Historie van den grale

1 Alle de gene die dese tale

Horen willen van den Grale,

Wanen dat hi eersten quam,

Als ick in den Walsche vernam

5 So zal ickt dichten in dietsche woert;

Ick en zalt niet laten doer hoer voert

Die benyden mijn gedichte;

Want doch alle quade wichte

Toter doghet dragen altoes nijt.

10 Hier omme so wil ick in aller tijt

Dat doen dat si my benyden

Dus sullen si vele te min verblyden

Alse si van my dan horen tale.

Dese historie van den Grale

15 Dichte ick ter eren Heren Alabrechte,

Den Heer van Vorne, wael met rechte;

Want hoge liede met hoger historie

Menechfouden zoecken hoer glorie

Ende korten daer mede hoer tijt.

20 Ick wille dat gy des zeker zijt,

Dat ick die historie vele valsch

Gevonden hebbe in dat Walsch,

Daer si van Gode, Onsen Here, sprack

Datten dat volck van Rome wrack;

25 Daer ombe merket dese zake:

Een dichte van Onses Heren wrake

Leset men, dat is wyde becant,

Ende makede een pape in Vlaenderlant;

Dat seghet dat boeck in sijn beginne;

30 Maer ick wane in mynen sinne,

Dat [een] pape dat niet en dichte,

Want men mochte gescriven lichte

Hoe vollick dat gelogen zij;

Ende dat sal ick iu proven waer by

35 In der historie die koemt hier naer.

Ende nu biddick, dat is waer,

Jacob, die coster van Maerlant,

Dien gy te voren hebbet becant

In des konincx Alexanders Jeesten,

40 Dat gy biddet, dat hi volleesten

Moete dat hi hevet begonnen,

Ende hi den ghenen moete onnen

In des ere hi dit began,

Dat hi moete werden alsulck een man,

45 Dat des al dat volck ende Onse Heer

Moete hebben loff ende eer,

Ende wy met hem moeten komen

In die eere die men genomen

Noch gescriven niet en mach,

50 Daer ‘t sonder nacht es altoes dach.

[1] Al diegene die deze taal

Horen willen van de Graal,

Waarvan dat hij eerst kwam,

Zoals ik in Waals vernam

5 Zo zal ik het dichten in Dietse woord;

Ik zal het niet laten door hen verder

Die benijden mijn gedicht;

Want toch alle kwade wichten

Tot de deugd altijd dragen nijd.

10 Hierom zo wil ik in alle tijd

Dat doen zodat ze me benijden

Dus zullen ze veel minder verblijden

Als ze van mij dan horen taal.

Deze historie van de Graal

15 Dichtte ik ter ere van Heer Alabrecht,

De Heer van Voorne, wel met recht;

Want hoge lieden met hoge historie

Vaak zoeken hun glorie

En korten daarmee hun tijd.

20 Ik wil zodat ge dus zeker bent,

Dat ik in de historie vaak vals

Gevonden heb in het Waals,

Daar het van God, Onze Heer, sprak

Dat het dat volk van Rome wraakte;

25 Daarom bemerk deze zaak:

Een gedicht van Onze Heren wraak

Leest men, dat is wijd bekend,

Maakte een paap in Vlaanderen land;

Dat zegt het dat boek in zijn begin;

30 Maar ik meen in mijn geest,

Dat een paap dat niet dicht,

Want men kon schrijven licht

Hoe volledig dat het gelogen zij;

En dat zal ik u bewijzen waarmee

35 In de historie die komt hierna.

En nu bid ik, dat is waar,

Jacob, de koster van Maarland,

Die ge te voren hebt gekend

In de koning Alexanders verhalen,

40 Dat ge bidt dat hij geheel eindigt

Met dat hij heeft begonnen,

En hij diegene moet gunnen

In diens eer hij dit begon,

Dat hij moet worden zo’ n man,

45 Dat dus al dat volk en Onze Heer

Moet hebben lof en eer,

En wij met hem moeten komen

In de eer die men noemen

Nog niet schrijven mag,

50 Daar het zonder nacht altijd is dag.

Waer ombe Onse Here wart geboren.

Beyde vrouwen ende man

Die horen zin zetten daeran,

Dat zi die waerheit willen weten,

Ende proeven, dat God die propheten

55 Hier in eertrike vorsende,

Die vorseiden met genende

Onses Heren komst in eertrike.

In dien tyden sekerlike,

Daer wy nu hier af tellen,

60 So voer dat volck al toter Hellen,

Alle propheten ende patriarchen;

Hieran moghen wy alle mercken

Dat die Duvele alle twaren

Waenden hebben wael gevaren.

65 Dat zi die menschen hadden bedrogen;

2 Maer die goede mochten hem verhogen,

Want zi Onses Heren komst ontbeiden.

Onse Here ontfarmede hoer droefheiden

Ende quam in dit arme ellende;

70 An Marien die nye man en kende

Ontfinck hi menschelike gedane;

Grote minne leide hi daer ane:

Omme te verlosene den sondaer

So nam hi an hem vleesch an haer

75 Sine dochter wart zijn moeder;

Aldus wart hi onse broeder.

Dat was recht, want dat ierste wijf

Makede den mensche keytijf;

Hier ombe moste by den wive

80 Die mensche weder werden te live;

Verstaet wael, dat God hevet gesent

Tot ons zijn enege kint;

Dat hebbewy dicke wael vereest.

Maria, by den heilghen gheest

85 Ontfincken met heilicheden;

Aldus rastede binnen horen leden

Allegader die Drievoudicheit,

Dat is eene volmaeckte Godheit.

Aldus wart geboren van Marien

90 Die Godes sone, des moetwy lien;

Sonder smette ende sonder zonde

Wart hi mensche, als hi wael konde;

Dat was herde grote oetmoet,

Dat hi storten woude zijn bloet

95 Ombe dat hantgewerck zijns vader,

So wart die Drivoudicheit alle gader.

Hi makede Adame den jersten man,

Die by des Duvels rade began,

Dat hi die eerste sonde dede

100 Ende by Even rade oeck mede.

Ende doe si sonde hadden gedaen,

Quam hem een lust van vleesche saen,

Ende worden, van groten goede,

Geworpen in die armoede,

105 In dit arme krancke leven,

Daer groet geslachte af is gebleven;

Ende wat van hem wart geboren

Voer toter Hellen ende wart verloren;

Toter tijt, dat Godes sone quam,

110 Ende hi zijn hantgewercke annam

Ute Lucifers quader gewelt.

Als ons dat Ewangelium telt,

Wart hi te Betlehem geboren,

Dat Effrata hiet daer te voren,

115 Van Marien zijnre moeder;

Hier af es die historie te vroeder

Die wt den Ewangelien spreket;

Hier ombe es ‘t dat hiet gebreket.

Onse Here wanderde achter lande twaren,

120 Ende was te zinen dertich iaren

Gedopet hier in eertrike

In der Jordane geweldelike

Van Sinte Johanne Baptisten;

Aldus wart Onse Here een cristen.

125 Dat alle die hem doepen deden

In die ere der Drivoudicheden,

Ende hem dan hoeden wouden van zonden,

Dat zi den Duvelen waren ontfonden -

130 Dese macht gaf God den clerken

Die meester zijn der heiliger kerken.

Aldus dwoech hi Adames sonden,

Ende dus verloes te dien stonden

Lucifer al zijn gewelt,

135 Daer hi den mensche mede helt,

En waer of hi zonde dade;

Ende God, die altoes Zijne genade

Toten mensche keert tot allen stonden,

Want hi gheerne valt in sonden,

140 So hevet Hi een ander dope geset,

Opdat hi in sonden niet ne let,

Maer hi ga te biechten ghereet,

Ende doe dat hem zijn priester heet;

Dus mach hi in desen eertrike

145 Gewinnen wael dat Hemelrike.

Oeck is dat kont hem sonder waen,

Die die Ewangelien nu verstaen,

Doe Jhesus Crist ginck achter lande,

Dat die van Rome ginck in hande

150 Altemale die werelt ront;

Hier ombe zo was ter selver stont

Der Joden lant in hoer gewelt;

Daer woende een die dat gerechte helt

Te Jherusalem, ende hiet Pilaet,

155 Ende eest alset in den Walsche staet,

So hadde hi in ziner meisenien

Enen ridder, daer wy af lien

Ju zullen herde vele hier na,

3 Ende heet Josep van Aromathia.

160 Maer dat hi zijn ridder iet was

En zegge ick niet dat ick nye las

In ander historien dan in dese;

Die waerste die ick daeraf lese

Seghet, dat Pilatus was heidijn,

165 Ende oeck alle die ridder zijn,

Die doe waren van ziner meisenieden

Waren onbesnedene liede.

Joseph was Jode ende herde rike,

Hi zach Jhesum sekerlike

170 Doen menege tekene goet;

Des minde hi hem in zinen moet,

Maer hi en dorste dat niet openbaren

Vor den anderen Joden t’waren.

Onse Here hadde viande vele,

175 Ende luttel die hem jonden wele,

Want ziner jongeren daer af een

Hatede hem, alset wael sceen;

Maer Jhesus wiste dat wael te voren,

Wat doet dat hi zoude becoren,

180 Alse God, dien alle dinck was kont,

Dat was oeck vorgeseght lange stont;

Ende Judas was ziner jongeren een,

Onses Heren drossate, alset wael sceen,

Ende plach te dragene dat men hem gaf.

185 Sinte Johan hi screef daer aff,

Dat dese zake waer was al,

Ende hi des den jongeren vele stal;

Maer dat Walsch zeghet, ende niet Latijn,

Dat die tiende daer af was zijn

190 Van allen, dat men gaf onsen Heer;

Daer af quam hem grote onneer,

Alse iu dat boeck wael zeggen sal,

Dat hierna nu volget al.

Waarom Onze Heer werd geboren.

Beide, vrouwen en mannen

Die hun geest zetten daaraan,

Dat ze de waarheid willen weten,

En beproeven dat God de profeten

55 Hier in het aardrijk voor zond,

Die voorzeiden met dat doel

Onze Heren komst in het aardrijk.

In die tijden zekerlijk,

Waar we nu van vertellen,

60 Zo voer dat volk alle tot de hel,

Alle profeten en patriarchen;

Hiervan mogen we allen merken

Dat de duivel alle te waren

Waande te hebben goed gevaren.

65 Dat ze de mensen hadden bedrogen;

[2] Maar de goede mochten zich verhogen,

Want ze op Onze Heer komst wachten.

Onze Heer ontfermde hun droefheid

En kwam in deze arme ellende;

70 Aan Maria die geen man bekende

Ontving hij menselijke gedaante;

Grote minne legde hij daaraan:

Om te verlossen de zondaar

Zo nam hij het vlees aan van haar

75 Zijn dochter werd zijn moeder;

Aldus werd hij onze broeder.

Dat was recht, want dat eerste wijf

Maakte de mens ellendig;

Hierom moest via een wijf

80 Die mens weer worden tot lijf;

Begrijp het goed, dat God heeft gezonden

Tot ons zijn enige kind;

Dat hebben we vaak vernomen.

Maria, door de Heilige Geest

85 Ontving hem met heiligheid;

Aldus rustte binnen haar leden

Alle tezamen de Drievuldigheid,

Dat is een volmaakte Godheid.

Aldus werd geboren van Maria

90 De zoon van God, dus moeten we belijden; Zonder smet en zonder zonde

Werd hij mens, zoals hij wel kon;

Dat was zeer grote ootmoed,

Dat hij storten wou zijn bloed

95 Vanwege dat handwerk van zijn vader, Zo werd de Drievoudigheid al tezamen. Hij maakte Adam, de eerste man, Die bij des duivels raad begon,

Zodat hij de eerste zonde deed

100 En bij Eva ‘s raad ook mee.

En toen ze zonde hadden gedaan,

Kwam hem een lust van vlees gelijk,

En worden van het grote goed,

Geworpen in de armoede,

105 In dit arme zwakke leven,

Daar groot geslacht van is gebleven;

En wat van hen werd geboren

Voer tot de hel en werd verloren;

Tot de tijd, dat Gods Zoon kwam,

110 En hij zijn handwerk aannam

Uit Lucifers kwade geweld.

Zoals ons dat Evangelie vertelt,

Werd hij te Betlehem geboren,

Dat Effrata heette daar te voren,

115 Van Maria zijn moeder;

Hiervan is die historie bekender

Die uit het Evangelie spreekt;

Hierom is ‘t dat het hier ontbreekt.

Onze Heer wandelde in achter land, te waren

120 En werd met zijn dertig jaren

Gedoopt hier in aardrijk

In de Jordaan geweldig

Van Sint Johannes de Doper;

Aldus werd Onze Heer een christen.

125 Dat alle die hem dopen deden

In de eer van de Drievuldigheid,

En hem dan hoeden wilden van zonden,

Zodat ze de niet van de duivel worden gevonden

130 Deze macht gaf God de klerken

Die meester zijn van de heilige kerk.

Aldus waste hij Adams zonden,

En dus verloor te die stonden

Lucifer al zijn geweld,

135 Daar hij de mens mee hield,

Tenzij dat hij zonde deed;

En God, die altijd Zijn genade

Tot de mens keert te alle stonden,

Want hij valt graag in zonden,

140 Zo heeft Hij een andere doop gezet, Als hij niet op zonden let,

Maar hij gaat te biechten gereed,

En doet dat hem zijn priester zegt;

Dus mag hij in dit aardrijk

145 Winnen wel dat hemelrijk.

Ook is dat bekend zonder waan,

Die het Evangelie nu verstaan,

Toen Jezus Christus ging in achter land,

Dat die van Rome ging in handen

150 Helemaal de wereld rond;

Hierom zo was terzelfder stond

Het Joden land in hun geweld;

Daar woonde er een die dat gerecht hield Te Jeruzalem en heet Pilatus,

155 En is het zoals het in het Waals staat,

Dan had hij in zijn manschappen

Een ridder waar we van bekennen

U zal er veel van horen hierna,

[3] En heet Joseph van Arimathea.

160 Maar dat hij zijn ridder iets was

Zeg ik niet dat ik het niet las

In andere historiën dan in deze;

De waarste die ik daarvan lees

Zegt, dat Pilatus was heiden,

165 En ook al de ridders van hem,

Die toen waren van zijn manschappen

Waren onbesneden lieden.

Joseph was Jood en erg rijk,

Hij zag Jezus zekerlijk

170 Doen menige tekens goed;

Dus minde hij hem in zijn gemoed,

Maar hij durfde dat niet te openbaren

Voor de andere Joden te waren.

Onze Heer had vijanden veel,

175 En weinig die hem gunden wel,

Want zijn jongeren daarvan een

Haatte hem, zoals het wel scheen;

Maar Jezus wist dat wel van tevoren,

Welke dood hij zou verkiezen,

180 Als God, die alle dingen was bekend,

Dat was ook voorzegd lange stond;

En Judas was van zijn jongeren een,

Onze Heers drost, zoals het wel scheen,

En plag te dragen dat men hem gaf.

185 Sint Johannes hij schreef daar af,

Dat deze zaak waar was al,

En hij van de jongeren veel stal;

Maar dat Waalse zegt het en niet Latijn,

Dat de tiende daarvan was van hem

190 Van alles, dat men gaf Onze Heer;

Daarvan kwam hem grote oneer,

Zoals u dat boek wel zeggen zal,

Dat hierna nu volgt al.

Hoe Judas Jhesum verkochte.

Thomaes zeghet waer by dat was,

195 Dat die verrader Judas

Sinen Here omme dertich penninge gaf;

Die Ewangeliste zeghet hier af;

Doe Jhesus’ Cristus zat ende at

Ende Sancta Maria wiste dat,

200 Die was geheten Magdalene,

Si kochte diere zalve rene

Ende storte ze op Onses Heren hovet.

Judaes toernde daerombe, des gelovet,

Ende woude hebben zinen tiende,

205 Daer hi die Helle an verdiende.

Hi seide, alse Sancte Johan bescrivet:

“Hoe eest, dat men dese cost nu drivet?

Waer ombe is dese salve verloren?

Hadde mense verkocht te voren,

210 Ende hadde daermede dertich penninge genomen,

o waert den armen te hulpe komen”.

Dit sprack hi, seide sancte Johan,

Niet dat hi sinen zin leide daeran,

Dat hi die armen iet hadde lief,

215 Maer omdat hi was een dief,

Ende hi die alemosen droech,

Daer hi te stelene af plach genoech.

Thomaes zeghet, dat hi was gram,

Dat men hem zinen tiende nam,

220 Die doe dertich penninge was waert;

Hier omme verkochte hi daer ter vaert

Sinen schepper ende zinen here

Om dertich penninge te siner onneren.

Darombe zeghet dat Walsche van der Wrake

225 Eene zeer logentlike zake,

Dat die penninge zonderlingen

Waren van goudenen ringen.

Die redene zi es al gelogen,

Ende die des gelovet, hi es bedrogen.

230 Hier latick oeck van den Walsche bliven,

Dat ick niet en wil bescriven

Judaes’ gedinge, die hem verkochte,

Denselven Here, die hem gewrochte,

Wanten docht my niet waer;

235 Maer dat zegge ick wael openbaer,

Hi was verkocht opten Goensdach;

Des andren dages, die daerna gelach,

Des avendes was hi spade gegaen.

In Romans zach ick oeck staen,

240 Dat God met zinen jongeren sat,

Opten witten Donredach, ende at,

Te Symons hues, die lazarus was;

Maer dat es logene ende gedwas:

Symon woende in Bethania.

245 Oeck scrivet ons dat Walsch hierna,

Dat hi aldaer wart gevaen;

Want die ‘t dichte, hi haddet verstaen

Ende meende wael geweten dat,

Dat Symon woende in der stat.

4 250 Symon was, dat mogewy lesen,

Van syner laserheit genesen,

Lange eer Onse Here was gevaen;

Maer ick late die historie staen

Van den Romanse, ende telle iu voert

255 Der waren Ewangelien woert.

Eens witten donredages sat

Onse Here tener tafelen ende at,

Te sinen jongeren sprack hi met staden:

“Juwer een sal my verraden”.

260 Doe waren si droevich, ende elck riep zeer:

“Bin ick dat? bin ick dat, lieve Heer?”

Doe sprack Judaes: “bin ick dat, rabbi?”

“Dat seghestu!” antworde hi.

Daer leerde hi mede den apostelen sine,

265 Van water, van brode, ende van wine

Synen lichaem maken ende zijn bloet,

Ende seyde: “zo wanneer gy dit doet,

So zult gy ember mijns gedinken”.

Doe hi hem hadde gegeven drinken

270 Sijn bloet, ende doe si hadden gegeten,

Doe gingen zi ten berge tOliveten,

In enen wael schonen hof fijn,

Daer hi met den jongeren zijn

Dicke wile wanderde ende was.

275 Hoe wel wiste dat Judas;

Hi quam aldaer met ener schaer.

Die jongeren worden zeer in vaer,

Want Judas daer, ter zelver stont,

Jhesum cussede an zinen mont;

280 Dus verriet hi den Here zijn,

Dat cussen was dat littekijn;

Te dier stede wart, sonder waen,

Onse Here al te hant gevaen

Van den Joden lasterlike,

285 Ende si leiden hem dorperlike;

Dat was so spade, dat zi te samen

Met vackelen ende lanternen quamen,

Ende leiden hem in dat gedinge,

Daer die Joden saten tot eenen ringe,

290 Die alle rieden an synen hals;

Daer was menege logene valsch.

Des morgens brachten sine Pilaten,

Ende clageden over hem wtermaten.

Pylatus zeyde: “gy nemeten bet,

295 Ende ordelten na uwer wet”.

“Neen, wy en mogen nieman doet slaen”,

Spraken si. “So laet icken gaen”,

Sprack Pilatus, “willick dan?”

“Neen, laetstu gaen desen man,

300 So en bistu des Keysers vrint niet wael,

Want hi seyde dese tael,

Dat hi der Joden koninck waer;

Dus wederseyde hi openbaer

305 Tiberius, sines zelves Heer”.

Dit woert ontsach Pilatus zeer;

Al wasset hem leet, hi moeste nochtan

Jhesum, den onsculdegen man,

Doen gheselen, ende crucen mede,

310 Toten berge Calvarien ter stede.

Hoe Judas Jezus verkocht.

Thomas zegt het waarbij dat het was,

195 Dat de verrader Judas

Zijn Heer om dertig penningen gaf;

De Evangelist zegt hiervan;

Toen Jezus Christus zat en at

En Sint Maria wist dat,

200 Die was geheten Magdalena,

Ze kocht dure zalf rein

En stortte op Onze Heren hoofd.

Judas vertoornde daarom, dus geloof het, En wou hebben zijn tiende,

205 Daar hij de hel aan verdiende.

Hij zei, zoals Sint Johannes beschrijft:

“Hoe is het, dat men deze kost nu drijft?

Waarom is deze zalf verloren?

Had men ze verkocht tevoren,

210 En had daarmee dertig penningen genomen,

O, was het de armen te hulp gekomen”.

Dit sprak hij, zei Sint Johannes,

Niet dat hij zijn zin legde daaraan,

Dat hij de armen iets had lief,

215 Maar omdat hij was een dief,

En hij de aalmoezen droeg,

Daar hij van plag te stelen genoeg.

Thomas zegt het, dat hij was gram,

Dat men hem zijn tienden nam,

220 Die toen dertig penningen was waard;

Hierom verkocht hij daar ter vaart

Zijn schepper en zijn heer

Om dertig penningen tot zijn oneer.

Daarom zegt dat Waalse van de Wraak

225 Een zeer leugenachtige zaak,

Dat die penningen bijzonderling

Waren van gouden ringen.

Die reden is alles gelogen,

En die het gelooft, hij is bedrogen.

230 Hier laat ik het ook van het Waals blijven,

Dat ik niet wil beschrijven

Judas gedingen die hem verkochten,

Dezelfde Heer, die zich wreekte,

Want dat leek me niet waar;

235 Maar dat zeg ik wel openbaar,

Hij was verkocht op de woensdag;

De volgende dag die daarna lag,

‘s Avonds was hij laat gegaan.

In Romeinen zag ik ook staan,

240 Dat God met zijn jongeren zat,

Op Witte Donderdag, en at,

Te Simons huis, die melaats was;

Maar dat is leugen en dwaas:

Simon woonde in Bethania.

245 Ook schrijft ons dat Waals hierna,

Dat hij aldaar werd gevangen;

Want die het dichtte, hij had dat verstaan En meende wel te weten dat,

Dat Simon woonde in die stad.

[4] 250 Simon was, dat mogen we lezen,

Van zijn melaatsheid genezen,

Lang eer Onze Heer was gevangen;

Maar ik laat die historie staan

Van de Romeinen, en vertel u voort

255 Het ware Evangelie woord.

Eens op Witte Donderdag zat

Onze Heer te ene tafel en at,

Tot zijn jongeren sprak hij met stade:

“Een van u zal mij verraden”.

260 Toen waren ze droevig, en elk riep zeer:

“Ben ik dat? ben ik dat, lieve Heer?”

Toen sprak Judas: “ben ik dat, rabbi?”

“Dat zegt u!” antwoordde hij.

Daar leerde hij mede de apostelen van hem,

265 Van water, van brood, en van wijn

Zijn lichaam maken en zijn bloed,

En zei: “zo wanneer gij dit doet,

Dan zal ge me immer gedenken”.

Toen hij hen had gegeven te drinken

270 Zijn bloed, en toen ze hadden gegeten,

Toen gingen ze naar de Olijfberg,

In een wel mooie hof fijn,

Daar hij met de jongeren van hem

Vaak wel wandelde en was.

275 Hoe goed wist dat Judas;

Hij kwam aldaar met een schaar.

De jongeren worden zeer in gevaar,

Want Judas daar, terzelfder stond,

Jezus kuste aan zijn mond;

280 Dus veraadde hij de Heer van hem,

Dat kussen was dat teken;

Te die plaats waart, zonder waan,

Onze Heer direct gevangen

Van de Joden lasterlijk,

285 En ze leiden hem burgerlijk;

Dat was zo laat, zodat ze tezamen

Met fakkels en lantarens kwamen,

En leiden hem in dat geding,

Daar de Joden zaten in een ring,

290 Die allen aanraadden om zijn hals;

Daar was menige leugen vals.

‘s Morgens brachten zij hem bij Pilatus,

En klaagden over hem uitermate.

Pilatus zei: “gij neemt hem beter,

295 En beoordeel hem naar uw wet”.

“Neen, wij mogen niemand dood slaan”,

Spraken ze. “Dan laat ik hem gaan”,

Sprak Pilatus, “wil ik hem dan?”

“Neen, laat u gaan deze man,

300 Dan bent u de keizers vriend niet goed,

Want hij zei deze taal,

Dat hij de Joden koning waar;

Dus weersprak hij openbaar

305 Tiberius, zijn eigen heer”.

Dit woord ontzag Pilatus zeer;

Al was het hem leed, hij moest nochtans

Jezus, de onschuldige man,

Laten geselen, en kruisigen mede,

310 Tot de berg Calvarië ter plaatse.

Hoe God gecrucet wart, ende hoe die Helle tebrack.

Nu waren fel ende quaet die Joden

Ende onreine valsche roden:

Sine verrieden mede onsen Here,

Bydien meenden zi metten kere

315 Van synen dode onsculdech wesen.

Dor al dat wi van hem lesen,

Dat Pilatus was wael leet,

Riepenzi daer tegen gereet,

Beide meerre ende minder:

320 “Sijn bloet moete op onse kinder

Ende op ons allen gewroken zijn!”

Te dien tiden liet die zonne horen scijn,

Ende wert donker alse die nacht,

Ende die aerde bevede met groter kracht,

325 Ende die doden die verresen,

Die steene scheurden; ende binnen desen

Sprack een ridder die daer stont:

“Dit wert alder werelt kont,

“Dat dit die Godes Zone es”.

330 Die Jode dien zere duchte des,

Die hiet Joseph van Aramathia;

Hi ginck tot Pilate daerna,

Want hi was ryke ende milde

Ende hadde onder hem tien schilde.

335 Hi was een jonger van Jhesu Criste,

Al wast dat des die Joden en wisten,

Hi hopede, datten God dancken soude,

Ende bat Pilatuse also houde,

5 Dat hi hem den doden gaf.

340 Pilatus daer oeck zeghet af

Dat Romans, dat hi hem gaf

Eenen nap, daer ick iu af

Hierna zal tellen wonder groet;

Dat was daer, vor sine doet,

345 Jhesus die eerste misse in sanck;

Dien gaf Pilatus daer ombe danck

Een Jode, diene aldaer gewan,

Daer Jhesus, die onnosel man,

Met zinen lieven jongeren sat,

350 Ten lesten etene, ende met hem at,

Eer hi te syner passien ginck.

Joseph was blide van desen dinck;

Hi quam, ende Nycodemus mede,

Daer Jhesus hinck terselver stede;

355 Si dadenen van den cruce zachte.

Een diere cleet, dat Joseph brachte,

Spreiden si vor hem aldaer,

Dat seghe ick iu al openbaer,

Daer men Jhesum sachte in want;

360 Een steenen graf hadden si te hant,

Dat Joseph hadde doen maken,

Daer groeven zi en, dit zijn waer zaken,

Jhesus, in een hof daerby.

Maer dat Romans seghet mi,

365 Dat Joseph nam Onses Heren bloet,

Dat wt synen wonden vloet,

Ende dat hi dat in dien nap dede,

Ende hieldet met groter werdichede.

Die Joden quamen toten rechter doe,

370 Ende zeiden: “Here, hoert ons toe:

Dese mare sprack dese drogenare,

Doe hi levede al openbare,

Dat hi soude sonder saghe

Verrijsen in den derden daghe;

375 Hier ombe doet hoeden zijn graf”.

Pilatus zeide: “nu doet daeraf

Al dat iu dunket wesen goet”.

Mettien hebben si dat graf behoet

Alombe met gewapenden lieden,

380 Nochtan mochtet hem luttel dieden.

Ende God voer hierna ter Hellen,

Daer hi verloste sine gesellen,

Die hem lieflick hadden gedient,

Adame ende ander sine vrient

385 Hi stont op an den derden dach,

So datten nymant en sach

Van den genen diene wachten;

Die Ingele quamen daer met crachten,

Ende diene hoeden worden in vaer;

390 Ende doe dat dach was openbaer,

Liepen si alle enwech mettien,

Ende zeiden wat si hadden gesien.

Doe die Joden dat vernamen

Waren si droevich; te samene zi quamen

395 Ende sochten te hant nuwen raet.

Nu hert wat in den Walsche staet;

Daer staet gescreven, dat zi zeiden,

Dat zise wouden vangen beide,

Joseph ende Nicodemus;

400 Ofte ieman vragede: “waer es Jhesus?”

So zouden zi antworden dan:

Gevet ons die selve man,

Diene leiden in dat graf.

Wy zeggen iu noch daer af,

405 Zi woudent doen aldaer met liste,

Dat men daer nemmer af en wiste; diep.

Maer Nicodemus hi ontliep,

Ende Joseph moeste in den kerker

Dat zeght dat Romans, dat hi daer ynne lagh,

410 Tot an denselven dach

Datten Vaspasianus wt dede;

Maer dat es altemale logene mede:

So zoude hi daerinne xlij iaer

Hebben gelegen, dat is waer;

415 Oeck zeghet dat Romans hier af,

Dat hi hem in den kerker gaf

Sinen nap, dien hi te voren

Ene stonde hadde verloren,

Ende leerde hem daer heimelike woert,

420 Die hi niet en woude brengen voert.

Dat Walsch scrivet, na mynen wane,

So zijn die woert daer noch ane,

Daer dat heilege sacrament an leghet,

Dat men in der stille zeghet;

425 Van den nappe mochtet waer wesen

Ende van den woerden; nu moetwy lesen

Van den personen die waerheit al,

Daer ick iu niet an liegen en sal,

Hoe gram dat joedsche volck doe was,

430 Beide Annas ende Cayfas,

6 Doe Joseph Jhesum hadde begraven,

Rikelike met diere haven,

Zi vingenen, zeghet die ware lesse,

Ende leiden hem in gevancknesse.

435 Daer lach hi tot in Paeschedach nachte,

Dat Gd opstont met zijnre crachte;

Doe quam hi aldaer Joseph lach

Ende tallereerst dat hi hem sach,

Meende hi dattet Elias waer;

440 Maer Jhesus dede al openbaer

Josepe daer die waerheit verstaen,

Dat hi dat was, al zonder waen,

Dien hi van den cruce dede;

Hi voerdene danen, dat es waerhede,

445 Wt den kerker beslotener dueren;

En wondert iu niet der aventueren,

Want God mach doen al dat Hi wille;

Hi voerdene wt den kerker stille

Al tote Aramathia;

450 Ende doe die Joden quamen daerna,

Ende zi hem doe niet en vonden,

Twivelden zi tenzelven stonden.

Doe quamen die wachters openbaer,

Ende zeiden, dat Jhesus verresen waer;

455 Die Joden zeiden: “gy zulten ons geven

So waer dat hi iu es ontbleven,

Of zo wat gy daermede hebbet gedaen”.

Die wachters antworden saen:

“Gevet ons Josepe, dien gy vinget,

460 Wy geven in Jhesum, dien gy hinget;

Maer gy ne kondet en niet gewachten,

Hi ontginck iu by Godes krachten;

Wy en kondent Jhesum verbieden niet,

Hi stont op al sonder verdriet,

465 Als hi woude, van dode te live”.

Doe antworden die kaytive:

“Segget dat hi iu was verstolen

Van sinen jongeren, so blivet verholen;

Wy zullen iu geven groten scat”.

470 Si namen ‘t ghelt ende loveden dat;

Nochtan zeiden si dat openbaer

Pilatus, dat Jhesus verresen waer.

Was een Keyser, die hiet Tiberius,

475 Die daer die Keiser [was] van beginne;

Es dat als ick ‘t bescreven kinne,

So lach die Keiser ende qual,

Ende die fisiciene daden al

Daertoe, dat hem gehelpen mochte;

480 Nochtan hielten dat oevel onsochte,

Ende die fisike en halp hem niet.

Doe was daer een, die hem riet,

Dat hi zoude al te hant

Senden in der Joden lant

485 Ombe Jhesum van Nazarene,

Die alle oevele gemene

Met zinen woerden kan genesen,

Entie menschen gesont doet wesen

Sonder ienege arcedie;

490 Ende Tiberius, die Keiser vrie

Belovede wael al te hant das.

Eenen, die hem heimelic was,

Riep hi tot hem al te hant,

Daer hi hem van verren was bekant;

495 Diegene ginck tot hem aldaer,

Hi sendene in der Joden lant vorwaer

Ombe Jhesum, onsen scepper fijn;

Die bode gereide hem mettien

Ende voer doe tot in Syrien

500 Ombe Jhesum den vrien,

Dat hi quame van Jherusalem.

Pilatus was blide met hem,

Ende makede met hem grote gome.

Doe zeide die bode van Rome,

505 Waerombe hi daer komen waer.

Pilatus wart zere in vaer,

Ende zeide: “Jhesus, die es doet”.

Des hadde den bode wonder groet,

Ende groten rouwe daerombe dreef,

510 Doe hi vereeste hoe dat hi doet bleef,

Ende datten Pilatus verdede;

Met groter overmoedichede

Leide hi op hem al den moert,

Dat hi zonder des Keysers woert,

515 Ende zonder recht der Senaet,

Hadde gedaen dese overdaet;

Want zulck een man mochte vele vromen

An dat keyserike van Romen.

Pilatus zeghet, ende hevet gesworen,

520 Dat hi des gerne hadde ontboren,

Maer dat die Joden met horen tongen

Op hem verriepen ende daertoe dwongen.

Dus claerde hi hem van den moert,

Ende gaf dat op die Joden voert.

7 525 Indien vertelde men daer den bode

Vele tekene groet van Gode,

Ende men zeide hem, zonder waen,

Doe sprack die bode: “men mach wel zien

530 Dat dit ne was geen visicien,

Maer hi was een geweldich God,

Die over den doet hadde gebot”.

Den Joden teech hi daer al bloet,

Dat zi Gode hadden gedoet,

535 Ende zi en mochten hem niet ontsculden,

Ende hi zwoer, by der roemscher hulden,

Dat zi haer goet zouden verliesen

Ende quaden doet alle kiesen.

Die Joden waren [zere] in vaer,

540 Want zi hem kenden openbaer

Schuldech zere van der sonde;

Zi namen verste ene stonde,

Want zi hem beraden wouden,

Hoe zi hem ontsculden zouden.

545 Kinder, dit was ember waer,

Dat die Joden hadden vaer,

Hoe zi hem ontsculden mochten.

Hier binnen des boden vriende zochten,

Of zi van Jhesus iet mochten vinden

550 Onder degene die hem minden.

Doe vernamen zy van ener vrouwen,

Die onsen Here was getrouwe,

Want hi hadde dat wijf genesen

Van der bloetsucht, daer wy af lesen

555 Dat zi xviij iaer ane qual;

Si hadde een beelde, dat zi al

Gewonden te zamen hadde in een cleet.

Dat leet, nadat men weet,

Van gedane na onsen Here;

560 Daer ombe pijnde die bode zere,

Eer hi dat van der vrouwen gewan.

Hierenbinnen hebben die joedsche man

Hen beraden in haer gedochte,

Ende zeiden, dat niet wesen en mochte,

565 Dat men mochte doden Gode.

Dus latewy dat bliven van den bode

Ende van den Joden al den pleit;

Te lanc te tellen hier ter stede.

570 Die bode voer enwech, ende voerde mede

Ende brachte te Rome dat beelde.

Want eerst dat hi dat beelde sach,

575 Vloe van hem al zijn ongmack;

Doe liet hi halen al den Senaet,

Ende hiet hem, dat zi hoer toeverlaet

Alle souden zetten an dien God;

Maer zi ontseiden zijn gebot.

580 Des dade hi ze doden ende versenden

In verren landen ende in ellenden;

Nochtan en was hi kersten niet

Want die eerste kerstene keiser hiet

Philippus, ende dat was oeck daernaer

585 Over herde menech jaer.

Ombe dese dinck quam eerst die nijt

Op die Joden van langer tijt

Dat stont, eer God gewroken wart.

Nu lieget vele van deser vaert

590 Dat Dietsch van Onses Heren Wrake;

Want dat seghet, in ware sake,

Dat Titus diegene was,

Die by den beelde daer genas,

Ende dat Vaspasianus waer

595 Van Aquitanigen die koninck maer,

Ende dat Herodes, zonder waen,

Die die kinder doet dede slaen,

Leefde doe die roemsche Heren

Die Joden begonden onteren,

600 Ende hi hemselven oeck versloech,

Ende Archelaus crone droech,

Doe men wan die heilege stat;

Maer dat gelogen es al dat,

Wil ick proeven hier vorwaer:

605 Na des Heren geboerte myn dan drie jaer

Leefde Herodes diene woude verslaen;

Achte jaer oeck mede, zonder waen,

Ofte min droech Archelaus krone,

Na zinen vader te lone,

610 Ende hi starf oeck in ellenden;

Dus mach ment in Josephus vinden.

Oeck en es dat Romans

In die redene niet wel gans,

Dat zeghet, dat Vaspasiaen

615 Van lazerscepe hadde ontfaen

By den beelde zine gesonde,

Ende hi daerna in korter stonde

Onsen Here wrack algader,

Ende dat Titus was zijn vader.

8 620 Hierne sal ik iu proeven ter stede,

Dat dit algader gelogen es mede.

Hoe God gekruisigd werd en hoe de hel brak.

Nu waren fel en kwaad de Joden

En onreine valse groepen:

Ze verrieden mede Onze Heer,

Omdat ze meenden met een keer

315 Van zijn dood onschuldig te wezen.

Door alles dat we van hem lezen,

Dat het Pilatus wel was leed,

Riepen ze daartegen gereed,

Beide meer en minder:

320 “Zijn bloed moet op onze kinderen

En op ons allen gewroken zijn!”

In die tijden liet die zon haar schijn,

En het werd donker zoals de nacht,

En de aarde beefde met grote kracht,

325 En de doden die verrezen,

De stenen scheurden; en binnen deze

Sprak een ridder die daar stond:

“Dit wordt de hele wereld bekend,

“Dat dit Gods Zoon is”.

330 De Jood die zeer vreesde ditdis,

Die heet Joseph van Aramathia;

Hij ging tot Pilatus daarna,

Want hij was rijk en mild

En had onder hem tien schilden.

335 Hij was een jongere van Jezus Christus,

Al was het dat dit de Joden wisten,

Hij hoopte, dat God hem bedanken zou,

En bad Pilatus alzo te houden,

(5] Dat hij hem de doden gaf.

340 Pilatus daar ook zegt van

De Romeinen, dat hij hem gaf

Een nap, daar ik u van

Hierna zal vertellen een wonder groot;

Dat was daar, voor zijn dood,

345 Jezus die eerste mis in zong;

Die gaf Pilatus daarom dank

Een Jood, die hem aldaar won,

Daar Jezus, die onschuldige man,

Met zijn lieve jongeren zat,

350 Tenslotte eet, en met hen at,

Eer hij tot zijn lijden ging.

Joseph was blij met dit ding;

Hij kwam, en Nicodemus mede,

Daar Jezus hing terzelfder stede;

355 Ze deden hem van het kruis zacht.

Een duur kleed, dat Joseph bracht,

Spreiden ze voor hem aldaar,

Dat zeg ik u al openbaar,

Daar men Jezus zacht in wond;

360 Een stenen graf hadden ze gelijk,

Dat Joseph had laten maken,

Daar begroeven ze hem, dit zijn ware zaken,

Jezus, in een hof daarbij.

Maar de Romeinen zegt mij,

365 Dat Joseph nam Onze Heren bloed,

Dat uit zijn wonden vloeit,

En dat hij dat in die nap deed,

En hield het met grote waardigheid.

De Joden kwamen tot de rechter toen,

370 En zeiden: “Heer, hoor ons toe:

Dit bericht sprak deze bedrieger,

Toen hij leefde al openbaar,

Dat hij zou zonder sage

Verrijzen in de derde dag;

375 Hierom laat u behoeden zijn graf”.

Pilatus zei: “nu doe daarvan

Alles dat u denkt te wezen goed”.

Meteen hebben ze dat graf behoed

Alom met gewapende lieden,

380 Nochtans mocht het hen weinig beduiden. En God voer hierna ter hel,

Daar hij verloste zijn gezellen,

Die hem lieflijk hadden gediend,

Adam en anderen zijn vrienden

385 Hij stond op de derde dag,

Zodat niemand het zag

Van diegene die hem bewaakten;

De engelen kwamen daar met krachten,

En die hem behoeden worden in gevaar;

390 En toen het dag was openbaar,

Liepen ze alle weg meteen,

En zeiden wat ze hadden gezien.

Toen de Joden dat vernamen

Waren ze droevig; tezamen ze kwamen

395 En zochten gelijk nieuwe raad.

Nu hoor wat in het Waals staat;

Daar staat geschreven, dat ze zeiden,

Dat ze hen wilden vangen beide,

Joseph en Nicodemus;

400 Als iemand vroeg: “waar is Jezus?”

Zo zouden ze antwoorden dan:

Geef ons diezelfde man,

Die hem legde in dat graf.

Wij zeggen u noch daarvan,

405 Ze wilden het doen aldaar met list,

Zodat men daar nimmer van wist; diep

Maar Nicodemus hij ontkwam,

En Joseph moest in de kerker

Dat zeggen Romeinen, dat hij daarin lag,

410 Tot aan dezelfde dag

Dat Vespasianus hem er uit deed;

Maar dat is allemaal leugen mede:

Dan zou hij daarin zijn 42 jaar

Hebben gelegen, dat is waar;

415 Ook zegt Romeinen hier van,

Dat hij hem in de kerker gaf

Zijn nap, die hij tevoren

Een tijdje had verloren,

En leerde hem daar heimelijke woorden,

420 Die hij niet wou brengen voort.

Dat Waals schrijft, naar mijn mening,

Zo zijn die woorden daar nog aan,

Daar dat heilige sacrament aan ligt,

Dat men in stilte zegt;

425 Van de nap mocht het waar wezen

En van de woorden; nu moeten we lezen

Van de personen de waarheid al,

Daar ik u niets van liegen zal,

Hoe gram dat Joodse volk toen was,

430 Beide Annas en Cayfas,

(6] Toen Joseph Jezus had begraven,

Rijkelijk met dure gaven,

Ze vingen hem, zegt de ware les,

En legden hem in gevangenis.

435 Daar lag hij tot in Paasdag nacht,

Dat God opstond met zijn kracht;

Toen kwam hij aldaar Joseph lag

En ten allereerste dat hij hem zag,

Meende hij dat het Elias was;

440 Maar Jezus liet al openbaar

Joseph daar de waarheid verstaan,

Dat hij dat was, al zonder waan,

Die hij van het kruis deed;

Hij voer er vandaan, dat is waarheid,

445 Uit de kerker besloten deuren;

En verwondert u niet de avonturen,

Want God mag doen al dat Hij wil;

Hij voerde hem uit de kerker stil

Al tot Aramathia;

450 En toen die Joden kwamen daarna,

En ze hem toen niet vonden,

Twijfelden ze dezelfde stonde.

Toen kwamen die wachters openbaar,

En zeiden, dat Jezus verrezen waar;

455 De Joden zeiden: “ge zal hem ons geven

Zo waar dat hij u is ontsnapt,

Of zo wat ge daarmee hebt gedaan”.

Die wachters antwoorden gelijk:

“Geef ons Joseph, die gij ving,

460 Wij geven u Jezus, die gij hing;

Maar ge kan het niet verwachten,

Hij ontging u bij Gods krachten;

Wij konden het Jezus verbieden niet,

Hij stond op al zonder verdriet,

465 Zoals hij wilde, van dood tot leven”.

Toen antwoorden die ellendigen:

“Zeg het dat hij u was gestolen

Van zijn jongeren, zo blijft het verborgen;

Wij zullen u geven een grote schat”.

470 Ze namen ‘t geld en beloofden dat;

Nochtans zeiden dat openbaar

Pilatus, dat Jezus verrezen was.

Er was een keizer, die heet Tiberius,

475 Die daar de keizer was van het begin;

Is dat zoals ik ‘t beschreven ken,

Zo lag die keizer aan een kwaal,

En de geneesheren deden al

Daartoe, dat hem helpen mocht;

480 Nochtans behield hij dat euvel hard,

En de geneesheer hielp hem niet.

Toen was er een, die hem aanraadde,

Dat hij zou al gelijk

Zenden in het Joden land

485 Om Jezus van Nazarene,

Die alle euvels algemeen

Met zijn woorden kan genezen,

En de mens gezond laat wezen

Zonder enige geneesmiddel;

490 En Tiberius, de keizer vrij

Beloofde wel gelijk dat.

Een, die hem vertrouwd was,

Riep hij tot hem al gelijk,

Daar hij hem van ver was bekend;

495 Diegene ging tot hem aldaar,

Hij zond hem in het Joden land voorwaar

Om Jezus, onze schepper fijn;

Die bode bereidde zich meteen

En voer toen tot in Syrië

500 Om Jezus de vriend,

Dat hij kwam van Jeruzalem.

Pilatus was blij met hem,

En maakte hem grote eer.

Toen zei de bode van Rome,

505 Waarom hij daar gekomen waar.

Pilatus werd zeer in gevaar,

En zei: “Jezus, die is dood”.

Dus had de bode verwondering groot,

En grote rouw daarom dreef,

510 Toen hij hoorde hoe dat hij dood bleef, En dat Pilatus hem verdeed

Met grote overmoedigheid

Legde hij op hem geheel deze moord,

Dat hij zonder keizers woord,

515 En zonder recht van de senaat,

Had gedaan deze overdaad;

Want zo’n man mocht veel voordeel doen

Aan dat keizerrijk van Rome.

Pilatus zegt het, en heeft gezworen,

520 Dat hij dit graag had ontbeerd

Maar dat de Joden met hun tongen

Op hem riepen en daartoe dwongen.

Dus zuiverde hij hem van de moord,

En gaf dat op de Joden voort.

[7] 525 Dan vertelde men daar de bode

Veel tekens groot van God,

En men zei hem, zonder waan,

Toen sprak de bode: “men mag wel zien

530 Dat dit was geen geneesheer,

Maar hij was een geweldige God,

Die over de dood had gebod”.

De Joden rekende hij daar al bloot,

Dat ze God hadden gedood,

535 En ze mochten zich niet verontschuldigen,

En hij zwoer, bij de Roomse hulde,

Dat ze hun goed zouden verliezen

En kwade dood alle kiezen.

Die Joden waren zeer in gevaar,

540 Want ze bekenden hen openbaar

Schuldig zeer van de zonde;

Ze namen uitstel een stonde,

Want ze zich beraden wilden,

Hoe ze zich verontschuldigen zouden.

545 Kinderen, dit was immer waar,

Dat de Joden hadden gevaar,

Hoe ze zich verontschuldigen mochten.

Hierbinnen bij de boden vrienden ze zochten,

Of ze van Jezus iets mochten vinden

550 Onder diegene die hem minden.

Toen vernamen ze van een vrouw,

Die Onze Heer was trouw,

Want hij had die vrouw genezen

Van de bloedziekte, waar we van lezen

555 Daar ze 18 jaar aan leed;

Ze had een beeld, dat ze geheel

Gewonden tezamen had in een kleed.

Dat leek, naar dat men weet,

Van gedaante naar Onze Heer;

560 Daarom dacht die bode zeer,

Eer hij dat van de vrouw won.

Hierna hebben die Joodse mannen

Zich beraden in hun gedachte,

En zeiden, dat het niet wezen mocht,

565 Dat men mocht doden God.

Dus laten we dat blijven van de bode

En van de Joden het hele pleit;

Te lang te vertellen hier ter plaatse.

570 Die bode voor weg, en voerde het mede

En bracht te Rome dat beeld.

Want ten eerste dat hij dat beeld zag,

575 Vloog van hem al zijn ongemak;

Toen liet hij halen de hele senaat,

En zei hen, dat ze hun toeverlaat

Alle zouden zetten aan die God;

Maar ze ontzeiden zijn gebod.

580 Dus liet hij ze doden en zenden

In verre landen en in ellenden;

Nochtans was hij christen niet

Want de eerste christen keizer heette

Filippus, en dat was ook daarna

585 Na zeer veel jaar.

Vanwege dit ding kwam eerst de nijd

Op de Joden van lang geleden

Dat stond, eer God gewroken werd.

Nu lieg veel van deze vaart

590 Dat Dietse van Onze Heren wraak;

Want dat zegt, in ware zaak,

Dat Titus diegene was,

Die via het beeld daar genas,

En dat Vespasianus waar

595 Van Aquitanië de koning maar,

En dat Herodes, zonder waan,

Die de kinderen dood liet slaan,

Leefde toen de Roomse heren

Die de Joden begon te onteren,

600 En hij zichzelf ook versloeg,

En Archelaus de kroon droeg,

Toen men won de heilige plaats;

Maar dat gelogen is al dat,

Wil ik bewijzen hier voorwaar:

605 Na de Heer geboorte minder dan drie jaar

Leefde Herodes die hem wilde verslaan;

Acht jaar ook mede, zonder waan,

Of minder droeg Archelaus de kroon,

Na zijn vader te loon,

610 En hij stierf ook in ellende;

Aldus mag men het in Josephus vinden.

Ook is dat Romeinen

In die reden niet goed geheel,

Dat zegt dat Vespasianus

615 Van melaatsheid had ontvangen

Bij het beeld zijn gezondheid,

En hij daarna in korte stonde

Onze Heer wreekte allemaal,

En dat Titus was zijn vader.

[8] 620 Hierna zal ik u bewijzen ter stede,

Dat dit allemaal gelogen is mede.

Hoe God gewroken wart van Tytus ende van Vaspasianus.

Die aventure zeghet hier naer,

Dat leet wael xlij jaer,

Van dat gemarteret was Jhesus,

625 Aldus bescrivet Josephus,

Die was doe binnen Jherusalem,

Dat Titus lach, ende met hem

Dat roemsche heer, voer der stede,

Eer God die wrake komen dede.

630 Hi gaf den Joden tijt ende stonde,

Dat si beteren mochten hoer sonde,

Die si an Jhesum hadden gedaen;

Maer zi en wouden, zonder waen.

Hier ombe dade Onse Here wreken

635 Over hem hoer valsche treken

Ende al der heileger liede bloet.

Dat joedsche volck was al verwoet,

Want si alle versamelt waren

Op den Paeschen, zonder sparen,

640 Tot Jherusalem in der stede;

Want zi wouden, na haren sede

..........

..........

Die my verkochte ombe goet,

955 Ende hi met my ter tafelen zat;

Doe ginck hy heen zinen pat,

Ende nembermeer was hi met my.

Mine apostelen doe deden zy

Eenen anderen in sine stede.

960 Nu zalstu gedencken mede

Der tafelen, daer ick toe sat;

Dor die ere, dat ick daer op at,

So zalstu ene ander tafel zetten,

Ende roepet Broen sonder letten,

965 Dinen zwager, die een goetman es,

Ende zine kinder, des zijt gewes,

Sijn goet ende oeck ander mede

Sal hi winnen hier ter stede,

Die men goet zal bekinnen;

970 Sech hem, dat hi ga met mynnen

Daer du hem wises een rivier,

Ende vange enen visch wael scier,

Ende dat hi brenge den eersten visch;

Als hi enwech es, gerede dinen disch,

975 Ende decken ende neem dit vat,

Ende in midden der tafelen zet dat,

Ende deck dat met enen clede;

Dan so neem den visch gerede,

Ende leggen den vate by;

980 Dan roep dijn volck, waer dat sy,

Ende zech, zi zullen weten saen,

Wie van hem allen hevet mesdaen;

Dan zalstu in mynen name zitten

Alzo als ick opten witten

985 Donredage ter tafelen zat.

Neem Broen ende merke dat

Wie hem daer achter trecken zal;

Als dat volck es geseten al,

Sal daer bliven een idele stat,

990 Ende die zal bedieden dat,

Dat Judaes zine stat verloes;

Die stat zal idel bliven altoes,

Tote dat Broens zone hevet een kint,

Die die stat met rechte wint;

995 Ende alse dan Broen geseten es,

So doe dan kondich dinen volke des,

Wat manne dat hi es die gone

Die an den Vader ende an den Zone

Gelovet ende an den Heilghen Geest;

1000 Ende die dan gedaen hevet meest,

Dat ick met di met mynen monde

9 Hem geboet, hi come ter stonde

Ende zitte ende neme die gracie

Totter tafelen sonder tribulacie.

1005 Recht alse hem Onse Here hiet

Dede Joseph ende anders niet;

Hi zat ter tafelen ende Broen;

Ende alzo hiet hi den anderen doen.

Een groot deel zat daer neder,

1010 Maer vele meer keerde daer weder,

Die totter tafelen niet en quamen.

Doe zi vervullet was altezamen

Sonder die stat die idel bleef,

Daer ick iu te voren af screef,

1015 Die tusschen Broen ende Josepe lach

Die so idel bleef wel menegen dach.

Doe die liede, die daer zaten

Te Josepes tafelen ende aten,

Vernamen der groter soetecheit,

1020 Ende si worden vervullet gereit

Van al dat haer herte woude

Ende hadden al vergeten boude

Der anderen, die daer niet en zaten;

Doe sprack een van dien die daer aten

1025 Tot dengenen die daer stonden;

Hi vraechde hem of zy iet konden

Gevoelen des si hadden daer;

Si zeiden: “neen wy, niet een haer”.

Peter hiet hi, die des vraechde;

1030 Hoe wel hem des woerdes behaechde,

Hi zeide doe: “nu moochdy verstaen,

Dat gy die zonde hebbet gedaen,

Daer gy Josepe ombe vraget;

Herde oevele hem dat woert behaget;

1035 Si scaemden hem ende gingen wt

Haerder een meende noch overluet

Noch wel gebeteren zijn leven;

Ende diegene es noch daer gebleven

Hi en woude nergen gaan.

1040 Doe die dienst was al gedaen,

Doe hiet Joseph daer elken bi namen,

Dat zi daer alle dage quamen

Ombe die gracie te ontfane.

Doe gingen zi allegader dane,

1045 Daer die ander liede waren.

Dus kende Joseph die sondaren

By der kracht van Onsen Heer,

Ende dit was noch min noch meer

Dan van den vate die eerste proevinge;

1050 Dit zijn doch wonderlike dinge.

Ende welke tijt dat was die getyde

Gingen zi daer in alle wel blyde,

Ende degene die daerin niet quamen

Vraechden, wat zi daer vernamen;

1055 Si zeiden: “dat en mach tongevertellen,

Noch herte gedichten noch verspellen

Onse grote blijtscap, dat es waer,

Die wile dat wi sitten daer,

Ende alse wy opstaen dueret soe

1060 Tote des anderen morgens vroe”.

Si vraechden: “wanen mach dat iu komen

Die gracie, die men genomen

Noch vulprysen niet en kan?”

Peter sprack, die goede man:

1065 “Die Here gevet ons gevoech,

Die Josepe wt den kerker droech”.

Si zeiden: “wat mach zijn dat vat?

Wy en zagen nie te voren dat”.

Peter sprack: “dat hevet versceden

1070 Die gezelscap van ons beiden;

Want dat en laet in zijn covent

Negenen sonder ongescent;

Dat moget gy nu wel bekinnen;

Maer zegget wat gy [voeldet] van binnen

1075 Doe Joseph iu daerin sitten hiet?”

Ende zeiden si en wistens niet.

Degene zeide: “gy moget mede

Merken wel wie sonde dede

Daer wi die pine af ontfaen”.

1080 Die ander zeide: “wy moeten gaen,

Ende rumen dat lant gelijck keytiven;

Maer waer latewi iu bliven?

Wat zulwy zeggen, of men ons vraget,

“Segget, dat ghy ons achterst zaget,

1085 Ende lyet mede in der genaden

Der Drivoudicheit, die ons beraden

Ende helpen zal wt alre scout

Ende in den gelove dat Joseph hout”.

Die quade zeiden: “wi gaen onser strate;

1090 Wat mogewy zeggen van den vate?

Hoe zulwy dat heten waer wy gaen?”

Hi zeide: “dat vat, daer wy af ontfaen

Hebben gracie ende joye,

10 Ende dat wy leven sonder vernoye,

1095 Daer wy af eten dat soete mael,

Dat sal van genaden hieten die Grael,

Dat het dengenen so wel gereit

Die hem in sine geselscap meit.

So grote blijtscap hebbewy te dische

1100 Dat ons te moede es alse vische

Die in enen groten vloet saen

Des menschen handen zijn ontgaen”.

Die quade seiden: “met rechte ende wale

Hevet dat den name van den Grale;

1105 Dus zulwi dat hieten waer wy gaen”.

Ende die daer bleven, sonder waen,

Seiden Josepe dat hiete also.

Des was Joseph herde vro;

Ende welke tijt dat tercietijt was

1110 So plagen die goede das,

Dat zi dan seiden sonder hale:

“Gawy totten dienste van den Grale”.

Dus was die Grael dat selve vat,

Daer God zijn leste mael wt at

1115 Vor dat hi zine pine doechde,

Daer hi ons allen mede verhoechde,

Ende hier ombe zo heet altemale

Dit boek die Historie van den Grale.

Hoe God gewroken werd van Titus en van Vespasianus.

Het verhaal zegt het hierna,

Dat geleden was wel 42 jaar,

Na dat gemarteld was Jezus,

625 Aldus beschrijft Josephus,

Die was toen binnen Jeruzalem,

Daar Titus lag, en met hem

Dat Romeinse leger, voor de stad,

Eer God de wraak komen deed.

630 Hij gaf de Joden tijd en stonde,

Dat ze verbeteren mochten hun zonde,

Die ze aan Jezus hadden gedaan;

Maar ze niet wilden, zonder waan.

Hierom deed Onze Heer wreken

635 Over hem hun valse streken

En alle heilige lieden bloot.

Dat Joodse volk was geheel verwoed,

Want ze allen verzameld waren

Op Pasen, zonder sparen,

640 Te Jeruzalem in die stede;

Want ze wilden, naar hun zede

..........

..........

Die mij verkocht om goed,

955 En hij met mij ter tafel zat;

Toen ging hij heen zijn pad,

En nimmermeer was hij met mij.

Mijn apostelen en toen deden zij

Een andere in zijn plaats.

960 Nu zal u denken mede

De tafel, daar ik aan zat;

Door de eer, dat ik daarop at,

Zo zal u een andere tafel zetten,

En roep Broen zonder letten,

965 Uw zwager, die een goede man is,

En zijn kinderen, dus zij gewis,

Zijn goed en ook andere mede

Zal hij winnen hier ter stede,

Die men goed zal bekennen;

970 Zeg hem, dat hij gaat met minnen

Daar u hem wijst een rivier,

En vang een vis erg snel,

En dat hij brengt de eerste vis;

Als hij weg is, bereid uw dis,

975 En dek het en neem dit vat,

En in het midden van de tafel zet dat,

En bedek dat met een kleed;

Dan zo neem de vis gereed,

En leg het vat erbij;

980 Dan roep uw volk, waar dat is,

En zeg, ze zullen het weten samen,

Wie van hen allen heeft misdaan;

Dan zal u in mijn naam zitten

Alzo als ik op de Witte

985 Donderdag ter tafel zat.

Neem Broen en merk dat

Wie zich achteruit trekken zal;

Als dat volk gezeten is al,

Zal daar blijven een lege plaats,

990 En die zal betekenen dat,

Dat Judas zijn plaats verloor;

Die plaats zal leeg blijven altijd,

Totdat Broens zoon heeft een kind,

Die de plaats met recht wint;

995 En als dan Broen gezeten is,

Laat dan uw volk verkondig dit,

Welke man dat hij is diegene

Die aan de Vader en aan de Zoon

Gelooft en aan de Heilige Geest;

1000 En die dan gedaan heeft meest,

Dat ik met die met mijn mond

[9] Hem gebood, hij komt ter stonde

En zit en neemt de genade

Tot de tafel zonder rampen.

1005 Recht zoals hem Onze Heer zei

Deed Joseph en anders niet;

Hij zat ter tafel en Broen;

En alzo zei hij de anderen te doen.

Een groot deel zat daar neder,

1010 Maar veel meer keerden daar weer,

Die tot de tafel niet kwamen.

Toen ze gevuld was al tezamen

Uitgezonderd de plaats die leeg bleef,

Daar ik u te voren van schreef,

1015 Die tussen Broen en Joseph lag

Die zo leeg bleef wel menige dag.

Toen de lieden, die daar zaten

Te Joseph‘s tafel en aten,

Vernamen de grote lieflijkheid,

1020 En ze worden vervuld gereed

Van al dat hun hart wou

En hadden geheel vergeten onbeschroomd

De anderen die daar niet zaten;

Toen sprak een van die daar aten

1025 Tot diegenen die daar stonden;

Hij vroeg zich al of zij iets konden

Voelen dat ze hadden daar;

Ze zeiden: “neen wij niet een haar”.

Petrus heette hij, die aldus vroeg;

1030 Hoe goed hem het woord behaagde,

Hij zei toen: “nu mag u verstaan,

Dat ge de zonde hebt gedaan,

Daar ge Joseph om vraagt;

Erg kwaad hen dat woord behaagt;

1035 Ze schaamden zich en gingen uit

Daar een meende noch overluid

Nog wel te verbeteren zijn leven;

En diegene is nog daar gebleven

Hij wilde nergens gaan.

1040 Toen die dienst was geheel gedaan,

Toen noemde Joseph daar elk bij de naam, Dat ze daar alle dagen kwamen

Om die genade te ontvangen.

Toen gingen ze er allen vandaan,

1045 Daar de andere lieden waren.

Zo herkende Joseph de zondaren

Met de kracht van Onze Heer,

En dit was min of meer

Dan van het vat de eerste beproeving;

1050 Dit zijn toch wonderlijke dingen.

En welke tijd dat waten de getijden

Gingen ze daarin alle wel blijde,

En diegene die daarin niet kwamen

Vroegen, wat ze daar vernamen;

1055 Ze zeiden: “dat kan men niet vertellen,

Nog erg gedichten noch voorspellen

Onze grote blijdschap, dat is waar,

De tijd dat we zitten daar,

En als we opstaan duurt het zo

1060 Tot de volgende morgen vroeg”.

Ze vroegen: “waarvan mag het u komen

De genade, die men noemen

Nog en niet volprijzen kan?”

Petrus sprak, die goede man:

1065 “Die Heer geeft ons genoegen,

Die Joseph uit de kerker droeg”.

Ze zeiden: “wat mag zijn dat vat?

We zagen niet te voren dat”.

Petrus sprak: “dat heeft gescheiden

1070 Het gezelschap van ons beiden;

Want dat het laat in zijn convent

Nee geen zonder schande;

Dat mag ge nu wel bekennen;

Maar zeg wat ge voelt van binnen

1075 Toen Joseph u daarin te zitten zei?”

Ze zeiden ze wisten het niet.

Diegene zei: “ge mag het mede

Merken goed wie zonde deed

Daar we de pijn van ontvangen”.

1080 De ander zei: “we moeten gaan,

En ruimen dat land gelijk ellendige;

Maar waar laten we u blijven?

Wat zullen we zeggen, als men ons vraagt, “Zeg, het dat ge ons laatst zag,

1085 En belij mede in de genade

De Drievuldigheid, die ons beraden

En helpen zal uit alle schuld

En in het geloof dat Joseph houdt”.

De kwade zei: “we gaan onze straat;

1090 Wat mogen we zeggen van het vat? Hoe zullen we dat noemen waar we gaan?”

Hij zei: “dat vat daar we van ontvangen

Hebben genade en vreugde,

[10] En dat we leven zonder verdriet,

1095 Daar we van eten dat zoete maal,

Dat zal van genade heten de Graal,

Dat het diegenen zo goed bereid

Die hem in zijn gezelschap ontmoet.

Zo grote blijdschap hebben we te dis

1100 Dat het ons te moede is als een vis

Die in een grote vloed gelijk

De mensen handen zijn ontgaan”.

Die kwade zei: “met recht wel

Heeft dat de naam van de Graal;

1105 Dus zullen we dat zo noemen waar we gaan”.

En die daar bleven, zonder waan,

Zeiden Joseph dat het heette alzo.

Dus was Joseph zeer vrolijk;

En welke tijd dat het 9 uur was

1110 Zo deden die goede dat,

Dat ze dan zeiden zonder haal

“Gaan we tot de dienst van de Graal”.

Dus was de Graal datzelfde vat,

Daar God zijn laatste maal uit at

1115 Voordat hij zijn pijn gedoogde,

Daar hij ons allen mee verhoogde,

En hierom zo heet het allemaal

Dit boek de Historie van de Graal.

Van Moyses ende van der ydeler stat die tuschen Josep ende Brone was.

Totten tiden dat zi verschieden

1120 Die quade van den goeden lieden,

Was daer een die Moyses hiet,

Ende hi en woude altoes niet

Dat geselscap laten van den Grale.

Hi was geraket in zine tale

1125 Ende ter werelt herde vroet

Ende van buten sceen hi goet;

Hi zeide: “ic en scheide niet hen

Want ic in den wille ben

Te wesene met desen volke goet,

1130 Dat God met Sijnre genaden voet”.

Hi weende ende dreef misbaer,

Alse of dat hem wel leet waer,

Ende bleef daer met Josepes lieden,

Ende die ander doe danen schieden,

1135 Welker tijt dat hi der eenen zach,

Riep hi ember: “owi, o wach!

Soete vrint, bidde vor my

Dat mi Joseph genadec zy

Dat ik die gracie hebben moete

1140 Die iu aldus zere es zoete”.

Dit riep hi in dier gebaer

Oftet hem in ernste waer

So lange bat hi des den lieden

Dat zi hem daerop berieden

1145 Te biddene Josepe ombe Moyses,

So zere ontfermede hem des,

Zi namen Moyses met hem allen

Ende gingen tote Josepe vallen,

Ende genade bidden altezamen.

1150 Josepe wonderde waerombe zi quamen,

Ende zeide: “zegget, wat gy begert”.

Zi zeiden: hoert, here, herwert:

Een groot deel van onsen lieden,

Die met ons van den Joden schieden,

1155 Zijn gegaen hoerre strate

Seder dat wi van dinen vate

Die gracie eerstwerf ontfingen;

Nu es hier een, in waren dingen,

Die hetet Moyses, als wy scouwen,

1160 Dien zere zine sonden rouwen;

Hi en wille ons nu niet laten,

Hi biddet ons allen wtermaten,

Dat dijn covent tot dy gae

Ende bidde, dat hi mede ontfae

1165 Die gracie, die ons gevet dijn vat;

Here, nu biddewy iu alle dat

Dit dijn wille moete wesen”.

Josep antwoerde tot desen:

“Die gracie en es niet mijn;

1170 Maer die hemelsche drochtijn

Gevet ze, daer ‘t Hem dunket goet,

Dat es dengenen, die hoeren moet

Totten dogeden zetten altoes;

Maer es dese in dat herte loes

1175 Ende hi hem buten maket scone

So vruchte ick dat hi my hone;

Hierombe ben ick een deel gevreest,

Maer hi hoent hem zelven meest,

Es dat hi ons wil bedriegen”.

1180 “Neen”, zeiden zi, “kan dese man liegen

Zone gelovewy man nimmermeer,

Maer doet dat doer God, lieve Heer,

Ende laeten in der genaden wesen!”

11 Joseph sprack: “provet an desen,

1185 Of hi zulck zij als hi ons toent,

Dat hi hemselven niet en hoent;

Ick sal vor hem ende vor iu

Onsen Here bidden nu”.

Syne gesellen ende Moyes

1190 Seiden: “Here, God loen iu des!”

Vor die scotele, die men heet den Grael,

Ginck Joseph allene staen,

Totter erden zeech hi neder zaen

Op ellenbogen ende op knien

1195 Ende bat onsen Here met dien,

Dat Hi hem daer makede openbaer

Ofte Moyses al zulck waer

Alse hy buten togede wale?

Doe sprack van den heilgen Grale

1200 Eene stemme ende zeide:

“Nu is komen die waerheide,

Daer ick iu af zeide hier te voren

Du zals zien die stede koren

Die tusschen Broen es ende dy:

1205 Ombe Moyses biddes du my;

Menestu, dat hi is zulck man

Als hi buten togen kan,

Gy ende uwe gesellen gaet

Ter tafelen zitten, dat is mijn raet,

1210 Wan dat is tercietijt;

Doet Moyses komen, daer gy zijt,

Ende zegget oft hi mynnet alremeest

Die gracie van den heilgen Gheest,

1215 So ga hi dan zitten zonder waen

In die idele stede beneven dy,

Daer zalstu zien wael wat hi zij”.

Also alzet hem Onse Here hiet,

Dede Joseph, ende anders niet.

1220 Hi quam weder te zinen gesellen,

Ende zeide: “moget gy my vertellen,

Of Moyses es zulck van binnen,

Dat hi die gracie mach gewinnen,

Nyeman en mach ze hem ontseggen;

1225 Maer wil hi ons te voren leggen

Ander sake dan al waer,

Dat zal hem selven wesen zwaer”.

Zi zeiden dit tot Moyses alzo.

Hi antwoerde daer ende was vro:

1230 “Ick ne ontsie lude noch stille

Negene dinge, die Joseph wille.

Ick wane wel waerdich zijn daerof”.

Zi zeiden: “du heves den orlof

Sie dattu does zinen wille”.

1235 Hy zeide, hy en lietes lude noch stille.

Met hem waren zi alle blyde

Ende gingen totten getyde,

Aldaer men diende van den Grale.

Joseph sprack ten zelven male:

1240 “Moyses, du zals niet genaken

Eneger dinck oft eneger zaken

Daer du af onwerdich zijs;

Want dune machs, in gener wijs,

Nyeman honen alzo wel

1245 Alse dy selven, bistu fel,

Sie dattu zijs alzo goet,

Alse dit volck; want in zijnen moet

Moyses sprack: “oft ick goet ben

Sone late my God nimmer hen

1250 Van iu scheiden”; - “nu komet voert”,

Sprack Joseph: “zeggestu waer woert,

Dat zullewy alle nu wel zien”.

Joseph sat weder met dien

Totter tafelen, ende sijn zwager Broen;

1255 Ende alzo begonsten die anderen

doen

Ekerlyck op zine stat,

Daer hi plach zittene vor dat;

Ende alse zi waren geseten daer,

Stont Moyses ende hadde vaer.

1260 Die tafele ginck hi al ontrent,

Hi ne zach onder al dat covent

Negene stat te zinen doene

Dan tusschen Joseph ende Broene;

Ten eersten dat hi was zitten gaen,

1265 Daer sanck hi neder alzo saen,

Men mochte niet gemerken dat,

Dat hi totter stede ie sat;

Ende Joseph was t ongemake

Entie ander van der sake,

1270 Ende haddens alle groten toren,

Dat Moyses dus was verloren.

Alse die dienst was gedaen,

Ende zi op waren gestaen

Sprack in groten rouwen ende leide

1275 Een die hiet Peter, ende seide

Tot Josepe: “wy zijn t ongemake,

Wy bidden iu, Here, ombe ene zake

12 Doer Hem, daer wy an geloven,

Dat is Onse Here van hier boven,

1280 Dat gy ons zegget zonder sparen,

Waer Moyses nu es gevaren”

Joseph sprack: “des en wetick niet,

Maer ick bidde Hem die dat al beziet,

Of dat Zijn wile nu zij

1285 Dat Hi dat doch vertoge my”.

Joseph quam ten heilgen Grale

Oetmoedelike, ende rechte wale

Kniede hy neder, ende zere bat:

“Here God, die in meneger stat

1290 Menege scone miracule tones,

Daer Du Dijn volck mede verscones;

Al dat Du does, Here, dat es goet,

Want Du ware vleesch ende bloet

Ontfinges an Sancta Maryen,

1295 Ende wy des oeck wael gelyen

Dat zi, maget, van iu genas,

Ende Gy gehengen woudet das

Doer ons te dogene menech leet,

Ende Gy tot my quamet gereet,

1300 Ende my voerdet in myne stat

Ende my mede geloefdet dat,

Wat dat ick iu bade hier voren,

Dat Gy my des soudet gehoren;

Ombe dese zaken so bid ick iu,

1305 Dat Gy rechte desen lachter nu

Van my doet van desen wane,

Ende Gy my brenget die waerheyt ane,

Waer dese man gebleven zij;

Alzoe dat dat volck an my,

1310 Die met mi die gracie ontfaen,

Die waerheit mogen verstaen”.

Binnen dien, dat Joseph lach opter aerde

Antwoerde hem die stemme waerde;

“Joseph, dat ick iu voerseide

1315 Dat es nu worden waerheide,

Doe du die tafele makedes eerst

Dine wijsheit is daerby gemeerst,

Want die stat, die idel was,

Die bediedet, dat Judas

1320 Sijn erve verloes ende zine stat;

Doch zeide ick dy te voren dat,

Dat die stat soude idel staen

Totten vierden, sonder waen,

Van Eugenien ende Broene,

1325 Die sal sijn waert van desen doene,

Die in deser stat sal wesen,

Ende negeen ander na desen

Geset sal zijn in deser eer,

Ende daer du ombe vrages so zeer

1330 Die by dy zat, ick salt dy tellen:

Alze enwech gingen zine gesellen,

So en bleef hy ombe niet el

Dan hy dy woude honen wel;

Want hy nye gelovede niet,

1335 Dat gy levet sonder verdriet;

Hier ombe ginck hy alzo liegen

Ombe dat hy dy woude bedriegen,

Ende es versoncken in abisse;

Van hem, des zijt wel gewisse,

1340 Ne werdet nimmermeer tale gemaket

Eer diegene tot hem geraket

Die dese stat vervullen sal,

Ende hy hem vint in dat diepe dal

Want hy sal leven sonder macht

1345 Tote dien, dat dit toe es gebracht.

Dus eret Onse Here sine steden.

Van Moyses is die tale geleden,

Tote dattene vint die selve mede,

Die zitten sal in dese stede;

1350 Ende dat volck, dat dan zal zijn

In zine geselschap ende in die dijn

Sulne heten lichame Moyses.

Doe kondech dinen volcke des.

Nu siet, oft iu wel behaget

1355 Wat gy hebbet ane my bejaget”.

Dus makede kondech Onse Here

Josepe Moyses van valschen kere,

Ende Joseph zeidet Broene voert,

Ende Peter mede dese woert,

1360 Ende sinen jongeren alle gader.

Doe seiden zi alle: “Here Vader!

Hy is dul, die dor dit cranke leven

Juwen dienst wil begeven.

Van Mozs en van de lege plaats die tussen Joseph en Broen was.

Tot de tijd dat ze scheidden

1120 Die kwade van de goede lieden,

Was er daar een die Mozes heet,

En hij wou altijd niet

Dat gezelschap verlaten van de Graal.

Hij was goed geraakt in zijn taal

1125 En ter wereld zeer verstandig

En van buiten scheen hij goed;

Hij zei: “ik schei niet van hen

Want ik in de wil ben

Te wezen met dit volk goed,

1130 Dat God met Zijn genaden voedt”.

Hij weende en dreef misbaar,

Alsof dat het hem wel leed was,

En bleef daar met Joseph ‘s lieden,

Toen de anderen er vandaan scheidden,

1135 Welke tijd dat hij er een zag,

Riep hij immer: “o wi, o wag!

Lieve vriend, bid voor mij

Dat me Joseph genadig zij

Dat ik de genade hebben moet

1140 Die u aldus zeer is zoet”.

Dit riep hij in die gebaren

Of het hem in ernst was

Zo lang bad hij dus de lieden

Dat ze zich daarop berieden

1145 Te bidden Joseph om Mozes,

Zo zeer ontfermde hen dit,

Ze namen Mozes met hen allen

En gingen tot Joseph vallen,

En genade bidden alle tezamen.

1150 Joseph verwonderde waarom dat ze kwamen,

En zei: “zeg het, wat ge begeert”.

Ze zeiden: hoort, heer, hierheen:

Een groot deel van onze lieden,

Die met ons van de Joden scheiden,

1155 Zijn gegaan hun straat

Sinds dat we van uw vat

Die genade de eerste keer ontvingen;

Nu is hier er een, in ware dingen,

Die heet Mozes, zoals we aanschouwen,

1160 Die zeer zijn zonde berouwt;

Hij wil ons nu niet verlaten,

Hij bidt ons allen uitermate,

Dat uw convent tot u gaat

En bidt, dat hij mede ontvangt

1165 De genade, die ons geeft uw vat;

Heer, nu bidden we u alle dat

Dit uw wil moet wezen”.

Joseph antwoordde tot deze:

“De genade is niet van mij;

1170 Maar van het hemelse hoofd

Geeft ze het, daar ‘t Hem denkt goed,

Dat is diegenen, die hun moed

Tot de deugden zetten altijd;

Maar is deze in dat hart vals

1175 En hij zich van buiten maakt schoon Dan vrees ik dat hij me hoont;

Hierom ben ik een deel bevreesd,

Maar hij hoont zichzelf het meest,

Is dat hij ons wil bedriegen”.

1180 “Neen”, zeiden zij, “kan deze man liegen

Dan geloven we een mens nimmermeer,

Maar doe dat door God, lieve Heer,

En laat hem in de genade wezen!”

[11] Joseph sprak: “bewijs het aan deze,

1185 Of hij zulks is zoals hij ons toont,

Zodat hij zichzelf niet hoont;

Ik zal voor hem en voor u

Onze Heer bidden nu”.

Zijn gezellen en Mozes

1190 Zeiden: “Heer, God loont u dit!”

Voor de schotel, die men noemt de Graal, Ging Joseph alleen staan,

Tot de aarde zonk hij neer gelijk

Op ellenbogen en op knieën

1195 En bad Onze Heer met die,

Dat Hij hem daar maakte openbaar

Of Mozes al zulks waar

Zoals hij van buiten getuigde wel?

Toen sprak van de heilige Graal

1200 Een stem en zei:

“Nu is gekomen de waarheid,

Daar ik u van zei hier te voren

U zal zien die plaats uitverkoren

Die tussen Broen is en u:

1205 Om Mozes bidt u mij;

Meent u, dat hij is zulke man

Zoals hij buiten tonen kan,

Gij en uw gezellen gaat

Ter tafel zitten, dat is mijn raad,

1210 Want dat is 9 uur;

Laat Mozes komen, daar gij bent,

En zeggen of hij mint het allermeest

De genade van de heilige Geest,

1215 Dan gaat hij dan zitten zonder waan

In de lege plaats naast u,

Daar zal u wel zien wat hij is”.

Alzo zoals hem Onze Heer zei,

Deed Joseph, en anders niet.

1220 Hij kwam weer tot zijn gezellen,

En zei: “mag ge mij vertellen,

Of Mozes zulks is van binnen,

Dat hij de genade mag winnen,

Niemand mag het hem ontzeggen;

1225 Maar wil hij ons te voren leggen

Andere zaken dan geheel waar,

Dat zal hem zelf wezen zwaar”.

Ze zeiden dit tot Mozes alzo.

Hij antwoordde daar en was vrolijk:

1230 “Ik ontzie luid nog stil

Geen dingen, die Joseph wil.

Ik meen wel waardig zijn daarvan”.

Ze zeiden: “u hebt verlof

Zie dat u doet zijn wil”.

1235 Hij zei, hij liet het luid nog stil.

Met hem waren ze alle blij

En gingen tot de getijde,

Al daar men diende van de Graal.

Joseph sprak dezelfde maal:

1240 “Mozes, u zal niet aanraken

Enige ding of enige zaken

Daar u onwaardig van bent;

Want u mag, op geen wijze,

Niemand honen alzo wel

1245 Dan u zelf, bent u fel,

Zie dat u bent alzo goed,

Als dit volk; want er in zijn moet

Mozes sprak: “of ik goed ben

Zo laat me God nimmer hen

1250 Van u scheiden”; - “nu komt voort”,

Sprak Joseph: “zegt u waar woord,

Dat zullen we allen nu wel zien”.

Joseph zat weer met dien

Tot de tafel, en zijn zwager Broen;

1255 En alzo begonnen de anderen te doen

Elk op zijn plaats,

Daar hij plag te zitten voor dat;

En toen ze gezeten waren daar,

Stond Mozes en had angst.

1260 De tafel ging hij al omtrent,

Hij zag onder al dat convent

Geen plaats tot zijn doen

Dan tussen Joseph en Broen;

Ten eerste dat hij was zitten gegaan,

1265 Daar zonk hij neer alzo gelijk,

Men mocht het niet merken dat,

Dat hij op de plaats iets zat;

En Joseph was te ongemak

En de anderen van de zaak,

1270 En hadden alle grote toorn,

Dat Mozes dus was verloren.

Toen de dienst was gedaan,

En ze op waren opgestaan

Sprak in grote rouw en leed

1275 Een die heet Petrus, en zei

Tot Joseph: “we zijn te ongemak,

We bidden u, Heer om een zaak

[12] Door Hem, daar we aan geloven,

Dat is Onze Heer van hier boven,

1280 Dat ge ons zegt zonder sparen,

Waar Mozes nu is gevaren”

Joseph sprak: “dat weet ik niet,

Maar ik bid Hem die dat alles beziet,

Of dat Zijn wil nu zij

1285 Dat Hij dat toch toont aan mij”.

Joseph kwam tot de heilige Graal

Ootmoedig, en echt wel

Knielde hij neer, en zeer bad:

“Heer God, die in menige plaats

1290 Menige mooie mirakels vertoont,

Daar U Uw volk mee verschoont;

Al dat U doet, Heer, dat is goed,

Want U was vlees en bloed

Ontving van Sint Maria,

1295 En wij dus ook wel belijden

Dat zij, maagd, van u genas, (geboorte]

En Gij toestaan wilde dat

Door ons te gedogen menig leed,

En Gij tot mij kwam gereed,

1300 En mij voerde in mijn plaats

En mij mede beloofde dat,

Wat dat ik u bad hier voren,

Dat Gij mij dat zou verhoren;

Om deze zaak zo bid ik u,

1305 Dat Gij echt dit lachen nu

Van me doet van deze waan,

En Gij me brengt de waarheid aan,

Waar deze man gebleven is;

Alzo dat het volk van mij,

1310 Die met mij de genade ontvangen,

De waarheid mogen verstaan”.

In de tijd, dat Joseph lag op de aarde

Antwoordde hem de stem waardig;

“Joseph, dat ik u voorzei

1315 Dat is nu geworden waarheid,

Toen u de tafel maakte eerst

Uw wijsheid is daarbij vermeerderd,

Want de plaats, die leeg was,

Die betekent, dat Judas

1320 Zijn erfrecht verloor en zijn plaats;

Toch zei ik u te voren dat,

Dat die plaats leeg zou staan

Tot de vierde, zonder waan,

Van Eugenie en Broen,

1325 Die zal waard zijn van dit doen,

Die in deze plaats zal wezen,

En geen andere na deze

Gezet zal zijn in deze eer,

En daar u om vraagt zo zeer

1330 Die bij u zat, ik zal het u vertellen:

Toen weg gingen zijn gezellen,

Zo bleef hij er om niets anders

Dan dat hij u wou honen wel;

Want hij geloofde niet,

1335 Dat ge leeft zonder verdriet;

Hierom ging hij alzo liegen

Om dat hij u wou bedriegen,

En is verzonken in afgrond; (hel)

Van hem, dus wees zeker,

1340 Wordt nimmermeer taal gemaakt

Eer diegene tot hem raakt

Die deze plaats vervullen zal,

En hij hem vindt in dat diepe dal

Want hij zal leven zonder macht

1345 Tot die, dat dit toe is gebracht.

Dus erft Onze Heer zijn plaats.

Van Mozes is de taal geleden,

Totdat hem vindt dezelfde mede,

Die zitten zal in deze plaats;

1350 En dat volk, dat dan zal zijn

In zijn gezelschap en in die van u

Zullen heten lichaam Mozes.

Toe verkondig uw volk dit.

Nu zie, of het u wel behaagt

1355 Wat ge hebt aan mij gevraagd”.

Dus maakte bekend Onze Heer

Joseph Mozes van valse keer,

En Joseph zei Broen voort,

En Petrus mede deze woord,

1360 En zijn jongeren alle tezamen.

Toen zeiden ze alle: “Heer Vader!

Hij is dol, die door dit zwakke leven

Uw dienst wil begeven.

Van Broene ende van sinen xij zonen, ende wat daer af komen zal.

Dus waren lange in dit doen

1365 Eugenie ende hoer man Broen

13 Ende zi hadden twalef sonen,

Die nyeman en mochte versconen,

Daer si mede waren verladen,

So dat die vrouwe begonste raden

1370 Broene hoeren manne, ende zeide:

“Here, wy zijn verladen beide

Met onsen kinderen herde zeer;

Vraget Josepe, onsen Heer,

Want hy is mijn lieve broeder,

1375 Wat wy mogen doen; hi es vroeder

Dan wy, ende wy en zullen niet doen

Dan sinen raet, Here Broen;

Dat hi zeghet, dat loven wy al”.

“”Dunket iu goet, ick wane, ick zal

1380 Te Josepe gaen ende zoecken

raet””.

Die Vrouwe zeide: “Here, jaet”.

Doe ginck Broen al te hant

Daer hi Heren Josepe vant,

Ende zeide: “lieve Here mijn,

1385 Hier moet iu goede raet toe zijn:

Iu suster, Here, ende oeck ick

Hebben te samene gesijn dick,

Ende wy hebben twalef sonen,

Die schoenste die in den lande wonen,

1390 Daer bidden wy iu ombe raet”.

Joseph sprack: “daer dat al aen staet

Hi moetse te sinen dienste staden,

Ende ick willes my oeck beraden”.

Dit lieten zi staen tot den dage,

1395 Dat Joseph in stilre lage

Allene by zinen vate stoet,

Ende hem quam in sinen moet

Van sinen neven, ende hi bat

Onsen Here voer sijn vat;

1400 Al wenende zeide hi: “lieve Heer!

Waer dat Dijn wille, ende doer Dijn eer,

So bidde ick gerne vor myne neven

Dat Iu hem gracie woudes geven,

Ende doet my, Here, nu te verstane,

1405 Ofte daer iet geleghet ane”.

Doe Josepes bede was gedaen,

Quam die Ingel daer gegaen,

Ende zeide: “ick ben hier gesent,

Dine bede die es vollent;

1410 Dat du biddes vor dine neven

Hevet dy God al gegeven:

Hi wil dat zi totten dienste horen,

Ende Sine jongeren zijn verkoren,

Ende zi sonder meester leven;

1415 Ende men hem wijf sal geven,

Dengenen, die ze willen ontfaen,

Ende dengenen, die daer weder staen,

Die sullen hoer aller meester bliven

Van dengenen metten wiven;

1420 Ende alsi wijf hebben die broeder,

So bidde vader ende moeder

Dat zi dy dengenen geven,

Die zonder wijf daer es gebleven;

Ende als du hem heves, kom ten Grale,

1425 Daer suldy horen Onses Heren tale,

Die zal van dinen neven zeggen”.

Die Ingel liet die tale leggen

Ende voer weder danen hi quam;

Ende alse Joseph dat vernam,

1430 Was hi des utermaten vro,

Dat dat komen soude also.

Te Broene quam hi ende zeide:

Ombe raet badet gy my beide

Van uwen kinderen, minen neven;

1435 Ick rade, dat men hem wijf zal geven,

Die zullen zi houden met trouwen

Ende winnen kinder entie werlt bouwen,

Dien gy niet daertoe konnet dwingen

Dien zuldy tot my bringen”.

1440 Broen zeide: “al uwen wille

Willen wy doen lude ende stille”.

Doe zeide Broen zinen wive voert

Josepes tale ende zyne woert,

Ende zi sprack doe met sinne:

1445 “Haestet daertoe, lieve mynne”.

Broen sprack sinen kinderen toe,

Ende zeide: “nu zeghet my, hoe

Dat gy iu leven nu wilt leiden”.

Si zeiden: “wat duncket goet iu beiden,

1450 Onser moeder ende oeck iu,

Ende onsen ome, dat doewy nu,

Op dat zij die wille Onses Heren”.

Broen zeide: “ick wille daertoe keren,

Dat ghy huweleck alle doet

1455 Dien daertoe staet zijn moet,

14 Ende gy dat hout met trouwen,

Also ick doe met myner vrouwen”.

Doe zi dit hoerden, waren zi blide,

Ende zeiden doe: “tallen tide

1460 Willen wy doen dat gy gebiet,

Ende des en willen wy laten niet”.

Ende mettien dat Broen vernam,

Waerheen dat hoer wille quam,

Bejaechde hi dat zi hadden wijf,

1465 Ende beval hem, op hoer lijf,

Voert te houdene als die kerke gebiet,

Entie twelfste en woude niet

In gener wijs huweleck doen

Ombe al dat mochte bidden Broen,

1470 Ende die hiet Alein die Groes

Ende aldus bleef hi wiveloes.

Des wonderde zere den vader,

Ende zeide doe dat allegader

Sine broeder hadden wijf,

1475 “Waerombe makestu des een blijf?

Hoene doedy als uwe broeder doen?”

“Ick en mach, lieve vader Broen,

Negene van desen joncfrouwen”.

Aldus dade Broen daer trouwen

1480 Wijf sine elve kinder;

Die twelfste bleef doe ginder.

Des loech Joseph, ende zeide: “dit kint

Willick dat men my toe sint,

Ende gy my dat gevet ende iu wijf”.

1485 Broen zeide: “wy doen zonder blijf”.

Dus gaven zi Josepe hoer kint;

Ende alse Alein dat hadde bekint,

Dat men hem Josepe gaf also,

Was hi des utermaten vro,

1490 Ende zeide dattet hem waer lief.

Joseph nam hem - seget die brief -

In zinen arm ter zelver stont

Ende kusten an synen mont,

Ende zeide: “ick minne dy zeer”.

1495 Doe zeide hy te zinen Heer

Ende te ziner zuster mede:

“Gaet te huys, deze blivet ter stede”.

Zi gingen ewech, dat kint bleef daer;

Joseph zeide doe, dat is waer:

1500 “Lieve neve, iu sal groet eer

Gescien, dat iu Onse Heer

Te Zinen dienste hevet verkoren;

Ende ghy sult oeck als te voren

Boven iu broeder wesen man;

1505 Hierombe blivet met my dan,

Ghy zult horen Onses eren kracht,

Ende bidden Hem, doer Zine macht

Dat Hi my Zine stemme sende,

Ende Hi my zegge van iu dat ende,

1510 Hoe gy leiden zult iu leven”.

Doe hi der tale hadde begeven,

Antworde hem een stemme allene:

“Dijn neve is sempel ende rene

Ende van wael goeden sinne,

1515 Wat zo du hem makes inne,

Des gelovet hi wael te voren;

Telle hem hoe ick was geboren,

Ende hoe ick eerst die werelt zochte,

Ende hoe dat men my verkochte,

1520 Ende an den cruce was verheven,

Ende hoe ick dy was gegeven

Ende hoe du my leides in dat graf,

Ende ick dy myne scotele gaf,

Ende hoe du waers gevaen,

1525 Ende ick dy dede ontgaen,

Ende wat gave ick dy gaf,

Ende wat dy quam daer af,

Ende ember meer sal komen

Die my sal dienen te siner vromen,

1530 Ende dat ick dy hebbe gegeven

Eerdeschen wille in dit leven,

Ende oeck allen dinen gesellen,

Ende allen dengenen die daer af tellen

Volmakelike zullen konnen,

1535 Dien sal ick myner gracien gonnen,

Ende behouden haer erve,

Noch zi en zullen in gener werve

In hogen hoven vor landesheren

Ontwiset zijn van zyner eren;

1540 Hoeren lichaem sal ick bevreden,

Gelonen der Dryvoudicheden;

Ende als du hem heves geseit,

So toeg hem mijn vat gereit,

Ende sech hem, dat mijn bloet

1545 Daer inne es ende oeck stoet;

15 Des sal hi dy geloven te bet;

Wijs hem hoe die Duvel let

Die gerne willen dienen my;

Sech hem dat hi hem wael besie,

1550 Ende van quaetheden wael wachte,

Ende hi merke ende achte

Ombe die saken die hem oeck leren

Hoe quade gedachten van hem keren;

Hevet hi dit in hem gevest,

1555 Dit zijn zaken, die hem best

Van den Duvelen sullen vreden;

Ende dat hy van onsuverheden

Sinen lichame wael wachte

By dage ende oeck by nachte;

1560 Logene sech hem, dat hi scuwe

Ende die waerheit vernuwe

Van my tot sinen gesellen;

Waer dat zi henen willen,

Oft in wat lande dat hi se leet

1565 Dat hi van mi spreke gereet;

Als hi van my spreken begint,

Es dat sake dat hi mi mint,

So hi meer te sprekene vint.

Sech dat hi winnen sal een kint,

1570 Dat mijn vat sal achterwaren;

Dus saltu hem dit openbaren,

Hoe hi sal leren mijn covent;

Ende als hi dit al hevet bekent,

Sech hem dat hi wese hoeder

1575 Siner suster ende siner broeder,

Ende ten Westen ga te hant

In dat alre woeste lant,

Ende dat hi tot elker stede

Minen name verhoge mede,

1580 Ende heten geven sinen vader

Aleine sine gracie alle gader.

Morgen, als dat is tercietijt

Ende ghy alle versamelt zijt,

So zult gy ene claerheit zien,

1585 Een brief sal komen met dien,

Die iu die claerheit brengen sal

He sal verluchten iu covent al;

Dien brief salstu Peter geven

Vor dijn convent vor dynen neven,

1590 Ende heten hem, dat hi gaet

Daer hem dat herte meest toe staet,

Ende dat hi hem niet ontziet;

Ick en begeve hem niet.

Vraget hem, waer hi begaert,

1600 Hy salt dy zeggen ter vaert,

Dat es in dat lant van Avaroen,

Ten westen waert draget dat doen,

Daer sal hy beiden Aleyns kint;

Die doet en wert hem niet gesint

1605 Eer hy hevet denselven man,

Die hem den brief bedieden kan;

Die zal hem zeggen al wt ende wt

Van den vate die virtuet,

Ende van Moyses al die maer,

1610 Als hy dit weet openbae

Sal hy sterven ende komen my;

Sech dynen neve, dat hetick dy,

Si zullen te bet ten dogeden staen

Ende des te meer gracien ontfaen”.

1615 Ene stemme sprack alzo;

Des was Joseph herde vro

Ende zeidet synen neve Aleyne

Dat hy wiste, groet ende cleyne.

Robrecht zeide van Borroen,

1620 Die in dat Walsche screef dit doen:

Die dat bescriven soude al,

Dat hy hem leerde groet ende smal,

Dat daer alzoe vele an waer twewerf

Alse nu t’ al den boeke bederf;

1625 Maer elck man merke, die dat bevroet,

Dat hy hem leerde menech goet,

Ende als hy hem hadde geleert,

Seide hy: “neve, ziet dat gy keert

Iu te Gode al dat gy levet,

1630 Die iu zoe vele gracien gevet”.

Hy leidene weder tot den vader,

Ende Joseph zeide hem algader,

Beide den susteren ende den broeder:

“Sijns vaders kynt ende sijnre moeder

1635 Sullen alle wesen onder desen;

Secht hem dat zi onderhorech wesen

Hem, alsof hy waer hoer vader;

God sal hem helpen allegader,

Es dat zi goeder zeden plien;

1640 Daer zi alle toe zullen zien.

Geef dyne gracie Aleyne,

Zi zullen hem al gemeine

16 Geloven daerna vele te bet,

Ende houden oeck sine wet.

1645 Hy sal ze wel mede behoeden

Alzo lange als si bevroeden

Dat si sinen wille doen”.

Dit sprack Joseph tote Broen.

Des anderen dages te tercietyde

1650 Quamen zy tot den dienste blyde,

Daer zaghen si eene claerheit,

Die een brief brachte gereit;

Ende alssine op hadden genomen,

Soe is Joseph daertoe gekomen,

1655 Ende nam den brief in sijne hant;

Peter riep hy al te hant,

Ende zeide: “wel lieve vrient,

Jhesus, dien ghy hebbet gedient

Die iu kochte met synen bloede

1660 Dat is onze Vader die goede,

Daertoe hevet hy verkoren iu

Dat ghy dese boetscap nu

Sullet doen die hy gebiet”.

Peter sprack: “ick en meende niet

1665 Waerdich zijn van desen rade,

Dat ick dese boetscap dade”.

“God”, zeide hy, “kent bet iu doget

Dan gy iu selven kennen moget;

Maer ick bidde iu ombe Gode

1670 Die iu coes te Sinen gebode

Dat ghy ons zegget, waer ghy zult gaen”.

Peter die antworde saen:

“Nie en zach men man in stede

Noch messelgier so scier gerede,

1675 Ick sal mijne boetscap doen

In dat lant van Avaroen;

In eene herde woeste stat,

Ten westen waert so lecht dat,

Ende ontbeiden daer der Godes genaden

1680 Ick bidde iu of ghy des sijt beraden,

Dat ghy biddet, dat ick volbringe

Ende ick altoes in genen dinge

Onses Heren wille en moete begeven,

Alzoe lange als ick sal leven,

1685 Ende my die Duvel niet en verriese,

Dat ick die minne Godes verliese

Want dat waer my een groet verlies.

Si zeiden alle: “God gonne iu dies!”

Haer aller sprake was alsoe,

1690 Ende gingen te samen doe

Beide meerre ende mynder,

Ende Broen ende syne kynder.

Broen seide: “ick ben iu vader

Ende ghy myne kynder alle gader,

1695 Ghy moet onderhorich sijn,

Wilt ghy komen daer der sonnen schijn

Ewelike is sonder nacht;

Des sijt alle wel bedacht.

Hier is Aleyn die groes, iu broeder,

1700 Doet sinen raet, hy is vroeder;

Ick geve hem, al daer ick sta beneven,

Al de gracie die ick mach geven,

Ende ick bidde hem, naest Onsen Heer,

Dat hy iu hoede ende beheer,

1705 Ende zijt hem alle onderdaen

Alse uwen Here, dat is wel gedaen;

Soecket synen raet in alre tijt

Daer ghy af in twyfel zijt,

Want hy sals iu wel berechten;

1710 Doet gelike goeden knechten

Ende werket vroe ende spade

Altoes by synen rade”.

Zi zeiden: “lieve vader Broen,

Wy zullen dat herde gerne doen”.

1715 Aldus verschieden si alle ginder

Die Here Broen ende sine kinder.

Aleyn die groes, haer broeder,

Al was hy jonger hy was vroeder,

Ende was haer meester; Joseph hiet

1720 Dat zi alle en lieten niet,

Zi en daden dat hy gebode.

Aldus leide hy ze, naest Gode,

In vremden lande Aleyn die groes

Sine broeder, sine genote;

1725 Ende in wat lande dat zi quamen,

Daer si goede liede vernamen,

Sprack hy van Onses Heren doet,

Ende hadde die genade so groet,

Dat men gaerne hoerde spreken.

1730 Aldus sijn die kynder enwech gestreken,

Ende nemmer en werden zi hier genoemt

Eer die redene weder koemt;

Hier moet daeraf die tale bliven,

Ende moet van anderen dingen scriven.

Van Broen en van zijn 12 zonen en wat daarvan komen zal.

Dus waren lang in dit doen

1365 Eugenie en haar man Broen

[13] En ze hadden twaalf zonen,

Die niemand mocht verschonen,

Daar ze mee waren verladen,

Zodat die vrouw zich begon te beraden

1370 Broen haar man, en zei:

“Heer, we zijn verladen beide

Met onze kinderen erg zeer;

Vraag het Joseph, onze Heer,

Want hij is mijn lieve broeder,

1375 Wat we mogen doen; hij is verstandiger

Dan wij, en wij zullen niets doen

Dan zijn raad, heer Broen;

Dat hij zegt, dat beloven we al”.

“”Denkt u goed, ik meen, ik zal

1380 Tot Joseph gaan en zoeken raad””.

De vrouw zei: “Heer, ja”.

Toen ging Broen al gelijk

Daar hij heer Joseph vond,

En zei: “lieve heer van mij,

1385 Hier moet uw goede raad toe zijn:

Uw zuster, heer, en ook ik

Zijn tezamen zijn geweest vaak,

En we hebben twaalf zonen,

De mooiste die in het land wonen,

1390 Daar bidden wij u om raad”.

Joseph sprak: “daar dat al aan staat

Hij moet ze tot zijn dienst brengen,

En ik wil me ook beraden”.

Dit lieten ze het staan tot de dag,

1395 Dat Joseph in stilte lag

Alleen bij zijn vat stond,

En hem kwam in zijn gemoed

Van zijn neven, en hij bad

Onze Heer voor zijn vat;

1400 Al wenende zei hij: “lieve Heer!

Was dat Uw wil, en door Uw eer,

Zo bid ik graag voor mijn neven

Dat U hen genade wou geven,

En laat me, Heer, nu verstaan,

1405 Of daar iets ligt aan”.

Toen Joseph ‘s gebed was gedaan,

Kwam de engel daar gegaan,

En zei: “ik ben hier gezonden,

Uw gebed die is vervuld;

1410 Dat u bidt voor uw neven

Heeft u God geheel gegeven:

Hij wil dat ze tot de dienst behoren,

En Zijn jongeren zijn uitverkoren,

En ze zonder meester leven;

1415 En men hen een vrouw zal geven,

Diegene, die ze willen ontvangen,

En diegene, die er tegen staat,

Die zal hun aller meester blijven

Van diegenen met de wijven;

1420 En als ze een vrouw hebben de broeders,

Zo bidt vader en moeder

Dat ze diegene geven,

Die zonder vrouw is gebleven;

En als u hem heeft, kom tot de Graal,

1425 Daar zal ge horen Onze Heren taal,

Die zal van uw neven zeggen”.

De engel liet die taal liggen

En voer weer vandaar hij kwam;

En toen Joseph dat vernam,

1430 Was hij dus uitermate vrolijk,

Dat dit komen zou alzo.

Tot Broen kwam hij en zei:

Om raad bad ge mij beide

Van uw kinderen, mijn neven;

1435 Ik raad aan, dat men hen vrouw zal geven,

Die zullen ze houden met trouw

En winnen kinderen en de wereld bouwen,

Die gij niet daartoe kan dwingen

Die zal ge tot mij brengen”.

1440 Broen zei: “al uw wil

Willen wij doen luid en stil”.

Toen zei Broen zijn vrouw voort

Joseph’s taal en zijn woord,

En ze sprak toen met zin:

1445 “Haast u daartoe, lieve min”.

Broen sprak zijn kinderen toe,

En zei: “nu zeg het mij, hoe

Dat ge uw leven nu wilt leiden”.

Ze zeiden: “wat lijkt u goed beiden,

1450 Onze moeder en ook u,

En onze oom, dat doen wij nu,

Opdat het de wil is van Onze Heer”.

Broen zei: “ik wil daartoe keren,

Dat ge alle huwelijk doet

1455 Die daartoe staat zijn gemoed,

[14] En dat ge het houdt met trouw,

Alzo ik doe met mijn vrouw”.

Toen ze dit hoorden, waren ze blijde,

En zeiden toen: “te allen tijde

1460 Willen we doen dat gij gebiedt,

En dit willen we laten niet”.

En meteen dat Broen vernam,

Waarheen dat hun wil kwam,

Bejaagde hij dat ze hadden wijf,

1465 En beval hem, op hun lijf,

Voort te houden zoals de kerk gebiedt,

En de twaalfde wilde niet

Op geen manier huwelijk doen

Om al dat mocht bidden Broen,

1470 En die heette Alein de Grote

En aldus bleef hij vrouwenloos.

Dat verwonderde zeer de vader,

En zei toen dat al tezamen

Zijn broeders hadden een wijf,

1475 “Waarom laat u dat achter?

En doe zoals uw broeders doen?”

“Ik mag, lieve vader Broen,

Geen van deze jonkvrouwen”.

Aldus liet Broen daar trouwen

1480 Vrouwen met zijn elf kinderen;

De twaalfde bleef toen ginder.

Dus lachte Joseph, en zei: “dit kind

Wil ik dat men mij toe zendt,

En ge mij dat geeft en uw wijf”.

1485 Broen zei: “wij doen het zonder wachten”.

Dus gaven ze Joseph hun kind;

En toen Alein dat had bekend,

Dat men hem Joseph gaf alzo,

Was hij dus uitermate vrolijk,

1490 En zei dat het hem was lief.

Joseph nam hem - zegt de brief -

In zijn arm terzelfder stond

En kusten hem aan zijn mond,

En zei: “ik bemin u zeer”.

1495 Toen zei hij tot zijn heer

En tot zijn zuster mede:

“Ga naar huis, deze blijft ter plaatse”.

Ze gingen weg, dat kind bleef daar;

Joseph zei toen, dat is waar:

1500 “Lieve neef, u zal grote eer

Geschieden, dat u Onze Heer

Tot Zijn dienst heeft verkoren;

En ge zal ook al te voren

Boven uw broeder wezen man;

1505 Hierom blijf met mij dan,

Ge zal horen Onze Heren kracht,

En bidden Hem, door Zijn macht

Dat Hij mij Zijn stem zendt,

En Hij mij zegt van u dat einde,

1510 Hoe gij leiden zal u leven”.

Toen hij de taal had begeven,

Antwoordde hem een stem alleen:

“Uw neef is eenvoudig en rein

En van er goede geest,

1515 Wat zo u bij hem maakt in,

Dat gelooft hij wel te voren;

Vertel hem hoe ik was geboren,

En hoe ik eerst de wereld bezocht,

En hoe dat men mij verkocht,

1520 En aan het kruis was verheven,

En hoe ik aan u was gegeven

En hoe u me legde in dat graf,

En ik u mijn schotel gaf,

En hoe u was gevangen,

1525 En ik u liet ontgaan,

En welke gave ik u gaf,

En wat er u kwam daaraf,

En immer meer zal komen

Die me zal dienen tot zijn voordeel,

1530 En dat ik u heb gegeven

Aardse wil in dit leven,

En ook alle uw gezellen,

En al diegenen die daarvan vertellen

Volmaakt zullen kunnen,

1535 Die zal ik mijn genade gunnen,

En behouden hun erf,

Nog ze zullen op geen manier

In hoge hoven voor landsheren

Ontwezen zijn van zijn eren;

1540 Hun lichaam zal ik bevredigen,

Belonen met de Drievuldigheid;

En als u hem het heeft gezegd,

Toon hem mijn vat gereed,

En zeg hem, dat mijn bloed

1545 Daarin is en ook stond

[15] Dan zal hij u geloven beter;

Wijs hem hoe de duivel belet

Die graag willen dienen mij;

Zeg hem dat hij zich goed beziet,

1550 En van kwaadheden wel wacht,

En hij merkt en acht

Om de zaken die hem ook leren

Hoe kwade gedachten van hem te keren;

Heeft hij dit in hem gevestigd,

1555 Dit zijn zaken, die hem best

Van de duivel zullen bevrijden;

En dat hij van onzuiverheden

Zijn lichaam wel wacht

Bij dag en ook bij nacht;

1560 Leugen zeg hem, dat hij schuwt

En de waarheid vernieuwt

Van mij tot zijn gezellen;

Waar dat ze heen willen,

Of in welke landen dat hij ze leidt

1565 Zodat hij van me spreekt gereed;

Als hij van mij te spreken begint,

Is dat zaak dat hij me bemint,

Zo hij meer te spreken vindt.

Zeg dat hij winnen zal een kind,

1570 Dat mijn vat daarna zal bewaren;

Dus zal u hem dit openbaren,

Hoe hij zal leren mijn convent;

En als hij dit alles heeft bekend,

Zeg hem dat hij is hoeder

1575 Van zijn zusters en zijn broeders,

En te westen ga gelijk

In dat aller woeste land,

En dat hij te elke plaats

Mijn naam verhoogt mede,

1580 En zeg hem te geven zijn vader

Al zijn genade alle tezamen.

Morgen, als het is 9 uur tijd

En ge alle verzameld bent,

Dan zal ge een helderheid zien,

1585 Een brief zal komen met die,

Die u die helderheid brengen zal,

Het zal verlichten uw convent al;

Die brief zal u Petrus geven

Voor uw convent voor uw neven,

1590 En zeg hem, dat hij gaat

Daar hem het hart het meest toe staat,

En dat hij zich niet ontziet;

Ik begeef hem niet.

Vraag hem, waar hij begeert,

1600 Hij zal u zeggen ter vaart,

Dat is in dat land van Avallon (1]

Ten westwaarts draagt dat doen,

Daar zal hij wachten op Aleins kind;

De dood wordt hem niet gezonden

1605 Eer hij heeft dezelfde man,

Die hem de brief uitleggen kan;

Die zal hem zeggen al uit en uit

Van het vat de kracht,

En van Moyses al de berichten,

1610 Als hij dit weet openbaar

Zal hij sterven en komen tot mij;

Zeg uw neef, dat zeg ik u,

Ze zullen beter ter deugden staan

En des te meer genade ontvangen”.

1615 Een stem sprak alzo;

Dus was Joseph zeer vrolijk

En zei het zijn neef Alein

Dat hij wist, groot en klein.

Robert zei van Borron,

1620 Die in dat Waals schreef dit doen:

Die dat beschrijven zou al,

Dat hij hem leerde groot en smal,

Dat daar alzo veel aan was tweemaal

Als nu het hele boek nodig heeft;

1625 Maar elke man merkt, die dat bevroedt,

Dat hij hem leerde menig goed,

En toen hij het hem had geleerd,

Zei hij: “neef, ziet dat ge keert

U tot God al dat ge leeft,

1630 Die u zo veel genade geeft”.

Hij leidde hem weer tot de vader,

En Joseph zei hen allemaal,

Beide de zusters en de broeders:

“Zijn vaders kind en zijn moeder

1635 Zullen allen wezen onder deze;

Zeg hen dat ze onderdanig wezen

Hem, alsof hij was hun vader;

God zal hen helpen allemaal,

Is het dat ze goede zeden plegen;

1640 Daar ze alle toe zullen zien.

Geef uw genade Alein,

Ze zullen hem algemeen

[16] Geloven daarna veel beter,

En houden ook zijn wet.

1645 Hij zal ze mede behoeden

Alzo lang als ze bevroeden

Dat ze zijn wil doen”.

Dit sprak Joseph tot Broen.

De volgende dag te 9 uur

1650 Kwamen ze tot de dienste blijde,

Daar zagen ze een helderheid,

Die een brief bracht gereed;

En toen ze die op hadden genomen,

Zo is Joseph daartoe gekomen,

1655 En nam de brief in zijn hand;

Petrus riep hij al gelijk,

En zei: “wel lieve vriend,

Jezus, die ge hebt gediend

Die u kocht met zijn bloed

1660 Dat is onze Vader die goede,

Daartoe heeft hij uitverkozen u

Dat ge deze boodschap nu

Zal doen die hij gebiedt”.

Petrus sprak: “ik meen niet

1665 Waardig te zijn van deze raad,

Dat ik deze boodschap deed”.

“God”, zei hij, “kent beter uw deugd

Dan ge u zelf kennen mag;

Maar ik bid u om God

1670 Die u koos tot Zijn gebod

Dat ge ons zegt, waar ge zal gaan”.

Petrus die antwoordde gelijk:

“Niet zag men een man in de plaats

Nog bode zo vrijwel gereed,

1675 Ik zal mijn boodschap doen

In dat land van Avallon; (Zie Atlantis)

In een zeer woeste plaats,

Ten westwaarts zo licht dat,

En wachten daar op Gods genaden

1680 Ik bid u of ge dus bent beraden,

Dat ge bidt, dat ik volbreng

En ik altijd in geen ding

Onze Heren wil moet opgeven,

Alzo lang als ik zal leven,

1685 En me de duivel niet zot maakt,

Dat ik de minne van God verlies

Want dat was me een groot verlies.

Ze zeiden alle: “God gunt u dit!”

Hun aller spraak was alzo,

1690 En gingen tezamen toen

Beide groter en kleiner,

En Broen en zijn kinderen.

Broen zei: “ik ben uw vader

En gij mijn kinderen allemaal,

1695 Gij moet onderdanig zijn,

Wil ge komen daar de zonneschijn

Eeuwig is zonder nacht;

Dus wees alle wel bedacht.

Hier is Alein de Groes, uw broeder,

1700 Doe zijn raad, hij is verstandig;

Ik geef hem, al daar ik sta benevens,

Alle genade die ik mag geven,

En ik bid hem, naast Onze Heer,

Dat hij u behoed en beheert,

1705 En wees hem alle onderdanig

Zoals uw Heer, dat is goed gedaan;

Zoek zijn raad in alle tijd

Daar ge van in twijfel bent,

Want hij zal u goed berechten;

1710 Doe gelijk goede knechten

En werk vroeg en laat

Altijd met zijn raad”.

Ze zeiden: “lieve vader Broen,

We zullen dat zeer graag doen”.

1715 Aldus verscheidden ze alle ginder

Die heer Broen en zijn kinderen.

Alein de Groes, hun broeder,

Al was hij jonger hij was verstandiger,

En wat hun meester; Joseph zei

1720 Dat het ze alle lieten niet,

Ze deden dat hij gebood.

Aldus leidde hij ze, naast God,

In vreemde landen Alein de Grote

Zijn broeder, zijn echtgenote;

1725 En in welke landen dat ze kwamen,

Daar ze goede lieden vernamen,

Sprak hij van Onze Heren dood,

En had de genade zo groot,

Dat men graag hoorde spreken.

1730 Aldus zijn die kinderen weg getrokken,

En nimmer worden ze hier genoemd

Eer de reden weer komt;

Hier moet daar van die taal blijven,

En moet van andere dingen schrijven.

17 Van den riken vischer, ende van den Grale; waer dat hy quam.

1735 Die aventure zeghet, doe dese kinder

Van daer schieden alle ginder

Riep Peter Josepe ende alle die ander,

Ende zeide: “dat is tijt, dat ick wander

Daer dat Onsen Here duncket goet”.

1740 Doe quam in haer alre moet

Dat si baden, dat hy noch bleve

Totter tijt dat hem God gracie geve.

Peter sprack: “my en lustes niet,

Maer ombe dat ghy dat gaerne ziet,

1745 So blive ick hier hudenmeer

Ende morgen zoe en scheide ick niet eer

Dan die dienst es al gedaen”.

Dus bleef Peter, sonder waen,

Ende God, die dat al te voren wiste,

1750 Eer dat gesciede met zijnre liste,

Zende hy tot Josepe enen bode,

Die hem zeide daer van Gode,

Ende sprack: “ick kome hier te dy stille,

God wil dattu does sinen wille.

1755 Weetstu wanen quam dese moet,

Dat men Peter bliven doet,

Dat was ombe dat Onse Here woude,

Dat hy waerheit zeggen soude

Tot hem, die enwech gaen hoerre strate;

1760 Al dat koemt van dinen vate

Ende daertoe van anderen saken,

Die ick iu wael condech sal maken;

Want alle die saken die beginnen,

Si moeten emmer ende gewinnen.

1765 Onse Here weet wel, dat Broen

Een volmaeckt man es in zijn doen,

Want hy moet den visch noch vaen,

Die tot uwen dienst sal staen.

Ick wille, dat hy al te male

1770 Die hoede hebbe van den Grale;

Dijn leven saltu hem dan leren

Hoe hy hem sal te Gode keren,

Ende hoe dy God minde entu Gode,

Ende hoe hy dy sende sine gebode.

1775 Geboetscapet was hy an ene maget

Ende al dat dijn herte draget

An wijsheden, dat lere hem al,

Ende hoe dat hy geloeven zal;

Tel hem, hoe dat God tot dy quam

1780 Ende hy dy wten kerker nam,

Ende hy dy gaf zijn heilge vat;

Ende daertoe leer hem al dat

Dat dy God leerde in stiller hale

Dat Sacrament van den Grale;

1785 Kenlecke leer hem al dat,

Ende dan gef hem dijn vat,

Dat moet hy houden ende dragen

Ende wie dat hy hoert vragen,

1790 Ombe dat noch die tijt sal comen

Dat hy eenen visch zal vaen;

Ende dit moet wesen sonder waen,

Recht alse die werelt vaert

1795 Dan moeten dine liede west

Daer hem dat herte draget best,

Ende tot ener stat daer Broen sal tyen

Moet hy zijns kindes kint ontbyen

Ende die hoede van den vate,

1800 Die hem komen es ter bate,

Sal hy dan al opgeven

Die van sinen zone es gebleven.

Dus wert by iu drien gereit

Beteekent ene Dryvoudecheit;

1805 Als hy dat vat hevet ontfaen,

Ende dyne leringe mede verstaen,

Ende du daeraf bist ontset,

So mach Peter seggen bet,

Overwaer ende sonder waen,

1810 So waer hy dan sal hene gaen,

Dat hy den Grael besitten zach

Den rijcken vischer op enen dach.

Hier ombe bleef hy tot morgen vroe.

Ende als den vischer daer alsoe

1815 Beset es die heilige Grael,

Over berch ende over dael,

Over zee ende over lant,

Sal hy gaen dan al te hant,

Ende den Grael dragen te zijnre zijden,

1820 Entie Here, die tot allen tijden

Ende altoes es metten goeden,

Die sal hem herde wel behoeden.

Ende alstu dit heves gedaen,

Saltu die werelt wisselen saen,

1825 Ende komen totten Paradyse,

18 Ende dat geslechte van Eugenise,

Dat ember meer daer af sal komen,

Sal ick te mijnre bliscap nomen,

Ende wie so hier af spreken kan

1830 Sal zijn een geminnet man.

Ende met al den lieden lief;

Dus tellet die historie ende die brief”.

Langer en sprack die Ingel niet,

Ende Joseph was die niet en liet

1835 Algader dat hy hem beval.

Des morgens quamen si ten dienste al,

Ende Joseph zeide hem gereit

Al dat die Ingel hadde geseit

Sonder die heymelike woert,

1840 Daer gy nu af hebbet gehoert;

Den rijcken vischer hevet hy die gegeven

Alsoe als mense hem gaf bescreven,

Ende hy leerde se hem heimelike.

1845 Dat si van Josepe zouden varen,

Bedroeveden zi hem des twaren;

Ende ten eersten dat Peter sach dat,

Dat Joseph opgaf sijn vat,

Daer God sijn leste mael wt at,

1850 Ende zine gracie mede ombe dat,

So stont hy op ende nam oerlof,

Ende rumede doe Josephs hof;

Te dien gescheede was groet geween,

Ende versuchten mede over een,

1855 Ende oetmoedecheit ende bede;

Ende Joseph bleef noch toter stede

Met den riken vischer drie dage,

Ten vierden, dat en es gene sage,

Seide hy tot Josepe: “lieve Heer,

1860 My lustet nu te wanderne zeer

Es dat iu lief?” Hy zeide: “jaet,

Nadien dat es Ons Heren raet;

Ende wetegy wat gy draget daer,

Ende wat iu sal volgen naer?

1865 Nyeman en weet dat also wel

Als gy ende ick ende nyeman el.

Nu gaet alset iu duncket goet

Ick ben, die hier blyven moet”.

Aldus schieden zi ginder beide.

1870 Die rijcke vischer ginck enwech gerede

Ende hoer covent hoerre straten,

Daer menech scone woert wtermaten

Seder af vertellet was;

Ende Joseph, zijt zeker das,

1875 Die bleef dus in vremden lande.

Ick wane, men nye man bekande

No wijf, die dat lant genomen konde.

Dus scrivet Robrecht wt zinen monde,

Mijn Heer Robrecht van Borroen,

1880 Die in dat Walsch screef al dit doen,

Ende sonder rime algader dichte;

Die seghet, dat men niet mach lichte

Al verstaen dese aventure,

Hy en moet dat weten wel ter cure

1885 Waerheen ginck Aleyn die grote,

Broens zone, ende sine genote,

En wat geslechte van hem quam,

Ende wat levene hi an nam,

Ende wat daer oeck afkomen sal

1890 Van Peter ende sijn leven al,

Ende in wat steden men hem vant,

Ende waer Moyses was bewant;

Want hy die den Grael ontfinck

Van Broene, dat es ware dinck,

1895 Hi vant Moyses onverscheiden.

Hiertoe sal ons Robrecht leiden,

So dat wy dat sullen verstaen.

Oeck moet hy weten sonder waen,

Waer die rijcke vischer ginck,

1900 Dese redene ende dese dinck

Hevet hy al in viven gedeelt,

Ende t enen boeke al verheelt,

Ende en mach nyeman, zeghet hy,

Geweten hy en ware daerby,

1905 Dat hy overleze dan al te male

Dat grote boeck van den Grale.

Ende eer dat van hem wert geopenbaert,

Wetick wel, datter pinen waert,

Ende zo ne wiste nyeman twint die tale,

1910 Dan in dat grote boeck van den Grale.

Aldus hevet hy ze een deel bescreven

Des dankede hy Gode die dat al mach geven.

Hier laet hy dat blyven van desen vieren

Toter wilen dat hy by manieren

1915 Weder sal komen an die tale,

Dan sal hy dat openbaren wale

Ende liete hy dat, en waer nye man

19 Die dat wel geopenbaerde dan

Waer heen al dat volck quam;

1920 Ende Jacob, die te dichtene nam,

Secht, vint hy dat also veer in dat Walsch,

Dat hy dat in ryme sonder valsch

Also verre oeck dichten zal,

Dat dit boeck wert versamelt al,

1925 Want hem der pinen nie verdroet. Aldus so endet dat ierste boeck.

[17] Van de rijke visser en van de Graal; waar dat hij kwam.

735 Het avontuur zegt het, toen deze kinderen

Van daar scheidden alle ginder,

Riep Petrus Joseph en al de anderen

En zei: “dat is tijd, dat ik wandel

Daar dat Onze Heer denkt goed”.

1740 Toen kwam in hun aller gemoed

Dat ze baden, dat hij nog bleef

Tot de tijd dat hem God genade geeft.

Petrus sprak: “me lust het niet,

Maar omdat ge dat graag ziet,

1745 Zo blijf ik hier heden meer

En morgen zo scheid ik niet eerder

Dan de dienst is geheel gedaan”.

Dus bleef Petrus, zonder waan,

En God, die dat al te voren wist,

1750 Eer dat geschiedde met zijn list,

Zond hij tot Joseph een bode,

Die hem zei daar van God,

En sprak: “ik kom hier tot u stil,

God wil dat u doet zijn wil.

1755 Weet u waarvan kwam deze moed,

Dat men Petrus blijven doet,

Dat was omdat Onze Heer wilde,

Dat hij de waarheid zeggen zou

Tot hem, die weg gaan hun straten;

1760 Al dat komt van uw vat

En daartoe van andere zaken,

Die ik u wel bekend zal maken;

Want alle zaken die beginnen,

Ze moeten immer einde winnen.

1765 Onze Heer weet wel, dat Broen

Een volmaakte man is in zijn doen,

Want hij moet de vis noch vangen,

Die tot uw dienst zal staan.

Ik wil, dat hij helemaal

1770 De hoede heeft van de Graal;

Uw leven zal u hem dan leren

Hoe hij hem tot God zal keren,

En hoe u God mint en u God,

En hoe hij u zendt zijn gebod.

1775 Geboodschapt was hij aan een maagd En al dat uw hart draagt

Aan wijsheden, dat leer hem al,

En hoe dat hij geloven zal;

Vertel hem, hoe dat God tot u kwam

1780 En hij u uit de kerker nam,

En hij u gaf zijn heilig vat;

En daartoe leer hem al dat

Dat u God leerde in stille halen

Dat Sacrament van de Graal;

1785 Kennelijk leer hem al dat,

En dan geef hem uw vat,

Dat moet hij houden en dragen

En wie dat hij hoort vragen,

1790 Omdat nog de tijd zal komen

Dat hij een vis zal vangen;

En dit moet wezen zonder waan,

Recht zoals de wereld vaart

1795 Dan moeten uw lieden west

Daar hen dat hart draagt het best,

En tot een plaats daar Broen zal gaan

Moet hij op zijn kind wachten

En behoeder van het vat,

1800 Die hem gekomen is ter baat,

Zal hij dan geheel opgeven

Die van zijn zoon is gebleven.

Dus wordt u drieën bereid

Betekent een Drievuldigheid;

1805 Als hij dat vat heeft ontvangen

En uw lering mede verstaan,

En u er daarvan bent ontzet,

Dan mag Petrus zeggen beter,

Voor waar en zonder waan,

1810 Zo waar hij dan zal heen gaan,

Dat hij de Graal bezitten zag

De rijke visser op een dag.

Hierom bleef hij tot morgen vroeg.

En als de visser daar alzo

1815 Bezet is met de heilige Graal,

Over berg en over dal,

Over zee en over land,

Zal hij gaan dan al gelijk,

En de Graal dragen te zijn zijden,

1820 En de Heer, die te alle tijden

Altijd is met de goeden,

Die zal hem zeer goed behoeden.

En als u dit hebt gedaan,

Zal u de wereld verwisselen gelijk,

1825 En komen tot het Paradijs,

[18] En dat geslacht van Eugenie,

Dat immer meer daarvan zal komen,

Zal ik tot mijn blijdschap noemen,

En wie zo hiervan spreken kan

1830 Zal zijn een bemind man.

En bij alle lieden lief;

Aldus vertelt de historie en die brief”.

Langer sprak de engel niet,

En Joseph was die het niet liet

1835 Allemaal dat hij hem beval.

‘s Morgens kwamen ze te dienst al,

En Joseph zei hen gereed

Alles dat de engel had gezegd

Uitgezonderd de geheime woorden,

1840 Daar ge nu van hebt gehoord;

De rijke visser heeft hij die gegeven

Alzo zoals men hem gaf beschreven,

En hij leerde ze hem heimelijk.

1845 Dat ze van Joseph zouden varen,

Bedroefde ze hem dus te waren;

En ten eerste dat Peter zag dat,

Dat Joseph opgaf zijn vat,

Daar God zijn laatste maal uit at,

1850 En zijn genade mede omdat,

Zo stond hij op en nam verlof,

En ruimde toen Josephs hof;

Tot diens scheiden was groot geween,

En verzuchten mede overeen,

1855 En ootmoedigheid en bede;

En Joseph bleef nog tot de stede

Met de rijke visser drie dagen,

Te vierde, dat is geen sage,

Zei hij tot Joseph: “lieve heer,

1860 Me lust het nu te wandelen zeer

Is dat u lief?” Hij zei: “ja,

Nadien dat het is Onze Heer raad;

En weet ge wat ge draagt daar,

En wat u zal volgen na?

1865 Niemand weet dat alzo goed

Als gij en ik en niemand anders.

Nu ga zoals het u denkt goed

Ik ben, die hier blijven moet”.

Aldus scheidden zij ginder beide.

1870 De rijke visser ging weg gereed

En hun convent hun straten,

Daar menig mooi woord uitermate

Sinds van te vertellen was;

En Joseph, zij het zeker dat,

1875 Die bleef dus in vreemde landen.

Ik meen, men nooit man kende

Nog vrouw, die dat land noemen kon.

Aldus schreef Robert uit zijn mond,

Mijn heer Robert van Borron,

1880 Die in dat Waals schreef al dit doen,

En zonder rijm allemaal dichtte;

Die zegt het, dat men niet mag licht

Geheel verstaan dit avontuur,

Hij moet dat weten goed ter keur

1885 Waarheen ging Alein die grote,

Broens zoon, en zijn echtgenote,

En welk geslacht van hem kwam,

En welk leven hij aannam,

En wat daar ook van komen zal

1890 Van Petrus en zijn leven al,

En in welke plaatsen men hem vond,

En waar Mozes was gegaan;

Want hij die de Graal ontving

Van Broen, dat is een waar ding,

1895 Hij vond Mozes niet verscheiden.

Hiertoe zal ons Robert leiden,

Zodat we dat zullen verstaan.

Ook moet hij weten zonder waan,

Waar de rijke visser ging,

1900 Deze redenen en dit ding

Heeft hij geheel in vijven gedeeld,

En tot een boek al verhaald,

Er kan niemand, zegt hij,

Weten tenzij hij was daarbij,

1905 Dat hij overleest dan allemaal

Dat grote boek van de Graal.

En eer dat het hem werd geopenbaard,

Weet ik wel, dat het te pijnen waard,

Zo niemand iets wist van die taal,

1910 Dan in dat grote boek van de Graal.

Aldus heeft hij het een deel beschreven

Dus bedankt hij God die dat al mag geven.

Hier laat hij dat blijven van deze vier

Tot de tijd dat hij bij manieren

1915 Weer zal komen aan die taal,

Dan zal hij dat openbaren wel

En liet hij dat, en was er niemand

[19] Die dat goed openbaarde dan

Waarheen al dat volk kwam;

1920 En Jacob, die het te dichten nam,

Zegt, vindt hij dat alzo ver in dat

Waals,

Dat hij dat in rijm zonder valsheid

Alzo ver ook dichten zal,

Dat dit boek wordt verzamelt al,

1925 Want hem de pijn niet verdroot.

Aldus zo eindigt dat eerste boek.

Hier begint dat boeck van Merlyne. Ende hoe die Duvele benyden, dat God die Helle tebrack, ende syne vrient daerwt verlosede.

Nu hoert, gy Heren, al bysonder

Van onsen Here een groet wonder

Want na ziner pine ende ziner doet

1930 Voer Onse Here totter Hellen oeck;

Hieraf spreket dit boeck voertmeer.

Hy dade den Duvelen groet onneer;

Want hy hem hoer zielen nam,

Des worden zi wonderlike gram,

1935 Ende hadden des wonder herde groet;

Doe makeden zi onder haer genoet

Ene sameninge, des gelovet;

Zi zeiden: “wie hevet ons berovet,

Ende onse veste aldus tebroken,

1940 Wy en meenden niet, al was dat voersproken,

Dat hy van wive mochte komen,

Die onse macht hevet genomen;

Wy meenden hebben alle die liede;

Maer dese, daer ons dat af gesciede,

1945 Hoe es hy ter werelt komen,

Wy en hebben niet vernomen,

Dat sijn moeder nie gewan

Wille of lust t ienigen man,

Alse daer vrouwen kint af ontfaen”.

1950 Doe antworde daer een Duvel saen:

“Dat wy tot onser vromen daden

Is ons komen al te scaden;

Gedenket iu niet, dat die Propheten

Lange wile hebben beheten,

1955 Dat God sal zijn geboren

Ende verlosen dat oeck verloren

Hevet gewesen menech jaer;

Die dit zeiden, vorwaer

Dien dadewy alremeest verdriet;

1960 Maer zi en achtent met alle niet,

Ende zi troesteden die sondaren,

Ende zeiden, al sonder sparen,

Dat hi emmer zoude komen

Dese Here, tot hoerder vromen.

1965 So lange zeiden zi dat es gesciet,

Ende hevet ons alle, als gy wel ziet,

Berovet al met sinen listen;

Hoe quam dat wy des niet en wisten?

Nu doet hi die sondaren dwaen

1970 In een water, sonder waen,

Als zi komen van vrouwen leden,

In die ere der Drievoudicheden;

Dus hebbewy die kinder verloren,

Die onse waren hier te voren,

1975 Dat en zij, dat zy in sonden vallen.

Noch heeft hy meer ontrecket ons allen,

Want hy hevet papen gelaten

Die ze gewisen ter rechter straten,

Zi en mogen niet zoe vele sneven,

1980 Maer willen zi der sonden begeven

Ende doen dat zi castien horen

Wy en hebben ze al verloren;

Seer hadde hi die menschen lief

Dat hine vaen liet als een dief

1985 Ombe te quitene den man,

Ende menschenforme dade an

Sonder man van eener maget;

Ick wane, gy dat provet ende saget,

In al dien, dat gy proven mochtet;

1990 Gy wetet wel, dat gy besochtet

Sine manier in menigen stonden,

Ende ghy en vondeten nye in sonden;

Maer dor die man koes hi die doet,

Als hi woude ende geboet.

1995 wi!” (zeiden die viande dan)

“Nu hadde hi herde lief die man

Nadien dat hi dat dor hem dede;

Wy mogen gerne pinen mede

Ombe die menschen te hebbene echt.

2000 Hy zeghet dat hi geen onrecht

Ons an den menschen en doet;

Wy moeten setten onsen moet

Ombe den mensche te werpen neder

Zo dat hi nemmer meer weder

2005 Van onsen dienste moge keren

Noch gespreken die kercheren,

Die hem raden van den sonden”.

20 Doe spraken ander die daer stonden:

“Machmen lieden aldus vergeven

2010 Hoer misdaet als zi sneven

By rade van der heilger kercken,

So verliesen wy al onse wercken”.

Hier begint dat boek van Merlijn. En hoe de duivel benijdde dat God de hel brak en zijn vrienden daaruit verloste.

Nu hoort, gij heren, al bijzonder

Van Onze Heer een groot wonder

Want na zijn pijn en zijn dood

1930 Voer Onze Heer tot de hel ook;

Hiervan spreekt dit boek voort meer.

Hij deed de duivels grote oneer;

Want hij hun hun zielen ontnam,

Dus worden ze verwonderlijk gram,

1935 En hadden dus verwondering zeer groot;

Toen maakten ze onder hun verwanten

Een samenzwering, dus geloof het;

Ze zeiden: “wie heeft ons beroofd,

En onze vesting aldus gebroken,

1940 We meenden het niet, al was dat voorsproken,

Dat hij van een vrouw mocht komen,

Die onze macht heeft genomen;

We meenden te hebben alle lieden;

Maar deze, daar ons dat van geschiedt,

1945 Hoe is hij ter wereld gekomen,

We hebben niet vernomen,

Dat zijn moeder niet won

Met wil of lust of van enige man,

Zoals daar vrouwen kind van ontvangen”.

1950 Toen antwoordde daar een duivel gelijk:

“Dat we tot onze dappere daden

Is ons gekomen geheel te schaden;

Bedenkt u niet, dat de profeten

Lange geleden hebben gezegd,

1955 Dat God zal zijn geboren

En verlossen dat ook verloren

Heeft geweesd menig jaar;

Die dit zeiden, voorwaar

Die deden we het allermeest verdriet;

1960 Maar ze achtten het geheel niet,

En ze troostten de zondaren,

En zeiden, al zonder sparen,

Dat hij immer zou komen

Deze Heer, tot hun geluk.

1965 Zo lang zeiden ze dat het is geschied,

En heeft ons alle, zoals ge wel ziet,

Beroofd geheel met zijn listen;

Hoe kwam het dat wij dat niet wisten?

Nu laat hij de zondaren wassen

1970 In een water, zonder waan,

Als ze komen van vrouwen leden,

In de eer van de Drievudigheid;

Dus hebben we die kinderen verloren,

Die de onze waren hier te voren,

1975 Dat tenzij, dat ze in zonden vallen.

Nog heeft hij meer ontrokken aan ons allen, Want hij heeft priesters gelaten

Die ze wijzen in rechte straten,

Ze mogen niet zoveel sneven,

1980 Maar willen ze de zonden opgeven

En doen dat ze te kastijden horen

We hebben ze geheel verloren;

Zeer had hij die mensen lief

Dat hij zich vangen liet als een dief

1985 Om kwijt te schelden de mens,

En mensenvorm deed aan

Zonder man van een maagd;

Ik meen, ge dat beproefde en zag,

In al dien, dat ge bewijzen mocht;

1990 Ge weet het wel, dat ge bezocht

Zijn manier in menige stonden,

En ge vond hem niet in zonden;

Maar door die man koos hij de dood,

Zoals hij wilde en gebood.

1995 wi!” (zeiden die vijanden dan)

“Nu had hij zeer lief die man

Nadien dat hij dat door hem deed;

Wij mogen graag pijnigen mede

Om de mensen te hebben echt.

2000 Hij zegt het dat hij geen onrecht

Ons aan de mensen doet;

Wij moeten zetten onze moed

Om de mens te werpen neer

Zodat hij nimmer meer weer

2005 Van onze dienst mag keren

Nog spreken de kerkheren,

Die zich beraden van de zonden”.

20 Toen spraken anderen die daar stonden:

“Mag men lieden aldus vergeven

2010 Hun misdaad als ze sneven

Bij raad van de heilige kerk,

Dan verliezen we al ons werk”.

Hoe die Duvele alle vergaderden, ende kosen enen procureere.

Doe die Duvele zagen daernaren

Dat zy aldus bespottet waren,

2015 Doe riepen zi te samene gereede

Alle die hellesche quaethede,

Ende koren onder hem allen daer

Enen procureere scalck ende zwaer,

Die was geheten Masceroen;

2020 Dien wart bevolen al hoer doen

Ende dat hi soude varen mede

In Onses Heren jegenwordichede,

Gelijck dat procureere plegen.

Nu mochte ieman zeggen daer tegen,

2025 Hoe een verdoemde hem mochte togen

In die jegenwordicheit des Scheppers ogen,

Daerop antworde ick in tween saken:

Dat eerste mach zijn met spraken

By gelijcken in enigen dingen,

2030 Dat wy mogen zeggen zonderlingen,

Alse van boven tote beneden,

Es dat al in ons Heren jegenwordicheden.

Die ander es, zijt zeker des,

Die pine, die in den Duvelen es,

2035 Dat die van hem niet gaet in scijn

Sy en blivet met hem waer zi zijn

Gelijck dat die zieke niet hevet baet

Al waer hy in koninckleker staet

Sine pine en waer des minre niet;

2040 Aldus es dat met den Duvele, nu ziet

Waer dat ze God gehenget te syne,

Altoes volget hem na hoer pyne.

Ende dit was die eerste procureere met,

Dien die Duvele nu hebben geset,

2045 Die vor niet en was, maer na desen stonden

Hevet men procureere altoes gevonden.

Dese procureere treckede sonder beiden

In die jegenwordicheit Godes, ende zeide “O schepper, ende aller dinge gerechtecheit,

2050 Ick ben procureere alre quaetheit

Van der Hellen, dy moet genoegen des,

Want dy van der Gerechticheit angeboren es

My te hoeren, alse bode der Hellen”.

Onse Here antworde den fellen:

2055 “Bistu procureere, toge dine brieve nu”.

Masceroen zeide: “ick wille eer iu

Bevroeden op een punte wel hoge,

Die roert die gene al onse vermoge

Die in der Hellen zijn, ende op dat

2060 Beziet onse procuracie nu ter stat”.

Onse Here sprack: “hier vormaels wal

So kende ick dyne scalcheit al,

Ende onderwint iu nu niet, gy,

Met uwen woerden te leidene my;

2065 Want du en heves hier gene perty

Jegen my, dat duncket my;

Nu toge dyne procuracie al hier,

Of men sal dy wtwerpen scier”.

Dese ontsach den rechter doer das

2070 Ombe dat hy des onwillech was;

Dus toende hy die procuracie, zijn teken

Daer wy af gemeenleke spreken,

Dat herde wel gedichtet was dan,

Dat daer niet te beterne was an.

2075 Doe zeide Onse Here: “wiltu iet spreken,

So spreeck vaste op dijn teken”.

Die viant clagede ende antworde mede

Als een procureere van zijnre heerlichede:

“Want ick, ende degene daer ick voer spreke,

2080 Hebben gehat wel ende stilleke,

Ja, by ongeendeden tyden, sonder verlaten,

Ende alle gescrevene achter gelaten,

Alse in rasten te hebbene mede

Te pinene ende te tormenten gerede

2085 Ende te berechtene, al onse Helle duere,

Alle menschelike creatuere;

Ende nu niewinge es achtergelaten

Alle rechte ende alle baten

Ende negene partye es geropen daertoe,

2090 Ende wy zijn berovet, wy en weten hoe,

Met crachte van onser hebbinge nu;

Dat clagewy wenende voor iu;

Waerby of dy genoege onse clage,

Ende du beriepes tenen zekeren dage,

2095 Dat menscheleke geslechte te komene zaen,

Tantwordene hierop sonder ontgaen;

21 Want ick eerst toge, dat men ons es

Sculdech te doene restoer van des,

Van den zielen volcomeleke mede,

2100 Die in den Hemele zijn, ende gerede,

Die in Purgatorien nu zijn genomen

Entie voer hem waren, ende na hem komen,

Ende hoer kinder, ende tot desen

Al dat van hem geboren sal wesen”.

2105 Onse Here sprack: “ick hore wel dy,

Du begeres enen dach daer by”.

Die procureere antworde daernaer:

“Die zake is groete ende anxtlike zwaer,

Ende oeck ontfermelike in allen hove,

2110 Gelijck ener sake van groten rove;

Ende ombe dit begeer ick dy haeste daertoe

Men legge den dach morgene vroe”.

Doe sprack Onse Here ende zeide:

“Sone des viants ende alre quaetheide,

2115 Verdomede scalck, al vallende onwaerde

Hevestu gemeten tusscen hemel ende aerde,

Ick legge dy dach alse procureere gerede,

Ende den menscheliken geslechte te komenemede

Vor mi als tot enen zekeren dage

2120 Alse in den heilgen vrydage,

Op den welcken ick gecrucet was”.

Masceroen antworde te hant na das:

“Dien dach ick niet ontfangen sal

Want dien dach viert men overal”.

2125 Onse Here sprack: “ick makede dat recht

Ende ick latet hierop nu ende echt;

O, Gabriel, roep des menschen diet

Dat zi komen tesen dage; en komen si niet,

Men sal voert dat recht doen scinen”.

2130 Doe keerde die viant te hant totten sinen,

Ende toende sinen gesellen dese dinge,

Dat zi hem bedroeveden onderlinge,

Want zi zagen wel in dat,

Dat hem die rechter was gehat

2135 Doe sprack Lucifer te dier stat:

“En ontsiet iu niet dor dat

Men zecht Cristus Gerechticheit wesen,

Dat valsch is, duncket my in desen;

Want hi es gerecht, zo sullen wy dan

2140 Onse sake behouden, ende proeven voertan

Wt sijns selves monde, zijt seker des,

Dat hy niet Gerechticheit en es,

Ende du zals weder ten dage varen”.

Masceroen zeide: “ick hadde liever twaren

2145 Hier met iu werden gepynet voerwaer,

Dan weder te gane voer hem daer,

Daer alle blijtscap is van vrouden,

Ende daer ick niet af mach vervrouden,

Maer meer my bedroeven hierby

2150 Ombe hoer blijtscap die niet mach in my;

Maer ick moet gehoersaem wesen,

Ende oeck doen dat staet te desen.

Op den dage, die daer geset was,

Quam Mascheroen, sijt zeker das,

2155 Recht in den dageraet, ende ginck

In eenen winkel na die dinck

In dat pleidoen, want hi wiste dat

Wel, dat des eyschers stat

Eerst ende gestadiger moet wesen,

2160 Dan die men eyschet tot desen;

Ende daerombe quam hi vroe, God weet,

Ende hadde beide sine oren gereet

Ende sine ogen opgedaen oeck wyde,

Ombe te hoerne ende ziene in elke zyde;

2165 Ende doet den middage begonste naken

Quam Masceroen voert met sinen saken

In die jegenwordicheit Godes, ende zeide:

“Heilge vader! ick quam voer ende nae beide;

Nu doe my recht, ick beide te lanck”.

2170 Doe zeide Cristus: “Duvel, nu ganck,

Want al dese dach ten rechte staet”.

Doe keerde hy weder ten winckel, die quaet.

Ontrent Vespertyde gaf hy doe wt

Enen vreesliken, gruweliken geluet,

2175 Ende sprack: “God, waer es Dyne gerechtichede?”

Onse Here antworde hem ter stede:

“Ja, en zeide ick dy niet, vule quaet,

Dat al dese dach ten rechte gaet?”

Doe keerde hy weder in den winckel daer,

2180 Ende wachtede bet der nacht wel naer;

Doe riep hy: “waer es die gerechtichede?

Si gebreket my in den Hemel mede”.

Onse Here daden doe roepen voert;

Doe sprack Masceroen dese woert:

2185 “Al desen dach heb ick gebeit

In dat rike der Gerechticheyt,

Ende en vonde gene gerechtichede”.

Onse Here antworde daer ter stede

Masceroene, ende zeide: “nu zie,

2190 Wat du eyschende bist hierby”.

22 Masceroen zeide: “die sitacie siet,

Want al dat menschelike diet

Hier is gedaget tantwordene my

Alse procureere, merket waerby,

2195 Is hier ieman die daertoe hoert,

Dat hi vor alle menschen komen wil voert?”

Ende nyeman en quam te desen doene.

Doe sprack Onse Here tot Masceroene:

“Wat wilstu dat men nu doe echt?”

2200 “Ick begeer, Here, een gemene recht,

Dat men elcken sculdech te doene es,

Ende ick begeer oeck letteren des,

Dat alle menschen waren voer dy

Gedaget, hier tantwordene my,

2205 Ende ick hebbe den dach al wt gewacht,

Ende nyeman en quam hier van hoere macht,

Ende ombe dit begeer ick vorwaert nu wesen,

Ende eysche myne letter van desen”.

Doe woude Onse Here met desen dingen

2210 Meer voertgaen met effeningen,

Dan hy woude met gerechticheden;

Hy wiste wel Masceroens doen ende zeden.

“Du”, zeide hy, “die vele weets ende heves gehoert,

Du weets wel, dat bewilen voert

2215 Een recht gaet tusscen tween partien,

Ende bewilen in effeninge belien,

Also alset hem duncket best;

Want ick nu wille, dat zij gevest

Alle dese stucke in effeningen,

2220 Ende wil den dach tot morgen verlengen

In denselven punte, dat huden was,

Tot primetijt durende, zijt seker das”.

Dus stont op Onse Here daer naer,

Ende Masceroen ginck totten sinen daer,

2225 Ende vertellede dit sinen gesellen,

Die dat zwaerlicke verdroegen in der Hellen;

Ende Lucifer sprack tot hem saen:

“Du zals morgen weder gaen

Totter rechter uren”; ende also houde

2230 Leerde hy wat hy zeggen zoude.

Hoe de duivels allen vergaderden en een procureur kozen.

Toen de duivels zagen daarna

Dat ze aldus bespot waren,

2015 Toen riepen ze tezamen gereed

Alle helse kwaadheden,

En kozen onder hen allen daar

Een procureur schalks en zwaar,

Die was geheten Masceroen;

2020 Die werd aanbevolen al hun doen

En dat hij zou gaan mede

In Onze Heer tegenwoordigheid,

Gelijk dat procureurs plegen.

Nu mocht iemand zeggen daartegen,

2025 Hoe een verdoemde zich mocht vertonen

In de tegenwoordigheid van de Scheppers ogen,

Daarop antwoord ik in twee zaken:

De eerste mag zijn met spraken

Bij vergelijken in enige dingen,

2030 Dat we mogen zeggen bijzonder,

Zoals van boven tot beneden,

Is dat alles in onze Heer tegenwoordigheid.

De andere is, dat is zeker dit,

De pijn, die in de duivels is,

2035 Dat die van hem niet gaat in schijn

Het blijft met hem waar ze zijn

Gelijk dat de zieke niet heeft baat

Al was hij in koninklijke staat

Zijn pijn wordt dus minder niet;

2040 Aldus is dat met de duivels, nu ziet

Waar dat God ze toestaat te zijn,

Altijd volgt hen na hun pijn.

En dit was de eerste procureur mee,

Die de duivels nu hebben gezet,

2045 Die ervoor niet was, maar na deze stonden

Heeft men procureurs altijd gevonden.

Deze procureur trekt zonder wachten

In de tegenwoordigheid van God en zei

“O schepper en van alle dingen gerechtigheid,

2050 Ik ben procureur van alle kwaadheid

Van de hel, u moet vergenoegen dit,

Want van u de Gerechtigheid aangeboren is

Mij te horen, als bode van de hel”.

Onze Heer antwoordde die felle:

2055 “Bent u procureur, getuig uw brieven nu”.

Masceroen zei: “ik wil eerst u

Inlichten op een punt wel hoog,

Die roert diegene al ons vermogen

Die in de hel zijn, en op dat

2060 Bezie onze procuratie nu ter plaatse”.

Onze Heer sprak: “hier vroeger wel

Zo kende ik uw schalksheid al,

En onderneemt u nu niet, gij,

Met uw woorden te leiden mij;

2065 Want u heeft hier geen partij

Tegen mij, dat lijkt mij;

Nu getuig uw procuratie al hier,

Of men zal u uitwerpen snel”.

Dit ontzag de rechter door dat

2070 Omdat hij dus onwillig was;

Dus toonde hij de procuratie, zijn teken

Waar we gewoonlijk van spreken,

Dat zeer goed gedicht was dan,

Zodat er niets te verbeteren was aan.

2075 Toen zei Onze Heer: “wil u iets spreken,

Zo spreek vast op uw teken”.

De vijand klaagde en antwoordde mede

Als een procureur van zijn heerlijkheid:

“Want ik, en diegene daar ik voor spreek,

2080 Hebben gehad goed en stilletjes,

Ja, in niet geëindigde tijden, zonder verlaten,

En alles geschrevene achter gelaten,

Zoals in rusten te hebben mede

Te pijnigen en te kwellen gereed

2085 En te berechten, al onze hel door,

Alle menselijke creaturen;

En nu de net is na gelaten

Alle recht en alle baten

En geen partij is geroepen daartoe,

2090 En wij zijn beroofd, wij weten niet hoe,

Met kracht van ons bezit nu;

Dat klagen we wenend voor u;

Waarbij of u vergenoegt ons klagen,

En u het beriep op zekere dagen,

2095 Dat menselijke geslacht te komen tezamen,

Te antwoordden hierop zonder ontgaan;

21 Want ik eerst toon, dat men ons is

Schuldig te doen herstel van dit,

Van de zielen volkomen mede,

2100 Die in de hemel zijn, en gereed,

Die in zuivering nu zijn genomen

En die voor hen waren en na hen komen,

En hun kinderen, en tot deze

Alles dat van hen geboren zal wezen”.

2105 Onze Heer sprak: “ik hoor wel u,

U begeert een dag daarbij”.

De procureur antwoordde daarnaar:

“De zaak is groot en angstig zwaar,

En ook ontfermend in alle hoven,

2110 Gelijk een zaak van grote roof;

En om dit begeer ik uw haast daartoe

Men legt de dag morgen vroeg”.

Toen sprak Onze Heer en zei:

“Zoon van de vijand en alle kwaadheid,

2115 Verdoemde schalk, al vallende onwaarde

Heeft u gemeten tussen hemel en aarde,

Ik leg uw dag als procureur gereed,

En het menselijke geslacht te komen mede

Voor mij als tot een zekere dag

2120 Zoals in de heilige vrijdag,

Waarop ik gekruisigd was”.

Masceroen antwoordde gelijk na dat:

“Die dag ik niet ontvangen zal

Want die dag viert men overal”.

2125 Onze Heer sprak: “ik maakte dat recht

En ik laat het hierop nu en echt;

O, Gabriel, roep het mensen volk

Dat ze komen op deze dag; en komen ze niet,

Men zal verder dat recht laten verschijnen”.

2130 Toen keerde de vijand gelijk tot de zijnen,

En toonde zijn gezellen deze dingen,

Dat ze zich bedroefden onderling,

Want ze zagen wel in dat,

Dat hij bij de rechter was gehaat

2135 Toen sprak Lucifer in die plaats:

“Ontzie u niet door dat

Men zegt Christus gerechtigheid te wezen,

Dat vals is, lijkt me in deze;

Want hij is rechtvaardig, zo zullen wij dan

2140 Onze zaak behouden, en bewijzen voortaan

Uit zijn eigen mond, zij het zeker dit,

Dat hij niet rechtvaardig is,

En u zal weer te dag varen”.

Masceroen zei: “ik had liever te waren

2145 Hier met u worden gepijnigd voorwaar,

Dan weer te gaan voor hem daar,

Daar alle blijdschap is van vreugde,

En waar ik niet van kan verheugen,

Maar me meer bedroeven hierbij

2150 Vanwege hun blijdschap die niet mag in mij;

Maar ik moet gehoorzaam wezen,

En ook doen dat staat tot deze.

Op de dag, die daar gezet was,

Kwam Masceroen, zij het zeker dat,

2155 Recht in de dageraad, en ging

In een hoek na dat ding

In dat pleidooi, want hij wist dat

Goed, dat de eisers plaats

Eerst bestendig moet wezen,

2160 Dan die men eist tot deze;

En daarom kwam hij vroeg, God weet,

En had beide zijn oren gereed

En zijn ogen open gedaan ook wijd,

Om te horen en te zien aan elke zijde;

2165 En toen de middag begon te naken

Kwam Masceroen voort met zijn zaken

In de tegenwoordigheid van God, en zei:

“Heilige vader! ik kwam voor en na, beide;

Nu doe me recht, ik wacht te lang”.

2170 Toen zei Christus: “Duivel, nu ga,

Want deze hele dag tot recht staat”.

Toen keerde hij weer tot de hoek, dat kwaad.

Ontrent vespertijd gaf hij toen uit

Een vreeslijk, gruwelijk geluid,

2175 En sprak: “God, waar is uw gerechtigheid?”

Onze Heer antwoordde hem ter plaatse:

“Ja, zei ik u niet, vuil kwaad,

Dat deze hele dag tot het recht gaat?”

Toen keerde hij weer in de hoek daar,

2180 En wachtte beter tot de nacht na;

Toen riep hij: “waar is die gerechtigheid?

Het ontbreekt me in de Hemel mede”.

Onze Heer liet hem toen roepen voort;

Toen sprak Masceroen dit woord:

2185 “Deze hele dag heb ik gewacht

In dat rijk der gerechtigheid,

En vond geen gerechtigheid”.

Onze Heer antwoordde daar ter plaatse

Masceroen, en zei: “nu zie,

2190 Wat u de eiser bent hierbij”.

22 Masceroen zei: “de situatie (onderzoek) ziet,

Want al dat menselijkheid volk

Hier is gedaagd te antwoorden mij

Als procureur, merk het waarbij,

2195 Is hier iemand die daartoe hoort,

Dat hij voor alle mensen komen wil voort?”

En niemand kwam tot dit doen.

Toen sprak Onze Heer tot Masceroen:

“Wat wil u dat men nu doet echt?”

2200 “Ik begeer, Heer, een algemeen recht,

Dat men elke schuldig te doen is,

En ik begeer ook brieven van dit,

Dat alle mensen waren voor u

Gedaagd, hier te antwoorden mij,

2205 En ik heb de dag al door gewacht,

En niemand kwam hier van hun macht,

En om dit begeer ik voorwaarts nu te wezen,

En eis mijn brief van deze”.

Toen wilde Onze Heer met deze dingen

2210 Meer voortgaan met effeningen,

Dan hij wilde met gerechtigheden;

Hij wist goed Masceroens doen en zeden.

“U”, zei hij, “die veel weet en heeft gehoord,

U weet wel, dat soms voor

2215 Gaat een recht tussen twee partijen,

En soms in vereffeningen bekennen,

Alzo zoals het hen lijkt het beste;

Want ik nu wil, dat is gevestigd

Al deze stukken in vereffeningen,

2220 En wil de dag tot morgen verlengen

In hetzelfde punt, dat het heden is,

Tot priemtijd (6 uur) duurt, dat zeker dit”.

Dus stond op Onze Heer daarnaar,

En Masceroen ging tot de zijnen daar,

2225 En vertelde dit zijn gezellen,

Die dat zwaar verdroegen in de hel;

En Lucifer sprak tot hem gelijk:

“U zal morgen weer gaan

Tot het rechte uur”; en alzo houden

2230 Leerde hij wat hij zeggen zouden.

Hoe Onse Vrouwe wart een vorsprake van al Kerstenheit tegen den viant.

Alse dese beroepinge quam te voren

Der reyner maget wtverkoren

Bedroevede zi hoer ombe dien pleit

Met moederliker ontfermicheit;

2235 Ende doe si vernam dat verlenget waer

Die dach, sprack zi doe openbaer

Totter menscheit: “nu laet iu sorgen

Want opten dach van morgen

Sal ick uwer aller vorsprake wesen”.

2240 Dat hemelsche volck verblide van desen.

Des morgens es Onse Here geseten

Met zinen Ingelen, met zinen propheten,

Met ener geselscap ongetelt.

Doe quam zijn moeder met gewelt

2245 Van Engelen, van propheten, van patriarchen,

Die songen met luder stemmen starcken:

“God groete dy, des Hemels koninginne,

God groete dy, der Ingelen minne”.

Dus quam zi gegaen alsoe vermogen,

2250 Daer zi aensach met wreden ogen

Hoeren wedersaken in hoeren rike.

Doe ginck zi zitten verweendelike

By hoeren zone tot hoeren wille

Ende zeide: “nu zwiget al stille!”

2255 Nu zuldy hier hoeren bedieden

Hoe zi een vorsprake wart allen lieden

In een gedinge van iamerheden

Overmyds haer grote ontfermicheden;

Want des Duvels naradicheit

2260 Hadde die menschen zere beleit;

Dat wederstont onse Vrouwe scone

Ende sprack aldus tot haren sone:

“Ick hore zeggen, sone mijn,

Dat geslechte, daer wy af komen zijn,

2265 Gy ende ick, dat menscheleke diet,

Wert hier angesproken, nu siet,

Van eenen verdomeden verrader quaet,

Ende enen valschen, die hier staet

In minen rike; ende dit ongevoech

2270 Geroert minen lichaem, die dy droech;

Want alzulcke en plegen nyet

Hier te komene; maer dat du gebiet,

Want in dy alle gerechticheit zij,

Soe kome hy ende segge sine tale daerby”.

2275 Ende hieraf verblide die Hemel al,

Dat zi een vorsprake wesen sal,

Ende riepen den verdomeden totter stede:

“Coemt, verwysede ende verbannen mede,

Du vindes hier wedersake in dit doen”.

2280 Aldus zo quam daer vorwaert Masceroen,

23 Ende en dorst niet, sonder waen,

Sine ogen op onse vorsprake slaen.

Doe sprack Onse Here: “Wan antwerstu?”

Ende hi antworde: “aldus zegge ick iu,

2285 O, ongeloeflike gerechtichede!

O, waerheit ende sonder valschede,

Hoer my armen, in desen dage,

Wes ick my voer iu beklage,

En laet dy vleesch no bloet niet roeren

2290 Ick bidde te sprekene sonder verboeren”.

Ende Onse Here sprack tot hem doen:

“Spreket als dat betamet, Masceroen”.

Doe sprack hi: “ick wil dat elck verstaet

Dat in elcken rechte voertgaet:

2295 Drie persone heb ick vereest

Die vader, die zone, die heilge geest;

Den rechter sie ick, alset behoevet,

Dat ick eyscher ben isser geproevet

By mynen brieven, als men ziet,

2300 Den sculdegen persoen en zie ick niet.

Sonder wien dat recht es twint”.

Onse voersprekerse antworde ontrint

Den rechter, maer niet den viant:

“Sone mijn”, zeide zi te hant,

2305 Siet my bereit, tantwordene hier”.

Doe zeide Masceroen, dat quade dier:

“Heilge Vader, nu toge ick dy des,

Dat dijn moeder niet en es

Sculdech te komene dor dese sake

2310 Noch dor negene met hoere sprake;

Want ombe dat zi es dijn moeder,

So waer zi my een zwaer stuerroeder,

Partye te dragene tegen my;

Want zi mochte lichte getrecken dy

2315 Te haerwaert al waer dat onrecht,

Ende voert oeck want zi es echt

Een wijf, entie gemene loep van desen

Verbiedet wiven voersprake te wesen”.

Dus sprack die quade Masceroen.

2320 Doe wort gestoert ombe dat doen

Onse Vrouwe, ende sprack tot haren zone voert:

“Dese verbannene die my dus stoert,

Ende minen rike verkeert dat recht,

Hy zecht my dijn moeder wesende echt,

2325 Ende versmaet my, lieve sone,

Du weets dat wel, al ben ick degone

Die dy droech ende een wijf nochtan

Ende my berispet tonrechte voertan,

Sone ben ick niet moeder, als ander wijf,

2330 Daer ick wart drachtich, was een blijf

Van alre smette der menschlichede;

Ick wert zwaer, sonder pine mede

Ende sonder rouwe kint brengende voert;

Waer is dat recht, dat my verboert

2335 Degene die zijn beroepen vor iu

En mach ick hoer tale niet spreken nu,

Ende voer hem staen als eene persone,

Ende hier tantwordene Mascerone,

Al waer ick ongelovich of te banne,

2340 Des niet en is an my nochtanne,

So zoude ick te rechte hier toe gaen

Als die daertoe gedaget ben zonder waen,

Du weets dat wel, zone, in dinen zin,

Dat ick van allen ordenen bin,

2345 Want al die werelt oft die daer in es

Die es van huweleke, zijt zeker des,

Oft van mageden oft voertanne

Onthouden van wive of van manne;

Ick was van allen ordenen gerede,

2350 Ick was Josepe gegeven mede,

Ende bleef daerna oeck wel geacht,

Ende wert by hem dragende dracht,

Ende bleef by hem onthouden daer,

Dat ick nye gekreech een haer

2355 Begeerte te genen manne waert;

Ombe dit wert hier wel geopenbaert,

Dat ick ben sculdech te zijne vorsprake

Vor den menschen van alre zake;

Ende dat die viant oeck nu zeghet,

2360 Dat wiven es dit ambacht ontweghet

Dat gebreket oeck in desen doene,

Want elck mach over arme persoene

Spreken, als over weduwen ende wesen

Die dese bose viant in vresen

2365 Te brengene staet ende te blivene

Te sinen dienste, die zielen t’ontlivene

Ende eweleke sonder einde verdoemen;

Hierombe eysche ick ende ben komen,

Dat men dit ambacht my late

2370 Voertan te zine advocate,

Want my en lettet niet an dit ambacht,

Dat hy op my voert hevet gebracht”.

Doe antworde hierop Masceroen:

“Interloquitorie wil ick doen,

24 2375 Dit bediedet, als wy dat ontknopen,

Als enen dat recht te na zoude lopen,

Dat hy enen wech dan vinden moge

Te proevene mede dat hem toge”.

Doe sprack Onse Here te deser zake:

2380 “Myne moeder laet ick zijn een voersprake,

Want haer niet mach letten in dit doen

Dat hier getoent hevet Masceroen.

Nu hevestu partie”, sprack Onse Here

Wiltu iet spreken, spreeck hieran mere”.

2385 Masceroen sprack: “te spreken ick behoeve

Ick hebbe partie, des ben ick droeve;

Want my duncket, dat myne sake

Geveert es by hoere sprake;

Nochtan zegge ick na desen gelike

2390 Dat kenlijck genoech es in desen rijcke,

Dat die Duvele, daer ick ben vor komen

Ende al hoer sake hebbe an genomen,

Waren in rasten van hebbinge

Van zo menegen iaren sonderlinge,

2395 Dat des nyman gedencket nu ter wilen,

Te pinene ende te tormenten die zielen

Ja, alse van beginne, alle die storven

Ny en wort er een ontborgen

Ende nu zijn alle ordene van rechte

2400 Achtergelaten als in enen verplechte,

Ende met enen wille ende ere delinge

Zijn wy berovet van onser hebbinge;

Ende want den wijsen toebehoert

Eerstwerf restoer te eyschene voert,

2405 So eysche ick eerst restoer voerwaer

Van onsen verliese, ende daernaer

Sal men in dese sake gaen voert,

Want wy die bloet zijn, als men hoert,

Ende berovet, wy en mogen ons niet

2410 Setten tegen gewapende diet”.

Doe sprack die zone ter moeder waert:

“Antwort hier op”; ende ter vaert

Sprack zy ten zone: “en ziedy niet dat baraet

Ende die ombegange des viants quaet,

2415 Aldus te verslitene den dach mede

Met woerden met groter valschede;

Dat en doech niet, hy eischet restoer

Als of hy berovet waer hiervoer;

Ende hieran lieget hy echt,

2420 Want ierstwerf so spreket dat recht

Den beroveden te verstoerne wesen;

Dat es in negene gelike desen,

Die berovet es, die en eyschet niet;

Nu es hy eyscher, als men ziet,

2425 Ende aldus verkeert hy dat recht

Alzo als hy valsch es echt;

Aldus hy eerstwerf valscheit begint

Want nye zo en wart bekint,

Dat du ende die dine in t schouwen

2430 Nye besat met goeder trouwen

Ander liede erven; want dat es kont

Hem allen scone, dattu ter stont

Met diner wijsheit makedes den man

Na diner gelike, ende nochtan

2435 Al hebben die Duvele gepinet daer

Lange tijt die zielen voerwaer,

Dat en deden si van hoers selves rechte niet,

Maer als knapen der Hellen, nu ziet,

En overmids dijn gebot mede

2440 Die Duvel en hadde nye stede

Noch die zielen, maer du haddes, Heer!

Want alle dinck es min no meer

In des namen, in des gewout,

Daer mense of ontfaet ende hout,

2445 Hoe mochten die Duvele rustelike

Besitten eens anders goet ende rike?

Want die propheten zeiden te voren

Dat wt ere sterren soude zijn geboren

Die zone, die Godes zone boude,

2450 Die zijn volck verlossen zoude;

Hier ombe wondert my, zone, dat

So vele loeshede nu ter stat

In uwen rike wert wt getrecket”.

Masceroen antworde, ende hevet gemecket,

2455 Die gemene sprake te hebbene mede,

Die hy echt eischede ter stede.

Die moeder antworde: “zone, ick wel vaet

Dat alle rechte, na dat staet,

Dy in den Hemel gegeven zijn

2460 Ende an der aerden, ende in den name Dijn

Bogen alle knien myner dracht;

Dese en merket niet op Dyne macht,

Die Du heves, ende bespottet nu

Dyne mogentheit, dat hy eischet iu

2465 So vele wtgange tegen my”.

Doe sprack God: “ick ontzegge dy

25 Hier af restoer nu te doene”.

Doe sprack die moeder tot haren zone:

“Vraget hem of hy wil zeggen meer”.

2470 Doe sprack die vyant ongehier:

“Tote noch heb ick niet gezeit;

Ick sal noch zeggen wonder, God weet”.

Dit woert wonde onse vrouwe ter stede

Ombe die minne der menschelechede;

2475 Doe zeide die rechter totten viant:

“Doe dine sake sonder schelden te hant”.

Die viant track die Bible wt

Wt enen sacke ende sprack overluet,

Met ener groter stemmen: “nu hoert,

2480 Gy Hemele, wat ick sal seggen voert”;

Ende zy zwegen alle nadat;

Doe keerde hy ombe daer een blat,

In den aenbeginne der werelt voert,

Dat God tot Adame sprack dit woert

2485 Ende tot Eva mede: “dat zult gy weten:

Van aller vrucht zult gy eten

Sonder van deser, ende op wat uren

Gy daervan etet, zuldy dat besuren

Ende sterven van dode te dode”.

2490 Doe sprack hy voert tote Gode:

“Here, eerstwerf so vrage ick iu,

Of dese woerde dijn zijn nu?”

Doe sprack Maria: “nu zech voert”.

Hy zeide, hy en wille niet een woert

2495 “Want ick ben in dat rike der waerheit

Ende voer dengene die zeghet gereit,

Dat hy waerheit is geheten;

Ende daer ombe wil ick eerst weten,

Dat dese woerde zijn die waerhede”.

2500 Ende zy zwegen alle ter stede.

Doe sprack Onse Here: “dese woerde zijn mijn”.

Die viant antworde: “des wil ick zijn

In den gelove, ende in desen

Wil ick dat sy besloten wesen;

2505 Want Adam ende Eva allene

Waren in den Paradyse gemene,

Ende altemale ongehoersaem gingen

Tegen dijn gebot dus sonderlingen,

So eysche ick, dat dyne woerde ombe dat

2510 Staende blyven in hore stat,

Ende zy, ende die na hen komen dan

Ewelike sullen sterven voertan;

Ende wiltu dine woert verwandelen iet

So es dat proeflicke, dattu niet

2515 En bist die waerheit, lude noch stille;

Ende hierop antworde die spreken wille!”

Doe sprack Maria tot haren zone:

“Lieve kint, wanen es dese hone

Ende dese scalckheit den Duvelen komen,

2520 Dat zy so vele scalcheit om dit verdomen

Pensen, om verderven des menschen diet?

Maer die Duvele, als men hier ziet,

Weten wael dat den onsaligen troest es

Gesellen thebbene, duncket my, dor des

2525 In hoere armoede, om hem dat wreken;

Sone, nu wil ick hier tegen spreken;

Want dat waer es, dat du vor nu

Dese woerde sprakes, zegge ik iu;

Maer een ander letter spreket voert,

2530 Ende hierop aldus antwoert,

Die zeghet, dat loesheit ende scalchede

Nyeman mogen bescudden mede,

Daer men met rechte voert sal gaen;

Want die Duvele, sonder waen,

2535 Daer dese voer komet, die rieden Adamen

Ende Even mede, dat zy namen

Den appel, die verboden was

Want in den boke staet na das,

Daer hy dese woerde wttrack,

2540 Dat een serpent tot Even sprack

Ende tot Adame, die deze dief

Dese procureere in sinen brief

Valscelike verzwiget vor dy,

Ende dit waren die woerden, nu zie,

2545 Die hy Even dede verstaen:

Eetdy dese vrucht, gy sult saen

Alse iu meester wesen gescapen mede.

Van deser loghene ende valschede

Dat dit [serpent] doe dede den man,

2550 Al by des Duvels rade dan,

So willen die viande den mensche wroegen;

Maer overmids desen ongevoegen

Ende oeck ombe dit poent zo wil ick ter stede

Den mensche te rechte bescudden mede”.

2555 Die viant zach hem bespottet zeer

Van zulcker antworde, ende zeide: “Heer,

Heer rechter, dese voersprekeresse

Menet aldus ontgaen mijnre lesse;

Maer niet aldus; want, Vader, daer staet

2560 Bescreven: daer een openbaer mesdaet

26 Gesciet, die gerechte rechter nochtan,

Al en wroeget nyeman den sculdegen man,

Hy es sculdech voert te vaerne

Met ziner heerlecheit, ende niet te spaerne

2565 Metter mesdaet ende metter pinen mede

Al es dat sake, dat die voersprake zeide,

Dat men my niet sculdech t’hoerne es,

Dat ick nochtan niet en lye des,

Men sal my antworden van desen,

2570 Ende al waer des niet, nochtan zoude wesen

Sculdech die rechter voert te gane

Met syner heerlicheit, na mynen wane;

Waerombe, want du bist gerecht,

Des wil ick dan zien, nu ende echt,

2575 Of dijn name is volgende dien,

Want ick wil zwygen ende an zien

Dine heerlecheit hier an vorwaer;

Want die mesdaet es openbaer

Ende en behoevet gener proeve dan

2580 Ende daer en es geen twivel an,

Die mensche en brack dat gebot gereit;

Nu zal ick zien dyne heerlecheit,

Ende mede dat ick negene partien

Houden en mach tegen Marien,

2585 So an roepe ick alhier ter stede

Dine edele heerlechede”.

Nu wart versaget die moeder Godes

Want zi ontzach haer des gebodes,

Dat die Gerechtecheit zoude gaen

2590 Hoers lieven sones overdwers saen

Alse van heerlicheit van gerechtecheit niet,

Ende wort wenende over dat menschlecke diet

Ende scoerde hoer cleder ten borsten dan

“Zie”, sprack si den zone nu an,

2595 “Den lichaem, die dy droech gerede,

Ende die borste, die du zoges mede,

Nu zie die dy schenden degene

Ende bespegen ende cruceden gemene,

Hy anroepet dine heerlecheit hier;

2600 Also alse zeghet deze ongehier

So sal dat by dinen willen wtgaen

Niet by den sinen, sonder waen;

Ende bidde oeck mede daertegen dy

Ofte doe af wt den boke my

2605 Des levens; want negeen recht

En wiset dattu nu ende echt

Voert sals gaen met heerlecheden

Maer alse dat aenhoert diner rechtecheden.

Nu zal ick zien wien du te voren

2610 Bet sals geloven endehoren

Ofte diner moeder ofte den verrader”.

Dus wert die Sone wt den Vader

Beroert, daer hy sine moeder sach an

So wijflecke wenen, ende sprack dan

2615 Den viant an in dat pleit:

“Ick ontsegge dy te hant myne heerlecheit”.

Die viant sprack doe: “vleesch ende bloet

Hevet dy geraden, dat gy dit doet

Ende niet die hemelsche gerechtecheit;

2620 Ick hadde dat wel te voren geseit,

Dat my herde zwaer soude wesen,

T hebbene des rechters moeder te desen

Tegen my nu tenen advocaet”.

Doe sprack Maria: “du vule quaet,

2625 Wiltu iet meer hier toe versinnen?”

Hy sprack: “ick wil nu ierst beginnen

Wter Evangelien oeck met

Ende wter Scrifturen van der Wet

Ende zal der rede volgen mede

2630 Overmids alle gerechtechede.

Ierstwerf zegge ick, dat dat recht,

Dat godlicke her es komen echt,

Dat zi daerinne leren die rechter dan

Als hem een twist riset an,

2635 Tusschen personen in erflecheden,

Ende van anderen dingen, in dat scheden,

Die gerechte rechter sal scheiden al geheel

Gemene dinck ende geven sijn deel

Elcken; want gemene dinge

2640 Brenget groet twist in sonderlinge,

Want die Scrifture der Waerheit fijn

Orcondet my enten gesellen mijn,

Dat wy sijn Vorsten der werelt vry;

Nochtan en zegge ick dat niet bedy,

2645 Du en heves daer wel een deleken an,

Du, almachtige God, nochtan,

Ja, een deleken alsoe groet gesecht

Als een sennep saet in een mudde gelecht;

Ende daerombe dat, om dese twee woerde

2650 Mijn ende Dijn, als ment hoerde,

Een twist dagelekes risen mochte

Tusschen dy ende my onsochte,

Almachtich God ende dine moeder met,

Die voersprake der werlt es geset,

27 2655 So begeer ick, overmids dine gerechtichede,

Dat mijn deel werde gescheiden mede,

Ende alzo dat dan die mine,

Dat zijn die sonden te mijnre pine

Ende te mynen rechte horen toe,

2660 Ende die weldaet blyve dijn alsoe;

Dit en mach ontzeggen rechter geen,

Ick late wegen nu dit alleen

Die al recht hevet gemaket dan”.

Die Sone sprack die moeder an:

2665 “Voersprekerse der werlt, antwoert”.

Doe zeide Onse Vrouwe dese woert:

“Dat hy eyschet hevet hy enweghe,

Hy eyschet gerechte van gewege

Dat lange vor nu gedaen es;

2670 En gedencket iu niet, sone, des

Dat ghy dat al hebbet verdinget

Al daer gy an den cruce hinget,

Alse doget der werlt in die wage

Ende optie anderside, optie ander vlage,

2675 Hinck die moerdener, hoe so dat gaet,

Als zonde der werelt; dat verstaet,

Sone, dat ick dy doe aensach

Met droeviger herten, op dien dach,

Ende met wenenden ogen mede;

2680 Daer was gewoegen ter selver stede

Met ener effener schalen die doget,

Ende die quaetheit onverhoget,

Ende du, die waers die doget gereit

Verwonnes daer alle quaetheit,

2685 Also dattu nedervoeres daer

Totter Hellen ombe die zielen vorwaer,

Ende treckedes daerwt die keytive;

Ende of dan zulcke wage blive,

Die vor alle die werelt feestelike

2690 Gedaen was, ende oeck hogelike,

Opten berch van Calvarien eer,

So en wil ick wegen nember meer;

Maer ik houde my an dat allene,

Ende en wil ander gewichte negene”.

2695 Die procureere wert versaget daer zeer,

Ende gaf wt een vreeslyck gebeer,

Ende sprack: “tot noch so hebbe wy

Biesen gestrouwet, ende daerby

So wil ick trecken ten herdesten saen;

2700 Ick zie my nu allene hier staen,

Als een procureere ick nu begeer

Van rechtes wegen in myne weer,

Enen advocaet ofte twee, desen dach,

Die men my niet weigeren en mach;

2705 Ende daertoe so kenne ick dese beide

Gerechtecheit ende Waerhede”.

Onse Vrouwe sprack: “neem die gy wout”

Hierombe wonderde menechfout

Die Ingele, ende ontsagen mede

2710 Sine scalcheit, ende zeiden ter stede:

“Coninginne van Hemelrike

Ende oeck mede van aertrike,

Met groter eren so moechdy nu

Advocate nemen tot iu”.

2715 Ende zy gehoerde rades daerby;

Zy zeide doe: “so kiese ick tot my

Ontfermherticheit ende Vrede”.

Dus wart hier een gedinge ter stede.

Hoe Onze Vrouwe een voorspraak van alle Christenen werd tegen de vijand.

Toen deze beroeping kwam te voren

De reine maagd uitverkoren

Bedroefde ze zich om dat pleit

Met moederlijke ontferming;

2235 En toen ze vernam dat verlengd was

De dag, sprak ze toen openbaar

Tot de mensheid: “nu laat uw zorgen

Want op de dag van morgen

Zal ik uw aller voorspraak wezen”.

2240 Dat hemelse volk verblijdde van dezen.

‘s Morgens is Onze Heer gezeten

Met zijn engelen, met zijn profeten,

Met een gezelschap ongeteld.

Toen kwam zijn moeder met geweld

2245 Van engelen, van profeten en van patriarchen,

Die zongen met luide stemmen sterk:

“God groet u, de Hemelse koningin,

God groet u, de engelen minne”.

Dus kwam ze gegaan alzo ze vermag,

2250 Daar ze aanzag met wrede ogen

Haar tegenpartij in haar rijk.

Toen ging ze zitten verwaand

Bij haar zoon tot haar wil

En zei: “nu zwijgt alle stil!”

2255 Nu zal ge hier horen verklaren

Hoe ze een voorspraak werd van alle lieden

In een geding van jammerheden

Vanwege haar grote ontferming;

Want de Duivels listigheid

2260 Had de mensen zeer vervuld;

Dat weerstond onze Vrouwe schoon

En sprak aldus tot haar zoon:

“Ik hoor zeggen, zoon van min,

Dat geslacht, daar we van gekomen zijn,

2265 Gij en ik, dat menselijke volk,

Wordt hier aangesproken, nu ziet,

Van een verdoemde verrader kwaad,

En een valse, die hier staat

In mijn rijk; en dit jan hagel

2270 Beroert mijn lichaam, die u droeg;

Want zulke plegen niet

Hier te komen; maar dat u gebiedt,

Want in u alle rechtvaardigheid is,

Zo komt hij en zegt zijn taal daarbij”.

2275 En hiervan verblijdde de Hemel al,

Dat ze een voorspraak wezen zal,

En riepen de verdoemden tot de plaats:

“Komt, verwezen en verbannen mede,

U vindt hier tegenpartij in dit doen”.

2280 Aldus zo kwam daar voorwaarts Masceroen,

23 En durfde niet, zonder waan,

Zijn ogen op onze voorspraak te slaan.

Toen sprak Onze Heer: “Wanneer antwoord u?”

En hij antwoordde: “aldus zeg ik u,

2285 O, ongelooflijke gerechtigheid!

O, waarheid en zonder valsheid,

Hoor mij arme, in deze dagen,

Wat ik me voor u beklaag,

En laat uw vlees nog bloed niet roeren

2290 Ik bid te spreken zonder verzet”.

En Onze Heer sprak tot hem toen:

“Spreek zoals dat betaamt, Masceroen”.

Toen sprak hij: “ik wil dat elk begrijpt

Dat in elk recht voortgaat:

2295 Drie personen heb ik onderzocht

De vader, de zoon, die heilige geest;

De rechter zie ik, zoals het behoeft,

Dat ik eiser ben is beproefd

Bij mijn brieven, zoals men ziet,

2300 De schuldige persoon zie ik niet.

Zonder wie dat recht is niets”.

Onze voorspreekster antwoordde omtrent

De rechter, maar niet de vijand:

“Zoon van mij”, zei ze gelijk,

2305 Zie me bereidt, te antwoorden hier”.

Toen zei Masceroen, dat kwade dier:

“Heilige Vader, nu getuig ik u dit,

Dat uw moeder niet is

Moet komen door deze zaak

2310 Nog door geen met hun spraak;

Want omdat ze is uw moeder,

Zo is ze voor mij een zware verstoorder,

Partij te dragen tegen mij;

Want ze mocht gemakkelijk betrekken u

2315 Tot haar toe al is dat onrecht,

En voort ook want ze is echt

Een vrouw, en de algemene loop van dezen

Verbiedt vrouwen voorspraak te wezen”.

Aldus sprak die kwade Masceroen.

2320 Toen werd verstoord om dat doen

Onze Vrouwe, en sprak tot haar zoon voort:

“Deze verbande die mij dus stoort,

En in mijn rijk verandert dat recht,

Hij zegt mij uw moeder te wezen echt,

2325 En versmaadt mij, lieve zoon,

U weet het goed, al ben ik diegene

Die u droeg en een vrouw nochtans

En mij berispt te onrechte voortaan,

Zo ben ik niet moeder, zoals ander wijf,

2330 Daar ik werd drachtig, was een overblijven

Van alle smet der menselijkheid;

Ik werd zwanger, zonder pijn mede

En zonder rouw een kind te brengen voort;

Waar is dat recht, dat me verbeurt

2335 Diegene die zich beroepen voor u

Mag ik hun taal niet spreken nu,

En voor hem staan als een persoon,

En hier te antwoorden Masceroen,

Al was ik ongelovig of in de ban,

2340 Dat niet is aan mij nochtans,

Zo zou ik te recht hier toegaan

Als die daartoe gedaagd ben zonder waan,

U weet dat wel, zoon, in uw zin,

Dat ik van alle orden ben,

2345 Want de hele wereld of die daarin is Die is van huwelijk, dat is zeker dit,

Of van maagden of voortaan

Zich onthouden van vrouwen of van mannen; Ik was van alle orden gereed,

2350 Ik was Jozef gegeven mede,

En bleef daarna ook wel geacht,

En werd bij hem dragende dracht,

En bleef bij hem ontzegt daar,

Zodat ik niet kreeg iets

2355 Begeerte tot geen man waart;

Om dit werd hier goed geopenbaard,

Dat ik moet zijn te voorspraak

Voor de mensen van alle zaak;

En dat die vijand ook nu zegt het,

2360 Dat vrouwen is dit ambacht ontzegt

Dat ontbreekt het ook in deze doen,

Want elk mag over arme personen

Spreken, zoals over weduwen en wezen

Die deze boze vijand in vrezen

2365 Te brengen staat en te blijven

Tot zijn dienst, de zielen te ontlijven

En eeuwig zonder einde verdoemen;

Hierom eis ik en ben gekomen,

Dat men dit ambacht me laat

2370 Voortaan te zijn advocaat,

Want mij let niets aan dit ambacht,

Dat hij op mij voort heeft gebracht”.

Toen antwoordde hierop Masceroen:

“Tussenuitspraak wil ik doen,

24 2375 Dit betekent, zoals wij dat ontknopen,

Als een dat recht te na zou lopen,

Dat hij een weg dan vinden mag

Te bewijzen mede dat hem toont”.

Toen sprak Onze Heer tot deze zaak:

2380 “Mijn moeder laat ik zijn een voorspraak,

Want haar niet mag beletten in dit doen

Dat hier getoond heeft Masceroen.

Nu hebt u partij”, sprak Onze Heer

Wil u iets spreken, spreek hierna meer”.

2385 Masceroen sprak: “te spreken ik behoef

Ik heb partij, dus ben ik droevig;

Want me lijkt, dat mijn zaak

Geweerd is bij haar spraak;

Nochtans zeg ik na deze gelijk

2390 Dat het kennelijk genoeg is in dit rijk,

Dat de duivel, daar ik ben voor gekomen

En al hun zaken heb aangenomen,

Waren in rust van hebben

Van zo vele jaren bijzonderling,

2395 Dat dit niemand bedenkt nu onderwijl,

Te pijnigen en te kwellen de zielen

Ja, zoals van het begin, alle die stierven

Niet een wordt er beschermd

En nu zijn alle orden van recht

2400 Nagelaten zoals in een verbinding,

En met een wil en een verdeling

Zijn we beroofd van onze bezit;

En wat de manier er toebehoort

Eerste keer herstel te eisen voort,

2405 Zo eis ik eerst herstel voorwaar

Van ons verlies, en daarnaar

Zal men in deze zaak gaan voort,

Want wij die bloot zijn, zoals men hoort,

En beroofd, we mogen ons niet

2410 Verzetten dat gewapende volk”.

Toen sprak de zoon ter moeder waart:

“Antwoord hierop”; en ter vaart

Sprak ze tot de zoon: “zie je niet dat beraad

En die omgang van vijandelijk kwaad,

2415 Aldus te verslijten de dag mede

Met woorden met grote valsheden;

Dat deugt niet, hij eist herstel

Alsof hij beroofd was hiervoor;

En hiervan liegt hij echt,

2420 Want de eerste keer zo spreekt dat recht

De beroofden hersteld te wezen;

Dat is in geen vergelijk in deze,

Die beroofd is, die eist niet;

Nu is hij eiser, zoals men ziet,

2425 En aldus verandert hij dat recht

Alzo zoals hij vals is echt;

Aldus hij de eerste keer valsheid begint

Want niet zo was het bekend,

Dat u en de uwe in het aanschouwen

2430 Niets bezat met goede trouw

Ander lieden erf; want dat is bekend

Hem alleen mooi, dat u terstond

Met uw wijsheid maakte de man

Naar uw gelijkenis, en nochtans

2435 Al hebben de duivels gepijnigd daar

Lange tijd de zielen voorwaar,

Dat deden ze van hun eigen recht niet,

Maar als knapen der hel, nu ziet,

En vanwege uw gebod mede

2440 De duivel had geen plaats

Nog de zielen, maar u had het Heer!

Want alle ding is min of meer

In uw namen, in uw geweld,

Daar men ze van ontvangt en houdt,

2445 Hoe konden de duivels rustig

Bezitten een ander zijn goed en rijk?

Want de profeten zeiden te voren

Dat uit een ster zou zijn geboren

De zoon, Gods zoon onbeschroomd,

2450 Die zijn volk verlossen zoude;

Hierom verwondert mij, zoon, dat

Zoveel valsheid nu ter plaatse

In uw rijk wordt uitgetrokken”.

Masceroen antwoordde, en heeft gemerkt,

2455 Die algemene spraak te hebben mede,

Die hij echt eiste ter plaatse.

De moeder antwoordde: “zoon, ik wel vat

Dat alle recht, naar dat het staat,

Die in de Hemel gegeven zijn

2460 En aan de aarde, en in de naam van U

Bogen alle knieën voor mijn dracht;

Deze let niet op Uw macht,

Die U heeft en bespot nu

Uw mogendheid, dat hij eist van u

2465 Zoveel uitgang tegen mij”.

Toen sprak God: “ik ontzeg u

25 Hiervan teruggaaf nu te doen”.

Toen sprak de moeder tot haar zoon:

“Vraag het hem of hij wil zeggen meer”.

2470 Toen sprak de vijand onguur:

“Tot nog heb ik niet gezegd;

Ik zal noch zeggen wonder, God weet”.

Dit woord verwondde onze vrouwe ter plaatse

Vanwege de minne der menselijkheden;

2475 Toen zei de rechter tot de vijand:

“Doe uw zaak zonder te schelden gelijk”.

De vijand trok de Bijbel uit

Uit een zak en sprak overluid,

Met een grote stem: “nu hoort,

2480 Gij Hemel wat ik zal zeggen voort”;

En ze zwegen alle nadat;

Toen keerde hij om daar een blad,

In het begin de wereld voort,

Dat God tot Adam sprak dit woord

2485 En tot Eva mede: “dat zal ge weten:

Van alle vrucht zal ge eten

Uitgezonderd van deze, en op welke uren

Gij daarvan eet, zal ge dat bezuren

En sterven van dode tot dode”.

2490 Toen sprak hij voort tot God:

“Heer, de eerste keer zo vraag ik u,

Of deze woorden de uwe zijn nu?”

Toen sprak Maria: “nu zeg voort”.

Hij zei, hij wil niet een woord

2495 “Want ik ben in dat rijk der waarheid

En voor diegene die zegt het gereed,

Dat hij waarheid is geheten;

En daarom wil ik eerst weten,

Dat deze woorden zijn de waarheden”.

2500 En ze zwegen alle ter plaatse.

Toen sprak Onze Heer: “deze woorden zijn van min”.

Die vijand antwoordde: “dus wil ik zijn

In het geloof en in deze

Wil ik dat ze besloten wezen;

2505 Want Adam en Eva alleen

Waren in het Paradijs algemeen,

En helemaal ongehoorzaam gingen

Tegen uw gebod dus bijzonderling,

Zo eis ik, dat uw woorden om dat

2510 Staan blijven in hun plaats,

En zij, en die na hen komen dan

Eeuwig zullen sterven voortaan;

En wil u uw woord veranderen iets

Dan is dat bewezen, dat u niet

2515 De waarheid bent, luid nog stil;

En hierop antwoordt die spreken wil!”

Toen sprak Maria tot haar zoon:

“Lieve kind, waarvan is deze hoon

En deze schalksheid de duivel aangekomen,

2520 Dat ze zoveel schalksheid om dit verdoemen

Bedenken, om te verderven het mensen volk?

Maar de duivel, zoals men hier ziet,

Weet wel dat het de onzalige troost is

Gezellen te hebben, denk ik, door dit

2525 In hun armoede, om hen dat te wreken;

Zoon, nu wil ik hier tegen spreken;

Want dat waar is, dat u voor nu

Deze woorden sprak, zeg ik u;

Maar een andere letter spreekt voort,

2530 En hierop aldus antwoord,

Die zegt, dat valsheid en schalksheid

Niemand mogen behoeden mede,

Daar men met recht voort zal gaan;

Want de duivel, zonder waan,

2535 Daar deze voor komt, die raden Adam

En Eva mede, dat ze namen

De appel, die verboden was

Want in het boek staat na dat,

Daar hij deze woorden uittrok,

2540 Dat een serpent tot Eva sprak

En tot Adam, die deze dief

Deze procureur in zijn brief

Valselijk verzwijgt voor u,

En dit waren die woorden, nu zie,

2545 Die hij Eva liet verstaan:

Eet u deze vrucht, gij zal gelijk

Zoals uw meester wezen geschapen mede.

Van deze leugen en valsheden

Dat dit serpent doen deed de man,

2550 Al bij de duivels raad dan,

Zo willen die vijanden de mens wroegen;

Maar vanwege deze onbetamelijkheid

En ook om dit punt zo wil ik ter stede

De mens te rechte behoeden mede”.

2555 De vijand zag hem bespot zeer

Van zo’n antwoord en zei: “Heer,

Heer rechter, deze voorsprekeres

Meent aldus te ontgaan mijn les;

Maar niet aldus; want, Vader, daar staat

2560 Beschreven: daar een openbare misdaad

26 Gebeurt, de echte rechter nochtans,

Al wroegt niemand de schuldige man,

Hij is schuldig voort te varen

Met zijn heerlijkheid, en niet te sparen

2565 Met de misdaad en met de pijnen mede

Al is het zaak, dat de voorspraak zei,

Dat men mij niet schuldig te horen is,

Dat ik nochtans niet belij dis,

Men zal me antwoordden van deze,

2570 En al was het zo niet, nochtans zou wezen

Schuldig de rechter voort te gaan

Met zijn heerlijkheid, naar mijn waan;

Waarom, want u bent het gerecht,

Dus wil ik dan zien, nu en echt,

2575 Of uw naam volgt die,

Want ik wil zwijgen en aanzien

Uw heerlijkheid hieraan voorwaar;

Want de misdaad is openbaar

En behoeft geen bewijs dan

2580 En daaraan is geen twijfel aan,

De mens brak dat gebod gereed;

Nu zal ik zien uw heerlijkheid,

En mede dat ik geen partij

Houden mag tegen Maria,

2585 Zo roep ik alhier aan ter stede

Uw edele heerlijkheid”.

Nu werd bang de moeder God

Want ze ontzag haar dit gebod,

Dat de gerechtigheid zou gaan

2590 Hun lieve zoon overdwars gelijk

Als van heerlijkheid en van gerechtigheid niet,

En wordt wenend over dat menselijke volk

En scheurde haar klederen van de borst dan

“Zie”, sprak ze de zoon nu aan,

2595 “Het lichaam, dat u droeg gereed,

En de borsten, die u zoogde mede,

Nu zie die u schenden diegene

En bespuwen en kruisigden algemeen,

Hij roept uw heerlijkheid aan hier;

2600 Alzo zoals zegt deze onguur

Zo zal dat van uw wil uitgaan

Niet van de geest, zonder waan;

En bid ook mede daartegen u

Of doe uit het boek mij

2605 Des levens; want geen recht

Wijst dat u nu en echt

Voort zal gaan met heerlijkheden

Maar als dat aanhoort uw gerechtigheden.

Nu zal ik zien wie u te voren

2610 Beter zal geloven en horen

Of uw moeder of de verrader”.

Dus wordt de Zoon uit de Vader

Bewogen, daar hij zijn moeder zag aan

Zo vrouwelijk wenen en sprak dan

2615 De vijand aan in dat pleit:

“Ik ontzeg u gelijk mijn heerlijkheid”.

De vijand sprak toen: “vlees en bloed

Heeft u aangeraden, dat gij dit doet

En niet de hemelse gerechtigheid;

2620 Ik had dat wel te voren gezegd,

Dat het me erg zwaar zou wezen,

Te hebben de rechter zijn moeder in deze

Tegen mij nu tot een advocaat”.

Toen sprak Maria: “u vuil kwaad,

2625 Wil u iets meer hiertoe verzinnen?”

Hij sprak: “ik wil nu eerst beginnen

Uit het Evangelie ook mee

En uit de Schrifturen van de Wet

En zal de rede volgen mede

2630 Vanwege alle gerechtigheid.

Eerst zeg ik, dat ‘t recht,

Dat goddelijk hier is gekomen echt,

Dat ze daarin leren de rechters dan

Als hem een twist komt aan,

2635 Tussen personen in erfelijkheden,

En van anderen dingen, in dat scheiden,

De echte rechter zal scheiden al geheel

Algemene dingen en geven zijn deel

Elk; want algemene dingen

2640 Brengen grote twist in zonderheid,

Want de Schrift der Waarheid fijn

Verkondigt mij en de gezellen van mij,

Dat wij vorsten der wereld zijn vrij;

Nochtans zeg ik dat niet omdat,

2645 U heeft daar wel een deeltje aan,

U, almachtige God, nochtans,

Ja, een deeltje alzo groot gezegd

Als een mosterdzaadje in een mud gelegd;

En daarom dat, vanwege deze twee woorden

2650 Mijn en dijn, zoals men het hoorde,

Een twist dagelijks rijzen mocht

Tussen u en mij hard,

Almachtige God en uw moeder mee,

De voorspraak der wereld is gezet,

27 2655 Zo begeer ik, vanwege uw

gerechtigheid,

Dat mijn deel wordt gescheiden mede,

En alzo dat dan de mijne,

Dat zijn de zonden tot mijn pijnen

Tot mijn recht behoren toe,

2660 En die weldaad blijft u alzo;

Dit mag ontzeggen een rechter geen,

Ik laat wegen nu dit alleen

Die alle recht heeft gemaakt dan”.

De Zoon sprak de moeder aan:

2665 “Voorsprekeres der wereld, antwoord”

Toen zei Onze Vrouwe dit woord:

“Dat hij eist heeft hij een weg,

Hij eist gerecht van wegen

Dat lang voor nu gedaan is;

2670 En gedenkt u niet, zoon, dit

Dat gij dat alles hebt verdaan

Al daar ge aan het kruis hing,

Als deugd der wereld in de waag

En aan de andere zijde, op de ander schaal,

2675 Hing de moordenaar, hoe zo dat gaat,

Alle zonde der wereld; dat verstaat,

Zoon, dat ik u toen aanzag

Met droevig hart, op die dag,

En met wenende ogen mede;

2680 Daar werd gewogen terzelfder plaats

Met een effen schalen de deugd,

En de kwaadheid niet verhoogt,

En u, die was de deugd gereed

Overwon daar alle kwaadheid,

2685 Alzo dat u neder gedaald is daar

Tot de hel om de zielen voorwaar,

En trekken daaruit die ellendige;

En als dan zo’n waag blijft,

Die voor de hele wereld feestelijk

2690 Gedaan was, en ook hogelijk,

Op de berg van Calvarië eer,

Dan wil ik wegen nimmer meer;

Maar ik hou me aan dat alleen,

En wil ander gewicht nee geen”.

2695 Die procureur werd bang daar zeer,

En gaf uit een vreeslijk geblèr,

En sprak: “tot nog zo hebben wij

Biezen gestrooid, en daarbij

Zo wil ik trekken ten ergste gelijk;

2700 Ik zie me nu alleen hier staan,

Als een procureur ik nu begeer

Van recht wegen in mijn verweer,

Een advocaat of twee, deze dag,

Die men me niet weigeren mag;

2705 En daartoe zo beken ik deze beide

Gerechtigheid en Waarheid”.

Onze Vrouwe sprak: “neem die ge wil”

Hierom verwonderde menigvuldig

De engelen, en ontzagen mede

2710 Zijn schalksheid en zeiden ter plaatse:

“Koningin van Hemelrijk

En ook mede van aardrijk,

Met grote eer zo mag u nu

Advocaten nemen tot u”.

2715 En ze hoorde de raad daarbij;

Ze zei toen: “zo kies ik tot mij

Ontferming en Vrede”.

Dus werd het hier een geding ter plaatse.

Hoe Gerechtecheit ende Waerheit degedingeden tegen Ontfermecheit ende Vrede.

Nu wort hier voert een gedinge

2720 Onder desen vieren sonderlinge;

Want doe zy dus waren ontfaen,

So es Ontfermhertecheit opgestaen

Alse te helpene der menscheit;

Ende daertegen stont op Gerechtecheit

2725 Ende Waerheit mede, ende toende ende zeiden

Dat men den sondaer zonder beiden

Doemen soude al ongespaert.

Ontfermhertecheit antworde ter vaert:

“Ende of zi goet werden mochten

1730 Ende hem namaels dan bedochten,

So zouden zy geroepen werden dan?”

Gerechtecheit antworde nochtan:

“So en zal se God niet ontfaen

Noch en mach; want sonder waen

2735 Die quade en soude hy sparen niet”.

Ontfermhertecheit sprack: “Nu besiet,

Ende ofte God spaerde nyemanne dan,

So en hadde hy nember meer goeden man”.

Gerechtecheit antworde: “ick niet en mach,

2740 Noch en mach op genen dach,

Aensien die boesheit van aertrike”.

Ontfermhertecheit antworde desen gelike,

Die gracie Godes soude overvloyen

Te vergevene alle vernoyen.

28 2745 Doe God sach dese menechfoude dingen

Es hy geseten te desen gedinge;

Want dese twee niet overeen

En mogen comen, als dat wel sceen;

Hy sprack: “het es gescreven overal

2750 Dat God [die] Ontfermechede sal

Entie Gerechtecheit te gader minnen;

Gerechtecheit wil dat in allen zinnen,

Dat men alle sonden wreke [gelike],

Ende Ontfermecheit oeck zekerlike

2755 Wil, dat alle dinge zijn vergeven,

Ende dese twee en mogen te gader niet leven;

Hierombe in enen deele die sonden

Van den menschen zullen ter stonden,

Overmids der gerechtichede,

2760 Some gedoemet werden mede;

Ende overmids die grote Ontfermecheit

Sal die sonde oeck weder gereit

In enen dele werden verlaten;

Gerechtecheit wil eer niet maten,

2765 Si en comet in des menschen herte,

Ende roepet hem met groter begerte

Ende wroeget hem al dat zy mach”.

Doe Ontfermhertecheit dit gesach,

Wederstont zy dit wel zeer,

2770 Ende zeide aldus voer Onsen Heer:

“Vader, du dades ons verstaen,

Doe du die menscheit haddes ontfaen,

Wie dat gedoept ende gelovech waer,

Ende gebichtet oeck daernaer,

2775 Dat die behouden souden bliven;

Wildy dat nu wederscryven?”

Onse Here sprack: “noch laet ik dat also”.

Des was Ontfermhertecheit wel vro,

Ende sprack tegen die Gerechtecheit,

2780 Ende mede tegen die Waerheit.

Dat waer onrecht, zeide onse voersprake,

Dat also edele creature gebrake,

Entie gemaket waren na den live

Hoers scheppers, dat die verloren bliven;

2785 Want daerombe makede hy hem van minnen

Ombe dat hy Hem kende soude hy dan

Ende als hy Hem kende soude hy dan

Hem mynnen, ende daerna voertan

Zoude hy Zijns vry gebrukech wesen.

2790 Al was dat die Inglen voerdesen

Mesdaden, die hadden gebot negene

Nochtan mesdaden zy met allen gemene

Daerombe hebben zy haer verdiente daerby

Maer die mensche, al verbrack hy

2795 Dat gebot, ende wort hy sterflijck iet,

Daerombe en sal sekerlijck niet

Achter bliven dat die prophete

Zeghet aldus in enen behete:

Die sone en zal niet dragen

2800 Die quaetheit des vaders noch gewagen,

Ende God en sal oeck niet vergeten

Terbarmene; dat is beheten.

Oeck spreket een prophete meer,

Op wat uren dat die sondaer

2805 Versuchtet ombe sijn sonden zere,

Ick en wil haer gedenken nembermere;

Ende David doet oeck mede gewis,

Want die tijt van ontfermecheden is

Gekomen nu totten menschen in scine,

2810 Ende hy hevet gedoget menege pine

Vor sine sonde; want in dat sweet

Van sinen ansichte moest hy gereet

Sijn broet eten sonder waen”.

Na desen woerden es opgestaen

2815 Die Vrede, ende sprack, alse die fiere,

Sine suster an in deser maniere,

Gerechtichede ende Waerhede mede

Ende die Ontfermhertechede:

“Hoert, myne suster, hierover al

2820 Wat ick hiertoe zeggen sal,

Ende gelovet my, die es een bant

Der enecheden, ende niet den viant,

Den verrader, zijt seker ende gewis,

Die een bant alre quaetheit is;

2825 Want gelovet gy my, ick sal in saen

Proeven, dat elcken es genoech gedaen;

Want mijn suster, die Gerechtichede,

Die eyschet, ombe dat die man mesdede

Ongeendet, dat hy daerby

2830 Sonder ende gepinet oeck sij.

Ende dit es gesciet, want diegone

Onse behouder, die Godes sone,

Die doet anginck overmids dan

Die menscheit, die hy daer nam an,

2835 Ende hem selven daer offerde mede,

Over al die menschelechede

Alse te losene die ewige doet

Der menscheit; ende ombe dese noet

29 So hadde mogelijck gewesen in ‘t behoeven,

2840 Dat die Ingele, die niet mogen droeven

Daerombe hadden geloset mede

Want die ongeende dogedichede,

God ende mensche, gepineget zijn an,

Ombe die ongeendeden sonden dan

2845 Dat iammer es te zeggen iu;

Ombe dit so laet dy genoegen nu,

Lieve suster Gerechticheit!

Myne ander suster, die Waerheit,

Eyschet dWoert Godes ende cracht,

2850 Die te blivene in hoere macht;

Die dus zijn: op wat uren gy etet

Van desen houte so suldy, wetet,

Sterven; ende hieraf es genoech gedaen;

Want die mensche, sonder waen,

2855 Voer der sonden so en hadde hy niet

Den lichame sterflyck [iet],

Ende overmids die sonde so wart hy

Sterflyck ende mede daerby

So wart hy tot asschen, als wy zien

2860 Dagelekes overal gescien;

Want soude men pinen nu ten stonden

Twivoudelick van hoeren sonden

Dat waer, suster, tegen dy mede;

Want du hetes Waerhede.

2865 Nu moet haer oeck genoegen laten

Mijn suster Ontfermecheit ende gematen;

Want God hem hevet ontfermelike

Laten pinen ende oetmoedelike

Ombe te behoudene den mensche voerwaer,

2870 Ende hierombe, of elk daer naer

Van iu drien hier hevet ontfaen,

Ende hem van rechte aen sal gaen,

Dat te sinen name dan behoert,

Ick, die Vrede ben, rade dan voert

2875 Wel, dat Vrede werde ter stede,

Ende hierop spreket David mede,

Dat die Ontfermecheit ter stat

Entie Waerheit, die was tegen dat

Een wedersake haer genomen,

2880 Zijn aldus te samen komen

Ende droegen overeen aldaer,

Ende die Gerechticheit oeck daernaer,

Ende die Vrede, op dit beheet,

Ende onderkusseden hem al gereet;

2885 Ende om desen vrede oeck mede

Die procureere aller quaethede

Is omblyde van daer gescheden,

Ende bleef altoes voertan in veden

Op onsen getrouwen advocaet;

2890 Ende noch al tenen die vede staet

Ombe ons te brengene te haren slike;

Ende hierombe souden wy gemeenlike

Wy, Even kinder, aenroepen haer,

Die zo krachtelike in der weer

2895 Was, ombe onse misdaet groet;

Zy es onse voersprake ter noet;

Ende ombe dit, edele maget vry,

Dat negeen dinck so groet en sy,

Gy en hebbet daer een verdingen an,

2900 So moety ons allen verdingen dan.

Hoe Gerechtigheid en Waarheid gedingen tegen Ontferming en Vrede.

Nu wordt hier voort een geding

2720 Onder deze vier bijzonderling;

Want toen ze dus waren ontvangen,

Zo is Ontferming opgestaan

Als te helpen de mensheid;

En daartegen stond op Gerechtigheid

2725 En Waarheid mede, en toonde en zeiden

Dat men den zondaar zonder wachten

Verdoemen zouden al ongespaard.

Ontferming antwoordde ter vaart:

“En als ze goed worden mochten

1730 En zich daarna dan bedachten,

Zouden ze geroepen worden dan?”

Gerechtigheid antwoordde nochtans:

“Dan zal God ze niet ontvangen

Nog kan; want zonder waan

2735 Die kwade zou hij sparen niet”.

Ontferming sprak: “Nu beziet,

En als God spaarde niemand dan,

Dan had hij nimmer meer een goede man”.

Gerechtigheid antwoordde: “ik niet mag,

2740 Nog kan op geen dag,

Aanzien de boosheid van aardrijk”.

Ontferming antwoordde deze gelijk,

De genade Gods zou overvloeien

Te vergeven alle afvallige.

28 2745 Toen God zag deze menigvuldige dingen

Is hij gezeten tot dit geding;

Want deze twee niet overeen

Mogen komen, zoals dat wel scheen;

Hij sprak: “het is geschreven overal

2750 Dat God de Ontferming zal

En de Gerechtigheid tezamen beminnen;

Gerechtigheid wil dat in alle zinnen,

Dat men alle zonden wreekt gelijk,

En Ontferming ook zekerlijk

2755 Wil dat alle dingen zijn vergeven,

En deze twee mogen niet tezamen leven;

Hierom zullen in een deel de zonden

Van de mensen ter stonden,

Vanwege de gerechtigheid,

2760 Soms verdoemd worden mede;

En vanwege de grote Ontferming

Zal de zonde ook weer gereed

In een deel worden verlaten;

Gerechtigheid wil niet eerder matigen,

2765 Ze komt in het mensen hart,

En roept hem met grote begeerte

En wroeging bij hem al dat ze mag”.

Toen Ontferming dit zag,

Weerstond ze dit wel zeer,

2770 En zei aldus voor Onze Heer:

“Vader, u liet ons verstaan,

Toen u de mensheid had ontvangen,

Wie er gedoopt en gelovig was,

En gebiecht ook daarna,

2775 Dat die behouden zouden blijven;

Wil u dat nu terug schrijven?”

Onze Heer sprak: “nog laat ik dat alzo”.

Dus was Ontferming wel vrolijk,

En sprak tegen de Gerechtigheid,

2780 En mede tegen de Waarheid.

Dat was onrecht, zei onze voorspraak,

Dat het alzo edele creaturen ontbrak,

En die gemaakt waren naar het lijf

Hun schepper, dat die verloren blijven;

2785 Want daarom maakte hij hem van minne

Omdat hij Hem kende zou hij dan

En als hij Hem kende zou hij dan

Hem beminnen, en daarna voortaan

Zou hij Zijn vrij gebruik hebben.

2790 Al was dat de engelen voor deze

Misdeden, die hadden gebod nee geen

Nochtans misdeden ze met allen

algemeen

Daarom hebben ze hun verdienste daarbij

Maar de mens, al verbrak hij

2795 Dat gebod, en wordt hij sterfelijk iets,

Daarom zal zeker niet

Weg blijven dat de profeten

Zeggen aldus in een voorspelling:

De zoon zal niet dragen

2800 Die kwaadheid van de vaders nog gewagen,

En God zal ook niet vergeten

Te erbarmen; dat is een voorspelling.

Ook spreekt een profeet meer,

Op welke uren dat de zondaar

2805 Verzucht om zijn zonden zeer,

Ik wil ze herdenken nimmermeer;

En David doet ook mee gewis,

Want die tijd van ontferming is

Gekomen nu tot de mensen duidelijk,

2810 En hij heeft gedoogd menige pijn

Voor zijn zonde; want in dat zweet

Van zijn aanzicht moest hij gereed

Zijn brood eten zonder waan”

Na deze woorden is opgestaan

2815 De Vrede, en sprak als de fiere,

Zijn zuster aan op deze manier,

Gerechtigheid en Waarheid mede

En die Ontferming:

“Hoort, mijn zusters, hierover al

2820 Wat ik hiertoe zeggen zal,

En geloof me, dit is een band

Der eenheid, en niet de vijand,

De verrader, zij het zeker en gewis,

Die een band van alle kwaadheid is;

2825 Want gelooft ge mij, ik zal u gelijk

Bewijzen, dat elk is genoeg gedaan;

Want mijn zuster, de Gerechtigheid,

Die eist, omdat de man misdeed

Oneindig, zodat hij daarbij

2830 Zonder einde gepijnigd ook zij.

En dit is gebeurd, want diegene

Onze behouder, Gods zoon,

Die de dood aanging vanwege dan

De mensheid, die hij daar nam aan,

2835 En zichzelf daar opofferde mede,

Voor alle menselijkheden

Om te verlossen de eeuwige dood

Der mensheid; en om deze nood

29 Zo had het mogelijk geweest in ‘t behoeven,

2840 Dat de engelen, die niet mogen bedroeven

Daarom hadden verlost mede

Want die oneindige deugdzaamheid,

God en mens, gepijnigd zijn aan,

Om die oneindigende zonden dan

2845 Dat jammer is te zeggen u;

Om dit zo laat u vergenoegen nu,

Lieve zuster Gerechtigheid!

Mijn andere zuster, de Waarheid,

Eist het Woord Gods en kracht,

2850 Die te blijven in haar macht;

Die dus zijn: op welke uren ge eet

Van dit hout zo zal ge, weet het,

Sterven; en hiervan is genoeg gedaan;

Want de mens, zonder waan,

2855 Voor de zonden zo had hij niet

De lichamelijke sterflijkheid iets,

En vanwege de zonde zo werd hij

Sterflijk en mede daarbij

Zo werd hij tot as, zoals we zien

2860 Dagelijks overal geschieden;

Want zou men pijnigen nu ter stonden

Tweevoudig van hun zonden

Dat was, zuster, tegen u mede;

Want u heet Waarheid.

2865 Nu moet zich ook vergenoegen laten

Mijn zuster Ontferming en matigen;

Want God heeft zich ontfermelijk

Laten pijnigen en ootmoedig

Om te behouden de mens voorwaar,

2870 En hierom, of elk daarnaar

Van u drieën hier heeft ontvangen,

En hem van recht aan zal gaan,

Dat tot zijn naam dan behoort,

Ik, die Vrede ben, raadt dan voort

2875 Wel, dat het Vrede wordt ter stede,

En hierop spreekt David mede,

Dat die Ontferming ter plaatse

En de Waarheid, die was tegen dat

Een tegenstander haar genomen,

2880 Zijn aldus tezamen gekomen

En kwamen overeen aldaar,

En de Gerechtigheid ook daarnaar,

En de Vrede, op dit zeggen,

En kusten zich al gereed;

2885 En om deze vrede ook mede

De procureur aller kwaadheden

Is droevig vandaar gescheiden,

En bleef altijd voortaan in vete

Op onze trouwe advocaat;

2890 En nog geheel tot de vete staat

Om ons te brengen tot haar slijk;

En hierom zouden we algemeen

Wij, Eva‘s kinderen, aanroepen haar,

Die zo krachtig in de weer

2895 Was om onze misdaad groot;

Zij is onze voorspraak ter nood;

En om dit, edele maagd vrij,

Dat geen ding zo groot zij,

Gij hebt daar een verdienste aan,

2900 Zo moet u ons allen vrij pleiten dan.

http://www.dbnl.org/tekst/wink002ontw01_01/wink002ontw01_01_0024.htm

(1913) Dit Satansproces, Merlijn vs. 2013-2901, komt niet in het Fransch voor, maar is door Maerlant ingelascht en ontleend aan eene der verschillende Latijnsche Satansprocessen, die in de middeleeuwen zeer geliefd waren, en waarover ik uitvoerig handelde in het Tijdschrift voor Ned. taal en lett. I (1881) bl. 347-354. Later schreef daarover nog G. Huet in Tijdschrift XXVIII (1909), bl. 262-273. Het is te kort en, evenals het geheele HS. van den Merlijn, te veel door de afschrijvers bedorven, om aan J. Franck het recht te geven, alleen op grond van de taal aan Maerlant het auteurschap er van te ontzeggen. Behalve dit Satansproces bezitten wij nog een ander van 1351 verzen en van denzelfden inhoud, maar uitvoeriger en op geheel andere wijze bewerkt naar een wat afwijkend origineel, en dus niet van Maerlant. Het is onder den titel Maskeroen naar een Oxfordsch HS. uitg. door F.A. Snellaert in de Nederlandsche Gedichten uit de veertiende eeuw van Jan Boendale, Hein van Aken en anderen, Brussel 1869 bl. 493-538. Maskaroen (spotter) is een woord van Arabischen oorsprong. ‘t Arab. maschara (hofnar, grappenmaker) is gevormd van ‘t werkwoord sashira (bespotten).

Hoe die Duvele visierden, hoe zy enen man mochten maken.

Alse Masceroen ter Hellen komen es,

Ende zy die waerheit weten des,

Dat hy den pleit hevet verloren,

Hadden zy des alle groten toren

2905 Ende visierden enen anderen raet.

Doe zeide een Duvel herde quaet:

“Mochten wy enen man gemaken,

Ende hy dan konde al onse zaken,

Also alse wy macht hebben des,

2910 Dat wy wel weten dat geleden es;

Hadden wy dergelijcke enen man,

Ende die metten lieden waer dan,

Ende die dan zeide sonder liegen

Dat gesciet es, hy zoude bedriegen

2915 Vele liede ende verraden,

Als ons die propheten daden,

Doe zy spraken van Onsen Heer,

Ende wy des en wisten min no meer;

Aldus zoude diegone weten

2920 Alle die dinge die zijn vergeten,

Ende waer dat hy dit vertelde,

Menech waer die hem daeran helde”.

“Proevet”, zeiden zy, “wat groter vromen

Ons van hem mochte komen

2925 Die sulken man mochte maken,

Men zoude geloven al zijnre zaken

Ware t dat hy waer, sonder waen”.

Doe sprack een ander Duvel saen:

30 “Ick hebbe die macht van desen zaken,

2930 Dat ick wiven mach genaken;

Had ick se te minen wille

Ick weet ene, die lude ende stille

Gaerne doet al mijn gevoech”.

“Al waerdy niet, men vinter genoech

2935 Die nemen konnen mans gelijcke

Ende wandelen met vrouwen hemelike

Maer men moet hemelike konnen”.

Aldus hebben zy des nu begonnen

Enen man te makene, die al

2940 Hoer behendecheit leren sal

Ander lieden achter lande.

Sy meenden, dat dit God niet en kande.

Aldus so quam die Duvel an,

Te maken alsoe enen man

2945 Die zynen zin ende sine natuer

Weten zoude wel ter kuer

Ombe krigene Godes hantgewerke.

Nu proeve ick wel ende merke,

Dat zy waren herde zot,

2950 Zy en dachten niet dat God

Haer saken al vernam.

Nu mogewy zijn herde gram

Dat dus krancke dinck ons hoent.

Alse die Duvele dus hadden gecroent,

2955 Leiden zy daeran hoer gedochte.

Die gone die zeide, dat hy mochte

Met wyven doen al zynen wille,

Makede hem enwech herde stille,

2960 Te sinen wille al te hant;

Van allen dingen die zy helt,

Gaf zy den Duvele die ene helt;

Hoer man die en was niet daer,

Die rike was, dat es emmer waer,

2965 Van lande ende van groter have

Was hy riker dan menich Grave;

Drie dochter hadde hy ende enen sone;

By der vrouwen hadde hy degone,

Daer Sathanas an hadde sijn deel,

2970 Sathanas [en] pensede ombe geen heel

Maer ombe der vrouwen scade.

Doe quam hi te haren rade,

Ende vragede, hoe hy honen mochte

Haren man. Ene wile zy dochte,

2975 Doe zeide hy: “du zalten vererren,

Dat zaltu wel doen sonder merren,

Hy en sals hem niewet hoeden,

Hy en sal hem moyen ende verwoeden,

Nemestu dat ick dy op gaff”.

2980 Doe keerde Sathanas daer af,

Ende ginck aen des mannes quickgenoet,

Ende sloeges hem herde vele doet.

Alse die herden dat versagen,

Hoe hoer beesten doet lagen,

2985 Hadden zy des wonder, ende zeident den heer;

Doe wart hy hem moyende herde zeer,

Ende hadde wonder wat hem waer;

Den herden vragede hy des aldaer

Wat den beesten waer geschiet.

2990 Zy zeiden, zy en wistens niet;

Ovele behaget den manne das.

Ten iersten dat dit wiste Sathanas,

Dat die man dus was vererret,

Was hem dat lief, ende hy en merret

2995 Niet langer, hy en dade hem scade

An sinen vee, vro ende spade,

Dat hy hem moyen zoude te meer,

Ende hy hem tot zynen wille keer.

Doe sloech hy hem tien paerde doet;

3000 Des hadde die man den rouwe so groet,

Omdat zijn goet dus wert testoert,

Dat hy sprack een verdomet woert,

Daer hem die quaetheit toe dreef:

Hy gaf den Duvele al dat daer bleef.

3005 Ten iersten doe dat die Duvel wiste,

Was hy des blyde, ende en reste

Hy en dreef hem noch te meerre noet:

Hy sloech al zine beesten doet.

Dus dede hy zine quaetheit vervullen,

3310 Ende den man wel zeer verdullen.

Doe Sathanas wist dese dinck

Dat hy buten allen lieden ginck,

Wist hy wel dat hy volbrengen mochte

Al dat hy te hemwaert dochte;

3015 Doe doede hy hem zinen zone,

Daer allene sliep diegone;

Des morgens als men hem vant doet

Hadde die man den rouwe so groet,

Dat hy al sonder hopene was,

3020 Ende zijn gelove, zijt zeker das,

31 Wart hem zere gekrencket also.

Des wart die Duvel herde vro,

Want hy den man hadde gevaen,

Dat hy hem niet en konste ontgaen.

3025 Rechte doe dit al was gesciet,

Ginck hy tot haer die dat al geriet,

Ende dadeze staen op ene kiste;

Ene line dade hy haer, met liste,

Aan den balken vaste knopen,

3030 Enen strick, die toe mochte lopen,

Dade hy aen haer kele dwingen,

Ende dadese van der kisten springen.

Aldus soe bleef dat wijf verdaen.

Doe die man dit hadde verstaen,

3035 Ende hy verloren hadde zijn goet,

Wijf, ende kint, doe wart zijn moet

So bedroevet ende so gram,

Dat hem toe een ziecheit quam,

Daer hy af starf van rouwen.

3040 Aldus, so moget gy my vertrouwen,

Hevet die Duvel man ende kint,

Die hy te sinen dienste vint.

Sathanas was blyde van der daet.

Doe visierde hy enen nuwen raet,

3045 Want daer waren dochteren drie,

Hoe hy geroven mochte die;

Hy wiste wel, zoude hy se honen,

Hy moste se waer mede sconen,

Ende mede oeck hoers willen doen.

3050 Daer was een scone gartsoen

Die vele zines willen dede,

Dien leide Sathanas totter stede,

Aldaer die joncfrouwen doe saten.

Die ene vryede hy wtermaten

3055 Ende bat haer vele ende loech,

So lange dat hy se bedroech,

Ende sy dede dat hy haer bat;

Entie Duvel was vro ombe dat;

Ende als hy enige dinck voldrivet,

3060 Hy en wil niet dat verholen blivet;

Opdat hy des te boven zij,

Hy wil verre ende oeck by,

Dat dat werde maer achterlande

Ombe te merene des menschen scande.

3065 Dus openbaerde hy daer hoer zonden.

Dat was zede in dien stonden,

So wat wyve so misdede,

Sy en waer gemene in elker stede,

Dat zy verboert hadde hoer lijf.

3070 Ten iersten wort dat kondech onder die wijf

So lange dat dat quam vor dat gerechte;

Doe so quamen des rechters knechte,

Ende hebben dat jonge wijf gevangen,

Maer die knape es hem ontgangen;

3075 Doe wort sy brocht vor die man;

Sere hem des erbarmen began,

Want zy hoeren vader kinden

Dien zy alle sere minden,

Ende zeiden: “ziet hier vremde dinck,

3085 Hoe dat desen goeden manne mesginck,

Die des iongen wives vader was,

Niet vorlanck en was noch das,

Dat men binnen desen lande

Negenen rikeren man en kande;

3085 Nu hevetsy verboert dat leven;

Maer doer haer goede neven

Sal mense graven hemelike.

Dat hem God bezwike

Sathanas den Duvel! Hy onteert

3090 Aldus diegone die hy verkeert.

Nu was een heilich man in dat lant

Die dese dinck al ondervant,

Hy troestede die joncfrouwen,

Die hy vant in groten rouwen,

3095 Ombe hoer sonderlinge mesval.

Hy ondervragede die saken al

Beide van vader ende van moeder

Ende oeck van hoeren broeder,

Ende hoer suster ongeval.

3100 Zy zeiden: “Wy en konnen dat al

Gemerken, hoe dat ons gevalt”.

“Dat es rechte dulleke gekalt”,

Antworde daerop die goede man,

“Want God nyeman haten en kan;

3105 Hem es leet, dat ieman hemselven slaet,

Ende zijt des seker, dat dit quaet

Van groten sonden es gesciet;

Ende van uwer suster dat verdriet

Wiste gy iet dat gesciede also”?

3110 “Also make ons Jhesus vro

Alse wy des en wisten min no meer”.

Doe antworde die goede heer:

32 “Hoedet in van zondeleken daden,

Zy brengen den mensche in scaden

3115 Ende doen hem lasterleke sterven;

Want die altoes ombe zonden werven,

Sterven gaerne quader doet”.

Die goede man zeide hem ende geboet

Menech goet woert, sonder waen,

3120 Opdat zy dat wel wouden verstaen.

Die oudste zuster hoerde daer wel naer;

Entie goede man, dat is waer,

Sprack hem vele van Onsen Heer,

Entie oudste pijnde hoer zeer

3125 Ombe te doene dat hy haer vraechde.

Hy sprack: “wildy geloven, maechde,

Daeraen, dat ick iu sal leren,

Ick sal iu minnen tot uwer eren,

Noch iu en geschiet nemmer die noet,

3130 Nochte zake gene zo groet.

Nu en mistroestet iu niet so zeer

By der hulpen van Onsen Heer,

Ick sal iu herde wel beraden,

Doet dit, dat en sal iu niet scaden

3135 Want ick en wone hier niet verre

Doet, gy en werdet des nemmer erre”.

Ten iersten dat hy ze hadde gewiset

Enten gelove aldus gepriset,

So ginck die goede man van daen.

3140 Die oudste hilt haer vast daer aen;

Zy hielt haer aen den predicaer

Al zijn doen bequam wael haer.

Ende als die Duvel dit vernam

Wort hy des wtermaten gram

3145 Want hy meende se hebben verloren;

Al leide hy hoer iet te voren,

Hy ontsach dat dat niet en diede,

Dat en waer of dat enech wijf beriede;

Nu hadde hy ene, die zine sagen

3150 Dicke wile hadden gedragen,

Dier zeide hy dit te gener stede.

Nu hoert wat die quene dede:

Si nam die ionge tenen rade

Ende vragede haer wat zy dade,

3155 Ende of zy der suster iet hadde waert.

Si antworde doe ter vaert:

“Ick wane, ick goedes rades behoeve,

Mijn suster is altenen droeve,

Ende so gram ende so zuer

3160 Ombe onse quade aventuer,

Dat ick des hebbe groet ongemack.

Een man, die tot haer sprack

Van Gode, die hevetse soe bekeert,

Dat zy doet dat hy haer leert”.

3165 Die quene sprack: “also lange

Als ghy zijt in hoeren bedwange,

So en gesciet iu nimmermeer vrome

Van lichame, hoe dat kome;

Maer mochty die lustecheit bekinnen,

3170 Die die vrouwen hebben als zy minnen,

Gy zoudet luttel prysen dat goet;

Hadde gy die lustecheit in uwen moet,

Die komet van mannen, zegge ick iu,

Gy zoudet daerby vervrouwen nu.

3175 Wat es scoenre ende soeter dan minne?

Dit zegge ick doer iu, vriendinne,

Al hadde gy aldus dese werelt groet,

Nochtan voerdy bet waerdy doet,

Gy en wetet niet wat blyscap zij,

3180 Ende ick sal iu seggen waerby:

Iu suster es ouder dan gy zijt,

Ende zy sal t eerst doen hoer delijt,

Aldus zy dat iu verbieden sal,

Ende sal uwes vergeten al;

3185 Dus zuldy van uwen sconen live

Die blyscap verliesen, keytive!”

Si zeide doe: “ick en dorst niet ane gaen

Dat gy my hier nu doet verstaen,

Mijn suster bleve daerombe doet”.

3190 “Iu suster doet nu domheit groet

Ende zi hevet nu quaden rat;

Gy sult doen dat daertoe staet,

Ende doen al dat iu lijf begeert,

Ende zijt der doet al onverveert”.

3195 “Ick en weet niet”, zeide zy, “van desen treken,

Ende en dar iu nu niet meer spreken

Ombe myne suster; nu gaet henen”,

Zeide die maget totter quenen,

“Maer anderwerf als gy hier komet,

So moochdy my spreken dat iu vromet”.

Alse dit wiste die Duvel al,

Was hy vro ende wiste wal

Te zinen wille hebben diegene;

Als en wech was die quene

33 3205 Pensede hy ombe hoer tale;

Die Duvel merkede dat gene wale,

Dat zy beroert was te zinen wille;

Ende daer zy allene was stille,

Sprack zy daeraf in hoeren zin;

3210 Ende doe stack hy dat hoer noch vaster in.

Te hant daerna, eens avents spade,

Zat zy in hoere kemenade

Ende besach hoer scone lede,

Ende zeide: “ia, es dat waerhede

3215 Dat my zeide dat vroede wijf,

Verloren is mijn schone lijf”.

Dat oude wijf dede zy halen

Zy zeide te hant: “van uwer talen

Weet ick die waerheit al gemene;

3220 Mijn suster gevet ombe my wel clene”.

Die quene zeide: “dat wiste ick wal,

Zy zoude iu noch haten al,

Hadde zy hoers willen bet een deel,

Wy en zijn gemaket ombe geen heel

3225 Dan ombe te hebbene man”.

Die ander zeide: “ick quame daer an

Maer dat ick ontsie die doet”.

Die quene zeide: “cleine no groet

En dorvet gy die doet ontsien,

3230 Maer wildy uwe suster vlien,

Wildy, ick zegge iu wat gy doet”.

Die ander zeide: “wat iu dunket goet

Wil ick doen, groet ende clene”.

Die quene sprack: “so zijt gemene

3235 Allen mannen zonder merre

Ende vliet dan uwer suster verre;

Dus moechdy doen dat gy begeert,

Ende niet en zijt der doet verveert,

Dat men iu daerombe doet enige ande,

3240 Dus zijt gy buyten uwer suster bande

Nochtan sal wel na desen

Een goet man blyde wesen

Iu te trouwene doer iu goet.

Lieve minne, aldus soe doet,

3245 So hebdy uwen wille al”.

Die ander zeide: “ende ick sal”,

Ende vloe van hoere suster dan

Ende wort gemene allen man

By den rade van der quene.

3250 Vro was die Duvel ombe datgene

Dat zy aldus was gevaen.

Alse dit die oudste hevet verstaen

Ginck sy te hant totten goeden man,

Die ze te voren leren began,

3255 Sere droevich. Doe hy ze sach,

Vragede hy wat hoer wesen mach,

Hem ontfermede van hoeren rouwe

Ende sprack: “zegent u, joncfrouwe,

Ende bevelet iu Onsen Heer,

3260 Gy zijt beweget herde zeer”.

“Dat es recht, dat ick hebbe toren”,

Zeide zy, “want ick hebbe verloren

Mine suster, want zy es gemene

Allen mannen, groet ende clene”.

3265 Doe zy dit sprack, doe wort hy erre,

Hy zeide: “ick wane, die Duyvel merre

Noch onder iu, dat doncket my,

Ende hy en laet iu nemmer vry

Eer gy gehoent zijt alle gader,

3270 Ons en helpe Jhesus, Onse Vader!”

“Ach, Here!” zeide zy, “helpet my bevroeden

Hoe dane wys ick my sal hoeden:

Van den Duyvele hebbick groten vaer”.

Die Here zeide: “ick zegge dy waer,

3275 Wiltu volgen al mijnre tale,

Ick sal dy behoeden wale”.

“Ia ick”, zeide zy, “altenen gader”.

“Gelovestu dan aen den Vader,

Aen den Sone, aen den heilgen Geest,

3280 Ende daeraen oeck alre meest,

Dat een God zijn dese drie,

Ende dat die zone ombe dy,

Ende ombe ons allen gemeenlike,

Hier neder quam op aertrike

3285 Ombe dat hy ons soude behouden,

Ende alle die hem dienen wouden,

Ende an die gebode der heilger kerken,

Ende dat hy papen ende clerken

In aertrike hevet gelaten

3290 Die ons wisen ter rechter straten; -

Wiltu hieran geloven al?”

“Ia ick, Here, groet ende smal;

Alzo gewaerlick als ick gelove

Bidde ick Gode, dat hy my rove

3295 Van Sathanas behendecheit”.

Die Here sprack: “dit es wel gezeit,

34 Ende ick bidde iu tot alre hoede

Dat gy iu hoedet van tornen moede,

Ende gy niet gram slapen en gaet;

3300 Want dat es dinck, daer sijn baraet

Die Duyvele vele in gewint,

Alse hy die liede toernech vint.

Hierombe hoededy alstu bist erre,

Dattu my zoekes, ick en ben niet verre

3305 So wat moyenesse dattu heves

Zie, dattu dy sculdech geves

Gode ende sinen vrinden toe

Ende my priester, ende dan doe

Alstu gaes slapen ende opstaes

3310 Dattu een cruce vordy slaes

In die ere der Drievoudecheit,

In die ere des cruces, daer Cristus menscheit

Ane starf omb onse noet,

Ombe ons te losene van der doet;

3315 Doestu dit, in gener staden

So en machdy die Duyvel niet scaden;

Daer du sals slapen, daer hout lecht,

Die Duyvel hatet dat, ick zegget dy echt,

Want hy scuwet die claerheit zeer.

3320 Doe dese dinck, wat zuldy meer?”

Aldus leerdese die goede man;

Herde sorge leide hy daran,

Datse die Duyvel niet en soude scenden;

Doe liet hy haer des genenden

3325 Dat zy te huys doch dorste keren;

Zy zette haer totten dienste Onses Heren.

Oetmoedech was zy jegen die armen,

Goeden lieden began des ontbarmen,

Ende zeiden aldus totter joncfrouwe:

3330 “Dat gy drivet dus groten rouwe

Omb uwen vader, omb uwe moeder,

Omb uwe suster, omb uwen broeder,

Die gy oevele hebbet verloren;

God late iu goeden raet verhoren:

3335 Gy hebbet noch so scone goet,

Menich goet man set sinen moet

Ombe iu te wive te ontfane;

God brenge iu ten besten daer ane”.

Aldus twesten zy zo menich werf.

3340 “God geve my dat my bederf!”

Sprack die joncfrouw dan daer naer.

Aldus was zy wel twe iaer,

Datze die Duyvel niet mochte scenden

Noch in genen sonden venden;

3345 Dat was hem wtermaten leet,

Hy wiste oeck dat wel gereet,

Dat hy ze daer af oeck niet en keerde

Van dat haer hoer biechter leerde.

Hy en mochte se gemaken gram.

3350 Met dien hy haer suster nam,

Ende bracht ze op enen saterdach

Daer die ander toe gesach,

Ombe dat hy se woude toernen doen;

Haer volghede menich quaet gartsoen,

3355 Dat en was den avende niet verre.

Als sy ze sach, wort zy erre;

Zy sprack: “also lange als gy dit leven,

Suster, niet en willet begeven,

So en komet niet meer te deser stede,

3360 Gy doet my daer lachter mede,

Des ick wael ontberen mochte”.

Die ander zeide, dat zy dochte,

Alse daer die Duyvel rastede in:

“Gy zijt erger dan ick bin;

3365 Iu confessoer es iu poytier,

Wistet dat volck dat wonet hier,

Gy zout daerombe ontlivet wesen”.

Die ander wart toernech van desen,

Alszy haer zeide desen orlof.

3370 “Suster”, zeide zy, “rumet minen hof!”

“Ick en rumet niet, also wel es dat mijn”,

Sprack die ander nu, “alse dijn”.

Doe woude zy se wtstoten met crachte

Die ander wort haer herde onsachte,

3375 Ende die portier sprongen se ane

Ende meshandeldense met slane;

Die ionckfrouwe, eer zy hem ontbrack;

Hier af quam haer groet ongemack.

Ombe dit was die Duyvel vroe.

3380 Ten iersten dat die ioncfrouwe ontfloe,

Liepsy in die kamer vaste,

Ende sloet die dore tegen die gaste.

Haer cnape ende haer ioncwijf, zy twe,

Waren in den huis ende niet mee;

3385 Doer hen en lieten die ander niet,

Zy en daden ze dat hem riet

Die Duyvel, hoer leidsman,

Die hem al quaetheit brachte an.

Oeck en liet die joncfrouwe niet,

3395 Zy en dogede allene haer verdriet,

35 Ende lach op haer bedde in haeren clede

Ende wenede zere, ende gerede

Alsse die Duyvel dus sach allene

Sere vererret ende in wene,

3395 Ende nacht was, doe sprack sijn raet

Datsy waer wel begaet;

Zy gedachte hoerre moeder

Ende hoers vader ende hoers broeder

Ende daertoe hoerre suster beide;

3400 Zy weende van rouwe ende van leide,

Sodat zy al te male vergat

Te doene, dat haer die here bat,

Hoer confessoer, dat hi hoer beval.

Dit soe merkede die Duyvel al

3405 Ende was wtermaten blyde;

Hy sprack: “nu en leest zy hoer getyde,

Zy es buyten der hoede van onsen Heer

Ende buyten hoeres meesters leer”.

In deser quaetheit wort zi in slape alsoe,

3410 Dat zy haer niet en zegende doe;

Doe zeide die Duyvel: “nu mach men daeran

Herde wael maken onsen man”.

Hoe de duivels versierden hoe ze een man konden maken.

Toen Masceroen ter hel gekomen is,

En ze de waarheid weten dus,

Dat hij het pleit heeft verloren,

Hadden zij dus alle grote toorn

2905 En bedachten een andere raad.

Toen zei een duivel zeer kwaad:

“Mochten we een man maken,

En hij dan kon al onze zaken,

Alzo als we macht hebben dit,

2910 Dat we goed weten wat geleden is;

Hadden we dergelijke man,

En die met de lieden was dan,

En die dan zei zonder liegen

Dat gebeurd is, hij zou bedriegen

2915 Veel lieden en verraden,

Zoals bij ons die profeten deden,

Toen ze spraken van Onze Heer,

En ze dus wisten min of meer;

Aldus zou diegene weten

2920 Alle dingen die zijn vergeten,

En waar dat hij dit vertelde,

Menige was er die zich daaraan hield”.

“Bewijs het”, zeiden zij, “welke groot voordeel

Ons van hem mocht komen

2925 Die zo’n man mocht maken,

Men zou geloven al zijn zaken

Waar dat hij was, zonder waan”.

Toen sprak een andere duivel gelijk:

30 “Ik heb de macht van deze zaken,

2930 Dat ik vrouwen mag genaken;

Had ik ze tot mijn wil

Ik weet er een, die luid en stil

Graag doet al mijn gevoeg”.

“Al was ge er niet, men vindt er genoeg

2935 Die nemen kunnen mans gelijke

En wandelen met vrouwen vertrouwelijk

Maar men moet vertrouwelijk kunnen”.

Aldus zijn ze dus nu begonnen

Een man te maken, die al

2940 Hun handigheid leren zal

Aan de lieden in achter landen.

Ze meenden, dat dit God niet kon.

Aldus zo kwam de duivel aan,

Te maken alzo een man

2945 Die zijn geest en zijn natuur

Weten zou goed ter keur

Om te krijgen Gods schepping.

Nu bewijs ik wel en merk,

Dat ze waren erg zot,

2950 Ze dachten niet dat God

Hun zaken al vernam.

Nu mogen we zijn erg gram

Dat dusdanig zwak ding ons hoont.

Zoals de duivel aldus had gekreund,

2955 Legden ze daaraan hun gedachte.

Diegene die zei, dat hij mocht

Met vrouwen doen al zijn wil,

Maakte zich weg zeer stil,

2960 Tot zijn wil al gelijk;

Van alle dingen die ze hield,

Gaf ze de duivel de ene helft;

Haar man die was niet daar,

Die rijk was, dat is immer waar,

2965 Van land en van grote have

Was hij rijker dan menige graaf;

Drie dochters had hij en een zoon;

Bij de vrouw had hij diegene,

Daar Satan aan had zijn deel,

2970 Satan dacht om geen geheel

Maar om de vrouw te schaden.

Toen kwam hij tot haar te raad,

En vroeg, hoe hij honen mocht

Haar man. Een tijdje ze dacht,

2975 Toen zei hij: “u zal hem vertoornen,

Dat zal u wel doen zonder dralen,

Hij zal zich niet behoeden,

Hij zal zich vermoeien en verwoeden,

Neemt u dat ik u op gaf”.

2980 Toen keerde Satan daar van,

En ging aan de mans echtgenoot,

En sloeg bij hem erg veel dood.

Toen de herders dat zagen,

Hoe hun beesten dood lagen,

2985 Hadden ze zich verwonderd, en zeiden het de heer;

Toen werd het hem vermoeiend erg zeer,

En verwonderde zich wat hem waar;

De herders vroeg hij dus aldaar

Wat de beesten was geschied.

2990 Ze zeiden, ze wisten het niet;

Euvel behaagde de man dat.

Ten eerste dat dit wist Satan,

Dat die man dus was vertoornd

Was hem dat lief, hij draalde

2995 Niet langer, hij deed hem schade

Aan zijn vee, vroeg en laat,

Zodat hij hem vermoeien zou te meer,

En hij hem tot zijn wil keert.

Toen sloeg hij hem tien paarden dood;

3000 Dus had de man de rouw zo groot,

Omdat zijn goed dus werd verstoord,

Dat hij sprak een verdoemd woord,

Daar hem de kwaadheid toe dreef:

Hij gaf de duivel alles dat er bleef.

3005 Ten eerste toen dat de duivel wist,

Was hij dus blij, en rustte

Hij dreef hem nog meer in nood:

Hij sloeg al zijn beesten dood.

Dus liet hij zijn kwaadheid vervullen,

3310 En de man wel zeer verdollen.

Toen Satan wist dit ding

Dat hij buiten alle perken ging,

Wist hij wel dat hij volbrengen mocht

Alles dat hij tot hem waart dacht;

3015 Toen doodde hij hem zijn zoon,

Daar alleen sliep diegene;

‘s Morgens toen men hem vond dood

Had de man de rouw zo groot,

Dat hij al zonder hoop was,

3020 En zijn geloof, zij het zeker dat,

31 Werd hem zeer gekrenkt alzo.

Dus werd de duivel zeer vrolijk,

Want hij had de man gevangen,

Zodat hij hem niet kon ontgaan.

3025 Recht toen dit alles was gebeurd,

Ging hij tot haar die dat alles aanraadde,

En liet haar staan op een kist;

Een lijn deed hij haar, met list,

Aan de balken vast knopen,

3030 Een strik, die dicht mocht lopen,

Liet hij aan haar keel dwingen,

En liet haar van de kist springen.

Aldus zo werd die vrouw verdaan.

Toen de man dit had verstaan,

3035 En hij verloren had zijn goed,

Vrouw, en kind, toen werd zijn gemoed

Zo bedroefd en zo gram,

Dat hem een ziekte toe kwam,

Daar hij van stierf van rouw.

3040 Aldus, zo mag ge mij vertrouwen,

Heeft de duivel man en kind,

Die hij tot zijn dienst vindt.

Satan was blij van de daad.

Toen versierde hij een nieuwe raad,

3045 Want daar waren dochters drie,

Hoe hij roven mocht die;

Hij wist goed, zou hij ze honen,

Hij moest ze daarmee verschonen,

En mede ook hun wil doen.

3050 Daar was een mooie schildknaap

Die veel zijn wil deed,

Die leidde Satan tot de plaats,

Aldaar de jonkvrouwen toen zaten.

De ene vrijde hij uitermate

3055 En bad haar veel en lachte,

Zo lang dat hij haar bedroog,

En ze deed dat hij haar bad;

En de duivel was vrolijk omdat;

En als hij enig ding voltooid,

3060 Hij wil niet dat het verscholen blijft;

Zodat het dus te boven komt,

Hij wil ver en ook nabij,

Dat het wordt maar achter land

Om te vermeerderen de mensen schande.

3065 Dus openbaarde hij daar haar zonden.

Dat was zede in die stonden,

Zo wat vrouwen zo misdeden,

Dat was algemeen in elke plaats,

Dat ze verbeurd hadden hun lijf.

3070 Ten eersten wordt dat bekend onder de vrouwen

Zolang dat ‘t komt voor dat gerecht;

Toen zo kwamen de rechters knechten,

En hebben die jonge vrouw gevangen,

Maar de knaap is hen ontgaan;

3075 Toen wordt ze gebracht voor die man; Zeer hem het erbarmen beging,

Want ze haar vader kende

Die ze alle zeer beminden,

En zeiden: “zie hier een vreemd ding,

3085 Hoe dat het deze goede man misging,

Die de vader van die jonge vrouw was,

Niet lang geleden was nog dat,

Dat men binnen deze landen

Geen rijkere man kenden;

3085 Nu heeft ze verbeurd dat leven;

Maar door haar goede neven

Zal men haar begraven heimelijk.

Dat God zich bezwijkt

Satan de duivel! Hij onteerd

3090 Aldus diegene die hij verandert.

Nu was er een heilige man in dat land

Die dit ding al ondervond,

Hij troostte de jonkvrouwen,

Die hij vond in grote rouw,

3095 Om hun bijzondere misval.

Hij ondervroeg die zaken al

Beide van vader en van moeder

En ook van hunbroeder,

En hun zuster ongeval.

3100 Ze zeiden: “Wij kunnen dat al

Bemerken, hoe dat het ons valt”.

“Dat is echt dol gekald”,

Antwoordde daarop die goede man,

“Want God niemand haten kan;

3105 Hem is het leed, dat iemand zichzelf slaat,

En wees dus zeker is, dat dit kwaad

Van grote zonden is geschied;

En van uw zuster dat verdriet

Wist ge iets dat het gebeurde alzo”?

3110 “Alzo maakt ons Jezus bekend

Toen we dit wisten min of meer”.

Toen antwoordde de goede heer:

32 “Hoed u van zondige daden,

Ze brengen de mens in schade

3115 En laten hem lasterlijk sterven;

Want die altijd om zonden werven,

Sterven graag kwade dood”.

Die goede man zei hen en gebood

Menig goed woord, zonder waan,

3120 Opdat ze dat wel wilden verstaan.

De oudste zuster hoorde daar wel naar;

En de goede man, dat is waar,

Sprak haar veel van Onze Heer,

En de oudste pijnigde zich zeer

3125 Om te doen dat hij haar vroeg.

Hij sprak: “wil je geloven, maagd,

Daaraan, dat ik u zal leren,

Ik zal u minnen tot uw eer,

Nog u geschiedt nimmer de nood,

3130 Nog een zaak geen zo groot.

Nu wanhoop niet zo zeer

Met de hulp van Onze Heer,

Ik zal u erg goed aanraden,

Doe dit, dat zal u niet schaden

3135 Want ik woon hier niet ver

Doe het en ge wordt dan nimmer boos”.

Ten eerste dat hij haar had onderwezen

En het geloof aldus geprezen,

Zo ging die goede man er vandaan.

3140 De oudste hield zich vast daaraan;

Ze hield zich aan de prediker

Al zijn doen bekwam wel haar.

En toen de duivel dit vernam

Wordt hij dus uitermate gram

3145 Want hij meende haar te hebben verloren;

Al legde hij haar iets te voren,

Hij ontzag dat het niet diende,

Dat tenzij daar enige vrouw zich beraadde;

Nu had hij er een, die zijn sage

3150 Vaak goed had verdragen,

Die zei hij dit te enige plaats.

Nu hoor wat dat oude wijf deed:

Ze nam de jonge te raad

En vroeg haar wat ze deed,

3155 En of ze de zuster iets waardeerde.

Ze antwoordde toen ter vaart:

“Ik meen, ik goede raad behoef,

Mijn zuster is altijd droevig,

En zo gram en zo zuur

3160 Om ons kwade avontuur,

Dat ik dus heb groot ongemak.

Een man, die tot haar sprak

Van God, die heeft haar zo bekeerd,

Dat ze doet wat hij haar leert”.

3165 Dat oude wijf sprak: “alzo lang

Als ge bent in haar bedwang,

Dan gebeurt u nimmermeer baat

Van lichaam, hoe dat het komt;

Maar mocht ge de lustigheid bekennen,

3170 Die de vrouwen hebben als ze beminnen,

Ge zou het weinig prijzen dat goed;

Had ge die lustigheid in uw gemoed,

Die komt van mannen, zeg ik u,

Ge zou ge daarbij verheugen nu.

3175 Wat is mooier en zoeter dan minne?

Dit zeg ik door u, vriendin,

Al had ge aldus deze wereld groot,

Nochtans ging het u beter was dat gij het doet, Gij weet niet wat blijdschap is,

3180 En ik zal u zeggen waarbij:

Uw zuster is ouder dan gij bent,

En zij zal het eerste doen haar genot,

Aldus ze dat u verbieden zal,

En zal die van u vergeten al;

3185 Dus zal ge van uw mooie lijf

De blijdschap verliezen, ellendige!”

Ze zei toen: “ik durf niet aan gaan

Wat ge mij hier nu laat verstaan,

Mijn zuster bleef daarom dood”.

3190 “Uw zuster doet nu domheid groot

En ze heeft nu kwade raad;

Gij zal doen dat daartoe staat,

En alles doen dat uw lijf begeert,

En wees niet bang voor de dood”.

3195 “Ik weet het niet”, zei ze, “van deze streken,

En ik durf u nu niet meer spreken

Om mijn zuster; nu ga heen”,

Zei de maagd tot het oude wijf,

“Maar een andere keer als ge hier komt,

Dan mag u me spreken dat u durft”

Toen dit de duivel wist al,

Was hij vrolijk en wist wel

Tot zijn wil te hebben diegene;

Toen weg was dat oude wijf

33 3205 Dacht hij aan haar taal;

De duivel bemerkte datgene wel,

Dat ze geroerd was tot zijn wil;

En daar ze alleen was stil,

Sprak ze daarvan in haar zin;

3210 En toen stak hij dat haar nog vaster in.

Gelijk daarna, een avond laat,

Zat ze in haar vertrek

En bezag haar mooie leden,

En zei: “ja, is dat waarheid

3215 Dat me zei dat verstandige wijf,

Verloren is mijn schone lijf”.

Dat oude wijf liet ze halen

Ze zei gelijk: “van uw talen

Weet ik de waarheid algemeen;

3220 Mijn zuster geeft om mij weinig”.

Dat oude wijf zei: “dat wist ik wel,

Ze zou u nog haten al,

Had ze haar wil beter een deel,

We zijn gemaakt om geen geheel

3225 Dan om te hebben een man”.

De ander zei: “ik kwam daaraan

Maar dat ik ontzie de dood”.

Dat oude wijf zei: “klein of groot

Durft ge de dood te ontzien,

3230 Maar wil ge uw zuster vlieden,

Wil ge, ik zeg u wat ge doet”.

De ander zei: “wat u lijkt goed

Wil ik doen, groot en klein”.

Dat oude wijf sprak: “zo wees algemeen

3235 Alle mannen zonder meer

En vliedt dan uw van zuster ver;

Dus kan ge doen dat ge begeert,

En wees niet van de dood bang,

Zodat men u daarom doet enig aan,

3240 Dus zijt ge buiten uw zusters banden

Nochtans zal wel na deze

Een goed man blij wezen

U te trouwen door uw goed.

Lieve minne, aldus zo doet,

3245 Zo heb je uw wil al”.

De ander zei: “ik zal”,

En vloog van haar zuster dan

En wordt algemeen met alle man

Door de raad van dat oude wijf.

3250 Vrolijk was de duivel om datgene

Dat ze aldus was gevangen.

Toen dit de oudste heeft verstaan

Ging ze gelijk tot de goede man,

Die haar tevoren leren begon,

3255 Zeer droevig. Toen hij haar zag,

Vroeg hij wat haar schelen mag,

Hij ontfermde zich van haar rouw

En sprak: “zegen u, jonkvrouw,

En beveel u aan tot Onze Heer,

3260 Gij bent bewogen erg zeer”.

“Dat is recht, want ik heb toorn”,

Zei ze, “want ik heb verloren

Mijn zuster, want ze is algemeen

Alle mannen, groot en klein”.

3265 Toen ze dit sprak toen werd hij boos,

Hij zei: “ik waan, de duivel blijft

Nog onder u, dat lijkt mij,

En hij laat u nimmer vrij

Eer ge gehoond bent allemaal,

3270 Ons helpt Jezus, Onze Vader!”

“Ach, heer!” zei zij, “help me bevroeden

Hoedanig wijs ik me zal behoeden:

Van de duivel heb ik groot gevaar”.

De heer zei: “ik zeg u waar,

3275 Wil u volgen al mijn taal,

Ik zal u behoeden wel”.

“Ja ik”, zei ze, “al tezamen”.

“Gelooft u dan aan de Vader,

Aan de Zoon, aan de Heilige Geest,

3280 En daaraan ook aller meest,

Dat een God zijn deze drie,

En dat die zoon om u,

En om ons allen algemeen,

Hier neer kwam op aardrijk

3285 Omdat hij ons zou behouden,

En alle die hem dienen wouden,

En aan de geboden der heilige kerk,

En dat hij priesters en klerken

In aardrijk heeft gelaten

3290 Die ons wijzen tot rechte straten;

Wit u hieraan geloven al?”

“Ja ik, heer, groot en smal;

Alzo waarlijk zoals ik geloof

Bid ik God, dat hij me rooft

3295 Van Satans behendigheid”.

Die heer sprak: “dit is goed gezegd,

34 En ik bid u tot alle behoeden

Dat ge u hoedt van toornig gemoed,

En ge niet gram slapen gaat;

3300 Want dat is een ding, daar zijn beraad

De duivel veel in wint,

Als hij de lieden toornig vindt.

Hierom hoed u als u bent boos,

Dat u me zoekt, ik ben niet ver

3305 Zo welke vermoeienis dat u heeft

Zie, dat u uw schuld vestigt

God en zijn vrienden toe

En mij priester, en dan doe

Als u gaat slapen en opstaat

3310 Dat u een kruis voor u slaat

In de eer van de Drievuldigheid,

In de eer van het kruis, daar Christus mensheid

Aan stierf om onze nood,

Om ons te verlossen van de dood;

3315 Doe je dit, in geen tijden

Dan kan de duivel u niet schaden;

Daar u zal slapen, daar hou je aan het licht,

De duivel haat dat, ik zeg het u echt,

Want hij schuwt die helderheid zeer.

3320 Doe deze dingen, wat zal ge meer?”

Aldus leerde dit de goede man;

Vele zorgen legde hij daaraan,

Dat de duivel haar niet zou schenden;

Toen liet hij haar dus gaan ten einde

3325 Dat ze thuis durfde te keren;

Ze zette zich tot de dienst van Onze Heer.

Ootmoedig was ze tegen de armen,

Goede lieden begonnen het dus te erbarmen,

En zeiden aldus tot de jonkvrouw:

3330 “Dat ge drijft aldus grote rouw

Om uw vader, om uw moeder,

Om uw zuster, om uw broeder,

Die ge euvel hebt verloren;

God laat uw goede raad verhoren:

3335 Ge hebt nog zo’n mooi goed,

Menige goede man zet zijn gemoed

Om u tot vrouw te ontvangen;

God brengt u ten beste daaraan”.

Aldus twisten ze zo menige keer.

3340 “God geef me dat me behoeft!”

Sprak de jonkvrouw dan daarnaar.

Aldus was ze wel twee jaar,

Dat de duivel haar niet mocht schenden

Nog in geen zonden wenden;

3345 Dat was hem uitermate leed,

Hij wist ook dat wel gereed,

Dat hij haar daarvan ook niet keerde

Van dat haar hun biechtvader leerde.

Hij mocht haar niet maken gram.

3350 Met die hij haar zuster nam,

En bracht haar op een zaterdag

Daar de ander toe zag,

Omdat hij haar wou vertoren toen;

Haar volgde menige kwade schildknaap,

3355 Toen was de avond niet ver.

Toen ze haar zag, werd ze boos;

Ze sprak: “alzo lang als ge dit leven,

Zuster, niet wil opgeven,

Kom dan niet meer in deze plaats,

3360 Gij doet me uitlachen daarmee,

Dat ik wel ontberen mocht”.

De ander zei, dat ze dacht,

Zoals daar de duivel raasde in:

“Gij bent erger dan ik ben;

3365 Uw biechtvader is uw pooier,

Wist dat het volk dat woont hier,

Ge zou daarom ontlijfd wezen”.

De ander werd toornig van deze,

Toen ze haar zei dit verlof.

3370 “Zuster”, zei ze, “ruim mijn hof!”

“Ik ruim niet, alzo goed is dat van mij”,

Sprak de ander nu, “als van u”.

Toen wilde ze haar uitstoten met kracht

De ander wordt tegen haar zeer hard,

3375 En de portier sprongen ze aan

En mishandelden hem met slaan;

Die jonkvrouw, eer ze hem ontbrak;

Hiervan kwam haar groot ongemak.

Om dit was de duivel vrolijk.

3380 Ten eerste dat de jonkvrouw ontkwam,

Liep ze in de kamer vast,

En sloot de deur tegen die gast.

Haar knaap en haar dienstmaagd, zij twee,

Waren in het huis en niet meer;

3385 Door hen lieten de anderen niet,

Ze deden dat hen aanried

De duivel, hun leidsman,

Die hen alle kwaadheid bracht aan.

Ook liet die jonkvrouw niet,

3395 Ze gedoogde alleen haar verdriet,

35 En lag op haar bed in haar kleed

En weende zeer, en gereed

Toen de duivel haar dus zag alleen

Zeer boos en in wenen,

3395 En het nacht was, toen sprak zijn raad

Dat ze goed was begaafd;

Ze gedacht haar moeder

En haar vader en haar broeder

En daartoe haar zusters beide;

3400 Ze weende van rouw en van leed,

Zodat ze helemaal vergat

Te doen, dat haar die heer bad,

Haar biechtvader, dat hij haar beval.

Dit zo merkte de duivel al

3405 En was uitermate blij;

Hij sprak: “nu leest ze niet haar getijden,

Ze is buiten de hoede van onze Heer

En buiten haar meesters leer”.

In deze kwaadheid komt ze in slaap alzo,

3410 Zodat ze zich niet zegende toen;

Toen zei de Duivel: “nu mag men daaraan

Zeer goed maken onze man”.

Hoe Merlijn gewonnen wart, ende daerna hoe hy geboren wart.

Nu hoert voert die aventure.

Die Duyvel die eerst zeide ter ure,

3415 Dat hy met wiven wesen mochte,

Doe men hem dese bodescap brochte,

Was hy wel gereet tot haer daer,

Ende daer si sliep lach hy met haer

Ende wan een kint aen haer saen;

3420 Zy wart in wake, sonder waen,

Ende dachte ombe hoers meesters tale,

Mittien zegende zy haer wale,

Ende zy riep: “Sancta Marie,

Wat is my gesciet, ach ende wi!

3425 My doncket, ick bin in arger dinck

Dan doe ick te bedde ginck!

Helpet, Maria, moeder Onses Heren

Biddet uwen sone, dat hy weren

Myne ziele moet ter goeder stede,

3430 Ende hy mynen lichaem bevrede

Van den quaden bosen viant!”

Doe stont si op al te hant,

Ende zochte den genen die haer dat dede,

Zy meendene vinden teneger stede;

3435 Die dore, dat was wonder groet,

Vantsi besloten als si ze besloet.

Doe ginck si in allen hoecken

Beide tasten ende zoecken

Ombe dien, daer haer dat was af gesciet;

3440 Maer zy en vanten altoes niet.

Doe dachte zy wel, datse Sathan

Hadde gehoent ende anders nieman;

Zy wort droevich ende riep zeer:

“Genade”, sprack zy, “lieve Heer!

3445 Dat ghy den Duyvel niet moetet gehengen,

Dat hy my te dier scanden moet brengen!”

Die nacht ginck heen, ende dat wort dach,

Sathanas die zijn beiach

Met hoere suster hadde voldaen,

3450 Dadese nu wten huyse gaen

Ende haer portier alte male,

Die hem gedient hadden wale.

Ende doe zy enwech waren gegaen,

Die ioncfrouwe quam also saen

3455 Wt hoer kameren, ende tehant

Riep zy daer doe haren seriant,

Ende hieten ombe twe vrouwen zinden

Datsy daer quamen se gevinden,

Haer te soeckene den goeden heer.

3460 Doch quam zy daer met groten seer.

Doe se die goede man versach

Vraeghde hy, wat haer wesen mach,

Want hy sach horen sin verseert:

“Here”, zeide zy, “ick bin onteert;

3465 Met rechte es my dat herte seer,

My es gesciet, dat nie eer

Wive en gesciede dan my!

Ombe raet kome ick nu te dy.

Gy zegget, dat so groete zonde

3470 Geen mensche gedoen en konde,

Spreke hy des biechte ende waert hem leet,

Ende hy dan daermee dede gereet

Den raet van zynen confessuer,

God vergevet hem op die uer;

3475 Here, ick hebbe zere mesdaen,

Ende dat zuldy wel verstaen,

Dat my gehoent hevet die viant”.

Doe zeide zy hem al te hant

36 Van hoerre suster, hoe zy daer quam,

3480 Ende hoe zy daer ombe wert gram,

Ende oeck hoe zy was teblouwen,

Ende hoe zy van groten rouwen

Ongesegent sloet die dore,

“Ende vergat al dore ende dore

3485 Die leringe die gy my tonet;

Des hevet my die viant gehonet

Ende genomen myne reinechede.

Ick doerzochte tot elker stede

Mine kamer, ick en vant daerin

3490 Man nochte wijf, meer nochte min;

Die dore was besloten wal,

Ende ick en wiste niet al

Wat dinge dat my quam te scaden;

Here, des biddick uwer genaden

3495 Of ick die doet daerombe kiese

Dat ick die ziele niet en verliese”.

Die goede man, die hoerde haer zeer,

Hem verwonderde des ie lanc ie meer,

Ende hy en geloefde des niet een woert;

3500 Want hy en hadde des nie gehoert,

Ende hy sprack: “die Duyvel es in dy

Entu bist des vol, dat doncket my:

Wat penitencien zaltu ontfaen

Dattu my logene does verstaen;

3505 Nie en was in der werelt wijf

Dan met manne, sonder blijf,

Zy en hadden getastet of gesien

Den man daer haer dat mochte af gescien;

Hoe wiltu my gelovich maken

3510 Dat dy gesciet zijn dese saken”?

Doe antwoerde dat truerige wijf:

“Also behoede my God mijn lijf,

Als ick iu waerheit doe verstaen”.

Die goede man antworde saen;

3515 “Es dat waer, dat wert ons beiden kont,

Maer du heves dy zere besont,

Dattu niet en dades dat ick dy hiet;

Hierombe en saltu dat laten niet,

Du en sals vasten des vrydachs

3520 Also lange alse du leven machs,

Ende van den kevesdome doe dan,

Des ick geloven niet en kan

Dat dy dat also gesciede,

Penitencie, die ick dy gebiede

3525 Es dat sake dattu machs”.

Zy zeide doe: “na mijure macht

Wil ick doen, dat gy my heet”.

Hy sprack: “God helpes dy gereet!

Du komes hier Gode te genaden

3530 Ende totter heilger kerken te raden,

Die God kochte met sinen bloede,

Dat was met enen dueren goede.

Dat es gewarege bichte,

Was dat by dage was dat by lichte,

3535 Also alse die dinck gevel

Dattu also seides ende niet el,

Ende du does dat men dy raet”.

“Here”, sprack si, “al dat daertoe staet

Wil ick doen al dat ick kan”.

3540 “God helpes dy, lieve!” sprack die man,

“Es dat waer, dattu my does verstaen,

Ick hope du zal des wel ontgaen”.

“Also gewaerlyc”, sprack echt dat wijf,

“So moet my God behoeden dat lijf,

3545 Als ick iu waerheit doe verstaen.

Die goede man antworde saen:

“Du sals doen al mynen raet

Ende scuwen meer voert al quaet”.

“Here”, zeide zy, “dit es al waerhede”.

3550 “So vertye dan voert unkueshede”,

Sprack die man, “ende des en laet niet,

Sonder dat slapende gesciet”.

“Ick doe, Here”, sprack die ioncfrouwe,

“Nu weset mijn borge getrouwe,

3555 Of ick doe dat gy my heet,

Also wel alse ieman die men weet,

Dat my God vergeven sal,

Here, hieraf myne mesdaet al”.

Ene discipline gaf hy haer daer,

3560 Ende sette haer penitencie zwaer.

Die nam zy wenende ende met trouwen

Als een, dien zine sonden rouwen.

Hy zegende se met goeden zinne

Ende leerde haer Onses Heren minne.

3565 Hy dachte, hoe dat wesen mochte,

Dat zy hem te voren brochte;

Hy dachte, dattet die Duyvel dede.

Doe leide hy se tener stede,

37 Daer hy ze drinken dede wywater.

3570 “Nu moet dy zegenen”, zeide hy, “Pater

Et filius et sanctum flamen;

Nu drinck in dien name. Amen”.

“Nu denck”, zeide hy, “omb die gebode

Die ick dy geleert hebbe van Gode,

3575 Ende alse du moet heves, kom tot my”.

Hy zegende se, ende doe zeide hy:

“Gaet tot Gode, ende al dat goet

Ende die aelmissen, die gy doet,

Sette ick iu voer uwe zonden”.

3580 Dus ginck zy, ten zelven stonden,

Ende leide een heilich leven.

Die viant sach, dat zy begeven

Sijn doen [hadde], in dien gebaer

Alse of zy sonder zonde waer.

3585 Des wort hy wtermaten gram.

Mettien die tijt so verre quam

Dattie vrucht in hoer wies

Ende die lichaem hoer opblies,

Sodat dat volck wort gewaer

3590 Ende zeiden doe tot haer:

“Joncfrouwe, gy dicket nu zeer”;

Zy sprack: “danck hebbe Onse Heer”!

Zy zeiden: “lieve, by wat man

Hebdy dat kint ontfangen dan?”

3595 So helpe my God wt aller noet

Also ick des en weet clene no groet!”

“Hevet dat volck gewesen met iu alle gader

Dat gy niet en kennet den vader”?

Zy zeide: “so moet my die Godes kracht

3600 Nember van deser dracht

My verlosen, of ick ie man,

Met tastene ofte met ziene, gewan

My so na met zulken zaken,

Dat hy my met kinde mochte maken”!

3605 Zy zeiden haer doe ende spraken:

“Lieve minne, met desen saken

En gesciede dit nie vrouwen;

Wie sal iu des getrouwen?

Goet es dat te ziene, dat ghine mint

3610 Dien, daer gy af draget dat kint,

Dat gy des niet en wilt openbaren

Maer dat es scade twaren,

Dat daer iu ombe te stervene steet

Ten iersten alse dat die rechter weet”.

3615 “Faise de moi Deus son plaisir”,

Sprack die ioncfrou, “hy vint my hier,

Maer also behoude my God mijn leven

Als ick en weet wien dat kint geven”.

Die vrouwen hielden dies hoer spot,

3620 Ende schieden dane ende zeiden: “wete God,

Iu scoenheit ende iu scone gelaet

Ende iu simpelheit es worden quaet,

Want gy hebbet dat nu al verloren”.

Dat stont haer so, zy moest dat horen;

3625 Des was hoer herde wee te moede,

Zy zochte raet alse die vroede,

Ende ginck te haren confessuer,

Ende tellede hem hoer aventuer,

Wat die vrouwen tot haer zeiden daer.

3630 Die goede man wort wel gewaer,

Dat zy droech levendich kint;

Hy sprack: “ia, en hebdy niet sint

Gelaten van dat ick iu hiet”?

“Here”, sprack zy, “neen, ick niet”.

3635 “Gesciedet”, zeide hy, “iu niet meer

Dat wonder dat iu gesciede eer”?

“Here”, zeide zy, “dat en es my gesciet

Maer eens, daer my afkoemt dit verdriet.

Des wonderde den goeden man;

3640 Ende zy bescreef die wise dan

Ende die nacht, dattet hoer gesciede.

Hy sprack: “van den quaden diede

Laet die tale algader gaen,

Ende weest des zonder waen;

3645 Zegdy my waer, wetet dat te voren

Alse dat kint wert geboren,

Zal ick die waerheit weten wel

Hope ick an Gode, anders nyman el;

Es dat waer, dat gy my doet verstaen

3650 Gy zult der doet wel ontgaen;

Wat wonder es dat, al hebdy vaer,

Alset vor dat gerechte wert openbaer,

Zullen zy u willen ontliven

Ombedat iu goet hem zoude bliven;

3655 Maer ten iersten dat gy zijt gevaen,

So doet my dat met enen bode verstaen,

38 Ick sal iu helpen, ende geven iu troest;

Ick weet wel, gy werdet verloest

Van Gode; ja, zijt gy zulck van binnen

3660 Als gy my buyten doet bekinnen;

Gaet te huys ende weest zonder sorge,

Doet wel, ick ben hieraf iu borge;

Een goet leven doet sterven wal”.

Zy ginck te huys ende dede al

3665 Dat beste dat zy mochte.

Met dien quam daer gerochte

Vor den rechter van den dinck

Schiere hy die ioncfrouwe vinck.

Men brochte ze vor die schepene dan

3670 Ende zy ontboet dat den goeden man

Die hoer te radene plach.

Hy quam daer opten selven dach;

Met dien quam daer die rechter nu;

Die liede zeiden: “Here, hoert ons nu;

3675 Dese vrouwe zeght, dat zy van man

Nie negene scult gewan”.

Hy zeide doe: “es dat iu waen,

Dat vrouwe kint mach ontfaen

Sonder gemeenscap van man”?

3680 Hoer confessoer antworde dan:

“Ick en segge iu niet al dat ick weet,

Maer dat zegge ick iu gereet:

Doet mynen raet, dat es iu goet,

Dat gy daer geen gerechte over en doet,

3685 Eer zy van den kinde es genesen,

Want dat en duncket my geen recht wesen,

Dat kint en hevet gener doet verdient”.

Doe zeide die rechter: “lieve vrient,

So willewy des doen al uwen wille”.

3690 “Hoert, Here”, zeide hy, “ende zwiget stille,

Doe ze in enen torn besluyten

Ende wachters genoech daer buyten,

Ende met hoer twe vrouwen, die se verhoegen

Ende in die pine gehelpen mogen.

3695 Dus moesten zy besloten wesen,

Tote dien dat zy was genesen,

Ende dat kint mach allene eten;

Mach men dan daer anders iet af weten,

So rechtet daerover, heer baliu!

3700 Dese dinck rade ick iu nu;

Dit is dat beste, dat ick daer af weet;

Doedy iet anders, dat es my leet”.

Die goede man gaf desen raet;

Hy en dochte den rechter niet quaet.

3705 Hy dade ze doen in enen steen,

Daer en was an dore negeen

Zy en waren vaste verhameit;

Twe vrouwen waren met hoer geleit

Die vroedeste, die men vinden waende

3710 Een venster dat bleef open staende

Daer men in trecken mochte

Sulke sake als hem dochte.

Die goede man die dit geriet,

Hy sprack opwaert ende hiet

3715 Der ioncfrouwen ende zeide:

Geef den kinde sine Kerstenhede

Ten iersten als dat geboren es;

Alse du machs gemerken des,

Dat men over dy sal rechten,

3720 Sende na my met dinen knechten”.

“Geerne, here”, riep zy naer.

Dus bleef die joncfrouwe daer

In den toerne, die dat zwaer verdroech,

Ende dat gerechte gaf hoer genoech.

3725 Doe quam die tijt, dat zy genas;

Ende doe dat kint geboren was,

Zoudet hebben gehad des Duyvels zin

Wantet was Duyvels gewin;

Maer hy haddet oevele verhoet

3730 Ende Jhesus starf dor groete oetmoet,

Ende hy hoende die ioncfrouwe

In den slape, des zy hadde rouwe;

Doe zy gehoent was ende verraden,

Sy riep ten alre eersten “genaden”

3735 An Onsen Here herde sterke,

Ende beval haer der heilger kerken

Ende hem allen, die met God zijn;

Hierombe so woude Onse Here fijn

Dat die Duyvele daer ane vonden

3740 Die dinck daer zy dat ombe bestonden.

Zy wonden dat, zeghet die hystorie,

Dat dat kint hadde hoer memorie

Van allen dingen die waren gesciet

Des en gebrack hem niets niet.

3745 Maer God kende der vrouwen zin,

Dat hoer leet was zulck gewin;

39 Des woude hi dat der moeder zonde

Den kinde niet gescaden konde,

Ende gaf hem, dattet konde vorsien

3750 Alle die dinge die souden gescien.

Dus hadde hi van den viant

Die vorgeledene dinge bekant;

Ende dat gescien soude embermeer

Wiste dat kint van Onsen Heer.

3755 Dus mochtet hem keren daer het woude,

Wilt oeck dat, [het] mochte boude

Onsen Here geven zijn recht

Ende den Duvele zijn deel echt;

Want dat vleesch quam van den viant,

3760 Ende God hadder die ziele in gesant,

Ombedat die lieden zouden daerin

Proeven mogen des Duvels zin,

Hi gaf hem meer sins dan enen anderen:

Hi hevet des noet, hi mach daer wanderen.

3765 Wes dat kint sal plegen moechdy hoeren,

Maer aldus so wasset geboren.

Ende die vrouwen waren vervaert

Ombedattet was also gehaert;

Zy lietent moeder schouwen daer zy lach;

3770 Si zegende haer alse ziet zach

“Dat kint vervaert my!” sprack die vronwe

“So doetet oeck ons, by mijnre trouwe!”

Antworden die andere wijf,

“Dat wy wanen verliesen dat lijf”.

3775 Die moeder sprack: “nu doetet doepen;

Men zalt an ene line knopen,

Ende latent wter venster neder”.

Die wijf antwoerden hoer weder:

“Hoe sal ment heten, wete gy des iet”?

3780 Si zeide: “alse mijn vader hiet”.

Si lietent neder met goeder stade

Ende hieten, dat ment kerstenen dade,

Ende dat ment hiete na den oudervader.

“Geerne”! riepen si alle te gader,

3785 “Dat moete ter goeder tijt zijn.

Doe hietment naden manne Merlijn.

Merlyn wasset kersten gedaen.

Men gaffet der moeder weder saen

Wantet nieman anders dorste sogen;

3790 Die moeder hieltet, si moestet gedogen

Totdien dattet hadde maende tiene.

Die vrouwen zeiden: “zo onsiene

Kint en zagen wy nie eer”!

Des wonderde hem ie lanck ie meer.

3795 Doe het tien maent was out twaren

Dochtet hem wesen van tween iaren,

Doe het was van anderhalven jaer

Zeiden die vrouwen openbaer:

“Vrouwe, wy willen hene gaen

3800 Al daer onse woninge staen,

Tot onsen vrienden, want dat es tijt”.

Si zeide: “Als gy hene zijt

Sal men my te hant ontliven!”

“Wat mogewy des? wy en mogen bliven

3805 Met iu hier niet embermeer”.

Die ander weende doe herde zeer,

Want zi was zere vervaert,

Ende zi gingen ter vensterwaert;

Ende die moeder nam hoer kint

3810 In haren arm, ende zi begint

Maken een groet hantgeslach:

“Lieve kint!” sprack si, “o i, o wach!

Dordy moet ick die doet ontfaen,

Nochtan en hebbick niet mesdaen,

3815 Ick en weet hoe my dat es gesciet,

Ende men wildes my geloeven niet.

Dus moet ick sterven met onrechte!”

Doe sprack si dus te genen knechte

Ende zi zeide: “of God dat hevet gekoren,

3820 Dattu werdes van my geboren!”

Dus claechde zi hoer grote leet;

Dat kint sach op haer, ende sprack gereet:

“Lieve moeder, en bedrovet iu niet

Ombedat iu noch es gesciet,

3825 So en werdestu niet verdaen”.

Doe dat die moeder hadde verstaen,

Besweeck haer dat herte ende al die lede;

Hoer arme ontgingen hoer mede

Ende dat kint viel neder ende scree;

3830 Doe quamen die ander vrouwen twe

Die totter venster waren gestaen,

Ende zeiden: “wildy dat kint verslaen?

Die moeder zeide vor hem allen,

3835 Ende antworde, als die blode:

“Dat zoude ick doen herde node,

40 Maer dor een woert, dattet my zeide,

Ontvielet my”. Doe spraken zi beide:

“Wat wonder zeidet iu hier toe?”

3840 “Twaren”, zeide zy, “dat zeide zoe,

Dat men my hierombe niet verdede”.

“Het zoude noch spreken, haddet stede”,

Antworden die wijf, ende met ien

Namen siet ende hebben ‘t besien,

3845 Ende bezochten offet wilde spreken voert;

Maer dat en zeide niet een woert.

Die moeder sprack: “nu zegget sciere

Dat men nu zal in enen viere

Verbernen mi dor sinen wille,

3850 Hi en sal niet lange zwigen stille”.

In horen arm nam het metdien

Die moeder, die geerne hadde gesien

Dat dat kint nu hadde iet geseet.

Die wijf zeiden doe: “God weet,

3855 Dat es scade, dat iu scone lijf,

Ombe desen leliken keytijff,

So jamerlike wert verloren;

Hi waer bat gebleven ongeboren”.

“Gy lieget”, antworde Merlijn,

3860 “Al hiet iu die moeder mijn”.

Doe worden die wijf in vare,

Ende zeiden, dattet die Duvel ware,

Dat en waer geen kint, dat spreken konde,

Ende hoer tale so wael verstonde.

3865 Doe spraken zi hem an die twee,

Ende hi en antworde doe niet mee

Dan “laet my in vreden staen;

Gy hebbet zelven meer misdaen,

Dat zegge ick iu, dan mijn moeder doet”.

3870 Dit wonderde hem in hoeren moet,

Ende zeiden: “dit grote wonder

Moet dat volck weten hier onder,

Wy en sullen dat niet verhelen”.

T’ierst dat zy dat mochten getelen,

3875 Quamen si neder, ende zeiden

Van Merline die vromecheide

Sodat die rechter wiste die zake;

Dat dochte hem wonder, dat dit kint sprake

Ende zeide: “spreket hi nu, die knecht,

3880 So es dat tijt, dat men over haer recht

Ende mense voertbringe

Vor die scepene in dat gedinge.

Hoe Merlijn gewonnen werd en daarna hoe hij geboren werd.

Nu hoor voort dat avontuur.

De duivel die eerst zei ter uren,

3415 Dat hij met vrouwen wezen mocht,

Toen men hem deze boodschap bracht,

Was hij wel gereed tot haar daar,

En daar ze sliep lag hij met haar

En won een kind aan haar gelijk;

3420 Ze werd wakker, zonder waan,

En dacht om haar meesters taal,

Meteen zegende ze zich wel,

En ze riep: “Sint Maria,

Wat is mij gebeurd, ach en wi!

3425 Me lijkt, ik ben in erger ding

Dan toen ik te bed ging!

Help, Maria, moeder Onze Heer

Bid uw zoon, dat hij weer

Mijn ziel moet naar goede plaats,

3430 En hij mijn lichaam bevrijdt

Van de kwade boze vijand!”

Toen stond ze op al gelijk,

En zocht diegene die haar dat deed,

Ze meende hem te vinden in enige plaats;

3435 De deur, dat was een wonder groot,

Vond ze besloten zoals ze het sloot.

Toen ging ze in alle hoeken

Beide tasten en zoeken

Om die, waar haar dat van was geschied;

3440 Maar ze vond hem altijd niet.

Toen dacht ze wel, dat ze Satan

Had gehoond en anders niemand;

Ze wordt droevig en riep zeer:

“Genade”, sprak ze, “lieve Heer!

3445 Dat ge de duivel niet moet toestaan,

Dat hij mij tot die schande moet brengen!”

Die nacht ging heen, en het wordt dag,

Satan die zijn bejag

Met haar zuster had voldaan,

3450 Liet haar nu uit het huis gaan

En haar portier allemaal,

Die hem gediend had wel.

En toen ze weg waren gegaan,

De jonkvrouw kwam alzo gelijk

3455 Uit haar kamer, en gelijk

Riep ze daartoe haar bediende,

En liet ze om twee vrouwen zenden

Dat ze daar kwamen ze te vinden,

Haar te zoeken de goede heer.

3460 Toch kwam ze daar met grote zeer.

Toen ze die goede man zag

Vroeg hij, wat er met haar wezen mag,

Want hij zag haar geest bezeerd:

“Heer”, zei ze, “ik ben onteerd;

3465 Met recht is me dat hart zeer,

Mij is gebeurd, dat niet eerder

Vrouwen gebeurde dan mij!

Om raad kom ik nu tot u.

Ge zegt dat zo’n grote zonde

3470 Geen mens doen kon,

Spreekt hij de biecht en was het hem leed,

En hij dan daarmee deed gereed

De raad van zijn biechtvader,

God vergeeft het hem op dat uur;

3475 Heer, ik heb zeer misdaan,

En dat zal ge wel verstaan,

Dat me gehoond heeft de vijand”.

Toen zei ze hem al gelijk

36 Van haar zuster, hoe ze daar kwam,

3480 En hoe ze daarom werd gram,

En ook hoe ze was geslagen,

En hoe ze van grote rouw

Ongezegend sloot de deur,

“En vergat al door en door

3485 Die lering die ge me toont;

Dus heeft de vijand me gehoond

En genomen mijn reinheid.

Ik doorzocht in elke plaats

Mijn kamer, ik vond daar in

3490 Man nog vrouw, meer of min;

Die deur was gesloten goed,

En ik wist niet al

Welk ding dat me kwam te schaden;

Heer, dus bid ik om uw genaden

3495 Of ik de dood daarom kies

Dat ik de ziel niet verlies”.

Die goede man, die hoorde haar zeer,

Hij verwonderde zich hoe langer hoe meer,

En hij geloofde dus niet een woord;

3500 Want hij had dus niet gehoord,

En hij sprak: “de duivel is in u

En u bent dus vol, dat lijkt mij:

Welke boetedoening zal u ontvangen

Dat u mij leugens laat verstaan;

3505 Niet was er in de wereld een wijf

Dan met een man, zonder twijfel,

Ze had betast of gezien

De man daar haar dat mocht van geschieden;

Hoe wil u mij gelovig maken

3510 Dat u gebeurt zijn deze zaken”?

Toen antwoordde dat treurige wijf:

“Alzo behoedt God mijn lijf,

Zoals u waarheid laat verstaan”.

De goede man antwoordde gelijk;

3515 “Is dat waar, dat wordt ons beiden bekend,

Maar u heeft u zeer gezondigd,

Dat u niet deed dat ik u zei;

Hierom zal u dat niet laten,

U zal vasten op vrijdag

3520 Alzo lang als u leven mag,

En van het overspel doe dan,

Wat ik niet geloven kan

Dat u dat alzo geschiedde,

Boetedoening, die ik u gebood

3525 Is dat zo dat u het mag”.

Ze zei toen: “naar mij uiterste macht

Wil ik doen, dat ge me noemt”.

Hij sprak: “God helpt u gereed!

U komt hier God tot genaden

3530 En tot de heilige kerk te raden,

Die God kocht met zijn bloed,

Dat was met een duur goed.

Dat is ware biecht,

Was dat bij dag was dat bij licht,

3535 Alzo zoals dat ding gebeurde

Dat u alzo zegt en niets anders,

En u doet dat men u aanraadt”.

“Heer”, sprak ze, “al dat daartoe staat

Wil ik doen alles dat ik kan”.

3540 “God helpt u, lieve!” sprak die man,

“Is dat waar, dat u mij laat verstaan,

Ik hoop u zal het wel ontgaan”.

“Alzo waarlijk”, sprak echt dat wijf,

“Zo moet me God behoeden dat lijf,

3545 Zoals ik u waarheid laat verstaan.

De goede man antwoordde gelijk:

“U zal doen al mijn raad

En schuwen meer voort alle kwaad”.

“Heer”, zei ze, “dit is de hele waarheid”.

3550 “Zo doe afstand dan voort van onkuisheid”,

Sprak de man, “en dus laat het niet,

Uitgezonderd dat slapende geschiedt”.

“Ik doe, heer”, sprak de jonkvrouw,

“Nu wees mijn onderpand getrouw,

3555 Of ik doe dat ge me noemt,

Alzo goed als iemand die men weet,

Dat God me vergeven zal,

Heer, hiervan mijn misdaad al”.

Een discipline gaf hij haar daar,

3560 En zette haar boetedoening zwaar.

Die nam ze wenend en met trouw

Als een die zijn zonden berouwt.

Hij zegende haar met goede zin

En leerde haar Onze Heer min.

3565 Hij dacht, hoe dat het wezen mag,

Dat ze hem te voren bracht;

Hij dacht, dat het de duivel deed.

Toen leide hij haar te ene plaats

37 Daar hij haar liet drinken wijwater.

3570 “Nu moet u zegenen”, zei hij, “Pater

Et filius et sanctum flamen;

Nu drink in die naam. Amen”.

“Nu denk”, zei hij, “om dat gebod

Die ik u geleerd heb van God,

3575 En als u moed heeft, kom tot mij”.

Hij zegende haar, en toen zei hij:

“Ga tot God, en al dat goed

En de aalmoezen, die ge doet,

Zet ik voor uw zonden”.

3580 Dus ging ze ten zelfde stonden,

En leidde een heilig leven.

De vijand zag, dat ze begeven

Zijn doen had, in dat gebaar

Alsof ze zonder zonde was.

3585 Dus wordt hij uitermate gram.

Meteen de tijd zo ver kwam

Dat de vrucht in haar groeide

En het lichaam van haar opblies,

Zodat dat volk wordt gewaar

3590 En zei toen tot haar:

“Jonkvrouw, ge verdikt nu zeer”;

Ze sprak: “dank heeft Onze Heer”!

Ze zei: “lieve, bij welke man

Heb je dat kind ontvangen dan?”

3595 Zo help me God uit alle nood

Alzo ik dus niet weet klein of groot!”

“Heeft dat volk geweest met u al tezamen

Zodat ge niet kende de vader”?

Ze zei: “zo moet me die Gods kracht

3600 Nimmer van deze dracht

Me verlossen als ik ooit een man,

Met tasten of met zien, gewon

Me zo nam met zulke zaken,

Dat hij me met kind mocht maken”!

3605 Ze zeiden haar toen en spraken:

“Lieve minne, met deze zaken

Gebeurde dit niet vrouwen;

Wie zal u dus vertrouwen?

Goed is dat te zien, dat ge bemint

3610 Die, daar ge van draagt dat kind,

Dat ge dus niet wil openbaren

Maar dat is schade te waren,

Dat daar u om te sterven staat

Ten eersten als de rechter dat weet”.

3615 “Faise de moi Deus son plaisir”,

Sprak de jonkvrouw, “hij vindt me hier,

Maar alzo behoudt God mijn leven

Als ik weet wie ze dat kind geven”.

De vrouwen hielden dus hun spot,

3620 En scheidden er vandaan en zeiden: “weet God,

Uw schoonheid en uw mooie gelaat

En uw eenvoudigheid is geworden kwaad,

Want ge hebt dat nu geheel verloren”.

Dat stond haar zo, ze moest dat horen;

3625 Dus was haar erg wee te moede,

Ze zocht raad zoals de verstandige,

En ging tot haar biechtvader,

En vertelde hem haar avontuur,

Wat die vrouwen tot haar zeiden daar.

3630 De goede man wordt wel gewaar,

Dat ze droeg een levend kind;

Hij sprak: “ja, en heb je niet sinds

Gelaten van dat ik u zei”?

“Heer”, sprak ze, “neen, ik niet”.

3635 “Gebeurt”, ze hij, “u niet meer

Dat wonder dat u gebeurde eer”?

“Heer”, zei ze, “dat is me geschied

Maar eens, daar me van komt dit verdriet.

Dus verwonderde de goede man;

3640 En ze beschreef de wijze dan

En die nacht dat het haar geschiedde.

Hij sprak: “van het kwade volk

Laat de taal allemaal gaan,

En wees dus zonder waan;

3645 Zeg u me waar, weet dat te voren

Als dat kind wordt geboren,

Zal ik de waarheid weten wel

Hoop ik aan God, aan niemand anders;

Is dat waar, dat ge me laat verstaan

3650 Ge zal de dood wel ontgaan;

Welk wonder is dat, al heb je gevaar,

Als het voor dat gerecht wordt openbaar,

Zullen ze u willen ontlijven

Omdat wu goed bij hem zou blijven;

3655 Maar ten eerste dat ge bent gevangen,

Zo laat me dat met een bode verstaan,

38 Ik zal u helpen, en geven u troost;

Ik weet wel, gij wordt verlost

Van God; ja, ben je zo van binnen

3660 Zoals je me buiten laat bekennen;

Ga naar huis en wees zonder zorgen,

Doe wel, ik ben hiervan uw onderpand;

Een goed leven laat sterven goed”.

Ze ging naar huis en deed al

3665 Dat beste dat ze mocht.

Met die kwam daar gerucht

Voor de rechter van het ding

Snel hij de jonkvrouw ving.

Men bracht haar voor de schepen dan

3670 En ze ontbood dan de goede man

Die haar te aanraden plag.

Hij kwam daar op dezelfde dag;

Met die kwam daar de rechter nu;

De lieden zeiden: “Heer, hoor ons nu;

3675 Deze vrouw zegt, dat ze van geen man Niet door zijn schuld won”.

Hij zei toen: “is dat uw waan,

Dat vrouwen kind mogen ontvangen

Zonder gemeenschap van een man”?

3680 Haar biechtvader antwoordde dan:

“Ik zeg u niet dat ik alles weet,

Maar dat zeg ik u gereed:

Doe mijn raad, dat is u goed,

Dat ge daar geen gerecht over doet,

3685 Eer ze van het kind is genezen,

Want dat lijkt me geen recht te wezen,

Dat kind heeft geen dood verdiend”.

Toen zei de rechter: “lieve vriend,

Zo willen we dus doen al uw wil”.

3690 “Hoor, heer”, zei hij, “en zwijg stil,

Laat haar in in een toren opsluiten

En wachters genoeg daarbuiten,

En met haar twee vrouwen, die haar verhogen

En in de pijn helpen mogen.

3695 Dus moest ze opgesloten wezen,

Totdat ze was genezen,

En dat kind mag alleen eten;

Mag men dan daar anders iets van weten,

Zo berecht daar over, heer baljuw!

3700 Dit ding raad ik u nu;

Dit is dat beste, dat ik daarvan weet;

Doe je iets anders, dat is me leed”.

De goede man gaf deze raad;

Hij leek de rechter niet kwaad.

3705 Hij liet haar doen in een steen,

Daarin was een deur, nee geen

Ze waren vast verspert;

Twee vrouwen waren met haar geleid

De verstandigste, die men vinden waande

3710 Een venster dat bleef open staan

Daar men intrekken mocht

Zulke zaken zoals hen docht.

De goede man die dit aanraadde,

Hij sprak opwaarts en riep

3715 De jonkvrouw en zei:

Geef het kind zijn christelijkheid

Ten eersten als dat geboren is;

Als u kan merken dit,

Dat men over u zal berechten,

3720 Zend u naar mij met uw knechten”.

“Graag, heer”, riep zij daarnaar.

Dus bleef de jonkvrouw daar

In de toren, die dat zwaar verdroeg,

En dat gerecht gaf haar genoeg.

3725 Toen kwam de tijd, dat ze genas;

En toen dat kind geboren was,

Zou het hebben gehad de duivels geest

Want het was duivels gewin geweest;

Maar hij had het euvel verhoed

3730 En Jezus stierf door grote ootmoed,

En hij hoonde de jonkvrouw

In de slaap, dus ze had rouw;

Toen ze gehoond was en verraden,

Ze riep te allereerste “genaden”

3735 Aan Onze Heer zeer sterk,

En beval haar de heilige kerk

En hen allen, die met God zijn;

Hierom zo wilde Onze Heer fijn

Dat de duivel daaraan vondt

3740 Dat ding daar ze dat om deden.

Ze vonden dat, zegt de historie,

Dat dit kind had hun memorie

Van alle dingen die waren geschiedt

Dus ontbrak hem niets niet.

3745 Maar God kende de vrouwen zin,

Dat hun leed was zo’n gewin;

39 Dus wilde hij dat de moeders zonde

Het kind niet beschadigen kon,

En gaf hem, dat het kon voorzien

3750 Alle dingen die zouden geschieden.

Dus had hij van de vijand

Die gebeurde dingen bekend;

En dat gebeuren zou immermeer

Wist dat kind van Onze Heer.

3755 Dus mocht het zich keren daar het wilde,

Wil de het dat, het mocht onversaagd

Onze Heer geven zijn recht

En de duivel zijn deel echt;

Want dat vlees kwam van de vijand,

3760 En God had de ziel er in gezonden,

Omdat de lieden zouden daarin

Bewijzen mogen de duivels zin,

Hij gaf hem meer geest dan een andere:

Hij heeft het nodig, hij mag daar wandelen.

3765 Wat dat kind zal doen mag u horen,

Maar aldus alzo was het geboren.

En de vrouwen waren bang

Omdat het was alzo behaard;

Ze lieten het de moeder zien daar ze lag;

3770 Ze zegende hem toen ze het zag

“Dat kind verschrikt me!” sprak die vrouw

“Zo doet het ook ons, bij mijn trouw!”

Antwoordde het andere wijf,

“Dat we menen te verliezen dat lijf”.

3775 De moeder sprak: “nu laat het dopen;

Men zal hem aan een lijn knopen,

En laten uit het venster neer”.

De vrouw antwoordden haar weer:

“Hoe zal men het noemen, weet ge dus iets”?

3780 Ze zei: “zoals mijn vader heet”.

Ze lieten hem neer met goede pozen

En zeiden, dat men het dopen deed,

En dat men het noemde naar de grootvader.

“Graag”! riepen ze alle tezamen,

3785 “Dat moet ter goede tijd zijn.

Toen noemde men het naar de man Merlijn.

Merlijn was het christelijk gedaan.

Men gaf het de moeder weer gelijk

Want niemand anders durfde het te zogen;

3790 De moeder hield het, ze moest het gedogen

Totdat het had de maand tien.

De vrouwen zeiden: “zo’n lelijk

Kind zagen we niet eer”!

Dus verwonderde het hen hoe langer hoe meer.

3795 Toen het tien maand was oud te waren

Dachten ze hem te wezen van twee jaren,

Toen het was van anderhalf jaar

Zeiden de vrouwen openbaar:

“Vrouw, wij willen heengaan

3800 Al daar onze woningen staan,

Tot onze vrienden, want het is tijd”.

Ze zei: “Als ge heen bent

Zal men mij gelijk ontlijven!”

“Wat mogen we dus? wij mogen blijven

3805 Met u hier niet immermeer”.

De ander weende toen erg zeer,

Want ze was zeer bang,

En ze gingen ter venster waart;

En de moeder nam haar kind

3810 In haar arm, en ze begint

Maken een groot handgeklap:

“Lieve kind!” sprak ze, “o wi, o wach!

Door u moet ik de dood ontvangen,

Nochtans heb ik niets misdaan,

3815 Ik weet niet hoe me dat is geschied,

En men wil mij geloven niet.

Dus moet ik sterven met onrecht!”

Toen sprak ze dus tegen haar jongen

En ze zei: “als God dat heeft gekozen,

3820 Dat u van mij werd geboren!”

Dus beklaagde ze haar grote leed;

Dat kind keek naar haar, en sprak gereed:

“Lieve moeder, bedroef u niet

Omdat u nog niets is geschied,

3825 Zo wordt u niet verdaan”.

Toen dat de moeder had verstaan,

Bezweek haar dat hart en alle leden;

Haar armen ontgingen haar mede

En dat kind viel neder en schreide;

3830 Toen kwamen de ander vrouwen twee

Die bij het venster waren gaan staan,

En zeiden: “wil ge dat kind slaan?

De moeder zei voor hen allen,

3835 En antwoordde, als de bange:

“Dat zou ik doen zeer node,

40 Maar door een woord, dat het me zei,

Ontviel het mij”. Toen spraken ze beide:

“Welk wonder zegt u hier toe?”

3840 “Te waren”, zei ze, “dat zei zo,

Dat men mij hierom niet verdeed”.

“Het zou nog spreken, had het plaats”,

Antwoordde die vrouw en met die

Namen ze het en heeeft het bezien,

3845 En onderzocht het of het wilde spreken voort;

Maar dat zei niet een woord.

De moeder sprak: “nu zeg het snel

Dat men mij nu zal in een vuur

Verbranden door zijn wil,

3850 Hij zal niet lang zwijgen stil”.

In haar arm nam het met die

De moeder, die graag had gezien

Dat dit kind nu iets had gezegd.

Die vrouw zei toen: “God weet,

3855 Dat is schade, dat uw mooie lijf,

Vanwege deze lelijke ellendige,

Zo jammerlijk wordt verloren;

Hij was beter gebleven ongeboren”.

“Ge liegt”, antwoordde Merlijn,

3860 “Al noemt u de moeder van min”.

Toen worden die vrouwen in gevaar,

En zeiden, dat het de duivel waar,

Dat is geen kind, dat spreken kon,

En hun taal zo goed verstond.

3865 Toen spraken ze hem aan die twee,

En hij antwoordde toen niet meer

Dan “laat me in vrede staan;

Ge hebt zelf meer misdaan,

Dat zeg ik u, dan mijn moeder doet”.

3870 Dit verwonderde hen in hun gemoed,

En zeiden: “dit grote wonder

Moet dat volk weten hier onder,

Wij zullen dat niet verhelen”.

Ten eerste dat ze dat mochten vertellen,

3875 Kwamen ze neer, en zeiden

Van Merlijn de flinkheid

Zodat de rechter wist die zaak;

Dat leek hem wonder, dat dit kind sprak

En zei: “spreekt hij nu, die knecht,

3880 Dan is het tijd, dat men over haar berecht

En men haar voortbrengt

Voor de schepen in het geding.

Hoe Merlijns moeder vor gerechte quam, ende hoese Merlijn quijt makede.

Die rechter hiet dat die scepene quamen

Binnen veertich dagen te samen,

3885 Ende hoer recht geven wt.

Doe men haer dat zeide overluet,

Ende zi wiste haer leste uer,

Doe ontboet zi dat haren confessuer.

So lange leet oeck dat die tijt genaeckte

3890 Dat der dagen en bleven maer achte,

Dat mense brengen zoude te viere.

Doe hoer des gedochte wart zi sciere

Seer wenende ombe dat doen.

Merlijn ginck doe achter den prisoen

3895 Ende sach hoe zijn moeder screide seer;

Doe maeckte hy spellecheide meer.

Die vrouwen zeiden algemene:

“Nu denket dit kint wael clene,

Dat men binnen der naester weke

3900 Zine moeder sal bernen zekerleke;

Die stonde moete God verdomen,

Dat hi ter werelt zoude komen”.

Mettien dat kint toter moeder gaet,

Ende zeide: “moeder, nu verstaet:

3905 Also lange als ick sal leven,

So en sal nyeman gerechte geven,

Sonder God, over iu lijf”.

Dit hoerde die moeder ende die ander wijf:

“Dit kint”, zeiden zi, “kan zo wael spreken

3910 Het zal noch konnen vele treken,

Want keyser no koninck no ammirale

En spraken nie zo scone tale

Alse Merlijn sprack; dit en es gene sage”.

Hierbinnen quam dat toten dage,

3915 Dat men die vrouwe afkomen dede,

Ende zi brachte Merlyne mede.

Die scepene vragheden den vrouwen

Of dat waer waer in goeder trouwen,

Dat dit kint wael spreken konde!

3920 Zi zeiden beide terselver stonde,

41 Wat tale dat zi van hem hoerden.

Hem wonderde van zulcken woerden

Ende zeiden: “zo moet hi voertbringen

Menech woert, sal hi ze ontdingen”.

3925 Doe dat die scepene hadden gesecht,

Quam die goede man echt,

Die altoes was der vrouwen raet.

Nu zeide een scepene die daer staet:

“Vrouwe, hebdy iet te doene el

3930 Keert iu ombe, gy wetet wel

Gy moet liden deze pine”.

Zy zeide doe, al stillekine:

“Ick wil hebben des mans raet”.

Zi zeiden: “haestet iu ende gaet”.

3935 In ene kamer zise sluyten,

Ende Merlijn bleef daer buyten:

Tot hem so spraken vele liede

Dat hem herde luttel diede.

Die moeder zeide al dat zi weet,

3940 Met wenenden ogen gereet.

Doe zi gebichtet hadde aldaer,

Vraeghde die man, of dat waer waer,

Dat hoer kint wael spreken konde.

Zi zeide: “ia”. Doe sprack hi ter stonde:

3945 “Hier sal groet wonder af gescien”.

Doe quamen si voert mettien;

Maer die vrouwe was ontcleet,

In enen hemde brachte men se geleet

Ende enen mantel over haer;

3950 Si vant hoer kint aldaer,

Ende brachtet gedragen voer dat gedinge.

Si zeiden tot haer: “zegget zonderlinge,

Wie van den kinde die vader zij”.

Si zeide: “ick zie wael, dat men my

3955 Verbernen sal, maer nembermeer

Ontferme mijns God, onse Heer,

Of ick den vader ie gesach,

Ende of oeck ie by my lach

In genen dingen eertsche man;

3960 Ick en weet, hoe ick dat kint gewan”.

Die scepene zeiden: “wy en mogen niet

Geloven, dattet dus es gesciet;

Wy zullen des vragen ander vrouwen

Entie wys mogen getrouwen;

3965 Want wy nye daer en quamen,

Daer wy sulck wonder vernamen!

Die scepene riepen nu daertoe

Alle die andere wijf alsoe,

Ende leiden se wten ring

3970 Ende zeiden hem: “dusdane ding

Gesciede nie vrouwen negene,

Dat men weet, groet of clene,

Dat ie vrouwe sonder man

Kint droech ofte wan”.

3975 Si zeiden: “dat en mach niet gescien,

Die vrouwe en moet mans plien,

Die kint zal dragen ofte winnen”.

Alse die scepene dat bekinnen,

Quamen si daer die vrouwe was,

3980 Ende zeiden, dat waer gedwas,

Dat zi hem dede verstaen,

Ende hietense toten viere gaen.

Van haren arme spranck Merlijn neder,

Ende sprack toter moeder weder:

3985 “Gy en hebbet gene noet, zijt onvervaert”.

Doe keerde hy hem ten scepenen waert,

Hy sprack: “dat en wert niet dus sciere,

Dat mijn moeder sal gaen ten viere,

Want si en hevet des niet verdient

3990 Ende zoudy al uwen vrient

Beide man ende oeck wijf,

Die mesdaen hebben, nemen dat lijf,

Buyten horen beddegenoet,

Die twe deel soude blyven doet

3995 Van dengenen, die hier staen,

Dat weet ick wel al zonder waen,

Also wel alse si dat selve weten;

Des dar ick my wel vermeten,

Dat ick des lijckteken weet openbaer,

4000 Ende die vrouwen, die spraken daer,

Sijn sculdeger dan mijn moeder es;

Want si gene scult en hevet des,

Ende dat si hieran hevet mesdaen

Hevet hi op hem ontfaen,

4005 Dese goede man, die hier staet

Ende die weet al hoer misdaet;

Des moechdy hem wel vragen”.

Als die scepene dat gesagen,

Riepen si den goeden man daer

4010 Ende vraeghden, of dat waer waer?

Die goede man zeide: “jaet,

Al dat van der moeder mesdaet

42 Hi hevet gesecht, es waerheit al,

Ende es dat men hoer recht doen sal,

4015 Gesciede alsi my heeft doen verstaen,

So en hevet si niet mesdaen

Noch iegen Gode noch tegen iu;

Sal men hoer recht doen nu,

Si zeide my in ware dinck,

4020 Dat zi slapende dit kint ontfinck,

Ende zi en wiste niet, wie hoer dat dede;

Si ginck te bichte ende dade mede

Die penitencie, die men hoer hiet;

Maer ick en hoerde nie niet,

4025 Dat dese dinck mochten gevallen,

Ende ick en gelovedes niet met allen”.

Merlijn zeide voer alle die liede:

“Die wile, dat hoer dit gesciede,

Hebdy gescreven ende den dach;

4030 Gy wetet wael welcke tijt si gelach

Haer leven es in wael openbaer”.

Die goede man zeide: “du zegges waer;

Ick en weet wie dit dy dade verstaen”.

Doe haelde men die twe vrouwen saen,

4035 Die waren daer dat kint was geboren,

Ombe dat zi die waerheit zouden horen.

Zi zeiden welke tijt dat si genas,

Ende doe die tijt gerekent was,

Hoe dat was geboren ende ontfaen.

4040 Die scepene antworden saen:

“Dat en doncket ons geen recht daerby,

Dat deze vrouwe quijt zij;

Want wy des niet geloven konnen,

Hy en zegge ons, hoe hy wart gewonnen”.

4045 Merlijn hy wart herde gram,

Doe hy dese dinck vernam.

Hy zeide: “twaren, heer baliu,

Vele bat zo kenne ick nu

Mynen vader dan gy doet den uwen,

4050 Gy en dorvet myne moder niet verspuwen;

Iu moeder kennet bet uwen vader,

Dan die myne den mijnen”. Algader

Hoerden zi dit, die waren aldaer.

Die rechter antworde daer naer:

4055 “Sech op myne moeder echt,

Weetstu daer iet af, ick doe dy recht”.

“Ja, ick”, antworde dat kint,

“Ick hebbe van hoer bekint,

Dat si der doet hevet bet verdient,

4060 Dan die myne, lieve vrient!

Laet myne moeder in vreden wesen,

Si en heeft niet mesdaen in desen,

Ende si en lieget iu niet een twint”.

Die rechter wart tornich op dat kint,

4065 Ende sprack: “doetstu my dat bekennen scier

Du quites dyne moeder van den vier;

Beliegestu oeck mijne moeder,

Sodat ick des ben te vroeder,

Ick sal dy doen bernen ende die dine”.

4070 “Dat en sal niet sijn, dat die mine”,

Sprack Merlijn, “sal sijn verbrant,

Also lange als men my levendich vant.

Somelijc maket hem vroed ende herde rene,

Hy ende sijn moeder gemene

4075 Waren beter van den live”.

Men nam verste der dagen vive.

Die rechter dade sine moeder halen,

Ende hi geboet in korter talen

Lieden, dien hi dorste betrouwen,

4080 Dat kint te houdene ende zine vrouwen;

Oeck wachte hize selve wale.

Vor Merlyne was menege tale

Van ziner moeder daer binnen vertrecket,

Ende oeck ander dinck ontdecket;

4085 Maer zi en mochten hem niet doen spreken

In vijf dagen, met genen treken,

Vor dat des rechters moeder quam.

Ende alse Merlijn dat vernam,

Dat zi was komen, dade men hem saen

4090 Ende zyne moeder wten prisone gaen,

Ende komen doen vor dat gerechte.

Die rechter sprack toten knechte:

“Wat zeggestu? dit es mijn moeder”.

Merlijn sprack: “gy menet vroeder

4095 Vele wesen dan gy zijt,

Leidetse enwech in corter tijt,

Daer dat heymelick es, ende uwen raet,

Ende mijne moeder, die hier staet,

Ende hoeren raet sal ick daer bringen,

4100 Dat is God, die weet van allen dingen,

Ende daertoe dese goede man.

Sere hem wonderne began,

Doe hy dese tale brachte voert;

Si dorsten kume spreken een woert.

43 4105 Die rechter kende wael aldaer,

Dat hem dat kint zeide waer.

Merlijn zeide: “mach ick nu

Mine moeder quiten tegen den baliu,

Darf zi ontsien dinck anders negene?”

4110 “Neen”, riepen zi algemene,

“Ontgaet zi nu van desen man,

Hoer en spreket nieman an”.

Dus gingen zi in die kemenade

Die rechter met sinen rade,

4115 Dat es zijn moeder ende zi twe.

Merlijn quam, ende nieman mee

Met hem, dan die goede man,

Ende zyne moeder, daer dat om began.

Ende doe die baliu was beraden,

4120 Sprack hi tot Merlyne met staden:

Segget op myne moeder, dattu wouts

Ende hoe du die dine quiten zouts”.

Merlijn zeide: “op die dine

En zegge ik niet waerby die mine

4125 Quijt van dy zoude gaen,

Waer dat zi iet hadde mesdaen;

Want tegen recht wil ik niet spreken,

Godes recht laet ick node breken,

Want wetet vorwaer, datzi der doet

4130 Verdient en hevet clene no groet;

Gy lietetse quijt, dadet gy wel

Ende en vraeght van der uwer vorder niet el”.

“Neen”, sprack die baliu, “sonder waen,

Aldus en zuldy niet ontgaen,

4135 Gy moet ander zaken togen”.

Merlijn sprack vor zinen ogen:

“Gy zout myne moeder laten gehermen”,

Dat zeide hy mochte hy se bescermen,

“Ende optie uwe dit proven nu”.

4140 “Dat es wael”, zeide die baliu,

“Want wy comen horen ende scouwen

Wattu wils zeggen op mijne vrouwe”.

Merlijn sprack: “ia en houdy niet dan

Mine moeder, omdat zi my wan

4145 In kevesdome ende niet in echte:

Wie mijn vader was met rechte

Zi zoude dat bet weten, woude ick dan,

Wie hy was, die my wan,

Dan du dinen vader kinnes,

4150 Ende dijn moeder, die du so minnes,

Zoude bet noemen dan die mine

Dinen vader al stillekine”.

Die rechter zeide: “lieve vrouwe,

Den manne dien gy gavet trouwe

4155 Was dat degene niet, die my wan?”

“Lieve zone, wie zoude dat wesen dan

Dan myn here, die daer is doet?”

Merlijn zeide: “Vrouwe, al bloet

Moety die waerheit doen verstaen,

4160 Sal men ons quijt laten gaen,

Ick lietet aldus, woudet uw zone gedogen”.

Van mijne moeder die waerheit”.

Merlijn zeide: “al dit gepleit,

4165 Dat gy daeran winnet, hout al bloet:

Gy menet, dat iu vader es doet,

Hy levet noch, orkonde uwer vrouwen”

Den anderen wonderde des die dat scouwen,

Ende Merlijn sprack: “zegget uwen zone

4170 Vrouwe, wie hy was diegone”?

Zi zegende haer, als die gram was:

“Wat zegdy”? zeide zy, “Sathanas,

Je weet ick dat wel”? Merlijn zeide

“Gy wetet wel vor waerheide,

4175 Dat hem uw man niet en wan”.

Die vrouwe zeide: “zech, wie dan”?

“Dat was die pape zonder gijle.

Te lijcktekene dat ter selver wijle

Doe hi ten eersten met iu was,

4180 Dat gy zeidet, gy vruchtet das

Dat gy wanet een kint ontfaen.

Hi zeide: Vrouwe, laet dit staen,

Van my en werdy niet bezwaert;

Want hy was altoes vervaert,

4185 Dat iu een ander zoude bezwaren,

Hier ombe bescreef hi dat twaren,

Welke tijt dat hy met iu was;

Ick en liege iu niet, zijt zeker das,

Ende gy waert ovele met uwen man,

4190 Doe men desen sone aen iu wan,

Dat gy niet vele doe by hem en laget

Ende gy over hem doe claget

Ende zeidet, gy droeget by hem kint,

Dit en es logene niet een twint,

44 4195 Ende geloefdy des niet hiermede,

Ick zegges iu meer alhier ter stede”.

O wi, hoe gram was die baliu!

Zijn moeder sprack: “geloefdy nu

Lieve Zone, desen viant”?

4200 Merlijn sprack al te hant:

“En geloefdy des niet by desen saken,

Ick sal iu des herde wel vroet maken”.

Die vrouwe, zi antwoerde saen:

“Ick weet wael, wat ick hebbe gedaen”.

4205 “So doe ick oeck, nu hoert daer naer:

Doe gy dit kint droeget, haddy vaer

Ende badet den pape, dat hy den vrede

Gestadelike wesen dede

Tusschen iu ende uwen here

4210 Ombe te decken iu onnere;

Ende doe hy den vrede hadde bejaget,

Dade hy, dat gy te samene laget;

Dus dady iuwen manne verstaen,

Dat gy dat kint van hem haddet ontfaen;

4215 Aldus meenden dat alle die liede sint,

Ende waenden desen wel wesen zijn kint.

Dit leven hebdy lange geleet

Ende noch doedyt; hoert wat ick des weet:

Des nachtes doe gy her sout tyden,

4220 Doe lach hy by uwer zyden,

Des morgens ginck hy met iu een stick,

Ende wat hy zeide, dat weet ick:

Al lachende sprack hy, lude ende stille,

Doet al dat mijn zone wille;

4225 Want hi weet wael, dat hi es zijn zone

By zynen gescrifte. Doe zy dat gone

Hoerde dat hy zeide waer,

Viel zi neder ende hadde vaer;

Zy wiste wael, zy moeste gien.

4230 Die rechter hevet dit gesien,

Ende zeide: “moeder, ick ben iu kint,

So wat vader gy my toesint,

Goet kint blive ick iu embermeer”.

“Genade”, zeide zi, “omb onsen Heer!

4235 Ick en mach des gelochenen niet,

Also hi dat zeghet es dat gesciet”.

“Pardeu”! zeide die baliu,

“Dit kint zeide die waerheit nu:

Het wiste zinen vader bet

4240 Dan ick den minen; dat en is gene wet,

Dat ick zine moeder wise ten viere,

Ick en verberne die myne oeck sciere”.

Hy zeide toten kinde: “nu biddick dy,

Dattu my zegges wie dijn vader zy,

4245 Ombe dat ick dy mach daerby ontschulden

Vor den lieden”. “Omb dine hulde

Doe ick dat meer dan dor bedwanck”,

Sprack Merlijn, “al sonder wanck

So was mijn vader een viant;

4250 Daer hi mijne moeder slapende vant,

Was hi met haer, geloeft my des,

Ende zulke heten equipedes;

Dese Duvele, des mach men my geloven,

Wonen in der lucht hierboven;

4255 Ende om dat my een Duvel wan,

So gedogede onse Here daeran,

Dat ick hebbe haren zin

Ende haer liste, meer no min,

Ende ick weet dat geleden es;

4260 Ende van myner moeder, zijt zeker des,

Dor die doget, die an haer was gevonden

Entie berouwnesse van haren zonden,

Ende ombe den aflaet, dien haer dede

Dese goede man oeck mede,

4265 Ombe der heilger kerken gebode,

Die zy hielt ende geloefde an Gode,

So hevet my God gejont al

Dat ick weet wat daer gescien sal;

Dit machstu proven nu te tyde”.

4270 Hi nam den baliu over ene zyde

Ende zeide: “dijn moeder die zal gaen

Ende zeggen dinen vader saen

Allegader, dat hier es gesciet ter stont,

Ende als hi weet, dattet dy es kont,

4275 Sal hy van herten sijn versaecht,

Ende vlien of hi waer geiaecht.

Die Duvel, dien hy hevet gedient,

Sal hem leiden alze zinen vrient,

Daer hy hem verdrenken sal.

4280 Hierby merke, dat ick weet al

Die zaken die zullen gescien”.

Die baliu antwoerde mettien;

“Es dit waer, ick sal dy, by mijnre wet,

Embermeer geloven te bet”.

4285 Quijt scout die rechter Merlijne

Ende daertoe die moeder zijne.

45 Die mare was voer den volke verhaelt;

Dese zeide: “hi hevet wael vertaelt

Met sconer rede zine moeder;

4290 Ende weet oeck wael, dat daer geen vroeder

Iu nembermeer te ziene steet,

Nadien dat ick die waerheit weet”.

Dat volck riep al met vlijte:

“God hebbe des danck, dat zi es quijte”!

4295 Die rechter zende sine moeder hene

Ende boden mede, die al datgene

Proveden, dat dat kint dade verstaen.

Doe zi was komen alzoe saen

Zeide zi den pape al die woerde;

4300 Hi wart versaget doe hi dat hoerde,

Ende vlo van groter scame;

Hi dachte, alse die rechter quame

Dat hine zoude doen verslaen.

Alse hi was wter poerten gegaen,

4305 Quam hi te hant op ene rivier,

Ende zeide: “my is beter, dat ick scier

Verdrinke, dan hi my doden zal

Te lachter deser werelt al”.

Dus leidene die Duvel eer iet lanck

4310 Dat hi hem zelven verdranck.

Die met der vrouwen waren gesent daer

Stonden ende zagen al dat vorwaer.

Dit boeck zecht: al is een erre,

Dat hi den lieden niet ontferre.

4315 Ende alse die boden weder quamen

Zeiden zi dat zi vernamen,

Ende dat die pape verdronken was.

Den rechter hadde groet wonder das

Ende Merlijn loech doe, ende zeide:

4320 “Merke, en zeidick dy niet waerheide?

Nu biddick, dattu dat zegges dan

Blasise, den goeden man”.

Blasys hiet hi, die altoes hoeder

Hadde gesijn van Merlijns moeder.

4325 Hi vertelde hoe dat was gesciet

Met den pape ende anders niet.

Blasys ginck te huys metter vrouwen,

Die quijt was van groten rouwen;

Ende Merlijn ginck metten baliu.

4330 (Dese Blasys, zeggick iu,

Was een herde dier clerck

Ende hi bescreef ons eerst dit werck).

Dese redene merkede Blasys wale,

Ende vernam al Merlijns tale,

4335 Die maer derdehalf jaer was out;

Wonder haddi des menechfout,

Wanen hem quam die grote zin.

Hi proefdene sere in dat begin,

So lange dat hem Merlijn hiet:

4340 “Blasys, en proevet mi niet,

Dy saldes wonderen ie lanck ie meer,

Maer doe dat ick dy leer;

Ick sal dy wisen, lichtelike

Te gewinnen dat Hemelrike”.

4345 Blasys zeide: “ja en zeidestu niet dan

Te my, dat dy die Duvel wan?

Ende dat dincket my wesen waer,

Hierombe hebbick grote vaer,

Dattu my eneger wijs wils honen”.

4350 Merlijn sprack: “Aldus zo kronen

Quade liede, ende hebben hoede

Meer vor dat quade dan vor dat goede.

Ene hoepe hebbick dy gerecht:

Also als ick hebbe gesecht,

4355 Dat die Duvel was mijn vader,

So zegge ick, dat my God algader

Gaf, dat ick mach vorzien

Alle dinge, die zullen gescien;

Ende bistu wijs, proef ende merke

4360 Na welken levene ick meest werke,

Ende werke daeran, doe my God jonde

Dat ick zulke zaken konde,

Dat ick den Duvelen bin ontgaen,

Nochtan wetick, zonder waen;

4365 Horen zin, ende ick houde

Van hem, dat ick houden zoude;

Dat en zal hem niet gehelpen konnen,

Dat zi my an myne moeder wonnen,

Waren zi dol; want dat vat,

4370 Dat zi meenden hebben gehat,

Dat es al verloren bleven,

Dor myner moeder reine leven;

Maer hadden zi my an ene quade

Gewonnen, zo zoude groet scade

4375 Ende hoer wille hebben gesciet,

Ende zo en wistick van Gode niet.

46 Van hem quam al leet myner moeder

Van horen zustren, van horen broeder,

Van hoerre moeder, van horen vader;

4380 Maer houtdy an my algader

Ick zal dy zeggen, dat nieman en weet,

Sonder God, daer dat al aen steet,

Ende scrivet ons in ene hystorie;

Die daeran leggen haer memorie,

4385 Zi zullen vele te bet gevroeden

Ende hen te meer van zonden hoeden;

Dus zetdy toter bester wijs”.

“Dat doe ick gerne”, zeide Blasijs,

“Maer by den Vader mane ick dy,

4390 Ende by den Sone oeck daerby

Ende by den Heilgen Geeste gereet,

Also waerlike alsick wael weet,

Dat een God zijn deze dry,

Ende by der Vrouwen, mane ick dy,

4395 Daer Jhesus Kerst af es geboren,

Ende daertoe by den negen koren

Der Inglen die met Gode resten,

By den Apostelen, by den Evangelisten,

By mertelaren, by confessoren,

4400 By allen mageden verkoren,

By allen Santen ende Santinnen,

Ende by hem allen die Gode minnen,

Ende by den meesters der heilger kerken,

Ende by leken ende by clerken

4405 Ende by al onses Heren creaturen,

Dattu my niet en hones ter uren

Ende my niet en does in genen rade

Sake, die ick jegen Gode dade”.

Merlijn zeide: “al die woert,

4410 Die ick van dy nu hebbe gehoert

Alhier toter stede nu nomen,

Moeten my embermeer verdomen

Of ick dy rade voert embermeer

Dinge, die zijn jegen onsen Heer”.

4415 Hi zeide: “zo zech dat dy goet dinket

Merlijn zeide: “gewinne ons inket,

Ende zet ons in dat perkement

Die zaken, die nyeman en bekent”.

Sciere so was dat gedaen,

4420 Ende Merlijn hietene scriven zaen

Die mynne van der schoenre Marien

Ende van Josepe van Aramathien,

Also men hier vor hoerde tellen,

Ende van Aleyne ende sinen gesellen,

4425 Hoe datse die vader liet,

Ende hoe Peter danen sciet,

Ende hoe Joseph besitte den Grael,

Ende dat bloet mede in dat vremde vael,

Ende hoe die Duvele waren bedacht,

4430 Datsi verloren hadden hoer cracht,

Die zi hadden over den man,

Ende van den gedinge oeck voertan,

Dat zy hadden met groten rouwen

Tegen Marien onser zoeter Vrouwen

4435 Ombe die zielen, die hem waren beheten,

Ende hoe zi claeghden over die propheten.

“Ombe dit wouden si enen man visieren

Die konnen zoude hoer manieren”,

Sprack Merlijn, “ende makeden my

4440 Alse myne moeder vertelde dy,

Zi deden hoer menech leet quaet,

Maer by der dolheit, die hem bestaet,

Verloren zi my ende al vervaren”.

Dus visierde Merlijn twaren

4445 Dit werck ende dade daerombe onderzoeck;

Daerombe zo hetet Merlijns boeck.

Blasys hadde des wonder in sinen moet

Idoch so dochtetem wesen goet,

Ende zette daeran sine memorie.

4450 Doe zi visiert hadden deze historie,

Sprack Merlijn vor sinen ogen:

“Du moest grote pine dogen

Hier af, ende ick sal te mere dragen”.

Blasys die begonste hem vragen:

4455 “Waerby ende hoe”? Doe sprack Merlijn:

“Ick zal van Westen gesocht zijn,

Ende die my zullen zoecken zeer,

Hebben gelovet horen Heer,

Datzi my nemen zullen dat lijf,

4460 Ende brengen mijn bloet, sonder blijf,

Hem; maer t’ierst dat zi my zien

Ende spreken, zo en zal des niet gescien,

Ick zal met hem henevaren,

Ende du zals hene gaen, twaren,

4465 Daer dat volck es van den Grale

Ende dijn boeck sal telken male

47 Lief zijn, die daer meer af visiert,

Ende hy en wert niet gecalengiert;

Want niet en zijn der Apostele woert,

4470 Zi en scriven dat zi hadden gehoert,

Ende datzi zagen ende anders niet;

Maer dat en es my niet gesciet

Anders, dan ick dy hebbe vertrecket;

Also als ick ben bedecket

4475 Daer ick wille, telker stede,

Also wert deze hystorie mede

Ende luttel ieman sal hoer gewagen.

Alsi volmaket es zalstu ze dragen

In dat lant daer du hene zals tyden,

4480 Ende ick moet met dengenen ryden,

Die scire zullen zoecken my,

Ende dan kome ick weder te dy.

Ende alse du dit heves volent

Zalstu zijn in hoer convent

4485 Ende samelen dinen boeck in den haren;

Dus wert onze pine groet, twaren.

Alsi dit hebben, zullen zi te meere

Vor ons bidden onsen Here.

Twe boecken zijn er nu met desen,

4490 Dit zal een scone boeck wesen;

Ende beide spreken van ener zaken;

Nu moet ick ander ieesten maken.

Hoe Merlijns moeder voor gerecht kwam en hoe Merlijn haar vrij sprak.

De rechter zei dat de schepeenn kwamen

Binnen veertig dagen tezamen,

3885 En hun recht geven uit.

Toen men haar dat zei overluid,

En ze wist haar laatste uur,

Toen ontbood ze dan haar biechtvader.

Zolang leed ook dat de tijd genaakte

3890 Dat de dagen bleven maar acht,

Dat men haar brengen zou te vuur.

Toen ze er dus aan dacht werd ze snel

Zeer wenend om dat doen.

Merlijn ging toen achter de gevangenis

3895 En zag hoe zijn moeder schreide zeer;

Toen maakte hij spelletjes meer.

De vrouwen zeiden algemeen:

“Nu denkt dit kind wel klein,

Dat men binnen de naaste week

3900 Zijn moeder zal branden zekerlijk;

Die stonde moet God verdoemen,

Dat hij ter wereld zou komen”.

Meteen dat kind tot de moeder gaat,

En zei: “moeder, nu verstaat:

3905 Alzo lang als ik zal leven,

Zo zal niemand recht geven,

Uitgezonderd God, over uw lijf”.

Dit hoorde de moeder en dat andere wijf:

“Dit kind”, zei ze, “kan zo goed spreken

3910 Het zal nog kunnen vele streken,

Want keizer nog koning nog admiraal

Spraken niet zo’n mooie taal

Als Merlijn sprak; dit is geen sage”.

Hierbinnen kwam het dan tot de dag,

3915 Dat men de vrouw komen deed,

En ze bracht Merlijn mede.

De schepen vroegen de vrouwen

Of dat waar was in goed vertrouwen,

Dat dit kind goed spreken kon!

3920 Ze zeiden beiden terzelfder stonde,

41 Welke taal dat ze van hem hoorden.

Hen verwonderde van zulke woorden

En zeiden: “zo moet hij voortbrengen

Menig woord, zal hij haar vrij spreken”.

3925 Toen dat de schepen hadden gezegd,

Kwam de goede man echt,

Die altijd was de vrouwen raad.

Nu zei een schepen die daar staat:

“Vrouw, heb je iets te doen anders

3930 Keer u om, ge weet wel

Ge moet lijden deze pijn”.

Ze zei toen, geheel stilletjes:

“Ik wil hebben die mans raad”.

Ze zeiden: “haast u en gaat”.

3935 In een kamer ze haar sluiten,

En Merlijn bleef daarbuiten:

Tot hem spraken veel lieden

Dat hem erg weinig diende.

De moeder zei alles dat ze wist,

3940 Met wenende ogen gereed.

Toen ze gebiecht had aldaar,

Vroeg de man, of dat waar was,

Dat haar kind goed spreken kon.

Ze zei: “ja”. Toen sprak hij ter stonde:

3945 “Hiervan zal groot wonder geschieden”.

Toen kwamen ze voort meteen;

Maar de vrouw was ontkleed,

In een hemd bracht men haar gereed

En een mantel over haar;

3950 Ze vond haar kind aldaar,

En bracht het gedragen voor het geding.

Ze zeiden tot haar: “zeg het vooral,

Wie van het kind de vader is”.

Ze zei: “ik zie wel, dat men mij

3955 Verbranden zal, maar nimmermeer

Ontferm me God, onze Heer,

Of ik de vader iets zag,

En of ook die bij mij lag

In geen ding een aardse man;

3960 Ik weet niet hoe ik dat kind won”.

De schepen zeiden: “wij mogen niet

Geloven dat het dus is geschied;

We zullen dus vragen andere vrouwen

En die wij mogen vertrouwen;

3965 Want we niet daar kwamen,

Daar we zo’n wonder vernamen!

De schepen riepen nu daartoe

Alle andere vrouwen alzo,

En leidden ze uit de ring

3970 En zeiden hen: “dusdanige ding

Gebeuren niet met vrouwen nee geen,

Dat men weet, groot of klein,

Dat een vrouw zonder man

Kind droeg of won”.

3975 Ze zeiden: “dat kan niet geschieden,

Die vrouw moet een man plegen,

Die kind zal dragen of winnen”.

Toen de schepen dat bekenden,

Kwamen ze daar de vrouw was,

3980 En zeiden dat het was gedaas,

Dat ze hen liet verstaan,

En zeiden haar tot het vuur te gaan.

Van haar arm sprong Merlijn neer,

En sprak tot de moeder weer:

3985 “Ge hebt geen nood, wees niet bang”.

Toen keerde hij zich ter schepen waart,

Hij sprak: “dat wordt niet dus snel,

Dat mijn moeder zal gaan te vuur,

Want ze heeft dat niet verdiend,

3990 En zouden u al uw vrienden

Beide, man en ook wijf,

Die misdaan hebben ontnemen dat lijf,

Buiten hun bedgenoot,

Het tweede deel zou blijven dood

3995 Van diegenen, die hier staan,

Dat weet ik wel al zonder waan,

Alzo goed zoals ze dat zelf weten;

Dus durf ik me wel te vermetel,

Dat ik dit teken weet openbaar,

4000 En de vrouwen, die spraken daar,

Zijn schuldiger dan mijn moeder is;

Want ze geen schuld heeft aan dit,

En dat ze hieraan heeft misdaan

Heeft hij op zich ontvangen,

4005 Deze goede man, die hier staat

En die weet haar hele misdaad;

Dus mag ge hem wel vragen”.

Toen de schepen dat zagen,

Riepen ze de goede man daar

4010 En vroegen, of dat was waar?