Historie van de graal, vervolg

I. Historie van de Graal.

Ene scone aventure hebbic gehord,

Die willic dan soe bringen vord

Uten Walsche, dat nu scine:

Mine staet te sparne cost no pine;

5Maer mochtic ene aventure geraken,

Die mi wel daertoe dochte smaken,

Ende ics dan niet worde bescouden,

Soe haddic wel mine pine vergouden.

Mi gewoech die aventure turen das,

10In tsinxenen avonde, alst none was,

Ende die messe was gedaen,

Ende men eten soude gaen,

Quam ene joncfrouwe met haesten groet

Int hof gereden te Carmeloet,

15Ende vrachde oft Lanceloet daer ware.

Men seide: jaet, ende wiesden hare;

Ende si bat hem doe daer des,

Van des conincs halven Pelles,

Dat hi met hare varen woude

20Inden bosch, daer sine leiden soude.

Ende alte hant soe vragede hi:

“Joncfrouwe, met wien soe sidi?”

“Ic ben metten genen, sekerleke,

Daer ic u hier nu af spreke.”

25Ende Lanceloet beval alsoe houde

Dat men sijn gereide lecgen soude.

Ende alse die coninc verstont dese sake

Hi wasere af sere tongemake,

Entie coninginne ende alt hof doe.

30Entie joncfrouwe antwerder toe:

“Hi sal morgen hier weder wesen

Ter maeltijt.” Hi voer wech mettesen.

Als si ene halve mile hadden gereden

Worden si geware ere steden,

35Daer ene abdie van nonnen stoet.

Si reden daer met groter spoet,

Daer Lanceloet herde wel was ontfaen

Als hire quam. Ende alsoe saen

Ward hi sire .ij. neven geware,

40Die op .ij. bedden lagen dare,

Lyoneel ende sijn broder Bohord.

Ende si quamen gesprongen vord

Ende helsdene sere tien tide,

Alse die sijns waren blide.

45Ende hi seide hen lieden daer naer,

Dat hi met ere joncfrouwen quam daer,

Hine wiste om wat saken.

Binnen dien dat si dus spraken

Quamen .iiij. nonnen, dine versochten,

50Ende Galate met hen brochten.

Die soe scone was ende so besneden

Van algader sinen leden,

Datmen niweren in eertrike

Vonden hadde sinen gelike.

55Ene nonne hilt kint in die hant,

Ende si weende sere te hant,

Ende seide: “Here, ic bringe u

Dat kint, dat ic tote nu

Gevoet hebbe, dat al mine

60Bliscap ende troest plach te sine;

Ende ic soude gerne sien dat hi

Van uwer hant ridder werde, wildi;

Bedie van beteren man, sonder waen,

En mochti ridderscap niet ontfaen.”

65Dat kint docht hem soe scone,

Dat hi noit onder den trone

Soe sconen vorme sach van manne.

Om die scoenheit dire lach anne

Haddire soe goeden wille toe,

70Dat hijt hare beloefde doe,

Dat hine riddere soude maken.

Hi dedene dien nacht waken,

Ende opten anderen dach daer naer

Soe maectine riddere daer,

75Ende spien hem den enen spore vord,

Enten anderen spien hem Bohort:

Ende Lanceloet gordem tswaerd doe

Ende slogen inden hals, ende seidere toe:

“God make u nu goet vort an,

80Bedie gi sijt een scone jonc man.”

Alse Lanceloet hadde gedaen

Datter toe hoerde, hi seide saen

Tote Galate: “Here, wildi

Tot des conincs hove varen met mi?”

85Hi seide: neen hi, niet aldoe.

Doe sprac Lanceloet der abdissen toe:

“Vrouwe, gedoget dat te hove vare

Die neuwe riddere, die dare

Meer sal beteren dan hier met u.”

90Si seide: “Hine varter niet nu.

Alst tijt es wi selne sinden daer.”

Lanceloet sciet danen daer naer

Ende sine gesellen, met haesten groet,

Ende quamen vor tirscetijt te Karmeloet.

95Die coninc was te messen gegaen:

Si beetten ende gingen in die zale saen,

Soedat si daer in die zale

Vanden neuwen riddere hadden tale.

Bohort seide dat hi noit ne sach

100En genen minsce op enen dach

So wel geliken, teneger stede,

Lancelote alse dat kint dede.

“In gelove nembermer man,

En eest niet Galaat, di[en] Lanceloet wan

105Ans conincs Pelles dochter wilen ere.

2 Hi gelijct wel min no mere

Dien geslechte enten onsen toe.”

Ende Lyoneel antwerde hem doe:

“Ic wils wel seker wesen des,

110Want hi Lancelote al gelijc es.”

Ende si sprakere te meer af vort,

Dat sire gerne af hadden verhort

Van Lanceloets monde, daer si niet

An mochten dat hi sprac iet.

115Ende si gingen tien stonden

Die sittene vander tavelronden,

Ende si vonden op elc gescreven doe

Des ridders name, dire horde toe.

Doen si ten vresseliken sitten quamen,

120Ende si oec die waerheit vernamen,

Dattere letteren an gescreven stonden,

Die si aldus sprekende vonden:

“Cccc. ende lxiiij. jaer

Selen wesen leden vorwaer,

125Dat onse here int graf lach,

Dat sal vinden opten tsinxendach

Dat vresselijc sitten enen man,

Die hem sal onderwinden dan

Dat hi daerin sal sitten gaen.”

130Doen seiden die liede al sonder waen:

“Dits ene wonderlike aventure.”

Lanceloet seide ter selver ure:

“Alsoe alst es gescreven daer

Soe es dat incarnation waer:

135Ic wilde wel dat tavont mere

Nieman en lase.” Si seiden: “Here,

Wi selent wel ontkeren gereet.”

Si namen doe een sidijn cleet

Ende decten die letteren also houde,

140Datse nieman lesen soude.

Alse die coninc van messen quam

Ende hi Lancelote daer vernam

Ende Bohorde ende Lyonele, hi das

Doe utermaten blide was,

145Ende alle die waren tier stede,

Ende Walewein sonderlinge mede.

Men dede daer feesten vele nu

Bohorde ende Lyonele, secgic u,

Diemen binnen den hove vor dien

150In langen nine hadde gesien.

Die coninc beval datmen sate

Ten taflen ende datmen ate.

Doe quam Keye di[e] drossate vort

Ende sprac ten coninc dese wort:

155”Here, sitti ten etene nu,

Gi brect die costumen, secgic u,

Die hier lange heeft gewesen.

Gi ward gecostumiert vor desen

Dat gi ten hogen feesten nine saet

160Ten taflen, here, noch nine aet

Eer vor u ende vor u liede

Enege aventure gesciede.”

Ende die coninc antwerde daer naer:

“En trouwen, Keye, gi sect waer:

165Ic hebt gehouden ende oec sal

Vordane houden min leven al;

Maer ic was soe blide dor das,

Dat Lanceloet gesont comen was

Ende sine gesellen, dat ic dor dat

170Altemale des vergat.”

Ende alsi dus spraken quam dare

Een knape ende brachte niemare

Ende seide aldus toten coninc:

“Hort hier, here, wonderlike dinc;

175Hier es opt water vlitende comen

Een steen, dien ic hebbe vernomen:

Comten sien nu ter uren;

Ic weet wel het sijn aventuren.”

Die coninc tiede te hant daer

180Entie barone, ende vondent waer.

Ende die steen was comen ten stonden

Ten lande, dien si daer vonden,

Ende was maerberijn. Daer in stac .i. swaerd,

Dat rike was ende vele gouts waerd;

185Ende die appel daer af was een

Dire, precieus ende rike steen,

Daer letteren van gout in stonden,

Die aldus spraken ende orconden:

“Nieman heeft macht mi te doene

190Ute desen stene, sonder die goene

Ane wies side ic hangen sal,

Die de beste riddere sal sijn van al.”

Alse die letteren die coninc verstoet

Hi sprac te Lancelote, daer hi stoet:

195”Dit swaerd es uwe, want gi sijt

Die beste riddere nu ter tijt.”

“En es min niet, antwerde Lanceloet hem;

“Wet wel, dat ic niet so cone bem

Dat ic min hant daer ane doe.

200Ic ben niet waerd gnoech daer toe.”

“Provets,” seide die coninc,

“Oft gi volbringen moget die dinc.”

“Ic does niet, antwerde Lanceloet,

“Bedie ic weet wel dat al bloet,

205Dat dit sal proven geen man,

Op dat hire falgiert an,

En sal hem te quarde vergaen.”

“Wat wettijs?” sprac die coninc saen.

“Here, ic weet wel,” antwerde hi,

210”Noch sekeric ene dinc daer bi,

Dat selen opten dach van heden

Beginnen die grote wonderlijcheden

Ende die aventuren vanden grale.”

Die coninc verstont die worde wale.

215Alse die coninc sach dat Lanceloet

Daertoe en dede cleine no groet

Bat hi Waleweine alsoe houde

Dat hire sine macht toe doen soude.

Walewein antwerde: “Wat mins gesciet,

220Here, dan staet mi te doene niet;

Nadat Lanceloet niet proven wille

Mi staet wel te sittene stille;

Want dat al om niet ware.

Men weet dat wel oppenbare,

225Dat hi beter ridder es dan ic bem.”

Doe seide die coninc tote hem:

“Nochtan willic dat gijt proeft ter vaerd,

Niet om te hebbene tswaerd.....”

Doe dede Walewein daer ane die hant,

230Ende falgierde daer ane thant.

Doe seide die coninc: “Nu laet staen,

Gi hebt wel min bevelen gedaen.”

Lanceloet seide te min her Waleweine daer:

“Dit swaerd sal u noch sniden naer

235Dattet u harde leet sal wesen.”

Walewein antwerde doe te desen:

“Al haddicker omme wanen sterven saen

Ic hadder af mijns oems wille gadaen.”

Ende de coninc beraus tier stede

240Dat hijs Waleweine proven dede.

Doe bat hijs Perchevale alsoe houde,

Dat hijs mede proven soude.

“Ic saelt doen herde gerne”, antwerde hi,

“In dien dat gi wilt staen daer bi.”

245Ende Perchevael dede doe altehant

Ane dat swaerd daer sine hant,

Ende het ontfacht hem te doene.

Doe wisten wel alle die baroene,

Die in die plaetse waren daer,

250Dat Lanceloet hadde geseit waer;

Ende elc pensde in sinen sin

Dat also ware, meer no min,

Alse die letteren seiden ter stonden,

Die anden apel gescreven stonden,

255Soe datmen vord daer niemanne vant,

3 Die daer ane wilde doen die hant.

Walewein sprac toten coninc: “Here,

Gi moget nu wel gaen eten mere:

Gine hebt niet nu ter uren

260Gefalgiert van aventuren.”

Die coninc dede gaen eten ter vart

Ende liet beide steen ende sward.

Ende die vander tavelronden saten

Elc in sijn sitten ende aten;

265Ende daer dienden sonderlinge

Vire gecroende coninge,

Ende soe vele hogere barone,

Dat wonder was vanden doene.

Ende daer waren vander tavelronden

270Alle die sittene vol vonden

Sonder dat vreesselijc stitten allene.

Alse gedient was int gemene

Van den irsten gerechte al dure

Soe gevel daer ene avonture,

275Dat vander zalen, daer doe in saten

Die hoge lieden alle ende aten,

Beide die vensteren ende die duren

Alle loeken toe tier uren,

Datter nieman hant ane dede,

280Daer si alle scoffierden ter stede.

Die coninc sprac irst te dien:

“Gi heren, wi hebben groet wonder gesien,

Beide hier enter riviere;

Nochtan soe wanic dat wi scire

285Merre dan dit selen sien int hof.”

Binnen dien dattie coninc sprac daer of

Quam daer in die zale een out man,

Gecleet met witten clederen; nochtan

Ne was daer geen riddere di vernam

290Te wat steden dat hi in quam.

Hi hadde enen riddere in die hant,

Sonder swaerd ende scilt, ende seide thant:

“Pays moet onder u allen wesen.”

Hi seide toten coninc na desen:

295”Her coninc, ic bringe hier nu

Den edelen riddere tote u,

Die es van edelen geslachte

Comen, ende van groter machte,

Van coninc Davite ende vanden vrien

300Joseppe van Aromathien.

Daer bi selen comen ten inde

Daventuren van des lants inde

Ende van menegen anderen lande.”

Die coninc was blide te hande

305Ende seide toten goden man daer naer:

“Wel moetti comen sijn, oft es waer

Dat gi ons segt hier ter stede.

Entie riddere moet wel comen sijn mede;

Bedie es hi die gene daer wi

310Hopen tenen ende bringen bi

Daventuren vanden heilegen grale,

Nie was man hier comen soe wale

Lieden als hi ons comen sijn sal.

Ende wi selen hem feeste doen overal;

315Ende soe wie dat hi es, nochtan,

Na dat hi es soe dor edelen man,

Al goet moet heme gescien.”

“Here, gi selet cortelike an sien

Een scone begin hier gevallen.”

320Hi ontwapendene met allen,

Ende als hi in sinen roc was al bloet

Dedi hem daer boven een sorcoet.

Die goede man beval den ridder daer

Dat hi hem soude volgen naer,

325Ende hi leidene daer na te hant

Daer hi tfreselike sitten vant,

Ende hi hief op dat siden cleet

Ende las die letteren gereet;

Ende daer las hi doe openbare

330Dat dit Galaats sitten ware,

Ende seide daer toten riddere doe,

Dat alle dire waren horden toe:

“Here, gaet hier sitten, alse seker des,

Alse dat van rechte uwe es.”

335Hi ginc altehant sitten daer

Ende seide toten goden man daer naer:

“Gi moget, als gi wilt, wel gaen,

Bedie gi hebbet wel gedaen

Al dat u te doene bevolen es.

340Groet mi min here den coninc Pelles

Entie vander heileger herberge algader,

Enten coninc Vischere min oudervader,

Ende segt dat icse sal comen sien

Tirst dat mi stade mach gescien.”

345Die goede man sciet danen na di dinc

Ende beval te Gode den coninc.

Ende alsmen vrachde wie hi was

Hine wilde niemane berechten das.

Ende als hi quam daer beneden

350Vant hi liede die sijns ontbeden,

Ridders ende oec seriante toe;

Ende hi voer sire veerde doe.

Ende alse die ridders sagen dat,

Dat Galaat in dat sitten sat,

355Dat langen tijt sere ontsien was,

Hen allen hadde groet wonder das,

Om dat hi was soe jonc een man,

Wanen hem sulke gracie quam an.

Si festeerdene doe alle sere

360Ende daden hem grote ere;

Ende si pensden in allen maniren,

Dat bi heme souden falgiren

Die aventuren vanden grale;

Ende si wisten dat also wale

365Ende wildens oec wesen vroet,

Na dien dat hem elc verstoet,

Biden sittene daer hi in sat,

Om dat noit man mochte sitten in dat,

Sonder hi, hem en mesfel daer of.

370Alle die waren in dat hof

Hildene over meester tien stonden

Van al dien vander tavelronden.

Lanceloet [die] bi hem sat al dare

Sach op hem ende ward wel geware

375Dat hi die selve was dien hi

Riddere gemaect hadde daer bi,

Ende dede hem grote weerde ende ere,

Ende sprac jegen hem te mere

Van vele saken, daer hem af

380Galaat scone antwerde gaf.

Bohort was seker ende blide das,

Dat gene Lanceloets soene was,

Ende sprac tote Lyonele ter stont

Ende makede hem tgene cont,

385Ende seide: “Nu mogewi wesen

Beidegadere blide van desen;

Hem staet wel te sine groet here,

Ende hi heves goet begin sere.”

Een knape was daer, die daer nare

390Ter coninginnen ginc ende seide hare

Dat int vreesselike sitten sat

Een jonc riddere ende at,

Ende dats wonder hadde daer of

Allen die daer waren int hof,

395Wanen dat hem die gratie quam.

Alse die coninginne dat vernam

Sie seide doe: hen waren ter uren

Gevallen scone aventuren;

Want daer noit riddere toe dochte,

400Dat hire toe comen mochte.

Die vrouwe seide daer nare

Dat hi een geluckech ridder ware

Die soe sat in die steden

Daer noit man toten dage heden

405Werdech in te sittene was;

4 Ende dat hi groet geluc hadde das.

“Hier bi mach men seker sijn des,

Dat hi die selve riddere es,

Die inde vanden aventure al

410Van Grote Bertangen maken sal.”

Die coninginne seide doe: “Segt mi

Van wat gescepnessen es hi?”

Die knape antwerde hare,

Dat hi die scoenste riddere ware

415Dien hi oit vor dien an

Hadde gesien; ende een jonc man;

Ende hi scene Lancelote geliken

Ende sinen geslechte nameliken;

Ende dat int hof liep tale das,

420Dat hi van sinen geslechte was.

Doe begerdene die coninginne meer

Te besiene dan si dede eer,

Ende pensde in haren gedochte

Dat Galaat wel wesen mochte,

425Die Lanceloet ane Pelles dochter wan,

Alsi dus horde secgen daer an.

Ten irsten dat men hadde geten

Quam die coninc daer hadde geseten

Galaat ende hief op dat cleet.

430Daer vant hi gescreven gereet

Dat gene Galaats sitten was.

Die coninc hadde begeert das,

Dat hi sinen name weten woude

Ende sprac te Waleweine also houde:

435”Live neve, wi hebben nu

Galate, dat secgic hier u

Dien wi entie van der tafelronden

Begeert hebben so lange stonden.

Nu laet ons pensen vort mere

440Allegadere hem te doene ere

Den tijt dat hi hier es int hof;

Want hi salre scire sceden of

Om die queste vanden grale, di saen

Beginnen sal na minen waen.”

445Walewein antwerde den coninc: “Here,

Wi sijn hem sculdech te done ere

Alse den genen die hir comen dede

Onse here bi sire genadechede,

Ende om te loessene ons lieden

450Van den wondere die gescieden

In desen lande, ende noch plien

In anderen landen oec gescien.”

Die coninc ginc doe sonder beide

Tote Galate ende seide:

455”Here, willecome sijt nu.

Wi hebben lange begert u,

Ende wi hebben u nu ter tijt;

Danc heb God dat gi comen sijt.”

“Here ic quam hier,” seide hi,

460”Ende ic waest sculdech te done, bedi

Want nu moten porren van hene

Alle die gesellen gemene

Die de queste selen, sonder waen,

Van den heilegen grale bestaen,

465Die cortelike nu sal beginnen.”

Die coninc seide hierenbinnen:

“Uwer comst was grote noet

Om te indene dat wonder groet,

Dat hier gevalt te meneger ure,

470Ende om eene aventure,

Die ons heden es gevallen,

Daer af dat falgierden met allen

Die gene alle die sijn int hof;

Maer gine sulter niet falgieren of,

475Die te hoefde selt comen van dingen,

Die de andere niet connen volbringen:

Daer omme heeft u God gesint hare.”

Galaat antwerde daer nare:

“Here, wiset mi dan die aventure.”

480Die coninc leidene [daer] te dire ure,

Entie barone die waren daer

Volgeden alle gadere naer,

Ende al datter was ter vard

Quam ten coninc ende volgeden der ward.

485Die coninginne, alsijt verstont,

Si tijdde der ward, dat si u cont,

Ende met hare vele vrouwen,

Die dat wonder wilden scouwen.

Alse die coninc steen ende swaerd vant

490Hi sprac te Galate te hant:

“Dits daventure die ic mene:

Tswaerd te treckene uten stene,

Daer heden toe dede sine macht

Selc riddere, dient ontfacht.”

495”Dit en mach u geen wonder sijn,

Want die aventure es mijn;

Om dat ic soude hebben dit swaerd

Sone brachtic geen harwaerd.”

Do sloech hi ant swaerd di hant

500Ende traect uten stene thant

Oft niweren ane vast ware doe,

Ende staect te hant in den scoe,

Ende seide doe ten coninc mede:

“Nu gebrect mi min dant eer dede,

505Mine gebrect nu els niet

Dan een scilt, alse men siet.”

Die coninc seide: “God sal u van dien,

Alsi van den swaerde dede, versien.”

Doe sagen si te dale nederward

510Eene joncfrouwe comen met groter vard

Op een wit paert, ende vragede das,

Ofte Lanceloet daer iet was?

Lanceloet sprac: “Siet mi waer ic bem.”

Doe sprac die joncfrouwe tote hem

515Wenende: “Ay Lanceloet, here,

U doen es nu verwandelt sere

Sider gisteren vroech; nu verstaet hoe:

Gi ward di beste vander werelt doe;

Ende die nu van u dit secgen woude,

520Ic weet wel, dat hi ligen soude,

Want men vint beteren dan gi sijt,

Dats wel geproeft nu ter tijt

Van den swaerde, daer gi ane liet te done

Die hant; want gine waerd niet so cone.

525Wacht u, dat gi u niet vortan

En hout over den besten man.”

Hi antwerde hare: “Nenic niet;

Bedie dat itoeward es gesciet.”

Die joncfrouwe kerde hare sonder beide

530Ten coninc ward ende seide:

“Coninc Artur, di ontbiet bi mi

Nachieen die hermite, dat di

Heden sal gescien die meeste ere

Die in Bertangen gescide oit ere;

535Ende dit en sal dor di niet sijn, coninc,

Maer het sal sijn ombe ander dinc.

Het sal sijn vanden heilegen grale,

Dat heden comen sal in dine zale

Ende voeden ten selven stonden

540Die gesellen vander tavelronden.”

Ende si voer wech alsoe houde,

Dat si jegen nieman spreken woude.

Doe sprac die coninc tote hen somen:

“Gi heren, het es daertoe comen,

545Dat wi weten niemare wale

Vraie vanden heilegen grale,

Dat wi cortelike selen sien.

Ende om dat ic seker wel ben van dien,

Dat ic u nembermeer na desen

550Altegadere sal sien wesen,

Soe willic dat int merse hier bi

Van Carmeloet selc een tornoy si,

Datmer mach hier naer

Af spreken over hondert jaer.”

555Ende si prisden dat alle doe

5 Ende gereiden hen vaste daertoe

Ende dat dit porrede die coninc,

Dat was allene om ene dinc,

Dat hi Galaats ridderscap wilt sien.

560Hi wiste wel dat hi na dien,

Alse hi van den hove ginge

Ne kerde niet soe varinge.

Die coninginne lach met vele vrouwen

Opten muer omden tornoy scouwen,

565Ende Galaat begonste steken

Optie ridders ende speren breken

Soe wel, dat nieman hadde gesien,

Hine hadden geprijst van dien.

Ende si seiden alle gemeinlike,

570Dat si noit man so hoechlike

Ridderscap beginnen ne sagen.

Ende het sceen wel an sine slagen

Dat hi boven alle di gesellen saen

Vander tavelronden soude gaen;

575Bedie daer ne waren nemmee

Ridders ten wapenen dan twee,

Sine waren afgesteken ter stede,

Sonder Lanceloet ende Perchevael mede.

Si tornierden toter nonen doe,

580Ende die coninc dedere so vele toe,

Dat si liten dat torniren staen

Ende keerden ter porten waerd saen.

Ende si daden Galaten tien tiden

Met bloten ansichte riden

585Om dattene alle di waren daer

Mochten besien al openbaer.

Ende alsene wel hadde besien

Die coninginne, si seide nadien:

“Dits Lanceloets sone, sonder waen;

590Hi es so wel na hem gedaen,

In sach noit twee so geliken.

En es geen wonder, sekerliken,

Dat hi waerd es ende van groter machte,

Want hi anders sinen geslachte

595Een twint niet slechten ne soude.”

Ene vrouwe seide doe alsoe houde

Toter coninginnen doe vord

Alsi die worde hadde gehort:

“Vrouwe, es hi sculdech so goet

600Te sine alse gi verstaen doet?”

“Ja hi,” sprac di coninginne tien tiden,

“Want hi es comen van allen siden

Van den besten van ertrike,

Ende hi es comen dire gelike

605Vanden groet[s]ten geslechte, wetic wel,

Dat ic nu weet oft ieman el.”

Hier met bleef aldus die tale.

Si gingen wandelen in die zale,

Alsict hier na sal verclaren,

610Al tote versperen gesongen waren,

Alsict u hier sal overliden;

Ende die dach ginc wech tien tiden

Alse die coninc vesperen hadde gehort

Ende die barone quamen vort

615Gereidemen ten etene ward.

Men decte de taflen ter vard.

Die vander tavelronden saten saen,

Gelijc si nuchtens hadden gedaen,

Elc te sire stede om eten.

620Alsi alle waren geseten

Hordense groet geluut van donre daer,

Soe wonderlike, dat wel naer

Hen allen dochte dat met allen

Dat palays soude neder vallen.

625Elc was becommert int gedochte

Ende hadde wonder wat wesen mochte.

Mettien quam een sonnescijn daer,

Dattet ward noch also claer

Alst te voren hadde gewesen,

630Ende werden so verlicht van desen.

Si begonsten elc op anderen sien,

Alse die ne wisten watter soude gescien;

Niet bedi daer was geen man

Die den anderen mochten spreken an,

635Alsic u secge in waerre dinc

Sine wisten wat hen overginc:

Daer ne was geen van hen besonder,

Hine hadde in sire herten wonder.

Dat heilege grael quam daer in mettien;

640Nochtan mocht daer nieman sien

Te wat steden dat in quam.

Het was verdect, alsict vernam,

Met enen witten samite alst quam daer.

Ende alt palays ward daernaer

645Vervult met soeter roeke, gelike

Oft al die specie van ertrike

Int palays hadden gesijn ter ure;

Ende het ginc tpalais aldure.

Mettien dat vor di taflen leet

650Worden di taflen vervuld gereet

Met selker specien alse wilden eten

Die gene die daer waren geseten.

Ende dat grael sciet uter zale

Alst al dore gedient hadde wale;

655Nochtan haer ne geen vernam

Hoet wech ginc no hoet in quam:

Dit en es truffe no gile.

Daerna over ene corte wile,

Alsi spreken mochten, si spraker of

660Onsen here danc ende lof.

Boven hen allen so was blide

Die coninc Artur te dien tide,

Dat hem dede God onse here

Dese sonderlinge grote ere.

665Die noit en mochte vordien

Genen sinen vorders gescien.

Alle die daer waren int hof

Waren utermaten blide daer of,

Alse die wel wilden weten

670Dat God haers niet hadde vergeten.

Dus spraken si daer si saten

Van derre saken daer si aten.

Doe seide Artur die coninc:

“Hets recht dat wi blide sijn der dinc,

675Dat ons God tonet hier binnen

Soe scone teken van minnen,

Dat hi ons bi sire goeden

Op desen hogen dach wille voeden.”

Ende min her Walewein seide doe:

680”Here, daer es noch meer toe,

Bedie hier was nieman geseten,

Hine hadde al dat hi wilde eten

Ende al dat hem sijn herte gaf

Dattere hem luste tetene af,

685Dat noit in conincs hof gevel

Dan in conincs Vischers, wetic wel;

Maer si waren bedrogen in dien,

Dat sijt niet oppenbare mochten sien.”

Vord seide min her Walewein: “Daer of

690Soe doe ic hier ter wilen een belof,

Dat ic porren sal mergen vroe

Ende soeken jaer ende dach daertoe,

Ende meer, ees noet, inne sal

Dat heilege grael soeken overal,

695Ende sal doen macht ende pine;

Ende dan salic laten dor gene gescine,

Op aventure oft ic werde verlost.

Ende in sal sparen pine no cost,

Ende ine sal in gere maniren

700Van soekene iet falgiren,

Hoet mi werden mach te sure;

Ende bliven altoes in daventure

Ende niet te hove kere vordien,

Dat ict oppenbaerre hebbe gesien

705Dant ons hier getoget es,

6 Op dat ic macht hebbe des,

Ende ict bi orlove moge sien.

En mach mi dat oec niet gescien,

Ic sal dan weder keren int hof

710Ende houden mi gepait daer of.”

Alse die vander tavelronden

Walewains word also verstonden

Beide van vore ende van achter,

Langer te beidene docht hen lachter.

715Si stonden alle op gemeinlike

Ende geloveden dire gelike,

Dat si in en gere manieren

Van te soekene selen falgieren

Toter tijt dat si waren geseten

720Ter taflen daer si mochten eten

Sulke spise alse daer gereet was.

Alse di coninc geware ward das,

Hi ward al tongemake saen

Omdat si dat hadden bestaen,

725Want hem in sijn herte dochte

Dat hijt niet ontkeren mochte.

“Ay Walewein, Walewein.” seide hi,

“Gi hebt nu verraden mi,

Des nu worden ben in inne,

730Ende alle die met mi sijn hier inne;

Want gi mi hebt benomen thant

Dbeste geselscap datmen vant,

Dat sijn die vander tavelronden;

Want ic weet wel van dien stonden

735Dat nu van hier binnen sceden sal,

Datse en keren nembermeer al;

Wantere vele, dats scade groet,

In die queste sal bliven doet,

Want si langer tijt sal geduren

740Dan gi waent nu ter uren.

Daer nes an te nemene geen merc;

Want die aventure es scone ende sterc.

In weet wat doen nu mere:

Ic hebse gemint alsoe sere,

745Ende noch doe, oft si waren

Alle mine brodere, twaren.

Dus sal mi wesen herde leet

Van hen lieden dat gesceet.”

Die coninc begonste droven doe

750Ende inden gepense wenen toe,

Dats wel mochten werden geware

Alle die gene die waren dare.

Doe sprac die coninc dese worde,

Daer menech hoge man toe horde:

755”Walewein, gi hebt mi bracht in een seer,

Dat ic ne wane nembermeer

Daer af dat inde sal mogen sien

Dat vander questen sal gescien:

Ic bens in vresen herde groet.”

760Doe seide min her Lanceloet:

“Here, alsulc man alse gi sijt

En sal niet wanhopen teneger tijt;

Al waerd dat wi storven in desen,

Het soude merre ere wesen

765Dan wi elre bleven doet.”

Doe seide die coninc: “Her Lanceloet,

Die grote minne die ic an u

Hebbe doet mi dus spreken nu.

En es niet te wonderne mede

770Dat ic drove ben vanden gescede,

Bedie ic weet nu herde wel

Dat noit kerstinen coninc gevel

Dat hi hadde in sine zale

Soe goede ridders tenen male,

775Ende so vele tere steden

Alsic hebbe gehad heden.

Sine comen alsoe nembermeer

Te gadere als si waren eer.

Lanceloet, dits nu ene sake

780Die mi doet sijn tongemake.”

Walewein ne conste niet daertoe

Geantwerden dattie coninc seide doe,

Ende hem hadde berouwen daer of

Dat hi hadde gedaen tgelof;

785Mare en hadde nu niet gedocht,

Bedie het was te verre brocht.

Daerna quamen die niemaren

In die camere daer die vrouwen waren,

Dat beloeft was in die zale

790Die queste te soekene vanden grale.

Vele vrouwen diet verstonden

Warens droeve te dien stonden,

Namelike oec menige vrouwe

Die lief hadde oft ondertrouwe

795Metten ridders vander tavelronde.

Wet wel, datmen daer begonde

Wenen ende driven groet mesbaer.

Die coninginne sprac daer naer

Tot enen knape ende vrageden das,

800Oft hi tier tijt in die zale was

Dattie queste ward bestaen?

“Jaic, vrouwe,” antwerde di knape saen.

“Walewein ende Lanceloet, wat daden si?”

“Si sijn gesellen,” antwerde hi.

805”Mijn her Walewein swoer erst daer,

Ende min her Lanceloet daer naer,

Ende alle dandere, sijt seker des,

Want nieman achter bleven es

Die ter tavelronden behorde.”

810Alse die coninginne dat horde

Si ward so drove, dat si daer

Van rouwen waende sterven, vorwaer.

Ende si sprac al wenende daer nare,

Dattet grote scade ware;

815”Want menech goet man besterven sal

Eer tenen inde sal comen al;

Ende mi wondert sere des,

Dat min here die coninc, die es

Soe goede man, dit laet gevallen;

820Want die barone welna met allen,

Verre dat meeste deel daer of,

Selen hier bi rumen sijn hof.”

Ende si viel in groten wene,

Ende alle die vrouwen gemene.

825Dus was daer vele rouwe

Vanden heren ende vanden vrouwen

Die onderlinge gelive waren.

Elc seide daer tote den haren

Dat si met hem varen souden:

830Selke warre diet wel wouden,

En hadde gewesen een goet man

Van religioene, die daer quam an

Ende sprac dus henlieden toe,

Dart alt hof horde doe:

835”Gi heren, hort nu her ward,

Die bestaen hebt dese vard

Vanden grale, dit ontbiet u

Nachieen die hermite nu,

Dat nieman met hem ne lede

840Vrouwe noch joncfrouwe mede;

Want gi vallen mocht in sonden.

Ende dat nieman nu ten stonden

Ongebiecht daer in ne vare;

Want en geen man sculdech ware

845Soe groten dienst te bestane,

Hine ware na sinen wane

Suver van alre dorperhede

Ende van hoeftsonden mede;

Bedie dese queste en es niet

850Van ertschen dingen, dise wel besiet,

Maer van heilegen dingen al,

Alst onse here wel togen sal

Hem, di so geluckech sal wesen,

Dat hine nu heeft te desen

855Vercoren, dat hi hem sal wale

7 Vertogen die queste vanden grale.”

Dus mochten gene vrouwen wesen

Int geselscap vander queste bi desen.

Die coninginne sprac daer nare

860Gelate ende vrachden wie hi ware?

Hi berechte hare en deel das;

Maer dat hi Lanceloets soene was

Dat ne seide hi niet al hare.

Si wister wel af dat ware,

865Maer si had gerne tier stonde

Geweten van sijns selfs monde.

Ende si vrageden wie sijn vader ware?

Ende hi antwerde doe hare

Dat hijs niet wel wiste nochtoe.

870”Waeromme heeldijt mi?” seitse doe;

“Gine sult oec nembermere

Van uwen vader hebben onnere,

Want hi es, gewaerlike,

Die beste riddere van ertrike,

875Ende vanden besten van allen siden

Diemen weet nu ten tiden;

Ende hi hevet, dat secgic u,

Die beste geweset tote nu

Die in die werelt mochte wesen.

880Ende gi sijt sculdech bi desen

Te lidene van ridderscepe vort an

Alle die ridders diemen vinden can.

Gi gelijct soe wel uwen vader,

Dattie vanden hove algader

885Wel geware werden mochten,

Opdat sire iet ombe dochten.”

Ende alse Galaat dat horde

Hi ward al roet vanden worde

Ende seide: “Vrouwe, na dien dat gi

890Minen vader kint, noemten mi.

Ende wetic dat die selve es,

Soe salic gerne lien des.”

Doe seit si hem daer al bloet:

“U vader es min her Lanceloet,

895Die scoenste ridder di levet

Ende die meest gracien hevet,

Ende die beste gemint gemeinlike

Di nu es in eertrike.

Bi desen donct mi dat gijt

900Schuldech niet te heelne en sijt;

Beteren man dan hi es in algader

En mochti niet hebben tenen vader.”

Hi seide: “Vrouwe, gi wetet so wel,

In canre niet af gesecgen el.”

905Daer na alsi slapen gaen soude

Die coninc nam Galate alsoe houde

Ende dedene slapen doe gaen

In sijns selfs bedde, sonder waen.

Die coninc was dien nacht tongemake

910Ende in gepense om die sake

Dattie queste soude wesen.

Hi was drove ende sere in vresen

Datter vele sterven souden

In die queste, dire varen wouden.

915Omdat si wech dus wilden varen

Vele lide dies drove waren.

Des anders dages es vroe opgestaen

Die coninc, ende hi ginc doe saen

Daer hi Waleweine ende Lancelote vant,

920Die al gereet waren te hant.

Si ondergroetten hen nadien.

Die coninc began op hen sien

Ende seide daer naer: “Ay mi.

Walewein gi hebt verraden mi.

925Mijn hof en beterde noit ere,

Walewein, bi u alsoe sere

Alst bi u sal argeren nu

Ende nederen vort, dat secgic u;

Wantet nembermer na desen

930Met so hogen lieden gesirt sal wesen

Als gire nu ute trect

Metter vart die gi te doene mect.

In ben niet so drove, twaren,

Om alle dire en wech varen

935Alsic om u tween ben nu;

Bedie ic hadde gekert ane u

Alse grote minne alsmen mach

Ane manne lecgen op enegen dach.”

Doe liet die coninc vort mere

940Die tale vallen ende pensde sere.

Doe quam hem een wenen ane,

Dat hi liet vele heter trane.

Ende si, die om die sake

Sere waren doe tongemake,

945En antwerden hem niet ter dinc.

Tirst dat spreken mochte die coninc

Doe seidie: “Aymi! God, here,

Hoe salic mogen nembermere

Sonder dit geselscap wesen.”

950Hi sprac tote Lancelote na desen:

“Bider trouwen di gi mi sculdech sijt nu,

Live vrint Lanceloet, soe bidic u,

Dat gi mi raet gevet daertoe,

Hoe dat ic enechsins gedoe

955Dat ic dese queste ontkere.”

Doe seide Lanceloet: “Ay here,

Het swoer so menech hoge man

Die queste te vangene an,

Daer ic tejegenworden was,

960In mochte niet geloven das,

Dat sijt souden willen ontberen;

Want si souden hen versweren,

Ende het soude wesen mede

Alte grote ongetrouwechede

965Dat icse versochte van deser dinc.”

“Ic weet wel,” seide die coninc,

“Dat waer es dat gi segt nu;

Maer die minne die ic hebbe ane u

Ende ane dandere doet mi secgen

970Ende u hier te vore lecgen.”

Binnen dat hi seide dese tale

So ward al vol ridders die zale.

Alst die coninginne sach si ginc

Dit nu secgen den coninc,

975Ende si seide: “Die ridders ontbiden

Uwes, here, nu ten tiden,

Datse met u te messen souden gaen.”

Die coninc drogede sine ogen saen.

Mijn her Walewein wapende hem doe

980Ende min her Lanceloet alsoe.

Ende alsi al gewapent quamen

In dat palais, si vernamen

Hare gesellen gewapent daer.

Si gingen horen messe daer naer.

985Alsi die messe hadden gehort

Si quamen in die zale vort.

Ende saten side daer jegen side.

Die clerke brachten daer tien tide

Die heilegen vort te dire stede,

990Daer men op soude doen die eede.

Die coninc riep Waleweine gereet,

Dat hi vore dade den eet,

Omdat hi die irste was

Die belof gedaen hadde das.

995Doe seide die coninc Bandemagus:

“Here, en mach niet sijn aldus.

Die gene die van al desen

Here ende meester moet wesen,

Hets recht dat hi den eet doet voren.

1000Ende alse hi hevet gesworen.

Wi selen dan sweren daer naer.”

Doen swoer min her Galaat daer,

Dat hi als getrouwe riddere ende goet man

Die queste soude vangen an

1005Ende jaer ende dach antiren,

8 Ende meer, waers noet, in dire maniren

Dat hi in dat hof nembermere

Ne keerde, hine soude ere

Ondervinden dat rechte ware

1010Vanden grale, op dat soe ware,

Dat hi die waerheide van dien

Geweten mochte ochte gesien.

Doe swoer Lanceloet tier stede

Ende Walewein ende Perchevael mede.

1015Daerna Bohort, ende Lyoneel dan,

Ende Helynan die witte daer an;

Entie gesellen vander tavelronden

Sworen alle daerna tien stonden,

Soe datmer vant in tellen

1020Hondert ende viftech gesellen.

Si saten doe ende ontbeten.

Ende tirst dat si hadden geten

Namen si an die coninginne orlof,

Alse die rumen wilden thof,

1025Soe dat daer thof al gemene

Alte hant viel in groten wene.

Alse die coninginne geware ward

Dat si hen gereiden ter vard,

Si dreef doe rouwe also groet

1030Oft al hare vriende waren doet.

Si keerde in die camere weder

Ende liet hare doe vallen neder,

Ende mesliet hare soe sere dan,

Dats ontfermen mochte elken man.

1035Ende Lanceloet quam daer nare

In die camere doe tot hare;

Ende alsine soe gewapent sach

Si riep op hem: “Ay, owach.

Lanceloet, gi doet mi daer mede,

1040Dat gi rumet dese stede

Ende in vremden lande vard,

Daer gi nembermer keert haerward,

God en hulper toe wel sere.”

Hi seide: “Vrouwe, ic sal ere

1045Keren dan gi selve waent,

Nadien dat mi min herte vermaent.”

Doe sprac die coninginne: “Nadien

Ine ware u nembermer sien.”

Hi seide: “Ic scede uten hove,

1050Vrouwe, bi uwen orlove.”

Ende si seide: “Lanceloet, hier of

Weet onse here wel min orlof;

Maer nadien dat wesen moet,

Ic bevele u den here goet,

1055Die om ons anden cruce hinc

Om ons te loessene bider dinc

Vander pinen di lange sal geduren,

Dat hi mote in allen uren,

Waer dat gi comt na desen,

1060In u geleide altoes wesen,

Ende moet u bewaren alsoe,

Dats uwe vrinde werden vroe.

Ende doet dat gi ons verhoget,

Ende kert tirsten dat gi moget,

1065Behouden eren ende den live.

Ic wille dat u al goet beclive.

Penst om mi, ende ic om u.”

Aldus sijn si gesceden nu:

Had mogen wesen men hadt ontbart.

1070Ende hi kerde weder metter vard:

Hine hads niet al sinen wille.

Hi pensde ende sweech al stille.

Lanceloet sciet vander coninginnen

Ende quam in die zale binnen,

1075Daer hi sine gesellen beneden

Sach, die na hem ontbeden;

Ende hi sat te hant op sijn part.

Mettien die coninc geware ward

Dat Galaat sonder scilt porren wilde,

1080Ende alle dandere hadden scilde,

Soe dat hem die coninc sprac toe

Dat hi sonder scilt vore doe,

Dat hem dochte niet wel gedaen

Galaat antwerde heme saen:

1085”Here,” seidi, “bi uwer genade,

Ic weet wel dat icker an mesdade,

Namic enen scilt hier binnen;

Want ic sal wel enen gewinnen:

In wille genen vor die ure

1090Dattene mi toe sint daventure.”

Die coninc antwerde hem doe:

“God moeter u hulpen toe,

Ende moet u hoeden ende achterwaren,

Ende bi sire groter genaden sparen,

1095Ende u allen geven gesonde,

Soe dat ic noch van uwen monde

Verstaen moete die rechte waerhede,

Daermen hier te voren af sede,

Vanden grale die aventuren,

1100Die menech riddere sal besuren

Beide in velde ende in woude,

Die si nochtan nine soude.”

Geburen noch vallen te dele.”

Men seget dicke in bispele,

1105Ende het dicke oec gesciet,

Dat vligende craie bejaget iet,

Ende oec hevet gevallen bi wilen,

In segt in borden no in gilen,

Het hevet menech dat begaen,

1110Haddi geseten ofte gestaen

Stille in huus, hine hads niet vonden.

Ic laet dus bliven tesen stonden,

Ende dese tale al vallen neder

Ende kere te mire materien weder.

1115Ic wille nu swigen van desen,

Na dien dat els niet mach wesen.

Si porden na dien doene,

Beide ridders ende barone,

Ende si reden so verre vort,

1120Dat si quamen buten der port;

Ende alle die vander stede

Dreven grote serechede,

Ende alle dandere gemeinlike

Die daer waren, arm ende rike.

1125Entie gene die porden daer

Sine toenden geen mesbaer,

Ende men mochter niet an scouwen

Gene gelike alse van rouwen.

Maer si scenen te dien tiden

1130Alle wesen metten bliden.

Tirst dat si inden bosch waren comen

Ende casteel Vagan hadden vernomen,

Si letten tere crucen daer.

Mijn her Walewein seide daer naer

1135Toten coninc, dat hi keren soude.

Die coninc seide doe alse houde:

“Dat staen soude mi min deren

Met u lieden dan dat keren;

Bedie ic scede van u herde node,

1140Ende ic bevele u allen Goede.”

Si deden doe haer helme of

Ende namen anden coninc orlof,

Ende reden dat si vernamen

Dat si ten castele Vagan quamen.

1145Nu was een goet man te Vagan,

Ende hadde gewesen vord an

Een man van herder groter doget,

Alsi was sine joget.

Ende alsi hadde vernomen

1150Die heren inden casteel comen,

Ende dat si dore wilden liden,

Hi dede di porten sluten tien tiden

Ende seide: nadat onse here

Hem gedaen hadde die ere,

1155Dattie vander tavelronden

9 Daer binnen waren te dien stonden,

Sine ontgingen hem nembermere,

Hine soude hen dinen ere;

Ende hi behiltse daer alsoe,

1160Ende deetse ontwapenen doe,

Ende ontfincse wel blidelike,

Ende festeretse herde rikelike.

Ende dat hen liden wonder dochte

Waer hi dat goet nemen mochte.

1165Ende si drogen over een das,

Opten avont doe daer geten was,

Dat si sander dages sceden souden

Ende elc sinen wech soude houden,

Om datmense soude in bloetheden

1170Begripen oft si te gadere reden.

Des ander dages stontsi op tilike

Ende wapenden hen gemeinlike;

Ende alsi messe hadden gehort

Si daden haer perde trecken vort

1175Ende namen anden here orlof,

Ende dancten hem daer of,

Dat hi hen grote ere hadde gedaen.

Si voren uten castele saen

Ende maecten doe hare vart

1180Elc bi hem te bosche ward.

Nu latic die tale vallen

Te sprekene nu van hen allen,

Ende sal soe setten mine dinge

Te sprekene van elken sonderlinge,

1185Ende vertellent so ic best mach.

Het es leden menech dach

Dat dese aventure gevel,

Hier omme en salic niet te snel

Dese aventure te tellen wesen;

1190Bedie ic hebbe dicke horen lesen:

Quade haeste es dicke onspoet.

Hierbi hetic den genen vroet,

Die wel te poente can ontbiden;

Maer daert glat es moet men gliden,

1195Ende sometijt met pinen staen,

Na dien dat daventuren gaen,

In caent anders niet bedriven;

Mine materie willic vort scriven,

Bedie dat letten es mi ongans.

1200Selke gaen nochtan an enen dans,

Dies hem qualike connen gelaten:

Die gene mogen hen selven haten.

Dit magic van mi wel secgen;

Maer dit willic al neder lecgen,

1205Ende sal van Galate beginnen saen,

Alse gi hier nu moget verstaen.

1. Historie van de Graal.

Een mooi avontuur heb ik gehoord,

Die wil ik dan zo brengen voort

Ui het Waals, dat nu schijnt:

Me staat te sparen kosten nog pijn;

5 Maar mocht ik tot een avontuur raken,

Die me goed daartoe dacht te smaken,

En ik dan niet wordt beschuldigd,

Dan had ik wel mijn pijn verguld.

Me bewoog het avontuur door dat,

10 Op Pinkster avond, toen het noen was,

En de mis was gedaan,

En men te eten zou gaan,

Kwam een jonkvrouw met haast groot

In de hof gereden te Carmeloet,

15 En vroeg of Lancelot daar waar.

Men zei: ja hij, en wees hem haar;

En ze bad hem toen daar dit,

Vanwege koning Pelles,

Dat hij met haar varen wilde

20 In het bos, daar ze hem leiden zou.

En gelijk zo vroeg hij:

“Jonkvrouw, met wie zo ben jij?”

“Ik ben met diegenen, zekerlijk,

Daar ik u hier nu van spreek.”

25 En Lancelot beval alzo te houden

Dat men zijn zadel leggen zou.

En toen de koning verstond deze zaak

Was hij er zeer ongemakkelijk van,

En de koningin en het hele hof toe.

30 En de jonkvrouw antwoordde toe:

“Hij zal morgen hier weer wezen

Ter maaltijd.” Hij voer weg met dezen.

Toen ze een halve mijl hadden gereden

Worden ze gewaar een plaats,

35 Daar een abdij van nonnen stond.

Ze reden daar met grote spoed,

Daar Lancelot erg goed werd ontvangen

Toen hij er kwam. En alzo gelijk

Werd hij zijn 2 neven gewaar,

40 Die op 2 bedden lagen daar,

Lyoneel en zijn broeder Bohort.

En ze kwamen gesprongen voort

En omhelsden hem zeer te die tijd,

Als die van hem waren blijde.

45 En hij zei hen daar naar,

Dat hij met een jonkvrouw kwam daar,

Hij wist niet om welke zaken.

Binnendien dat ze dus spraken

Kwamen 4 nonnen, die hen bezochten,

50 En Galaat met hen brachten.

Die zo schoon was en zo besneden

Van al zijn leden,

Dat men nergens in aardrijk

Gevonden had zijn gelijke.

55 Een non hield het kind aan de hand,

En ze weende zeer tegelijk,

En zei: “Heer, ik breng u

Dat kind, dat ik tot nu

Gevoed heb, dat al mijn

60 Blijdschap en troost plag te zijn;

En ik zou graag zien dat hij

Van uw hand ridder wordt, wil gij;

Omdat hij van een betere man, zonder waan,

Mag hij het ridderschap niet ontvangen.”

65 Dat kind leek hem zo schoon,

Dat hij nooit onder de troon

Zo’n schone vorm zag van een man.

Vanwege de schoonheid die er lag aan

Had hij er zo’n goede wil toe,

70 Zodat hij het haar beloofde toen,

Dat hij hem ridder zou maken.

Hij liet hem die nacht waken,

En op de volgende dag daarnaar

Zo maakte hij hem ridder daar,

75 En spelde hem de ene spoor voort,

En de andere spelde hem Bohort:

En Lancelot omgorde hem het zwaard toen

En sloeg hem in de hals, en zei er toe:

“God maakt u nu goed voortaan,

80 Omdat ge bent een schone jonge man.”

Toen Lancelot had gedaan

Dat er toebehoort, hij zei gelijk

Tot Galaat: “Heer, wil jij

Tot konings hof varen met mij?”

85 Hij zei: neen hij, niet al toen.

Toen sprak Lancelot de abdis toe:

“Vrouw, gedoog dat te hof varen

De nieuwe ridder, die daar

Meer zal verbeteren dan hier met u.”

90 Ze zei: “Hij vaart er niet nu.

Als het tijd is zullen we hem zenden daar.”

Lancelot scheidde vandaan daar naar

En zijn gezellen, met haast groot,

En kwamen voor tercie tijd (10 uur) te Carmeloet.

95 De koning was naar de mis gegaan:

Ze stegen af en gingen in de zaal gelijk,

Zodat ze daar in die zaal

Van de nieuwe ridder hadden de taal.

Bohort zei dat hij nooit zag

100 En geen mens op een dag

Zo goed gelijken, te enige plaats,

Op Lancelot zoals dat kind deed.

“Ik geloof nimmermeer man,

En is het niet Galaat, die Lancelot won

105 Aan konings Pelles dochter een tijdje eerder.

2 Hij lijkt wel min of meer

Diens geslacht en de onze toe.”

En Lyoneel antwoordde hem toen:

“Ik wil wel zeker wezen dit,

110 Want hij Lancelot geheel gelijk is.”

En ze spraken er te meer van voort,

Dat ze graag hadden gehoord

Van Lancelots mond, daar ze niet

Van mochten dat hij sprak iets.

115 En ze gingen te die stonden

De zetels van de tafelronden,

En ze vonden op elk geschreven toen

De ridders naam, die er behoorde toe.

Toen ze tot de vreselijk zetel kwamen,

120 En ze ook de waarheid vernamen,

Dat er letters aan geschreven stonden,

Die ze aldus sprekende vonden:

“4 honderd en 64 jaar

Zullen zijn geleden voorwaar,

125 Dat onze heer in het graf lag,

Dat zal vinden op Pinksterdag

Die vreselijk zetel een man,

Die zich zal ondernemen dan

Dat hij daarin zal zitten gaan.”

130 Toen zeiden de lieden al zonder waan:

“Dit is een wonderlijk avontuur.”

Lancelot zei terzelfde uur:

“Alzo zoals het is geschreven daar

Zo is de incarnatie waar:

135 Ik wilde wel dat tot de avond meer

Niemand het las.” Ze zeiden: “Heer,

We zullen het wel afwenden gereed.”

Ze namen toen een zijden kleed

En bedekten die letters alzo te houden,

140 Zodat niemand ze lezen zouden.

Toen de koning van de mis kwam

En hij Lancelot daar vernam

En Bohort en Lyoneel, hij dan

Toen uitermate blijde was,

145 En allen die er waren te die plaats,

En Walewein bijzonder mede.

Men deed daar feesten veel nu

Bohort en Lyoneel, zeg ik u,

Die men binnen het hof voor dien

150 In lange tijd niet had gezien.

De koning beval dat men zat

Ter tafel en dat men at.

Toen kwam Keye de drost voort

En sprak tot de koning dit woord:

155”Heer, zit te eten nu,

Ge brengt de gebruiken, zeg ik u,

Die hier lang zijn geweest.

Ge nam het gebruik voor dezen

Dat ge te hoge feesten niet zat

160 Te tafel, heer, nog niet at

Eer voor u en voor uw lieden

Enige avonturen geschieden.”

En de koning antwoordde daar naar:

“In vertrouwen, Keye, ge zegt waar:

165 Ik heb het gehouden en ook zal

Voortaan houden mijn leven al;

Maar ik was zo blijde door dat,

Dat Lancelot gezond gekomen was

En zijn gezellen, dat ik door dat

170 Helemaal dus vergat.”

En toen ze dus spraken kwam daar

Een knaap en bracht nieuws

En zei aldus tot de koning:

“Hoort hier, heer, wonderlijk ding;

175 Hier is op het water drijvend gekomen

Een steen, die ik heb vernomen:

Kom het zien nu ter uren;

Ik weet wel het zijn avonturen.”

De koning ging gelijk daar

180 En de baronnen, en vonden het waar.

En die steen was gekomen ten stonden

Te land, die ze daar vonden,

En was marmer. Daarin stak 1 zwaard,

Dat rijk was en veel goud waard;

185 En de appel daarvan was een

Dure, kostbare en rijke steen,

Daar letters van goud in stonden,

Die aldus sprak en verkondigde:

“Niemand heeft macht me te doen

190 Uit deze steen, uitgezonderd diegene

Aan wiens zijde ik hangen zal,

Die de beste ridder zal zijn van al.”

Toen die letters de koning verstond

Hij sprak tot Lancelot, daar hij stond:

195 “Dit zwaard is de uwe, want gij bent

De beste ridder nu ter tijd.”

“Het is mijne niet, antwoordde Lancelot hem;

“Weet wel, dat ik niet zo koen ben

Dat ik mijn hand daaraan doe.

200 Ik ben niet waardig genoeg daar toe.”

“Probeer het,” zei de koning,

“Of ge volbrengen mag dat ding.”

“Ik doe het niet, antwoordde Lancelot,

“Omdat ik weet wel dat al bloot,

205 Dat dit zal beproeven geen man,

Op dat hij er faalt aan,

En zal hem te kwade vergaan.”

“Wat weet jij?” sprak de koning gelijk.

“Heer, ik weet wel,” antwoordde hij,

210” Nog verzeker ik er een ding daarbij,

Dat zal op de dag van heden

Beginnen die grote wonderlijkheden

En de avonturen van de Graal.”

De koning verstond die woorden wel.

215 Toen de koning zag dat Lancelot

Daartoe niets deed klein of groot

Bad hij Walewein alzo te houden

Dat hij er zijn macht toe doen zou.

Walewein antwoordde: “Wat mij geschiedt,

220 Heer, dan staat me te doen niet;

Nadat Lancelot niet beproeven wil

Me staat het wel te zitten stil;

Want dat al om niet waar.

Men weet dat wel openbaar,

225 Dat hij een betere ridder is dan ik ben.”

Toen zei de koning tot hem:

“Nochtans wil ik dat gij het beproeft ter vaart,

Niet om te hebben het zwaard.....”

Toen deed Walewein daaraan de hand,

230 En faalde daaraan gelijk.

Toen zei de koning: “Nu laat staan,

Ge hebt wel mijn bevel gedaan.”

Lancelot zei tot mijnheer Walewein daar:

“Dit zwaard zal u noch snijden daarnaar

235 Zodat het u erg leed zal wezen.”

Walewein antwoordde toen tot deze:

“Al had ik er om menen te sterven gelijk

Ik had er van mijn ooms wil gedaan.”

En de koning berouwde dat te die plaats

240 Dat hij het Walewein beproeven deed.

Toen bad hij het Percheval alzo te houden,

Dat hij het mede beproeven zou.

“Ik zal het doen erg graag”, antwoordde hij,

“Indien dat ge er wil staan daarbij.”

245 En Percheval deed toen gelijk

Aan dat zwaard daar zijn hand,

En het ontviel hem te doen.

Toen wisten wel alle baronnen,

Die in die plaats waren daar,

250 Dat Lancelot had gezegd waar;

En elk peinsde in zijn zin

Dat het alzo was, meer of min,

Zoals de letters zeiden ter stonden,

Die aan de appel geschreven stonden,

255 Zo dat men verder daar niemand vond,

3 Die daaraan wilde doen de hand.

Walewein sprak tot de koning: “Heer,

Ge mag nu wel gaan eten meer:

Ge hebt niet nu ter uren

260 Gefaald van avonturen.”

De koning ging eten ter vaart

En liet beide, steen en zwaard.

En die van de tafelronden zaten

Elk in zijn zetel en aten;

265 En daar bedienden bijzonderling

Vier gekroonde koningen,

En zoveel hoge baronnen,

Dat het een wonder was van dat doen.

En daar waren van de tafelronde

270 Allen die de zetel vol vonden

Uitgezonderd die vreselijke zetel alleen.

Toen bediend was in het algemeen

Van het eerste gerecht al door

Zo gebeurde daar een avontuur,

275 Dat van de zaal, daar toen in zaten

De hoge lieden alle en aten,

Beide de vensters en de deuren

Alle sloten te dat uur,

Dat er niemand een hand aan deed,

280 Daar zei allen van schrokken ter plaatse.

De koning sprak het eerst tot die:

“Ge heren, we hebben groot wonder gezien,

Beide hier en bij de rivier;

Nochtans zo meen ik dat we snel

285 Meer dan dit zullen zien in de hof.”

Binnendien dat de koning sprak daar of

Kwam daar in de zaal een oude man,

Gekleed met witte klederen; nochtans

Was daar geen ridder die hem vernam

290 Uit welke plaats dat hij er in kwam.

Hij had een ridder in de hand,

Zonder zwaard en schild, en zei gelijk:

“Vrede moet onder u allen wezen.”

Hij zei tot de koning na deze:

295 “Heer koning, ik breng hier nu

De edele ridder tot u,

Die is van edel geslacht

Gekomen, en van grote macht,

Van koning David en van de vriend

300 Joseph van Arimathea.

Daarbij zullen komen ten einde

De avonturen van dit land ten einde

En van menige andere landen.”

De koning was blijde gelijk

305 En zei tot de goede man daarnaar:

“Welkom moet ge zijn, als het is waar

Dat ge ons zegt hier ter plaatse.

En de ridder moet welkom zijn mede;

Omdat hij is diegene daar wij

310 Hopen tot een einde te brengen bij

De avonturen van de heilige graal,

Niet was een man hier gekomen zo wel

Lieden zoals hij bij ons gekomen zijn zal.

En we zullen hem feest geven overal;

315 En zo wie hij is, nochtans,

Nadat hij is zo’n door edele man,

Alle goed moet hem geschieden.”

“Heer, ge zal het snel aanzien

Een gauw begint het hier te vallen.”

320 Hij ontwapende hem geheel,

En toen hij in zijn rok was al bloot

Deed hij hem daarboven een schort.

De goede man beval de ridder daar

Dat hij hem zoude volgen daarnaar,

325 En hij leidde hem daarna gelijk

Daar hij de vreselijke zetel vond,

En hij hief op dat zijden kleed

En las de letters gereed;

En daar las hij toen openbaar

330 Dat dit Galaat’s zitplaats waar,

En zei daar tot de ridders toen,

Zodat allen die er waren hoorden toe:

“Heer, ga hier zitten, als zeker dit,

Zoals dat van recht de uwe is.”

335 Hij ging gelijk zitten daar

En zei tot de goede man daar naar:

“Ge mag, als ge wilt, wel gaan,

Omdat ge hebt wel gedaan

Alles dat u te doen bevolen is.

340 Groet mijnheer de koning Pelles

En die van de heilige herberg allemaal,

En koning Visser mijn grootvader,

En zeg dat ik hen komen zal te zien

Zo gauw als me tijd mag geschieden.”

345 De goede man scheidde vandaan na dit ding

En beval tot God de koning.

En toen men vroeg wie hij was

Hij wilde niemand berichten dat.

En toen hij kwam daar beneden

350 Vond hij lieden die op hem wachten,

Ridders en ook bedienden toe;

En hij voer zijn gang toen.

En toen de ridders zagen dat,

Dat Galaat in die zetel zat,

355 Dat een lange tijd zeer ontzien was,

Hen allen hadden een grote verwondering dat,

Omdat hij was zo’n jonge man,

Waarvan hem zo’n gratie kwam aan.

Ze ontvingen hem feestelijk toen alle zeer

360 En deden hem grote eer;

En ze peinsden in alle manieren,

Dat bij hem zou falen

De avonturen van de graal;

En ze wisten dat alzo wel

365 En wilden ze ook wezen bekend,

Naar dat zich elk verstond,

Vanwege de zetel daar hij in zat,

Omdat nooit een man mocht zitten in dat,

Uitgezonderd hij, hij niet misvel daar af.

370 Alle die waren in die hof

Hielden hem voor meester te die stonden

Van al die van de tafelronden.

Lancelot die bij hem zat aldaar

Keek naar hem en werd wel gewaar

375 Dat hij dezelfde was die hij

Ridder gemaakt had daarbij,

En deed hem grote waarde en eer,

En sprak tegen hem te meer

Van vele zaken, daar hem van

380 Galaat mooie antwoorden gaf.

Bohort was zeker en blijde dat,

Dat diegene Lancelots zoon was,

En sprak tot Lyoneel terstond

En maakte hem datgene kond,

385 En zei: “Nu mogen we wezen

Beide tezamen blijde van dezen;

Hem staat wel te zijn grote heer,

En hij heeft een goed begin zeer.”

Een knaap was daar, die daarnaar

390 Te koningin ging en zei haar

Dat in de vreselijk zetel zat

Een jonge ridder en at,

En dat ze verwondering hadden daarvan

Allen die daar waren in de hof,

395 Waarvan hem de gratie kwam.

Toen de koningin dat vernam

Ze zei toen: hen waren ter uren

Gebeurd mooie avonturen;

Want daar nooit een ridder toe dacht,

400 Dat hij er toe komen mocht.

De vrouwe zei daar daarnaar

Dat hij een gelukkige ridder was

Die zo zat in die plaats

Daar nooit een man tot de dag van heden

405 Waardig genoeg in te zitten was;

4 En dat hij groot geluk had dat.

“Hierbij mag men zeker zijn dit,

Dat hij dezelfde ridder is,

Die het einde van de avonturen al

410 Van Groot Brittannië maken zal.”

De koningin zei toen: “Zeg mij

Van welke vorm is hij?”

De knaap antwoordde haar,

Dat hij de schoonste ridder was

415 Die hij ooit voor die aan

Had gezien; en een jonge man;

En hij scheen op Lancelot gelijk

En zijn geslacht namelijk;

En dat in de hof liep de taal van dat,

420 Dat hij van zijn geslacht was.

Toen begeerde de koningin hem meer

Te zien dan ze deed eer,

En peinsde in haar gedachte

Dat Galaat wel wezen mocht,

425 Die Lancelot aan Pelles dochter won,

Aldus hoorde zeggen daar aan.

Ten eerste dat men had gegeten

Kwam de koning daar had gezeten

Galaat en hief op dat kleed.

430 Daar vond hij geschreven gereed

Datgene het Galaats zetel was.

De koning had begeerd dat,

Dat hij zijn naam weten wilde

En sprak tot Walewein alzo te houden:

435 “Lieve neef, we hebben nu

Galaat, dat zeg ik hier u

Die we en die van de tafelronden

Begeerd hebben zo’n lange stonden.

Nu laat ons peinzen voort meer

440 Allen hem te doen eer

De tijd dat hij hier is in de hof;

Want hij zal er snel scheiden af

Om het avontuur van de graal, die gelijk

Beginnen zal naar mijn waan.”

445 Walewein antwoordde de koning: “Heer,

We moeten hem doen eer

Zoals diegene die hem hier komen deed

Onze Heer bij zijn genadigheden,

En om te verlossen onze lieden

450 Van de wonderen die geschieden

In dit land, en nog plegen

In andere landen ook geschieden.”

De koning ging toen zonder wachten

Tot Galaat en zei:

455 “Heer, welkom bent nu.

Wij hebben lang begeerd u,

En we hebben u nu ter tijd;

Dank heeft God dat ge gekomen bent.”

“Heer ik kwam hier,” zei hij,

460 “En ik moet het doen, omdat

Want nu moeten gaan heen

Alle gezellen algemeen

Die het verhaal zullen, zonder waan,

Van de heilige graal bestaan,

465 Die snel nu zal beginnen.”

De koning zei hierbinnen:

“Uw komst was grote nood

Om te eindigen dat wonder groot,

Dat hier gebeurt te menige uur,

470 En om een avontuur,

Die ons heden is gevallen,

Daarvan dat faalden met allen

Diegene alle die zijn in de hof;

Maar gij zal er niet van falen af,

475 Die tot het hoofd zal komen van dingen,

Die de anderen niet konden volbrengen:

Daarom heeft u God gezonden hier.”

Galaat antwoordde daarnaar:

“Heer, wijs me dan het avontuur.”

480 De koning leidde hem daar te uur,

En de baronnen die waren daar

Volgden alle tezamen daarnaar,

En alles dat er was ter vaart

Kwam tot de koning en volgden derwaarts.

485 De koningin, toen ze het verstond,

Ze ging heen derwaarts, dat zij u kond,

En met haar vele vrouwen,

Die dat wonder wilden aanschouwen.

Toen de koning steen en zwaard vond

490 Hij sprak tot Galaat gelijk:

“Dit is het avontuur die ik bedoel:

Het zwaard te trekken uit de steen,

Daar heden toe deed zijn macht

Sommige ridders, die het ontvocht.”

495 “Dit mag voor u geen wonder zijn,

Want het avontuur is van mij;

Omdat ik zou hebben dit zwaard

Zo bracht ik geen derwaarts.”

Toen sloeg hij aan het zwaard de hand

500 En trok het uit de steen gelijk

Of het er niet aan vast was toen,

En stak het gelijk in de schede,

En zei toen tot de koning mede:

“Nu ontbreekt me minder dan het eer deed,

505 Me ontbreekt nu anders niet

Dan een schild, zoals men ziet.”

De koning zei: “God zal u van die,

Zoals van het zwaard deed, voorzien.”

Toen zagen ze te dal nederwaarts

510 Een jonkvrouw komen met grote vaart

Op een wit paard, en vroeg hen dat,

Of Lancelot daar iets was?

Lancelot sprak: “Zie mij waar ik ben.”

Toen sprak de jonkvrouw tot hem

515 Wenende: “Ay Lancelot, heer,

Uw doen is nu veranderd zeer

Sinds gisteren vroeg; nu versta hoe:

Ge was de beste van de wereld toen;

En die nu van u dit zeggen wilde,

520 Ik weet wel, dat hij liegen zou,

Want men vind betere dan gij bent,

Dat is wel beproefd nu ter tijd

Van het zwaard, daar ge aan liet te doen

De hand; want ge was niet zo koen.

525 Wacht u, dat ge u niet voortaan

Houdt voor de beste man.”

Hij antwoordde haar: “Nee ik niet;

Omdat dit nu is geschied.”

De jonkvrouw keerde zich zonder te wachten

530 Tot de koning waart en zei:

“Koning Arthur, u ontbied door mij

Nachien de heremiet, dat gij

Heden zal geschieden de grootste eer

De in Brittannië geschiedde ooit eer;

535 En dit zal niet door u zijn, koning,

Maar het zal zijn om een ander ding.

Het zal zijn van de heilige Graal,

Dat heden komen zal in uw zaal

En voeden dezelfde stonden

540 De gezellen van de tafelronden.”

En ze voer weg alzo te houden,

Dat ze tegen niemand spreken wilde.

Toen sprak de koning tot hen sommige:

“Gij heren, het is daartoe gekomen,

545 Dat we weten nieuws wel

Fraai van de heilige Graal,

Dat we gauw zullen zien.

En omdat ik zeker wel ben van die,

Dat ik u nimmermeer na deze

550 Alle tezamen zal te zien wezen,

Zo wil ik dat in het vlakte hierbij

Van Carmeloet zo’n toernooi zij,

Dat men er mag hier naar

Van spreken over honderd jaar.”

555 En ze prezen dat alle toen

5 En bereiden zich vast daartoe

En dat dit porde de koning,

Dat het was alleen om een ding,

Dat hij Galaats ridderschap wilde zien.

560 Hij wist wel dat hij na die,

Toen hij van het hof ging

Niet keerde niet zo snel.

De koningin lag met vele vrouwen

Op de muur om het toernooi te aanschouwen,

565 En Galaat begon te steken

Op de ridders en speren breken

Zo goed, dat niemand had gezien,

Hij werd geprezen van dien.

En ze zeiden alle algemeen,

570 Dat ze nooit een man zo hooglijk

Ridderschap beginnen of zagen.

En het scheen wel aan zijn slagen

Dat hij boven alle gezellen gelijk

Van de tafelronden zou gaan;

575 Omdat daar waren nimmer

Ridders te wapen dan twee,

Ze werden afgestoken ter plaatse,

Uitgezonderd Lancelot en Percheval mede.

Ze toernooiden tot de noen toe,

580 En de koning deed er zoveel toe,

Dat ze lieten dat toernooien staan

En keerden ter poort waart gelijk.

En ze lieten Galaat te die tijden

Met het blote aanzicht rijden

585 Omdat allen die er waren daar

Mochten hem zien al openbaar.

En toen ze hem goed had bezien

De koningin, ze zei nadien:

“Dit is Lancelots zoon, zonder waan;

590 Hij is zo goed naar hem gedaan,

Ik zag nooit twee zo gelijken.

En is geen wonder, zekerlijken,

Dat hij waard is en van grote macht,

Want hij anders zijn geslacht

595 Een wind niet gelijke zou.”

Een vrouw zei toen alzo te houden

Tot de koningin toen voort

Zoals een die woorden had gehoord:

“Vrouw, moet hij zijn zo goed

600 Zijn zoals ge verstaan doet?”

“Ja hij,” sprak de koningin te die tijden,

“Want hij is gekomen van alle zijden

Van de beste van aardrijk,

En hij is gekomen diergelijk

605 Van de grootste geslachten, weet ik wel,

Dat ik nu weet of iemand elders.”

Hiermee bleef aldus de taal.

Ze gingen wandelen in de zaal,

Zoals ik het hierna zal verklaren,

610 Al tot de vesper gezongen was,

Zoals ik het u hier zal over gaan;

En de dag ging weg te die tijden

Toen de koning de vesper had gehoord

En de baronnen kwamen voort

615 Bereiden men te eten waart.

Men dekte de tafels ter vaart.

Die van de tafelronden zaten gelijk,

Gelijk ze ‘s morgens hadden gedaan,

Elk tot zijn plaats om te eten.

620 Toen ze alle waren gezeten

Hoorden ze groot geluid van donder daar,

Zo wonderlijk, dat wel daarnaar

Hen allen dachten dat geheel

Dat paleis zou neer vallen.

625 Elk was bekommert in zijn gedachte

En had verwondering wat dat wezen mocht.

Meteen kwam een zonneschijn daar,

Zodat het werd nog alzo helder

Zoals het te voren had geweest,

630 En werden zo verlicht van deze.

Ze begonnen elk naar de andere te zien,

Als die niet wisten wat er zou geschieden;

Niet omdat daar was geen man

Die de andere mocht spreken aan,

635 Zoals ik u zeg in waar ding

Ze wisten niet wat hen overging:

Daar was geen van hen bijzonder,

Hij had zich in zijn hart verwonderd.

Dat de heilige graal kwam daarin meteen;

640 Nochtans mocht daar niemand zien

Tot welke plaats dat het er in kwam.

Het was bedekt, zoals ik het vernam,

Met wit fluweel zoals het kwam daar.

En het hele paleis werd daarnaar

645 Vervuld met zoete reuk, gelijk

Of alle specerijen van het aardrijk

In het paleis waren geweest ter ure;

En het ging het paleis geheel door.

Meteen dat het voor de tafels ging

650 Worden de tafels vervuld gereed

Met zulke specerijen zoals wilden eten

Diegene die daar waren gezeten.

En de graal scheidde uit de zaal

Als het daar geheel gediend had wel;

655 Nochtans van haar geen een vernam

Hoe het weg ging of hoe het er in kwam:

Dit is echt en geen grap.

Daarna na een korte wijl,

Toen ze er van spreken mochten, ze spraken er van

660 Onze Heer dank en lof.

Boven hen allen zo was blijde

Koning Arthur te die tijde,

Dat hem deed God onze Heer

Deze bijzonderlinge grote eer.

665 Die nooit mocht voordien

Geen van de zijnen verder geschieden.

Alle die daar waren in de hof

Waren uitermate blijde daar of,

Zoals die wel wilden weten

670 Dat God hen niet had vergeten.

Dus spraken ze daar ze zaten

Van die zaken daar ze aten.

Toen zei Arthur de koning:

“Het is recht dat we blijde zijn van dit ding,

675 Dat ons God toont hier binnen

Zo’n mooi teken van minnen,

Dat hij ons door zijn goed

Op deze hoge dag wil voeden.”

En mijnheer Walewein zei toen:

680 “Heer, daar is nog meer toe,

Omdat hier was niemand gezeten,

Hij had alles dat hij wilde eten

En alles dat hem zijn hart gaf

Dat hem lust tot eten van,

685 Dat nooit in konings hof gebeurde

Dan in koning Vissers, weet ik wel;

Maar zij waren bedrogen in dien,

Dat ze het niet openbaar mochten zien.”

Voort zei mijnheer Walewein: “Daarvan

690 Zo doe ik hier nu een belofte,

Dat ik gaan zal morgen vroeg

En zoeken jaar en een dag daartoe,

En meer, is het nodig, en zal

De heilige graal zoeken overal,

695 En zal doen macht en pijn;

En dat zal ik laten door geen geschiedenis,

Op avontuur of ik wordt verloren.

En ik zal sparen pijn nog kost,

En zal op geen manieren

700 Van zoeken iets falen,

Hoe het me worden mag te zuur;

En blijven altijd in het avontuur

En niet te hof keren voordien,

Zodat ik het openbaar heb gezien

705 Dan het ons hier getoond is,

6 Op dat ik macht heb dus,

En ik het bij verlof mag zien.

En mag me dat ook niet geschieden,

Ik zal dan weer keren in de hof

710 En houden mijn gesprek daarvan.”

Toen de andere van de tafelronden

Waleweins woord alzo verstonden

Beide van voor en van achter,

Langer te wachten dacht hen belachelijk.

715 Ze stonden alle op algemeen

En beloofden diergelijk

Dat ze op geen manieren

Van te zoeken zullen falen

Tot de tijd dat ze waren gezeten

720 Ter tafel daar ze mochten eten

Zulke spijzen zoals daar bereid was.

Toen de koning gewaar werd dat,

Hij werd geheel ongemakkelijk gelijk

Omdat ze dat hadden bestaan,

725 Want hij in zijn hart dacht

Dat hij het niet omkeren mocht.

“Ay Walewein, Walewein.” zei hij,

“Ge hebt nu verraden mij,

Dus nu geworden ben ik erin,

730 En alle die met mij zijn hierin;

Want ge me hebt benomen gelijk

Het beste gezelschap dat men vond,

Dat zijn die van de tafelronden;

Want ik weet wel van die stonden

735 Dat nu van hierbinnen scheiden zal,

Dat ze keren nimmermeer al;

Want er veel, dat is schade groot,

In dat verhaal zullen blijven dood,

Want ze lange tijd zal duren

740 Dan ge meent nu ter uren.

Daar is aan te nemen geen merk;

Want het avontuur is mooi en sterk.

Ik weet wat te doen nu meer:

Ik heb ze bemind alzo zeer

745 En nog doe, of ze waren

Al mijn broeders, te waren.

Dus zal me dat wezen erg leed

Van die lieden dat afscheid.”

De koning begon te bedroeven toen

750 En in het gepeins wenen toe,

Zodat ze het wel mochten worden gewaar

Al diegene die waren daar.

Toen sprak de koning deze woorden,

Daar menige hoge man toe hoorde:

755 “Walewein, ge hebt me gebracht in een zeer,

Dat ik niet was nimmermeer

Daarvan dat einde zal mogen zien

Dat van het verhaal zal geschieden:

Ik ben in vrees erg groot.”

760 Toen zei mijnheer Lancelot:

“Heer, zo’n man zoals gij bent

Zal niet wanhopen te enige tijd;

Al was het dat we stierven in dezen,

Het zou meer eer wezen

765 Dan we elders bleven dood.”

Toen zei de koning: “Heer Lancelot,

De grote minne die ik aan u

Heb laat me aldus spreken nu.

En is niet te verwonderen mede

770 Dat ik droevig ben van het afscheid,

Omdat ik weet nu erg wel

Dat nooit christen koning gebeurde

Dat hij had in zijn zaal

Zulke goede ridders te ene male,

775 En zoveel te plaatse

Zoals ik heb gehad heden.

Ze komen alzo nimmermeer

Tezamen zoals ze waren eer.

Lancelot, dit is nu een zaak

780 Die me laat zijn ongemakkelijk.”

Walewein kon niet daartoe

Beantwoorden dat de koning zei toen,

En hij had berouw daar af

Dat hij had gedaan de belofte;

785 Maar had er nu niet aan gedacht,

Omdat het was nu te ver gebracht.

Daarna kwam het nieuws

In de kamer daar de vrouwen waren,

Dat beloofd was in die zaal

790 Het verhaal van te zoeken van de graal.

Vele vrouwen die het verstonden

Waren droevig te die stonden,

Namelijk ook menige vrouwe

Die lief hadden of ondertrouwen

795 Met de ridders van de tafelronden.

Weet wel, dat men daar begon te

Wenen en te drijven groot misbaar.

De koningin sprak daar naar

Tot een knaap en vroeg hem dat,

800 Of hij op die tijd in de zaal was

Dat het verhaal werd bestaan?

“Ja ik, vrouw,” antwoordde de knaap gelijk.

“Walewein en Lancelot, wat deden zij?”

“Ze zijn gezellen,” antwoordde hij.

805 “Mijnheer Walewein zwoer het eerst daar,

En mijnheer Lancelot daar naar,

En alle de andere, zij het zeker dit,

Want niemand achter gebleven is

Die tot de tafelronden behoorde.”

810 Toen de koningin dat hoorde

Ze werd zo droevig, zodat ze daar

Van rouw waande te sterven, voorwaar.

En ze sprak al wenende daarnaar,

Dat het grote schade waar;

815”Want menige goede man sterven zal

Eer het tot een einde zal komen al;

En me verwondert zeer dit,

Dat mijnheer de koning, die is

Zo’n goede man, dit laat gevallen;

820 Want de baronnen bijna met allen,

Verreweg het meeste deel daar of,

Zullen hierbij ruimen zijn hof.”

En ze viel in groot geween,

En al die vrouwen algemeen.

825 Dus was daar veel rouw

Van de heren en van de vrouwen

Die onderlinge gelieven waren.

Elk zei daar tot de haren

Dat ze met hem varen zouden:

830 Sommige waren die het wel wilden,

Had er niet geweest een goede man

Van religie, die daar kwam aan

En sprak dus hen lieden toe,

Daar het hele hof hoorde toe:

835 “Gij heren, hoort nu herwaarts,

Die bestaan hebben deze vaart

Van de Graal, dit ontbied u

Nascien die heremiet nu,

Dat niemand met hem leidt

840 Vrouwen nog jonkvrouwen mede;

Want ge vallen mocht in zonden.

En dat niemand nu ten stonden

Zonder biecht daar in gaat;

Want geen man moet daar

845 Zo’n grote dienst bestaan,

Hij was niet naar zijn mening

Zuiver van alle dorpsheden

En van hoofdzonden mede;

Omdat deze kwestie is niet

850 Van aardse dingen, die het goed beziet,

Maar van heilige dingen al,

Zoals Onze Heer wel getuigen zal

Hem, die zo gelukkig zal wezen,

Die hij nu heeft tot dezen

855 Uitgekozen, zodat hij hem zal wel

7 Zien laten het verhaal van de graal.”

Dus mochten er geen vrouwen wezen

In het gezelschap van het verhaal bij dezen.

De koningin sprak daarnaar

860 Galaat en vroeg hem wie hij waar?

Hij berichtte haar een deel van dat;

Maar dat hij Lancelots zoon was

Dat zei hij niet geheel haar.

Ze wist er wel van dat ware,

865 Maar ze had graag te die stonde

Geweten van zijn eigen mond.

En ze vroeg hem wie zijn vader waar?

En hij antwoordde toen haar

Dat hij het niet goed wist tot noch toe.

870 “Waarom verheel je het mij?” zei ze toen;

“Ge zal ook nimmermeer

Van uw vader hebben oneer,

Want hij is, waarlijk,

De beste ridder van aardrijk,

875 En van de beste van alle zijden

Die men weet nu ten tijden;

En hij is, dat zeg ik u,

De beste geweest tot nu

Die er in de wereld mocht wezen.

880 En ge moet bij dezen

Te leiden van ridderschap voortaan

Alle ridders die men vinden kan.

Ge lijkt zo goed op uw vader,

Zodat die van het hof allemaal

885 Wel gewaar worden mochten,

Opdat ze er iets om dachten.”

En toen Galaat dat hoorde

Hij werd geheel rood van de woorden

En zei: “Vrouwe, na dien dat gij

890 Mijn vader kent, noem hem mij.

En weet ik dat het dezelfde is,

Dan zal ik dat graag belijden dit.”

Toen zei ze hem daar geheel bloot:

“Uw vader is mijnheer Lancelot,

895 De schoonste ridder die leeft

En de meest gratie heeft,

En die het beste bemind is algemeen

Die nu is in aardrijk.

Bij dezen lijkt me dat gij het

900 Niet moet verhelen dat hij;

Betere man dan hij is in alles tezamen

Mag ge niet hebben tot een vader.”

Hij zei: “Vrouwe, ge weet het zo wel,

In kan er niet van zeggen anders.”

905 Daarna toen ze slapen gaan zouden

De koning nam Galaat alzo te houden

En liet hem slapen doen gaan

In zijn eigen bed, zonder waan.

De koning was die nacht ongemakkelijk

910 En in gepeins om die zaak

Dathet verhaal zou wezen.

Hij was droevig en zeer in vrezen

Dat er vele sterven zouden

In dat verhaal, die er varen wilden.

915 Omdat ze weg dus wilden varen

Vele lieden dus droevig waren.

De volgende dag is vroeg opgestaan

De koning, en hij ging toen gelijk

Daar hij Walewein en Lancelot vond,

920 Die geheel gereed waren gelijk

Ze begroetten hem nadien.

De koning begon op hen te zien

En zei daarnaar: “Ay mij.

Walewein ge hebt verraden mij.

925 Mijn hof verbeterde nooit eerder,

Walewein, bij u alzo zeer

Zoals het bij u zal verergeren nu

En verlagen voort, dat zeg ik u;

Want het nimmermeer na dezen

930 Met zulke hoge lieden gesierd zal wezen

Als ge er nu uittrekt

Met de vaart die ge te doen maakt.

Ik ben niet zo droevig, te waren,

Om alle die er weg varen

935 Zoals ik om u tweeën ben nu;

Omdat ik me had gekeerd aan u

Zoals grote minne als men mag

Aan een man leggen op enige dag.”

Toen liet de koning voort meer

940 De taal vallen en peinsde zeer.

Toen kwam hem een wenen aan,

Zodat hij liet vele hete tranen.

En zij, die om die zaak

Zeer waren toen ongemakkelijk,

945 Antwoorden hem niet ter ding.

Ten eerste dat spreken mocht de koning

Toen zei hij: “Aai mij! God, heer,

Hoe zal ik mogen nimmermeer

Zonder dit gezelschap wezen.”

950 Hij sprak tot Lancelot na dezen:

“Bij de trouw die ge me schuldig bent nu,

Lieve vriend Lancelot, zo bid ik u,

Dat ge me raad geeft daartoe,

Hoe dat ik enigszins doe

955 Zodat ik dit verhaal kan omkeren.”

Toen zei Lancelot: “Ay heer,

Het zwoer zo menige hoge man

Het verhaal te vangen aan,

Daar ik bij tegenwoordig was,

960 Ik mocht niet geloven dat,

Dat zij het zouden willen ontberen;

Want ze zouden hen meineed doen,

En het zou wezen mede

Al te grote ontrouwheden

965 Dat ik ze verzocht om dit ding.”

“Ik weet wel,” zei de koning,

“Dat het waar is dat ge zegt nu;

Maar de minne die ik heb aan u

En aan de andere laat me zeggen

970 En u hier voor te leggen.”

Binnen dat hij zei deze taal

Zo werd geheel vol ridders de zaal.

Toen de koningin het zag ze ging

Dit nu zeggen de koning,

975 En ze zei: “Die ridders wachten

U, heer, nu ten tijden,

Dat ze met u te mis zouden gaan.”

De koning droogde zijn ogen gelijk.

Mijnheer Walewein wapende hem toen

980 En mijnheer Lancelot alzo.

En toen ze geheel gewapend kwamen

In dat paleis, ze vernamen

Hun gezellen gewapend daar.

Ze gingen hun mis horen daarnaar.

985 Toen ze de mis hadden gehoord

Ze kwamen in de zaal voort.

En zaten daar zijde tegen zijde.

De klerken brachten daar te die tijde

De heiligen voort te die stede,

990 Daar men op zou doen de eed.

De koning riep Walewein gereed,

Dat hij voor deed de eed,

Omdat hij de eerste was

Die belofte gedaan had dat.

995 Toen zei de koning Bandemagus:

“Heer, mag het niet zijn aldus.

Diegene die van al dezen

Heer en meester moet wezen,

Het is recht dat hij de eed doet voor.

1000 En als hij heeft gezworen.

We zullen dan zweren daarnaar.”

Toen zwoer mijnheer Galaat daar,

Dat hij als trouwe ridder en goede man

Het verhaal zou vangen aan

1005 En jaar en dag hanteren,

8 En meer, was het in nood, in die manieren

Dat hij in dat hof nimmermeer

Keerde, hij zou eerder

Ondervinden dat echte ware

1010 Van de Graal, op dat het zo was,

Dat hij de waarheid van die

Weten mocht of zien.

Toen zwoor Lancelot te die plaats

En Walewein en Percheval mede.

1015 Daarna Bohort, en Lyoneel dan,

En Helynan de witte daaraan;

En de gezellen van de tafelronden

Zwoeren alle daarna te die stonden,

Zodat men er vond in het tellen

1020 Honderd en vijftig gezellen.

Ze zaten toen en ontbeten.

En ten eerste nadat ze hadden gegeten

Namen ze aan de koningin verlof,

Als die ruimen wilden het hof,

1025 Zodat daar het hof algemeen

Gelijk viel in groot geween.

Toen de koningin gewaar werd

Dat ze zich bereiden ter vaart,

Ze dreef toen rouw alzo groot

1030 Of al haar vrienden waren dood.

Ze keerde in de kamer weer

En liet zich toen vallen neer,

En misdeed haar zo zeer dan,

Dat haar ontfermen mocht elke man.

1035 En Lancelot kwam daarnaar

In de kamer toen tot haar;

En toen ze hem zo gewapend zag

Ze riep op hem: “Ay, o wach.

Lancelot, ge doet me daar mede,

1040 Dat ge ruimt deze plaats

En in vreemde landen vaart,

Daar ge nimmermeer keert hier waart,

God helpt er toe wel zeer.”

Hij zei: “Vrouwe, ik zal eerder

1045 Keren dan ge zelf waant,

Naardien dat me mijn hart vermaant.”

Toen sprak de koningin: “Nadien

Ik meen u nimmermeer te zien.”

Hij zei: “Ik ga uit het hof,

1050 Vrouwe, bij uw verlof.”

En ze zei: “Lancelot, hier of

Weet Onze Heer wel mijn verlof;

Maar nadien dat het wezen moet,

Ik beveel u de Heer goed,

1055 Die om ons aan het kruis hing

Om ons te verlossen bij het ding

Van de pijnen die lang zullen duren,

Dat hij moet in alle uren,

Waar dat ge komt na dezen,

1060 In uw begeleiding altijd wezen,

En moet u bewaren alzo,

Dat ze uw vrienden worden vroeg.

En doe het dat ge ons verhoogt,

En keert ten eersten dat ge mocht,

1065 Behouden eer en het lijf.

Ik wil dat u geheel goed bekomt.

Denk aan mij, en ik om u.”

Aldus zijn ze gescheiden nu:

Had mogen wezen men had ontbeert.

1070 En hij keerde weer met een vaart:

Hij had niet al zijn wil.

Hij peinsde en zweeg al stil.

Lancelot scheidde van de koningin

En kwam in de zaal binnen,

1075 Daar hij zijn gezellen beneden

Zag, die op hem wachten;

En hij zat gelijk op zijn paard.

Meteen de koning gewaar werd

Dat Galaat zonder schild gaan wilde,

1080 En alle anderen hadden schilden,

Zodat de koning hem sprak toe

Dat hij zonder schild voer toen,

Dat hem dacht niet goed gedaan

Galaat antwoordde hem gelijk:

1085”Heer,” zei hij, “bij uw genade,

Ik weet wel dat ik er aan misdeed,

Nam ik een schild hier binnen;

Want ik zal er wel een winnen:

Ik wil geen voor dat uur

1090 Dat het me toezendt het avontuur.”

De koning antwoordde hem toen:

“God moet u helpen toe,

En moet u hoeden en bewaren,

En bij zijn grote genade sparen,

1095 En u allen geven gezondheid,

Zodat ik nog van uw mond

Verstaan moet de echte waarheden,

Daar men hier tevoren van zei,

Van de Graal de avonturen,

1100 Die menig ridder zal bezuren

Beide in het veld en in het woud,

Die ze nochtans niet zouden.”

Gebeuren nog vallen ten deel.”

Men zegt het vaak in voorbeelden,

1105 En het vaak ook geschiedt,

Dat vliegende kraaien bejagen iets,

En ook is het vaak gebeurt soms,

Ik zeg het in woorden en niet in grappen,

Menigeen heeft dat begaan,

1110 Hadden ze gezeten of gestaan

Stil in huis, hij had het niet gevonden.

Ik laat het dus blijven te deze stonden,

En deze taal geheel vallen neer

En keer tot mijn materie weer.

1115 Ik wil nu zwijgen van dezen,

Nadien dat het anders niet mag wezen.

Ze gingen na dit doen,

Beide ridders en baronnen,

En ze reden zo ver voort,

1120 Zodat ze kwamen buiten de poort;

En alle die van de stede

Dreven grote zeerheden,

En alle de andere algemeen

Die daar waren, arm en rijk.

1125 En diegene die gingen daar

Ze toonden geen misbaar,

En men mocht er niet aanschouwen

Geen gelijke als van rouwen.

Maar ze schenen te die tijden

1130 Alle te wezen mee blijde.

Ten eerste dat ze in het bos waren gekomen

En het kasteel Vagan hadden vernomen,

Ze letten op de kruisen daar.

Mijnheer Walewein zei daarnaar

1135 Tot de koning, dat hij keren zou.

De koning zei toen alzo te houden:

“Dat staan zou me minder deren

Met u lieden dan dat keren;

Omdat ik ga van u erg node,

1140 En ik beveel u allen God.”

Ze deden toen hun helmen af

En namen van de koning verlof,

En reden dat ze vernamen

Dat ze tot het kasteel Vagan kwamen.

1145 Nu was er een goede man te Vagan,

En had geweest voortaan

Een man van erg grote deugd,

Zoals hij was in zijn jeugd.

En toen hij had vernomen

1150 De heren in het kasteel komen,

En dat ze door wilden rijden,

Hij liet de poorten sluiten te die tijden

En zei: nadat Onze Heer

Hem gedaan had die eer,

1155 Dat die van de tafelronden

9 Daar binnen waren te die stonden,

Ze ontgingen hem nimmermeer,

Hij zou hen dienen eer;

En hij hield ze daar alzo,

1160 En liet ze ontwapenen toen,

En ontving ze wel blijde,

En onthaalden hen erg rijkelijk.

En dat het hen lieden wonder dacht

Waar hij dat goed nemen mocht.

1165 En ze kwamen overeen dat,

Op de avond toen daar gegeten was,

Dat ze de volgende dag scheiden zouden

En elk zijn weg zou houden,

Omdat men ze zou in blootheden

1170 Grijpen als ze tezamen reden.

De volgende dag stonden ze op tijdig

En wapenden hen algemeen;

En toen ze de mis hadden gehoord

Ze lieten hun paarden vertrekken voort

1175 En namen van de heer verlof,

En bedankten hem daar of,

Dat hij hen grote eer had gedaan.

Ze voeren uit het kasteel gelijk

En maakten toen hun vaart

1180 Elk op zich tot het bos waart.

Nu laat ik de taal vallen

Te spreken nu van hen allen,

En zal zo zetten mijn dingen

Te spreken van elk apart,

1185 En vertellen het zo ik het beste mag.

Het is geleden menige dag

Dat deze avonturen gebeurden,

Hierom zal ik niet te snel

Deze avonturen te vertellen wezen;

1190 Omdat ik vaak heb horen lezen:

Kwade haast is vaak tegenspoed.

Hierbij noem ik diegene verstandig,

Die goed te punt kan wachten;

Maar daar het glad is moet men glijden,

1195 En soms met pijn staan,

Naar dat de avonturen gaan,

Ik kan het anders niet bedrijven;

Mijn materie wil ik voort schrijven,

Omdat het beletten is me ongans.

1200 Sommige gaan nochtans aan een dans,

Die zich kwalijk kunnen laten:

Diegene mogen zichzelf haten.

Dit mag ik van mij wel zeggen;

Maar dit wil ik al neerleggen,

1205 En zal van Galaat beginnen gelijk,

Zoals ge hier nu mag verstaan.

II.

Hoe Galaat den scilt wan, ende vander tommen.

Nu gewaget daventure das,

Alse Galaat van hen gesceden was,

Dat hi reet. iiij. dage ter uren

1210Sonder te vindene aventuren

Die te vertellen werdech si.

Opten viften dach so quam hi

Daer hi ene witte abdie vant,

Daer hi wel ontfaen was te hant.

1215Ende si worden geware das,

Dat hi wandelende ridder was,

Ende hi vant daer ten stonden

Twee gesellen vander tavelronden,

Den coninc Bandemaguse ende daer toe

1220Mijn here Iweine dire was doe;

Ende si warens blide das.

Als elc wiste wie dander was.

Si warens blide in haren sinne

(Onconde maect dicke onminne).

1225Si gingen eten ende na dien

Gingen si hen mergen onder hen drien

In eenen boegaerd, daert scone was.

Ende daer si saten in dat gras

Bat Galaat den gesellen,

1230Dat si heme souden vertellen

Wat aventuren hen brachte daer;

Ende si antwerden hen daer naer:

“Wi quamen hier nu ter ure

Om ene wonderlike aventure,

1235Die gi sien moget, oft gi wilt.

In dese abdie es een scilt,

Die nieman en mach als ende als

Dragen oft hangen an sinen hals,

Hem en mesfalt, alsic u secgen mach:

1240Opten irsten oft opten anderen dach

Soe blijft hi doet oft gewont.

Wi sijn hier nu comen ter stont

Om te wetene oft waer es. “

“Ic hebbe wille te provene des, “

1245Seide Bandemagus die coninc.

Galaat seide: “Dits wonderlike dinc.

Eest nu dat gi falgirt daer an,

Ic sal daventure proven dan;

In brachte genen scilt met mi. “

1250”Wie selenne u laten, “seiden si,

“Want gi in gere maniren

Daer af en moget falgiren. “

“Ic wille dat gijs proeft, “seidi,

“Om te wetene oft also si.”

1255Die brodere ende al die heren

Daden Galate vele eren.

Sander dages quam Bandemagus vort,

Alsi messe hadde gehort,

Ende vragede omden scilt,

1260Daer men soe vele talen af hilt:

Hi soudene herde gerne sien

Ende dragen, mocht hem gescien,

Want hine met hem voren woude.

Die goede man sprac also houde:

1265”In raets u niet te doene, here,

Want u mochter af comen onnere. “

Die goede man leidene te hant

Daer hi enen witten scilt vant

Met ere roder crucen. Hem dochte

1270Dat geen scoenre wesen mochte,

Ende soe wel rikende tot dien.

Alsene min her Ywein hadde gesien

Al daer menne vore hem hilt,

Hi seide: “Siet hier enen scilt,

1275Die geen riddere dragen ne mach

An sinen hals heden den dach,

Hi en si naden sinne mijn

Betere dan andere ridderen sijn;

Ende an minen hals, wats gesciet,

1280Ne comt hi ombe dragen niet,

Om dat ics niet werdech bem.”

Die coninc Bandemagus sprac te hem,

Dat hine wech dragen woude,

Watter hem af comen soude.

1285Hi droech den scilt uter kerken doe

Ende sprac aldus Galate toe:

“Here, ic bidde u dat gi

Ontbeiden wilt hier na mi

Tot dat gi wet waerheit al

1290Hoet met mi vanden scilde vallen sal;

Bedie mesfielt mi van dien,

Ic soude herde gerne sien

Dat gine had, dire af falgiren

En moget in negere maniren. “

1295Galaat sprac: “Ic sal uwes ontbiden. “

Entie coninc porde tien tiden,

Ende die broders daden saen

Enen sciltknape met hem gaen,

Dat hi weder mochte bringen dare

1300Den scilt, ofs te doene ware.

10 Galaat ende Ywein bleven daer alsoe,

Ende die coninc reet wech doe,

Entie knape, die tier wilen

Rechte vort reet twee milen,

1305Soe dat si in een dal quamen

Daer hi ene hermitage vernamen.

Daer sagen si comen te hen ward

Enen riddere met groter vard,

Met witten wapinen, geslegen.

1310Die coninc rechte hem daer jegen,

Ende reet op hem ende stac

Soe sere, dat sijn spere brac.

Die riddere droech sijn spere bat neder

Ende stac den coninc soe weder,

1315Dat hem niet te staden ne stoet

Die halsberch, dat yser en woet

Sine luchtere scoudere al dure,

Ende drogene ter eerden ter ure.

Ende die riddere sprac te hem tier stont,

1320Soe dattie sciltknecht wel verstont:

“Her riddere, gi ward musart ende ries,

Dat gi u dorst onderwinden dies,

Dat gi desen scilt anevinget

Ende an uwen hals oec hinget,

1325Die niemanne, sijt seker des,

Georlovet te dragene en es

Dan den besten riddere al eenlike,

Die nu es in eertrike.

Ende om die sonden, sonder waen,

1330Die gi hier ane hebt gedaen,

Sende mi onse here hier nu

Om dit te wrekene jegen u

Ende hi hiet den scilknecht also houde,

Dat hi den scilt dragen soude

1335Den warechtegen riddere te hant,

Galate, ons heren seriant;

Ende dat hi hem seide al bloet,

Dat hem die hoge meester ontboet

Dat hi den scilt soude dragen:

1340Hi soudene vinden tallen dagen

Als versch ende alse neuwe alsi was doe.

Ende hi hiet hem secgen daertoe,

Dat dit was eene sake daer hi

Den scilt sculdech te minnen was bi.

1345Die sciltknecht vragede daer nare

Den riddere hoe sijn name ware?

Die riddere seide: “Laet dit staen,

Maer dat ic di bevele doe saen.”

Die knape seide doe: “Here,

1350Ic bidde u dan herde sere,

Dat gi mi wilt berichten das,

Twi di scilt int lant brocht was,

Ende waer bi dat hier van dien

Soe vele wonderen gescien.”

1355Die ridder seide: “Laet dit wesen;

In berechte di niet van desen.

Doet den riddere tot mi comen, ic sal

Hem ende di berichten van al.”

Di sciltknecht vrachde alse houde

1360Den riddere waer hine vinden soude?

Die riddere antwerde hem al daer.

Hi ginc te Bandemaguse daer naer,

Die hem seide alsoe saen,

Dat hi vander doet niet waende ontgaen.

1365Ende hi namene op sijn part

Ende vordene ter abdien ward.

Ende alsi ter abdien doe quamen,

Die brodere van daer binnen namen

Bandemaguse, diemen daer brochte,

1370Ende hivene vanden perde sochte,

Ende ontwapendenne na dien,

Ende daden sine wonde besien.

Galaat vragede na desen

Oft hi soude mogen genesen?

1375Een broder antwerde: “Ja hi.

Hi es sere gewont; niet bedi

En es niet te clagene sere;

Het was hem wel geseit ere,

Ware dat sake dat hi den scilt name,

1380Dat hijs soude hebben mesquame.”

Die sciltknecht sprac Galate toe,

Daer sijt alle hoerden doe:

“Die riddere groet u sere

Metten witten wapinen, here,

1385Die Bandemaguse hevet gewont,

Ende sent u met mi ter stont

Desen scilt, ende hi ontbiet u

Van des hoges meesters halven nu,

Dat gine vord draget, bedi

1390Dattene els geen man dan gi

Sculdech es te dragene vort mere.

Ende oft gi weten wilt, here,

Waer bi dat dese aventuren

Gesciet sijn te vele uren,

1395Wildi varen tot hem, hi sal

U berechten daer van al.”

Alse die brodere dat gehorden

Si waren blide vanden worden

Ende dancten Gode daer naer,

1400Dat hi Galate sinde daer.

Si wisten wel dat nu in corter uren

Inde souden die grote aventuren.

Mijn her Ywein seide doe: “Here,

Nu biddic u utermaten sere,

1405Dat gi altehant desen scilt

Ane uwen hals hangen wilt;

Want in begeerde noit ere

Dinc te siene alsoe sere

Dan ic begere te siene dien

1410Dit grote gelucke sal gescien,

Dat hire af sal here wesen.”

Galaat antwerde te desen:

“Ic sal doen mine wapine an

Ende doens uwen wille dan.”

1415Galaat wapende hem metter vard

Ende sat daer na op sijn part.

Ende nam den scilt ende nam orlof

Ende ruemde thant daer dat hof.

Ende min her Ywein was gewapent doe

1420Ende wilde met hem varen alsoe,

Maer Galaat wilde tien tiden

Niemanne met hem laten riden

Dan den sciltknecht; ende si scieden

Altehant onder henlieden.

1425Mijn her Ywein voer inden bosch ter vard,

Ende Galaat ten witten riddere ward.

Ende als hi Galaate ward geware

Hi groettene, en daer nare

Soe groetene Galaat weder,

1430Ende si spraken op ende neder,

Ende Galaat seide doen saen:

“Live here, ic hebbe verstaen

Dat omden scilt die ic drage

Gesciet sijn te meneger dage

1435Aventuren groet, nu biddic u,

Dat gi mi daer af bericht nu.”

Die riddere seide alsoe houde

Dat hijt gerne doen soude,

Ende hi seide hem daer naer:

1440”Na ons heren passie .xiij. jaer,

Doe Jhoseph van Aramathie,

Die goede riddere entie vrie,

Die onsen here vanden cruce dede;

Sciet van Jherusalem mede,

1445Ende vele liede met hem also wel

Van sinen geslechte, hem gevel

Dat si quamen in die stede van Sarras,

Daer die coninc Emalas here af was,

Die een Serrasijn was tien tiden.

1450Hi lach in orlogen ende in striden

1 Jegen enen groten here,

Enen coninc die machtech was sere,

Die bi sinen lande was geseten,

Ende was Tholomeus geheten.

1455Ende alse Emalas varen soude

Op Tholomeuse, quam alsoe houde

Josep, die des Josephs sone was,

Ende bewardene wel das,

Voer hi also onberaden striden,

1460Als hi was te dien tiden,

Hi soude gescoffirt sijn, seidi.

“Wat raetdi mi te doene daerbi?”

Doe begonsti hem ontecken

Onse gelove, ende vertrecken

1465Ons heren doet ende sijn verrisen,

Ende hoet was, in welker wisen.

Ende hi maecte enen scilt ter stont,

Daer een cruce van sindale in stont,

Ende seide doe: “Coninc, hore na mi.

1470Ic sal oppenbare togen di

Hoe du sals kinnen die waerhede

Entie cracht vanden cruce mede.

Die coninc Tholomeus sal .iij. dage wesen

Ende .iij. nachte oec tot desen

1475Boven di enten dinen van al,

Soe dat hijt daertoe bringen sal,

Dattu sals hebben vrese vander doet.

Ende alstu best in deser groten noet,

Dattu niet en moges ontgaen,

1480Ontecket dan dit cruce saen,

Ende sech: “Soete here, van wies doet

Ic dat teken drage al bloet,

Helpt mi uter noet nu ter stont

Al behouden ende al gesont,

1485Ic sal uwe wet dan ontfaen

Ende ane u geloven saen.”

Die coninc Emalac porde te hant

Ende voer doe op sinen viant,

Ende hem geviel min no mere

1490Dat hem Joseph seide wilen ere;

Ende alsi hem sach in sulker noet,

Alse te hans te blivene doet,

Hi ontecte den scilt, ende sach dan

Daer in enen gecruesten man,

1495Die blodech was. Ende doe seide

Die coninc die worde al sonder beide,

Die hem Joseph leerde, ende te hant

Was hi verloest van sinen viant,

Soe dat hi altemale verwan

1500Sinen viant ende al sine man.

Als hi quam te Sarras hi dede saen

Al sinen volke hier af verstaen

Die rechte waerheit, ende na dien

Ward hi gedoept ende geheten Naschien.

1505Ende daer menne kersten dede

Leet daer een man bider stede,

Die ene hant was af geslagen,

Ende hi brachse in dandere gedragen.

Joseph ripene ende dedene daer naer

1510Den arm anden cruce lecgen daer,

Ende die hant genas tier ure.

Noch geviel daer ene andere aventure:

Die cruce bleef anden arm thant,

Datmense noit sint anden scilt vant.

1515Dus ward Emalac kersten daer,

Ende hadde onsen here daer naer

In wel groter werdechede

Ende in wel groter minnen mede.

Ende hi dede den scilt vort mere

1520Werdelike houden sere.

Ende daer na scieden si beidegader

Van Sarras, Josep ende sijn vader,

Soe dat si int Grote Bertangen quamen,

Daer si in vonden ende vernamen

1525Enen firen, fellen coninc,

Dise beidegadere daer vinc

Ende in gevanckenessen dede,

Ende een deel goeder kerstine mede.

Die niemare liep verre thant,

1530Want men doe genen man ne vant

Van beteren name dan Josep was.

Soe dat niemare horde das

Mordeaus, een rike coninc,

Hi ende een sijn swaesselinc,

1535Nachien. Si daden gebieden

Algaderen haren lieden,

Dat si met hen lieden quamen saen

Op hem, die Josep hielt gevaen.

Ende si voren op hem te hant

1540Ende destruerden al sijn lant,

Soe dat hi sere daer mede

Vorderde dat Kerstenhede.

Ende si minden Joseph soe,

Die gene die int lant waren doe,

1545Ende dienden hem nacht ende dach.

Alse Joseph in sinen doetbedde lach

Quam vor hem wenende sere

Emalac, ende seide: “Here

Nadien dat gi sceed van den live,

1550Ende ic allene na u blive,

Die min lant hebbe gelaten dor u

Ende min geslechte, so biddic u nu,

Dat gi enege dinc laet mi,

Daer ic namaels uwes gedinke bi.”

1555Joseph beval hem alsoe houde

Dat hi hem den scilt bringen soude,

Dien hi hem gaf ten selven tiden

Doen hi voer op Tholomeuse striden.

Ende hi brachte den scilt daer naer,

1560Want hine al gereet hadde daer,

Want hi vordene met hem alden dach,

Waer dat hi te varne plach.

Hi bloetde alsmen den scilt brochte

Ter nese, datmenne niet stelpen mochte;

1565Ende Joseph nam den scilt dan

Ende makede een cruce daer an

Met sinen blode. Ende dit es

Die selve scilt, sijt seker des.

Ende als hi dit hadde gedaen

1570Hi seide: “Nemt desen scilt saen:

Den scilt metteser crucen, “seidi,

“Seldi houden in gedinkenessen van mi.

Dese cruce es gemaect, wetti wel,

Van minen blode ende niwer af el,

1575Ende sal vort an na desen

Alse versch alst nu es wesen

Ende alse roet als gijt nu siet,

Alse lange alser geduert af iet.

Hine sal in langen niet falgiren

1580Ende sal sijn in sulker maniren,

Dattene geen man te genen dagen,

Op dat hi riddere si, sal dragen,

Hine salre af hebben mesfal,

Toter tijt dat comen sal

1585Die beste riddere die dan sal leven,

Dine God hevet gegeven,

Galaate, die dachterste sal wesen

Van Naschiens geslechte, als wi lesen.

Ende also als gi merre wonder

1590An desen scilt siet besonder

Dan ane andere scilde gescien,

So salmen an u mogen sien

Merre wonder ender vromechede

Dan an andere riddere teneger stede.”

1595Die coninc seide doe: “Na dat gi

Selke gedinkenesse laet nu mi,

Segt mi dan waer gi wilt

Dat ic laten sal desen scilt;

Ic wilde wel dat hi ware

1600Ter selker steden hier nare,

12 Daerne die goede riddere vonde.”

Joseph antwerde tier stonde:

“Daer hem Nachien doet delven hier naer,

Alse hi doet es hancten daer:

1605Daer salne comen soeken dan

Die goede riddere, die goede man,

Opten. ix. den dach, sonder waen,

Dat hi ridderscap heeft ontfaen.”

Ende hets recht gesciet alsoe

1610Alse Joseph seide daertoe

Want gi quaemt opten .ix.den dach,

Alsict best gerekenen mach,

Van uwen ridderscepe. Daer leget

Nascien alse die boec seget.”

1615Ende Galaat verloessene mettien,

Dat hine nember mochte sien.

Alse die knape dat hadde vernomen,

Die met Galaate daer was comen,

Doe seide die knape wenende sere

1620Tote Galaate: “Ic bidde u, here,

Dat gi wilt gedogen dat ic si

U sciltknecht.” Doe seide hi:

Wildie geselscap van enegen man

Ine wederseit u niet dan.”

1625”Here, om Gode biddic dan u,

Dat gi mi wilt maken riddere nu;

Ic hebbe hope an desen,

Dat ics soude te beter wesen.”

Galaate ontfarmde sijns doe,

1630Omdat hine sach wenen soe,

Ende willecorde bider saken

Dat hine riddere soude maken.

Die knape seide: “So biddic u,

Dat gi keert ter abdien nu

1635Danen wi comen, daer ic sal hebben al,

Part ende mine behoefte al.

Ende gi sijt wel sculdech te done,

Niet om mi allene, “seide di gone,

“Maer om ene aventure,

1640Die noit man vor dese ure

Te hoefde gebringen ne mochte;

Ende ic pense in min gedochte

Gi sulse inden, comdi daer.”

Ende Galaat antwerde daer naer,

1645Dat hire dan varen soude.

Hi voerre, ende alsoe houde

Datmen ward geware das,

Dat Galaat weder comen was,

Si warens utermatene blide.

1650Ende hi vragede tien tide

Ware nu die aventure ware?

Ende een broder seide daer nare:

“Ic sal u berechten daer of:

Hier es ene tomme opt kerchof,

1655Daermen dicke hort enen luut,

Die herde swaer comet uut;

Ende hi es van sulker cracht,

Dine hord verliest sine macht

Vanden lude lange bi desen.

1660Ende wine weten wat mach wesen,

En si die luut van enen viant.”

Galaat seide: “Leitter mi thant.”

Die broder wiesde hem tier stont

Ene tomme, di onder enen boem stont,

1665Ende seide dat hi daer wonder sien soude

Opdat hise opheffen woude.

Alse hi daer quam hi horde den luut,

Die wonderlike quam daer uut.

Ende die luut riep aldus doe,

1670Daer sijt alle horden toe:

Galaat, en com niet hare,

Bedie comstu mi bat nare

Ic moet rumen die stede mijn.

Daeric lange in hebbe gesijn.”

1675Ende tirst dat Galaat dat hort

Hi gaet al onvervard vort;

Ende als hire di hant an soude slaen

Quamer vier ende roec ut saen,

Ende daer vloech ute tier ure

1680Die lelijcste mans figure,

Die oit ieman hadde gesien.

Hi horde ropen .i. luut na dien:

“Galaat, ic sie di soe om bestaen

Met ingelen, dat ic moet gaen

1685Ende dese stede laten, wanter mine macht

En can niet wederstaen dijn cracht.”

Hi hief op die tomme daer naer,

Ende hi vant licgende daer

Enen lichame, die tier uren

1690Wel gewapent was ter curen;

Ende al dat riddere es betame

Vant hi biden selven lichame.

Ende hi riep brodere na dien,

Dat si quamen dat wonder sien;

1695Ende hi vragede hen daer nare

Watter toe te doene ware?

Doe antwerde hem die gone,

Datter nember toe ware te done.

Daer was een broder van groter oude:

1700Hi seide dat menne doen soude

Uten kerchove te hant dor das,

Om dat kerchof gewiet was,

Ende dat niet ware betame

Dat eens valse kerstens lichame

1705Bliven soude ter stede daer.

Hi dedene ut werpen daer naer.

Galaat vragede den brodere daer saen

Oft hi al dat hadde gedaen

Dat daertoe was te doene?

1710”Jagi,” antwerde die goene;

“Men sal dien luut daer nember horen,

Daer groet quaet af vel hier voren.”

Galaat seide doe: “Wettie iet

Bi wat redenen hier sijn gesciet

1715Die wondere die men hier siet gescien?”

“Jaic,” antwerde hi na dien.

“Nu hort wat ic u secgen sal;

Hets recht dat gijt wetet al,

Bedie datter ane, alsemen seget,

1720Grote getekenesse leget.”

Si kerden in die abdie doe.

Galaat sprac den knape toe:

“Gi moet tnacht in die kerke waken:

Margen salic u riddere maken.”

1725Doe ward Galaat geleidt daer naer

Tere stede ende ontwapent daer;

Ende alsi daer was geseten

Seide die brodere: “Gi wilt weten

Die betekenesse daer of,

1730Van dat gi hier vont int kerchof:

Here, gi sult verstaen drie dinge

In dese aventure sonderlinge,

Sere tontsiene, sijt seker das.”

Die tomme, die niet licht en was

1735Om te heffene van harre stede,

Ende die lichame oec mede,

Diemen moeste werpen te hant

Vander stede daer menne vant;

Ende dien luut diemer plach horen,

1740Daer die liede bi verloren

Hare macht ende haren sin,

Daer si in langen niet quamen in,

In desen boec mogedi lesen

Die betekenesse van desen.

1745”Die tomme, daer die dode met was

Bedect, alsmen hier voren las,

Si betekent bi gelike

Die hertheide van ertrike;

Want dat volc was wilen ere

1750Verhard in die sonden so sere,

13 Dat nieman anderen gelovede dan,

Noch prophete no anderen man;

Ende si anebeetden mede

Afgode te meneger stede,

1755So dat onse here na tgoene

In ertrike sinde sinen soene

Om te verloessene die sine

Vander eweliker pine,

Alsoe alse die propheten

1760Langen tijt dit hadden beheten.

Ende bi sire comsten alsoe wel

Die dolinge vanden lieden vel,

Ende derre gelike, here, selen nu

Inde nemen bider comste van u

1765Die aventuren vanden conincrike

Van Logres alle gemeinlike,

Ende dlant sal daer bi verloest wesen,

Nadien dat vorseide vordesen

Die hermite over .xx. jaer,

1770Alse die boec seget al claer,

Dat in dit lant in gere maniren

Die aventuren en souden falgiren

Vore uwe comste, die dan met allen

Falgiren souden ende vallen.”

1775Galaat seide: “Ic hebbe wel gehort

Vander tommen: sprect van den lichamen vort.”

Die goede man seide daer nare,

Dattie lichame teken ware

Vanden volke, dat hadde gewesen

1780Indie hartheit, alse wi lesen,

Dat al verblint was ende doet

Van sinen sonden, die waren groet.

“Si togeden wel die gelike

Alse onse here was in ertrike:

1785Si hildene over enen sondare

Ende jugerdene ter doet daer nare;

Ende dadene crucen mede

Bi harre groter herthede.

Dus wille di tomme bediden

1790Die grote hertheit vanden lieden

Ende haer ore biden lichame,

Die inder hoefsonden blame

Doet waren, dat si hen van dien dingen

Niet lichte en mochten bringen.

1795Entie stemme die daer was gehort

Betekent die drove wort

Die de Joeden ripen sere

Daer men crueste onsen here.

(Dat bloet moet op ons van desen

1800Ende optie onse mede wesen.)

Biden worden waren si daer nare

Onteert, ende verloren alt hare.

Ende alse enech riddere vernam

Die tomme, ende hire toe quam,

1805Die viant, die te dien stonden

Wel kinde des ridders sonden

Ende sine luxurie oec mede

Ende sine grote quaethede,

Verswaerdene met sinen lude soe,

1810Dat hi den sin moeste verlisen doe;

Ende ne waerdi hier niet comen,

Daventure en hadde niet genomen

Inde te genen dage vort an

Bi enegen besondegen man.

1815Maer alse gi quaemt die viant

Kinde wel ende wiste te hant

Dat gi maget waerd ten stonden

Ende suver van alle sonden,

Alse ertsce man mochte wesen;

1820Ende hine dorste u bi desen

Niet ontbeiden, ende hi vloe

Ende verloes al sine macht alsoe;

Ende die aventure falgirde bi u,

Die menech man provede vor nu.”

1825Galaat was, al sonder waen,

Dien nacht daer wel ontfaen,

Ende maecte den sciltknape riddere daer

Opten anderen dach daernaer:

Melian soe hiet die goene,

1830Ende hi was des conincs soene

Van Denemarken. Doe seide

Galaat tote hem al sonder beide:

“Nadien dat gi soe hoge man sijt

Alse conincs soene nu ter tijt,

1835Soe versiet dan dat si ane u

Dat ridderscap so wel bestaet nu,

Dattie ere behouden si

Vanden ridderscape daer bi;

Bedie alse conincs soene ontfaet

1840Ordene van ridderscepe, hem bestaet

Soe te done, dat hi gewaerlike

Boven anderen ridders alsoe blike

Alse die sonne boven der sterren doet.”

Melian seide doe hi dat verstoet,

1845Dat hi bider hulpen van onsen here

Hem so houden soude vort mere,

Dat ridderscap soude wel wesen

Ane hem bestaet, ende hi van desen

Om gene pine, in goeder maniren

1850Te doene, en soude falgiren.

“Nu biddic u, here, dat gi

Ene bede wilt geloven mi,

Bedie, die riddere maect enen man,

Gi wet wel, dat hi hem dan

1855Die irste bede niet sal ontsecgen,

Die hi hem te voren sal lecgen

In dien dat si redelijc si.”

“Gi segt waer,” antwerde hi;

“Gi sultse hebben: segt wat es.

1860Hi antwerde: “Soe biddic u des,

Dat gi mi laet varen met u

In die queste daer gi in sijt nu,

Tes wi sceden bider aventuren;

Ende oft wi daer na teneger uren

1865Te gadere weder comen, dat gi

Om enen anderen nine begevet mi.”

Dus voer met Galaate Melian.

Si reden die weke vort an,

Soe dat si op enen maendach quamen

1870Daer si een cruce vernamen,

Daer twee [wege] scieden; ende si vonden

Letteren daer ane tien stonden,

Die aldus daden verstaen:

“Den ridders die achter wege gaen

1875Ende die soeken aventuren

Die wisic hier .ij. wege ter uren,

Daer deen af gaet ter rechter siden

Ende dander ter luchter nu te tiden.

Ic verbide u dat gi gene vard

1880Ne maket ter luchter siden ward;

Want hi moet sijn alte goet man

Dire inslaet ende ut comt dan.

Gaestu ter rechter siden van dien

Saldi herde lichte mogen meschien.”

1885Melian sprac: “Here, ic bidde u,

Laet mi ter luchter siden varen nu.

Ic sal mogen kinnen daer mede

Ofte nu enege vromechede

Ofte oec stoutheide es in mi,

1890Dat min ridderscap te prisen si.”

Galaat outroierde hem dat saen,

[ Nochtan haddire gerne selve gaen]

Soe dat si mettien alsoe scieden.

Nu swiget daventure van hen lieden

1895Te sprekene int gemene

Ende sprect van Meliane allene.

II.

Hoe Galaat het schild won en van de tombe.

Nu gewaagt het avontuur dat,

Toen Galaat van hen gescheiden was,

Dat hij reed 4 dagen ter uren

1210 Zonder te vinden avonturen

Die te vertellen waardig zijn.

Op de vijfde dag zo kwam hij

Daar hij een witte abdij vond,

Daar hij goed ontvangen werd gelijk.

1215 En ze worden gewaar dat,

Dat hij een wandelende ridder was,

En hij vond daar ten stonden

Twee gezellen van de tafelronden,

Koning Bandemagus en daartoe

1220 Mijnheer Ywein die er was toe;

En ze waren blijde dat.

Toen elk wist wie de ander was.

Ze waren blijde in hun zin

(Onbekend maakt vaak onbemind).

1225 Ze gingen eten en na dien

Gingen ze zich mengen onder hen drieën

In een boomgaard, daar het schoon was.

En daar ze zaten in dat gras

Bad Galaat de gezellen,

1230 Dat ze hem zouden vertellen

Welk avontuur hen bracht daar;

En ze antwoorden hem daarnaar:

“We kwamen hier nu ter ure

Om een wonderlijk avontuur,

1235 Die ge zien mag, als ge wilt.

In deze abdij is een schild,

Die niemand mag geheel

Dragen of hangen aan zijn hals,

Hem misvalt, als ik u zeggen mag:

1240 Op de eerste of op de volgende dag

Zo blijft hij dood of gewond.

We zijn hier nu gekomen terstond

Om te weten of het waar is. “

“Ik heb het willen beproeven dit, “

1245 Zei Bandemagus de koning.

Galaat zei: “Dit is een wonderlijk ding.

Is het dat ge faalt daaraan,

Ik zal het avontuur beproeven dan;

In bracht geen schild met mij. “

1250 “We zullen het u laten, “zeiden zij,

“Want ge op geen manieren

Daarvan mag falen. “

“Ik wil dat gij het beproeft, “zei hij,

“Om te weten of het alzo is.”

1255 De broeders en alle heren

Deden Galaat veel eer.

De volgende dag kwam Bandemagus voort,

Toen ze de mis hadden gehoord,

En vroeg om het schild,

1260 Daar men zoveel woorden van zei:

Hij zou het erg graag zien

En dragen, mocht het hem geschieden,

Want hij er mee voeren wilde.

De goede man sprak alzo te houden:

1265 “Ik raad u aan het niet te doen, heer,

Want u mocht er van komen oneer. “

De goede man leidde hem gelijk

Daar hij een wit schild vond

Met een rood kruis. Hij dacht

1270 Dat geen er mooier wezen mocht,

En zo goed rijk tot dien.

Toen mijnheer Ywein het had gezien

Al daar men het voor hem hield,

Hij zei: “Ziet hier een schild,

1275 Die geen ridder dragen mag

Aan zijn hals heden de dag,

Hij is naar de zin van mij

Betere dan andere ridders zijn;

En aan mijn hals, wat er geschiedt,

1280 Komt hij om te dragen niet,

Omdat ik hem niet waardig ben.”

Koning Bandemagus sprak tot hem,

Dat hij hem weg dragen wou,

Wat er hem van komen zou.

1285 Hij droeg het schild uit de kerk toen

En sprak aldus tot Galaat toe:

“Heer, ik bid u dat gij

Wachten wil hier op mij

Totdat ge weet de waarheid al

1290 Hoe het met mij van het schild vallen zal;

Omdat als het me misvalt van dien,

Ik zou erg graag zien

Dat gij hem had, die er van falen

Mag in geen manieren. “

1295 Galaat sprak:”Ik zal op u wachten. “

En de koning ging te die tijden,

En de broeders deden gelijk

Een schildknaap met hem gaan,

Zodat hij het weer mocht brengen daar

1300 Het schild, als het te doen ware.

10 Galaat en Ywein bleven daar alzo,

En de koning reed weg toen,

En de knaap, die te die wijlen

Recht voort reed twee mijlen,

1305 Zodat ze in een dal kwamen

Daar hij een hermitage vernam.

Daar zagen ze komen tot hen waart

Een ridder met grote vaart,

Met witte wapens, geslagen.

1310 De koning richtte zich daartegen,

En reed op hen en stak

Zo zeer, dat zijn speer brak.

Die ridder droeg zijn speer beter neer

En stak de koning zo weer,

1315 Zodat het hem niet tegen stond

De harnas, dat ijzer en doorwoedde

Zijn linker schouder geheel door,

En droeg hem ter aarde ter ure.

En de ridder sprak tot hem te die stond,

1320 Zodat de schildknecht het wel verstond:

“Heer ridder, ge bent een sukkel en overmoedig,

Dat ge u durft te ondernemen dit,

Dat ge dit schild aanving

En aan uw hals ook hing,

1325 Die niemand, zij het zeker dit,

Geoorloofd te dragen is

Dan de beste ridder al een,

Die nu is in aardrijk.

En om de zonden, zonder waan,

1330 Die ge hieraan hebt gedaan,

Zond me Onze Heer hier nu

Om dit te wreken tegen u

En hij zei de schilknecht alzo te houden,

Dat hij het schild dragen zou

1335 De ware ridder gelijk,

Galaat, Onze Heers bediende;

En dat hij hem zegt al bloot,

Dat hem de hoge meester ontbood

Dat hij het schild zou dragen:

1340 Hij zou het vinden te alle dagen

Geheel vers en als nieuw als ze was toen.

En hij zei hem te zeggen daartoe,

Dat dit was een zaak daar hij

Het schild moet minnen daarbij.

1345 De schildknecht vroeg daarnaar

De ridder hoe zijn naam waar?

De ridder zei: “Laat dit staan,

Maar dat ik je beveel doe het gelijk.”

De knaap zei toen: “Heer,

1350 Ik bid u dan erg zeer,

Dat ge me wilt berichten dat,

Waarom het schild in het land gebracht was,

En waarom dat hier van die

Zoveel wonderen geschieden.”

1355 De ridder zei: “Laat dit wezen;

Ik bericht u niet van dezen.

Laat de ridder tot me komen, ik zal

Hem en u berichten van al.”

De schildknecht vroeg alzo te houden

1360 De ridder waar hij hem vinden zou?

De ridder antwoordde hem alles daar.

Hij ging te Bandemagus daarnaar,

Die hem zei alzo gelijk,

Dat hij van de dood niet waande te ontgaan.

1365 En hij nam hem op zijn paard

En voerde hem ter abdij waart.

En toen ze bij de abdij toen kwamen,

De broeders van daar binnen namen

Bandemagus, die men daar bracht,

1370 En hieven hem van het paard zacht,

En ontwapende hem na dien,

En lieten zijn wonden bezien.

Galaat vroeg na dezen

Of hij zou mogen genezen?

1375 Een broeder antwoordde: “Ja hij.

Hij is zeer gewond; niet bij die

En is niet te beklagen zeer;

Het was hem wel gezegd eer,

Was het zaak dat hij het schild nam,

1380 Dat hij zou hebben misval.”

De schildknecht sprak Galaat toe,

Daar ze het allen hoorden toe:

“Die ridder groet u zeer

Met de witte wapens, heer,

1385 Die Bandemagus heeft gewond,

En zend u met mij terstond

Dit schild, en hij ontbied u

Vanwege de hoge meester nu,

Dat ge hem verder draagt, bij die

1390 Dat er anders geen man is dan gij

Moet hem dragen voort meer.

En als ge weten wil, heer,

Waarbij dat deze avonturen

Geschied zijn te vele uren,

1395 Wil ge gaan tot hem, hij zal

U berichten daar van al.”

Toen de broeders dat hoorden

Ze waren blijde van de woorden

En dankten God daarnaar,

1400 Dat hij Galaat zond daar.

Ze wisten wel dat nu in korte uren

Eindigen zouden die grote avonturen.

Mijnheer Ywein zei toen: “Heer,

Nu bid ik u uitermate zeer,

1405 Dat ge gelijk dit schild

Aan uw hals hangen wil;

Want ik begeerde nooit eerder

Ding te zien alzo zeer

Dan ik begeer te zien die

1410 Dit grote geluk zal geschieden,

Dat hij er van zal heer wezen.”

Galaat antwoordde tot deze:

“Ik zal doen mijn wapens aan

En doen uw wil dan.”

1415 Galaat wapende zich met een vaart

En zat daarna op zijn paard.

En nam het schild en nam verlof

En ruimde gelijk daar dat hof.

En mijnheer Ywein was gewapend toen

1420 En wilde met hem varen alzo,

Maar Galaat wilde te die tijden

Niemand met hem laten rijden

Dan de schildknecht; en ze scheiden

Gelijk onder hen lieden.

1425 Mijnheer Ywein voer in het bos ter vaart,

En Galaat tot de witte ridder waart.

En toen hij Galaat werd gewaar

Hij begroette hem, en daarnaar

Zo begroette hem Galaat weer,

1430 En ze spraken op en neer,

En Galaat zei toen gelijk:

“Lieve heer, ik heb verstaan

Dat vanwege het schild dat ik draag

Gebeurd zijn te vele dagen

1435 Avonturen groot, nu bid ik u,

Dat ge me daarvan bericht nu.”

De ridder zei het alzo te houden

Dat hij het graag doen zou,

En hij zei hem daarnaar:

1440 “Na Ons Heren lijden 13 jaar,

Toen Joseph van Arimathea,

Die goede ridder en de vrije,

Die Onze Heer van het kruis deed;

Scheidde van Jeruzalem mede,

1445 En vele lieden met hem alzo wel

Van zijn geslacht, hen gebeurde

Dat ze kwamen in de stad van Sarras,

Daar koning Emalas heer van was,

Die een Sarrasijn was te die tijden.

1450 Hij lag in oorlogen en in strijden

Tegen een grote heer,

Een koning die machtig was zeer,

Die bij zijn land zat,

En was Tholomeus geheten.

1455 En toen Emalas varen zou

Op Tholomeus, kwam alzo te houden

Joseph, die dus Josephs zoon was,

En beschermde hem wel dat,

Voer hij alzo onberaden te strijden,

1460 Zoals hij was te die tijden,

Hij zoude geschoffeerd zijn, zei hij.

“Wat raad je me te doen daarbij?”

Toen begon hij hem te verklaren

Ons geloof, en vertellen

1465 Onze Heer dood en zijn verrijzenis,

En hoe het was, op welke wijze.

En hij maakte een schild terstond,

Daar een kruis van fluweel in stond,

En zei toen: “Koning, hoor naar mij.

1470 Ik zal openbaar tonen u

Hoe u zal herkennen de waarheid

En de kracht van het kruis mede.

Koning Tholomeus zal 3 dagen wezen

En 3 nachten ook tot deze

1475 Boven u en te uwe van al,

Zodat hij het daartoe brengen zal,

Dat u zal hebben vrees van de dood.

En als u bent in deze grote nood,

Zodat u het niet mag ontgaan,

1480 Ontbloot dan dit kruis samen,

En zeg: “Zoete Heer, van wiens dood

Ik dat teken draag al bloot,

Help me uit de nood nu terstond

Al behouden en al gezond,

1485 Ik zal uw wet dan ontvangen

En aan u geloven gelijk.”

De koning Emalac ging gelijk

En voer toen op zijn vijand,

En hem gebeurde min of meer

1490 Dat hem Joseph zei weleer;

En toen hij zich zag in zo’n nood,

Als gelijk te blijven dood,

Hij ontblootte het schild, en zag dan

Daarin een gekruiste man,

1495 Die bloedig was. En toen zei

De koning de woorden al zonder wachten,

Die Joseph hem leerde, en gelijk

Was hij verlost van zijn vijand,

Zodat hij hem helemaal overwon

1500 Zijn vijand en al zijn man.

Toen hij kwam te Sarras hij deed gelijk

Al zijn volk hiervan verstaan

De echte waarheid, en na die

Werd hij gedoopt en geheten Nascien.

1505 En daar men hem dopen deed

Lag daar een man bij ter plaatse,

Die een hand was afgeslagen,

En hij bracht die in de andere gedragen.

Joseph riep hem en liet hem daarnaar

1510 De arm aan het kruis leggen daar,

En de hand genas te dat uur.

Nog gebeurde daar een ander avontuur:

Dat kruis bleef aan de arm gelijk,

Dat men het nooit sinds aan het schild vond.

1515 Dus werd Emalac christen daar,

En had Onze Heer daarnaar

In wel grote waardigheid

En in wel grote minnen mede.

En hij liet het schild voort meer

1520 Waardig houden zeer.

En daarna scheiden ze beide tezamen

Van Sarras, Joseph en zijn vader,

Zodat ze in Groot Brittannië kwamen,

Daar ze in vonden en vernamen

1525 Een vurige, felle koning,

Die ze beide tezamen daar ving

En in gevangenis deed,

En een deel goede christenen mede.

Dat nieuws liep ver gelijk,

1530 Want men toen geen man vond

Van betere naam dan Joseph was.

Zodat het nieuws hoorde dat

Mordeaus, een rijke koning,

Hij en zijn volgeling,

1535 Nascien. Ze lieten gebieden

Allemaal hun lieden,

Zodat ze met hun lieden kwamen gelijk

Op hem, die Joseph hield gevangen.

En ze voeren op hem gelijk

1540 En vernielden al zijn land,

Zodat hij zeer daarmede

Bevorderde de christenheid.

En ze minden Joseph zo,

Diegene die in het land waren toen,

1545 En dienden hem nacht en dag.

Toen Joseph in zijn doodsbed lag

Kwam voor hem wenende zeer

Emalac, en zei: “Heer

Nadien dat ge scheidt van het lijf,

1550 En ik alleen na u blijf,

Die mijn land heb verlaten door u

En mijn geslacht, zo bid ik u nu,

Dat ge enig ding laat mij,

Daar ik later u gedenk bij.”

1555 Joseph beval hem alzo te houden

Dat hij hem het schild brengen zou,

Die hij hem gaf dezelfde tijden

Toen hij voer op Tholomeus te strijden.

En hij bracht het schild daarnaar,

1560 Want hij het al gereed had daar,

Want hij voerde het met hem de hele dag,

Waar dat hij te gaan plag.

Hij bloedde toen men het schild bracht

Uit de neus, dat men niet stelpen mocht;

1565 En Joseph nam het schild dan

En maakte een kruis daaraan

Met zijn bloed. En dit is

Datzelfde schild, zij het zeker dit.

En toen hij dit had gedaan

1570 Hij zei: “Neem dit schild gelijk:

Het schild met het kruis, “zei hij,

“Zal je houden in gedachtenis van mij.

Dit kruis is gemaakt, weet je wel,

Van mijn bloed en nergens van anders,

1575 En zal voortaan na deze

Geheel ververst en als nu wezen

En geheel rood zoals gij het nu ziet,

Alzo lang als er duurt af iets.

Hij zal lang niet falen

1580 En zal zijn in zulke manieren,

Dat geen man het op geen dagen,

Op dat hij ridder zij, zal dragen,

Hij zal er van hebben misval,

Tot de tijd dat komen zal

1585 De beste ridder die dan zal leven,

Die God heeft gegeven,

Galaat, die de laatste zal wezen

Van Nasciens geslacht, zoals wij lezen.

En alzo als ge meer wonder

1590 Aan dit schild ziet bijzonder

Dan aan andere schilden geschieden,

Zo zal men aan u mogen zien

Meer wonderen en dapperheden

Dan aan andere ridders te eniger plaats.”

1595 De koning zei toen: “Na dat gij

Zo’n gedachtenis laat nu mij,

Zeg me dan waar ge wilt

Dat ik laten zal dit schild;

Ik wilde wel dat hij was

1600 Te zulke plaatsem hiernaar,

12 Daar die goede ridder het vond.”

Joseph antwoordde hem te die stonde:

“Daar Nascien zich laat begraven hiernaar,

Als hij dood is hang het daar:

1605 Daar zal komen zoeken dan

Die goede ridder, die goede man,

Op de 9^de dag, zonder waan,

Dat hij ridderschap heeft ontvangen.”

En het is echt gebeurd alzo

1610 Zoals Joseph zei daartoe

Want ge kwam op de 9^de dag,

Zoals ik het best rekenen mag,

Van uw ridderschap. Daar ligt

Nascien zoals dit boek zegt.”

1615 En Galaat verloor hem meteen,

Zodat hij hem nimmer mocht zien.

Toen de knaap dat had vernomen,

Die met Galaat daar was gekomen,

Toen zei die knaap wenende zeer

1620 Tot Galaat: “Ik bid u, heer,

Dat ge wilt gedogen dat ik ben

Uw schildknecht.” Toen zei hij:

Wil ge gezelschap van enige man

Ik weerzeg het u niet dan.”

1625 “Heer, om God bid ik dan u,

Dat ge me wil maken ridder nu;

Ik heb hoop aan deze,

Dat ik zou te beter wezen.”

Galaat ontfermde zich toen,

1630 Omdat hij hem zag wenen zo,

En wilde ook bij die zaken

Dat hij hem ridder zou maken.

De knaap zei: “Zo bid ik u,

Dat ge keert ter abdij nu

1635 Vandaar we komen, daar ik zal hebben al,

Paard en mijn behoefte al.

En ge bent wel schuldig te doen,

Niet om mij alleen, “zei diegene,

“Maar om een avontuur,

1640 Die nooit een man voor dit uur

Te hoofde brengen mocht;

En ik peinsde in mijn gedachte

Ge zal ze eindigen, kom je daar.”

En Galaat antwoordde daarnaar,

1645 Dat hij er dan varen zou.

Hij voer, en alzo te houden

Zodat men werd gewaar dat,

Dat Galaat weer gekomen was,

Ze waren uitermate blijde.

1650 En hij vroeg te die tijde

Waar nu het avontuur waar?

En een broeder zei daarnaar:

“Ik zal het u berichten daar of:

Hier is een tombe op het kerkhof,

1655 Daar men vaak hoort een geluid,

Die er erg zwaar komt uit;

En hij is van zo’n kracht,

Die het hoort verliest zijn macht

Van het geluid lang van deze.

1660 En we weten niet wat het mag wezen,

En het is het geluid van een vijand.”

Galaat zei: “Leidt me er gelijk.”

De broeder wees het hem te die stond

Een tombe, die onder een boom stond,

1665 En zei dat hij daar wonder zien zou

Als hij dat opheffen wou.

Toen hij daar kwam hoorde hij een geluid,

Die er wonderlijk kwam uit.

En dat geluid riep aldus doe,

1670 Daar zij het allen hoorden toe:

Galaat, kom niet hier,

Omdat als u komt me beter dichterbij

Ik moet ruimen de plaats van mij.

Daar ik lang in heb geweest.”

1675 En ten eerste dat Galaat dat hoort

Hij gaat al onverschrokken voort;

En toen hij er de hand aan zou slaan

Kwam er vuur en rook uitgaan,

En daar vloog uit te dat uur

1680 De lelijkste mans figuur,

Die ooit iemand had gezien.

Hij hoorde roepen 1 geluid na dien:

“Galaat, ik zie u zo om staan

Met engelen, zodat ik moet gaan

1685 En deze plaats verlaten, want mijn macht

Kan niet weerstaan uw kracht.”

Hij hief op de tombe daarnaar,

En hij vond liggende daar

Een lichaam, te die uren

1690 Goed gewapend was ter keur;

En alles dat ridder is betaamt

Vond hij bij hetzelfde lichaam.

En hij riep de broeders na die,

Dat ze kwamen dat wonder zien;

1695 En hij vroeg hen daarnaar

Wat er toe te doen was?

Toen antwoordde hem diegene,

Dat er nimmer toe was te doen.

Daar was een broeder van grote oudheid;

1700 Hij zei dat men het doen zou

Uit het kerkhof gelijk door dat,

Om dat kerkhof gewijd was,

En dat niet was betamelijk’

Dat een vals christen lichaam

1705 Blijven zou ter plaatse daar.

Hij liet het er uitwerpen daarnaar.

Galaat vroeg de broeder daar gelijk

Of hij dat alles had gedaan

Dat daartoe was te doen?

1710”Ja gij,” antwoordde diegene;

“Men zal dat geluid daar nimmer horen,

Daar groot kwaad van viel hier tevoren.”

Galaat zei toen: “Weet je iets

Bij welke redenen hier zijn geschied

1715 De wonderen die men hier ziet geschieden?”

“Ja ik,” antwoordde hij na die.

“Nu hoor wat ik u zeggen zal;

Het is recht dat gij het weet al,

Omdat daaraan, zoals men zegt,

1720 Grote betekenis aan ligt.”

Ze keerden in de abdij toen.

Galaat sprak de knaap toe:

“Ge moet ‘s nachts in de kerk waken:

Morgen zal ik u ridder maken.”

1725 Toen werd Galaat geleid daarnaar

Tot een plaats en ontwapend daar;

En toen ze daar waren gezeten

Zei de broeder: “Ge wil weten

De betekenis daar of,

1730 Van dat ge hier vond in het kerkhof:

Heer, ge zal verstaan drie dingen

In deze avonturen bijzonderling,

Zeer te ontzien, zij het zeker dat.”

De tombe, die niet licht was

1735 Om te heffen van haar plaats,

En dat lichaam ook mede,

Die men moest uitwerpen gelijk

Van de plaats daar men het vond;

En dat geluid die men er plag te horen,

1740 Daar de lieden bij verloren

Hun macht en hun zin,

Daar ze lang niet kwamen in,

In dit boek mag ge lezen

De betekenis van deze.

1745 “De tombe, daar de dode mee was

Bedekt, zoals men hiervoor las,

Ze betekent bij gelijkenis

De hardheid van aardrijk;

Want dat volk was een tijdje eerder

1750 Verhard in de zonden zo zeer,

13 Dat niemand de anderen geloofde dan,

Nog profeten nog andere man;

En ze aanbeden mede

Afgoden te menige plaats,

1755 Zodat Onze Heer na datgene

In aardrijk zond zijn zoon

Om te verlossen de zijne

Van de eeuwige pijn,

Alzo zoals de profeten

1760 Lange tijd dit hadden gezegd.

En bij zijn komst alzo wel

De dolingen van de lieden velde,

En bij die gelijkenis, heer, zullen nu

Einde nemen met de komst van u

1765 De avonturen van het koninkrijk

Van Londen algemeen,

En het land zal daarbij verlost wezen,

Nadien dat voor vermelde voor dezen

Die heremiet voor 20 jaar,

1770 Zoals dit boek zegt al klaar,

Dat in dit land op geen manieren

De avonturen zouden falen

Voor uw komst, die dan met allen

Falen zouden en vallen.”

1775 Galaat zei: “Ik heb wel gehoord

Van de tombe: spreek van het lichaam voort.”

De goede man zei daarnaar,

Dat het lichaam een teken was

Van het volk, dat had geweest

1780 In die hardheid, zoals we lezen,

Dat geheel verblind was en dood

Van zijn zonden, die waren groot.

“Ze getuigden wel diergelijke

Zoals Ons Heer was in aardrijk:

1785 Ze hielden hem voor een zondaar

En veroordeelden hem ter dood daarnaar;

En lieten hem kruisigen mede

Vanwege hun grote hardheden.

Dat wil de tombe aanduiden

1790 De grote hardheid van de lieden

En hun oren bij het lichaam,

Die in de hoofdzonden kwamen

Dood waren, zodat ze hen van die dingen

Niet gemakkelijk mocht afbrengen.

1795 En de stem die daar werd gehoord

Betekent dat droevige woord

Die de Joden riepen zeer

Daar men kruisigde Onze Heer.

(Dat bloed moet op ons van dezen

1800 En op de onze mede wezen.)

Omdat ze geworden waren daarnaar

Onteerd, en verloren al het hare.

En als enig ridder vernam

De tombe, en hij er bij kwam,

1805 De vijand, die te die stonden

Goed kende de ridders zonden

En zijn wulpsheid ook mede

En zijn grote kwaadheden,

Verzwaarde hij hem met zijn geluid zo,

1810 Dat hij de geest moest verliezen toe;

En was ge hier niet gekomen,

Het avontuur had niet genomen

Te eindigen tot geen dag voortaan

Bij enige zondige man.

1815 Maar toen gij kwam de vijand

Kende wel en wist gelijk

Dat ge maagd was ten stonden

En zuiver van alle zonden,

Zoals een aardse man mocht wezen;

1820 En hij durfde u bij deze

Niet op te wachten, en hij vloog

En verloor al zijn macht alzo;

En het avontuur faalde bij u,

Die menig man beproefde voor nu.”

1825 Galaat was, al zonder waan,

Die nacht daar goed ontvangen,

En maakte de schildknaap ridder daar

Op de volgende dag daarnaar:

Melian zo heette diegene,

1830 En hij was een konings zoon

Van Denemarken. Toen zei

Galaat tot hem al zonder wachten:

“Nadien dat ge zo’n hoge man bent

Als konings zoon nu ter tijd,

1835 Zo zie dan dat ze aan u

Dat ridderschap zo goed bestaat nu,

Dat de eer behouden zij

Van het ridderschap daarbij;

Omdat als een konings zoon ontvangt

1840 Orde van ridderschap, hij bestaat

Zo te doen, dat hij waarlijk

Boven andere ridders alzo blijkt

Zoals de zon boven de sterren doet.”

Melian zei toen dat hij dat verstond,

1845 Dat hij met de hulp van Onze Heer

Hem zo houden zou voort meer,

Dat ridderschap zou wel wezen

Aan hem besteed, en hij van deze

Om geen pijn, in goede manieren

1850 Te doen, en niet zou falen.

“Nu bid ik u, heer, dat gij

Een bede wil beloven mij,

Omdat, die ridder maakt een man,

Ge weet wel, dat hij hem dan

1855 De eerste bede niet zal ontzeggen,

Die hij hem te voor zal leggen

Indien dat ze redelijk zij.”

“Ge zegt waar,” antwoordde hij;

“Ge zal het hebben: zeg wat het is.

1860 Hij antwoordde: “Zo bid ik u dit,

Dat ge me laat gaan met u

In het verhaal daar ge in bent nu,

Tenzij dat we scheiden van het avontuur;

En als we daarna te enige uren

1865 Tezamen weer komen, dat gij

Om een andere niet begeeft mij.”

Dus voer met Galaat Melian.

Ze reden die week voort aan,

Zodat ze op een maandag kwamen

1870 Daar ze een kruis vernamen,

Daar twee wegen scheiden; en ze vonden

Brieven daaraan te die stonden,

Die hen aldus lieten verstaan:

“De ridders die in achterwegen gaan

1875 En die zoeken avonturen

Die wijs ik hier 2 wegen ter uren,

Daar de ene van gaat ter rechter zijden

En de andere ter linker nu ten tijden.

Ik verbied u dat ge niet gaat

1880 Niet maakt ter linker zijden waart;

Want hij moet zijn een al te goede man

Die er inslaat en uitkomt dan.

Gaat u ter rechter zijde van die

Zal ge erg licht mogen misschieden.”

1885 Melian sprak: “Heer, ik bid u,

Laat me ter linker zijde varen nu.

Ik zal mogen herkennen daarmede

Of nu enige dapperheden

Of ook flinkheid is in mij,

1890 Dat mijn ridderschap te prijzen zij.”

Galaat ontroerde hem dat gelijk,

Nochtans had hij er graag zelf in gegaan

Zodat ze meteen alzo scheiden.

Nu zwijgt het avontuur van hen lieden

1895 Te spreken in het algemeen

En spreekt van Melian alleen.

4 III.

Vanden cruce ende vander joncfrouwen castele.

Daventure seget hier ter steden,

Alse Melian was versceden

Van galaate, dat hi quam

1900In enen mersch, daer hi vernam

Enen setel, ende daer op .i. crone,

Die goudijn was ende herde scone;

Ende hi sach vele taflen mede

Met spisen gerecht ter [selver] stede.

1905Hem ne lust niet doe van aldien

Dat hi dus daer hadde gesien,

Sonder allene vander crone,

Die hem dochte wesen so scone,

Dats hen wel mochte beh[agen]

1910Die de crone soude dragen.

Vore alt volc sloech hi die h[ant]

Ane die crone, ende namse th[ant]

Ende staker sinen arm dure,

Ende voretse en wech tier [ure].

1915Hi hadde onlange gevaren [daer],

Dat hem een riddere volgede [naer]

Ende hiet hem die crone lecgen [neder].

Melian keerde hem weder

Ende seinde hem oetmodelike,

1920Ende seide: “Here van hemelrike,

Hulpt uwen neuwen riddere heden.”

Dander quam op hem gereden

Ende stakene doe dore bede

Halsberch ende scilt mede,

1925Ende wondene sere daer toe

In die luchtere scoudere doe,

Dat dyser ende thout bleef in de wonde,

Ende nam hem di crone ter stonde.

Melian was gewont so onsochte,

1930Dat hi niet opstaen en mochte.

Binnen dien dat hi daer lach alsoe

Quamer Galaat gereden toe:

Ende alse Galaat dat gesach,

Dat Melian ter eerden lach,

1935Hi was sere tongemake das.

Hi waende dat hi ter doet gewont was:

Hi ginc tot hem tier stont

Ende vragede hoet met hem stont,

Oft hi iet soude mogen genesen?

1940”Ay here, en laet mi hier niet wesen

Ende sterven. Om onsen here

Hulpt mi, des biddic u sere,

Teneger stede, daer ic mach dan

Mijn recht ontfaen als .i. kersten man.”

1945Galaat vragede omden genen doe

Dine gewont heeft alsoe,

Ende die riddere quam vort daer naer,

Die Melianne wonde daer.

“Live here, daer mogedine sien,”

1950Seide Melian na dien,

“Die mi doet heeft: ic bidde u,

Dat gi u van hem hoet nu.”

Galaat voer ten riddere ward,

Die op heme quam ter vard,

1955Ende hi geraectene alsoe,

Dat hine dor di scoudere stac doe,

Ende man ende part ter neder stac,

Soe dattie glavie tstucken brac.

Ende alsi omme keren soude

1960Sach hi enen riddere comen also houde,

Sere geslegen them waerd,

ende seide: “Gi sulter laten u paert,”

Soe dat hem Galaat enen slach gaf

Dat hem sijn luchter arm viel af,

1965Ende hi vloe met haesten groet,

Alse die vrese hadde vander doet.

Ende Galaat keerde te hant

[Te]r stede daer hi Melianne vant,

[Ende] vrachde hem wat hem dochte

1970[Da]t hi best met hem doen mochte?

[Hi] seide: “Ic sage gerne dat gi mi

[Te]neger abdien voret hier bi,

[B]edie men soude vorwaer,

[Pi]nen om mi te genesene daer.”

1975”Hets goet,” seide Galaet doe,

“Datmen tirst dat trinsoen ut doe.”

Melian seide te hem:

“Alse lange alsic in desen poent bem

Sone aventuric mi niet, here,

1980Ic ne ben gebiecht ere;

Bedie ic ben in groten vresen

Dat ic sterven mochte bi desen.”

Galaat namen alsoe sochte

Vor hem op sijn part alsi mochte,

1985Ende vordene tere abdien binnen,

Daer si ontfaen waren met minnen.

Daer sprac sine biechte Melian

Wel alse een goet kersten man,

Ende hi eeschte om onsen here daer,

1990Dien hi oetmodelijc ontfinc daer naer.

Alsi dat hadde gedaen

Sprac hi tote Galate saen:

“Alse die doet wille, come ter vard,

Ic ben daer jegen wel beward.

1995Nu trect ut minen lichame

Dat yser, oft u es bequame.”

Ende men trac dyser ute daer naer,

Ende hi viel in onmachte daer.

Daer quam een broder tien stonden

2000Ende besach Melians wonden,

Ende seide dat hine van desen

In ere maent soude genesen.

Ende Galaat bleef .ij. dage daer

Met Melianne in die abdie daer naer.

2005Doe vrachdi hem wat hi dade?

Hi seide, dat hi bider Gods genade

Wel hoepte te doene vort an.

Galaat sprac: “Ic mach wel varen dan.”

Melian antwerde hem doe:

2010”Ay here, suldi mi laten alsoe?

En es man die levet, here,

Wies geselscap ic begere mere,

Opdat alsoe mochte wesen.”

Galaat antwerde te desen:

2015”Ic ne doe hier clein no groet,

Ende ic hadde merre noet

Te vaerne in die queste, sijt seker des,

Vanden grale, die om mi begonnen es.”

Een broder seide, die horde di tale:

2020”Es di queste begonnen van den grale?

“Jasi,” antwerde Galaat doe,

“Daer siwi .c. ende .i. toe,

Die allegadere sijn gesellen,

Diemen over goede liede mach tellen.”

2025Die brodere seide tot Melianne:

“U es dit ongeval danne

Bi sonden gesciet; here, wildi

U gevarnesse vertellen mi,

Ic sal u secgen bi wat sonden

2030U dit es gesciet nu ten sonden.”

Melian seide hem ter stede

Hone Galaat ridder dede,

Ende hoe te gadere ter crucen quamen,

Daer si letteren an vernamen

2035Die hen verboden tien tiden

Te varne te luchter siden,

Ende ho hijt daerom nine liet,

Ende wat hem daer was gesciet.

Die gode man, di groet clerc was doe,

2040Ende van heilegen levene toe,

15 Seide: “Dit mogen sijn wale

Die aventuren vanden grale;

Gine segt en gene dinge,

Daer en si ane grote betekinge.

2045Als gi riddere wout worden gi ginct

Te biechten, so dat gi ontfinct

Die ordine suver van sonden

Die in u was vor dien stonden.

Aldus quaemdi alsoe wale

2050In die queste berect vanden grale,

Als gi sculdech ward te sine.

Die duvel hads droefheit ende pine

Ende liep u op alsi macht hadde das.

Nu verstaet welken tijt dat was:

2055Als gi neuwe riddere ward gemaect,

Ende gi vander abdien traect,

Een cruce was u irste gemoet,

Daer teken ane gemaect stoet

Daer hem ridderscap mach betrouwen toe;

2060Noch waser meer; verstaet hoe:

Een brief die daer twee [wege sceiden] sceen:

Die rechter side die was die een

Entie ander ter luchter siden.

Gi sult verstaen nu ten tiden

2065Anden wech di ter rechter siden ginc

Ons heren wech, die anden cruce hinc,

Den wech van ontfermecheden,

Daer ons heren ridderen den dach leden,

Ende bi nachte naden lichame

2070Nader zielen in gaen betame.

Biden wege suldi, sonder waen,

Vander luchter siden verstaen

Den wech vanden sondaren, bedien

Datter grote vresen in gescien

2075Den genen dire in comen. Dor das,

Dattie ene wech niet so seker was

Alse dander verboet die brief boude

Datter nieman den wech gaen ne soude,

Hine ware beter dan een ander man.

2080Du sout dit dus verstaen dan.

Alstu den brief sages besonder

Hadstu daer af groet wonder,

Wat dat mochte wesen.

Die viant scoet di mettesen

2085Met enen scichte; wetstu waermede?

Het was metter hoverdechede;

Bedie du waers wel in wane

Mettire proueetsen tontgane.

Dus vielstu in die hoverdechede,

2090Ende dats hoeftsonde mede,

Want hoverde es tallen stonden

Beginsel van allen sonden.

Alstu sciets van Galaate dochte den viant,

Dat hi di soe cranc vant,

2095Dat hi lettel hadde gedaen

Dunne viels in meer sonden saen,

So dat hi van sonden te sonden di

Ter helle ward leitde daer bi.

Hi brachte di te voren daer naer

2100Ene guldine crone al daer,

Daer du, als duse sages, mede

Viels in die girechede;

Ende als duse naems tien stonden

Vielstu daermet in .ij hoeftsonden,

2105In hoverden ende in girecheden toe.

Die viant ward geware doe.

Dattu girechede hads gedaen

Met dattu die crone naems saen.

Doe liep hi di op fellike

2110In eens besondechs ridders gelike,

Ende hadde di daer doet geslegen

En haddi niet geholpen daer jegen

Dat cruce, dattu makes ter steden

Daer du heme quames jegen.

2115Nochtan om die wrake

Op di te doene dor die sake

Dattu waers gesceden dullike

Ute tseren dienste van hemelrike,

Leitde hi di te selker noet,

2120Dattu waers in die vrese vander doet.

Om dattu souts betrouwen mere

Der hulpen van onsen here,

Een ander tijt, dan dine cracht,

Ende om dattu bi ons heren macht

2125Geholpen ende bescud souts sijn

Soe sendi in die hulpe dijn

Galate, die quam te di,

(Die heilech riddere es ende vri)

Jegen .ij. ridders tien stonden,

2130Daer bi sijn betekent .ij. hoeftsonden,

Die in di waren te dire uren.

Die twee en mochten niet geduren

Jegen hem, om dat hi was

Sonder hoeftsonde , sijt seker das.”

2135Die betekenesse van desen

Dochte hen beiden scone wesen.

Si hadden mengerhande tale

Vander aventuren vanden grale,

Tuschen Galate enten goeden manne.

2140Galaat bat soe vele Melyanne,

Dat hi hem gaf te varne orlof.

Alsi sinen wille hadde daer of

Seidi doe alsoe houde,

Dat hi sanders dages varen soude.

2145Des ander dages nam hi orlof

An die brodere ende ruemde thof,

Ende dorreet menech lant,

Dat hi gene aventure vant

Die vertellens werdech ware.

2150Hi quam enen dach daer nare

Van eens vavisors hove, daer hi lach,

Ende hadde gene messe gehort optien dach,

(Ende alsi den dienst van onsen here

Nine horde het pijndem sere)

2155Soe dat hi ene capelle sach te hant,

Die hi als hire quam woeste vant.

Ende hi dede sine bedinge saen;

Ende als hise hadde gedaen

Hordi ene stemme tier uren

2160Die seide: “Riddere van aventuren,

Ganc wech ende make dine vard

Ten castele ten joncfrouwen ward,

Ende doe af die costume daer.”

Galaat danckede daer naer

2165Met willeger herten Goede,

Dat hi hem sinde sinen bode.

Hi sat op ende reet wech te hant,

Soe dat hi in ene valeie vant

Enen wel staenden casteel, daer dore liep

2170Een starc, wijt water ende diep;

Ende hi gemoette daer enen ouden man,

Qualike gecleet. Hi sprac hem an,

Dat hi gerne soude weten

Hoe die casteel ware geheten.

2175Hi seide: “De casteel der joncfrouwen;

Nochtan secgic u bi mire trouwen

Dattie vermaledietde casteel es,

Dats sijn gerechte name, sijt seker des;

Ende si sijn alle vermalendijt

2180Dire in wandelen nu ter tijt.

Daer es ut gesteken ontfermechede

Ende in getrect alle archede,

Ende men scande doet oppenbare

Allen den genen die comen dare.

2185Bi deser redenen so radic u,

Here, weder te keerne nu;

Bedie vaerdi vorward van dien

Sal u grote scande gescien.”

Galaat vorsach sine wapine ter vard

2190Ende voer te hant ten castele ward.

16 Doe quamen in sijn gemoet daer

.vij. mageden, die seiden daer naer:

“Gi hebt, here, leden die pale.”

Hi antwerde te harre tale,

2195Dat hi inden casteel varen soude

Ende om die palen niet laten woude.

Hi reet dat hi enen knape vernam,

Die seide doe hi tot hem quam:

“Die vanden castele ontbieden u,

2200Dat gi niet vorder en vard nu

Eer si weten wat u wille si.”

“Ic wille els niet. “Antwerde hi,

“Dan die costumen vanden castele.”

Die ander seide: “Gi wilt te vele.

2205Ontbeit hier, gi sult saen

Hebben dat gi soect, sonder waen.”

Galaat seide: “Ganc dan ter vard.”

Die knape liep ten castele ward.

Na dien hevet Galaat vernomen

2210.vij. ridders op hem comen,

Die alle gebrodere waren,

Ende seiden tot hem sonder sparen:

“Here, hoet u; want wi niwer af u

Dan vander doet versekeren nu.”

2215”Hoe saelt dan wesen”, seide hi,

“Suldi alle vechten jegen mi

Tenen gadere?” Si seiden dat hare

Costume vanden castele ware.

Ende Galaat liet lopen sijn part,

2220Ende liet die glavie sinken nederward,

Ende stac den irsten ter eerden daer,

Dat hi den hals brac wel naer.

Entie andere slogen op hem alle,

Maer sine mochten niet bringen te valle,

2225Soe dat si alle op hem staken

Ende hare glavien op hem braken.

Si liepen op ende hi hen weder:

Daer was geslegen op ende neder,

Ende dire afgesteken waren

2230Worden weder opgeset vanden haren.

Daer was sere gevochten ende wonderlike,

Ende hi, die ridder was sonder gelike,

Berechte hen soe tier stede,

Dat hise achterward trecken dede,

2235Ende begadetse soe onsochte,

Dat hen niet gehulpen mochte

Die wapine die si hadden an,

Hine deetse sere bloeden dan.

Hi sloechse soe, dat hen dochte

2240Dat geen ertsce man wesen mochte,

Bedie geen man hadde gemogen

Die slage iet alsoe gedogen

Alse hi gedogede daer ember toe.

Si sagen wel, dat menne alsoe

2245Uter plaetsen niet bringen mochte,

Want hi hen ilanc so starker dochte;

Ende dat was waerheide, sonder waen,

Nadat dystorie ons doet verstaen.

Die strijt duerde tier steden

2250Tote dat middach was leden.

Den gebroderen, di van groter macht

Hadden gesijn, falgirde haer cracht,

Datsi hen niet mochten weren mere,

Si waren vermoit so sere.

2255Ende Galaat dreefse te dien,

Dat si bi node moesten vlien;

Ende Galaat en volgede hen niet doe,

Maer hi ginc ter brucgen toe,

Daer hi gemoette enen goeden man,

2260Die cledere van religione hadde an,

Die seide tot Galate: “Here,

Gi moget dat gi wilt doen mere

Mettesen castele ende met al dien

Dat gire binnen sult sien.

2265Siet hier di slotele vanden castele:

Gi hebter toe gedaen soe vele,

Dattie casteel es uwe vort an.”

Hi nam die slotele vanden man

Ende ginc inden casteel te hant,

2270Daer hi so vele joncfrouwen in vant,

Nieman mochte weten tgetal.

Si ripen: “Willecome.” over al:

Si seiden: “Wi hebben begert sere

Uwe comste herde lange, here.

2275Geloeft moet God sijn vander vard,

Dat hi u sinde hareward;

Want anders warewi niet ontgaen.”

Si namen biden breidele saen

Ende leidene boven daer naer,

2280Ende dadene beeten al daer.

Hi seide dat niet herbergens tijt was.

Ene joncfrouwe seide: “Wacht u das.

Voerdi wech, die gene die nu

Gevloen sijn dore vrese van u

2285Souden hier wedercomen in

Ende souden maken een begin

Vanden quaden costumen, sonder waen,

Die hier lange tijt hebben gestaen.”

Hi seide: “Wat wildi wat ics doe?

2290Ic ben al gereet daertoe.”

Die joncfrouwen seiden: “Wi bidden u,

Dat gi vor u doet ontbiden nu

Die ridders, die van desen castele

Haer goet houden, ende dire es vele,

2295Ende doetse sweren datse nembermere

Die quade costume en houden, here.”

Galaat seide alsoe houde

Dat hijt gerne doen soude.

Daer was geblasen een horen,

2300Die hem ene joncfrouwe brachte voren,

Diemen horde over .x. milen.

Doe begonsten te comen tier wilen

Ridders ende heren herde vele,

Die leen helden van dien castele.

2305Doe vrachde Galaat daer nare

Den goeden man oft hi prister ware,

Die hem di slotele gaf. Hi seide: ja hi.

Galaat seide: “Soe segt mi

Die costume van deser stede,

2310Ende van desen joncfrouwen mede.”

Die goede man seide daer naer:

“Here, het sijn leden wel .vij. jaer,

Dattie .vij. gebrodere, die gi heden

Verwont, quamen al hier ter steden,

2315Ende metten hertoge Lynoy

Herbergeden hier binnen; (want hi

Waser here af op dien dach

Ende vanden lande datter omtrent lach.

Die hertoge was een herde goet man.)

2320Soe dat savons een strijt began

Tuschen die broders ende hare liede

Ende des hertogen meisniede,

Omdat si met crachte wilden leiden

Des hertogen dochter van dire steiden,

2325Soe dat si doet slogen omt gone

Den hertoge ende sinen soene,

Ende alsi dat hadden gedaen

Namen si des hertogen scat saen,

Ende begonsten tien tiden

2330Jegen al die vanden lande striden,

Ende drevense te dien dingen,

Dat si haer leen van hen ontfingen.

Alse des hertogen dochter dit vernam

Si seide toten brodere al gram:

2335”Alsoe als gi hebt ane gevaen

Dese herscapie, sonder waen,

Bi ocsoene van ere joncfrouwen,

Alsoe seldise noch entrouwen

Verlisen, “sprac die joncfrouwe, “ende sult dan

2340Alle verwonnen sijn van enen man.”

17 Ende si antwerden daertoe,

Omdat si dit seide alsoe,

Dattere gene joncfrouwen liden en souden

Vorward meer, sine soudense houden,

2345Toter wilen dattie riddere quame,

Daer si af sprac, ende dise name.

Entie joncfrouwe es doet (seide hi),

Daer dese dinc begonste bi.”

Omtrent none sijn daer comen

2350Alle die gene diet hebben vernomen

Dattie casteel gewonnen es,

Ende maecten grote bliscap des,

Ende oec harde grote feeste,

Beide die minste entie meeste,

2355Ende begerdene over haren rechten here

Te houdene vord ane mere.

Hi gaf der joncfrouwen den casteel

Ende al datter toe hoerde algeel,

Die des hertogen dochter was,

2360Der gerre suster daer ic ave las;

Ende dede werden haer man dan

Die hadden gesijn tshertogen man.

Ende elke joncfrouwe keerde te hant

Met bliscepen in haer lant.

2365Galaat bleef al dien dach dare.

Ende opten anderen dach daer nare

Quamen daer binnen die niemaren

Dattie brodere verslagen waren,

Ende datse doet sloech min her Walewein

2370Ende Gariet ende min her Ywein.

Alse Galaat dat hadde verstaen

Hi wapenden ende vor wech saen.

Ic late van Galaate die wort:

Hort van min her Waleweine vord.

14 III.

Van het kruis en van het jonkvrouwen kasteel.

Het avontuur zegt hier ter plaatse,

Toen Melian was gescheiden

Van Galaat, dat hij kwam

1900 In een vlakte, daar hij vernam

Een zetel, en daarop 1 kroon,

Die van goud was en erg schoon;

En hij zag vele tafels mede

Met spijzen bedekt terzelfder plaats.

1905 Hij had geen lust toen van al die

Dat hij dus daar had gezien,

Uitgezonderd alleen van de kroon,

Die hem dacht te wezen zo schoon,

Dat het hem wel mocht behagen

1910 Die de kroon zou dragen.

Voor al het volk sloeg hij de hand

Aan de kroon, en nam het gelijk

En stak er zijn arm door,

En voerde het weg te dat uur.

1915 Hij had kort gevaren daar,

Dat hem een ridder volgde daarnaar

En zei hem de kroon te leggen neer.

Melian keerde zich weer

En zei hem ootmoedig,

1920 En zei: “Heer van hemelrijk,

Help uw nieuwe ridder heden.”

De ander kwam op hem gereden

En stak hem toen door beide

Harnas en schild mede,

1925 En verwondde hem zeer daar toe

In de linker schouder toen,

Zodat het ijzer en het hout bleef in de wonde,

En nam hem de kroon ter stonde.

Melian was gewond zo hard,

1930 Zodat hij niet opstaan mocht.

Binnen dien dat hij daar lag alzo

Kwam er Galaat gereden toe:

En toen Galaat dat zag,

Dat Melian ter aarde lag,

1935 Hij was zeer ongemakkelijk dat.

Hij meende dat hij ter dood gewond was:

Hij ging tot hem te die stonde

En vroeg hem hoe het met hem stond,

Of hij iets zou mogen genezen?

1940 “Ay heer, laat me hier niet wezen

En sterven. Om Onze Heer

Help me, dus bid ik u zeer,

Te enige plaats, daar ik mag dan

Mijn recht ontvangen zoals 1 christen man.”

1945 Galaat vroege om diegene toen

Die hem gewond had alzo,

En de ridder kwam voort daarnaar,

Die Melian verwondde daar.

“Lieve heer, daar mag ge hem zien,”

1950 Zei Melian na dien,

“Die me gedood heeft: ik bid u,

Dat ge u van hem hoedt nu.”

Galaat voer tot de ridder waart,

Die op hem kwam ter vaart,

1955 En hij raakte hem alzo,

Zodat hij hem door de schouder stak toen,

En man en paard te neder stak,

Zodat de lans in stukken brak.

En toen hij omkeren zou

1960 Zag hij een ridder komen alzo te houden,

Zeer geslagen tot hem waart,

en zei: “Ge zal laten uw paard,”

Zodat hem Galaat een slag gaf

Zodat hem zijn linker arm viel af,

1965 En hij vloog met haast groot,

Als een die vrees had van de dood.

En Galaat keerde gelijk

Ter plaatse daar hij Melian vond,

En vroeg hem wat hij dacht

1970 Dat hij het beste met hem doen mocht?

Hij zei: “Ik zag graag dat ge mij

Te enige abdij voert hierbij,

Omdat men zou voorwaar,

Denken om me te genezen daar.”

1975 “Het is goed,” zei Galaat toen,

“Dat men eerst die bedekking uit doet.”

Melian zei tot hem:

“Alzo lang als ik in dit punt ben

Zo avonturier ik me niet, heer,

1980 Ik niet heb gebiecht eer;

Omdat ik ben in grote vrezen

Dat ik sterven mocht bij dezen.”

Galaat namen hem alzo zacht

Voor hem op zijn paars als hij mocht,

1985 En voerde hem ter abdij binnen,

Daar ze ontvangen waren met minnen.

Daar sprak zijn biecht Melian

Wel als een goed christen man,

En hij eiste om Onze Heer daar,

1990 Die hij ootmoedig ontving daarnaar.

Toen hij dat had gedaan

Sprak hij tot Galaat gelijk:

“Als de dood wil, komt ter vaart,

Ik ben daartegen goed bewaard.

1995 Nu trek uit mijn lichaam

Dat ijzer, als u bent bekwaam.”

En men trok het ijzer eruit daarnaar,

En hij viel in onmacht daar.

Daar kwam een broeder te die stonden

2000 En bezag Melians wonden,

En zei dat hij hem van deze

In een maand zou genezen.

En Galaat bleef 2 dagen daar

Met Melian in de abdij daarnaar.

2005 Toen vroeg hij hem wat hij deed?

Hij zei, dat hij bij Gods genade

Goed hoopte te doen voortaan.

Galaat sprak: “Ik mag wel varen dan.”

Melian antwoordde hem toen:

2010 “Ay heer, zal ge me verlaten alzo?

Er is geen man die leeft, heer,

Wiens gezelschap ik begeer meer,

Opdat het alzo mocht wezen.”

Galaat antwoordde tot deze:

2015 “Ik doe hier klein of groot,

En ik had het meer nodig

Te varen in dat verhaal, zij het zeker dit,

Van de Graal, die om mij begonnen is.”

Een broeder zei, die hoorde die taal:

2020 “Is het verhaal begonnen van de Graal?

“Ja ze,” antwoordde Galaat toen,

“Daar zijn wij en honderd en ik toe,

Die allen zijn gezellen,

Die men voor goede lieden mag tellen.”

2025 De broeder zei tot Melian:

“U is dit ongeval dan

Bij zonden gebeurd; heer, wil gij

Uw gebeurtenis vertellen mij,

Ik zal u zeggen bij welke zonden

2030 U dit is gebeurd nu ten stonden.”

Melian zei hem ter plaatse

Hoe hem Galaat de ridder deed,

En hoe ze tezamen bij het kruis kwamen,

Daar ze brieven aan vernamen

2035 Die hen verboden te die tijden

Te varen te linker zijden,

En hoe hij het daarom niet liet,

En wat hem daar was geschied.

De goede man, die een grote klerk was toe,

2040 En van heilig leven toen,

15 Zei: “Dit mag zijn wel

De avonturen van de graal;

Ge zegt geen ding,

Daar is aan grote betekenis.

2045 Als ge ridder wilde worden ge ging

Te biechten, zodat ge ontving

De orde van zuiver van zonden

Die in u was voor die stonden.

Aldus bekwam het u alzo wel

2050 In dat verhaal toegerus van de Graal,

Zoals ge moet wezen te zijn.

De duivel had droefheid en pijn

En liep u op als hij macht had dat.

Nu versta me welke tijd dat was:

2055 Toen ge nieuwe ridder werd gemaakt,

En ge van de abdij vertrok,

Een kruis was uw eerste ontmoeting,

Daar een teken aan gemaakt stond

Daar hem het ridderschap op mag vertrouwen toe;

2060 Nog was er meer; versta hoe:

Een brief die daar twee wegen scheiden scheen:

Die rechter zijde dat was de ene

En de andere ter linker zijden.

Ge zal verstaan nu ten tijden

2065 Aan de weg die ter rechter zijden ging

Onze Heren weg, die aan het kruis hing,

De weg van ontferming,

Daar Onze Heer de ridders de dag beleden,

En bij nacht naar het lichaam

2070 Naar de zielen in gaan betaamt.

Bij de weg zal ge, zonder waan,

Van de linker zijde verstaan

De weg van de zondaren, bij die

Dat er grote vrezen in geschieden

2075 Diegenen die er in komen. Door dat,

Dat de ene weg niet zo zeker was

Zoals de andere verbood die brief onbeschroomd

Dat er niemand de weg gaan zou,

Hij was beter dan een andere man.

2080 U zou het dit aldus verstaan dan.

Toen u de brief zag bijzonder

Had u daarvan grote verwondering,

Wat dat mocht wezen.

De vijand schoot u met deze

2085 Met een schicht; weet u waarmee?

Het was met de hovaardigheid;

Omdat u was wel in waan

Met u te bewijzen het te ontgaan.

U viel in die hovaardigheid,

2090 En dat is een hoofdzonde mede,

Want hovaardigheid is te allen stonden

Beginsel van alle zonden.

Toen u scheidde van Galaat dacht de vijand,

Dat hij u zo zwak vond,

2095 Dat hij weinig had gedaan

U viel in meer zonden gelijk,

Zodat hij van zonden tot zonden u

Ter helle waart leidde daarbij.

Hij bracht u te voren daarnaar

2100 Een gouden kroon al daar,

Daar u, toen u het zag, mede

Viel in de gierigheden;

En toen u het nam te die stonden

Viel u daarmee in 2 hoofdzonden,

2105 In hovaardigheid en in gierigheid toe.

De vijand werd gewaar toen.

Dat u gierigheid had gedaan

Met dat u die kroon nam gelijk.

Toen liep hij op u fel

2110 In een zondige ridder gelijk,

En had u daar dood geslagen

Had u niet geholpen daartegen

Dat kruis, dat u maakte ter plaatse

Daar u hem kwam tegen.

2115 Nochtans om die wraak

Op u te doen door die zaak

Dat u was gescheiden dol

Uit de Heren dienst van hemelrijk,

Leidde hij u tot zo’n nood,

2120 Zodat u was in de vrees van de dood.

Omdat u zou vertrouwen meer

De hulp van Onze Heer,

Een andere tijd, dan uw kracht,

En omdat u bij Onze Heer macht

2125 Geholpen en beschut zou zijn

Zo zond hij in de hulp van u

Galaat, die kwam tot u,

(Die heilige ridder is en vrij)

Tegen 2 ridders te die stonden,

2130 Daarbij ze betekenen de 2 hoofdzonden,

Die in u waren te die uren.

Die twee mochten niet verduren

Tegen hem, omdat hij was

Zonder hoofdzonde, zij het zeker dat.”

2135 De betekenis van dezen

Dacht hen beiden mooi te wezen.

Ze hadden veel taal

Van de avonturen van de Graal,

Tussen Galaat en de goede man.

2140 Galaat bad zoveel Melian,

Dat hij hem gaf te varen verlof.

Toen hij zijn wil had daar of

Zei hij toen alzo te houden,

Dat hij de volgende dag varen zou.

2145 De volgende dag nam hij verlof

Aan de broeders en ruimde de hof,

En doorreed menig land,

Daar hij geen avonturen vond

Die te vertellen waardig waren.

2150 Hij kwam op een dag daarnaar

Van een reizigers hof, daar hij lag,

En had geen mis gehoord op die dag,

En toen hij de dienst van Onze Heer

Niet hoorde het pijnigde hem zeer

2155 Zodat hij een kapel zag gelijk,

Die hij toen hij er kwam woest vond.

En hij deed zijn bidden gelijk;

En toen hij ze had gedaan

Hoorde hij een stem te die uren

2160 Die zei: “Ridder van avonturen,

Ga weg en maak uw vaart

Te kasteel van de jonkvrouwen waart,

En doe af die gebruiken daar.”

Galaat dankte daarnaar

2165 Met gewillig hart God,

Dat hij hem zond zijn bode.

Hij zat op en reed weg gelijk,

Zodat hij in een vallei vond

Een goed staand kasteel, daardoor liep

2170 Een sterk, wijd water en diep;

En hij ontmoette daar een oude man,

Kwalijk gekleed. Hij sprak hem aan,

Dat hij graag zou weten

Hoe da kasteel was geheten.

2175 Hij zei: “Het kasteel van de jonkvrouwen;

Nochtans zeg ik u bij mijn trouw

Dat het een vermaledijd kasteel is,

Dat is zijn echte naam, zij het zeker dit;

En ze zijn alle vermaledijd

2180 Die er in wandelen nu ter tijd.

Daar is uitgestoken ontferming

En ingetrokken alle ergheden,

En men schande doet openbaar

Al diegenen die komen daar.

2185 Bij deze redenen zo raad ik u,

Heer, weer te keren nu;

Omdat als ge voorwaarts gaat van die

Zal u grote schande geschieden.”

Galaat voorzag zijn wapens ter vaart

2190 En voer gelijk te kasteel waart.

16 Toen kwam er in zijn ontmoeting daar

7 maagden, die zeiden daarnaar:

“Gij hebt, heer, gereden voorbij die grenspaal.”

Hij antwoordde in hun taal,

2195 Dat hij in het kasteel varen zou

En het om die palen niet laten wou.

Hij reed totdat hij een knaap vernam,

Die zei toen hij tot hem kwam:

“Die van het kasteel ontbieden u,

2200 Dat ge niet verder vaart nu

Eer ze weten wat uw wil is.”

“Ik wil anders niet. “Antwoordde hij,

“Dan de gebruiken van het kasteel.”

Die andere zei: “Ge wil te veel.

2205 Wacht hier, ge zal gelijk

Hebben dat ge zoekt, zonder waan.”

Galaat zei: “Ga dan ter vaart.”

De knaap liep te kasteel waart.

Na dien heeft Galaat vernomen

2210 7 ridders die op hem komen,

Die alle broeders waren,

En zeiden tot hem zonder sparen:

“Heer, hoed u; want we nergens van u

Dan van de dood verzekeren nu.”

2215 “Hoe zal het dan wezen”, zei hij,

“Zal ge allen vechten tegen mij

Tot een tezamen?” Ze zeiden dat hun

Gebruiken van het kasteel waren.

En Galaat liet lopen zijn paard,

2220 En liet de lans zinken neerwaarts

En stak de eerste ter aarde daar,

Zodat hij de hals brak bijna.

En de anderen sloegen op hem alle,

Maar ze mochten hem niet brengen te val,

2225 Zodat ze allen op hem staken

En hun lansen op hem braken.

Ze liepen op hem en hij op hen weer:

Daar werd geslagen op en neer,

En die er afgestoken waren

2230 Worden weer opgezet van die van hen.

Daar werd zeer gevochten en wonderlijk,

En hij, die ridder was uitzonderlijk,

Berechtte hen zo te die plaats,

Zodat hij ze naar achteren trekken deed,

2235 En beging ze zo hard,

Dat het hen niet helpen mocht

De wapens die ze hadden aan,

Hij liet ze zeer bloeden dan.

Hij sloeg ze, zodat ze dachten

2240 Dat hij geen aardse man wezen mocht,

Omdat geen man had gemogen

Die slagen iets alzo te gedogen

Zoals hij gedoogde daar immer toe.

Ze zagen wel, dat men hem alzo

2245 Niet uit de plaats brengen mocht,

Want hij hen hoe langer hoe sterker dacht;

En dat was waarheid, zonder waan,

Nadat de historie ons laat verstaan.

De strijd duurde te die plaats

2250 Totdat de middag was geleden.

De gebroeders, die van grote macht

Hadden geweest, faalden hun kracht,

Dat ze zich niet mochten verweren meer,

Ze waren vermoeid zo zeer.

2255 En Galaat dreef ze te dien,

Zodat ze van nood moesten vlieden;

En Galaat volgde hen niet toen,

Maar hij ging ter brug toe,

Daar hij ontmoette een goede man,

2260 De klederen van religie had aan,

Die zei tot Galaat: “Heer,

Ge mag dat ge wil doen meer

Met dit kasteel en met al die

Dat ge er binnen zal zien.

2265 Zie hier de sleutels van het kasteel:

Ge hebt er toe gedaan zoveel,

Dat het kasteel de uwe is voortaan.”

Hij nam de sleutels van de man

En ging in het kasteel gelijk,

2270 Daar hij zoveel jonkvrouwen in vond,

Niemand mocht weten het getal.

Ze riepen: “Welkom” overal:

Ze zeiden: “We hebben begeerd zeer

Uw komst erg lang, heer.

2275 Gelooft moet God zijn van de vaart,

Dat hij u zend hier waart;

Want anders waren we niet ontgaan.”

Ze namen bij de breidel gelijk

En leidde hem boven daarnaar,

2280 En lieten hem wachten al daar.

Hij zei dat het niet herberg tijd was.

Een jonkvrouw zei: “Wacht u dat.

Voer ge weg, diegene die nu

Gevlogen zijn door vrees van u

2285 Zouden hier weerkomen in

En zouden maken een begin

Van de kwade gebruiken, zonder waan,

Die hier lange tijd hebben gestaan.”

Hij zei: “Wat wil ge wat ik doe?

2290 Ik ben geheel gereed daartoe.”

Die jonkvrouwen zeiden: “We bidden u,

Dat ge voor u laat ontbieden nu

De ridders, die van dit kasteel

Hun goed te houden, en van die zijn er veel,

2295 En laat ze zweren dat ze nimmermeer

Die kwade gebruiken houden, heer.”

Galaat zei alzo te houden

Dat hij het graag doen zou.

Daar werd geblazen een horen,

2300 Die hem een jonkvrouw bracht voren,

Die men hoorde over 10 mijlen.

Toen begonnen te komen te die tijd

Ridders en heren erg veel,

Die leen hielden van dat kasteel.

2305 Toen vroeg Galaat daarnaar

De goede man of hij priester was,

Die hem de sleutel gaf. Hij zei: ja hij.

Galaat zei: “Zo zeg mij

De gebruiken van deze stede,

2310 En van deze jonkvrouwen mede.”

De goede man zei daarnaar:

“Heer, het is wel geleden 7 jaar,

Dat de 7 gebroeders, die ge heden

Verwondde, kwamen al hier ter plaatse,

2315 En met de hertog Lynoy

Herbergden hier binnen; (want hij

Was er heer van op die dag

En van het land dat er omtrent lag.

Die hertog was een erg goede man.)

2320 Zodat ‘s avonds een strijd begon

Tussen de broeders en hun lieden

En de manschappen van de hertog,

Omdat ze met kracht wilden leiden

De dochter van de hertog van die plaats,

2325 Zodat ze dood sloegen om datgene

De hertog en zijn zoon,

En toen ze dat hadden gedaan

Namen ze de schat van de hertog gelijk,

En begonnen te die tijden

2330 Tegen al die van het land te strijden,

En verdreven ze tot die dingen,

Dat ze hun leen van hen ontvingen.

Toen de hertogs dochter dit vernam

Ze zei tot de broeders geheel gram:

2335 “Alzo als ge hebt aangevangen

Deze heerschappij, zonder waan,

Bij aanleiding van een jonkvrouw,

Alzo zal ge haar nog in waarheid

Verliezen, “sprak de jonkvrouw, “en zal dan

2340 Alle overwonnen zijn van een man.”

17 En ze antwoorden daartoe,

Omdat ze dit zei alzo,

Dat er geen jonkvrouwen gaan zouden

Voorwaarts meer, ze zouden ze houden,

2345 Tot de tijd dat die ridder kwam,

Daar ze van sprak, en die ze nam.

En die jonkvrouw is dood (zei hij),

Daar dit ding begon bij.”

Omtrent noen zijn daar gekomen

2350 Al diegene die het hebben vernomen

Dat het kasteel gewonnen is,

En maakten grote blijdschap dus,

En ook erg grote feesten,

Beide, de minste en de grootste,

2355 En begeerden hem voor hun rechte heer

Te houden voortaan meer.

Hij gaf de jonkvrouwen dat kasteel

En alles dat er toe behoorde al geheel,

Die van de hertog dochter was,

2360 Diegene zuster daar ik van las;

En liet worden haar man dan

Die had geweest hertogs man.

En elke jonkvrouw keerde gelijk

Met blijdschap in haar land.

2365 Galaat bleef de hele dag daar.

En op de volgende dag daarnaar

Kwam daar binnen het nieuws

Dat de broeders verslagen waren,

En dat ze dood sloeg mijnheer Walewein

2370 En Gariet en mijnheer Ywein.

Toen Galaat dat had verstaan

Hij wapende en voer weg gelijk.

Ik laat van Galaat het woord:

Hoor van mijnheer Walewein voort.

IV.

Van Waleweine ende vanden .vy. ridders.

2375Daventure seget teser steden,

Alse Walewein was gesceden

Van sinen gesellen, dat hi reet

Herde wide ende herde breet

Dor foreest ende dor lant,

2380Dat hi gene aventure vant

Die vertellens werdech ware.

Hi quam tere abdien daer nare,

Daer Galaat den witten scilt nam

Metter roeder crucen. Alsire quam,

2385Ende hem vertellet was wel

Wat Galate daer gevel,

Ende hi voer na hem tier uren,

Soe datten brachten daventuren

Ter stede daer siec lach Melian,

2390Die hem seide van Galaate dan,

Dat hi nuchtens sciet van hem.

“Ay,” seide Walewein doe, “ic bem

Ongevallech, dat ic niet vinden mach

Den man dien ic soeke nacht ende dach,

2395Ende dien ic so na hebbe gewesen.

Geonste mi God noch van desen,

Dat icken noch verhalen mochte,

Ende hem dan mins geselscaps rochte

Alse sere alset mi doet

2400Vanden sinen, ic ben des vroet,

Wine scieden niet so varinge.”

Een broder hoerde dese dinge

Ende seide te Waleweine alsoe houde:

“Here, dat geselscap ne soude

2405Niet wel sitten van u tween nu ter tijt,

Want gi een ongetrouwe seriant sijt

Ende een quaet, ende hi es

Alsoe sulc, sijt seker des,

Alse riddere te rechte wesen soude.”

2410Walewein seide doe alsoe houde:

“Bi dat gi segt so donket mi

Dat gi mi kint.” Doe seidi:

“Ic kenne u bat dan gi waent.”

“Nadien dat gi mi hebt vermaent,”

2415Sprac Walewein toten goeden man,

“Soe mogedijt mi wel secgen dan

In welken ic ben als gi segt,

Nadien dat gijt op mi legt.”

“In segt u niet, “seide di goede man;

2420”Gi sulten varingen vinden nochtan

Diet u sal secgen wale.”

Binnen dat si waren in dese tale

Soe quam Gariet daer binnen,

Dien si ontfingen met minnen.

2425Die brodere waren blide tien stonden,

Dat deen hadde den anderen vonden.

Des anders dages namen si orlof

Na die messe ende ruemden thof,

Ende reden daer si in enen pleine

2430Vonden mijn her Yweine.

Si ondergroetten hen tien tide,

Ende elc was sanders blide.

Si reden te gadere onder hen drien

Ende quamen gevaren binnen dien

2435Ten castele vanden joncfrouwen naer.

Si quamen opten selven dach daer

Dattie casteel gewonnen was,

Alsemen hier te voren las.

Ende alse die .vij. broders hadden vorsien

2440Die drie ridders, si ripen binnen dien

Dapperlike: “Laet ons doet slaen:

Si sijn vanden genen, sonder waen,

Daer wi bi onterft sijn. “Ende daer naer

Lipen si hen sere op al daer.

2445Dandere hoetden hen soe daer jegen,

Datter irster joesten waren verslegen

Vanden broders .iij. al doet

Daer ward die strijt doe herde groet.

Si hadden int inde sulc mesfal,

2450Dat si worden verslegen al;

Ende si voren wech tier ure

Darse geleide die aventure,

Ende sine maecten niet haer vard

Ten castele, ten joncfrouwen ward,

2455Ende misseden Galaate daer bi.

Omtrent vespertijt quamen si

Soe dat elc sinen wech daer nam;

Ende Walewein tere hermitagen quam,

Daer hi den hermite singende vant

2460Vesperen. Walewein beette te hant

Ende horde die vesperen daer,

Ende bat om herberge daer naer,

Daer hi wel geherberget was.

Ende die hermite bat hem das,

2465Dat hi hem seide wie hi ware.

Hi berechtes hem daer nare.

Alst die hermite wiste al plein

Dat was min her Walewein,

Hi seide tot hem alsoe houde,

2470Dat hi gerne weten soude

Sijn wesen. Ende hi begonde

Hem te vertellen daer ter stonde

Exemple van vele goeden dingen,

Alse dine daertoe wilde bringen,

2475Dat hi tote hem biechte sprake:

Hi soudene van dire sake

Na sire macht beraden vort.

Alse Walewein dat hadde verhort

Hi seide te hant: “Here, wildi

2480Van ere sake vroet maken mi,

Die mi was geseit, ic soude u

Al min wesen ontecken nu.”

“Ja ic, “antwerde die goede man,

“Ten besten dat ic mach ende can.”

2485Walewein ginc hem vertrecken

18 Sine biechte ende al ontecken

Daer hi hem mesdadech af kinde;

Ende hi seide heme int inde

Di word di tot hem seide te voren

2490Een moenc, als gi mocht horen.

Die hermite vant an hem claer

Dat leden waren wel .xij. jaer

Dat hi niet en sprac bechte.

Hi seide doe: “Gi ward met rechte

2495Ongetrouwe seriant geheten

Ende quaet, dat seldi weten;

Gine hebt niet gehouden daerbi

Dordene van ridderscepe, dat gi

Des vians seriant sout wesen dan;

2500Ne ware om dat gi vort an

Sout bescermen die heilege kerke,

Ende gi met goeden gewerke

Onsen here in u leven

Den trisoer sout wedergeven,

2505Die u van hem geleverd was:

Dats die ziele, sijt seker das.

Om dit waerdi ridder gemaect, dat nu

Harde qualijc besteet es an u,

Want gi hebt tot deser ure

2510Quaet seriant geweest aldure

Enten viant gedient in u leven,

Ende uwen sceppere begeven,

Ende meer gelegen in onsuverheden

Dan enech riddere opten dach heden.

2515Gi moget wel sien, semine trouwe,

Die u quaet seriant hiet ende ongetrouwe,

Dat hi u wel kinde bi desen.

En haddi niet so besondech gewesen

Alse gi sijt, wet al bloet,

2520Gine had niet alle geslegen doet

Die .vij. brodere, sonder waen;

Want si souden hebben gedaen

Penitencie van haren sonden,

Daer si in lagen lange stonden.

2525Dus dede niet di goede man,

Dise sonder doet slaen verwan.

Ende wet, here, dattie dingen

Nine sijn sonder betekingen,

Dattie .vij. gebrodere embertoe

2530Die costume hilden alsoe

Inden casteel, dat si namen

Alle die joncfrouwen die daer quamen

Ende hildense gevaen, alsict las,

Wedert recht so onrecht was.

2535Beden castele vanden joncfrouwen

Machmen verstaen, als gi moget ouwen,

Die goede zielen, di waren tonrechte

Besloten inder hellen hechte

Vore die passie ons heren:

2540Die .vij. ridders, willic u leren,

Sijn .vij. hoefstonden principale,

Sie doe regneerden altemale

Al die werelt durenture;

Wanter geen recht in was ter ure;

2545Ende alse die zielen scieden

Uten lichame vanden lieden

Si voren ter hellen daer naer

Ende bleven besloten daer,

Recht alse die joncfrouwen waren

2550Inden casteel besloten, twaren.

Mare die here van hemelrike

Sinde sinen sone in ertrike

Om te loessene die zielen,

Die tot dier tijt inder hellen wilen:

2555Dire gelike, als gi moget horen,

Sindi sinen riddere ute vercoren

Met groten eren ten castele,

Daer hi verloeste joncfrouwen vele.”

Alse Walewein dit hadde gehort

2560Hine wiste wat secgen vort.

Di broder seide: “Wilstu noch begeven

Alhier dijn quade dorper leven,

Daer du lange in heefs gewesen,

Du souts noch sijn bi desen

2565Versoent jegen onsen here.

Nieman en es mesdadech so sere,

Op dat hi lude oft stille

Met goder herten, met goeden wille,

Versoect ons heren genadechede,

2570Hine machse vinden daer mede.

Bi desen willic u raden,

Dat gi van uwen mesdaden

Penitentie ontfaet te doene.”

Walewein antwerde opt gone,

2575Dat hi niet en soude mogen

Penitentie te doene gedogen.

Die goede man seide vort:

“Om dat gi spraect dit wort

Soe seldi noch van derre joncfrouwen

2580Pine hebben, bi mire trouwen,

Ende u broder mede, Gariet,

Salder ombe sijn gevaen met;

Want dese joncfrouwe van hier binnen

Sal u minnen met starker minnen

2585Om dat gi die ridders sloget doet;

Ende alsi u niet mach hebben bloet

Salsi uwen broder daerom doen vaen,

Ende salne doen geesselen ende slaen

Om u te toerne in waren saken,

2590Ende een graf met sceersen doen maken,

Dat si u sal wanen tonen,

Ende alse gijt daer met honen.

Dit verdriet, dit ongeval,

Sal u hier af comen al.”

2595Des was Walewein tongemake.

Gi sult hier achter al die sake

Wel verstaen ende oec horen,

Alse die aventure comt te voren.

Doe sweech di gode man vort,

2600Dat hi nemmee en sprac een wort,

Bedie hi ward wel geware das,

Dat sijn vermanen verloren was.

Des ander dages voer wech Walewein,

Ende hi gemoette op een plein

2605Acglavale ende Griflette,

Daer hi hem mede te varne sette.

Si reden te gadere onder hen lieden

Tote vif dagen eer si scieden.

Ic swige nu van desen

2610Ende sal van Lancelote lesen.

IV.

Van Walewein en van de 7 ridders.

2375 Het avontuur zegt te deze plaats,

Toen Walewein was gescheiden

Van zijn gezellen, dat hij reed

Erg wijd en erg breed

Door bos en door land,

2380 Dat hij geen avonturen vond

Die vertellen waard waren.

Hij kwam tot een abdij daarnaar,

Daar Galaat het witte schild nam

Met het rode kruis. Toen hij er kwam,

2385 En het hem verteld was wel

Wat Galaat daar gebeurde,

En hij voer naar hem te die uren,

Zodat het hem bracht de avonturen

Ter plaatse daar ziek lag Melian,

2390 Die hem zei van Galaat dan,

Dat hij ‘s morgen scheidde van hem.

“Ay,” zei Walewein toen, “ik ben

Ongelukkig dat ik niet vinden mach

De man dien ik zoek nacht en dag,

2395 En die ik zo nabij heb gewezen.

Gunde me God nog van dezen,

Dat ik hem nog inhalen mocht,

En hem dan mijn gezelschap bezorgde

Alzo zeer zoals het mij doet

2400 Van de geest, ik ben dus bekend

Wie scheidde niet zo snel.”

Een broeder hoorde deze dingen

En zei tot Walewein alzo te houden:

“Heer, dat gezelschap zou

2405 Niet goed zitten van u tweeën nu ter tijd,

Want ge een ontrouwe bediende bent

En een kwade, en hij is

Alzo zulke, zij het zeker dit,

Zoals ridders terecht wezen zouden.”

2410 Walewein zei toen alzo te houden:

“Bij dat ge zegt zo lijkt mij

Dat ge me kent.” Toen zei die:

“Ik ken u beter dan ge waant.”

“Nadien dat ge me hebt vermaand”

2415 Sprak Walewein tot de goede man,

“Zo mag ge me wel zeggen dan

In welke ik ben zoals gij zegt,

Nadien dat gij het op mij legt.”

“Ik zeg u niet, “zei de goede man;

2420 “Ge zal hem snel vinden nochtans

Die het u zal zeggen wel.”

Binnen dat ze waren in deze taal

Zo kwam Gariet daar binnen,

Die ze ontvingen met minnen.

2425 De broeders waren blijde te die stonden,

Dat de een had de andere gevonden.

De volgende dag namen ze verlof

Na de mis en ruimden de hof,

En reden daar ze in een plein

2430 Vonden mijnheer Ywein.

Ze begroetten hem te die tijde,

En elk was van de ander blijde.

Ze reden tezamen onder hen drieën

En kwamen gevaren binnen die

2435 Tot het kasteel van de jonkvrouwen naar.

Ze kwamen op dezelfde dag daar

Dat het kasteel gewonnen was,

Zoals men hier tevoren las.

En toen die 7 broeders hadden gezien

2440 De drie ridders, ze riepen binnen die

Dapper: “Laat ons dood slaan:

Ze zijn van diegenen, zonder waan,

Daar we bij onterfd zijn. “En daarnaar

Liepen ze op hen zeer aldaar.

2445 De andere behoeden hen zo daartegen,

Dat er in de eerste spel waren verslagen

Van de broeders 3 geheel dood

Daar werd de strijd toen erg groot.

Ze hadden op het einde zo’n misval,

2450 Zodat ze worden verslagen al;

En ze voeren weg te die uur

Daar hen leidde het avontuur,

En zij maakten niet hun vaart

Ten kasteel, te jonkvrouwen waart,

2455 En misten Galaat daarbij.

Omtrent vespertijd kwamen zij

Zodat elk zijn weg daar nam;

En Walewein tot een hermitage kwam,

Daar hij de heremiet zingen vond

2460 Vesper. Walewein bad gelijk

En hoorde de vesper daar,

En bad om herberg daarnaar,

Daar hij goed geherbergd was.

En de heremiet bad hem dat,

2465 Dat hij hem zei wie hij was.

Hij berichtte het hem daarnaar.

Toen de heremiet wist al duidelijk

Dat hij was mijnheer Walewein,

Hij zei tot hem alzo te houden,

2470 Dat hij graag weten zou

Zijn wezen. En hij begon

Hem te vertellen daar ter stonde

Voorbeelden van vele goede dingen,

Zoals een die hem daartoe wilde brengen,

2475 Dat hij tot hem biecht sprak:

Hij zou hem van die zaak

Naar zijn macht beraden voort.

Toen Walewein dat had gehoord

Hij zei gelijk: “Heer, wil gij

2480 Van een zaak bekend maken mij,

Die me was gezegd, ik zou u

Al mijn wezen openen nu.”

“Ja ik, “antwoordde die goede man,

“Ten besten dat ik mag en kan.”

2485 Walewein ging hem vertellen

18 Zijn biecht en alles openbaren

Daar hij zich misdadig van kende;

En hij zei hem in het einde

Die woorden die hij tot hem zei te voren

2490 Een monnik, zoals ge mocht horen.

Die heremiet vond aan hem helder

Dat het geleden was wel 12 jaar

Dat hij niet sprak een biecht.

Hij zei toen: “Ge werd met recht

2495 Ontrouwe bediende geheten

En kwaad, dat zal ge weten;

Gij hebt u niet gehouden daarbij

De orde van ridderschap, zodat gij

De vijand bediende zou wezen dan;

2500 Tenzij omdat ge voortaan

Zou beschermen de heilige kerk,

En ge met goede werken

Onze Heer in uw leven

De schat zou weergeven,

2505 Die u van Hem geleverd was:

Dat is de ziel, zij het zeker dat.

Om dit werd ge ridder gemaakt, dat nu

Erg kwalijk besteed is aan u,

Want ge bent tot deze uren

2510 Kwade bediende geweest aldoor

En de vijand gediend in uw leven,

En uw schepper opgegeven,

En meer gelegen in onzuiverheden

Dan enige ridder op de dag van heden.

2515 Ge mag het wel zien, bij mijn trouw,

Die u een kwade bediende noemde en ontrouw,

Dat hij u wel kende bij dezen.

En had ge niet zo zondig geweest

Zoals ge bent, weet al bloot,

2520 Ge had ze niet alle geslagen dood

De 7 broeders, zonder waan;

Want ze zouden hebben gedaan

Berouw van hun zonden,

Daar ze in lagen lange stonden.

2525 Aldus deed niet de goede man,

Die ze zonder dood te slaan overwon.

En weet, heer, dat die dingen

Niet zijn zonder betekenis,

Dat die 7 gebroeders immer toe

2530 De gebruiken hielden alzo

In het kasteel, dat ze namen

Alle jonkvrouwen die daar kwamen

En hielden ze gevangen, zoals ik het las,

Of het te recht of onrecht was.

2535 Bij het kasteel van de jonkvrouwen

Mag men verstaan, zoals ge mag vertrouwen,

De goede zielen, die waren te onrecht

Besloten in de hel echt

Voor het lijden van Onze Heer:

2540 De 7 ridders, wil ik u leren,

Zijn 7 hoofdzonden de hoogste,

Ze laten regeren allemaal

De hele wereld door en door;

Want er geen recht in was ter ure;

2545 En toen die zielen scheiden

Uit het lichaam van de lieden

Ze voeren ter helle daarnaar

En bleven besloten daar,

Recht zoals die jonkvrouwen waren

2550 In het kasteel besloten, te waren.

Maar de Heer van hemelrijk

Zond zijn zoon in aardrijk

Om te verlossen die zielen,

Die tot die tijd in de hel verwijlen:

2555 Diergelijk, zoals ge mag horen,

Zijn z’n ridders uitverkoren

Met grote eer tot het kasteel,

Daar hij verloste jonkvrouwen veel.”

Toen Walewein dit had gehoord

2560 Hij wist niet wat zeggen voort.

De broeder zei: “Wil u nog opgeven

Alhier uw kwade dorpse leven,

Daar u lang in bent geweest,

U zou nog zijn bij deze

2565 Verzoend tegen Onze Heer.

Niemand is misdadig zo zeer

Op dat hij luid of stil

Met goed hart, met goede wil,

Verzoekt Onze Heer genadigheid,

2570 Hij mag ze vinden daarmee.

Bij dezen wil ik u aanraden,

Dat ge van uw misdaden

Penitentie ontvangt te doen.”

Walewein antwoordde op datgene,

2575 Dat hij niet zou mogen

Penitentie te doen gedogen.

De goede man zei voort:

“Omdat ge sprak dit woord

Zo zal ge nog van die jonkvrouwen

2580 Pijn hebben, bij mijn trouw,

En uw broeder mede, Gariet,

Zal er om zijn gevangen mee;

Want deze jonkvrouw van hier binnen

Zal u beminnen met sterke minnen

2585 Omdat ge die ridders sloeg dood;

En als ze u niet mag hebben bloot

Zal ze uw broeder daarom laten vangen,

En zal hem laten geselen en slaan

Om u te vertoornen in ware zaken,

2590 En een graf met scharen laten maken,

Dat ze u zal menen te tonen,

En als gij het daar met honen.

Dit verdriet, dit ongeval,

Zal u hiervan komen al.”

2595 Dus was Walewein te ongemak.

Ge zal het hierna de hele zaak

Wel verstaan en ook horen,

Als dat avontuur komt te voren.

Toen zweeg die goede man voort,

2600 Dat hij nimmer sprak een woord,

Omdat hij werd wel gewaar dat,

Dat zijn vermanen verloren was.

De volgende dag voer weg Walewein,

En hij ontmoette op een plein

2605 Acglavale en Griflett,

Daar hij zich mee te varen zet.

Ze reden tezamen onder hen lieden

Tot vijf dagen eer ze scheiden.

Ik zwijg nu van dezen

2610 En zal van Lancelot lezen.

V.

Van Lancelote ende vanden grale.

Daventure doet mi verstaen,

Alse Galaat was gegaen

Vander joncfrouwen castele,

Dat hi reet doe so vele,

2615Dat hi int woeste foreest quam,

Daer hi Lancelote in vernam,

Ende met heme Perchevale;

Ende hine kinnetse niet wale,

Alse die gene die vor dien

2620Selke wapine niet hadde gesien.

Lanceloet reet op hem ende stac

Soe dat sijn spere brac,

Ende Galaat staken soe weder,

Dat man ende pert vel ter neder.

2625Hi trac tsward ende sloech op Perchevale,

Ende dorsloech sine coifie altemale,

Soe dat hi moeste met allen

Neder vanden perde vallen.

Ende dit was vor ene cluse

2630Daer ene clusernesse vor haren huse

19 Sat ende sach algader toe;

Ende si seide te Galate doe:

“God moet sijn in u gelede.

Hadden si u gekint bede

635Also wel alsic u kinne,

Ic ben seker in minen sinne,

Sine hadden niet u dorren

Bestaen no te uwert porren.”

Ende Galaat sorgede alse houde

2640Dat menne alsoe kinnen soude.

Hi reet wech al dat hi can geriden,

Ende si volgeden hem tien tiden.

Si waren gram in in haerre gedochten

Dat sine niet verhalen mochten.

2645Si voeren int woeste foreest mettien

Alsine niet en mochten gesien;

Ende Perchevael seide also houde

Dat hi wederkeren woude.

Ende Lanceloet, die niet keren wilde,

2650Hi reet naden riddere metten witten scilde.

Dus reet hi daer op ende neder

Int foreest, wech ende weder,

Daerne geleide die aventure.

Ende hi reet so verre al dure,

2655Dat hi in een wste velt quam,

Daer hi enen steen staende vernam,

Daer letteren waren gescreven an;

Maer hine mochter niet gelesen dan

Omdat nacht was. Hi sach saen

2660Ene capelle daer bi staen:

Hi voer ter capellen ward

Ende bant an enen boem sijn part,

Ende hinger sinen scilt oec an,

Ende ginc in die capelle dan,

2665Die out ende gevallen was;

Ende hi ward geware das,

Dat ten ingange waren doe

Iserine traelgen, di waren soe

Vaste te gadere gevoget dat daer

2670Nieman in comen mochte vorwaer.

Ende hi sach daer binnen met sindale

Enen outaer gepareert wale,

Ende oec met sidinen cleden

Ende met anderen rijcheden.

2675Ende hi sach vor den outare

Enen selverinen candelare,

Daer .vij. stallichte op stonden,

Die clare bernden tien stonden.

Hine waende niet in sulker stede

2680Vonden hebben so grote clarhede:

Hi was drove in sijn gedochte

Dat hi niet in comen mochte,

Ende kerde ter crucen al drove,

Ende dede den perde sinen behove,

2685Ende lach neder vor di cruce daer

Ende ward in slape daer naer.

Ende hem dochte daer hi lach,

Dat hi enen riddere comen sach

Al siec in enen laytire,

2690Clagende in drover manire.

Ende Lanceloet spraker niet toe,

Alse dies gene macht hadde doe.

Die ridder seide droeffelike:

“Ay God, here van hemelrike,

2695Weltijt sal comen vore mi

Dat heilege vat, daer ic bi

Van minen rouwe quite sal wesen?

Ay God, was oit man vor desen

In so groten ongemake

2700Alsic ben om ene cleine sake.”

Al ne sprac Lanceloet niet, si u cont,

Hi verstoet wel ende horde ter stont

Des goets mans clage; ende daer nare

Sach hi daer den candelare

2705Comen, die hi in die capelle vordien

Met bernender kerssen hadde gesien;

Nochtan hi niet gesien ne mochte

Wiene daer gedragen brochte.

Daer na sach hi dat heilege vat,

2710Dat hi gesien hadde vor dat

Tes conincs Vischers: hem dochte das,

Dattet dat heilege grael was.

Alst die sieke riddere hadde gesien

Hi liet hem nedervallen bi dien,

2715Van daer hi stont al toter eerden,

Ende seide met groter weerden:

“Ay soete here van hemelrike,

Ic bidde u alsoe gewaerlike

Alse gi menege miracule doet

2720In dit lant ende elre, here goet,

Mettesen vate soe biddic u

Dat gi mi vorsiet nu

Van minen vernoie, dat van dien

Mi so vele goets mote gescien,

2725Dat ic mote maken mine vard

Alse andere ridderen ter questen ward.”

Ende hi croep al toter taflen toe

Metter cracht van sinen armen doe,

Ende hi helsde tier stont

2730Den steen daer die tafle op stont,

Ende dede soe, dat hi die selverine

Tafle custe met groter pine,

Daer dat heilege vat stont doe,

Ende deder ane sine ogen toe;

2735Ende hi seide te hant na desen:

“Genade, God, ic ben genesen.”

Alst fat een stic gesijn hadde daer

Die candelaren kerden daer naer

In die capelle ende mede tfat,

2740Soe dat Lanceloet nemmeer sach dat,

No int wechdragen, no int bringen,

Wiet droech: dat was bi dien dingen,

Dat hi was bi aventuren

Moede ende swaer tier uren

2745Van pinen die hi hadde gedaen,

Oft dat hi met selker sonden was begaen,

Dat hijt machlicht daerbi liet,

Dat hi hem en verporde niet

Alsi hem dat grael sach so nare,

2750Ende voer ofter hem niet om ware

Daermen hem af in vele lande

Sider seide menege scande;

Ende daer omme ter meneger stede

So mesfielt hem oec sider mede.

2755Alse dat grael, alsict oec las,

In die capelle gekeert was,

Die riddere stont op al gesont

Ende custe dat cruce ter stont.

Doe quam een sciltknecht tot hem dare

2760Ende vragede hoet met hem ware?

Hi seide: “Wel; maer ic hebbe gesien

Hier harde groet wonder gescien

Van dien riddere, dien gi daer siet

Slapen. Hine dede soe vele niet

2765Dat hi hem oplichte alsi vernam

Dat heilege grael op hem quam.”

Die knape seide tien stonden:

“Hi mach wel sijn in menege hoefsonden

Dat God niet woude gehingen van dien,

2770Dat hi miracule hadde gescien.”

Hi seide doe: “Wie dat hi si,

Hi es ongevallech, donke mi.”

“Hi es vanden gesellen, wanic wale,

Vander questen vanden grale.”

2775Die riddere wapende hem metter vard

Ende sat doe op Lanceloets part

Ende hief sine hant opward gereet

Ende swoer aldus enen eet:

“Alsoe hulpe mi God onse here

2780Ende theilege grael, dat ic nembermere

20 Van wandelne niet sal finieren

Eer ic weet in wat manieren

Dat heilege grael geoppenbart es

Binnen den conincrike van Logres

2785In soe vele steden.” Doe seide saen

Die knape: “Gi hebter gnoech toe gedaen.”

Entie riddere sciet vander steden.

Ende alsi ene halve mile hadde gereden

Rechte hem op Lanceloet ende sat,

2790Ende ward doe pensende om dat,

Dat hi gesien hadde in die stede,

Wedert droem was so waerhede.

Hi ginc in die capelle daer naer

Ende sach den candelare opten outaer:

2795Vanden grale mochti niet sien,

Nochtan haddi groten wille te dien.

Alse Lanceloet dus lange stonde

Omt grael pensde in der stonde,

Alse diet gerne sien soude,

2800Hort hi ene stemme also houde,

Die hem in deser maniren sprac toe:

“Lanceloet. herder dan een steen,” seitsoe,

“Bittere dan thout ende mere

Veronwerd met in allen kere

2805Dan di ondrachtech vigeboem nu,

Hoe waerstu soe coene, dattu

In steden quaems daer tgrael es?

Ganc dire veerde ende bes seker des,

Datter die stede af heeft genomen

2810Smette, datture so na bes comen”

Lanceloet sciet doe van dier stede,

Wenende ende suchtende mede,

Alse dien dochte dat hi nembermere

Vercrigen mochte gene ere,

2815Nadat hi falgiren moeste van dien,

Dat hi tgrael nine mach sien

Noch daer af gevreischen niemare;

Ende hi pensde doe daer nare

Dat hi nembermer te gemake

2820Ne worde bi negere sake,

Hine soude weten die waerheit das,

Twi hi alsoe geheten was.

Ende hi keerde ter crucen daer naer.

Hine vant no helm no scilt daer,

2825Noch oec part: doe seide hi:

“Acharme keytijf. Layse wats mi.

Ay God, here, nu ten stonden

Bliken oppenbare wel min sonden

Ende min quade leven mede;

2830Ende mine grote keytivechede

Hevet mi meer dan andere sake

Ontkeert ende gedaen tongemake;

Bedie als ic beteren soude

Quam die viant alsoe houde,

2835Di mi destruerde ende nam daer naer

Dat ic niet mochte sien claer;

Want ic was van dien stonden

Dat ic ridder ward al vol sonden,

Ende ic waser in vord an

2840Meer dan enech ander man.”

Dus lasterde hem selven Lanceloet

Ende hadde droefheit herde groet.

Des ander dages alsi hadde gehort

Die vogeline weder ende vort

2845Achter bosche singen, daer hi

Menechwarf hadde verhoget bi,

Ende hi hem sach so berecht dan,

Dat hem gene bliscap ginc an,

Hi wiste te hant wel ende vernam

2850Dat onse here op hem was gram,

Want hi hadde gefalgirt in dien,

Daer hi meest in waende hebben gesien

Bliscapen ende eren altemale:

Dat was int soeken van den grale.

2855Doe ginc hi drove te bosce ward,

Sonder scilt ende helm ende part,

Soe dat hi omtrent primtijt quam

Daer hi ene hermitage vernam

Ende enen hermite gereet daertoe,

2860Dat hi messe soude singen doe.

Hi knielde ende bat genaden

God van sinen mesdaden;

Ende alse die messe was gedaen

Hi sprac an dien hermite saen,

2865Ende seide hem tien stonden

Dat hi was een vander tavelronden,

Ende bat dat hine beraden soude.

Die goede man vrageden also houde

Waer af hi raet sochte, ende seide: “Wildi

2870Biechte hier spreken jegen mi?”

“Jaic.” _ “Hoe es u name dan?”

“Ic hete Lanceloet, entie coninc Ban

Was min vader wilen ere.”

Die goede man seide doe: “Here,

2875Gi sijt sculdich dipelike

Te dankene den here van hemelrike,

Dat hij u heeft gemaect so scone

Ende so waerd, dat onder den trone

Uwer gelike van werdicheden

2880Niewer en es, no van stoutheden;

Want hi hevet u sin gegeven

Ende gedinkenesse daer neven,

Daer gi hem af weder sculdech sijt

Alsulke doget talre tijt,

2885Dat in u behouden si sine ere,

Ende dattie duvel nu mere

Geen deel en hebbe daer af

Dat u God soe mildelike gaf;

Bedie heeft hi u vor desen

2890Milder dan anderen lieden gewesen,

Dies suldi hem danken nu;

Want men sal dat lachteren an u.

Na dat mi donket in dien

Dat ic van buten an u mach sien

2895Soe sidi dan sijn viant daer af,

Dat hi u dit soe mildelike gaf.

Hi saelt tonnutte keren daerbi

In corten tiden, en si dat gi

Hem met biechten bid genaden,

2900Ende u berouwen uwe mesdaden,

Ende betert mede u leven.

Wildi u hem aldus opgeven

Ende genade bidden in dier manieren,

Wet wel, hi es so godertieren,

2905Hi sal u lichtere doen wesen

Dan gi oit ward vor desen.”

Doe seide Lanceloet: “Ay here,

Ene dinc wantroest mi sere:

God onse here onste mi dat hi

2910In mine kinscheide versach mi

Van allen gratien die dan

Hebben mochte enech man;

Ende om die milde gichte di hi mi gaf

Soe ben ic nu in vresen daer af,

2915Dat ic gejugeert mach wesen

Ter eweliker doet na desen.”

Alse die gode man dit horde

Hi seide wenende dese worde:

“Wie dat in sonden leget stille

2920Ende gene beteringe doen en wille,

Ende also stervet, hi es gewaerlike

Dan verloren ewelike;

Ne ware, als gi moget verstaen,

Dat liede uten wege gaen

2925Ende weder keren alsijs werden geware,

Aldus eest vanden sondare

Die slaept in sine hoeftsonden

Ende ontweget es lange stonden:

Als hi hem dan bekinnet des,

2930Dat hi uten rechten wege es,

21 Hi soekene dan te hant daernare

Tot sinen gerechten sceppare,

Die ropet tallen tiden: “Ic bem

Gelove der waerheit ende leven,” tot hem.”

2935Ende hi togede hem ene figure

Van enen crucifixe tier ure,

Ende seide: “Dit cruce hevet ontaen

Die arme, oft elken soude ontfaen:

Also hevet onse here ontaen nu

2940Die arme, alse tontfane u

Ende anderen sondaren, die des roken,

Daer si genaden willen soeken.

Wet wel, dat hi in gene manieren

U ne sal willen faelgieren,

2945Wildi u offeren hier in sonden

Al beliende metten monden,

Ende u die sonden dan rouwen

Met herten ende met trouwen

Ende met warechteger beteringen,

2950Met levene tot al dien dingen;

Ende segt hier u leven Goede

Vore mi, die ben sijn bode,

Ende ic sal u hulpen ende beraden

Na mine macht van uwen misdaden.”

2955Lanceloet pensede lange stont,

Dat hi niet woude maken cont

Dat wesen ende die minne

Van hem ende vander coninginne:

Daer ware hem vernoy te groet toe.

2960Ende hi versuchte sere doe,

Ende so dipe, dat hi in langen wort

Spreken mochte no bringen vort;

Niet bedi hine had gerne gedaen

Hadi gedorren, sonder waen.

2965Die goede man bat hem boude

Dat hi sine sonden belien soude,

Ofte neen, hi ware verloren.

Ende hi leide hem te voren

Van dien lienne soude hem geven

2970God onse here dewelike leven,

Ende van verhoelne sonden dewelijc doet.

“Ic ben verloren,” seide Lanceloet,

“Bider sonden die ic hebbe gedaen

Met mire vrouwen, sonder waen,

2975Des conincs Arturs wif, die coninginne,

Met onser tweer dulre minne,

Die mi alt gout ende tselver gaf,

Daer ic melde gesijn hebbe af

Met dat ic dicke hebbe gegeven.

2980Bi hare hebbic oec gedreven

Grote feeste te velen steden;

Ende alle die grote preusheden,

Die ic dede harentare,

Quamen mi alle van hare.

2985Si sette mi uter armoede

In riecheiden ende in groten goede.

Ic weet wel dat onse here

Te mi ward hem belget sere

Om dat onsuver leven

2990Dat ic met hare hebbe gedreven,

Dat hi mi sider gisternavont

Wel hevet gemaket cont.”

Hi vertelde den goeden man al

Van daer te voren sijn ongeval,

2995Ende bat den goeden man raet

Nadien dat hem gescepen staet.

“Hier ne doech geen raden an,”

Seide te hant die goede man,

“Gine gelovet onsen here

3000Dat gi ten sonden en kert nembermere.

Wildi afstaen van uwen mesdaden,

Ende Gode bidden daer af genaden,

Hi sal u te sinen seriant

Weder ropen dan altehant;

3005Maer inden poente dat met u staet

Sone mach u hulpen geen raet.”

Lanceloet sprac: “Here, ic sal

Doen dat gi mi beveelt al.”

“Gelovet mi,” sprac di gode man,

3010Dat gi nembermer mesdoet vort an

Metter coninginne of met anderen wive,

Ende afstaet oec tal uwen live.”

Doe geloefdi hem alsoe,

Ende Lanceloet vertelde hem daer doe

3015Alsoe als hi hadde gehort

In die capelle vander stemmen dwort.

Ende hi seide: “Nu nemet goem,

Du best een ondrachtech vigeboem.”

“Ay here, segt mi van desen

3020Watter bi betekent mach wesen.”

Hi seide: “Mine wondert niet des,

Dat dit tot di geseit es;

Du heves gesijn eenperlike

Die wonderlijcste een van ertrike.

3025Datmen di herder dan steen hiet

Es te verstane, diet wel besiet,

Die sondere, die in sine sonden

Verslapen es lange stonden,

Die soe herd bevet die herte sijn,

3030Datse niet vermoruwet mach sijn

Met watere noch met vire;

Bedie in en gere manire

Mach tfier vanden heilegen gest vinden

Stede noch mede comen binden

3035Vate dat vol es van vulen sonden,

Want dat ne mach te genen stonden

Des heilichs geests gratie ontfaen,

Die niweren wille, sonder waen,

Herbergen daer sijn viant es,

3040Maer in steden, des sijt gewes,

Die suver ende cleinlijc si.

Dus bestu geheten hier bi

Harder dan steen. Nu verstant:

Du heves gehort vanden seriant;

3045Dien de rike man sine besante gaf

Om bate te doen, hortmer af.

God hevet di in dit leven

Vele merre gratie gegeven

Dan hi enegen anderen dede.

3050Hi hevet di gegeven scoenhede,

Sin te kinnen quaet ende goet,

Vromechede ende stouten moet,

Goede herte milde te sine.

Dattu in al die dade dine

3055Boven te comen hads geval;

Onse here verleende di dit al

Dattu sijn riddere souts wesen

Ende sijn seriant bi desen;

Hine gafse di niet bedi

3060Dat si souden argeren in di,

Ne mare dat si wassen souden.

Du heves di soe gehouden,

Dattu best een ongetrouwe seriant,

Want du heves gedient sinen viant,

3065Dine talre tijt orloget:

Du heves heme wel getoget

Dattu heves binnen desen

Altoes in die sonde gewesen,

Die sinen here daer met begevet

3070Als hi sijn sout en wech hevet.”

“Live here, nu bericht mi das,

Twi ic bittere dan hout geheten was.”

“Ic hebbe geseit,” seide doe hi,

“Dat alle hertheide es in di:

3075Daer grote hertheit es, te dire stede

En mach sijn en gene soethede,

Dus es bitterheit int herte dijn

Alse grote alse soetheit soude sijn:

Aldus bestu gelijc nu, Lanceloet,

3080Den houte, dat verrot es ende doet,

22 Daer niet dan bitterheit in bleven es.

Nu hebbic di berecht des.

Nu verstant ende nem goem,

Dattu onwaerder sijs dan di vigeboem:

3085Men seget dat onse here

Enen vigeboem vant wilen ere,

Di herde sere was geladen

Beide van scoten ende van bladen;

Maer daer ne was gene vrucht an,

3090Soe dat onse here vloecte dan

Den boem, die gene vrucht en droech.

Nu sie opti selven genoech,

Oftu nu in selker wijs

Dattie vigeboem was onwaerd sijs;

3095Dattu daer lages al stille

Sonder goet gepens ende goeden wille

Daer theilege grael quam vor di,

Ende daer du waers hem soe bi,

Daer waerstu ombewaerd, alstu mach merken,

3100Van allen goeden gewerken.”

“Alle dese dinge sijn in mi

Geherberget,” antwerde doe hi;

“Maer wat gi mi doet verstaen,

Dat ic niet so verre ben gegaen,

3105In mach keren, oftic mi van sonden

Vort wachten wille tallen stonden,

Soe gelovic Gode, onsen here,

Ende u, dat ic nembermere

Ten sonden weder keren sal,

3110Maer suver houden min leven al

Na mine macht; maer ic moet antiren

Die wapine in allen maniren,

Ende met ridderscepe volgen hen

Alse lange alsic dus gesont ben.”

3115Die goede man seide doe: “Here,

Wildi die sonden nu mere

Laten vander coninginnen,

Onse here soude u minnen

Ende macht geven van dien dingen,

3120Dat gi te hovede sout bringen

Noch menege aventure,

Die gi niet mocht vor dese ure

Toe comen bi uwen sonden.”

Lanceloet antwerde te dien stonden:

3125”Ic laetse in dien maniren, here,

Dat icker nembermer toe nu kere.”

Daerna die goede man hem loet

Penitentie die hem dochte goet,

Ende absolveerdene daer naer

3130Ende bat dat hi hem met hem bleve daer.

Hi seide hi ware gewillech das;

Want hi sonder helm ende scilt was

Ende sonder paert. “Ic sal u van dien.”

Seide die goede man, “wel vorsien:

3135Een min broder woent hier bi, die u sal

Senden dat u gebrect nu al.”

Ende Lancelote berouwen tien stonden

Harde sere sine sonden

Biden worden, die hem sprac an

3140Soe vrindelike die goede man.

Nu latic van hem die tale

Ende sal spreken van Perchevale.

V.

Van Lancelot en van de Graal.

Het avontuur laat me verstaan,

Toen Galaat was gegaan

Van het jonkvrouwen kasteel,

Dat hij reed toen zo veel,

2615 Zodat hij in het woeste bos kwam,

Daar hij Lancelot in vernam,

En met hem Percheval;

En ze herkende hem niet goed,

Zoals diegene die voor die

2620 Zulke wapens niet hadden gezien.

Lancelot reed op hem en stak

Zodat zijn speer brak,

En Galaat stak hem zo weer,

Dat man en paard vielen neer.

2625 Hij trok het zwaard en sloeg op Percheval,

En doorsloeg zijn bedekking helemaal,

Zodat hij moest geheel

Neer van het paard vallen.

En dit was voor een kluis

2630 Daar een kluizenaarster voor haar huis

19 Zat en zag alles toe;

En ze zei tot Galaat toen:

“God moet zijn in uw begeleiding.

Hadden ze u herkend beide

635 Alzo wel zoals ik u ken,

Ik ben zeker in mijn zin,

Ze hadden niet u durven

Bestaan of tot u te gaan.”

En Galaat zorgde alzo te houden

2640 Dat men hem alzo herkennen zou.

Hij reed weg al dat hij kan rijden,

En ze volgden hem te die tijden.

Ze waren gram in hun gedachten

Dat ze hem niet inhalen mochten.

2645 Ze voeren in het woeste bos meteen

Toen ze hem niet mochten zien;

En Percheval zei alzo te houden

Zodat hij weerkeren wou.

En Lancelot, die niet keren wilde,

2650 Hij reed naar de ridder met het witte schild.

Dus reed hij daar op en neer

In het bos, weg en weer,

Daarna begeleide het avontuur.

En hij reed zo ver al door,

2655 Zodat hij in een woest veld kwam,

Daar hij een steen staande vernam,

Daar letters waren geschreven aan;

Maar hij mocht het niet lezen dan

Omdat het nacht was. Hij zag gelijk

2660 Een kapel daarbij staan:

Hij voer ter kapel waart

En bond aan een boom zijn paard,

En hing er zijn schild ook aan,

En ging in die kapel dan,

2665 Die oud en vervallen was;

En hij werd gewaar dat,

Dat te ingang waren toen

IJzeren tralies, die waren zo

Vast tezamen gevoegd dat daar

2670 Niemand in komen mocht voorwaar.

En hij zag daar binnen met fluweel

Een altaar opgemaakt wel,

En ook met zijden kleden

En met andere rijkheden.

2675 En hij zag voor het altaar

Een zilveren kandelaar,

Daar 7 grote kaarsen op stonden,

Die helder branden te die stonden.

Hij meende niet in zo’n plaats

2680 Gevonden te hebben zo’n grote helderheid:

Hij was droevig in zijn gedachte

Dat hij er niet in komen mocht,

En keerde ter kruis al droevig,

En deed het paard zijn behoefte,

2685 En lag neer voor dat kruis daar

En kwam in slaap daarnaar.

En hij dacht daar hij lag,

Dat hij een ridder komen zag

Al ziek in een draagbaar,

2690 Klagend in droeve manier.

En Lancelot sprak hem niet toe,

Zoals een die er geen macht had toe.

De ridder zei droevig:

“Ay God, Heer van hemelrijk,

2695 Welke tijd zal komen voor mij

Dat heilige vat, daar ik bij

Van mijn rouw kwijt zal wezen?

Ay God, was ooit een man voor dezen

In zo’n groot ongemak

2700 Zoals ik ben om een kleine zaak.”

Al sprak Lancelot niet, zij u kond,

Hij verstond wel en hoorde terstond

De goede man zijn geklaag; en daarnaar

Zag hij daar de kandelaar

2705 Komen, die hij in de kapel voordien

Met brandende kaarsen had gezien;

Nochtans hij niet zien mocht

Wie het daar gedragen bracht.

Daarna zag hij dat heilige vat,

2710 Dat hij gezien had voor dat

Bij koning Visser: hij dacht dat,

Dat het de heilige Graal was.

Toen de zieke ridder het had gezien

Hij liet zich neervallen bij die,

2715 Van daar hij stond al tot de aarde,

En zei met grote waardigheid:

“Ay lieve heer van hemelrijk,

Ik bid u alzo waarlijk

Zoals ge menige mirakels doet

2720 In dit land en elders, Heer goed,

Met dit vat zo bid ik u

Dat ge me voorziet nu

Van mijn vermoeienis, dat van die

Me zo veel goeds moet geschieden,

2725 Zodat ik moet maken mijn vaart

Zoals andere ridders ter verhaal waart.”

En hij kroop al tot de tafel toe

Met de kracht van zijn armen toen,

En hij omhelsde te die stond

2730 De steen daar de tafel opstond,

En deed zo, dat hij de zilveren

Tafel kuste met grote pijn,

Daar dat heilige vat stond toen,

En deed er aan zijn ogen toe;

2735 En hij zei gelijk na deze:

“Genade, God, ik ben genezen.”

Toen het vat een stuk geweest was daar

De kandelaars keerden daarnaar

In de kapel en mede het vat,

2740 Zodat Lancelot nimmer zag dat,

Nog in het wegdragen, nog in het brengen,

Wie het droeg: dat was bij die dingen,

Dat hij was bij avonturen

Moe en zwaar te die uren

2745Van pijnen die hij had gedaan,

Of dat hij met zulke zonden was begaan,

Dat hij de macht daarbij verliet,

Zodat hij zich verroerde niet

Toen hij de Graal zag zo dichtbij,

2750 En voer of er het voor hem niet was

Daar men hem van in vele landen

Sinds zei menige schande;

En daarom ter menige plaats

Zo misviel het hem ook sinds mede.

2755 Toen de Graal, zoals ik het ook las,

In de kapel gekeerd was,

De ridder stond op geheel gezond

En kuste dat kruis terstond.

Toen kwam een schildknecht tot hem daar

2760 En vroeg hem hoe het met hem was?

Hij zei: “Goed; maar ik heb gezien

Hier erg groot wonder geschieden

Van de ridder, die ge daar ziet

Slapen. Hij deed zo veel niet

2765 Dat hij zich oprichtte toen hij vernam

Dat de heilige Graal op hem kwam.”

De knaap zei te die stonden:

“Hij mag wel zijn in menige hoofdzonden

Dat God niet wilde toestaan van die,

2770 Dat hij mirakels had gezien.”

Hij zei toen: “Wie dat hij is,

Hij is ongelukkig, lijkt mij.”

“Hij is van de gezellen, waan ik wel,

Van het verhaal van de Graal.”

2775 De ridder wapende zich met een vaart

En zat toen op Lancelots paard

En hief zijn hand opwaart gereed

En zwoer aldus een eed:

“Alzo helpt me God Onze Heer

2780 En de heilige Graal, zodat ik nimmermeer

20 Van wandelen niet zal eindigen

Eer ik weet op welke manieren

Dat de heilige Graal geopenbaard is

Binnen het koninkrijk van Londen

2785 In zoveel steden.” Toen zei gelijk

De knaap: “Ge hebt er genoeg aan gedaan.”

En de ridder scheidde van de plaats.

En toen hij een halve mijl had gereden

Richtte zich op Lancelot en zat,

2790 En werd toen peinzend om dat,

Dat hij gezien had in die plaats,

Of het droom was of waarheid.

Hij ging in de kapel daarnaar

En zag de kandelaar op het altaar:

2795 Van de Graal mocht hij niets zien,

Nochtans had hij grote wil tot die.

Toen Lancelot dus lang stond

Om de Graal peinsde in die stonde,

Zoals een die het graag zien zou,

2800 Hoort hij een stem alzo te houden,

Die hem in deze manieren sprak toe:

“Lancelot, harder dan een steen,” zei het zo,

“Bitterder dan het hout en meer

Onwaardig mee in alle keren

2805 Dan de onvruchtbare vijgenboom nu,

Hoe was u zo koen, dat u

In plaatsen kwam daar de Graal is?

Ga uw vaart en ben zeker dit,

Dat het de plaats af heeft genomen

2810 Smet, dat u zo na bent gekomen”

Lancelot scheidde toen van die plaats,

Wenend en zuchtend mede,

Als een die dacht dat hij nimmermeer

Krijgen mocht geen eer,

2815 Nadat hij falen moest van die,

Dat hij de Graal niet mag zien

Nog daarvan vragen nieuws;

En hij peinsde toen daarnaar

Dat hij nimmermeer tot gemak

2820 Zou worden bij enige zaak,

Hij zou weten de waarheid dat,

Waarom hij alzo genoemd was.

En hij keerde tot het kruis daarnaar.

Hij vond geen helm of schild daar,

2825 Nog ook paard: toen zei hij:

“Ach arme ellendeling. Laten ze wat ze mij.

Ay God, Heer, nu ten stonden

Blijken openbaar wel mijn zonden

En mijn kwade leven mede;

2830 En mijn grote ellendigheid

Heeft me meer dan andere zaken

Ontvreemd en gedaan ongemak;

Omdat als ik verbeteren zou

Kwam de vijand alzo te houden,

2835 Die me vernietigde en nam daar daarnaar

Zodat ik het niet mocht zien helder;

Want ik was van die stonden

Dat ik ridder werd al vol zonden,

En ik was er in voortaan

2840 Meer dan enige andere man.”

Dus belasterde zichzelf Lancelot

En had droefheid erg groot.

De volgende dag toen hij had gehoord

De vogeltjes weer en voort

2845 Achter bossen zingen, daar hij

Vaak zich had verheugd bij,

En hij hem zag zo berecht dan,

Dat hem geen blijdschap ging aan,

Hij wist gelijk wel en vernam

2850 Dat Onze Heer op hem was gram,

Want hij had gefaald in die,

Daar hij meest in waande te hebben gezien

Blijdschap en eer allemaal:

Dat was in het zoeken van de Graal.

2855 Toen ging hij droevig te bos waart,

Zonder schild en helm en paard,

Zodat hij omtrent priemtijd kwam

Daar hij een hermitage vernam

En een heremiet gereed daartoe,

2860 Dat hij mis zou zingen toe.

Hij knielde en bad genaden

God van zijn misdaden;

En toen de mis was gedaan

Hij sprak aan die heremiet gelijk,

2865 En zei hem te die stonden

Dat hij was een van de tafelronden,

En bad dat hij hem beraden zoude.

Die goede man vroeg hem alzo te houden

Waarvan hij raad zocht, en zei: “Wil gij

2870 Biechten hier spreken tegen mij?”

“Ja ik.” _ “Hoe is uw naam dan?”

“Ik heet Lancelot, en koning Ban

Was mijn vader weleer.”

De goede man zei toen: “Heer,

2875 Ge bent schuldig diep

Te danken de Heer van hemelrijk,

Dat hij u heeft gemaakt zo schoon

En zo waardig, dat onder de troon

Uw gelijke van waardigheden

2880 Nauwelijks is, en niet van dapperheden;

Want hij heeft u geest gegeven

En gedachtenis daar benevens,

Daar ge hem van weer schuldig bent

Al zulke deugd te alle tijd,

2885 Dat in u behouden is zijn eer,

En dat de duivel nu meer

Geen deel heeft daar af

Dat u God zo mild gaf;

Omdat hij heeft u voor deze

2890 Milder dan andere lieden gewezen,

Dus zal ge Hem danken nu;

Want men zal dat uitlachen aan u.

Naar dat me lijkt in die

Dat ik van buiten aan u mag zien

2895 Zo bent ge dan zijn vijand daar af,

Dat hij u dit zo mild gaf.

Hij zal het te onnutte keren daarbij

In korte tijden, tenzij dat gij

Hem met biechten bid om genaden,

2900 En u berouwt uw misdaden,

En verbetert mede u leven.

Wil u hem aldus opgeven

En genade bidden in die manieren,

Weet wel, hij is zo goedertieren,

2905 Hij zal u lichter laten wezen

Dan ge ooit was voor deze.”

Toen zei Lancelot: “Ay heer,

Een ding wanhoopt me zeer:

God Onze Heer gunde me dat hij

2910 In mijn kindsheid voorzag mij

Van alle gratiën die dan

Hebben mocht enige man;

En vanwege die milde gift die hij me gaf

Zo ben ik nu in vrees daar af,

2915 Dat ik veroordeeld mag wezen

Tot eeuwige dood na deze.”

Toen die goede man dit hoorde

Hij zei wenend deze woorden:

“Wie er in zonden ligt stil

2920 En geen verbetering doen wil,

En alzo sterft, hij is waarlijk

Dan verloren eeuwig;

Tenzij, zoals ge mag verstaan,

Dat lieden uit de weg gaan

2925 En weer keren als zij het worden gewaar,

Aldus is het van de zondaren

Die slaapt in zijn hoofdzonden

En uit de weg is lange stonden:

Als hij zich dan bekent dus,

2930 Dat hij uit de rechte weg is,

21 Hij zoekt dan gelijk daarnaar

Tot zijn echte schepper,

Die roept te alle tijden: “Ik ben

Geloof der waarheid en leven,” tot hem.”

2935 En hij toont hem een figuur

Van een kruis te die uur,

En zei: “Dit kruis heeft geopend

De armen, alsof elk zou ontvangen:

Alzo heeft Onze Heer ontvangen nu

2940 De armen, zoals te ontvangen u

En andere zondaren, die het dus kan schelen,

Daar ze genaden willen zoeken.

Weet wel, dat hij in geen manieren

U nee zal willen falen,

2945 Wil ge u offeren hier in zonden

Alles belijden met de mond,

En u die zonden dan berouwen

Met hart en met vertrouwen

En met waarachtige verbeteringen,

2950 Met leven tot al die dingen;

En zegt hier uw leven God

Voor mij, die ben zijn bode,

En ik zal u helpen en beraden

Naar mijn macht van uw misdaden.”

2955Lancelot peinsde lange stond,

Dat hij niet wou maken kond

Dat wezen en de minne

Van hem en van de koningin:

Dat was hem vermoeienis te groot toen.

2960 En hij verzuchte zeer toen,

En zo diep, dat hij in lang een woord

Spreken mocht of brengen voort;

Niet omdat hij had het graag gedaan

Had hij gedurfd, zonder waan.

2965 De goede man bad hem onbeschroomd

Dat hij zijn zonden belijden zou,

Of neen, hij was verloren.

En hij legde hem tevoren

Van de belijdenis die zou hem geven

2970 God Onze Heer het eeuwige leven,

En van verborgen zonden de eeuwige dood.

“Ik ben verloren,” zei Lancelot,

“Bij de zonden die ik heb gedaan

Met mijn vrouwe, zonder waan,

2975 Konings Arthurs vrouw, de koningin,

Met onze twee dolle minne,

Die me al het goud en het zilver gaf,

Daar ik mild geweest heb van

Met dat ik vaak heb gegeven.

2980 Bij haar heb ik ook gedreven

Grote feesten te vele steden;

En al de grote ridderdaden,

Die ik deed hier en daar,

Kwamen me alle van haar.

2985 Ze zette me uit de armoede

In rijkheden en in groot goed.

Ik weet wel dat Onze Heer

Tot mij waart zich verbolg zeer

Om dat onzuivere leven

2990 Dat ik met haar heb bedreven,

Dat Hij mij sinds gisteravond

Wel heeft gemaakt bekend.”

Hij vertelde de goede man al

Van daar tevoren zijn ongeval,

2995 En bad de goede man raad

Nadien dat het hem geschapen staat.

“Hier doe ik geen raad aan,”

Zei gelijk de goede man,

“Ge belooft Onze Heer

3000 Dat ge tot zonden keert nimmermeer.

Wil ge afstaan van uw misdaden,

En God bidden daarvan genaden,

Hij zal u tot zijn bediende

Weer roepen dan gelijk;

3005 Maar in het punt dat het met u staat

Zo mag u helpen geen raad.”

Lancelot sprak: “Heer, ik zal

Doen dat ge me beveelt al.”

“Beloof me,” sprak de goede man,

3010 Dat ge nimmermeer misdoet voortaan

Met de koningin of met anderen wijven,

En afstaat ook tot al uw leven.”

Toen beloofde hij het hem alzo,

En Lancelot vertelde hem daartoe

3015 Zoals hij had gehoord

In de kapel van de stem het woord.

En hij zei: “Nu neem kennis,

U bent een onvruchtbare vijgenboom.”

“Ay heer, zeg me van deze

3020 Wat er bij betekent mag wezen.”

Hij zei: “Mij verwondert niet dit,

Dat dit tot u gezegd is;

U bent geweest gestadig

De wonderlijkste een van aardrijk.

3025 Zodat men u harder dan steen noemt

Is te verstaan, die het goed beziet,

De zondaar, die in zijn zonden

Ingeslapen is lange stonden,

Die zo hard beeft het hart van van hem,

3030 Zodat het niet vermurwd mag zijn

Met water nog met vuur;

Beide op geen manier

Mag ge het vuur van de heilige geest vinden

Plaats nog mede komen binden

3035 Vat dat vol is van vuile zonden,

Want dat mag te gene stonden

De heilige geest gratie ontvangen,

Die niet wil, zonder waan,

Herbergen daar zijn vijand is,

3040 Maar in plaatsen, dus wees gewis,

Die zuiver en klein is.

Dus bent u geheten hierbij

Harder dan steen. Nu versta:

U heeft gehoord van de bediende;

3045 Die de rijke man zijn deel gaf

Om baat te doen, hoor er meer af.

God heeft u in dit leven

Veel meer gratie gegeven

Dan hij enige andere deed.

3050 Hij heeft u gegeven schoonheden,

Geest te herkennen kwaad en goed,

Dapperheden en dapper gemoed,

Goed hart om mild te zijn.

Dat u in al de daden van u

3055 Boven te komen had het geluk;

Onze Heer verleende u dit al

Dat u zijn ridder zou wezen

En zijn bediende bij deze;

Hij gaf ze u niet daarbij

3060 Dat ze zouden verergeren in u,

Nee, maar dat ze groeien zouden.

U heeft u zo gehouden,

Zodat u bent een ontrouwe bediende,

Want u heeft gediend zijn vijand,

3065 Die hem te alle tijd beoorloogt:

U heeft hem wel laten zien

Dat u bent binnen deze

Altijd in de zonde geweest,

Die zijn heer daarmee begeeft

3070 Zoals hij zijn zou en weg heeft.”

“Lieve heer, nu bericht me dat,

Waarom ik bitterder dan hout genoemd was.”

“Ik heb gezegd,” zei toen hij,

“Dat alle hardheid is in u:

3075 Daar grote hardheid is, in uw plaats

Mag zijn geen lieflijkheid,

U bent bitterder in het hart van u

Zoals er grote lieflijkheid in zou zijn:

Aldus bent u gelijk nu, Lancelot,

3080 Het hout, dat verrot is en dood,

22 Daar niets dan bitterheid in gebleven is.

Nu heb ik u bericht dit.

Nu versta het en neem waar,

Dat u onwaardiger bent dan de vijgenboom:

3085 Men zegt dat Onze Heer

Een vijgenboom vond ooit eerder,

Die erg zeer was geladen

Beide van scheuten en van bladen;

Maar daar was geen vrucht aan,

3090 Zodat Onze Heer vervloekte dan

De boom, die geen vruchten droeg.

Nu zie op u zelf genoeg,

Of u nu in zulke wijs

Dat de vijgenboom was onwaardig u;

3095 Dat u daar lag geheel stil

Uitgezonderd goed gepeins en goede wil

Daar de heilige Graal kwam voor u,

En daar u was het zo nabij,

Daar werd u onwaardig, zoal u mag merken,

3100 Van alle goede werken.”

“Al deze dingen zijn in mij

Geherbergd,” antwoordde toen hij;

“Maar wat ge me laat verstaan,

Dat ik niet zo ver ben gegaan,

3105 Ik mag keren, als ik me van zonden

Voorts wachten wil te alle stonden,

Zo beloof ik God, Onze Heer,

En u, dat ik nimmermeer

Tot zonden weerkeren zal,

3110 Maar zuiver houden mijn leven al

Naar mijn macht; maar ik moet hanteren

De wapens in alle manieren,

En met ridderschap volgen hen

Alzo lang als ik dus gezond ben.”

3115 De goede man zei toen: “Heer,

Wil ge die zonden nu meer

Laten van de koningin,

Onze Heer zou u beminnen

En macht geven van die dingen,

3120 Dat ge te hof zou brengen

Nog menige avonturen,

Daar ge niet mocht voor dit uur

Toe komen vanwege uw zonden.”

Lancelot antwoordde te die stonden:

3125 “Ik laat ze in die manieren, heer,

Dat ik er nimmermeer toe nu keer.”

Daarna die goede man hem doet

Penitentie die hem dacht goed,

En zegende hem daar naar

3130 En bad dat hij hem met hem bleef daar.

Hij zei hij was gewillig dat;

Want hij zonder helm en schild was

En zonder paard. “Ik zal u van die.”

Zei de goede man, “wel voorzien:

3135 Een van mijn broeders woont hierbij, die u zal

Zenden dat u ontbreekt nu al.”

En Lancelot berouwde te die stonden

Erg zeer zijn zonden

Bij de woorden, die hem sprak aan

3140 Zo vriendelijk die goede man.

Nu laat ik van hem de taal

En zal spreken van Percheval.

VI.

Perchevaels aventuren van groten wondere.

Daventure seget ter steden

Alse Perchevael was versceden

3145Van Lancelote, hi kerde te hant

Daer hi die clusenersse vant,

Daer hi niemare waende horen

Vanden riddere dien si daer verloren.

Ende alse die clusenersse vernam

3150Dat Perchevale daer binnen quam,

Si, die sine nichte was, dede saen

Hem wel berecken ende wel ontfaen.

Des ander dages vrachdi hare

Na messe waer die riddere ware,

3155Die des ander dages daer leet?

Ende si seidem vanden riddere gereet,

Dat sine sculdech te kinnen was;

Ende si seide: “Twi vragedi das?”

Hi seide ic vrages om di sake,

3160In werde nembermer te gemake

In sal jegen hem vechten ere:

Hi hevet mi mesdaen soe sere,

Dat ict niet laten mach van scanden.”

“Ay Perchevael,” sprac si te handen,

3165”Hebdi wille te stervene nu

Alse uwe brodere daden vor u,

Die waren geslegen te doet

Bi haerren overdaden groet?

Sterfdi, hets scade ende wesen sal

3170Nederinge van uwen geslechte al;

Die queste vanden grale es nu ter tijt

Begonnen, daer gi geselle af sijt,

Ende ic wane dat si cortelike

Inde sal nemen, sekerlike,

3175Bider hulpen van onsen here;

Ende gi sult hebben merre ere

Dan gi selve waent nu,

Opdat gi allene onthout u,

Dat gi jegen den riddere nine vecht;

3180Want wi weten wel over recht,

Eer die queste vanden grale

Gehent werd, in waerre tale,

Daer selen toe moten wesen drie

Pretieuse ridders, ende die

3185Selen hebben in derre wijs

Boven die andere lof ende prijs.

Die een moet suver sijn van desen:

Die andere twee selen magede wesen.

Die riddere dien gi segt es die een,

3190Ende gi dander vanden tween,

Entie derde sal sijn Bohort.

Bi desen drien, die gi hebt gehort,

Sal die queste tenen inde comen.

Nadien dat u God heft genomen

3195Een te wesene vanden drien,

Dien so grote ere sal gescien,

Het ware scade dan alte groet

Bejagedi uwes selfs doet;

Want hijs beter riddere dan gi sijt

3200Oft enech ander nu ter tijt.”

“Wetti wie ic ben? “sprac Perchevael doe.

“Jaic wel,” sprac si hem toe;

“Ic ben u moye. Al benic nu

In armen abite hier vor u,

3205Ende tere armer stede sere,

Ic was coninginne wilen ere

Vanden woesten lande, ende was toe

Vanden rijcsten vrouwen diemen vant doe.

Niet bedi mine bequam tgrote goet

3210Noit so wel als mi darmoede doet.”

Perchevael weende ende sat vor hare

Ende vragede hare om niemare

Van sire moder. Doe vragede si dare

Oft hi nine wiste dat ware?

3215Hi seide: neen hi; “sonder dat si es

Mi te voren comen, des sijt gewes,

Menechwerf alsic lach ende sliep,

Ende dat si dan op mi riep

Dat si bat sculdech te clagene ware

3220Van mi dan te belovene hare.”

“Dat was om dat gi vort ins conincs hof,

Want si was so drove daer of,

Ende dat sceden was haer soe swaer,

Dat si starf sander dages daer naer

3225Doe gi ward van hare versceden.”

23 “God mote die ziele geleden.

Ic moet gedogen,” seide doe hi

“Al dat God verlenet nu mi.

Oft gi wet wie die riddere es

3230Dien ic soeke, berecht mi des.”

Si gaf hem antwerde daer of:

“Hets die gene die quam int hof

In sinxendage, ende die dan

Die rode wapine hadde an.”

3235”Nu seldi mi wel berichten des,

Wat betekenesse dat was?”

“In die werelt hebben vor desen

Drie principale taflen gewesen:

Die irste tafle die was daer sat

3240Onse here ende sine jongers [ende] at.

Die tafle voetde beide te samen

Beide die zielen entie lichamen.

Daerna so was alsoe wale

Die tafle vanden heilgen grale.

3245Daer af gesciet sijn, alst es becant,

Menege miracle hier int lant

Ende in andere, alse Joseph was

Van Aramathien, alsicker af las,

Dat hi predecken began

3250Kerstenheit onder wijf ende man.

Soe dat hi ende die met hem waren,

Twaelf hondert man wel tere scaren,

Si vreesden dat hem mochte spise

Gebreken in eneger wise

3255Daer si dor enen bosch tenen stonden

Reden ende niet tetene vonden,

Ende dogeden groten honger dien dach

Ende den anderen die daerna gelach.

Dus warense daer in groter noet:

3260Si cochten jegen een wijf twaelf broet,

Soe dat daer begonste een strijt

Om dat broet te deilne ter tijt,

Daer Joseph al gram om ward,

Ende deetse alle neder sitten ter vard,

3265Alse oft tere taflen ware,

Ende leide die brode harentare

Ende dede dat grael saen

Op een inde van ere taflen staen,

Soe dat bider comste vanden grale

3270Al dat volc gevoet was wale

Vanden .xii. broden; nochtan

Warre wale twaelf hondert man;

Ende si dancten doe sere

Daer af Gode onsen liven here.

3275In die tafle was een sitten, in dat

Was recht dat Josephs sone sat,

Die naden vader Joseph hiet;

Ende het georloefde doe niet

Datter ieman in sate, hine ware

3280Meester van algader der scare.

Aldus was Joseppe gevallen

Die meestrie daer van hen allen

Die te dire taflen saten daer.

Ende het geviel op enen tijt daer naer,

3285Dat twe gebrodere vander scaren,

Die van Josephs geslachte waren,

Haddens nijt, dat onse here

Hem hadde verheven soe sere,

Ende seiden stille datse nine souden

3290Hem lange over meester houden

Om dat si waren alse edel als hi.

Des ander dages soe sagen si

Dat Joseph int hogeste sitten woude,

Dat si twee wederseiden boude.

3295Ende deen gincker in sitten sonder beiden

Vanden tween diet wederseiden,

Dient soe verginc eer iet lanc,

Dat hi in die eerde neder sanc.

Noisint dorstere in sitten man,

3300Ende hiet dontsiende sitten vort an.

Maer sint waser een toe vercoren,

Dire in tsittene soude behoren.

Na die tafle was die tafelronde

Gemaect, die Merlijn begonde

3305Wilen eer, alsmen mach wale

Lesen int boec vanden grale.

Bider tavelronden vindewi

Dese werelt wel betekent, bedi

Daer sijn ridders in gemeinlike

3310Van alden lande van ertrike;

Ende alse ridderen gratie gewinnen

Dat mense wille ontfaen daer binnen,

Si priesden haer geluc meer daer ave

Dan men hen herde vele goets gave,

3315Ende laten moder ende vader,

Wijf ende kinder ende algader

Om te sine geselle vandien.

Gi hebt wel selve gesien,

Want hets u selven gesciet:

3320Gine keret tuwer moder niet,

No haddes wille, vander stonden

Dat gi vander tafelronden

Irst geselle ward gemaect;

Want u tgeselscap so wale smaect

3325Vanden broderscepe talre stonden.

Alse Merlijn hadde die tavelronde

Gemaect seide hi datmen vanden grale

Biden gesellen soude weten wale,

Daer men niet af mochte weten doe.

3330Ende Merlijn seide altoe,

Dat drien gesellen soude gescien

Te hoefde te comene van dien,

Entie een soude suver wesen,

Entie twee maget van desen;

3335Ende die een sal oec algader

Beter wesen dan die vader,

Alse vele alse es die libart

Stouter ende sterker dan die lupart;

Ende sal sijn sculdech te wesene deen

3340Meester boven die anderen tween.

Die gene diet horden seiden daer

Aldus te Merline daer naer:

“Na dien dat hi sal wesen so goet

Als gi van hem verstaen doet,

3345Soe soudi hem met rechte maken

Een proper sitten, om die saken

Datter nieman in sculdech si

Te sittene dan allene hi.”

Hi maecte een wonderlijc sitten daer,

3350Dat groet was ende openbaer

Om dat hire in resten soude,

Die gode riddere, als hi woude.

Ende dade ieman die onmate

Dat hi in dat sitten sate,

3355Sonder die gene, sijt seker das,

Te wies behoef dat gemaect was,

Hi souder af sterven, sonder waen,

Oft sware mesquame af ontfaen.

“Ende om die vrese, die van dien

3360Sittene noch sal gescien,

Salt wesen geheten vort an

Dat vreeselijc sitten, wetet dan.”

Dat suldi vort horen, wildi.”

Seide die joncfrouwe, “waer bi

3365Hi met roden wapinen quam

Int hof, die riddere, als ict vernam.

Opten tsinxendach, als gi wet wel.

Daer die apostelen waren, daer gevel

Dattie heilegeest in manire

3370Tote hen quam in vire

Te vertroestene ende te versiren

Haren sin in deser maniren,

Daer si af in twifele waren;

Ende scietse ende hietse varen

3375Predeken al dore ertrike.

24 Mi donct dat dese[r] gelike

Dese riddere opten tsinxendach

Tote u quam ende u besach,

Die u meester ende u here

3380Sculdech es te sine mere;

Ende dat bi sire comste dan

Die queste vanden grale began,

Die men niet eer begeven sal

Dan mer die waerheit weet af al.

3385Hier bi en suldi nu ten tiden

Jegen den riddere geentijt striden,

Om dat gi bider tavelronden

Sijn geselle sijt nu ten stonden;

Ende gine sout oec, sonder waen,

3390Jegen hem niet mogen gestaen.”

“Maer ombe Gode, so wiset mi

Waer icken sal mogen vinden; bedie

Mochticker enechsins comen an,

In sciede nembermer van hem dan.”

3395Die vrowe seide: “Ic rade u,

Dat gine te genen castele soect nu,

Daer ene sine nichte wonende es;

Ende falgierdi daer oec des,

Soectene te Corbenijc daer nare,

3400Daer seldire af horen niemare.”

Die clusenersse hilt alden dach doe

Perchevale, ende den nacht toe,

Ende seide: “Lieve neve, gi hebt u

Heilechlike gehouden tot nu,

3405Dat u magedom ombesmet es;

Ende gi hebt groten noet des,

Besmetti u in eneger maniren,,

Gi souter bi mogen falgiren,

Dat u niet souden mogen gescien

3410Te sine een geselle van drien,

Die de queste selen leiden

Tenen inde bi haerre suverheiden,

Gelijc dat Lanceloet dede,

Die bi sire onsuverhede

3415Heeft falgiert van dien dingen,

Dat hijt niet te hoefde can bringen.

Hier bi soe radic u dan,

Dat gi u suver hout vort an,

Alse gi ward tien tiden dat gi

3420Riddere wort, dat gi moget daer bi

Vore theilege grael comen onversaecht,

Sonder smette ende maget.

Dit sal sijn die scoenste preushede,

Die enech riddere in langen dede;

3425Want daer nes geen nu ten stonden

Van alden genen vander tafelronden,

Wies magedom onbesmet si,

Sonder die goede riddere ende gi.”

Doe vrachdi hare daer nare

3430Hoe si was comen dare?

Si seide: “Die coninc Laban

Street op minen here, minen man,

Ende als hi starf ende was doet,

Moestic hier comen dor die noet

3435Te deser cluse, daer ic in sal.

Alst God wille, bliven min leven al.

Ende min sone voer na dese dinc

Te hant tot Pellise den coninc,

Ende es riddere worden alte ward.

3440Gi sulten daer vinden als gire vard.”

Ende Perchevael seide hare doe te hant

Hoe hi gewonnen hadde sijn lant,

Ende sijn broder daer in es bleven

Met sinen lieden, met sinen neven.

3445”Dat wetic wel,”seit si saen:

“Die heilegeest deet mi verstaen,

Dies ic harde blide was.”

Ende Perchevael nam orlof na das

Ende reet soe verre, dat hi quam

3450Daer hi een begeven huus vernam,

Daer hi herbergede binnen

Ende waser ontfaen met minnen.

Des ander dages alsi op es gestaen

Ginc hi om messe horen saen:

3455Daer ward hi ere traelgen geware,

Ende sach daer binnen wel clare

Enen broder gecleet, alse houde,

Om dat hi messe singen soude.

Als hi daer binnen wilde gaen

3460Hine mochter niet binnen, sonder waen.

Hi knilde daer buten, ende sach

Dat daer binnen een bedde lach,

Gedect met sidenen cleden,

Ende berect met groter cierheden;

3465Het was wit dat hi sach daer.

Ende hi ward geware daer naer

Datter een in lach; hine was niet das

Vroet, wedert wijf oft man was,

Om dat met ere witter dwale

3470Sijn ansichte gedect was altemale.

Alsmen onsen here hief hi sach

Dattie gene, die int bedde lach,

Hem oprechte, so dat hi sat

Int bedde; ende hi sach doe dat

3475Die gene een out grau man was;

Ende hi ward geware das,

Dat hi opt hoeft hadde ene crone

Van finen goude harde scone,

Ende hadde die scouderen al naect,

3480Ende den lichame gewont ende mesmaect.

Entie arme ende dansichte mede,

Entie hande alle bede.

Ende alse die pape onsen here

Hem togede hi riep sere:

3485”Ne verget mins niet, heilege vader,

Van mire renten” Ende hi bleef algader

In bedingen, ende hine wilde niet neder

In sinen bedde liegen weder;

Ende hi hadde die crone embertoe

3490Opt hovet. Ende Perchevale sach doe

Dattie gode man was tien stonden

Sere tongemake van wonden;

Ende hi sceen out wel driehondert jaer.

Ende hi sach dat hem na di messe daer

3495Die pape gaf corpus domini.

Ende als hine hadde genut nam hi

Hem die crone vanden hoefde saen

Ende deetse optien outaer staen,

Entie oude man lach int bedde neder.

3500Tirst dat Perchevael quam weder

In die camere hi bat te hant,

Enen broder dien hi daer vant,

Dat hi hem die betekenesse van dien

Seide, van dat hi hadde gesien.

3505Die broder seide: “Hier was gesant

Joseph van Aremathien int lant

Om te sterkene kerstenhede,

Daer hi om hadde menege swaerhede,

Die hem daden ember te met

3510Die viande jegen die kerstine wet.

In dit lant woenden als dit gesciede

Heidene ende gene andere liede.

Die coninc Crodel was here int lant

Die firste entie felste diemen vant,

3515Ende sonder enege genadechede

Ende sonder oetmodech[ede] mede.

Hi horde vander niemaren

Dattie kerstine doe waren

Hier binnen lande, ende oec dat

3520Si met hem hadden een precieus vat,

Dat so wonderlijc was dat si

Welnaer alle leveden [daer] bi;

Soe dat Joseppe vinc die goene,

Ende Joseppe mede, sinen soene,

3525Ende Seraphen ende twee van sinen

25 Neven met wel hondert kerstinen,

Die meesters van den anderen waren,

Ende leitse gevaen sonder sparen.

Maer si hadden met hen alsoe

3530Dat heilege vat, daer si lagen doe,

Soe dat si in negere wise

Ne dorsten sorgen om spise.

Entie coninc liet hen niet geven

Spise, daer si met mochten leven;

3535Hi dedere soe swaer gebot af,

Datmen hen binnen .xl. dagen nine gaf,

Soe dattie coninc Mordran verstont

Daer af niemare op ene stont,

Die int lant was van Jherusalem,

3540In die stede te Sarras, bi hem,

Die bider hulpen van onsen here

Bi Joseppe bekerde wilen ere.

Die coninc was drove das,

Want hi wilen so beraden was

3545Van Joseppe, dat hi bi sinen rade

Bescermt was van groter scade,

Daer hem Tholomeus al sijn lant

Hadde afgewonnen alte hant,

En hadde gesijn die raet die hem gaf

3550Joseph te dien tiden daer af,

Entie hulpe, die hem mede

Seraphe sijn swager dede.

Die coninc Mordran quam te hant

Met groten here in dit lant

3555Ende ontboet Crodel den coninc,

En dade hi niet ene dinc,

Dat hi Joseppe weder gave,

Hi soude heme winnen ave

Alle sine eervechtechede

3560Ende al sijn lant destrueren mede.

Crodel en ontsach niet sijn dregen

Ende sette hem doe daer jegen;

Ende si quamen beide te wige

Ende vochten met groten prige.

3565Daer ward verslegen die coninc Crodel

Ende vele sire liede also wel.

Die coninc Mordran, die vor die dinc

Dat hi dat heilege doepsel ontfinc

Evelac te hetene plach,

3570Had daer soe wel gedaen optien dach,

Dat hen allen wonderde das;

Ende si vonden dat hi soe gewont was

Van wonden die hem waren gegeven,

Datter een ander ware af doet bleven;

3575Ende hi seide dat hi clene

Quetsinge daer besaf oft negene.

Hi dede Joseppe te hant

Uter gevancnessen, daer hine in vant,

Ende dede hem feeste ende ere;

3580Want hi mindene harde sere.

Opten anderen dach quamen daer naer

Die kerstene vore theilege grael daer

Om te doene haer bedinge.

Joseph was gecleet sonderlinge

3585Om dat hire soude gaen toe.

Die coninc Evalac hadde embertoe

In groten wille gesijn van dien,

Dat hi gerne hadde gesien

Dat heilege grael oppenbaer;

3590Ende hi ginc bat naer staen daer

Dan hi sculdech was te stane,

Soe dat hem ene stemme sprac ane:

“Coninc ganc niet voerdere vort,

Want di niet te doene behort.”

3595Ende hi trac hem vorwerd embertoe,

Soe dat hi sijn sien verloes doe

Ende dat horen, dat hijs hadde clene;

Maer di sprake behilt hi allene.

Alse geware ward die coninc Evalac,

3600Dat onse here soe sere wrac

Dat hi dede jegen sijn gebot,

Hi seide doe: “Live here ende Got,

Gi hebt mi wel getoget ter stede

Dattet es grote dulhede

3605Datmen jegen u gebot doet:

Nu biddic u dor uwe oetmoet,

Alse gewaerliken alse mi es nu

Dese geessele wel getoget van u.

Dat icse nu lude ende stille

3610Met goeder herten dogen wille,

Dat gi mi die grote ere moet geven,

Dat ic tote dier tiet mote leven

Dattie goede riddere, die sal sijn

Die negende vanden geslechte mijn,

3615Die dat wonder vanden heilegen grale

Oppenbare sal sien al te male,

Te mi moet comen op enegen dach,

Dat icken sien ende cussen mach.”

Hem antwerde ene stemme na dien,

3620Dat sine begerte soude gescien.

Die stemme seide: “Alse dit soude wesen

“Selen dine wonden al genesen.”

Mi donct wel dat si seide waer:

Het sijn nu wel leden .ccc. jaer

3625Dat dese dingen gevellen;

Ende die riddere, alse ict hore tellen,

Es hier int lant, bi wien dat sal

Die aventure inde nemen al.

Biden tekenen die wi hebben gesien

3630Pensewi ende sijn in wane van dien,

Dat hine sien sal, ende dat hi

In die lede sal becomen daer bi,

Ende sal onlange nadien

Leven, dat hem dit sal gescien.

3635Ende hine nutte, te waren,

Els gene dinc in .cc. jaren

Dan gi saget daer te hant,

Dat hi ontfine van des pristers hant;

Ende ontbeit also te dier stede

3640Des ridders comste, alse wilen dede

Symon naden hemelschen coninc,

Die hi in sine arme ontfinc.

Nu segt mi, here, wie sidi?”

“Ic ben van Arturs hove,” antwerdi,

3645”ende geselle vander tevelronden.”

Ende hi sciet danen tien stonden.

Omtrent middach heeft hi vernomen

Wel .xx. ridders jegen hem comen,

Die enen doden riddere al dare

3650Gevord brachten op ene orsbare.

Ende alsi die waerheit wisten das,

Dat hi van Arturs hove was,

Lipen si hem alle op ter vard.

Ende hi rechte hem ten genen ward,

3655Die irst ane hem quam gevallen,

Ende stakene daer neder met allen.

Hine hadde meer te doene gene machte:

Het quamen op hem wel doe si achte,

Dine metten perde neder drogen

3660Ende sijn paert te doet slogen,

Ende lodene met slagen soe onsochte,

Dat hi niet langer staen ne mochte

Ende viel ter neder over sine knien.

Si haddene te doet geslagen bidien,

3665Ne ware datter quam bi aventuren

Die goede riddere te dire uren.

Ende alse Galaat sach dat Perchevael stoet

Onder soe vele ridders te voet

Hi voerre in met groter vaerde,

3670Ende stac den irsten ter aerde.

Die glavie brac: hi trac tswaerd saen

Ende ginc allomme ende ombe slaen,

Soe dat hire genen gerochte

Hine dedene vallen onsochte,

3675Ende dede soe daer tien tiden,

26 Dat nieman sijns dorste ontbiden

Sine vloen alle harentare.

Ende hi vloe int foreest daer nare,

Alse die niet bekint wilde wesen.

3680Perchevael riep na hem binnen desen:

“Ay edel riddere, ontbeit mi nu,

Laet mi en lettel spreken jegen u.”

Entie riddere reet wech ter vart,

Ende Perchevael ne hadde geen part

3685Ende volgede hem al te voet.

Daer quam een knape in sijn gemoet

Op een groet swerd ors gereden.

Perchevale was soe tonvreden,

Hi hadde willen hebben gehat

3690Vele pinen ende onwillen omdat,

Dat hi bi des knapen wille tpaert

Hadde moge hebben te hem waerd,

Want hijs met crachte nine woude;

Ende bat dat hijt hem lenen soude

3695Om te volgene bat gereet

Den riddere, die daer vore hem leet.

Hi antwerde: “Dan mach niet sijn;

In dar omden here mijn.

Perchevale was soe tongemake,

3700Dat hi viel neder om die sake

Onder enen boem, ende wel bleec ward,

Ende boet den knape sijn sward

Ende seide: “Nadien dattu

Mi nine wils hulpen nu

3705Ute deser anxteliker noet,

Ic biddi dattu mi slaes doet;

Dus mach min rouwe liden saen.

Alse die riddere sal verstaen

Dat ic dor sinen wille doet bem,

3710Hine sal soe niet verdorperen hem,

Hine sal bidden over mi.”

Die knape antwerde dat hi

Niet en dade, ende reet wech daer naer,

Ende Perchevale bleef also droeve daer.

3715Binnen dien dat Perchevael daer lach

Inden groten rouwe, hi sach

Enen riddere comen gereden,

Die dat selve paert hadde bescreden,

Dattie knape voerde van daer.

3720Entie selve knape quam lopende naer

Al tote Perchevale, wenende sere,

Ende riep ane hem: “Ay live here,

Saechdi hier enen riddere iet liden,

Die mi ontfoert min rossiden,

3725Dat, daer gi ombe baet mi

Dat ict u leende, dat heeft hi

Mi met crachte genomen; sonder waen

Mijn here sal mi te doet slaen.”

Ende Perchevael antwerde heme doe:

3730”Ic sagene. Wat weltu dat ics doe?”

“Here sittet op min rosside;

Mogedijt hem af winnen nu ten tide,

Ic wille dattet uwe si.”

“Hoe soutstu gewinnen,” seide hi

3735”Dijn rosside weder dan?”

Hi seide: “Ic sal u te voet volgen an.”

Ende Perchevael volgde hem te hant,

Ende seide tot hem als hine vant:

“Her riddere, betet vanden perde neder,

3740Ende gevet den knape weder,

Dien gijt hebt genomen qualike.”

Die riddere liep hem op dapperlike,

Ende Perchevael trac doe sijn sward.

Die riddere stac doer Perchevaels part,

3745Soe dat Perchevale met allen

Ter eerden neder moeste vallen.

Entie riddere voer inden bosch thant,

Daer hine alre dics vant,

Ende Perchevael riep an hem ter vart:

3750”Gefalgirt riddere, kert u herwart

Ende vecht jegen mi, ic ben te voet.”

Die riddere reet wech metter spoet

Perchevale warp sinen scilt neder

Ende begonste sinen rouwe weder,

3755Ende beclagede hem sere das,

Dat hi ongevallegere was

Dan enech riddere mach wesen dan.

Hi bleef sonder troest van enegen man

Al toter midnacht al tongemake.

3760Tirst dat hi ward ontwake

Sach hi een wijf vor hem staen daer,

Die tot hem seide daer naer:

“Perchevale. wat doestu hier?” Hi seide:

“Ine weet, sonder dat ic beide

3765Pardeloes. Haddic een part,

Ic soude wech varen metter vard.”

Si seide: “Wilstu geloven mi,

Ter steden daer ic vermane di,

Dattu sout doen minen wille al,

3770Ic sal di geven en part, datti sal

Dragen waer dattu wils wesen.”

Perchevale waende van desen

Jegen een wijf spreken; ne mare

Hi sprac jegen enen viant dare.

3775Ende alse Perchevale horde daer of,

Daer hi sere af begeerde tgelof,

Hi seide: hi ware bereet daer toe.

“Beloefdijt mi dan”, seitsi doe,

“Alse getrouwe riddere?” _ “Ja ic”, seit hi.

3780”Ontbeit dan,” seit si, “na mi.”

Si ginc doe ten foreeste waerd

Ende brachte hem een groet paert,

Dat so wonderlijc sward was,

Dat hem eysede daer af dor das.

3785Hi sater op nochtan nadien,

Alse die nine verstont tviants engien.

Si seide, als hi op es geseten:

“Perchevale, en laet u niet vergeten

Dat gi ene gichte sijt sculdech mi.”

3790”Ic saels wel gedinken”, seit hi.

Perchevael reet wech sire vaerde,

Binnen ere wilen wel drie dachvaerde.

Hi quam in een dal, daer hi thant

Een diep lopende water vant.

3795Dat paert wilde int water slaen,

Ende hem quam ene vrese saen

Van over te vaerne, om dat hi sach

Dat daer nigeren gene brucge lach,

Ende om dattet nacht was toe.

3800Soe dat hem Perchevael seinde doe.

Alse die viant geware ward das,

Dat hi metten tekene geladen was,

Metten cruce, het was hem swaer.

Hi sloech int water daer naer,

3805Dalende in vremder manire.

Dwater blicte gelijc den vire:

Ende alst Perchevael alsoe vant,

Hi ward wel geware te hant,

Dat hi was comen gereden

3810Opten viant te dire steden:

Dat hine driven wilde te scerne,

Ende van zielen ende van live tonterne

Die viant haddene bracht aldaer.

Hi beval hem onsen here daer naer,

3815Ende bat dat hine niet vallen lite

In quaden coringen, no in verdrite.

Hi dancte daer doe sire genaden,

Dat hi hem so wel stont in staden,

Dattie viant daer van hem sciet,

3820Dat hine droech int water niet,

Daer hi in mochte hebben gevallen

Ende ziele ende lijf verloren met allen.

Hem langede sere omden dach,

Om te wetene waer hi lach.

3825Doent dach was scone ende claer,

27 Entie sonne begonste scinen daer,

Was hi op enen wilden berch ende groet,

Dien die zee alomme besloet,

Ende was in een wste eylant,

3830Daer hi huus no casteel ne vant.

Hi vanter wilde beeste, libaerde,

Vligende serpente ende lupaerde,

Daer hi vrese af hadde, dat hi

Sijn lijf mochte verlisen daer bi;

3835Maer hine hadde genen noet van dien,

Wildene die gene vorsien,

Die in eens veschen buke behilt Zonas

Ende Daniele oec, daer hi was

Inden putte biden libaerden.

3840Bi preuscheiden no bi waerden

Siet hi dat hi niet mach ontgaen,

Ende nieman dan God hem in staden staen.

Hi sach ene hoge roetse te hant,

Die stont midden in dat eylant.

3845Hi tijtde daerwaert nadien,

Dat hi waende den beesten ontflien.

Alsire quam hi ward geware

Dat een serpent droech oppenbare

Biden halse een clene libardijn,

3850Ende hilt metten tanden sijn.

Ende het gincker met sitten te hant

Daer hi den berch alre hogest vant.

Daer na siet hi dat comt een groet libart,

Die sere drovet ende mesbart,

3855Ende sere na tserpent laget,

Die dat libardekijn wech draget,

Soe dattie libaert vechten begonde

Jegen tserpent optie stonde.

Ende Perchevale die quamer toe

3860Ende stont te hulpen den libaert doe

Om dat hem die liebaert int herte sijn

Naturliker beeste dochte sijn

Ende van edelren doene tot dien,

Van dat hire ane conde gesien,

3865Dan hem tserpent sijn dochte.

Hi decte hem soe hi best mochte

Metten scilde, want hi ontsach

Dattet vier ute te werpene plach.

Hi sloecht tuscen sine oren, ende het warp

3870Tfier ut so groet ende soe scarp,

Dat hire hem met besingede mede

Den scilt enten halsberch bede.

Het hadde hem noch mer gedeert,

En hadde hem niet getrect achter werd.

3875Perchevale op hem liep al in een,

Dat den serpente wel sceen;

Hi gaf hem enen slach int hoeft,

Dattet hem was al gecloeft,

Ende het vel neder daer na dien.

3880Alse die libaert hadde versien

Dat vor hem lach doet die beeste,

Hi dede Perchevale soe grote feeste

Alsoe als hise togen conde.

Perchevael dede af tier stonde

3885Sinen scilt, ende warpen neder,

Die verbernt was wech ende weder;

Ende hi dede den helm af toe

Omdat hi sere verhit was doe.

Entie libaert was hem altoes bi,

3890Grote bliscap togende; ende hi

Was oec herde blide das,

Dattie libaert altoes bi hem was,

Ende hi streec den libaert, des geloeft,

Over den hals ende over thoeft,

3895Ende seide dattene daermede

Onse here gesint hadde ter stede

Om met hem te sine tier ure.

Hi hilt over ene goede aventure;

Ende hi haddere alse goet geselscap an,

VI.

Percheval’s avonturen van het grote wonder.

Het avontuur zegt ter plaatse

Toen Percheval was gegaan

3145 Van Lancelot, hij keerde gelijk

Daar hij die kluizenaarster vond,

Daar hij nieuws meende te horen

Van de ridder die ze daar verloren.

En toen de kluizenaarster vernam

3150 Dat Percheval daar binnen kwam,

Zij, die zijn nicht was, liet gelijk

Hem goed voorzien en goed ontvangen.

De volgende dag vroeg hij haar

Na de mis waar die ridder was,

3155 Die de andere dag daar reed?

En ze zei hem van de ridder gereed,

Dat ze hem moet kennen wie dat was;

En ze zei: “Waarom vraag je dat?”

Hij zei ik vraag het om die zaak,

3160 Ik wordt nimmermeer te gemak

Ik zal tegen hem vechten eerder:

Hij heeft me misdaan zo zeer,

Zodat ik het niet laten mag van schande.”

“Ay Percheval,” sprak ze gelijk,

3165 “Heb je wil te sterven nu

Zoals uw broeders deden voor u,

Die waren geslagen ter dood

Bij hun overdaad groot?

Sterf je, het is schade en het wezen zal

3170 Vernedering van uw geslacht al;

Het verhaal van de Graal is nu ter tijd

Begonnen, daar ge gezel van bent,

En ik meen dat ze gauw

Einde zal nemen, zekerlijk,

3175 Bij de hulp van Onze Heer;

En ge zal hebben meer eer

Dan ge zelf meent nu,

Opdat ge alleen onthoud u,

Dat ge tegen de ridders niet vecht;

3180 Want we weten wel voor recht,

Eer het verhaal de kwestie van de Graal

Geëindigd wordt, in ware taal,

Daar zullen toe moeten wezen drie

Pretentieuze ridders, en die

3185 Zullen hebben in die wijs

Boven de anderen lof en prijs.

De ene moet zuiver zijn van dezen:

Die andere twee zullen maagden wezen.

De ridder die ge zegt is die ene,

3190 En gij de andere van de twee,

En de derde zal zijn Bohort.

Bij deze drie, die ge hebt gehoord,

Zal het verhaal tot een einde komen.

Nadien dat God u heeft genomen

3195 Een te wezen van de drie,

Die zo’n grote eer zal geschieden,

Het was schade dan al te groot

Bejaag je uw eigen dood;

Want hij is een betere ridder dan gij bent

3200 Of enige andere nu ter tijd.”

“Weet je wie ik ben? “sprak Percheval toen.

“Ja ik wel,” sprak ze hem toe;

“Ik ben uw tante. Al ben ik nu

In arme habijt hier voor u,

3205 En te arme plaats zeer,

Ik was koningin wijlen eerder

Van de woeste landen, en was toen

Van de rijkste vrouwen die men vond toen.

Niet bij mij bekwam het grote goed

3210 Nooit zo goed zoals me de armoede doet.”

Percheval weende en zat voor haar

En vroeg haar om nieuws

Van zijn moeder. Toen vroeg ze daar

Of hij niets wist dat ware?

3215 Hij zei: neen hij; “uitgezonderd dat ze is

Me te voren gekomen, dus zij gewis,

Vaak als ik lag en sliep,

En dat ze dan op me riep

Dat ze bad schuldig te klagen waar

3220 Van mij dan een belofte aan haar.”

“Dat was omdat ge voerde in konings hof,

Want ze was zo droevig daar of,

En dat scheiden was haar zo zwaar,

Zodat ze stierf de volgende dag daarnaar

3225 Toen ge van haar werd gescheiden.”

23 “God moet die ziel geleiden.

Ik moet gedogen,” zei toen hij

“Alles dat God verleent nu mij.

Of ge weet wie die ridder is

3230 Die ik zoek, bericht me dit.”

Ze gaf hem antwoord daar of:

“Het is diegene die kwam in de hof

In Pinksteren, en die dan

Die rode wapens had aan.”

3235 “Nu zal ge me wel berichten dit,

Welke betekenis dat was?”

“In de wereld zijn voor dezen

Drie hoofd tafels geweest:

De eerste tafel die was daar zat

3240 Onze Heer en zijn jongeren en at.

De tafel voedde beide te samen

Beide de zielen en de lichamen.

Daarna zo was alzo wel

Die tafel van de Heilige Graal.

3245 Daarvan gebeurd zijn, zoals het is bekend,

Menige mirakels hier in het land

En in de andere, toen Joseph was

Van Arimathea, zoals ik er van las,

Dat hij prediken begon

3250 Christenheid onder vrouw en man.

Zodat hij en die met hem waren,

Twaalf honderd man wel ter scharen,

Ze vreesden dat hem mocht spijzen

Ontbreken in enige wijze

3255 Daar ze door een bos te ene stonden

Reden en niets te eten vonden,

En gedoogden grote honger die dag

En de volgende die daaraan lag.

Dus waren ze daar in grote nood:

3260 Ze kochten bij een vrouw twaalf broden,

Zodat daar begon een strijd

Om dat brood te verdelen ter tijd,

Daar Joseph geheel gram om werd,

En liet ze alle neder zitten ter vaart,

3265 Alsof ze ter tafel waren,

En legde die broden hier en daar

En liet de Graal gelijk

Op een einde van een tafel staan,

Zodat bij de komst van de Graal

3270 Dat hele volk gevoed was wel

Van de 12 broden; nochtans

Waren er wel twaalf honderd man;

En ze dankten toen zeer

Daarvan God onze lieve heer.

3275 In de tafel was een zetel, in dat

Was het recht dat Josephs zoon zat,

Die naar de vader Joseph heet;

En het was geoorloofd toen niet

Dat er iemand in zat, hij niet was

3280 Meester van de hele schaar.

Aldus was Joseph gebeurd

De meester daar van hen allen

Die te die tafel zaten daar.

En het gebeurde op een tijd daarnaar,

3285 Dat twee broeders van de schaar,

Die van Josephs geslacht waren,

Hadden nijd, dat Onze Heer

Hem had verheven zo zeer,

En zeiden stil dat ze hem niet zouden

3290 Hem lang voor meester te houden

Omdat ze waren alzo edel als hij.

De volgende dag zo zagen zij

Dat Joseph in het hoogste zitten wou,

Dat zij twee weerspraken onversaagd.

3295 En de ene ging er in zitten zonder wachten

Van de twee die het weerspraken,

Die het zo verging aanstonds,

Zodat hij in de aarde neer zonk.

Nooit durft er in te zitten een man,

3300 En heet de ontziende zetel voortaan.

Maar sinds was er een toe uitverkoren,

Die de zetel zou behoren.

Naar die tafel was die tafelronde

Gemaakt, die Merlijn begon

3305 Weleer, zoals men mag wel

Lezen in het boek van de Graal.

Bij de tafelronden vinden wij

Deze wereld wel betekent, omdat

Daar zijn ridders in algemeen

3310 Van alle landen van aardrijk;

En als de ridders gratie winnen

Dat men ze wil ontvangen daar binnen,

Ze prijzen hun geluk meer daarvan

Dan men hen erg veel goed gaf,

3315 En verlaten moeder en vader,

Vrouw en kinderen en allemaal

Om te zijn gezellen van die.

Ge hebt wel zelf gezien,

Want het u zelf geschiedt:

3320 Ge keerde naar uw moeder niet,

Nog had de wil, van die stonden

Dat ge van de tafelronden

Eerst gezel werd gemaakt;

Want u het gezelschap zo goed smaakt

3325 Van de broederschap te alle stonden.

Toen Merlijn had die tafelronde

Gemaakt zei hij dat men van de Graal

Bij de gezellen zou wezen wel,

Daar men niet van mocht weten toen.

3330 En Merlijn zei al toe,

Dat drie gezellen zouden geschieden

Te hoofde te komen van die,

En de ene zou zuiver wezen,

En de twee maagden van dezen;

3335 En die ene zal ook allemaal

Beter wezen dan de vader,

Alzo veel als is de leeuw

Dapperder en sterker dan de luipaard;

En zal zijn moeten wezen de een

3340 Meester boven de andere twee.

Diegene die het hoorden zeiden daar

Aldus tot Merlijn daarnaar:

“Nadien dat hij zal wezen zo goed

Zoals ge van hem verstaan doet,

3345 Zo zou ge hem met recht maken

Een goede zetel, om die zaken

Zodat er niemand in moet zijn

Te zitten dan alleen hij.”

Hij maakte een wonderlijke zetel daar,

3350 Dat groot was en openbaar

Omdat hij er in rusten zou,

De goede ridder, als hij wou.

En deed iemand die onmatigheid

Dat hij in die zetel zat,

3355 Uitgezonderd diegene, zij het zeker dat,

Tot wiens behoefte dat gemaakt was,

Hij zou er van sterven, zonder waan,

Of zwaar miskwam van ontvangen.

“En vanwege die vrees, die van die

3360 Zetel nog zal geschieden,

Zal het zijn genoemd voortaan

De vreselijke zetel, weet het dan.”

Dat zal ge voort horen, wil gij.”

Zei de jonkvrouw, “waarbij

3365 Hij met rode wapens kwam

In de hof, die ridder, zoals ik het vernam.

Op Pinksterdag, zoals ge weet wel.

Daar de apostels waren, daar geviel

Dat de Heilige Geest in manieren

3370 Tot hen kwam in vuur

Te vertroosten en te versieren

Hun geest in deze manieren,

Daar ze van in twijfel waren;

En scheidde ze en zei ze te varen

3375 Prediken al door het aardrijk.

24 Me lijkt dat op deze lijkt

Deze ridder die op Pinksterdag

Tot u kwam en u bezag,

Die uw meester en uw heer

3380 Moet zijn te meer;

En dat bij zijn komst dan

Ht verhaal van de Graal begon,

Die men niet eerder opgeven zal

Dan dat men er de waarheid weet van al.

3385 Hierbij zal ge nu ten tijden

Tegen de ridder geen tijd strijden,

Omdat ge bij de tafelronden

Zijn gezel bent nu ten stonden;

En ge zou ook, zonder waan,

3390 Tegen hem niet mogen staan.”

“Maar om God, zo wijs mij

Waar ik hem zal mogen vinden; bij die

Mocht ik er enigszins komen aan,

Ik scheidde nimmermeer van hem dan.”

3395 De vrouw zei: “Ik raad u,

Dat ge dat kasteel zoekt nu,

Daar een van zijn nichten wonend is;

En faal je daar ook dit,

Zoek hem te Corbenic daarnaar,

3400 Daar zal ge van hem horen nieuws.”

De kluizenaarster hield de hele dag toen

Percheval, en de nacht toe,

En zei: “Lieve neef, ge hebt u

Heilig gehouden tot nu,

3405 Dat uw maagdom onbesmet is;

En ge hebt grote nood van dit,

Besmet u in enige manieren,

Ge zou er bij mogen falen,

Dat u niet zou mogen geschieden

3410 Te zijn een gezel van de drie,

Die de kwestie zullen leiden

Tot een einde bij hun zuiverheiden,

Gelijk dat Lancelot deed,

Die bij zijn onzuiverheden

3415 Heeft gefaald van die dingen,

Zodat hij het niet te hoofde kan brengen.

Hierbij zo raad ik u dan,

Dat ge u zuiver houdt voortaan,

Zoals ge werd te die tijden dat gij

3420 Ridder werd, dat ge mag daarbij

Voor de heilige Graal komen onversaagd,

Zonder smet en maagd.

Dit zal zijn die schoonste prijs,

Die enige ridder in lang deed;

3425 Want daar is er geen nu ten stonden

Van al diegenen van de tafelronden,

Wiens maagdom onbesmet is,

Uitgezonderd die goede ridder en gij.”

Toen vroeg hij haar daarnaar

3430 Hoe ze was gekomen daar?

Ze zei: “De koning Laban

Streed op mijn heer, mijn man,

En toen hij stierf en was dood,

Moest ik hier komen door die nood

3435 Tot deze kluis, daar ik in zal.

Als God het wil, blijven mijn leven al.

En mijn zoon voer na dit ding

Gelijk tot Pelles de koning,

En is ridder geworden al te waard.

3440 Ge zal hem daar vinden als ge erheen vaart.”

En Percheval zei haar toen gelijk

Hoe hij gewonnen had zijn land,

En zijn broeder daarin is gebleven

Met zijn lieden, met zijn neven.

3445 “Dat weet ik wel,”zei ze gelijk:

“De Heilige Geest liet het me verstaan,

Dus ik erg blijde was.”

En Percheval nam verlof na dat

En reed zo ver, zodat hij kwam

3450 Daar hij een klooster vernam,

Daar hij herbergde binnen

En werd er ontvangen met minnen.

De volgende dag toen hij is opgestaan

Ging hij om mis te horen gelijk:

3455 Daar werd hij een tralie gewaar,

En zag daar binnen wel klaar

Een broeder gekleed, alzo te houden,

Omdat hij de mis zingen zou.

Toen hij daar binnen wilde gaan

3460 Hij mocht er niet binnen, zonder waan.

Hij knielde daar buiten, en zag

Dat daar binnen een bed lag,

Gedekt met zijden kleden,

En bedekt met grote sierheden;

3465 Het was wit dat hij zag daar.

En hij werd gewaar daarnaar

Dat er een in lag; hij wist niet dat

Bekend, of het een vrouw of man was,

Omdat met een witte handdoek

3470 Zijn aanzicht bedekt was helemaal.

Toen men Onze Heer verhief hij zag

Dat diegene, die in het bed lag,

Zich oprichtte, zodat hij zat

In het bed; en hij zag toen dat

3475 Diegene een oude grauwe man was;

En hij werd gewaar dat,

Dat hij op het hoofd had een kroon

Van fijn goud erg schoon,

En had de schouders geheel naakt,

3480 En het lichaam gewond en mismaakt.

En de armen en het aanzicht mede,

En de handen alle beide.

En toen de paap Onze Heer

Hem toonde hij riep zeer:

3485 “Vergeet me niet, heilige vader,

Van mijn renten” En hij bleef geheel

In bidden, en hij wilde niet neer

In zijn bed liggen weer;

En hij had de kroon immer toen

3490 Op het hoofd. En Percheval zag toen

Dat de goede man was te die stonden

Zeer ongemakkelijk van wonden;

En hij scheen oud wel driehonderd jaar.

En hij zag dat hem na de mis daar

3495 De paap gaf corpus domini.

En toen hij dat had genuttigd nam hij

Hem de kroon van het hoofd gelijk

En liet het op het altaar staan,

En die oude man lag in het bed neer.

3500 Ten eerste dat Percheval kwam weer

In de kamer hij bad gelijk,

Een broeder die hij daar vond,

Dat hij hem de betekenis van die

Zei, van dat hij had gezien.

3505 De broeder zei: “Hier was gezonden

Joseph van Arimathea in het land

Om te versterken christenheid,

Daar hij om had menige zwaarheden,

Die hem deden immer meer

3510 De vijanden tegen de christenen wet.

In dit land woonden toen dit geschiedde

Heidenen en geen andere lieden.

Koning Crodel was heer in het land

De vurigste en felste die men vond,

3515 En zonder enige genade

En zonder ootmoed mede.

Hij hoorde van het nieuws

Dat de christenen toen waren

Hier binnen het land, en ook dat

3520 Ze met hen hadden een kostbaar vat,

Dat zo wonderlijk was dat zij

Bijna allen daar leefden bij;

Zodat Joseph ving diegene,

En Joseph mede, zijn zoon,

3525 En Seraphe en twee van zijnen

25 Benevens hen wel honderd christenen,

Die meesters van de anderen waren,

En leidde ze gevangen zonder sparen.

Maar ze hadden met hen alzo

3530 Dat heilige vat, daar ze lagen toen,

Zodat ze op geen wijze

Niet hoefden te zorgen om spijzen.

En de koning liet hen niet geven

Spijzen, daar ze mee mochten leven;

3535 Hij deed er zo’n zwaar gebod af,

Dat men hen binnen 40 dagen niets gaf,

Zodat koning Mordran verstond

Daarvan nieuws was op een stond,

Die in het land was van Jeruzalem,

3540 In de plaats te Sarras, bij hem,

Die met de hulp van Onze Heer

Door Joseph bekeerd was eerder.

Die koning was bedroefd dat,

Want hij wel zo goed beraden was

3545 Van Joseph, zodat hij bij zijn raad

Beschermd was van grote schade,

Daar hem Tholomeus zijn hele land

Had afgewonnen gelijk,

En had niet geweest de raad die hem gaf

3550 Joseph te die tijden daar af,

En de hulp, die hem mede

Seraphe zijn zwager deed.

Koning Mordran kwam gelijk

Met groot leger in dit land

3555 En ontbood Crodel de koning,

Deed hij niet een ding,

Dat hij Joseph weer gaf,

Hij zou hem winnen af

Alle zijn erfrecht

3560 En zijn hele land vernietigen mede.

Crodel ontzag niet zijn dreigen

En verzette zich toen daar tegen;

En ze kwamen beide te strijden

En vochten met grote wil.

3565 Daar werd verslagen koning Crodel

En veel van zijn lieden alzo wel.

Koning Mordran, die voor dit ding

Zodat hij dat heilige doopsel ontving

Evelac te heten plag,

3570 Had daar zo goed gedaan op die dag,

Dat het hen allen verwonderde dat;

En ze vonden dat hij zo gewond was

Van wonden die hem waren gegeven,

Waar een andere was van dood gebleven;

3575 En hij zei dat hij kleine

Kwetsingen daar bezat of geen.

Hij liet Joseph gelijk

Uit de gevangenis, daar hij hem in vond,

En deed hem feesten en eer;

3580 Want hij beminde hem erg zeer.

De volgende dan kwamen daarnaar

De christenen voor de heilige graal daar

Om te doen hun bidden.

Joseph was gekleed bijzonderlinge

3585 Omdat hij er zou gaan toe.

Koning Evalac had immer toe

In grote wil geweest van die,

Dat hij graag had gezien

De Heilige Graal openbaar;

3590 En hij ging er dichter bij staan daar

Dan hij mocht staan,

Zodat hem een stem sprak aan:

“Koning ga niet verder voort,

Want u dat niet te doen behoort.”

3595 En hij trok voorwaarts immer toe,

Zodat hij zijn zien verloor toen

En dat gehoor, zodat hij het had klein;

Maar de spraak behield hij alleen.

Toen gewaar werd koning Evalac,

3600 Dat Onze Heer zo zeer wraakte

Dat hij deed tegen zijn gebod,

Hij zei toen: “Lieve Heer en God,

Ge hebt me wel getoond ter plaatse

Dat het is grote dolheid

3605 Dat men tegen uw gebod doet:

Nu bid ik u door uw ootmoed,

Zoals waarlijk er in me is nu

Deze gesel wel toont van u.

Dat ik ze nu luid en stil

3610 Met goede harten gedogen wil,

Dat ge me de grote eer moet geven,

Dat ik tot die tijd moet leven

Dat die goede ridder, die zal zijn

De negende van het geslacht van mij,

3615 Die dat wonder van de heilige graal

Openbaar zal zien allemaal,

Tot mij moet komen op enige dag,

Dat ik hem zien en kussen mag.”

Hem antwoordde een stem na die,

3620 Dat zijn begeerte zou geschieden.

De stem zei: “Als dit zal wezen

“Zullen uw wonden geheel genezen.”

Me lijkt wel dat ze zei waar:

Er zijn nu wel geleden 300 honderd jaar

3625 Dat deze dingen gebeurden;

En die ridder, zoals ik het hoor vertellen,

Is hier in het land, bij wie dat zal

Dat avontuur een einde nemen zal.

Bij de tekens die we hebben gezien

3630 Peinzen we en zijn in waan van die,

Dat hij hem zien zal, en dat hij

In de leden zal herstellen daarbij,

En zal kort nadien

Leven, dat hem dit zal geschieden.

3635 En hij nuttigt niet, te waren,

Anders geen ding in 200 jaren

Dan ge zag daar gelijk,

Dat hij ontving van de priesters hand;

En wacht alzo te die plaats

3640 De ridders komst, zoals wijlen deed

Simon naar de hemelse koning,

Die hij in zijn armen ontving.

Nu zeg me, heer, wie ben jij?”

“Ik ben van Arthurs hof,” antwoordde hij,

3645”en gezel van de tafelronden.”

En hij scheidde er vandaan te die stonden.

Omtrent middag heeft hij vernomen

Wel 20 ridders tegen hem komen,

Die een dode ridder aldaar

3650 Gevoerd brachten op een draagbaar.

En toen ze de waarheid wisten dat,

Dat hij van Arthurs hof was,

Liepen ze op hem alle ter vaart.

En hij richtte zich tot diegene waart,

3655 Die hem het eerste aankwam vallen,

En stak hem daar neer geheel.

Hij had om meer te doen geen macht:

Het kwam op hem wel toen ze dachten,

Die hem met het paard neer droegen

3660 En zijn paard dood sloegen,

En beladen hem met slagen zo hard,

Zodat hij niet langer staan mocht

En viel neer op zijn knieën.

Ze hadden hem dood geslagen bij die,

3665 Was het niet dat er kwam bij avonturen

De goede ridder te die uren.

En toen Galaat zag dat Percheval stond

Onder zo veel ridders te voet

Hij voer er in met grote vaart

3670 En stak de eerste ter aarde.

De lans brak: hij trok het zwaard gelijk

En ging alom en om slaan,

Zodat hij diegenen raakte

Hij liet hem vallen hard,

3675 En deed zo daar te die tijden,

26 Dat niemand op hem durfde te wachten

Ze vlogen alle hier en daar.

En hij vloog in het bos daarnaar,

Als een die niet bekend wil wezen.

3680 Percheval riep hem binnen deze:

“Ay edele ridder, wacht op me nu,

Laat me wat spreken tegen u.”

En de ridder reed weg ter vaart,

En Percheval had geen paard

3685 En volgde hem al te voet.

Daar kwam een knaap in zijn ontmoeting

Op een groot zwart paard gereden.

Percheval was zo ontevreden,

Hij had willen hebben gehad

3690 Vele pijnen en onwil omdat,

Dat hij met de knaap wil het paard

Had mogen hebben tot hem waart,

Want hij het met kracht niet wou;

En bad dat hij het hem lenen zou

3695 Om te volgen beter gereed

De ridder, die daar voor hem reed.

Hij antwoordde: “Dat mag niet zijn;

Ik durf het niet vanwege de heer van mij.

Percheval was zo te ongemak,

3700 Zodat hij viel neer om die zaak

Onder een boom, en wel bleek werd,

En bood de knaap zijn zwaard

En zei: “Nadien dat u

Me niet wil helpen nu

3705 Uit deze angstige nood,

Ik bid u dat u me slaat dood;

Dus mag mijn rouw belijden gelijk.

Zodat die ridder zal verstaan

Dat ik door zijn wil dood ben,

3710 Hij zal niet zo vernederen hem,

Hij zal bidden voor mij.”

De knaap antwoordde dat hij

Niet deed, en reed weg daarnaar,

En Percheval bleef alzo droevig daar.

3715 Binnen die dat Percheval daar lag

In de grote rouw, hij zag

Een ridder komen gereden,

Die datzelfde paard had bereden,

Dat die knaap voerde vandaar.

3720 En diezelfde knaap kwam lopend daarnaar

Al tot Percheval, weende zeer,

En riep naar hem: “Ay lieve heer,

Zag ge hier een ridder iets rijden,

Die me ontnammijn ros,

3725 Dat, daar ge om bad mij

Dat ik het u leende, dat heeft hij

Me met kracht genomen; zonder waan

Mijn heer zal me dood slaan.”

En Percheval antwoordde hem toen:

3730”Ik zag het. Wat wil u dat ik doe?”

“Heer zit op min ros;

Mag ge het hem afwinnen nu ten tijde,

Ik wil dat het de uwe is.”

“Hoe zou u het winnen,” zei hij

3735”Uw ros weer dan?”

Hij zei: “Ik zal u te voet volgen gaan.”

En Percheval volgde hem gelijk,

En zei tot hem toen hij hem vond:

“Heer ridder, ga van het paard neer,

3740 En geef het de knaap weer,

Die gij hebt genomen kwalijk.”

De ridder liep hem op dapper,

En Percheval trok toen zijn zwaard.

De ridder stak door Perchevals paard,

3745 Zodat Percheval geheel

Ter aarde neer moest vallen.

En de ridder voer in het bos gelijk,

Daar hij het allerdikst vond,

En Percheval riep aan hem ter vaart:

3750”Ge faalt ridder, keer u herwaart

En vecht tegen mij, ik ben te voet.”

De ridder reed weg met een spoed

Percheval wierp zijn schild neer

En begon met zijn rouw weer,

3755 En beklaagde hem zeer dat,

Dat hij ongelukkiger was

Dan enige ridder mag wezen dan.

Hij bleef zonder troost van enige man

Al tot middernacht al ongemakkelijk.

3760 Ten eerste dat hij werd wakker

Zag hij een vrouw voor hem staan daar,

Die tot hem zei daarnaar:

“Percheval, wat doet u hier?” Hij zei:

“Ik weet, uitgezonderd dat ik wacht

3765 Paarden loos. Had ik een paard,

Ik zou weg varen met een vaart.”

Ze zei: “Wil u beloven mij,

Ter plaatse daar ik vermaan u,

Dat u zou doen mijn wil al,

3770 Ik zal u geven een paard, dat u zal

Dragen waar dat u wil wezen.”

Percheval meende van deze

Tegen een vrouw spreken; nee maar

Hij sprak tegen een vijand daar.

3775 En toen Percheval hoorde daar of,

Daar hij zeer van begeerde het geloof,

Hij zei: hij was bereid daartoe.

“Beloof mij dan”, zei ze toen,

“Als een trouwe ridder?” “Ja ik”, zei hij.

3780”Wacht dan,” zei ze, “op mij.”

Ze ging toen te bos waart

En bracht hem een groot paard,

Dat zo wonderlijk zwart was,

Dat hij er van eiste daarvan door dat.

3785 Hij zat er op nochtans nadien,

Zoals een die niet weerstond vijand geen.

Ze zei, toen hij er op was gezeten:

“Percheval, laat u niet vergeten

Dat ge een gift bent schuldig mij.”

3790 “Ik zal het wel gedenken”, zei hij.

Percheval reed weg zijn vaart,

Binnen een wijl wel drie dagvaarten.

Hij kwam in een dal, daar hij gelijk

Een diep lopend water vond.

3795 Dat paard wilde in het water slaan,

En er kwam hem een vrees aan

Van over te varen, omdat hij zag

Dat daar nergens een brug lag,

En omdat het nacht was toe.

3800 Zodat zich Percheval zegende toe.

Toen de vijand gewaar werd dat,

Dat hij met het teken geladen was,

Met het kruis, het was hem zwaar.

Hij sloeg in het water daarnaar,

3805 Dalend in vreemde manieren.

Het water blinkt gelijk een vuur:

En toen Percheval het alzo vond,

Hij werd wel gewaar gelijk,

Dat hij was komen gereden

3810 Op de vijand te die plaats:

Zodat hij hem drijven wilde te scherts,

En van ziel en van lijf te onteren

De vijand had hem gebracht aldaar.

Hij beval zich aan Onze Heer daarnaar,

3815 En bad dat hij hem niet vallen liet

In kwade bekoringen, nog in verdriet.

Hij bedankte daar toen zijn genaden,

Zodat hij zo goed stond in bijstand,

Dat de vijand daar van hem scheidde,

3820 Zodat hij hem droeg in het water niet,

Daarin hij mocht zijn gevallen

En ziel en lijf verloren geheel.

Hij verlangde zeer om de dag,

Om te weten waar hij lag.

3825 Toen het dag was mooi en helder,

27 En de zon begon te schijnen daar,

Was hij op een wilde berg en groot,

Die de zee alom besloot,

En was in een woest eiland,

3830 Daar hij huis nog kasteel in vond.

Hij vond er wilde beesten, leeuwen,

Vliegende serpenten en luipaarden,

Daar hij vrees van had, zodat hij

Zijn lijf mocht verliezen daarbij;

3835 Maar hij had geen nood van die,

Wilde diegene voorzien,

Die in een vissen buik behield Jonas

En Daniël ook, daar hij was

In de put bij de leeuwen.

3840 Bij zedigheid nog bij waarden

Ziet hij dat hij niet mag ontgaan,

En niemand dan God hem bijstaat.

Hij zag een hoge rots gelijk,

Die stond midden in dat eiland.

3845 Hij ging derwaarts naar die,

Zodat hij meende de beesten te ontkomen.

Toen hij er kwam werd hij gewaar

Dat een serpent droeg openbaar

Bij de hals een kleine luipaard

3850 En hield het met de tanden van hem.

En het ging er mee zitten gelijk

Daar het de berg het allerhoogste vond.

Daarna ziet hij dat komt een grote luipaard

Die zeer droevig is en misbaart,

3855 En zeer naar het serpent jaagt,

Die dat luipaardje weg draagt,

Zodat die luipaard te vechten begon

Tegen het serpent op die stonde.

En Percheval die kwam er toe

3860 En stond te helpen de luipaard toe

Omdat hem het luipaard in het hart van hem

Natuurlijker beest dacht te zijn

En van edeler doen tot die,

Van dat hij er aan kon zien,

3865 Dan hem het serpent te zijn dacht.

Hij bedekte zich zo hij het beste mocht

Met het schild, want hij ontzag

Dat het vuur uit te werpen plag.

Hij sloeg het tussen zijn oren, en het wierp

3870 Vuur uit zo groot en zo scherp,

Dat hij hem ermee verzengde mede

Het schild en de harnas beide.

Het had hem nog meer gedeerd,

Had hij zich niet getrokken achteruit.

3875 Percheval op hem liep al gelijk,

Dat het serpent wel scheen;

Hij gaf hem een slag in het hoofd,

Zodat het bij hem was geheel gekloofd,

En het viel neer daarna dien.

3880 Toen de luipaard had gezien

Dat voor hem lag dood dat beest,

Hij deed Percheval zo’n groot feest

Zoals hij het hem getuigen kon.

Percheval deed af te die stonde

3885 Zijn schild, en wierp het neer,

Die verbrand was heen en weer;

En hij deed de helm af toen

Omdat hij zeer verhit was toen.

En de luipaard was hem altijd bij,

3890 Grote blijdschap tonen; en hij

Was ook erg blijde dat,

Dat de luipaard altijd bij hem was,

En hij streek de luipaard, dus geloof,

Over de hals en over het hoofd,

3895 En zei dat daarmee

Onze Heer gezonden had ter plaatse

Om met hem te zijn te dat uur.

Hij hield het voor een goed avontuur;

En hij had er als goed gezelschap aan,

3900Alse an beeste moch hebben enech man.

Ende doe vernoide Perchevale das,

Dat hi also lange allene was,

Maer dat hi ane onsen here

Soe vaste hoepte erbermere;

3905Want hi was in die gelove doe

Bat ende starker embertoe

Dan enegen diemen vant

Daer af igeren in enech lant;

Nochtan datmen lettel plach das

3910Int lant danen hi geboren was,

Want in sijn lant in dien jaren

Die liede van Gales alsulc waren,

Was dat sake, dattie vader siec lach

In sijn bedde, entie sone sach,

3915Soe trac die soene twaerd al bloet

Ende sloech wel sinen vader doet;

Die kinder haddens scande algader

Als op haer bedde starf haer vader.

Dat lant was quaet ende vernoiert

3920Daerna Perchevale niet en antiert.

Ende alse Perchevale daer hi lach

No scip, no man, no wijf ne sach

Hi vertroeste hem an onsen here

Ende bat hem oetmodelike sere,

3925Dat hine bewachte van coringen,

Ende hi seide te dien dingen:

“Live here, die gedoget dat ic quam

Ter ordenen van ridderscape, ende clam,

Ende mi vercoret daertoe,

3930Al wasics onwerdich doe,

Dat ic u seriant soude wesen,

Gehort mine bede van desen,

Dat gi nine gedoget dat ic kere

Van uwen dienste vorwerd mere;

3935Dat ic mine zile bescermen moet,

Gelijc die goede kempe doet,

Die wel over sinen here vecht

Alsemen hem eischet onrecht.”

Daerna sach hi comen den libaert,

3940Daer hi over vacht, te hem waerd,

Die jegen hem dreef grote feeste;

Gelijc ere der tamster beeste

Die in die werelt mochte wesen

Ginc hi vor hem licgen bi desen.

3945Dien nacht lach hi, entie libaert

Bi hem. Alse hi in slape ward

Dochte hem dat hi twee vrowen sach.

“Ic wille dat gi werdet min man

Over dat gi mesdaet daer an

Dat gi min serpent sloget te doet.”

Hi seide: hine daets clein no groet.

4000Si seide: “Gi sult, want bedi

Gi waerd min man vordien dat gi

Manscap daet uwen here;

Ende om dat gi min man waerd ere

Dan els iemans sone willic u

4010Altoes niet quite sculden nu,

Maer ic versekere u van dien,

Waer ic u vinde onversien,

Ic sal u nemen.” Ende na di tale

Scietse te hant van Perchevale.

4015Perchevael, die vermoit was doe,

Sliep daerna toten dage toe.

Alst dach was hi bat also houde

Onsen here, dat hi hem woude

Sinen raet sinden, die hem ware

4020Te sire zielen behoef orbare;

Hine waende niet begeven

Gene roetse in al sijn leven.

Binnen dat hi in desen gepense was

Sach hi op ende werd geware das,

4025Datter een scip quam met snelre vaerd.

Hi tijtde te hant daer waerd.

Hi sach, dat hem wel dochte sitten,

Dat scip verdect was met witten,

Ende datter niet dan wit was an.

4030Hi vant int scep enen goeden man,

Na papen wis, dies geloeft,

Met ere crone op sijn hoeft;

Ons heren name gemaect scone,

In eene witte samitine crone.

4035Hi trac den goeden man bat naer

Ende groetene alsi quam daer.

Die goede man vragede wie hi ware

Ende wanen hi quam, daer nare.

Hi seide dat hi van Arturs hove was,

4040Ende hem nine conde berichten das,

Hoe hi daer was comen, en ware

Dattet ons heren wille ware.

“Ic sciede oec gherne van deser stede,

Opdat ic mocht varen met u, mede

4045Metten gesellen vander tafelronden,

Die gevaren sijn nu ten stonden

In die queste van den heilegen grale.”

“Gi sulter ute comen wale,”

Seide die goede man na desen,

4050”Alst ons heren wille sal wesen.

Sagere onse here uwe bate an,

Dat gi elre waerd, hi soude dan

U wel doen van hier daer gi sijt.

Hi hevet u nu hier ter tijt

4055Tere prove gedaen, om dat hi

U ondervinden wille oft gi

Sijn goede seriant sijt hier ter stede,

Ende sijn warechtige riddere mede,

Na dien dat ter ordenen hort.

4060Om dat gi sijt comen so verre vort

Ende soe hoge sijt verheven,

Gi moet u herte daer toe geven,

Dat si haer jegen den viant toge

Soe hert, dat haer gene dinc ne boge.

4065Ende laettise vallen in vresen