyer, toe wys

‘Ende wat vrouwe dattu prys,

‘Dat die ander beide laven

‘Ende sy van scoenheiden syn te baven.

3755 ‘Oec loven syt herde wel.

҄’Dat dunckt wys al sonder fel:

‘Sy salder vrouwe wesen of

‘Daer du van scoenheden geves lof.

‘Seid moet ment weten al

3760 ‘Wie den appel hebben sal. [112]

‘Hierna quamen die vrouwen rycke

‘Ende spraken aen my hemelicke:

‘Al dat is onder der sonnen ganc

‘Boden sy my om den danc.

3765 ҅’Eke vrouwe boot my ghenoech.

‘Mer Venus sprac ende loech:

‘Wert dat ic haer den appel gave

҅’Ede sy den prys hadde daerave,

‘Sy soud my uyt Grieckenlant

3770’Die scoenste gheven die ye man vant.

‘Den appel gaf ic haer aldaer

‘Ende seid dat sy die scoenste waer.

Den haer so houd icks my al.

‘Ic weet wel dat die vrouwe sal

3775 ‘Al doen dat sy my behiet.

‘Heer, ist dat ghyt ghebiet,

‘Ic vaer sonder parlement;

‘Ist dat ghy ridders mit my sent.

҄ Daer wy se een deel noch by ontteren.

3780 ‘Der wy ommer wederkeren,

‘Wy doen daer al sulck ghewelt

‘Dat men daer ommermeer af telt’

Eer daer yemant sprac int huys

Antwoerden hiertoe Diephebus.

3785 ‘Hets recht, ‘sprac hy, ‘in alre wysen

‘Dat men desen raet wel pryse.

‘Ic houts my aen hem: Hets wel gheseet.

‘Desen raet en wort niet verleet.

‘Ic waen, ist dat hy der vaert.

3790 ‘Dat hy die Griecken also vervaert,

҄at sy ons seinden onse moeyen.

‘Bynnen den jaer hem sals vermoyen,

‘Of sy ons keren onsen scade.

‘Men maeckt scepe, dats dat ic rade.

3795 ‘Ende helpter toe dat hy der vaert, [113]

‘Het dunckt my sotheit dat ment spaert.’

Daernae sprac Helenus,

Al daert hoerden Priamus.

Broeder Paris staet hierby.

3800 ‘Heer, ‘ sprac hy, ‘Hoert na my.

‘Ic weet een deel wat sal gheschien.

‘Myns ghelyc en wert nie ghesien:

’Voerseit heb ic menich jaer

‘Dinghen die geproeft syn waer.

3805 ‘Ic en seid nie saken noch en las

‘Over waer die loghen was.

Noyt deed ic u waer verstaen.

‘Mer dat weet wel sonder waen,

‘Neemt Paris een wyf sekerlicke

3810’De Griecken in dat coninckrycke,

‘Troyen wort, dat is voerspraken,’

‘Daerom verbernt ende te broken.

‘Ic wil dat men my dode hier

҅’Ede verberne in een vuer,

3815 ‘En heb ic u niet gheseit waer.

‘Men salt bescryven oec hiernaer.

‘Ic hebt voersien al sonder waen:

‘Die Gade dadent my verstaen.

‘Van sulcken dinc can ik wel lesen.

3820 ‘Den mach anders oec niet wesen:

‘Brinct hy uyt Griecken een wyf.

‘Daer sal om laten syn lyf

‘Menich die ic niet en can ghenoemen.

‘Want tvolck sal al op ons comen:

3825 ‘Sy sullen velle Ylioen

‘Ende grote scade in Troyen doen.

‘Hier en is gheen so hoghen toren,

‘Sy en sullent te breken ende storen.

‘Sy sullen doden kynt ende vader

3830 ‘Ende storen tlant allegader, [114]

‘Ende alle die manne mitten wyve.

‘Daer sal cume ymant blyve.

‘Dit is my wael doen verstaen

;Van den Goden, sonder waen.

3835 ;Hierom ist dat ic niet en prys

‘Te seinden in dat lant Paris.

‘Hy blyft bat dan hy berade

‘Desen lande grote scade.

҄’De niet en wil scuwen syn scade,

3840 ‘Mit recht rouwet hem te spade.’

Als dit vertelden Helenus

Voer den coninck Pryamus,

Sweghen die heren ende die ghenoot.

Daer en sprac niemt cleen of groot.

3845 Doet al stille was int huys,

Spranc altehant op Troylus,

Die jonxte van den jonckeren.

Mer, als ons die boeck leren,

Hy en was niet crancker noch bloder

3850 Dan Hector, al prysen wy hem vorder.

‘Ghy heren, ҍ sprac hy, ҷats dat u dert?

‘Soe sie ic dus u ghebarenteert

‘Omdat hier een predicare

‘Loghene seit al apenbare?

3855 ‘Hy is die waent dat hy can sien

҄ Die saken die sullen ghescien!

‘Twaeren, neen hy, cleen of groot!

‘Hy seit daerom dat hy is verbloyt.

‘ Ghy weet wel dat een predicaert

3860 ‘Van clene saken is vervaert.

‘Aen hem dunct my niet gheligghen:’

Luttel pryse ic syn waersegghen.

‘Hy en soud gheen ridder wesen;

‘Ter kercken soud hy gaen ende lesen

3865 ‘Ede altoes mit ghemake syn. [115]

҅’Ende meesten hem als een swyn,

‘Peinsen hoe hy hem doe te ghemake:

‘Hy en heft niet te doen mit onser sake.

‘Arbeit om der werlt eer

3870 ‘Prys ic voer rycheit ommermeer.

‘Die geen die, om syn waersaghen,

‘Laet die sake van synen maghen

҅Ende te keren die grote scande,

҄Die men deed in onsen lande,

3875 ‘Altoes moet hy syn ontteert

‘Van alden Gaden die men eert!’

Van deser talen quam groot ghecry.

‘Gy seecht waele! ‘riepen sy.

Sy riepen alle die daer waeren

3880 Dat Paris henen soud vaeren.

Om Helenus tael, niet een haer,

Weder dat loghen sy of waer,

En willen sy niet dat die vaert blyve,

Dat roefden menighen van den lyve.

3885 Aldus is die raet vergaen.

Men deed scepe maken saen

Daer men in Griecken mede soud vaeren,

Op hem roven sonder sparen.

Niet meer talen wat int huys.

3890 Priamus sende Diephebus

In Penous mit Parys

Te soeken ridders van prys.

Sy daden haers heren ghevoech:

Ridders vonden sy ghenoech,

3895 Die se mit hem in Troyen brochten,

Ende haesten hem so sy yerst mochten.

Schier daernae so ontboot

Prian een parlement groot.

Daer quamen doe ghemenlicke

3900 Alle die besten van den rycke, [116]

Want sy daer alle ontbaden waeren.

Menich man quam daer ghevaeren.

Die coninck wilde van synen luden

Weten wat sy hem alle rieden:

3905 Ghy heren, ic deed u ontbieden.

‘Hoert hoe icket u sal beduden.

‘Ghy hebt my gehoert claghen

‘Dat verlies van onsen maghen,

‘Hoe se die van Griecken scloeghen

3910 ‘Ende tgoet van Troyen henen droeghen.

‘Nochtant en wast ghewraken nie.

‘Nu weet wel, gheloves my,

‘Hen leet niet langhe tyt na desen

‘Men sal van my ghewroken wesen.

3915 ‘Hets best dat ghy my gheft raet,

‘Eer men enich dinc bestaet.

‘Athenor seinde ic daer lest

‘Te proeven hoe ic alrebest

‘Myn suster ghewynnen mocht,

3920’Die sy ghevaen houden onsocht.

‘Sy en wilden se hem niet wedergheven,

‘Hem dreygden sy oec aen syn leven.

‘Nu dunct my goet in alre wys

‘Datter vaer myn soen Parys

3925 Den lande ten groten scade

‘Te wreken dat ons die Griecken dade.

‘Mer doch wil ic weten wie

‘Ghy daertoe wilt raden mie.

҄’Dunckt u goet, hy salder vaeren,

3930 ҅nde ist quaet, hy salts ontbaeren.

‘Of yemant oech ghescaden can

‘De wille stae hy op ende spreke dan.

‘Segghe apenbaer wies hem roect:

‘Gy moet raet vraghen die raet soect.’

3935 Pautus, een vroet man ende geheert [117]

Ende in boecken wel gheleert,

‘Her coninck, ‘sprac hy, ‘hoert hiernaer

‘Wat ic segghe averwaer.

’Sғweech ic van dien dat ic bet

3940’U seide, soe brake ic myn wet:

‘Myn trouwe en hout hy niet

҄’Die heelt synen heer, daer hem verdriet

‘Of comen mach of syn onterf,

‘Ghevaen of van den lyve bederf.

3945 ‘Drie hondert jaer lx ende meer

‘Was out Esorbius, myn heer,

‘Hy was een hoech clerck ende weert-

‘Der hy voer die langhe vaert.

‘Van groten hoghen prophecien

3950 ‘Waen ic dat veel op hem lyden.

‘Nie en seid hy saken noch en behiet,

‘Tsy en is te hare tyt beschiet.

‘Ic hoerde hem segghen menichwerve

҄’Dat Troyen al soud bederven,

3955 ‘Wert dat Paris een wyf name

‘Die uytten lande van Griecken quame.

‘Ic weet wel dats nie en ghebrac

‘Wat soe myn vader voresprac.

‘Siet dat niet en sy ghebraken

3960 ‘Dat een goet man heft ghesproken.

‘Hets beter dat ghy syt in vreden

‘Ende hout u lant ende u stede,

‘Dan ghy in pyne syt ende wy alle.

‘Dat die sclach op u niet en valle!

3965 ‘Ghy hebt edel leven ende vrede,

‘Pays ende groot weeldichede.

҅’Ede soect niet, so doedy wel,

‘Dat ghy verliest vrede ende spel.

‘Ic waen hy quade dachvaert doet

3970 ‘Die willens hem selven neemt syn goet. [118]

‘Van edelen leven ende van goeden

‘Wildy u werpen in armoeden.’

Al dat volc, arm ende rycke,

Dat daer was ghemenlicke

3975 Wederseiden altemaele

Mit luder stemme Pautus taele.

Een twint en achtens sys niet al,

Dat quam hem synt te misval.

Ten coninck seide sy dat hy doe

3980 Al dat syn wil is daertoe.

Wien soet helpen of deren mach

Sy en verstens niet enen dach.

Die coninck danckten hem te bet.

Na den seden van hare wet

3985 Ghaf hy en oerlof hen te vaeren.

Hy socht, dat hy deed gherne,

Tymmerlude ende deed sceep maken.

Hoe soud ic u vesten die saken?

Doe sy ghemaect waeren deed men inne

3990 Wapen ende spyse, na dat ic kynne.

Nu en ghebreect hem niet dan wynt.

Hector was en wech ghesent.

Omdat hy ridders halen soude,

Die men meed seinden woude.

3995 Cassandra, des conincks dochter,

Die des te moede was onsochter

Dat Paris in Griecken voer,

Bat haeren Gade ende beswoer.

Sy werp loden ende sorterien

4000 Ende keerden dat by prophecien:

Bracht Paris uyt Griecken wyf

Al Troyen word noch katyf.

Sy seid hem allen apenbaer:

‘Peynst hierom ende coemt haer.

4005 ‘Vaerdy in Griecken, ghy ghenoot, [119]

‘Wy blyven daer al noch om doot.

‘Al Troyen sal der noch om kermen:

‘Men en machter ons niet af bescermen.

҄’Die Griecken sullent noch al scenden

4010 ‘Ende ons vueren in ellenden!’

Sy maeckte hem droeve ende tonghemake

Ende bat dat sy lieten die sake.

Het was goet dat sy hem riet,

Mer sy en woudens gheloven niet.

4015 Waer Cassandra ende Helenus

Wel gehoert ende Pautus,

Troyen waer bleven in synre eeren

Ende mitter stat die grote heren.

Mer daventuer ende haer ghewout

4020 Was hem van hertten onghehout.

Tien tyden dat die voghel singhen

Ende die scone daghe lenghen,

Stac men die sceep van den lande,

Die men int lant van Griecken sande.

4025 XXXV waster in die vloet,

Die oestenwynt was hem goet.

Die greve ende die markyse

Voeren henen mit Paryse.

Diephebus voer mede, die stoutte.

4030 Drie dusent ridders van ghedaeutte,

Starck, stout ende onvervaert

Ende mit wapen wel bewaert

-Men en vant geen beter in dien tyde

Soe waer men woude strijden-

4035 Die seinde meed coninck Pryan

Aldus troesten hy syn man:

‘Nu toent ghy, heren, of ghy moghet

‘Ridderscape ende u doghet,

‘Sodat men van u spreken echt. [120]

4040 ‘Ghy hebt te deser saken echt.

‘Ic seind u daer, om te misdoen:

‘Siet, als men sprect van desen doen,

‘Dat ghy so ridderlicke wreket

‘Dat mens u ghenen laster en spreket.

4045 ‘Paris sal u heer wesen.

‘Die gherne wrake saghe van desen.

Doet synen wille. Ic blyf thuys.

‘Mit hem sal syn Diephebus,

҅’Ende daertoe mede Eneas

4050 ‘Ende Athenors soen Poledamas.

‘Moegdy Esyonen ghewynnen,

‘Het sy mit crachten of mit mynnen,

Coemt dan weder tot my;

‘Ic wille dat ellic man seker sy.

4055 ‘Hebdt enigher hulpen noot,

‘Ic sal u brenghen een heer so groot,

‘Daer en is stat noch vest,

‘Borch noch casteel, die alrebest,

‘Ghy en sult daertoe mit ghewelt

4060 ‘Wel brenghen dat men se nedervelt.’

Daer enwas gheen langher tael:

Te scepe liepen sy altemael.

Die see was socht, die wynt goet.

Te seilen hadden sy groten spoet.

4065 Oerlof hadden sy ghenomen:

Ter seewert syn sy int lant comen.

Te Grieckenwert voeren sy sonder merren,

So sy rechts conden byden sterren.

Nu hoor de taal van Paris.

3700 Dus sprak hij, dat ik niet prijs:

‘Rijk zijn wij en machtig

‘En van vrienden zeer krachtig:

‘Deze stad is goed bevestigd al om.

‘Hoort van mijn raad die som.

3705 ‘Dat is dat wij ons van de Grieken

……

‘Ik ben het zeker, hoe wij spreken,

‘Dat er ons eer van zal geschieden,

‘De laster wil ik aan mij binden.

‘Laat ons te wreken bereiden

3710 En dat leger in Griekenland leiden.

‘Zo we eerst mogen: zonder sparen,

‘De Goden zijn ons behoud en te waren,

‘Door waarbij ik weet dat ding.

‘Laatst, ’toen de mei inging,

3715 ‘Jaagde ik in het kleinere Indië

‘Een hert, geloof mij,

‘De grootste die ik ooit zag.

‘Mijn honden joegen de hele dag

‘Dat ik het niet vangen mocht.

3720 ‘De wind waaide erg zacht.

‘Jagers verloor ik en honden.

‘Ik steeg daar daar af ter stonde,

‘Bij een bron ging ik drinken snel;

‘Onder de schaduw van een olijf

3725 ‘Ging ik slapen erg zacht. [111)

‘Want ik verder niet mocht.

‘In mijn droom daar ik lag

‘Dacht me dat ik Mercurius zag;

‘Pallas, Venus en Juno

3730 ‘Kwamen daar met hem alzo.

‘ Driemaal zo zei hij:

‘Paris, vriend, nu hoor naar mij.

‘Hier komen tot u drie Godinnen,

҅en vonnis willen ze beginnen.

3735 ‘Onder hen drieën was hen gegeven

‘Een appel erg goed beschreven.

‘Die letters spraken dat men wou

‘Dat men het de schoonste geven zou.

‘Ook is die appel van goud rood

3740 ҄aar die strijd om is zo groot.

҅’Eke vrouwe zegt van deze

‘Dat zij wil de schoonste wezen:

҅’Eke wil het daarbij bekennen

‘Dat ze zich met schoonheden al winnen.

3745 ‘Alle 3 willen ze daaraan sneven.

‘Nog is hij niemand gegeven.

‘Maar is niemand nog dus zeker zij.

‘Maar elk waant er te wezen bij.

‘Ik heb aangeraden deze vrouwen.

3750 Bij weten en bij goede trouw,

‘Zowat u, dit uur, toewijst

҅’En welke vrouwe dat u prijst,

‘Dat die andere beide loven

‘En ze van schoonheden zijn te boven.

3755 ‘Ook beloven ze het erg wel.

‘Dat dunkt wijs al te goeder trouw:

‘Zij zal er vrouwe van wezen of

҄’Dar u van schoonheden geeft lof.

‘Daarom moet men het weten al

3760 ’Wie de appel hebben zal. [112]

‘Hierna kwamen die vrouwen rijk

҅’’En spraken aan mij heimelijk:

‘Al dat is onder de zonnegang

‘Boden ze me als dank.

3765 ҅’Elke vrouwe bood me genoeg.

‘Maar Venus sprak en lachte:

Was het dat ik haar de appel gaf

‘En zij de prijs had daarvan,

‘Zij zou me uit Griekenland

3770 ‘De schoonste geven die ooit iemand vond.

“De appel gaf ik haar aldaar

҅’En zei dat zij de schoonste was.

‘Van haar zo houd ik me al.

‘Ik weet wel dat die vrouwe zal

3775 ‘Alles doen dat ze me zei.

‘Heer, is het dat gij het gebiedt,

‘Ik vaar zonder gesprek;

‘Is het dat gij ridders met me zendt.

‘Daar we ze een deel nog bij onteren.

3780 ҅er wij immer wederkeren,

‘Wij doen daar al zulk geweld

‘Dat men daar immermeer van vertelt.’

Eer daar iemand sprak in het huis

Antwoorde hiertoe Diephebus.

3785 ‘Het is recht, ‘sprak hij, ‘in alle wijs

‘Dat men deze raad wel prijst.

‘Ik hou me aan hem: Het is goed gezegd.

‘Deze raad wordt niet verlegd.

‘Ik waan, is het dat hij de vaart.

3790 ‘Dat hij die Grieken alzo bang maakt,

‘Dat ze ons zenden onze tante.

‘Binnen het jaar hij zal het versieren,

‘Of zij ons keren onze schade.

‘Men maakt schepen, dat is dat ik aanraad.

3795 ‘En help ertoe dat hij er vaart, [113]

‘Het dunkt me zotheid dat men het spaart.’

Daarna sprak Helenus,

Al daar het hoorde Priamus.

Broeder Paris staat hierbij.

3800 ‘Heer, ‘sprak hij, ‘Hoort naar mij.

‘Ik weet een deel wat zal geschieden.

‘Mijn gelijke wordt niet gezien:

‘Voorspeld heb ik menig jaar

‘Dingen die beproefd zijn waar.

3805 ‘Ik zei geen zaken nog las

‘Voor waar die leugen was.