De jeeste van Walewein en het schaakbord

Over De jeeste van Walewein en het schaakbord

Penninck en Pieter Vostaert, Arthur roman om een schaakbord te halen, Walewein, Keye, avonturen, Percheval, Ywein, Lancelot, serpenten, jonkvrouwen, koningen, ridders, kastelen.

Editie G.A. van Es. Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/penn002jees01_01/colofon.htm

Bewerkt door Nico Koomen.

Roman van Walewein.

‘Vanden coninc Arture

Es bleven menighe avonture

Die nemmer mee ne wert bescreven.

Nu hebbic ene scone up heven

5 Consticse wel in twalsche vinden

Ic soudse jou in dietsche ontbinden:

Soe es utermaten scone!

Alle die ingle vanden trone

Moeten mi gheven herte ende sin

10 Ende zulke wijsheit daer in

Ende minen sin also ghestarken

Dat sire doghet in moeten marken

Alle diese zullen horen.

God die dor ons was gheboren

15 Ende vanden stene maecte broot

Verlene mi die wijsheit so groot

Indesen bouc, sonder meswende

Van beghinne toten ende!

Dies biddic Gode dor zine ghenaden

20 Dat hi mi vergheve die mesdaden

Die ic an dese redene doe

Bede spade ende vroe.’

Dies bat Penninc diene maecte

Ende menighen nacht daer omme waecte

25 Eer hijt vant in zijn ghedochte

Dat hi den boec ten ende brochte

Daer hi tbeghin of heift gheseit.

Nu bid hi u up hovescheit

[8] Dat ghi zwighet altemale:

30 Hi sal u vort die scone tale

Segghen, al wert het hem te zure

Vanden coninc Arture.

Die coninc Artur sat tenen male

Te Carlicen in zine sale

35 Ende hilt hof na coninc sede

Also hi menichwerven dede

Met een deel zire man

Die ic niet wel ghenomen can:

Ywein ende Perchevael

40 Lancheloot ende Duvengael

Entie hoofsche Walewein

- Sijn gheselle was daer ne ghein -

Ooc was daer Keye die drussate.

Daer die heren aldus saten

45 Naden etene ende hadden ghedweghen

Also hoghe liede pleghen

Hebben si wonder groot vernomen:

Een scaec ten veinstren in comen

Ende breedde hem neder uptie aerde.

50 Hi mochte gaen spelen dies beghaerde.

Dus laghet daer uptie wile doe.

Daer ne ghinc niemen of no toe

Van allen gonen hoghen lieden.

Nu willic u tscaecpel bedieden:

55 Die stapplen waren root goudijn

Entie spanghen zelverijn.

Zelve waest van elps bene

Wel beset met dieren stene.

Men seghet ons in corten worden:

60 Die stene die ten scake behorden

Waren wel ghewaerlike

Beter dan al Aerturs rike.

Dus saghen zijt alle die daer waren.

[9] Metten hieft up ende es ghevaren

65 Weder dane het quam te voren.

Dies adde die coninc Artur toren

Ende sprac: Ԃi mire coninc crone

Dit scaecspel dochte mi so scone!

Maerct ghi heren ende siet

70 Hen quam hier sonder redene niet.

Die up wille sitten sonder sparen

Dit scaecspel halen ende achter varen

Ende leverent mi in mine hant

Ic wille hem gheven al mijn lant

75 Ende mine crone na minen live

Willic dat zijn eghin blive.զnbsp;

Van alden heren die daer waren

Sone durster een niet varen.

Si saten alle ende zweghen stille.

80 Die coninc seide:’’Wie so wille

Goet rudder in mijn hof betalen

Hi sal mi dat scaecspel halen

Of wine ghecrighen nemmermere

Vandesen daghe voort wert mere

85 Laten wijt ons aldus ontfaren.’

Noch zweghen si alle die daer waren.

Daer ne antworde noyt een van worde.

Alse die coninc dit verhorde

Sprac hi: ‘di mire coninc crone

90 Ende biden here vanden trone

Ende bi al diere ghewelt

Die ic ye van Gode helt

Ne wille mi niemen tscacspel halen

Ic sect jou allen in corter talen

95 Ic salre selve achter riden.

Ic [ne] wils niet langher onbiden

Eert mi alte verre ontfaert.

Ic bem die gone diet beghert

Dat ict weder halen sal

[10] 100Mine lette ramp ende ongheval

Eer ic meer te Carlicen kere

Of ic blive doot inde ghere.

Ic salre jou mede doen die ere:

Ic soude met rechte zijn jou here

105 Nu salic zijn jouwer alre knecht.’

Deer Walewein die nu ende echt

In dogheden es ghetrect voort

Hi scaemde hem als hi dit hoort

Datter niemen was soghedaen

110 Die dat belof durste anevaen

Van sinen here den coninc

Ende hi trac voort metteser dinc

Ende seide: ‘Coninc Artur here

Die worde die ghi heden ere

115 Seid, die hebbic wel verstaen:

Die jou ghelof wille anegaen

Suldi houden also ghi seit te voren

Dien eet die ghi hebt ghezworen?’

Die coninc andworde mettien:

120 Ԋa ic, so moete mi goet ghescien!

Ware enich rudder bin minen hove

So starc of van zulken love

Diet mi leverde in mine hant

Ic wille hem gheven al mijn lant

125 Ende mine crone na minen live

Willic dat zijn eghijn blive.

Dies ne keric heden mijn wort.զnbsp;

Alse die here Walewein dit hort

So dede hi zine wapene ghereiden

130 Ende wapende hem al sonder beiden

Ende seide: ‘Vindict in enich lant

Ic saelt u leveren in uwe hant

So helpe mi God die u gheboot

Of ic blive in den wille doot!

135 Dies sijt seker ende ghewes.ռo:p>

[11] Als Walewein ghewapent es

Brochtemen hem Gringholetten voren

Dien hi lief adde ende vercoren

In sinen sin vor alle paerde

140 Ende hi sater up, die onvervaerde

Ende seinde hem metter rechter hant.

Doe nam orlof die wigant

An coninc ende an coninghinne

Ende an alle diere waren inne

145 Metten coninc indie zale.

Si antworden altemale:

‘Vaert! God onse alre here

Verde jou van lachtre ende van zere

Ende late jou dinc ten besten comen!’

150 Als hi orlof adde ghenomen

Reet hi wech met deser tale

Ende die daer bleven in die zale

Waren vul van haren moede

Ende seiden: ‘Verghinct hem tongoede

155 Bi Gode ende biden goeden daghe

Hi souds hebben clene claghe

Dat hi die dinc dar anevaen

Die ne gheen man dar bestaen

No noit kerstijn horde tellen

160 Dat si yewer oyt ghevellen.

Dies dinct hi ons zijn onvroet.ՠ

‘Here Walewein, siet wat ghi doet’;

Sprac die coninc tsinen neve

‘Ende hoort den raet dien ic u gheve

165 - Een sot mach enen vroeden wel raden

Van dat hem mach staen te staden -

Emmer wacht u ende u paert

Dat ghi niet so na ne vaert

Den scake dat ghijs hebt toren.’

[12] 170Deer Walewein hi slouch met sporen

Gringolette al dat hi mach.

Ende als deer Keye dat versach

- Nu moghedi horen Keyes tale -

Hi liep ten veinstren vander sale

175 Ende riep: ‘Here Walewein, maerct ende verstaet:

Haddi ghenomen enen draet

Ende hadde den ant scaec ghestrect

So mochtijt nu hebben ghetrect

Dat u niet ne ware ontvaren.’

180 Deer Walewein seide: ‘wildi ontbaren

Heer Keye, van uwen quaden scerne

Ic bads u utermaten gherne

Ende laet mi hebben mine avonture!

Es soe soete of es soe zure

185 Comt soe te goede ofte te quade

Here Keye, ic ne roups u niet te rade.զnbsp;

Dus reet hi henen metter vaert

Stoutelike als een liebaert.

Deer Keye seide:’Sԓlaet met sporen

190 Heer Walewein, het hout daer voren

Tscaecspel; hen dar jou niet ontvaren.ՠ

Die coninc ende die met hem waren

Si seiden: ‘Here Keye, waert u ghevouch

Deser talen hebwi ghenouch.

195 Twine lati den rudder varen

Daerne God moete bewaren?

Ghine waert zelve niet so ghedaen

Dat ghi tghelof durst anegaen

Dat hi an hem hevet ghesleghen.’

200 Walewein reet wech ende zi zijn bleven

In harde menigherande tale

Omme Waleweyne binder zale.

Die coninc entie coninghinne

Ghinghen boven ten hoghen tinne

205 Ende saghen achter Waleweyne.

[13] Daer ne was no groot no cleyne

Sine liepen ten veinstren harentare

Ende saghen uut ende namen ware

Warewaert Walewein henen soude.

210 Hi reet met crachte ende met ghewoude

Als die gone die niet ne spaert

Achter tscacspel dat vorem vaert

Bi wilen hoghe, bi wilen neder

Bi wilen voort, bi wilen weder

215 Bi wilen verre, bi wilen bi.

Over waerhede seghet men mi.

Dus zaghet dere Walewein vor hem gaen

Ende hadt wel metter hant ghevaen

Maer hi liet dor der gore tale

220 Die boven laghen in die zale:

Hadsine sien daer achter vaen

Endt hem danne ware ontgaen

Si mochter mede hare sceren maken.

Hine liet om el ne ghene zaken.

225 Dus reet hi wech al zinen telt

Deer Waleweyn, up een scone velt.

Doe quam hi in ene valeyde.

Doe stont die coninc ende seide:

‘Here Walewein, God moet u gheleyden!

230 Mijn oghen moeten hier van u sceiden

Sine connen jou langher niet ghezien.’

Hi keerden omme ende ghinc mettien

Entie heren alle te male

Vanden veinstren in die zale

235 Ende spraken alle ghemeenlike:

‘Here Walewein, God van hemelrike

Verde jou van lachtre ende van scaden

Ende van dorperliken daden

Ende late jou behouden wederkeren

240 Metten scaecspele tuwer eren.’;

Doe namen si ander tale an hant.

[14] Ende hi reet wech, die wigant

Na tscaec daer hi omme uut was comen.

Mettien hevet Walewein vernomen

245 Enen berch vor hem staen:

Hi dochtem toten hemele gaen!

Doe sprac hi daer hine vint:

‘Help God, Sinte Marien kint

Waerwaert mach ic varen omme?

250 Inne zie wech, no recht no cromme

Daer ic den scake volghen mach.

Nune sach ic noyt so drouven dach

Als dat mi nu sal ontvaren.զnbsp;

Mettien wart Walewein gheware

255 Sciere waer die berch ondede

Daer tscaec in voer ende hi mede.

Die berch die werts sciere gheles

Als Walewein daer binnen es:

Dat gat [dat] te voren was open

260 Wert nu sciere toe gheloken.

Ende Walewein moeste daer binnen bliven

Allene sinen rouwe driven

In enen berch die donker es!

Dies zijt zeker ende ghewes.

265 Hine horde daer creature ne ghene:

Inden berch waren stene

Daer hi jeghen mochte spreken!

Wel na dochte hem therte breken

Dat hi tscaec adde verloren.

270 Die rouwe ghinc hem verre te voren

Dat hijt so verre hevet ghesocht

Ende in so zwaerre pinen [es] brocht.

Dies was hi zere tonghemake

Ende peinsde menigherande zake.

275 Hi seide: ‘Al ware die berch ondaen

Ende ic hier ute mochte gaen

Quamic zonder scaec te hove

[15] Ic worde gheworpen buten love.

Ic bem vroet van zulken zaken.

280 Men soude sceren niet mi maken.

So wel kennic den here Keyen.

Van hem souds mi meest verneyen.

Mi ware liever soudic sterven

Ende in desen berch verderven

285 Also ic wane dat ic sal

Mine helpe God ende goet gheval!’

Des nacht doghedi groot verdriet

Van navons dat die sonne liet

Haer scinen tes soe weder up ghinc.

290 Deer Walewein, die jonghelinc

Hi viel in knieghebede terre waerf

Ende seide: ‘God die dor ons staerf

Ende om ons coret die bitter doot

Nu helpt mi, here, uut deser noot!

295 Waric yewer in een plein.’

Sprac die rudder Walewein

‘Al waren si ‘s om mi ghestaen

Ende si mi alle wilden slaen

Ic sette mi jeghen hem ter were

Roman van Walewein.

[7] ‘Van de koning Artur

Zijn nagebleven menige avonturen

Die nimmermeer nee worden beschreven.

Nu ben ik een mooie begonnen

5 Kon ik het wel in het Waals vinden

Ik zou het u in Dietse verhalen:

Het is zo uitermate mooi!

Alle engelen van de hemel

Moeten me geven gevoel en helderheid van geest

10 En zulke wijsheid daarin

En mijn geest alzo versterken

Dat zijn deugd men erin mag merken

Allen die het zullen horen.

God die door ons was geboren

15 En van de stenen maakte brood

Verleent me die wijsheid zo groot

In dit boek, ononderbroken

Van begin tot het einde!

Dus bid ik God door zijn genade

20 Dat hij me vergeeft die zonden

Die ik aan dit verhaal doe

Het hele verhaal door.’

Aldus bad Penninck die het maakte

En menige nacht daarom waakte

25 Eer hij het vormde in zijn gedachte

Dat hij het boek ten einde bracht

Daar hij het begin van heeft gezegd.

Nu bidt hij u op hoffelijkheid

[8] Dat ge zwijgt allemaal:

30 Hij zal u voort dat mooie verhaal

Zeggen, al wordt het hem te zuur

Van de koning Artur.

De koning Artur zat op een zekere keer

Te Carlioen in zijn zaal

35 En hield zitting naar konings zede

Alzo hij menigmaal deed

Met een deel van zijn leenmannen

Die ik niet goed noemen kan:

Ywein en Percheval

40 Lancelot en Duvengael

En die hoffelijke Walewein

- Zijn metgezel was daar nee geen -

Ook was daar Keye de drost.

Daar die heren aldus zaten

45 Na het eten hadden ze gewassen

Alzo hoge lieden plegen

Hebben ze wonder groot vernomen:

Een schaakspel ter venster in komen

En strekte zich uit op de aarde.

50 Hij mocht gaan spelen die het begeerde.

Dus lag het daar op dat ogenblik toen.

Daar nee verroerde niemand zich

Van al diegene hoge lieden.

Nu wil ik u het schaakspel aanduiden:

55 Die poten eronder waren van rood goud

En de opstaande randen van zilver.

Zelf was het van ivoor

Goed bezet met dure schaakstukken.

Men zegt het ons in korte woorden:

60 Die stenen die te schaakspel behoren

Waren wel waarlijk

Kostbaarder dan al Arthur’s rijk.

Dus zagen zij het allen die daar waren.

[9] Meteen hief het op en is gegaan

65 Weer terug het kwam tevoren.

Dus had die koning Artur toorn

En sprak: Ԃij mijn koningskroon

Dit schaakspel leek me zo mooi!

Merk op gij heren en ziet

70 Het nee kwam hier zonder redenen niet.

Die op wil staan onverwijld

Dit schaakspel halen en achternagaan

Ende leveren het me in mijn hand

Ik wil hem geven al mijn land

75 En mijn kroon na mijn leven

Wil ik dat het zijn eigendom blijft.’

Van alle heren die daar waren

Zo nee durfde er een niet te gaan.

Ze zaten allen en zwegen stil.

80 De koning zei: ‘Wie zo wil

Doorgaan voor een goede ridder in mijn hof

Hij zal me dat schaakspel halen

Of we krijgen het nimmermeer

Van deze dag af nu voortaan

85 Laten wij het ons aldus ontkomen.ՠ

Noch zwegen ze allen die daar waren.

Daar nee antwoordde nooit iemand een woord.

Toen de koning dit bemerkte

Sprak hij: ‘Gij mijn koningskroon

90 En bij de heer van de hemel

En bij al die macht

Die ik ooit van Gods wege uitoefende

Nee wil me niemand het schaakspel halen

Ik zeg het alles in korte bewoordingen

95 Ik zal er zelf achternagaan.

Ik wil niet langer afwachten

Eer het me al te ver ontkomt.

Ik ben diegene die het begeert

Dat ik het terug halen zal

100 [10] Me belet ramp en ongeval

Eer ik meer te Carlioen terugkeer

Of ik blijf dood in dat verlangen.

Ik zal er u eer mee doen:

Ik zou met recht zijn uw heer

105 Nu zal ik uw aller knecht zijn.’

Daar Walewein die nu steeds

In deugden is voorgetrokken

Hij schaamde zich toen hij dit hoorde

Dat er niemand was zodanig

110 Die de belofte durfde aan te gaan

Van zijn heer de koning

En hij ging naar voren met deze zaak

En zei: ‘Koning Artur heer

De woorden die ge heden eerder

115 Zei, dit heb ik wel begrepen:

Die uw belofte wil aangaan

Zal ge het houden zoals ge tevoren zei

Die eed die ge hebt gezworen?’

De koning antwoordde meteen:

120 Ԋa ik, zo mag me goed geschieden!

Was er enige ridder binnen mijn hof

Zo sterk of zo voortreffelijk

Die het me leverde in mijn hand

Ik wil hem geven al mijn land

125 En mijn kroon na mijn leven

Wil ik dat het zijn eigendom blijft.

Dus nee verander ik heden mijn woord.’

Toen de heer Walewein dit hoorde

Zo liet hij zijn wapens bereiden

130 En wapende hem al zonder te talmen

En zei: ‘Vind ik in enig land

Ik zal het u geven in uw hand

Zo helpt me God die u gebood

Of ik blijf ondertussen dood!

135 Dat is zeker en gewis.’

Toen Walewein gewapend was

[11] Bracht men hem Gringolet voor

Die hij lief had en uitgekozen

In zijn geest voor alle paarden

140 En hij sprong erop, die onvervaarde

En zegende zich met de rechterhand.

Toen nam verlof die held

Aan koning en aan koningin

En aan alle die er waren in

145 Met de koning in die zaal.

Ze antwoordden allemaal:

‘Ga! God onze aller heer

Houdt u ver van schande en van pijn

En laat uw zaak ten beste komen!’

150 Toen hij verlof had genomen

Reed hij weg na dat gesprek

En die daar bleven in de zaal

Waren in hevige opwinding

En zeiden: ’Verging het met hem slecht

155 Bij God en met goede dagen

Hij zou weinig reden hebben om te klagen

Omdat hij die zaak ding durft aan te vangen

Dat nee geen man durft te doen

Nog nooit een christen hoorde vertellen

160 Dat ze ergens ooit gebeuren.

Dus denkt hij wij zijn onverstandig.’

‘Heer Walewein, ziet wat ge doet’

Sprak die koning tot zijn neef

En hoor de raad die ik u geef

165 - Een zot mag een wijze wel aanraden

Van dat hem tot voordeel mag staan -

Let steeds met zorg op u en uw paard

Dat ge niet zo dichtbij gaat

Het schaakspel zodat ge hebt toorn.’

[12] 170 De heer Walewein hij sloeg met sporen

Gringolet zo spoedig mogelijk.

En toen dat daar Keye zag

- Nu mag ge horen Keye ’s taal -

Hij liep te venster van de zaal

175 En riep: ‘Heer Walewein, let op en versta:

Had ge genomen een draad

En had ge het aan het schaakspel gestrekt

Dan kon ge nu hebben getrokken

Dat het u niet nee was ontkomen.’

180 Daar Walewein zei: ԗil ge ontberen

Heer Keye, van uw slechte scherts

Ik bad het u uitermate graag

En laat me hebben mijn avontuur!

Is het zoet of is het zuur

185 Komt het me te goede of te kwade

Heer Keye, ik nee vraag u niet om raad.’

Dus reed hij met haast weg

Onbevreesd als een leeuw.

Daar Keye zei: ‘Sla met sporen

190 Heer Walewein, het bevindt zich daar voren

Het schaakspel; het kan u niet ontkomen.ՠ

De koning en die met hem waren

Ze zeiden: ‘Heer Keye, als u het belieft

Deze praatjes hebben we genoeg.

195 Waarom liet ge de ridder niet gaan

Daar hem God mag beschermen?

Ge was zelf niet van zo dapper

Dat gij de belofte durfde aan te gaan

Dat hij op zich heeft genomen.’

200 Walewein reed weg en zij zijn gebleven

Met zeer verschillende gesprekken

Om Walewein binnen de zaal.

De koning en de koningin

Gingen boven te hoge trans

205 En keken Walewein achterna.

[13] Daar was nog groot nog klein

Ze liepen ten venster hier en daar

En keken uit en namen waar

Waarheen Walewein heen zou.

210 Hij reed met kracht en met geweld

Als diegene die zuinig is op zijn krachten

Achter het schaakspel dat voor hem uit gaat

Soms hoog, soms laag

Soms voort, soms terug

215 Soms ver, soms dichtbij.

Voor waarheid zegt men mij.

Dus zag het daar Walewein voor hem gaan

En had het bijna met de hand gevangen

Maar hij liet het na door diegene zijn taal

220 Die boven lagen in de zaal:

Had hij gezien en daarna gevangen

En het hem dan was ontsnapt

Ze mochten ermee hun spot drijven.

Hij liet het om geen andere reden na.

225 Dus reed hij weg in draf

Daar Walewein, op een mooi veld.

Toen kwam hij in een vallei.

Toen stond de koning op en zei:

‘Heer Walewein, God moet u begeleiden!

230 Mijn ogen moeten hier van u scheiden

Ze kunnen u niet langer zien.’

Hij keerde zich om en ging meteen

En die heren allemaal

Van het venster in de zaal

En spraken allen algemeen:

235 ‘Heer Walewein, God van hemelrijk

Hoed u van schande en van schade

En van onbeschaafde daden

En laat u behouden weerkeren

240 Met het schaakspel tot uw eer.’

Toen begonnen ze een ander gesprek.

[14] En hij reed weg, die held

Naar het schaakspel daar hij om uit was gekomen.

Meteen heeft Walewein vernomen

245 Een berg voor hem staan:

Het leek hem tot de hemel te gaan!

Toen sprak hij daar hij het vindt:

‘Help God, Sint Maria ‘s kind

Werwaarts mag ik eromheen gaan?

250 Ik zie geen weg, geen rechte of kromme

Daar ik het schaakbord volgen kan.

Tot nu toe heb ik nog nooit zo’n droevige dag beleefd

Als dat me nu zal ontkomen.’

Meteen werd Walewein gewaar

255 Plotseling waar de berg zich opende

Daar het schaakspel in voer en hij mede.

Die berg die werd snel gewoon

Als Walewein daarbinnen is:

Dat gat dat tevoren was open

260 Werd nu snel dicht gesloten.

En Walewein moest daarbinnen blijven

Alleen zijn verdriet uiten

In een berg die donker is!

Dat is zeker en gewis.

265 Hij hoorde daar creaturen nee geen:

In de berg waren stenen

Daar hij tegen mocht spreken!

Bijna leek hem het hart te breken

Dat hij het schaakspel had verloren.

270 De smart overweldigde hem

Dat hij het zover heeft gezocht

En in zo’n zware ellende is gebracht.

Dus was hij zeer te ongemak

En peinsde menigerhande zaak.

275 Hij zei: ‘Al was die berg geopend

En ik hieruit kon gaan

Kwam ik zonder schaakspel te hof

[15] Ik verspeel alle eer of roem.

Ib ben bekend van zulke zaken.

280 Men zou scherts met me maken.

Zo goed ken ik de heer Keye.

Van hem zou me meest verdrieten.

Het is me liever dat ik zou sterven

En in deze berg dood gaan

285 Alzo ik vermoed dat ik zal

Als God me niet helpt en gunstig lot!’

Die nacht gedoogde hij groot verdriet

Van ‘s avonds dat de zon liet

Haar schijnen tot ze weer opging.

290 Daar Walewein, de jongeling

Hij viel in kniegebed bij die gelegenheid

En zei: ‘God die door ons stierf

En om ons koos de bittere dood

Nu help me heer, uit deze nood!

295 Was ik ergens in een vlakte’.

Sprak die ridder Walewein

‘Al stonden er honderd om mij

En ze me allen wilden slaan

Ik zette me tegen hen te verweer

300 Metten scilde ende metten spere!

Hier moetic sterven dor die noot

Sonder slach ende sonder stoot!

Dies bem ic tonghemake zere.’

Dus claghede Waleweyn, die here.

305 Hi seinde hem ende es up ghestaen

Ende ghinc te Gringoletten zaen

Ende stac den breidel an sinen arme

Ende riep wel dicken ‘o wi, wacharme!’;

Omdat hi tscaecspel hadde verloren.

310 Die rouwe ghinc hem alles te voren.

Dat was tmeeste dat hem daert.

Doe nam hi zinen breidel ter vaert

Ende doolde in gonen berch allene

[16] Hi ende Gringolet zijn wrene

315 So langhe dat hi sach van verren

Den dach ghelijc ere sterren.

Ende jeghen dat licht es hi comen

Ende hevet een serpents nest vernomen

Daer ᩩijᠪonghe in laghen ende sliepen

320 Die so groot waren dat si liepen

Der waert dat si wesen wilden.

Wat radi Waleweine, den milden

Te doene, na dat es comen?

Doch ne hevet hi niewer vernomen

325 Toude serpent: hi was ghevaren

Buten berghe hem ghenaren

Ende halen daer si bi souden leven

Sine jonghe, die waren bleven

Achter ende als dit Walewein sach

330 Ne weet hi wat hi best doen mach.

Maer hi haeste hem ende trac zijn zwaert

Ende tert hem bet an ter vaert

Ende slouch middel inden hoop.

Dat outste hadde den quaetsten coop

335 Want hi cloofdet mids ontwe.

Den andren dedi so wee

Dat het daer omme sterven moet.

Den derden slouch hi of enen voet.

Dat vierde sette hem ter were

340 Ende hadde te Waleweine grote ghere.

Het ontspranc met groten vake:

Het was ghewect met onghemake.

Het was zere fel, al waest cleyne

Ende scoot upten here Waleweine

345 Bede met claeuwen ende met tanden.

Deer Walewein weerde hem metten handen

Ende metten zwaerde ende metten scilde

Weerde hem Walewein, die milde

Dapperlike metter vaert

[17] 350Als die gone die begaert

Tserpent te dodene ende hine can.

Het was gheleghen in enen dan

Daer noit wijf no man was comen.

Tserpent hevet zinen staert ghenomen

355 Ende slouch Waleweine so harde

Dat hi neder viel up die aerde

Al waest hem te doene leet.

Doe scoot hi up ende nam ghereet

Tserpent vaste met beden handen

360 Boven ende beneden biden tanden

Ende scuerde hem zinen bec so wide

Dat hem thovet hinc in twier side.

Doe haesti hem ende vinc ten zwaerde

Deer Walewein, die onvervaerde.

365 Maer tander serpent, dat hadde verloren

Sinen voet: het hevet vercoren

Gringoletten, seer Waleweins paert

Ende maecte hem vaste darewaert.

Mettien heift Gringolet vernomen

370 Waer tserpent es totem comen

Ende hevet sinen voet verheven

Ende den serpente enen ghegheven

Wel te pointe jeghen tbeste been

Dat hem vlooch mortelinghe ontween.

375 Doe moest vallen up die aerde

Ende Walewein quam metten zwaerde

Ende nam hem tleven haestelike.

Doe danctijs Gode van hemelrike

Dat hi hem aldus es ontgaen.

380 Te Gringolette quam hi zaen

Ende sette hem in zijn ghereide

Ende reet wech al zonder beide

Daer waert dat hi den dach sach baren.

Nu moetene Onse Vrouwe bewaren!

385 Aldus reet hi den berch dore

[18] Tote hi quam vor ene score

Daer die berch ghescoort es.

Toude serpent was wel gheles

Daer te vaerne uut ende in

390 Want het haelder zijn ghewin

Daert altoos bi moeste leven

Ende sine jonghe die waren bleven

Achter hem doe hetse liet.

Ende alst Walewein comen siet

395 Sone was hijs bore blide

Ende trac hem an ene side

Dat hetne niet ne mochte sien.

Hi ghereedde hem ende vinc mettien

Bede ten scilde ende ten spere

400 Ende hi reedde hem vaste ter were:

Hi greep den scacht met beden handen

Ende ghinc vor die scuere standen

Ende keerde den ort ter scuere waert.

Ende gont serpent dat quam ter vaert

405 Ende waende liden sonder were,

Ende Walewein gheraket metten spere

So wel dat hijt stac al dore

Dat het viel neder in die score

Tserpent, ende began hem recken.

410 Walewein waende ute trecken

Den scacht ende hi was mids ontwe!

Dat trensoen dede den serpente wee

Dat hem tvier ter kele uut scoot:

Doe waende Walewein wel wesen doot

415 Vander hitte vanden viere.

Hi ghinc an sine side sciere

Ende liet die grote blaexeme liden

Die daer vlooch in allen siden

Enten serpente uter kele scoot

420 Om die anxene vander doot.

Ware hem zijn staert niet buten bleven

[19] Het adde Walewein ghenomen tleven:

Hi hevet brocht in zulker noot.

Gont serpent slouch slaghe groot

425 Metten sterte jeghen die stene

Dat si vielen groot ende cleine

In beden siden vander scuere.

Daer mochten drie rudders riden duere

Duer tgat dat serpent hadde ghemaect.

430 Hadt Waleweine also gheraect

Ic wane hi waerre doot bleven

Al haddi ‘danne leven.

Deer Walewein stont ende louch

Ende seide: ‘Dits wel mijn ghevoech

435 Tserpent heift mi die porte ondaen!

Nu mach ic uten berghe gaen

Ende henen riden daer ic wille.զnbsp;

Tserpent ne lach niet langhe stille:

Dat trensoen dede hem onsochte

440 Het stont up so het eerst mochte

Ende scoot upten here Waleweyne.

Tserpent was groot ende hi was cleyne!

Het quam bernende als een vier:

Hen sach nieman so lelijc dier!

445 Alst Walewein sach, wart hi vervaert

Ende hi vergat zijn goede zweert

Want hem uter hant ontgleet.

Dat was hem sident herde leet:

Hine wiste noyt hoe hijt verloos.

450 Tserpent Waleweyne vercoos

Om te deerne so het meest mach:

Het gaf hem herde menighen slach

Metten staerte al tenden een

Wel Ḹᠷaerven eer het ghefeen:

455 Het was up hem verbolghen zere!

Mettien naemt Waleweine, den here

In sinen staert ende soudene draghen

[20] Sinen jonghen ende latene cnaghen:

Up dat so liet hettene leven.

460 Maer God hevet hem tgheluc ghegheven

Dat hise te voren slouch alle doot.

Walewein was in groter noot:

Haddi vor tserpent ghestaen

Also hi bachten hevet ghedaen

465 Hi ware verbernt altemale

Sonder enighe wedertale.

Gringolet dat ne conste gheduren

Binnen den mure: het liep ter scuren

Ute ende ghinc an ene side.

470 Dies was Walewein onblide!

Hi bleef allene ende onberaden

Hem ne stont niemen te staden;

Hi seide: ‘Die duvel hout mi ghevaen

So vaste, in can hem niet ontgaen;

475 Ende metten staerte so ghebonden

Mochtic belyen mine sonden

So waric blide vor mine doot.

Die selve God die mi gheboot

Hi moet mi helpen ende beraden

480 Ende staen mire zielen te staden

Want mijn leven es ghedaen.’

Tserpent ne lette niet sonder waen

Ende vlooch danen metter vaert

Ende drouch Walewein in zinen staert

485 Voortwaert in enen nauwen pat.

Walewein was vander pinen mat

Die hem tserpent hadde ghedaen.

Mettien so bleeft ghevaen

Tenen ghate; het ne mochte niet duere:

490 Het was te nauwe buten muere.

Nochtanne waester dicke dor comen

Maer trensoen hevet hem benomen

Dat hem bleef stekende in de zide.

[21] Doeet Walewein sach, was hi blide.

495 Hi seide: ԇ’Gd here dor uwe doghet

Also waerlike als ghi wel moghet

So moeti mi here heden

Jeghen dit felle serpent bevreden

Dat mi desen anxt hevet ghedaen.’

500 Dus moeste Waleweyn ghinder staen.

Si waren ghevaen onder hem beden

So vaste, sine mochten niet sceden

No weder achter gaen no vort.

Walewein mochte cume een wort

505 Spreken: hi was so zere ghebonden

Met tserpents staerte tien stonden.

Het heveten brocht in groter noot

Ende gaf hem herde menighen stoot

Metten staerte jeghen die stene

510 Bi wilen groot, bi wilen clene

Ende heveten in enen pit ghesteken

Dat hi cume mochte spreken

No gheen let verbrawen.

Tserpent scuerde metten clauwen

515 Walewijns wapine te dien stonden.

Ooc es hi in zinen staert ghewonden

Ende so vaste daer in ghevaen

Cume sal hi meer ontgaen

Vander pine daer hi in es

520 Deer Walewein, sijt seker des.

Hi verloste sine ene hant

Doe taste hi om zinen brant

An zine side: hi was verloren!

No weder sider no daer voren

525 Ne quam Walewein in zulker noot.

Nu alreerst waendi bliven doot.

Doe tasti voort an sine side

Ene misericorde: dies was hi blide!

Hi dankets Gode; hi hads te doen

[22] 520 Doe tracse uut Walewein, die coene

Ende stac na tserpent harentare.

Hi dede hem harde clene dare

Ende het ne mochte hem niet versluten.

Hadt zijn hovet ghehadt buten

535 Het ware hem tonneren vergaen

Dat hijt soude steken of slaen.

Bedi hevet Walewein te doene

Wel der helpen vanden trensoene

Dat serpent dus ghevaen hevet.

540 Walewein, die met pinen levet

- Hine mochte waer met ere hant -

Die misericorde nam die wigant

Daer hi tserpent mede stac

Sodat hem zijn herte brac

545 Ter navelen no min no mee.

Tserpent creesch lude: hem was wee

Omme die anxene vander doot.

Noch was Waleweins anxene groot:

Hi lach onder tserpents voet.

550 Uter wonde quam ghelopen tbloet

Up hem heter dan een vier.

Walewein sprac: ‘Dit nes gheen dier;

Het es die duvel uter hellen

Die hier comt ende wille mi quellen

555 Ende hevet mi desen anxt ghedaen!

Ende noch ne can ics niet ontgaen

Al eest gherovet vanden live.

Ende al waric sterker dan si vive

Sone mochtic mi niet beraden

560 Ic ne moet sieden ende braden

- Die duvel hevet mi so ghebonden -

Int bloet dat comt uut deser wonden.

Het dinct mi heter dan een vier!’

Aldus lach Walewein onder dat dier

565 Inden pit, onder tserpents bloet

[23] Dat hem ten scoudren over woet.

Dus dede hem tserpent groten pant.

Deer Walewein trac uut metter hant

Die misericorde metter vaert

570 Ende hieu up tserpents staert

Tote hine altemale ontknochte

Ende hem zelven uter pinen brochte

Die hem tserpent hadde ghedaen.

Maer God danc hi es ontgaen!

575 Ende hi dankets blidelike

Gode van hoghen rike.

Doe was hi blide, doe hi dat sach

Dat tserpent also doot lach

Dat hem die anxene hadde ghedaen

580 Ende hi hem aldus es ontgaen.

Hi seide:’Ic ne wille niet sorghen

Dattu heden ofte morghen

Enen andren sult doen verdriet.

Ic hope, dat ne ghevalt di niet.

585 Ic sal di eer die voete of slaen.’

Hi haeste ende als hijt hadde ghedaen

Sprac hi: ‘ic hope an onsen here

Dune dwinghes mensche nemmermere

Alstu hier vormaels heves ghedaen.

590 Het ne mochte niet vordi ghestaen

Mijn goede halsberch vander aventuren

Hine mochte niet vordi gheduren:

Dune hebstene ghescort ende ondect

Al mijn lijf ende dorpect.

595 Ende duer die scoren hebbic vonden

In minen live diepe wonden

Alomme [ende] omme in mine zide.

Walewein was drouve ende blide:

Dat hi tserpent hadde doot

300 Met het schild en met de speer!

Hier moet ik sterven door die nood

Zonder slag of stoot!

Dus ben ik zeer te neer geslagen.’

Aldus klaagde Walewein, die heer.

305 Hij zegende zich en is opgestaan

En ging tot Gringolet gelijk

En stak de teugels aan zijn arm

En riep wel vaak ‘o wee, wee mij’

Omdat hij het schaakspel had verloren.

310 Die smart overweldigde hem geheel.

Dat was het ergste dat hem kwelt.

Toen nam hij zijn snel teugels

En doolde in die berg alleen

[16] Hij en Gringolet zijn paard

315 Zo lang dat hij zag van verre

De dag gelijk een ster.

En naar dat licht is hij gekomen

En heeft een serpenten nest vernomen

Daar 4 jongen in lagen en sliepen

320 Die zo groot waren dat ze liepen

Derwaarts waar dat ze wezen wilden.

Wat raad je aan Walewein, de edelmoedige

Te doen, na dat het is gekomen?

Toch nee heeft hij nergens vernomen

325 Het oude serpent: hij was gegaan

Buiten de berg om voedsel te zoeken

En halen daar ze van zouden leven

Zijn jongen die waren gebleven

Achter en toen dit Walewein zag

330 Niet weet hij wat hij het beste doen kan.

Maar hij haastte hem en trok zijn zwaard

En liep snel op hen toe ter vaart

En sloeg midden in de hoop.

De oudste was er het slechtste aan toe

335 Want hij kloofde het middendoor stuk.

De andere deed hij zo’n pijn

Dat het daarom sterven moet.

De derde sloeg hij af een voet.

Dat vierde zette zich te verweer

340 En had tot Walewein grote begeerte.

Het ontsprong uit een grote slaap

Het was gewekt op pijnlijke wijze.

Het was zeer woest, al was het klein

En schoot op de heer Walewein

345 Beide met klauwen en met tanden.

Daar Walewein hem verweerde met de handen

En met het zwaard en met het schild

Weerde hem Walewein, die edelmoedige

Snel met een vaart

350 Als diegene die begeert

Het serpent te doden maar hij het niet kan.

Het was gelegen in een kuil

Daar nooit wijf nog man was gekomen.

Het serpent heeft zijn staart genomen

355 En sloeg Walewein zo hard

Zodat hij neer viel op de aarde

Al was het hem te doen leed.

Toen schoot hij op en nam onverwijld

Het serpent vast met beide handen

360 Boven en beneden bij de tanden

En scheurde hem zijn bek zo wijd open

Dat hem hoofd hing aan twee kanten.

Toen haastte hij hem en greep het zwaard

Daar Walewein, die onvervaarde.

365 Maar het andere serpent, dat had verloren

Zijn voet: het heeft gekozen

Gringolet, heer Walewein’ s paard

En ging snel derwaarts.

Meteen heeft Gringolet vernomen

370 Waar het serpent tot hem is gekomen

En heeft zijn poot verheven

En het serpent er een gegeven

Juist raak tegen het beste been

Dat het vloog in gruizelementen stuk.

375 Toen moest het vallen op de aarde

En Walewein kwam met het zwaard

En nam hem snel het leven.

Toen bedankte hij het God van hemelrijk

Dat hij hen aldus is ontkomen.

380 Tot Gringolet kwam hij gelijk

En zette zich in zijn zadel

En reed weg al zonder te wachten

Derwaarts dat hij de dag zag oplichten.

Nu mag hem Onze Vrouwe bewaren!

385 Aldus reed hij de berg door

[18] Tot hij kwam voor een scheur

Daar die berg gescheurd is.

Het oude serpent was wel gewoon

Daar te gaan in en uit

390 Want het haalde er zijn buit

Daar het altijd van moest leven

En zijn jongen die waren gebleven

Achter hem toen het ze verliet.

En toen het Walewein komen ziet

395 Zo was het zeer vertoornd

En begaf zich naar een zijde

Dat het nee niet nee kon zien.

Hij bereidde hem en ving meteen

Beide te schild en te speer

400 En hij bereidde zich goed te verweer:

Hij greep de schacht met beide handen

En ging voor die spleet staan

En keerde de punt ter spleet waart.

En ginds serpent dat kwam met een gang

405 En waande erdoor te gaan zonder verweer,

En Walewein raakte het met een speer

Zo goed dat hij het geheel doorstak

Dat het viel neer in die scheur

Het serpent, en begon zich uit te strekken.

410 Walewein waande uit te trekken

De schacht maar hij was midden in twee!

Dat stuk van de speer deed het serpent pijn

Zodat hem het vuur uit de keel schoot:

Toen waande Walewein wel te wezen dood

415 Van de hitte van het vuur.

Hij ging snel naar een kant

En liet de grote vuurstraal gaan

Die daar vloog aan alle kanten

En het serpent uit de keel schoot

420 Om die benauwdheid van de dood.

Was hem zijn staart niet buiten gebleven

[19] Het had Walewein genomen het leven:

Hij heeft hem gebracht in zulke nood.

Ginds serpent sloeg grote slagen

425 Met de staart tegen de stenen

Dat ze vielen groot en klein

Aan beiden zijden van de scheur.

Daar mochten drie ridders door rijden

Door het gat dat het serpent had gemaakt.

430 Had het Walewein alzo geraakt

Ik denk hij was dood gebleven

Al had hij 10 mannenlevens.

Daar Walewein stond en lachte

En zei: ‘Dit is wel mijn wens

435 Het serpent heeft me de poort geopend!

Nu mag ik uit de berg gaan

En heen rijden daar ik wil.’

Het serpent nee lag niet lang stil:

Dat stuk van de speer deed hem pijn

440 Het stond op zo gauw mogelijk

En schoot op de heer Walewein.

Het serpent was groot en hij was klein!

Het kwam brandende als een vuur:

Er nee zag niemand zo’n lelijk dier!

445 Toen het Walewein zag, werd hij bang

En hij vergat zijn goede zwaard

Want het hem uit de hand gleed.

Dat was hem naderhand erg leed;

Hij wist nooit hoe hij het verloor.

450 Het serpent Walewein verkoos

Om te deren zo ze het beste kan:

Het gaf hem zeer menige slagen

Met de staart al maar door

Wel 20 maal eer het stopte:

455 Ze was zeer op hem verbolgen!

Meteen nam het Walewein, de heer

In zijn staart en zou hem dragen

[20] Zijn jongen en laten hen knagen:

Opdat zo liet hij het leven.

460 Maar God heeft hem het geluk gegeven

Dat hij ze tevoren alle dood sloeg.

Walewein was in grote nood:

Had hij voor het serpent gestaan

Alzo hij later heeft gedaan

465 Hij was helemaal verbrand

Zonder enige tegenspraak.

Gringolet kon dat niet verduren

Binnen de muur: het liep de schuur

Uit en liep aan een kant.

470 Dus was Walewein niet blij!

Hij bleef alleen en aan zichzelf overgelaten

Hem nee stond niemand bij;

Hij zei: ‘De duivel houdt me gevangen

Zo vast, ik kan het niet ontgaan;

475 En met de staart zo gebonden

Mocht ik belijden mijn zonden

Dan was ik blijde voor mijn dood.

Dezelfde God die me gebood

Hij moet me helpen en beraden

480 En mijn ziel bijstaan

Want mijn leven is gedaan.’

Het serpent nee belette zeker niet

En vloog vandaar met een vaart

En droeg Walewein in zijn staart

485 Voorwaarts in een nauw pad.

Walewein was van de pijn uitgeput

Die hem het serpent had gedaan.

Meteen zo bleef het gevangen

Bij een gat; het nee mocht er niet door:

490 Het was te nauw bij de muur

Nochtans was het er vaak door gekomen

Maar een stuk van de speer heeft hem belet

Dat het bleef steken in de zijde.

[21] Toen Walewein het zag, was hij blijde.

495 Hij zei: ‘God heer door uw genade

Alzo zeker als ge wel kan

Zo moet ge mij heer heden

Van dit felle serpent bevrijden

Dat me deze angst heeft gedaan.’

500 Dus moest Walewein ginder staan.

Ze waren gevangen onderling

Zo vast, ze mochten niet scheiden

Nog meer naar achter gaan nog voort.

Walewein mocht nauwelijks een woord

505 Spreken: hij was zo zeer gebonden

Met de serpenten staart op dat ogenblik.

Het heeft hem gebracht in grote nood

En gaf hem erg menige stoot

Met de staart tegen de stenen

510 Soms groot, soms klein

En heeft hem in een put gestoken

Zodat hij nauwelijks kon spreken

Nog geen lid verroeren.

Het serpent scheurde met de klauwen

515 Walewein’s wapens in die tijd.

Ook is hij in zijn staart gewonden

En zo vast daarin gevangen

Nauwelijks zal hij meer ontgaan

Van de pijn daar hij in is

520 Daar Walewein, wat zeker is.

Hij verloste zijn ene hand

Toen taste hij om zijn zwaard

Aan zijn zijde: het was verloren!

Nog weer naderhand nog daarvoor

525 Nee kwam Walewein in zulke nood.

Nu allereerst verwachtte hij dood te blijven.

Toen tastte hij voort aan zijn zijde

Een dolk: dus was hij blijde!

Hij bedankte God; hij had er reden voor.

[22] 530 Toen trok het uit Walewein, die koene

En stak naar het serpent hier en daar.

Het deed hem erg weinig daar

En het nee mocht hem niet baten.

Had hij zijn hoofd gehad buiten

535 Het was hem tot schande vergaan

Dat hij het zou steken of slaan.

Daarom had Walewein er nu van

Wel de hulp van een stuk van de speer

Dat het serpent aldus gevangen heeft.

540 Walewein, die in hachelijk levensgevaar is

- Hij nee mocht verweren met een hand -

De dolk nam die held

Daar hij het serpent mee stak

Zodat hem zijn hart brak

545 Ter navel min of meer.

Het serpent krijste luid: het was hem pijnlijk

Vanwege de benauwdheid van de dood.

Noch was Walewein’ s benauwdheid groot:

Hij lag onder de serpenten voet.

550 Uit de wond kwam gelopen het bloed

Op hem heter dan een vuur.

Walewein sprak: ‘Dit nee is geen dier;

Het is de duivel uit de hel

Die hier komt en wil me kwellen

555 En heeft me deze angst gedaan!

En noch nee kan ik niet ontkomen

Al is het beroofd van het lijf.

En al was ik sterker dan zij vijf

Zo kan ik me niet beraden

560 Ik nee moet koken en braden

- Die duivel heeft me zo gebonden -

Het bloed dat komt uit deze wonden.

Het lijkt me heter dan een vuur!’

Aldus lag Walewein onder dat dier

565 In de put, onder het serpenten bloed

[23] Dat hem te schouder over stroomde.

Dus deed hem het serpent grote narigheid.

Daar Walewein trok uit met de hand

De dolk met een gang

570 En hieuw op de staart van het serpent

Tot hij ze allemaal los knoopte

En zichzelf uit de ellende bracht

Die hem het serpent had gedaan.

Maar God dank hij is ontkomen!

575 En hij bedankte blijde

God van het hoge rijk.

Toen was hij blijde, toen hij dat zag

Dat het serpent alzo dood lag

Dat hem die kwelling had gedaan

580 En hij hem aldus is ontkomen.

Hij zei: ‘Ik nee wil niet bezorgd zijn

Dat u heden of morgen

Een andere zal doen verdriet.

Ik hoop, dat nee gebeurt u niet.

585 Ik zal u eerder de voeten afslaan.’

Hij haastte zich en toen hij het had gedaan

Sprak hij; ‘Ik hoop van onzer heer

U dwingt mensen nimmermeer

Zoals u hier vroeger hebt gedaan.

590 Het nee mocht niet tegen u uithouden

Mijn goede pantserhemd van de avonturen

Het mocht voor u niet standhouden:

U hebt het gescheurd en bloot gemaakt

Al mijn lijf en doorhouwen.

595 En door die scheur heb ik gevonden

In mijn lijf diepe wonden

Alom en in mijn zijde.

Walewein was droevig en blijde:

Dat hij het serpent had gedood

600 Dies so haddi bliscap groot;

Banderside so haddi toren

[24] Dat hi zijn zwaerd adde verloren.

Sijns scilts moeste hi ooc derven

Al soudi daer omme sterven:

605 Hi lach onder tserpent te broken.

Maer dies es hi wel ghewroken.

Sijn scacht was ooc mids ontwee:

Diene wert hem nemmermee.

Gringolet es hem ontgaen:

610 Dies moeste hi daer allene staen

In avonturen van zinen live.

Hi adde wonden driewerf vive

Die hem tserpent adde ghegheven.

Dus leeddi een onsochte leven.

615 Nochtan ne micte Walewein niet

Up die pine ende up tverdriet

Dat hem tserpent adde ghedaen

Addi gheweten waer waert gaen

Dat hi niemare hadde moghen horen

620 Vanden scaecspele achter of voren.

Dus doolde hi den berch al dure

Omme te zoekene avonture

Die hire ghenouch vinden sal.

Daer ghesciede hem dit gheval

625 Dat hi vant zijn goede zwaert

Dat hi lief hadde ende waert.

Doe hief hijt up ende was blide

Ende staect sciere an zine side

In zinen scoe dien hi noch hevet.

630 Walewein zucht ende bevet:

So zere smerten hem die wonden.

Ende hi gheraecte ten selven stonden

Daer die berch was ondaen.

Doe ghinc hi vor die score staen

635 Ende vernam daer een scone lant.

Ende Gringolet quam te hant

Tote zinen here alstene sac

[25] Ghelopen aldat ghelopen mach

Die vanden slaghen was mesmaect

640 Alsone tserpent adde gheraect

Metten claeuwen in menigher stede.

Nu hoort wat Walewein dede:

Hi sat ende tinte sine wonden

Die hire menighe hevet vonden

645 Over zijn lijf, doe hise sochte.

Men seghet dat men niet ne mochte

Waleweine van ghenen talve

Vinden, hine hadde werc ende salve.

Nu eist comen dat hire te doene hevet

650 Also zere als yemen die levet.

Maer water was hem daer wel diere:

Metten bloede moesti sciere

Sine wonde wieken ende binden

Alle die hire conste vinden.

655 Als hijt dus al hadde ghedaen

So es hi weder up ghestaen

Ende quam ghegaen te sinen paerde.

Doe sach hi neder na die aerde:

Doe dochte hem dat hi stont so hoghe

660 Men hadde niet met enen boghe

Vander aerde connen gheslaen

Tote daer Walewein was ghestaen!

Hoe sal hi neder comen up daerde

Met Gringolette sinen paerde?

665 Want die berch es also ghemaect:

Al waerre een kerstijn up gheraect

Hine mochte nieuwer neder gliden

Hine viele int water in allen siden:

Om dien berch liep ene riviere.

670 Soe was groot wijt ende liep sciere.

Die berch waser uut ghewrocht

Uter rivieren - heift hem ghedocht -

Met groten stenen ende met starken

[26] echt ghelijc ere karken.

675 Ende inden berch ghinc ene score

Daer tserpent voer dicken dore

Ende hadder zijn nest in ghemaect

Ende wilde niet dat men hem ghenaect:

Men mochter qualike in ghewinnen.

680 Het verghinc Waleweine tonminnen

Dat hi was comen in den berch.

Hets wonder hine hadde groot erch

Ontfaen: tserpent was so fel;

Maer sine sake verghinc hem wel.

685 Also laghen sine avonturen.

Bedi mochtijs te bet gheduren

Hi seide: ‘Ic bem der anxene ontgaen

Die mi tserpent hevet ghedaen.

Nochtan staet mi hier te zine

690 In vresen ende in groter pine

Van minen live, in springhe sciere

Vandesen berghe in die riviere.

Beter es camp danne hals ontwee!

Blevic hier binnen emmerme

695, Ic ne wiste wat eten no drinken.’

Aldus began hi hem bedinken.

Nu moeti avonturen zijn leven

Hi seide: ‘Sterve ic, ic come ghedreven

Weder daer men mi sal kinnen.

700 Hier mochtic lettel prijs ghewinnen.

Storvic hierլ sprac doe die here

ԍenne ghevreeschte nemmermere

Waer dat ic becomen ware.’;

Dus stont hi in groten vare

705 Bi Gringolette sinen wrene

Ende gordene ende sat daer up allene.

Hi seindem achter ende voren.

Ende Gringolet hevet vercoren

Die riviere ende spranc daer neder.

[27] 710 Boven ne keerden si nemmeer weder!

Dies zijt seker ende wijs.

Haddi gheweset van Parijs

Here, hi adt wel gherne ghegheven

Ende hi te Carlicen ware bleven!

715 Hi hilt hem vaste up zijn paert

Dat menigher marc was waert

So waer so hijs hadde te doene.

Het was een deel nader noene

Als hi dus voer in die riviere

720 Ende Gringolet ghinc zwemmen sciere.

Nu es der Walewein gheraect

Die vanden bloede was mesmaect

Daer hi mach spoelen sine lede

Die wel zere te menigher stede

725 Waren van wonden ende van bloede.

Ende Gringolet dat wert so moede

Van zwemmene dat nemmeer ne mochte.

Doch swamt dat het lant gherochte

Metten voeten ende stont al stille

730 Om dat hem rusten wille

In gone riviere up een eylant.

Het quam hem wel dat hijt vant:

Hen hadde el niet dan thovet boven.

Walewein mochts hem wel beloven

735 Dat hi zijn goede ors adde bescreden:

Ic hope het salne wel bevreden.

Het zwam vort an tander lant.

Doe beette Walewein te hant

In enen mersch die scone was

740 Ende ghinc sitten int groene gras.

Die vanden live was mesmaect

Hi was in felre stede gheraect

Daer men hem deelde evel spel.

Dat sceen an Gringoletten wel

745 Die lach als of hi ware doot.

[28] Dies was Waleweins rouwe groot.

Hi trac dat gras uter aerde

Ende ghinc tote sinen paerde

Hi begonst torken ende wriven

750 Proeven oft hem mochte bliven.

Doe spranct up: dies was hi blide

Walewein, ende stont bi zire zide.

Al haddem yemen willen deren

Hine adde hem niewaer mede verweren:

755 Hine hevet no weder scilt no spere

Daer hi hem mede mochte ter were

Setten of hijs hadde te doene.

Al was hi bloot, hi was coene.

Sijn halsberch adde menighe scure:

760 Men sach zijn scone lijf al dure

Dat hem tserpent hevet ghedaen.

Nu moet hi dus allene staen

Bi Gringolette zinen wrene.

Echt gordine ende sat up allene.

765 Die tonghemake was wel zere

Dat was Walewein, die here.

Want hi ghenen wech ne sach

Daer hi den scake volghen mach.

Doe reet hi vaste al over dwers

770 Walewein, die scone mersch

Onthier ende hi vernam

Dat hi tenen weghe quam:

Die hilt hi so hi best mochte.

Doe sach hi also hem dochte

775 Ene borch of soe ware van goude.

Doe peinsde Walewein dat hi soude

Daer in herberghen of hi mochte.

Aldus sette hi zijn ghedochte.

Doe reet hi darewaert herde zaen.

780 Doe docht soe hem in een water staen

Ende up enen standaert ghewrocht van ondre.

[29] Daer woonde die coninc vanden Wondre.

Wetti waer omme hi Wonder hiet?

Ic saelt u segghen, ic ne laets niet:

785 Hi versciep hem tallen dieren

Die zijn upt lant of in rivieren.

Bander side sciep hi hem wedere

Tallen voghelen die met vedere

Moghen vlieghen in enich lant.

790 Ic wane wel dat men noit ne vant

Scoonre borch dan hi hevet ene:

Hen ware van kalke ende van stene

Nochtan mocht soe niet scoonre wesen.

Soe was ghescreven, diet conste lesen

795 Met goude buten ende binnen:

Men mach die borch niet ghewinnen.

Twater datter omme gheedt

Het es ere alver milen breet:

Men mach die borch niet ghenaken

800 Die die coninc hevet doen maken

Hen si namelike van voren.

Die strate hevet Walewein vercoren

Diene toter porten brochte.

Menich sins was zijn ghedochte.

805 Doe beette hi vordie borch sciere.

Daer sach hi wonder menighertiere

Alomme van herde menigher saken

Die die coninc adde doen maken.

Sijn paert liet hi beneden staen

810 Ende hi quam in die borch ghegaen.

Daer vant hi den coninc Wondre

Ende zinen sone Alydrisondre

Ende tscaecspel tusschen hem beden staen

Dat hem die pine al hadde ghedaen:

815 Daer up so speilden si ten scake.

Doe was Walewein bet teghemake

Danne hi was in langhen stonden

[30] Omme dat hi tscaecspel adde vonden

Dat hi langhe adde ghesocht

820 Ende [hem] in menigher pinen brocht.

Doe neech hi ende groette den coninc

Ende sinen sone den jonghelinc.

Si groettene weder in waren saken

Ende stonden up vanden scake

825 Ende onthaelden Waleweyne den here

Ende leeddene in waert biden ghere

Die ghemaecs wel hadde te doene:

Hi adde van sanderdaghes noene

Gheweset in herde groter pine;

830 Dats sinen wapinen wel anschine

Die so ghescuert zijn ende ghetrect:

Hi scaemde hem dat menne sach ondect.

Sijn sone leddene harentare.

Die coninc Wonder werts gheware

835 Ende riep twe knapen dat si quamen

Ende den here Waleweyne namen

Ende leedden in ere kemenaden.

Een ander cnape was die[s] beraden

Ende quam te Gringoletten ghegaen

840 Daerne Waleweyn liet staen

Beneden der brugghe als hi up quam.

Men seghet ons dattie knape nam

Gringoletten die wel sciere

Was comen mesmaect uter riviere

845 Ende leeddene up een scone stal.

Daer dedi hem tghemac al

Dat men mochte doen enen paerde.

Ic wane dat Walewein also begaerde.

Hi torctene vaste ende wreef

850 Dat hem een twint niet ne bleef

Over hem dat hem messat.

Het hads te doene: het was so mat.

Doe dedi hem of zijn ghereide

[31] Ende decket weder sonder beide.

855 Doe liep die cnape ende haelde coren

Ende stortets hem ghenouch te voren.

Doe quam hi weder up ghegaen.

Dander twee cnapen waren ghestaen

Bi Waleweine inder kemenaden

860 Ende daden hem grote ghenaden:

Deen haelde water wel ghereet

Te pointe cout te pointe heet

Ende goot in ene cupe zaen;

Dander knape was ghestaen

865 Bi hem ende ontwapenden gherede.

Doe dwoughen si zine scone lede

Die waren mesmaect van diepen wonden

Dier si menighe over hem vonden.

Als sijt aldus hadden ghedaen

870 Doe leiden sine up een bedde zaen

Dat rikelijc was ende diere

Ende vulmaect in alre maniere:

Van finen goude die pilare

Entie sponden van yvare

875 Wel duer sneden ende duer houwen.

Men mochter wonder groot in scouwen:

Die maerken conste, hi mochter in zien

Twonder dat in de warelt soude ghescien

Vanden beghinsele tote dat soe enden

880 Sal: daer mochtijt ondervenden.

Vier ingle stonden daer goudijn

Die niet verbetert ne mochten zijn

Die scone songhen ende clare.

Der Walewein hi wert gheware

885 Dattie sanc die si gaven ute

Was ghemaect met enen condute

Dattie coninc vanden Wondre

Dede maken inde borch van ondere.

Ende elc hevet in zine hant

[32] 890 Enen saphier ende enen jochant;

Indander hant enen carbonkel:

Die maket licht daert was donker

Dat te minnachte was also clare

Als oft noenen daghes ware

895 Binnen der burch vanden stene.

Daer wasser menich groot ende clene

Omtrent dat bedde daer mense sach.

Nu hoort wat crachte ant bedde lach:

Ware een man up tbedde gheleghen

600 Dus zo had hij grote blijdschap;

Aan de andere kant zo had hij toorn

[24] Dat hij zijn zwaard had verloren.

Zijn schild moest hij ook missen

Al zou hij daarom sterven:

605 Hij lag onder het serpent gebroken.

Maar dus is hij goed gewroken.

Zijn schacht was ook middendoor stuk:

Die hem nimmermeer diende

Gringolet is hem ontgaan:

610 Dus moeste hij daar alleen staan

In gevaar van zijn leven.

Hij had wonden drie maal vijf

Die hem het serpent had gegeven.

Dus leidde hij een zwaar leven.

615 Nochtans nee bekommerde Walewein niet

Om de pijn en op het verdriet

Dat hem het serpent had gedaan

Had hij geweten waarheen te gaan

Dat hij nieuws had mogen horen

620 Van het schaakspel te eniger tijd.

Dus doolde hij door de berg geheel heen

Om te zoeken avonturen

Die hij er genoeg vinden zal.

Daar geschiedde hem dit geluk

625 Dat hij vond zijn goede zwaard

Dat hij lief had en waard.

Toen hief hij het op en was blijde

En stak het snel aan zijn zijde

In zijn schede die hij nog heeft.

630 Walewein zucht en beeft:

Zo zeer doen hem pijn die wonden.

En hij kwam dezelfde tijd terecht

Daar de berg was geopend.

Toen ging hij voor die scheur staan

635 En vernam daar een mooi land.

En Gringolet kwam gelijk

Naar zijn heer toen ze hem zag

[25] Gelopen al dat ze lopen mag

Die van de slagen was mismaakt

640 Toen hem het serpent had geraakt

Met de klauwen op menige plaats.

Nu hoort wat Walewein deed:

Hij zat en peilde zijn wonden

Die hij er menige heeft gevonden

645 Over zijn lijf, toen hij ze zocht.

Men zegt dat men niet nee mocht

Walewein van geen enkele kant hulp

Vinden, hij had doeken en zalf.

Nu is het gekomen dat hier iemand nodig is

650 Alzo zeer als iemand die leeft.

Maar water was hem daar wel duur:

Met het bloed moest hij snel

Zijn wonden bedoeken en binden

Allen die hij er kon vinden.

655 Toen hij het dus alle had gedaan

Zo is hij weer opgestaan

En kwam gegaan naar zijn paard

Toen keek hij naar beneden op de aarde:

Toen dacht hij dat hij zo hoog stond

660 Men had niet met een boog

Van de aarde kunnen schieten

Tot daar stond Walewein!

Hoe zal hij neer komen op de aarde

Met Gringolet zijn paard?

665 Want die berg is alzo gemaakt

Al was er een christen opgekomen

Hij mocht ernaar beneden vallen

Of hij viel in het water aan alle kanten:

Om die berg liep een rivier.

670 Het was groot en breed en liep snel.

Die berg was eruit gevormd

Uit de rivier - heeft hij gedacht -

Met grote stenen en met sterke

[26] Recht gelijk een kerk.

675 En in de berg ging een spleet

Daar het serpent vaak door ging

En had er zijn nest in gemaakt

En wilde niet dat men hem aanraakt:

Men mocht er moeilijk binnen komen.

680 Het verging Walewein tot zijn verdriet

Dat hij was gekomen in de berg.

Het is wonder hij had groot letsel

Ontvangen: het serpent was zo fel;

Maar zijn zaak verging hem goed.

685 Alzo lagen zijn avonturen.

Daarom kon hij het te beter doorstaan

Hij zei: ‘Ik ben het doodsgevaar ontgaan

Die me het serpent heeft gedaan.

Nochtans staat me hier te zijn

690 In vrees en in grote ellende

Van mijn lijf, ik spring snel

Van deze berg in de rivier.

Beter is een kamp dat de hals in twee!

Bleef ik hierbinnen immermeer

695 Ik wist niet wat te eten of te drinken.’

Aldus begon hij zich te bedenken.

Nu moet hij riskeren zijn leven

Hij zei: ‘Sterf ik, ik kom gedreven

Weer daar men mij zal kinnen.

700 Hier kan ik weinig eer behalen.

Stierf ik hierլ sprak toen die heer

ԍen komt nimmermeer te weten

Waar dat ik beland was.’

Dus stond hij in grote vrees

705 Bij Gringolet zijn paard

En haalde hem aan en sprong daarop alleen.

Hij zegende hem achter en voren.

En Gringolet heeft gekozen

De rivier en sprong daar neer.

[27] 710 Boven nee keerden ze nimmer weer!

Dat is zeker en gewis.

Had hij geweest van Parijs

Heer, hij had wel graag gegeven

Dat hij te Carlioen was gebleven!

715 Hij hield hem vast op zijn paard

Dat menige mark was waard (1)

Zo overal waar hij hem nodig had.

Het was een deel na de noen

Toen hij dus in de rivier ging

720 En Gringolet ging snel zwemmen.

Nu is daar Walewein gekomen

Die van het bloed was mismaakt

Daar hij mag spoelen zijn leden

Die wel pijnlijk op menige plaats

725 Waren van wonden en van bloed.

En Gringolet die werd zo moe

Van zwemmen zodat het nimmer nee kon.

Toch zwom het totdat het land bereikte

Met de voeten en stond geheel stil

730 Omdat het rusten wil

In die rivier op een eiland.

Het bekwam hem goed dat hij het vond:

Het had niets ander dan het hoofd boven.

Walewein mocht zich wel gelukkig prijzen

735 Dat hij zijn goede paard had bestegen:

Ik hoop het zal hem wel bevrijden.

Het zwom voort naar het andere land.

Toen steeg Walewein gelijk af

In een weiland die mooi was

740 En ging zitten in het groene gras.

Die van het lijf was mismaakt

Hij was in uiterst gevaarlijke plaats geraakt

Waar hij het zwaar te verduren kreeg.

Dat scheen aan Gringolet wel

745 Die lag alsof het dood was.

[28] Dus was Walewein ’s rouw groot.

Hij trok dat gras uit de aarde

En ging naar zijn paard

Hij begin het te roskammen en te wrijven

750 Beproeven of het leven kon behouden.

Toen sprong het op: dus was hij blijde

Walewein, en stond bij zijn zijde.

Al had hem iemand willen deren

Hij had nergens iets om hem mee te verweren:

755 Hij heeft nog schild nog speer

Daar hij hem mee mocht tot verweer

Zetten als hij het nodig had.

Al was hij ongewapend, hij was koen.

Zijn pantserhemd had menige scheur:

760 Men zag er zijn mooie lijf geheel door

Dat hem het serpent heeft gedaan.

Nu moet hij dus alleen staan

Bij Gringolet zijn paard.

Vervolgens aanhaalde en sprong erop alleen.

765 Die zeer te ongemak was

Dat was Walewein, die heer.

Want hij zag geen weg

Daar hij het schaakbord volgen kan

Toen reed hij er al snel er over

770 Walewein, dat mooie weiland

Totdat hij vernam

Dat hij bij een weg kwam:

Die hield hij zo goed hij kon.

Toen zag hij alzo hem leek

775 Een burcht alsof het van goud was

Toen peinsde Walewein dat hij zou

Daarin herbergen als hij mocht.

Aldus zette hij zijn gedachte.

Toen reed hij derwaarts erg gauw.

780 Toen leek ze hem in een water staan

En op een standaard gemaakt van onderen

[29] Daar woonde de koning van Wonder.

Weet ge waarom hij Wonder heet?

Ik zal het u zeggen, ik nee laat het niet:

785 Hij veranderde hem tot alle dieren

Die op het land zijn of in rivieren.

Aan de andere kant veranderde hij hem weer

Tot alle vogels die met veren

Kunnen vliegen in enig land.

Ik denk wel dat men nooit nee vond

Mooiere burcht dan hij heeft er een:

Het was van kalk en van stenen

Nochtans mocht het niet mooier wezen.

Zo was geschreven, die het kon lezen

795 Met goud buiten en binnen:

Men mag die burcht niet winnen.

Het water dat erom gaat

Het is eerder een halve mijl breed:

Men mag die burcht niet genaken

800 Die de koning heeft laten maken

Tenzij uitsluitend van voren.

Die straat heeft Walewein gekozen

Die hem tot de poort bracht.

In alle richtingen gingen zijn gedachte.

805 Toen steeg hij snel af voor die burcht.

Daar zag hij menigvuldige wonderen

Alom van zeer menigvuldige zaken

Die de koning had laten maken.

Zijn paard liet hij beneden staan

810 En hij kwam in de burcht gegaan.

Daar vond hij de koning Wonder

En zijn zoon Alidrisonder

En het schaakspel tussen hen beiden staan

Dat hem die moeite geheel had bezorgd:

815 Daarop zo speelden ze schaak.

Toen was Walewein beter op zijn gemak

Dan hij was in lange tijd

[30] Omdat hij het schaakspel had gevonden

Dat hij lang had gezocht

820 En hem in menige ellende gebracht.

Toen neeg hij en groette de koning

En zijn zoon de jongeling.

Ze begroetten hem weer oprecht

En stonden op van het schaken

825 En onthaalde Walewein de heer

En leidde hem naar binnen met een gang

Die gemak wel nodig had:

Hij had van de vorige dag vanaf noen

Geweest in erg grote pijn;

830 Dat is aan zijn wapens goed te zien

Die zo gescheurd en gehavend zijn:

Hij schaamde zich dat men het zo open en bloot zag.

Zijn zoon leidde hem hier en daar.

Die koning Wonder werd het gewaar

835 En riep twee knapen dat ze kwamen

En de heer Walewein namen

En leidden hem in een kamer.

Een andere knaap was aldus beraden

En kwam naar Gringolet gaan

840 Daar nee liet Walewein het staan

Beneden de brug toen hij erop kwam.

Men zegt ons dat die knaap nam

Gringolet die wel snel

Was gekomen mismaakt uit de rivier

845 En leidde het op een schone stal.

Daar deden ze het te gemak alles

Dat men mocht doen een paard.

Ik waan dat Walewein het alzo begeerde.

Hij droogde hem goed en wreef

850 Dat hem een niets nee bleef

Over hem dat ontsierde.

Het had het nodig: het was zo uitgeput.

Toen deed hij het af zijn zadel

[31] En bedekte het weer zonder te wachten.

855 Toen liep die knaap en haalde koren

En stortte het hem genoeg tevoren.

Toen kwam hij weer opgegaan.

De andere twee knapen waren gaan staan

Bij Walewein in de kamer

860 En bedienden hem welwillend:

De ene haalde water zonder omwegen

Heel goed van temperatuur

En goot het gelijk in een kuip;

De andere knaap was gaan staan

865 Bij hem en ontwapende hem direct.

Toen wasten ze zijn mooie leden

Die waren mismaakt van diepen wonden

Die ze er menige over hem vonden.

Toen zij het aldus hadden gedaan

870 Toen legden ze hem op een bed gelijk

Dat rijk was en duur

En volmaakt op alle manieren:

Van fijn goud de pilaren

En de sponden van ivoor

875 Goed uitgesneden en uitgehouwen.

Men mocht er wondergroot in aanschouwen:

Die er genoeg verstand van had, hij kon erin zien

Het wonder dat in de wereld zou geschieden

Van het begin totdat het eindigen

880 Zal: daar kon hij het ontdekken.

Vier engelen stonden daar van goud

Die niet verbeterd nee mochten zijn

Die mooi en helder zongen.

De heer Walewein hij werd gewaar

885 Dat het gezang dat ze uitgaven

Was gemaakt met een buis

Dat de koning van Wonder

Liet maken in de burcht van onder.

En elk heeft in zijn hand

[32] 890 Een saffier en een robijn;

In de andere hand een karbonkel:

Die maakte het licht daar het donker was

Zodat het te middernacht was alzo helder

Alsof het midden op de dag was

895 Binnen de stenen burcht.

Daar waren er menige groot en klein

Omtrent dat bed daar men ze zag.

Nu hoort wat kracht aan het bed lag:

Was een man op het bed gelegen

(1) marc gewicht voor edel metaal, 8 ons goud.

900 Al wari dor houwen ende duer sleghen

Of haddi over hem enighe wonde

Moeste hire up ligghen ene stonde

Tote hi met slape ware bevaen

Als hi weder up wilde staen

905 So wari gans ende ghesont

Als hi noit was in enigher stont.

Daer omme dedene die coninc Wonder

Daer upligghen ende decken onder

Die coverture daer hi ghenesen

910 Van sinen wonden soude wesen.

Dus bleef hi met slape bevaen.

Die inglen lieten haer singhen staen

Die te voren songhen clare.

Doe wert die coninc wel gheware

915 Dat Walewein lach ende sliep.

Enen cnape dat hie riep

Ende hi hiet hem of hi mochte

Dat hi Waleweins wapine brochte.

Men ghincse scueren ende maken clare.

920 So waer dat men wart gheware

Datter ene maelge ghebrac

Ic wane mer ene nieuwe in stac.

Dus ghinc men scuren ende ghereiden

Sine wapine sonder beiden.

925 Hier of ne wiste Walewein niet

[33] Die lach up tbedde daer menne liet

Up slapen, dat diere was ende goet:

So wel hem diere up slapen moet!

Ende als sine wapine waren ghereit

930 Doe leidemer bi datter toe steit:

Bede scilt ende daer toe spere

Daer hi hem mede soude ter were

Setten of hijs hadde te doene;

Ende ene coverture groene

935 Met siden arde wel ghewrocht.

Die coninc Wonder was wel bedocht

Van harde menigherande saken

Ende sprac tote sinen cnapen:

‘Sect ons, es die spise ghereet?’

940 ‘Geen soe, here, Godweet.’

‘So spoet daer mede, hets wel ghedaen

Hets tijt dat wi eten gaen.

Hier zijn zulke die gherne aten.

Danne hevet mi ghene onmate

945 Al waert niemen danne mijn gast.

Ic wane wel dat hi noch vast

Also helpe mi God, van desen daghe!զnbsp;

Doe leidemen taflen uptie scraghe.

Daer boven spreedde men die dwale.

950 Walewein ontspranc metter tale

Uut sinen slape gans ende ghesont

Als hi noit was tenigher stont.

Daer omme dedene die coninc slapen

Dat hi van allen onghemaken

955 Eer avont soude zijn ghenesen.

‘Helpt God! ‘sprac Walewein mettesen

‘Waer waert bem ic nu gheraect?

Ligghic hier al moedernaect?

Ic ne hebbe cousen no scoen

960 No cleder die ic ane mach doen!

Dies bem ic tonghemake zere.ռo:p>

[34] Sprac deer Walewein die here.

Dus verhorde die coninc claghen

Waleweine ende dedem draghen

965 Een paer cleder van witter zide.

Men brocht: dies was hi blide

Als hise hadde in sine hant.

Ic wane wel dat men noit ne vant

Cleder die waren also diere.

970 Dat wonder was so menighertiere

Dat andie cledre stont ghewrocht

Men hadse om ፡ pont niet ghecocht.

Hen es gheen clerc in al Parijs

So wel gheleert no so wijs

975 Diet adde ghelesen oft gheraec[t]

Dat andie cleder was ghemaect.

Hi deedse an ende waser blide.

Die coninc adde ten selven tide

Doen maken een surcoot:

980 Het was scarlakijn root

Met ermenien uut ghewrocht.

Dit hevet men Waleweyne brocht

Ende niewe cousen ende nieuwe scoen

Die die rudder an sal doen.

985 Hi cleedde hem ende es up ghestaen.

Doe brochtemen Waleweyne zaen

Een beckijn van roden goude

Daer men hem mede dienen soude;

Ende een hant vadt dies ghelike:

990 Diet dede maken hi was rike.

Men gaf hem water ende hi ghinc dwaen.

Doe brochtemen hem die dwale zaen

Daer hi zine hande mede droghen soude.

Hi hadde al dat hi hebben woude.

995 Bin desen quam die coninc Wonder

Ende zijn sone Alidrizonder

Met zes rudders uut vercoren

[35] Scone, rike ende wel gheboren

Toten here Walewein ghegaen

1000 Ende seide: Ԛidi up ghestaen

Here, ende hoe sidi teghemake?’

ԍine deert ne ghene sake.

Ic bem ghenesen in corter tijt’

‘Dies si God ghebenedijt’

1005 Sprac die coninc ‘ende zijn kint!’

Doe namen si den jonghelinc

Met groter joyen met groten spele

- Daer waren hogher liede vele -

Ende quamer mede voort ghegaen

1010 Daer alle gone taflen staen

Som van yvore ende som van stene

Ende som waren si van elps bene.

Sconincs tafle was van goude

Daer Walewein up eten soude.

1015 In enen setel settemenne allene

Daer chierheit ende diere stene

An stonden, daer cracht an lach:

Hen mochte blexeme no donreslach

No ne gherande saken

1020 Ne mochte den gonen ghenaken

Die inden setel was gheseten.

Dus began deer Walewein eten

Ende die heren altemale

Boven ende beneden in die sale.

1025 Ten elps bene saten die graven

Ende hertoghen van groter haven

Ende ten yvore hoghe liede

Rudders, maer hare maisniede

Saten beneden ten marberine.

1030 Men scincte van den coelen wine

Ten taflen boven ende beneden.

Al hadde der Walewein ghebeden

Omme goede herberghe een jaer

[36] Ic wane, hi hevese vonden daer.

1035 Hi sat neven sconinx zide

Die zire comst was harde blide.

Vor hem stonden die stopen van goude

Daer men den wijn uut scinken soude

Ende nappe die waren menighertiere.

1040 Gone gherechten waren diere

Daer men den heren diende mede.

Die coninc was blide ende sede

Toten here Waleweine: ‘Here

Sijt te ghemake, ic bids u zere

1045 Met al zulken als hier es.’

Deer Walewein, des zijt ghewes

Was wel beraden ende hi louch

Ende seide: ‘Hier es, here, ghenouch.

Mine ghebreket ghene sake.

1050 Ic bem herde wel te ghemake.’

Dus saten si metteser tale.

Walewein sach binnen der sale

Tortijtsen staen up candelare

Die alle gader goudijn waren

1055 Diet maecten binnen der boren clare

Alst oft noenen daghes ware

Die wel groot was ende wel wide.

Walewein sach an elke side:

Hi mochte daer menighen rudder scouwen

1060 Maer hine sacher vrouwe no joncfrouwen.

Dat dochte hem ene vremde sake.

Dus saten die heren met ghemake

Ende aten ende waren metten bliden.

Die coninc sprac ten selven tiden:

1065 ‘Rudder, waert u wel bequame

So wistic gherne uwe name.’

Walewein andworde mettien:

‘Here, also moete mi goet ghescien

Ic sect u utermaten gherne;

[37] 1070 Dies ne staet mi niet tonberne:

Walewein es mine name.

Eist u wille ende wel bequame

- Ic bem u gast ende ghi mijn waert -

So sect mi duwe of ghijs begaert

1075 Ende waer dat ic gheraect bem.’

Die coninc andworde hem:

‘Heer Walewein, ghi zijt gheraect int wonder

Van allen sinne boven ende onder.

Selve es Wonder mine name.’

1080 Der Walewein seide: ‘Sonder blame

Moghedi met rechte heten Wonder:

Hier eis so vele boven ende onder

Ende in allen siden ghemaect

Ic weet wel, ic ne was noit gheraect

1085 In steden daer ic so vele vant

- Ende hebbe gheweist in menich lant -

Als ics nu hier hebbe ghezien.

Maer also moete mi goet ghescien!

Dit wonder gaet alles te boven

1090 Coninc rike ende van love

Dat ic hier so menighen radder scouwe

Ende ic ne sie hier vrouwe no joncfrouwe.

Ne hort hier ghene coninghinne?’

‘Gaet, Walewein, wel soete minne

1095 Die ghi wel varinghe sult sien.’

Die coninc hi ondede mettien

Ene veinstre daer Walewein dure

Sach sitten bander side den mure

In ene zale scone joncfrouwen

1100 Die hire vele mochte scouwen.

Allene sat die coninghinne

Met enen wel ghestaden zinne

Ende hevet ghedweghen ende es gheseten

Tere tafle ende soude eten

1105 Die rike was ende diere

[38] Met herder menigher cameriere

Die alle waren tharen ghelove.

Deer Walewein seide:’Iԉn ghenen hove

Ne quam ic noit in gheen lant

1110 Daer ic dus groot wonder vant

Als ic nu hier hebbe ghezien.

Maer also moete mi goet ghescien!

Nochtan hevet mi dit wonder mere,

Sprac Walewein ‘Here coninc here

1115 Bi wat manieren ende bi wat saken

- Dies moeti mi vroet maken -

Twi ghi woont aldus versceden.’

Dus sprac si onder hem beden.

Die coninc andworde mettien:

1120 ‘Her Walewein, ghi moocht hier zien

Wonder van herde menigher zaken

Die ic hebbe hier doen maken.

Die coninghinne was noit indien

Dat soet noyt wilde comen zien

1125 Hoet ghemaect ware ende ghewrocht;

Maer altoos es soe in dien bedocht

Dat soe wille wone[n] in die zale.ՠ

Mettesen dedemen up die dwale.

Daer was gheten int ghevouch.

1130 Men gaf water ende men dwouch

Die hande scone vander spisen.

Men diende daer wel in allen wisen.

Na den etene gaf men wijn

Alst doet daer hoghe liede zijn.

1135 Men scijncte ende men dede omme gaen.

Die heren dronken. Men dede staen

Die stope ende nappe an ene zide.

Si waren alle gader blide

Die daer waren binder zale.

1140 Wat holpe dat ic langhe tale

Maecte? Doe sprac Alydrisonder:

[39] ‘Heer Walewein, mi hevet wonder

Wat saken dat ghi hebt vernomen

Dat ghi int Wonder dus zijt comen.

1145 Comdi om riden of om josteren

Of comdi zouken avontueren

Of begherdi goet ofte quaet?

Ghi vint wel die u weder staet

Eer ghi van henen moghet keren.

1150 Of wildi bliven mettesen heren?

Mijn here es uwes herde blide.

Ende set jou neven zire zide

Al wildire bliven ewelike.’

Walewein sprac: ‘God die rike

1155 Moete jou lonen dit scone ghebot!

Maer neen ic niet, also helpe mi God!

Dat verstaet wel in uwen sin

Dat ic int wandelen comen bin

Dat hevet mi tscaecspel al ghedaen

1160 Dat ic heden sach vor u staen.

Daer wi saten tArturs hove

Eens coninx van groten love

Met groter joye met groten spele

Saten daer zire rudders vele

1165 Na dat eten ende adden ghedweghen

Also hoghe lieden pleghen.

Daer hebsi wonder groot vernomen:

Tscaecspel ten venstren in comen

Ende breedde hem neder uptie aerde.

1170 Hi mochte spelen dies begaerde!

Dus laghet daer up die wile doe.

Daer ne ghinc niemen of no toe

Van al gonen hoghen lieden.

Here coninc, ic wilt jou bedieden:

1175 Wi saghent alle die daer waren

Mettien hieft up ende es ghevaren

Weder dane het quam te voren!

[40] Dies adde die coninc Artur toren

Ende sprac: ‘bi mire coninc crone

1180 Dit scaecspel dinct mi so scone!

Maerct ghi heren ende ziet

Hen quam hier sonder sake niet.

Die up wille sitten sonder sparen

Dit scaecspel halen ende achter varen

1185 Ende leverent mi in mine hant

Ic sal hem gheven al mijn lant

Ende mine crone na minen live.

Dit willic dat zijn eghijn blive.’;

Van alden heren diere waren

1190 Sone durster noyt een vare[n]:

Si saten alle ende zweghen stille.

Die coninc seide: ‘so wie so wille

Goed rudder in mijn hof betalen

Hi sal mi dat scaecspel halen

1195 Of wine ghecrighen nemmermere

Vandesen daghe vort wert ere

Laten wijt ons aldus ontfaren.’

Noch zweghen si alle diere waren:

Daer ne andworde niemen van enen worde.

900 Al was hij doorhouwen en doorslagen

Of had hij over hem enige wond

Mocht hij erop liggen een tijdje

Tot hij met slaap werd bevangen

Als hij weer wilde opstaan

905 Ze waren hersteld en gezond

Zoals hij ooit was in enige tijd.

Daarom deed hem de koning Wonder

Daarop leggen en bedekken onder

De dekens daar hij genezen

910 Van zijn wonden zou wezen.

Dus bleef hij met slaap bevangen.

Die engelen lieten hun zingen staan

Die tevoren helder zongen.

Toen werd de koning wel gewaar

915 Dat Walewein lag te slapen.

Een knaap (bediende) dat hij riep

En hij beval hem als hij kon

Dat hij Walewein’s wapens bracht.

Men ging ze schuren en schoon maken.

920 Zo werd men gewaar

Dat er maliën ontbraken

Ik denk men er een nieuwe in stak.

Dus ging men schuren en bereiden

Zijn wapens zonder te talmen.

925 Hiervan nee wist Walewein niet

[33] Die lag op het bed daar men hem liet

Op slapen, dat duur was en goed:

Zo wel hem die er op slapen moet!

En toen zijn wapens gereed waren

930 Toen legde men erbij dat ertoe behoort:

Beide schild en daartoe speren

Daar hij hem mee te verweren zou

Zetten als hij het nodig had;

En een groene bedekking

935 Met zijde zeer goed gevormd.

Die koning Wonder was goed bedacht

Van vele menigerhande zaken

En sprak tot zijn knapen:

‘Zeg ons, is die spijs gereed?’

940 ‘Neen het, heer, God weet.’

‘Zo haast daarmee, het is goed gedaan

Het is tijd dat we eten gaan.

Hier zijn sommige die graag eten.

Dat nee vind ik geen overdaad

945 Al was het niemand dan mijn gast.

Ik denk wel dat hij noch vast

Alzo helpt me God, deze hele dag!’

Toen legde men tafels op de schragen.

Daarboven spreidde men de handdoek.

950 Walewein sprong op bij die woorden

Uit zijn slaap hersteld en gezond

Zoals hij ooit was te eniger tijd.

Daarom liet de koning hem slapen

Dat hij van alle ongemakken

955 Voor de avond zou zijn genezen.

‘Help God!’ sprak Walewein met deze

‘Waarheen ben ik nu terecht gekomen?

Lig ik hier al poedelnaakt?

Ik heb kousen nog schoenen

960 Nog kleren die ik aan kan doen!

Dus ben ik zeer te ongemak.’

[34] Sprak daar Walewein de heer.

Dus bemerkte de koning het klagen

Walewein en liet hem brengen

965 Een paar kleren van witte zijde.

Men bracht: dus was hij blijde

Toen hij ze had in zijn hand.

Ik geloof wel dat men nooit nee vond

Kleren die waren alzo duur.

970 Dat wonder was zo veelsoortig

Dat aan die kleren stond gemaakt

Men had het om 1000 pond niet gekocht.

Er is geen klerk in al Parijs

Zo goed geleerd nog zo wijs

975 Die het had gelezen of bekend

Dat aan die kleren was gemaakt.

Hij deed ze aan en was er blij mee.

De koning had terzelfder tijd

Laten maken een overhemd:

980 Het was scharlakenrood

Met hermelijn uitgevoerd.

Dit heeft men Walewein gebracht

En nieuwe kousen en nieuwe schoenen

Die de ridder aan zal doen.

985 Hij kleedde hem en is opgestaan.

Toen bracht men Walewein gelijk

Een beker van rood goud

Daar men hem mee bedienen zou;

En een lampetkan diergelijk:

990 Die het liet maken hij was rijk.

Men gaf hem water en hij ging wassen.

Toen bracht men hem gelijk een handdoek

Daar hij zijn handen mee afdrogen zou.

Hij had alles dat hij hebben wou.

995 Intussen kwam die koning Wonder

En zijn zoon Alidrisonder

Met zes voortreffelijke ridders

[35] Mooi, rijk en goed geboren

Tot de heer Walewein gegaan

1000 En zei: ‘Bent u opgestaan

Heer, en hoe gaat het met u?ՠ

‘Me deert nee geen zaak.

Ik ben genezen in korte tijd.’

‘Dus is God geprezen

1005 Sprak de koning ‘en zijn kind!’

Toen namen ze de jongeling

Met grote vreugde met grote aardigheid

- Daar waren vele hoge lieden -

En kwamen er mee voort gegaan

1010 Daar alle de tafels staan

Sommige van ivoor en sommigen van edelstenen

En soms waren ze van ivoor.

De konings tafel was van goud

Daar Walewein op eten zou.

1015 In een zetel zette men hem alleen

Daar sieraden en dure edelstenen

Aan stonden, daar bijzondere kracht in lag:

Het mocht bliksem nog donderslag

Nog nee generlei zaken

1020 Nee mocht diegene naderen

Die in de zetel was gezeten.

Dus begon daar Walewein te eten

En die heren allemaal

Boven en beneden in die zaal.

1025 Te ivoor zaten die graven

En hertogen van groot goed

En te ivoor hoge lieden

Ridders, maar hun manschappen

Zaten beneden te marmeren tafels.

1030 Men schonk van de koele wijn

Ter tafel boven en beneden.

Al had daar Walewein gebeden

Om goede herberg een jaar

[36] Ik denk, hij heeft het gevonden daar.

1035 Hij zat nevens konings zijde

Die van zijn komst zeer blijde was.

Voor hem stonden de gouden kruiken

Daar men de wijn uit schenken zou

En schotels die waren van velerlei vorm

1040 Die gerechten waren duur

Daar men de heren mee bediende.

De koning was blijde en zei

Tot de heer Walewein: ‘Heer

Wees op uw gemak, ik bid het u zeer

1045 Met al zulk als hier is’

Daar Walewein, dat is zeker

Was goed beraden en hij lachte

En zei: ’Hier is, heer, genoeg.

Me ontbreekt geen zaak.

1050 Ik ben erg goed op mijn gemak.’

Dus zaten ze met dit gesprek.

Walewein zag binnen de zaal

Toortsen staan op kandelaars

Die helemaal van goud waren

1055 Die het maakten binnen de burcht schitterend

Alsof het midden op de dag was

Die wel groot was en zeer wijd.

Walewein zag aan elke kant:

Hij mocht daar menige ridder aanschouwen

1060 Maar hij zag er vrouwen nog jonkvrouwen.

Dat leek hem een vreemde zaak.

Dus zaten die heren met gemak

En aten en waren in een genoeglijke stemming.

De koning sprak terzelfder tijd:

1065 ‘Ridder, was het u wel aangenaam

Zo kende ik graag uw naam.’

Walewein antwoordde meteen:

‘Heer, alzo mag me goed geschieden

Ik zeg het u uitermate graag;

[37] 1070 Dus nee het past me niet dit na te laten:

Walewein is mijn naam.

Is het uw wil en welgevallig

- Ik ben uw gast en gij mijn waard -

Zo zeg me de uwe als gij het wil

1075 En waar dat ik terecht gekomen ben.’

De koning antwoordde hem:

‘Heer Walewein, ge bent gekomen in het wonder

Van alle kanten boven en onder.

Zelf is Wonder mijn naam.’

1080 Daar Walewein zei: ‘Zonder schande

Mag ge met recht heten Wonder:

Hier is overal boven en onder

En aan alle kanten gemaakt

Ik weet wel, ik ben nooit gekomen

1085 In plaatsen daar ik zoveel vond

- En ben geweest in menig land-

Zoals ik nu hier heb gezien.

Maar alzo mag het me goed gaan!

Dit wonder gaat alles te boven

1090 Koning rijk van hoge eer

Dat ik hier zo menige ridder aanschouw

En ik zie vrouw nog jonkvrouw.

Nee hoort hier geen koningin?’

‘Gaat het, Walewein, wel lieve vriend

1095 Die ge wel snel zal zien.’

Die koning hij opende meteen

Een venster daar Walewein door

Zag zitten aan de andere kant van de muur

In een zaal mooie jonkvrouwen

1100 Die hij er veel mocht aanschouwen.

Alleen zat de koningin

Met een goede waardige geest

En heeft gewassen en is gaan zitten

Bij een tafel en zou eten

1105 Die prachtig en kostbaar

[38] Met erg veel kamenieren

Die allen waren tot haar dienst.

Daar Walewein zei: ’In die hof

Nee kwam ik nooit in geen land

1110 Daar ik aldus groot wonder vond

Zoals ik nu hier heb gezien.

Maar alzo moet het me goed gaan!

Nochtans heeft me dit meer verwonderd’,

Sprak Walewein. ‘Heer koning heer

1115 Bij welke gewoontes en bij welke zaken

- Dus moet ge me bekend maken -

Het waarom ge woont aldus gescheiden.’

Dus spraken ze onder hen beiden.

De koning antwoordde meteen:

1120 ‘Heer Walewein, ge mag hier zien

Wonder van zeer menige zaken

Die ik hier heb laten maken.

De koningin was nooit in zodanige toestand

Dat ze het ooit wilde komen zien

1125 Hoe het gemaakt was en gewrocht;

Maar altijd is ze daartoe bedacht

Dat ze wil wonen in die zaal.ՠ

Met dit deed men op het tafelkleed.

Daar was gegeten zoveel als gewenst was.

1130 Men gaf water en men waste

De handen schoon van de spijzen.

Men bediende daar wel in alle wijzen.

Na het eten gaf men wijn

Zoals men doet daar hoge lieden zijn.

1135 Men schenkt en men liet omgaan.

Die heren dronken. Men liet staan

De kruiken en schotels aan een kant.

Ze waren allemaal blijde

Die daar waren binnen de zaal.

1140 Wat helpt het dat ik er langer gesprek van

Maakte? Toen sprak Alidrisonder:

[39] ‘Heer Walewein, me heeft verwonderd

Welke zaak dat ge hebt vernomen

Dat ge in het Wonder aldus bent komen.

1145 Kom je zo maar op reis of om steekspel

Of kom je zoeken avonturen

Of begeer je goed of kwaad?

Ge vindt wel die u weerstaat

Eer ge weg mag keren.

1150 Of wil ge blijven met deze heren?

Mijn heer is van u zeer blijde.

En zet u nevens zijn zijde

Al wilde ge er eeuwig blijven’

Walewein sprak: ’God die machtige

1155 Moet u belonen dit mooie voorstel!

Maar neen ik niet, alzo helpt me God!

Dat versta wel in uw geest

Dat ik in ben op reis gegaan

Dat heeft me het schaakspel geheel gedaan

1160 Dat ik heden zag voor u staan.

Daar we zaten te Artur’ s hof

Een koning van grote eer

Met grote vreugde en met grote genoegen

Zaten daar vele van zijn ridders

1165 Na dat eten en hadden zich gewassen

Alzo hoge lieden plegen.

Daar hebben ze groot wonder vernomen:

Het schaakspel ten venster in komen

En strekte zich uit op de aarde.

1170 Hij mocht spelen die het begeerde!

Dus lag het daarop dat tijdstip toen.

Daar nee verroerde niemand zich

Van al diegene hoge lieden.

Heer koning, ik wil het u aanduiden:

1175 We zagen het allen die daar waren

Meteen hief het op en is gegaan

Weer terug het kwam tevoren!

[40] Dus had die koning Artur toorn

En sprak: ‘Bij mijn koningskroon

1180 Dit schaakspel lijkt me zo mooi!

Merkt gij heren en ziet

Het kwam hier zonder bedoeling niet.

Die op wil staan onverwijld

Dit schaakspel halen en achternagaan

1185 En leveren het me in mijn hand

Ik zal hem geven al mijn land

En mijn kroon na mijn leven.

Dit wil ik dat het zijn eigendom blijft.’

Van alle heren die er waren

1190 Zo durfde er nooit een te gaan:

Ze zaten allen en zwegen stil.

De koning zei: ‘Zo wie zo wil

Doorgaan voor een goede ridder in mijn hof

Hij zal me dat schaakspel halen

1195 Of we krijgen het nimmermeer

Van deze dag voortaan

Laten wij het ons aldus ontkomen.’

Noch zwegen ze allen die er waren:

Daar nee antwoordde niemand een woord.

1200 Ic scaemde mi als ic dat horde

Dat daer niemen was so ghedaen

Die dat ghelof durste ane gaen

Van minen here den coninc;

Ende ic tert voort met deser dinc

1205 Ende seide: ‘Here coninc Artur here

Die tale die ghi heden ere

Seit die hebbic wel verstaen:

Die jou ghelof wilde anegaen

Soudi hem houden alte voren

1210 Den eet dien ghi hebt ghezworen?’

Die coninc andworde mettien:

‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!

Dies ne wendic heden mijn wort.’

[41] Here als ic dat hadde ghehort

1215 Dedic mine wapine reiden

Ende wapende mi al sonder beide

Ende seide, vondict in enich lant

Ic soudt hem leveren metter hant;

Also helpe mi God die mi gheboot

1220 Of ic bleve daer omme doot! -

Siet here dus hebbict vernomen

Ende bem na tscaec int Wonder comen

Ende wanet hier hebben ghevaen

Ne ware mi dinke hets mi ontgaen

1225 Ende es mi worden onghereet.’

Die coninc hi seide: ‘Godweet

Here Walewein, addijt ghevaen

So waerdi groter pinen ontgaen

Die jou nu te doghene steet.

1230 Maer mijn scaec es u onghereet

Hen si dat ghi dort anevaen

Tghelof dat ic jou doe verstaan.

Ic sal delen ende ghi kiesen

Ghi moocht dat kiesen, ic sal verliesen:

1235 Hebdi ten scake grote ghere

So moet ghijt winnen metten spere

Up mi ende met uwen scilde.’;

Doe sprac Walewein die milde:

‘So waric danne van dommen rade

1240 Soudic jou lonen goet met quade

Entie ere die ghi mi hebt ghedaen.

Neen ic here, al sonder waen!

Stakic jou of gherochte

Als het wel ghevallen mochte

1245 Ende ghi mi weder, coninc here

Dies ne ghecreghic nemmer ere:

Ic words gheworpen buten love

Waer dat ic quam in elken hove.

Men soude segghen: ‘Ziet waer vaer

[42] 1250 Die tasseerde zinen waert

Als hi hem goet adde ghedaen!’

Mi ware liever waric ghevaen

In enen kerker viertich daghe

Daer ic no zonne no mane ne saghe

1255 Danne mi den lachter hier ghesciede.’

Doe seiden alle die hoghe liede:

‘Ghi sect wel als een goet man.ՠ

Die coninc seide: ‘Suldi mi dan

Here Walewein, doen ene bede

1260 Ende winnen tscaec up hovescede?

Dan saelt staen tuwen ghebode.’

Heer Walewein seide: ‘bi Gode!

Ic sal doen dat ghi begaert.’

‘Heer Walewein, so moeti tswaert

1265 Varen zoeken metten tween ringhen.

Wildi dat halen ende mi bringhen

So ghevic jou tscaec sekerlike.

Het hevet een coninc, hi es rike

Ende heet die coninc Amoraen.

1270 Sijn casteel es so ghestaen:

Men machene nemmerme ghewinnen.

Dat goede zwaert dat esser binnen.

Dat hevet hi binnen zire hoeden.

Heer Walewein, nu willic bevroeden

1275 Wat crachten andat zwaert leghet

Eist also als men ons seghet:

Hem ne mach gheen man comen te voren

Es hi daer toe niet vercoren.

Ende trect hi ute dat goede zwaert

1280 Het slatene ontwe in de middewaert.

Daer ne dar niemen omme vraghen

Dat daer yemen sal draghen

Hine si van duechden uut vercoren

Van alle den gonen die zijn gheboren

1285 Ende van rudderscepe mede.

[43] Heer Walewein, moghedi dese bede

Doen ende halen mi tgoede zwaert

So ghevic jou mijn scaec ter vaert

Uwen wille mede te doene.’

1290 Walewein sprac, die rudder coene:

‘Here, mi ghebreict ene sake;

Dies bem ic zere tonghemake.

Waert dat icse ghecrighen mochte

Sone levet hi niet, diet mi ontcochte

1295 No om zelver no om goud

In leveret jou in jou ghewoud

Mede te doene al u ghebod.զnbsp;

Die coninc seide: ‘also helpe mi God!

Heer Walewein, sect mi wat dat es.

1300 Des zijt seker ende ghewes:

Ic saels jou helpen na mire macht.’;

Hi seide: ‘ic ne hebbe scilt no scacht;

Mijn halsberch hevet menighe score:

Die mi gherochte hi stakemi dore.

1305 Dies bem ic in groter zorghen.’

Die coninc seide: Ԃeit tote morghen.

Jouwe wapene die zijn al ghereet

Alsoot ten rudderscepe steet’;

Hier mede lieten si die tale.

1310 Doe ghinc men slapen in die zale.

Die bedden waren wel ghemaect.

Die here Walewein hi es gheraect

Tenen bedde goet ende diere.

Daerup ghinc hi slapen sciere

1315 Dien nacht duere tote dat daghede.

Doe cleedde hem Walewein ende vraghede

Of yemen zine wapine weet.

Twe knapen brochtse hem ghereet

Ende wapenden wel in corten tiden.

1320 Walewein was metten bliden

Als hi zinen halsberch sach so clare.

[44] Doe vraghedi waer die coninc ware.

Binnen desen es hi up ghestaen

Ende quam te Waleweyne ghegaen

1325 Ende groeten herde hoveschelike.

Walewein seide: ‘God die rike

Gheve jou bliscap ende grote ere!

Blivet te Gode tote ic kere!

Ic sal jou halen tgoede zwaert

1330 Eist dat God mijn leven spaert

Eer ic wederkere int Wonder.’

Bin desen quam Alydrisonder.

Hi bevalne Gode haestelike.

Walewein ruumde die borch rike

1335 Ende quam ter brugghen of ghegaen.

Daer vant hi enen cnape staen

Die hem Gringoletten hilt

Ende sinen scacht ende sinen scilt.

Dus sat hi up in zijn ghereide

1340 Ende hi voer wech al sonder beide

Walewein, henen zire vaerde

In davontuere vanden zwaerde

Ter poorten uut al dat hi mach

Die strate die hi vor hem sach

1345 Tote dat hi ten ende es comen.

Mettien heift Walewein vernomen

Een foreest vor hem, een wout

Daer voghele in singhen menichfout.

Het was nuchtens omtrent primen

1350 Die sonne verbaerde ende ghinc scinen.

Als hi binden woude es comen

Eer hiet lanc heifti vernomen

Ene creature so zere carmen

Dies mochte onsen here ontfarmen.

1355 Hi hoorde roepen: ‘o wi! o wach!

Nu ne weet ic wat ic doen mach!

Mi verniewet mijn oude zeer

[45] Vortwaert ylanc so meer

Dat ic langhe hebbe ghedraghen!’

1360 Dus verhorde Walewein claghen.

Hi slouch met sporen ende reet ter vaert

Daer die creature mesbaert

Te ziene of hi helpen mach.

Doe dochte hem dat hi comen sach

1365 Enen cnape van sconen leden

Up een arm paert ghereden:

Het was magher ende manc;

Sijn haer loke ende lanc;

Neder hinghen hem die oren;

1370 Het houtte bachten ende voren;

Sijn oghen liepen hem uten hovede.

Hine levet niet dies ghelovede

Hoe dat paert was ghedaen.

Het hadde tere armer crebbe ghestaen

1375 Daer hem coren dicke ghebrac.

Het hadde menich onghemac.

Men namer toe wel cranken ware:

Men liet lopen harentare

Nacht ende dach, waest heet of cout

1380 Winter ende somer in gont wout.

Ende hadde ghedaen wel menich jaer.

Dat mochtemen marken an zijn haer

Dat hem also verwerret lach:

Dies was leden wel menighen dach

1385 Dat gheconreit was of ghewreven.

Den parde ne was een twint niet bleven

Dan die huut daer men dore sach

Want men sine been tellen mach

Ende zine rebben an elke side.

1390 Diere up sat hi was onblide;

Hem was onsochte te moede

Ende slouch vaste met ere roeden

Tpaert, maer hen halp hem niet:

[46] Temeer hi slaet, te min het diet.

1395 Hen mochte niet een voetstap gaen;

Hen moeste hem rusten ende stille staen

Of het ware ghevallen up daerde.

Dit sach Walewein donvervaerde

Dien dat verdochte vanden knape

1400 Omme dat hi maercte diere sake

Dat hi was van so sconen leden

Ende zulc een paert quam ghereden.

Over die scoudere was hi breet

Want hem zijn leven wale steet:

1405 Die nuese haddi scone ende recht;

Sijn vorhooft breet ende slecht;

Die oghen addi scone ende grawe;

Brune ende slichte winbrawen;

Sijn haer kersp ende blont;

1410 Den hals sne wit ende ront;

Sine lier bloeiden als ene rose;

Sijn adem ne rooc niet ghebose;

Die tande wit ende clene:

Scoonre creature ne sach nieman ghene!

1415 Hi was omtrent die middel smal.

In sinen kin stont een dal.

Hi was vulmaect van allen leden

Ende wel gheraect van allen zeden.

Hi mochte met eren vandien lande

1420 Grave wesen. Maer hi wranc zijn hande

So dat hem dat rode bloet

Voren uut sinen naglen woet.

Dit sach Walewein, dies verdochte.

Hi groete den knape so hi eerst mochte

1425 Ende omboot hem goeden dach

Met al dat God vulbringhen mach.

Die cnape seide: ‘God lone u here!

Goet dach ne wert mi nemmermere:

Ic bem den goeden daghe ontgaen!’

[47] 1430 Walewein seide: ‘Doet mi verstaen

Uwen rouwe ende u verdriet.զnbsp;

Die knape seide: ‘Hen holpe jou niet

Dat ghi mi lettet, laet mi varen

Here, dat u God moete bewaren!

1435 Al teldic jou al minen rouwe

Het ne holpe u niet bi mire trouwe

Bedi mi es mijn herte zwaer.

Dies es wel leden ‘jaer

Dat ic verloos minen enen broeder.

1440 Gheen bet gheraecter no vroeder

So ne es int conincrike bleven

Sider dat hi verloos zijn leven

No van duechden bet vulcomen.

Die gone diene mi hevet ghenomen

1445 Hi gaet daghelijcs vor minen oghen.

Hoe mach mijn herte dat ghedoghen?

Hine boots mi noit ghene bate

Here, bi rechter caritate!

Nochtanne deert mi vele mere

1450 Ander zake, wel lieve here:

Waer hi mi ziet of can ghenaken

Gaet hi zijn sceren met mi maken

Eist in die kerke of daer buten!

Ic scuwene, hen can mi niet versluten:

1455 Hine hout altoos met mi zijn spot

Ghelijc of ic ware een sot.

Want hem dinct in zinen sin

Dat ic niet beters waert ne bin

Danne hi dus spiet omme minen scamp.

1460 Here, nu hebbic enen camp

Jeghen hem beroupen vorden coninc.

Siet hier, here, om dese dinc

So bem ic tonghemake zere.

Nochtan deert mi vele mere:

1465 Het es onse zede in dit lant

[48] Dat ne mach gheen seriant

Enen rudder roepen te campe

Daer ment trecken wille te scampe

Hi moet rudder zijn ghedaen.

1470 Here, nu hebbict ghelaten staen

Ende mijn goet ende mijn lant

Minen here den coninc in sine hant

Ende wilde mi God goede avonture

Gheven, ic soude ten coninc Arture

1475 Varen ende bidden hem up ghenade

Wildi dat hi mi rudder dade.

Dies zijt seker ende ghewes

Here, men seit ons dat hi es

Zeghezalich dien hi rudder doet.

1480 Nu hebbics u ghemaect vroet

Waer omme dat ic ute bem comen

Maer ongheval hevet mi benomen:

Heden alsoot wesen soude

Int begon van desen woude

1485 Waendic liden die passaedse:

Indie felle toolne, in die usaedse

Was mi ghenomen mijn goede zwaert

Mijn halsberch ende ooc mijn paert.

Dit arme paert was mi ghegheven.

1490 Dus leedic een onsochte leven

Ende hebbe ghelaten al mijn lant

Minen here den coninc in zine hant

Ende ic sal keren te minen daghe

Ten campe ende volghen mire claghe.

1495 Nu selmen segghen sonder waen

Het hevet mi blootheit al ghedaen

Dat ic bem bleven buten lande.

Hier omme doghic grote scande.

Nochtanne deert mi vele mere

1200 Ik schaamde me toen ik dat hoorde

Dat daar niemand was zo dapper

Die de belofte durfde aan te gaan

Van mijn heer de koning;

En ik trad voort met deze zaak

1205 En zei: ‘Heer koning Artur heer

Dat verhaal dat ge heden eerder

Zie die heb ik goed verstaan:

Die uw belofte wilde aangaan

Zou ge hem houden zoals tevoren

1210 De eed die ge hebt gezworen?’

De koning antwoordde meteen:

‘Ja ik, zo moet het met me goed gaan!

Dus nee verdraai ik heden mijn woord.’

[41] Heer toen ik dat had gehoord

1215 Liet ik mijn wapens bereiden

En wapende me al onverwijld

En zei, vond ik het in enig land

Ik zou het hem in de hand leveren;

Alzo helpt me God die me gebood

1220 Of ik blijf daarom dood! -

Ziet heer aldus heb ik het vernomen

En ben na het schaakspel in het Wonder gekomen

En denk het hier te hebben gevangen

Was het niet dat ik denk dat het is me ontkomen

1225 En is me zoek geworden.’

Die koning hij zei: ’God weet

Heer Walewein, had ge het gevangen

Zo was u grote pijn ontkomen

Die u nu te gedogen staat.

1230 Maar mijn schaakspel is u onbereikbaar

Tenzij dat ge durft aan te vangen

De voorwaarde die ik je laat verstaan.

Ik zal delen en gij kiezen

Gij mag dat kiezen, ik zal het nemen zoals gij kiest:

1235 Heb je tot schaken grote lust

Zo heb je vrijheid het te winnen met de speer

Op mij en met uw schild.’

Toen sprak Walewein die zachtzinnige:

‘Dan was ik dwaas

1240 Zou ik u belonen goed met kwaad

En de eer die gij me hebt gedaan.

Neen ik heer, ongetwijfeld!

Stak ik u of raakte

Zoals het wel gebeuren kon

1245 En gij mij weer, koning heer

Dus nee krijg ik nimmer eer:

Ik verspeel alle roem of eer

Waar dat ik kwam in elke hof.

Van me zouden zeggen: ‘Zie waar gaat

[42] 1250 Die gemeen behandelde zijn waard

Toen hij hem goed had ontvangen!’

Me was liever was ik gevangen

In een kerker veertig dagen

Daar ik nog zon nog maan nee zag

1255 Dan me hier schande gebeurt.’

Toen zeiden al die hoge lieden:

‘Ge zegt wel als een deugdzame man.’

De koning zei: ‘Zal ge men dan

Heer Walewein, doe me een verzoek

1260 Door het schaakspel te winnen op hoffelijkheid?

Dan zal het staan tot uw beschikking.’

Heer Walewein zei: ‘Bij God!

Ik zal doen dat ge begeert.’

‘Heer Walewein, dan moet je het zwaard

1265 Gaan zoeken met de twee ringen.

Wilde ge dat halen en me brengen

Dan geef ik zeker het schaakspel.

Het heeft een koning, hij is machtig

En heet koning Amoraen.

1270 Zijn kasteel staat zo:

Men mag het nimmermeer winnen.

Dat goede zwaard dat is erbinnen.

Dat heeft hij in zijn hoede.

Heer Walewein, nu wil ik mededelen

1275 Welke krachten er aan dat zwaard liggen

Is het alzo zoals men ons zegt:

Het nee mag voor een man verschijnen

Is hij daartoe niet uitgekozen.

En trekt hij dat goede zwaard uit

1280 Het slaat hem stuk midden door.

Daar nee durft niemand om te vragen

Dat daar iemand zal dragen

Hij is van deugden uitverkoren

Van al diegene die zijn geboren

1285 En van ridderschap mede.

[43] Heer Walewein, mag ik dit verzoek

Doen en halen me het goede zwaard

Dan geef ik u snel mijn schaakspel

Uw wil mee te doen.’

1290 Walewein sprak, die koene ridder:

‘Heer, er ontbreekt me een zaak;

Dus ben ik zeer droef te moede.

Was het dat ik het krijgen kon

Zo leeft hij niet, die het me afkocht

1295 Nog om zilver nog om goud

In lever het u in uw macht

Mee te doen al wat u wil.’

De koning zei: ‘Alzo helpt me God!

Heer Walewein, zeg me wat dit is.

1300 Dat is zeker en gewis:

Ik zal u helpen naar mijn macht.’

Hij zei: ‘Ik nee heb schild nog schacht;

Mijn pantserhemd heeft menige scheur:

Die me raakte hij stak me door.

1305 Dus ben ik in grote zorgen.’.

De koning zei: ‘Wacht tot morgen.

Uw wapens die zijn allen gereed

Alzo het tot ridderschap behoort.’.

Hiermee staakten ze het gesprek.

1310 Toen ging men slapen in de zaal.

De bedden waren goed gemaakt.

Die heer Walewein hij is gekomen

Tot een bed goed en duur.

Daarop ging hij snel slapen

1315 Die nacht door totdat het daagde.

Toen kleedde hem Walewein en vroeg

Of iemand zijn wapens weet.

Twee knapen brachten het hem gereed

En wapenden hem goed in korte tijd.

1320 Walewein was vergenoegd

Toen hij zijn pantserhemd zag zo helder.

[44] Toen vroeg hij waar de koning was.

Intussen is die opgestaan

En kwam tot Walewein gegaan

1325 En begroette hem zeer hoffelijk.

Walewein zei: ‘God de machtige

Geeft u blijdschap en grote eer!

Blijf tot God tot ik keer!

Ik zal voor u halen het goede zwaard

1330 Is het dat God mijn leven spaart

Eer ik terug keer in het Wonder.’

Binnen deze kwam Alidrisonder.

Hij beval hem haastig God.

Walewein verliet die machtige burcht

1335 En kwam ter brug afgegaan.

Daar vond hij een knaap staan

Die hem Gringolet hield

En zijn schacht en zijn schild.

Dus sprong hij op zijn zadel

1340 En hij voer weg al zonder te wachten

Walewein, heen zijn weg

In onzekerheid van het zwaard

Ter poort uit zo snel hij kon

De straat die hij voor hem zag

1345 Totdat het ten einde is gekomen.

Meteen heeft Walewein vernomen

Een bos voor hem, een woud

Daar vogels in zingen menigvuldig.

Het was ‘s ochtend omtrent primen

1350 De zon kwam op en ging schijnen.

Toen hij in het woud is gekomen

Spoedig daarop heeft hij vernomen

Een creatuur zo zeer kermen

Dat het mocht onze heer ontfermen.

1355 Hij hoorde roepen: ‘o wee! o wee!

Nu nee weet ik niet wat ik doen mag!

Mij vernieuwt mijn oude droefheid

[45] Van nu af aan hoe langer hoe meer

Dat ik lang heb gedragen!’

1360 Dus hoorde Walewein dat klagen.

Hij sloeg met sporen en reed weg

Daar het schepsel weeklaagt

Te zien of hij helpen kan.

Toen leek hem dat hij komen zag

1365 Een knaap van mooie leden

Op een arm paard gereden:

Het was mager en mank;

Zijn haar los en lang;

Neder hingen hem de oren;

1370 Het hinkelde achteraan en voren;

Zijn ogen stonden buiten zijn hoofd.

Hij leeft niet die het gelooft

Hoedanig dat paard was.

Het stond bij een arme krib

1375 Daar hem koren vaak ontbrak.

Het had menig ongemak.

Men lette er weinig op:

Men liet lopen hier en daar

Nacht en dag, wast het heet of koud

1380 Winter en zomer in ginds woud.

En had gedaan wel menig jaar.

Dat mocht men merken aan zijn haar

Dat hem alzo verward lag:

Dus was voorbijgegaan wel menige dag

1385 Dat voer was afgewreven.

Het paard nee was niets gebleven

Dan de huid daar men doorheen keek

Want men zijn benen tellen mag

En zijn ribben aan elke zijde.

1390 Die er op zat hij was verdrietig;

Hij was in een verdrietige stemming

En sloeg steeds met een roede

Het paard, maar het hielp hem niet:

[46] Hoe meer hij slaat, hoe minder het dient.

1395 Het mocht niet een voetstap gaan;

Het moest zich rusten en stil staan

Of het was gevallen op de aarde.

Dit zag Walewein de onvervaarde

Bij wie dat medelijden opwekte

1400 Omdat hij dure zaken opmerkte

Dat hij was van zulke mooie leden

En op zo’n paard kwam gereden.

Over de schouders was hij breed

Want hem zijn leven goed verging:

1405 De neus had hij mooi en recht;

Zijn voorhoofd breed en recht;

De ogen had hij mooi en grijs;

Bruine en fijngetekende wenkbrauwen;

Zijn haar gekruld en blond;

1410 De hals sneeuwwit en rond;

Zijn wangen bloeiden als een roos;

Zijn adem nee rook niet slecht;

De tanden wit en klein:

Mooier schepsel zag niemand geen!

1415 Hij was omtrent het middel smal.

In zijn kin stond een kuiltje.

Hi was volmaakt van alle leden

En goed gemanierd van alle zeden.

Hij mocht met eer van dat land

1420 Graaf wezen. Maar hij wrong zijn handen

Zodat hem dat rode bloed

Voor uit zijn nagels stroomde.

Dit zag Walewein, die het heel onaangenaam vond.

Hij groette de knaap zo gauw hij kon

1425 En wenste hem goede dag

Met al dat God volbrengen mag.

De knaap zei:’God beloont het u heer!

Goede dag nee wordt het voor me nimmermeer:

Ik ben de goede dag ontgaan!’

[47] 1430 Walewein zei: ‘Laat het me verstaan

Uw rouw en uw verdriet.’

De knaap zei; ‘Het helpt u niet

Dat ge me belet, laat me gaan

Heer, dat God u moet beschermen!

1435 Al vertelde ik u al mijn rouw

Het nee hielp me zeker niet

Daarom is me mijn hart zwaar.

Dit is wel geleden 20 jaar

Dat ik verloor mijn ene broeder.

1440 Geen des te beter nog verstandiger

Zo nee is in het koninkrijk gebleven

Sindsdien dat hij verloor zijn leven

Nog van deugden voortreffelijker volkomen.

Diegene die hem me heeft genomen

1445 Hij gaat dagelijks voor mijn ogen.

Hoe mag mijn hart dat gedogen?

Hij bood me nooit geen voordeel

Heer, bij oprechte barmhartigheid!

Nochtans deert me veel meer

1450 Andere zaak, wel lieve heer:

Waar hij me ziet of kan naderen

Gaat hij zijn spot me mij maken

Is het in de kerk of daarbuiten!

Ik schuw hem, kan me niet afsluiten:

1455 Hij houdt altijd met me zijn spot

Gelijk of ik een zot was.

Want hem lijkt in zijn geest

Dat ik niet beters waard nee ben

Dan hij dus loert om mijn schande.

1460 Heer, nu heb ik een kamp

Tegen hem uitgedaagd voor de koning.

Ziet hier, heer, om deze zaak

Zo ben ik zeer in droevige omstandigheden.

Nochtans deert me veel meer:

1465 Het is ons gebruik in dit land

[48] Dat nee mag geen jonkman

Een ridder roepen te kamp

Daar men het trekken wil te schande

Hij moet ridder zijn geslagen.

1470 Heer, nu heb ik het nagelaten

En mijn goed en mijn land

Mijn heer de koning in zijn bescherming

En wil me God goede avonturen

Geven, ik zou tot koning Artur

1475 Gaan en bidden hem op genade

Wilde hij dat hij me tot ridder sloeg.

Dus is het zeker en gewis

Heer, men zegt ons dat hij is

Onoverwinnelijk die hij ridder maakt.

1480 Nu heb ik het u bekend gemaakt

Waarom dat ik uitgereden ben

Maar tegenspoed heeft me verijdeld:

Heden alzo het wezen zou

In het begin van dit woud

1485 Waande ik die doorgang te gaan:

In die onrechtmatige tol, in dat onrecht

Was me genomen mijn goede zwaard

Mijn pantserhemd en ook mijn paard.

Dit slechte paard was me gegeven.

1490 Dus leid ik een hard leven

En heb verlaten al mijn land

Mijn heer de koning in zijn hand

En ik zal keren op de aangenomen dag

Te kampen en mijn aanklacht nakomen.

1495 Nu zal men zonder twijfel zeggen

Het heeft mijn bangheid geheel gedaan

Dat ik ben gebleven buiten het land.

Hierom gedoog ik grote schande.

Nochtans deert me veel meer

1500 Ander saken, wel lieve here:

Men sal mijn scone [wijf] ontherven

[49] Ende mine kinder moeten derven

Mijns, ic vare in vremden lande.’

Dies weende hi ende wranc zine hande

1505 Ende seide: ԉc ne weet wat anegaen!զnbsp;

Walewein hevet dit wel verstaen

Ende seide: ‘Die gave een ronside

Soudi moghen tuwen tide

Keren van sconincs Arturs hove

1510 Tuwen campe, tuwen ghelove?’

Die cnape andworde: ‘Ghodweit

Jaic, maer hets mi onghereit.’

Walewein seide: ‘Nemet hier tmijn.

June mach altoos gheen beter zijn.

1515 Het sal jou wel sochte draghen:

Het can wel telden ende draven

Ende lopen enen hoghen walop.’

Die knape seide: ԇhi hout u scop

Met mi, here, dat es mesdaen.

1520 Ghi soud wel node henen gaen

Te voet ende gheven mi u paert.’

Walewein die beette ter vaert

Ende seide: ‘Neimt hier mijn ronside.’

- Die knape ontfinct ende was blide -

1525 ‘Maer ic ghevet jou in dien

Dat ghi zult haesten ende spien

Ende vant keren van Arturs hove

Tuwen campe, tuwen ghelove

Ende behout jou goet ende jou lant

1530 Ende vant ghederen jouwen viant

Ende penst emmer om die ere

Vandesen daghe voort waert mere.

Nu vaert ende keert so ghi eerst moghet

Ende peinst emmer om die doghet.’

1535 Do sat hi up seer Waleweins paert

Die cnape, ende reet wech ter vaert

Ende dancte hem uter maten zere

Vanden goede ende vander ere

[50] Die hem der Walewein hevet ghedaen

1540 So dat hi wel hevet verstaen

Dat die knape was harde blide.

Hi quam ghegaen ten selven tide

Ten paerde dat daer die knape liet

Ende ghinc daer up sitten ende siet

1545 Of hettene soude connen draghen:

Het ne conste telden no draven.

Hi beette neder ende liet daer staen

Ende moeste te voet henen ghaen

Duer gont foreest ende duer den dan.

1550 Daer men grote doghet an

Mochte marken ende grote ere

Dat was Walewein die here!

Aldus quam hi ghegaen duer twout

Daer voghele songhen menichfout

1555 Te voet, dies hi niet dicke ne plach.

Doe dochtem dat hi voor hem sach

Enen casteel ende ene riviere.

Het was die casteel, dien hi sach sciere

Die de toolne ende de quade zeden

1560 Hilt met overmoedicheden

Ende hadde ghedaen wel menighen dach.

Teerst dattene die castelein versach

Quam hi te Walewein metter vaert.

Hi hadde een overmoedich paert:

1565 Het was dapper ende snel

Dat gheleec Waleweyne wel.

Dus quam hi te hem waert zaen

Ende seide: Ԓudder, ghi zijt ghevaen!

Want die zeden in dit lant

1570 Sijn jou hier wel onbecant.

Betaelt ons dat ghi sculdich zijt

Ende maect ons ghenen langhen strijt!զnbsp;

Walewein andwordem zaen

Ende seide: ‘waer omme bem ic ghevaen?’

[51] 1575ԏm dat [ghi] uwe tolne wilt ontdragen’

Doe began deer Walewein vraghen:

‘Wat tolnen bem ic sculdich dan?’

‘Den halsberch dien ghi hebt an

Ende uwen scilt ende jou zwaert

1580 Ende waert dat ghi hier brocht een paert

Dat soudi mi mede gheven!’

Deer Walewein seide: ‘Hets achter bleven:

Ic gaeft den knape dien ghi heden

Met uwer toolne met uwen zeden

1585 Naemt zijn halsberch ende paert:

Hi vaerter mede te Cardole waert.’

‘Dane dedi wel, also helpe mi God!

Of hi ane u enen sot

Vant ende hi u daer over hilt?

1590 Haest u ende gheift mi uwen scilt

Ende uwen halsberch ende u zwaert

Doet of ende ghevet mi ter vaert!զnbsp;

Deer Walewein andworde zaen:

‘Wie sal hier de tolne ontfaen?’

1595 Die gone seide: ‘Dats ic ghereet.’

Deer Walewein andworde: ԇodweet

Suldi van mi die toolne ontfaen

Ghi zult over uwe voete staen!

Eer icse jou gave up u paert

1600 Ghi voert mi liever hinder waert:

Ghine zult eer staen bi mire zide!’

Die gone beette in corter tide

Ende seide:’Gԇhi maect te groot dangier!

Ic wane die duvel brochte jou hier!’

1605 Hi haeste hem ende ghinc mettien

Ten zwaerde ende Walewein hevet versien:

Mettien trac hi dat zine zaen.

Hi seide: ԇhi zult nu ontfaen

Jou toolne eer ghi sult henen gaen!

1610 Dat segghic jou al sonder waen

[52] Sidemeer dat ghijt begaert!’;

Aldus trecten si hare zwaert.

Harlijc hadde groten ghere.

Ende Walewein sette hem te were

1615 Jeghen den gonen die hi daer sach

Om te proevene of hi mach

Vellen die toolne ende die onsede

Daer men den menighen pine dede.

Maer sgoons overmoet was so groot

1620 Hem dochte wel dat zijn ghenoot

Ne was levende in gheen lant.

Doch verdrouch hi metter hant

Tswaert ende slouch met groten nide

Up Waleweine ende hi was onblide

1625 Dat hi so langhe vor hem stoet.

Waleweine decte hem ende was vroet

Metten scilde, so hi best mach.

Hi ontfinc van hem menighen slach

Die niet onvergolden zijn bleven.

1630 Mettien heifti tswaert verheven

Ende gheraectene weder metter hant

Ende cloofde hem helm ende nesebant

Ende sloecht hem in al toten tanden.

Doe trac hijt uut met beden handen

1635 Ende hi seide: ‘Neimt ende ontfanct jou ghelt!’

Die gone viel neder up gont velt

Doot eer hi ter aerden quam.

Hi lietene varen ende hi nam

Dat goede paert, Walewein die coene

1640 Dat bi hem stont: hi hads te doene.

Hi seide: ‘Gyaert, ghi moocht wel staen:

Jou here heift zinen loon ontfaen;

Hi leghet hier ende zwighet al stille

Ende hevet dat hijs hebben wille.

1645 Hi seit hi sal minen halsberch borghen

Ende mijn zwaert al tote morghen

[53] of tote echt dat ik weder kere.’

Doe sat up Walewein die here

Ende quam vorden casteel ghereden

1650 Die met herde fellen zeden

Hadde ghestaen menighen dach.

Ende alsene die portier versach

Doe began hi die porte sluten

Ende seide: ‘Introuwen, ghi blijfter buten

1655 Inne late jou binnen comen niet!’

Ende als Walewein dat versiet

Noopti met sporen ende tors liep wel

Want het was dapper ende snel

Ende quam ghelopen met groten ghere

1660 Binnen der porten vort waert zere

Eer hise wel conste ghesluten.

Walewein seide: ‘Inne bem niet buten

Bleven; dat mach u wesen le[e]t

Portier, dat segghic jou, God weet!’

1665 Mettien beetti vanden paerde

Ende haeste hem ende vinc ten zwaerde

Ende slouch den portier thovet of.

Doe wierp hijt vor hem int hof

Ende nam hem die slotele zaen.

1670 Ter poorten so es hi ghegaen

Ende ghinc die duere vaste sluten

Dat daer niemene van buten

Binnen den castele comen soude

Vor dien dat hijt selve woude;

1675 No van binnen ooc ute gaen

Vor dat hi al hadde ghedaen

Dat hi wilde ende begaert.

Doe ghinc hi up ende drouch zijn zwaert

Al bloot ghetrect in die hant.

1680 Wat so hi daer binnen vant

Binnen den castele ende in die zale

Dat moeste sterven altemale.

[54] Si vloen in cameren ende daer buten

Dat ne mochte hem niet besluten

1685 Hine haletse ute ende slouchse doot.

Daer ne bleef no clene no groot

Hine rovetse alle vanden live.

Hine wille niet dattie tolne blive

Staende no die quade zede

1690 Daer men den menighen pine dede.

Als hijt aldus hadde ghedaen

Quam hi te zinen parde ghegaen

Ende ont[dede] die poorte ende ledet buten.

Doe ghinc hi weder vaste sluten

1695 Den casteel so hi best mach

Alle die dueren die hi daer sach

Daer die slotele toe behorden.

Walewein sat up mettien worden

Ende wierp die slotele in die riviere.

1700 Mettesen reet hi danen sciere

Ende liet den casteel besloten staen.

Ic waenre niemen in sal gaen

Hine breke ontwe die mure.

Dus voer hi souken avonture

1705 Over berch ende over dal

Die hi ghenouch vinden sal.

Die knape daer ic eerst of seide

Hi quam ghevaren sonder beide

Tote Cardole al zonder sparen.

1710 Die coninc entie met hem waren

Stonden ten veinstren ende hebben vernome[n]

Enen cnape up Gringolette comen.

Dat hadde hem wonder als zijt saghen.

Deen began den andren vraghen:

1715 Լi>Waer es mijn here Walewein bleven?

Dese hevet hem ghenomen tleven

Die hier comt, wanen wi best.’

Daer was deer Keye, hi sprac lest

[55] Hi seide: ‘Wat ghi sect, dats niet.

1720 Die cnape die ghi hier comen ziet

Hi es bode vanden scake.

Deer Walewein hi es wel te ghe[make]

Ende hi hevet dat scaec ghevaen.

Dat hebbic harde wel verstaen.

1725 Ende hi sent sinen cnape voren

Te hove. Met rechte hebbics toren

Dat hi hem zulker dinc vermat.

Here, over waer segghic jou dat:

Walewein hevet ondervonden

1730 Dat weet ic wel te desen stonden

Sine beroemelike tale.

Ende ic seit hem te voren wale

Het soudem tonneren vergaen

Dat hi tghelof wilde bestaen

1735 Dat hier niemen nemen durste.’

Die coninc seide: ‘Wildi ons vurste

Heer Keye, gheven vandeser tale

So dadi uter matene wale:

Wi hebber of ghehoort ghenouch.’

1740 Keye was blide ende hi louch

Ende seide: ‘bi Gode, here coninc here

Van Waleweyne moghedi ere

Hebben! Ghereet u, et es tijt

Ende onthaeltene sonder respijt

1745 Met uwen mannen, met uwen maghen!’

Noch sprac die coninc ende began vraghen

Hi seide: ‘Hre Keye, waert u ghevouch

Van deser talen hebwi ghenouch.

Bi Gode! van uwen quaden scerne

1750 Stonde ons herde wel tonberne.

Hebbic Walewein aldus verloren

Bi al dien dat noit wart gheboren

Ghi mochtets noch wel werden erre!’

Die knape quam, hine was niet verre.

[56] 1755 Die rudders seiden:’wilwine vaen

Ende stappans zijn hovet of slaen?

Here, ghi moet die doot bespreken

Hoe wi Waleweine best moghen wreken.’

Doe was daer mijn here Lanceloot

1760 - Daer ne was niemen zijn ghenoot

Van duechden, dat weet ic wale

Van alden heren indie sale -

Hi seide: ‘Here Artur, coninc here

Duer Gode ende duer uwes selfs ere

1765 Onbeit tote die knape es comen

Ende ghi die waerheit hebt vernomen

Wat hi wille ende hi begaert

Eer dat ghine doot zwaert.

Men hevet menichwaerf gheseit

1770 Van seer Waleweins miltheit:

Hi es hovesch, milde ende coene.

Wat manne soos hevet te doene

Bescud hi, ziet hi dat hijs noot

Hevet: zine doghet es groot.

1775 Hi gaf hem tpaert, dat wanic best.’

Hi dede so dat die coninc lest

Ombeidde ende alle die met hem waren.

Die knape quam int hof ghevaren

Ende beete neder over zine voete.

1780 Die coninc quam hem te ghemoete

Ende die knape groete haestelike

Arture den milden coninc rike

Ende alle die met hem zijn hier binnen.

Some seidsi: ‘God moete jou minnen.’

1785 Hine was ne bore wel ontfaen.

Die coninc seide: ‘doet mi verstaen

Waer ghi zijt comen an dit paert.’

Die knape antworde metter vaert:

‘Here, also ic u segghen mach

1790 Dies es heden die derde dach

[57] Dat mi gaf een rudder snel.

Hem dochte, ic hads te doene wel

Ende dede ane mi zine doghet groot.

Hem verdochte so mire noot.

1795 In een foreest eens morghens vroe

Quam ic ghereden, ic segghe jou hoe:

Up een paert van cranken leden.

Van ere tolne van fellen seden

Daer was mi, here, dat mijn ghenomen.

1500 Andere zaken, wel lieve heer:

Men zal mijn mooie wijf onterven

[49] En mijn kinderen moeten missen

Mij, ik ga naar vreemde landen.’

Dus weende hij en wrong zijn handen

1505 En zei: ԉk nee wet niet wat te doen

Walewein heeft dit goed verstaan

En zei: ‘Wie gaf u een ros

Zou ge mogen op de tijd die ge hebt aangenomen

Keren van konings Arturs hof

1510 Tot uw kamp, tot uw dienst?’

De knaap antwoordde: ‘God weet

Ja ik, maar het is niet tot mijn beschikking.’

Walewein zei: ‘Neem hier de mijne.

U kan nooit betere krijgen.

1515 Het zal u wel aangenaam dragen:

Het kan wel telganger en draven

En lopen een hoge galop.’

De knaap zei: ‘Ge steekt de draak

Met mij heer, dat is slecht gedaan.

1520 Ge zou niet graag heen gaan

Te voet en geven mij uw paard.’

Walewein die steeg af ter vaart

En zei: ‘Neem hier mijn ros.’

- Die knaap ontving het en was blij -

1525 ‘Maar ik geef het u indien

Dat ge zal haasten en bespieden

En van het keren van Arturs hof

Tot uw kamp, tot uw dienst

En behouden uw goed en uw land

1530 En streef ernaar om uw vijand te deren

En peinst immer om de eer

Van deze dag af voortaan.

Nu ga en keer zo gauw ge kunt

En peinst immer om de deugd.’

1535 Toen zat hij op heer Walewein’ s paard

Die knaap, en reed snel weg

En bedankte hem uitermate zeer

Van de goede daad en van de eer

[50] Die hem daar Walewein heeft gedaan

1540 Zodat hij wel heeft verstaan

Dat die knaap was zeer blijde.

Hij kwam gegaan terzelfder tijd

Te paard dat daar die knaap liet

En ging daarop zitten en ziet

1545 Of het hem zou kunnen dragen:

Het nee kon telgang nog draven.

Hij steeg af en liet het daar staan

En moest te voet heen gaan

Door gindse woud en door het dal.

1550 Daar men grote deugd aan

Mocht merken en grote eer

Dat was Walewein die heer!

Aldus kwam hij gegaan door het woud

Daar vogels zongen menigvuldig

1555 Te voet, wat hij niet vaak deed.

Toen leek hem dat hij voor hem zag

Een kasteel en een rivier.

Het was dat kasteel, die hij spoedig daarop zag

Die de tol en de kwade gewoontes

1560 Hield met overmoed

En had het gedaan wel menige dag.

Ten eerste dat hem de kasteelheer zag

Kwam hij naar Walewein met haast.

Hij had een trots paard:

1565 Het was dapper en snel

Dat bleek Walewein wel.

Dus kwam hij naar hem toe gelijk

En zei: ‘Ridder, ge bent gevangen!

Want de zeden in dit land

1570 Zijn u hier wel onbekend.

Betaal ons dat ge schuldig bent

En maak ons geen lange strijd!’

Walewein antwoordde hem gelijk

En zei: ‘Waarom ben ik gevangen?’

[51] 1575 ‘Omdat gij uw tol niet wil betalen.ՠ

Toen begon daar Walewein te vragen:

‘Welke tol ben ik schuldig dan?’

Ԉet pantserhemd die ge aan hebt

En uw schild en uw zwaard

1580 En was het dat ge hier bracht een paard

Dat moest je mede geven!’

Daar Walewein zei: ‘Het is nagebleven:

Ik gaf het de knaap die ge heden

Met uw tol en met uw gebruiken

1585 Nam het zijn pantserhemd en paard:

Hij gaat ermee te Cardoel waart.’

‘Immers niet deed ge goed, alzo helpt me God!

Of hij u een zot

Vond en daarvoor hield?

1590 Haast u en geef me uw schild

En uw pantserhemd en uw zwaard

Doe het af en geef het me snel!’

Daar Walewein antwoordde gelijk:

‘Wie zal hier de tol ontvangen?’

1595 Diegene zei: ‘Wat ben ik hier stellig.’

Daar Walewein antwoordde: ‘God weet

Zal je van mij die tol ontvangen

Ge moet eerst op de begane grond staan!

Eer ik ze geef op uw paard

1600 Ge gaat me liever achteruit:

Ge zal eerder staan aan mijn zijde!’

Diegene steeg snel af

En zei: ‘Gij maakt te groot geweld!

Ik denk de duivel bracht u hier!’

1605 Hij haastte hem en ging meteen

Ten zwaard en Walewein heeft het gezien:

Meteen trok hij gelijk de zijne.

Hij zei: ԇe zal nu ontvangen

Uw tol eer ge henen zal gaan!

1610 Dat zeg ik u al zonder twijfel

[52] Omdat gij het begeert!’

Aldus trokken ze hun zwaard.

Ieder van hen beide had grote strijdlust.

En Walewein zette zich te verweer

1615 Tegen diegene die hij daar zag

Om te proberen als hij kan

Vellen die tol en dat onbehoorlijke gedrag

Daar men menigeen pijn deed.

Maar diegene zijn trots was zo groot

1620 Hij dacht wel dat zijn gelijke

Niet leefde in geen land.

Toch tilde hij op met de hand

Het zwaard en sloeg met grote strijdlust

Op Walewein en hij was droevig

1625 Dat hij zo lang voor hem stond.

Walewein bedekte hem en was verstandig

Met het schild, zo goed hij kon.

Hij ontving van hem menige slag

Die niet onvergolden zijn gebleven.

1630 Meteen heeft hij het zwaard geheven

En raakte hem weer met de hand

En kloofde hem helm en neusband

En sloeg het hem in al tot de tanden.

Toen trok hij het uit met beide handen

1635 En hij zei: ‘Neem en ontvang uw geld!’

Diegene viel neer op ginds veld

Dood eer hij ter aarde kwam.

Hij liet hem gaan en hij nam

Dat goede paard, Walewein die koene

1640 Dat bij hem stond: hij had het nodig.

Hij zei: ‘Appelschimmel, ge mag wel staan’

Uw heer heeft zijn loon ontvangen;

Hij ligt hier en zwijgt geheel stil

En heeft dat hij hebben wil.

1645 Hij zei hij zal mijn pantserhemd redden

En mijn zwaard al tot morgen

[53] Of tot later als ik terugkom.’

Toen zat op Walewein die heer

En kwam voor het kasteel gereden

1650 Die met zeer felle gewoontes

Had gestaan menige dag.

En toen hem de portier zag

Toen begon hij de poort te sluiten

En zei: ’Waarlijk, gij blijft erbuiten

1655 Ik laat u niet binnenkomen!’

En toen Walewein dat zag

Noopte hij met sporen en het paard liep goed

Want het was dapper en snel

En kwam gelopen met grote lust

1660 Binnen de poort snel voorwaarts

Eer hij het goed kon sluiten.

Walewein zei: ‘Ik ben niet buiten

Gebleven; dat mag u leed wezen

Portier, dat zeg ik u, God weet!’

1665 Meteen steeg hij af van het paard

En haastte hem en ving te zwaard

En sloeg de portier het hoofd af.

Toen wierp hij het voor hem in de hof

En nam hem de sleutels gelijk.

1670 Ter poort zo is hij gegaan

En ging de deur vast sluiten

Omdat daar niemand van buiten

Binnen het kasteel komen zou

Voordat hij het zelf wilde;

1675 Nog van binnen ook er uit te gaan

Voordat hij alles had gedaan

Dat hij wilde en begeerde.

Toen ging hij verder en droeg zijn zwaard

Openlijk getrokken in de hand.

1680 Wat zo hij daarbinnen vond

Binnen het kasteel en in de zaal

Dat moest sterven allemaal.

[54] Ze vlogen in kamers en daarbuiten

Dat nee mocht hem niet verhinderen

1685 Hij haalde ze eruit en sloeg ze dood

Daar nee bleef nog klein nog groot

Hij beroofde ze allen van het leven.

Hij wilde niet dat die tol bleef

Staan nog die slechte gewoonte nog die kwade zede

1690 Daar men menigeen overlast deed.

Toen hij het aldus had gedaan

Kwam hij naar zijn paard gegaan

En opende de poort en leidde het buiten.

Toen ging hij weer vast sluiten

1695 Het kasteel zo hij het beste kon

Alle deuren die hij daar zag

Daar de sleutels toe behoren.

Walewein zat op met die woorden

En wierp de sleutels in de rivier.

1700 Met deze reed hij snel vandaan

En liet het kasteel gesloten staan.

Ik waan dat er niemand in zal gaan

Als hij niet de muur stuk breekt.

Dus voer hij zoeken avonturen

1705 Over berg en over dal

Die hij genoeg zal vinden.

Die knaap daar ik eerst van zei

Hij kwam gegaan onverwijld

Tot Cardoel onverwijld.

1710 De koning en die met hem waren

Stonden te venster en hebben vernomen

Enen knaap op Gringolet komen.

Dat had hen verwonderd toen zij het zagen.

De een begon de andere te vragen:

1715 ԗaar is mijnheer Walewein gebleven?

Deze heeft hem genomen het leven

Die hier komt, denken we best.ՠ

Daar was deer Keye, hij sprak het laatste

[55] Hij zie: ‘Wat ge zegt, dat is het niet.

1720 De knaap die gij hier komen ziet

Hij is bode van het schaakspel.

Daar Walewein hij is goed op zijn gemak

En hij heeft dat schaakspel gevangen.

Dat heb ik erg goed verstaan.

1725 En hij zijn knaap stuurt

Te hof. Met rechte heb ik toorn

Dat hij hem zulke zaak durfde te ondernemen.

Heer, voor waar zeg ik u dat:

Walewein heeft ondervonden

1730 Dat weet ik wel te deze tijd

Zijn drieste woorden.

En ik zei het hem tevoren wel

Het zou hem tot schande vergaan

Dat hij de belofte wil doen

1735 Dat hier niemand nemen durft.’

De koning zei: ’Wil ge ophouden

Heer Keye, met zo te spreken

Dan deed je uitermate goed:

Wij hebben er genoeg van gehoord.’

1740 Keye was blijde en hij lachte

En zei: ‘Bij God, heer koning heer

Van Walewein mag ge eer

Hebben! Bereid u, het is tijd

En onthaal hem zonder uitstel

1745 Met uw mannen, met uw verwanten!’

Noch sprak de koning en begon te vragen

Hij zei; ‘Heer Keye, als u het belieft

Van dit gesprek hebben we genoeg.

Bij God! van uw kwade spot

1750 Zou ons zeer aangenaam zijn.

Heb ik Walewein aldus verloren

Bij allen die ooit geboren werden

Gij mocht er nog wel spijt van krijgen!’

Die knaap kwam, hij was niet ver.

[56] 1755 De ridders zeiden: ‘Willen we hem vangen

En op staande voet zijn hoofd afslaan?

Heer, ge moet de dood bespreken

Hoe we Walewein het beste mogen wreken’.

Toen was daar mijn heer Lancelot

1760 - Daar nee was niemand zijn gelijke

Van deugden, dat weet ik wel

Van alle heren in de zaal-

Hij zei: ‘Heer Artur, koning heer

Door God en vanwege uw eigen eer

1765 Wacht totdat die knaap is gekomen

En ge de waarheid hebt vernomen

Wat hij wil en hij begeert

Eer dat ge hem onder ede dood zweert.

Men heeft menigmaal gezegd

1770 Van heer Waleweinՠs goedertierenheid:

Hij is beschaafd, mild en koen.

Welke man het zo nodig heeft

Beschermt hij, ziet hij dat hij het nodig

Heeft: zijn deugd is groot.

1775 Hi gaf hem het paard, dat denk ik het beste.’

Hij deed zo dat de koning ten slotte

Wachtte en allen die met hem waren.

Die knaap kwam in de hof gegaan

En steeg af op zijn voeten.

1780 De koning kwam hem tegemoet

En de knaap begroette haastig

Artur de machtige milde koning

En allen die met hem zijn hierbinnen.

Soms zeiden ze: ‘God moet u beminnen.’

1785 Hij was niet erg goed ontvangen.

De koning zei: ‘Laat me verstaan

Waar ge aan dit paard bent gekomen.’

Die knaap antwoordde haastig:

‘Heer, alzo ik u zeggen mag

1790 Dit is heden de derde dag

[57] Dat het me gaf een ridder snel.

Hij dacht, ik had het wel nodig

En deed aan mij zijn grote deugd.

Hij had zo’ n medelijden met mijn nood.

1795 In een bos een morgen vroeg

Kwam ik gereden, ik zeg u hoe:

Up een paard van zwakke leden.

Van een tol van felle gewoontes

Daar was me, heer, die van mij genomen.

1800 Ende als die rudder adde vernomen

Dat ic was in zulker noot

So dedi zine doghet groot

Ane mi ende beette metter vaert

Ende gaf mi zijn goede paert

1805 Bedi ic was in avonturen zere

Om te verliesene goet ende ere

Ende mijn leven alsoot mi stoet.’

Die coninc sprac:’Nu bem ics vroet:

Het was mijn here Walewein!

1810 Waer es hi?’ Here, bi sinte Gravein

Also als ic u segghen mach

Doe icken achterstwerven zach

Ghinc hi over zine voete ter vaert

Dor twoud ter quader tolne waert.

1815 Nie sider ne wistic waer hi voer.’

Die coninc seide ende hi zwoer:

‘Met God, nu weet ic wel te voren

Dat Walewein hevet zijn lijf verloren

Bedi die tolne es so ghedaen

1820 Daer ne mach gheen man ontstaen.

Nemmerme ne werdic blide

Of icken haddene bi mire zide

Waleweine minen lieven neve!

Knape, dat u God ere gheve!

1825 Nu sect mi wat ghi begaert.’

Die knape andworde metter vaert;

[59] Here, mijn rouwe die es groot:

Mi was, here, mijn broeder doot

Ghesleghen, dies es wel 20 ‘jaer.

1830 Daer omme es mijn herte zwaer.

Diet dede hout met mi zijn spot

Ghelijc of ic ware een sot

Ende pijnt altoos om minen scamp.

Here, nu hebbic enen camp

1835 Jeghen hem beroupen om dese dinc.

Nu biddic jou, here coninc

Uwen dienst bi uwer ghenade

Ende maect mi rudder of ghijs hebt stade

Ende laet mi keren uut uwen hove

1840 Te minen campe, te minen belove.

Eist dat ic hier yet langhe merre

Ic maechs wel lichte werden erre

Ende het sal ooc ane mijn leven gaen.’

Die coninc maectene rudder saen

1845 Ende gorde hem gonder een goet zwaert

Ende hi seide ten knape:’Niet ne spaert!

Vaert wech ende peinst omme die ere

Van desen daghe vort waert mere

Ende emmer pijnt u omme die doghet

1850 So waer ghi comt ende ghijt doen moghet

Ende vordert weduwen ende wesen

Ende alle die ghi vint in vresen

Bescudse ende set jou lijf daer voren!’

Die knape reet wech met sporen

1855 Ter porten uut so hi eerst mach

Die strate die hi vor hem sach.

Hine mach niet letten sal hi comen

Ten campe dien hi hevet ghenomen

Ende dat hire wesen sal tetijt

1860 Ter rechter uren in dat crijt.

Hi reet als een die niet ne spaert.

Hi mach wel wesen onvervaert;

[59] Daer men hem eer die pine dede

Soe es ghevelt die quade sede;

1865 Walewein heift daer vergolden al

Wat so men hem heesschen sal.

Dus reet hi henen aldat hi mach.

Ende Walewein quam aldaer hi sach

Enen berch; daer es hi comen

1870 Boven; ende hevet int dal vernomen

B[in] dien berch ende dat dal

Met rudderscepe verdect al.

Hi sach daer menighen rudder riden

Up grote orse ende diere ghesmiden.

1875 Hi sachse comen met groten scaren

Ende tenen castele vor hem varen.

Bachten quam een garsoen ghereden

Up een ors van sconen leden

Met enen zwaerde ende met twe[e]n scilden.

1880 Doe groetene Walewein de milde.

Die garsoen was wel beraden

Hi seide: ‘Van lachtre ende van scaden

Here, so verde jou God onse here

Vandesen daghe vort waert mere!’

1885 Dus groette die garsoen metten scilden

Minen here Waleweine den milden

Die groter eren wel was waert.

Der Walewein sprac metter vaert:

‘Cnape, dat jou God moete eren!

1890 Waer varen alle dese grote heren?’;

Gine varen niet verre, newaer hier bi:

Teens conincs hove, heet Amadi.’

‘Soete vrient, wat doen si daer?’

ԉc sect u, here, al over waer:

1895 Gone rudder die gonder voren vaert

Ende buten hevet ghegort zijn zwaert

Hi es beroepen van mordade

Te campe om dat hi met sinen rade

[60] Enen cnape nam zijn leven.

1900 Die beroepere es achter bleven

Die den camp jeghen hem heift ghenomen

Ende ne dar niet te crite comen.

Het es een knape van groten love

Ende seide, hi soude tArturs hove

1905 Varen ende bidden hem up ghenade

Wildi dat hine rudder dade.

Dit haddi tonsculden ende teren.

Noit sider ne dursti wederkeren.

Dus voer hi henen uten lande.

1910 Dies hebben sine vriende scande.’

Doe began deer Walewein vraghen:

‘Is hier danne enich van zinen magh[en]

Die hem in hulpen moghen staen?’

Die knape die andworde zaen:

1915 ‘Bi Gode, here, neen het niet!

Van alden gonen die ghi hier ziet

Sone bestaet hem ne gheen.

Nochtanne es hier menich een:

Die comen alle met minen here.

1920 Ende noch twintich werven mere

Souden hebben ghedaen teser steden

Hadsi gheweten dat hi heden

Soude hebben ghezijn int crijt.

Dies willic dat ghi zeker zijt.

1925 Bedi durren sine vriende niet comen

Daer si minen here horen nomen

Met haren neve in dat crijt.

Uwen orlof - het es tijt -

Moetic hebben,’sprac die knape.

1930 Dus es Walewein van deser zake

Berecht. ‘Nu vaert! God gheve jou ere!

Hets tijt ende volghet uwen here

Eer dat hi u te verre ontfaert.’

Die knape slouch met sporen tpaert

[61] 1935 Ende reet wech al datti mach.

Deer Walewein quam daer hi sach

Ene scone linde staen upt velt

Daer voer hi onder ende helt

Onder die groene linde al stille

1940 Om dat hi bescouwen wille

Hoet metten campe soude vergaen.

Hi beete neder ende liet staen

Sijn paert ghebonden an enen stile

Om dat hi zien wilde ter wile

1945 Of zire comen souden onder hem beden

Ende hoe die camp soude sceden.

Hi sach daer menighen rudder varen

Die metten gonen comen waren

Die den camp adde ghenomen.

1950 Als zire alle waren comen

Ende sire waren vergadert alle

Doe wasser daer bi rechten ghetalle

Twintich hondert ofte mere

- Dus dochte Waleweine den here-

1955 Ende bander zide nemmer een

No kempe no elne gheen.

Nochtan ghinc men up die tijt

Buten castele ghereden een crijt

Daer die heren in vechten zouden

1960 Quame die knape ende si wouden

So dat die vrouwen entie joncfrouwen

Uten castele mochten scouwen

Den camp buten ander heiden.

Dus ghinc men dapperlike ghereiden

1965 Ende staken in die aerde slaen.

Men deder corden omme gaen

Datter niemen in soude comen

Dan die den camp hadden ghenomen.

Alst al ghereet was ende ghedaen

[62] 1970 Doe sprac hem an die coninc zaen:

‘Here ruddere, alst jou dinket tijt

So vaert ende beit uwes ghesellen int crijt.

Ic wane wel hi sal varinc comen.’;

Mettien heifti zijn ors ghenomen

1975 Ende quam met overmoedicheden

Binnen in gont crijt ghereden

Ende beide om dat hem [s]tont te doene

Tote een deel na der noene.

Nochtan ne quam die cnape niet.

1980 Doe sprac die rudder: ‘Here, ziet

Dinket u tijt, so laet mi varen’

Alle die gone die met hem waren

Si seiden: ‘Het es meer dan tijt.

Die knape ne comt tameer int crijt;

1985 Hets over zinen tijt ghegaen.’

Doe andworde die coninc zaen:

‘Van haesticheden comt selden goet

Die wel beiden si zijn vroet.

Vrient, nu beit al met ghemake:

1990 Hem mach wel deren zulke sake

Daer hi bi vermarret es;

Dies zijt seker ende ghewes.

Nu ghevet hem noch een stic respijt.’

Si beidden toter vespertijt.

1995 Nochtoe ne quam die cnape niet.

Doe sprac die rudder ende seide: ‘niet’,

Toten coninc wel verbolghenlike

‘Biden here van hemelrike!

Hets meer dan tijt, nu laet mi varen!’

2000 Alle die gone die met hem waren

Seiden: Ԉi hevet wel zijn ghelof

Ghedaen, here coninc, in u hof:

Ghi mogheten wel met groter eren

Uten crite nu laten keren’

1005 Die coninc peinsde in zinen moet:

[63]’Ghi pijnt al gader jeghen spoet

Mach ic, het sal al anders wesen.’

ԏmbeit een stic,ՠsprac hi nadesen.

Eer yet lanc hebsi vernomen

2010 Den knape up Gringolette comen:

Dapperlike metter vaert

Quam hi ghevaren ten crite waert.

Sijn paert adde onder hem die vloghe

Alse een pijl uut enen boghe.

2015 Dus quam hi ghevaren int crijt

Een deel nader vespertijt.

Sijn paert was van lopene moede:

Vanden scumen ende vanden bloede

Hadt ghemaect die weghe nat;

2020 Het was moede ende het was mat.

Doe beette hi neder ende liet staen

Ende quam toten coninc ghegaen;

Hi seide: ‘Here coninc Amadijs

Ghi zijts wel vroet ende wijs

2025 Dat ic bem te crite comen

Ende hebbe hier jeghen mi vernomen

Menighen rudder goet van prise

Elken ghewapent na zire wise

Die metten gonen hier zijn comen

2030 Die den camp hevet ghenomen

Ende die vor hem willen vechten

Jeghen mi ende hem verrechten;

Ende ic ne hebbe hier niemen van minen magen

Die mi mochte helpen draghen

2035 Al waert dat si mi wilden houden

Daer met crachte ende met ghewouden.’

Die coninc andworde hem zaen:

‘Ic sal jou wel in hulpen staen

Vele bet dan al uwe maghe

2040 Bi u stonden ende ict saghe;

Dies zijt seker ende sonder vaer.’

[64] Doe ghingen si hem ghereden daer

Ende wapenden hem an beden siden.

Si waren ghereet in corten tiden.

2045 Alle die gone die met hem waren

Moesten vorden coninc zwaren

Dien knape vrede ende vast ghelede.

Dus quamen si ten crite bede.

Die coninc ghinc ten veinstren staen

2050 Sien hoe die camp soude vergaen.

Ende alle die gone die met hem waren

Liepen ten veinstren harentare

Marken of gone hoghe lieden

Den knape yet souden mesbieden

2055 Die daer hilden an dene zide.

Doe onderstaken si hem met nide

Dat die scachte bede braken.

Doe lietsise vallen ende traken

Die zwaerde ende sloughen met omminnen.

2060 Men weet noch niet wie daer sal winnen

Maer emmer sloughen si met nide.

Die knape ne was bore blide

Alst recht was, om zijns broeder doot:

Van rouwen wies hem die moet so groot

2065 Dat hine weet wat hi best mach

Doen als hi den andren sach

Diene hem valschelike hadde ghenomen.

Aldus zijn si te gader comen

Ende waren bede van slaghen milde.

2070 Die spaenre vloghen van den scilde

Dene na dandre sonder were.

Elkerlijc hadde anders ghere.

Die felle rudder hevet verheven

Tswaert ende upten knape ghesleghen

2075 Met overmoede ende met nide

Dat hi hem rovede vander side

Sinen scilt altenen male;

[65] Ende sinen halsberch goet van stale

Ontmaelgierdi te menigher stede.

2080 Nu hoort wat die knape dede

Hi seide: ԇaefdi mi deser slaghe vele

So ghinct met mi al uten spele

Ende ic ne mochte niet ghestaen;

Mijn leven ware sciere ghedaen.’

2085 Maer hi pensde dat hi hem soude

Wreken als hi mochte alse houde

Ende verdrouch tswaert avescher hant

Ende clovedem helm ende nesebant.

Hi gherochtene so dat hi hem rovede

2090 Boven den oren vanden hovede:

Beneden den oren bleeft upten buuc.

Tswaert scanfelde ende ghinc uut

Ende gheraectene weder int ghevouch

Vander scoudren daer hi an drouch

2095 Den scilt ende slouch hem of den arm

Dat hi viel int dal al waerm.

Doe moesti rumen sonder hoverde

Tghereide ende vallen uptie aerde

Doot eer hi ter haerden quam.

1800 En toen die ridder had vernomen

Dat ik was in zulke nood

Zo deed hij zijn grote deugd

Aan mij en steeg af met een vaart

En gaf me zijn goede paard

1805 Daarom was ik zeer in gevaar

Om te verliezen goed en eer

En mijn leven alzo het me stond.’

De koning sprak: ‘Nu ben ik op de hoogte:

Het was mijnheer Walewein!

1810 Waar is hij? ‘Heer, bij Sint Gravein

Alzo als ik u zeggen mag

Toen ik hem de laatste keer zag

Ging hij snel op zijn voeten

Door het woud ten kwade tol waart.

1815 Niet sindsdien wist ik waarheen hij ging.’

De koning zei en hij zwoer:

‘Weet God, nu weet ik wel tevoren

Dat Walewein heeft zijn lijf verloren

Daarom die tol is dusdanig

1820 Daar nee mag geen man ontkomen.

Nooit word ik blijde

Of ik had hem bij mijn zijde

Walewein mijn lieve neef!

Knaap, dat God u eer geeft!

1825 Nu zeg me wat ge begeert.’

Die knaap antwoordde met haast:

[58] ‘Heer, mijn rouwe die is groot:

Me was, heer, mijn broeder dood

Geslagen, dit is wel 20 jaar.

1830 Daarom is mijn hart zwaar.

Die het deed houdt met me zijn spot

Gelijk of ik was een zot

En die er altijd op uit is om me te beschimpen

Heer, nu heb ik een kamp

1835 Tegen hem uitgedaagd om dit ding.

Nu bid ik u, heer koning

Uw dienst bij uw genade

En maak me ridder als het van pas komt

En laat me keren uit uw hof

1840 Tot mijn kamp, tot mijn belofte.

Is het dat ik hier iets langer draal

Ik mag er wel gemakkelijk spijt van krijgen

En het zal ook aan mijn leven gaan.’

De koning maakte hem gelijk ridder

1845 En omgordde daar een goed zwaard

En hij zei tot de knaap: ‘Talm niet!

Ga heen en peinst om de eer

Van deze dag af voortaan meer

En u immer moeite doet om de deugd

1850 Zo waar ge komt en gij het doen kan

En begunstig weduwen en wezen

En allen die gij vindt in vrees

Bescherm ze en zet uw lijf daarvoor!’

Die knaap reed weg met sporen

1855 Ter poort uit zo snel hij kon

De straat die hij voor hem zag.

Hij mag niet dralen zal hij komen

Te kamp die hij heeft genomen

En dat hij er op tijd zal wezen

1860 Ter rechter uur in dat strijdperk.

Hij reed als een die niet nee spaart.

Hij mag wel onverschrokken wezen:

[59] Daar men hem eerder die pijn deed

Zo is te niet gedaan de kwade gewoonte;

1865 Walewein heeft daar alles vergolden

Wat zo men hem eisen zal.

Dus reed hij weg zo snel hij kon.

En Walewein kwam aldaar en hij zag

Een berg; daar is hij gekomen

1870 Boven; en heeft in het dal vernomen

Bij die berg en dat dal

Met vele ridders alles bedekt.

Hij zag daar menige ridder rijden

Op grote en rijk opgetuigde paarden.

1875 Hij zag ze komen met grote scharen

En tot een kasteel voor hem gaan.

Achteraan kwam een schildknaap gereden

Op een paard van mooie leden

Met een zwaard en met twee schilden.

1880 Toen begroete hem Walewein de edelmoedige.

Die schildknaap was goed beraden

Hij zei: ‘Van schande en van schade

Heer, zo beschermt u God onze heer

Van deze dag af aan voortaan meer!’

1885 Dus groette die schildknaap met de schilden

Mijnheer Walewein de edelmoedige

Die grote eer wel waard was.

Daar Walewein sprak met een vaart:

‘Knaap, dat God u moet eren!

1890 Waarheen gaan al deze grote heren?’

‘We gaan niet ver, maar hierbij:

Tot een koningshof, heet Amadi.’

‘Lieve vriend, wat doen ze daar?’

‘Ik zeg het u, heer, al voor waar;

1895 Die ridder die ginder voor gaat

En buiten heeft omgord zijn zwaard

Hij is aangeklaagd van doodsslag

Te kampen omdat hij met zijn voorbedachte raad

[60] Een knaap nam zijn leven.

1900 De aanklager is weggebleven

Die de kamp tegen hem heeft genomen

En durfde niet in het strijdperk te komen.

Het is een knaap van grote eer

En zei, hij zou tot Artus hof

1905 Gaan en bidden hem om genade

Wilde hij dat hij met tot ridder sloeg.

Dit had hij tot eervolle verontschuldiging.

Nooit sindsdien durfde hij terug te keren.

Dus voer hij heen uit het land.

1910 Dus hebben zijn vrienden schande.’

Toen begon daar Walewein te vragen :

‘Is hier dan enige van zijn verwanten

Die hem in hulp mogen bijstaan?’

Die knaap die antwoordde gelijk:

1915 ‘Bij God, heer, neen het niet!

Van al diegene die ge hier ziet

Zo is aan hem verwant nee geen.

Nochtans is hier menigeen:

Die komen allen met mijn heer.

1920 En noch twintig maal meer

Zou hebben gedaan op deze plaats

Hadden ze geweten dat hij heden

Zou hebben geweest in het strijdperk.

Dus wil ik dat gij zeker bent.

1925 Daarom durven zijn vrienden niet te komen

Daar ze mijn heer horen noemen

Met hun vriend in het strijdperk.

Uw verlof - het is tijd -

Mag ik hebben, ’sprak die knaap.

1930 Dus is Walewein van deze zaak

Ingelicht. ‘Nu ga! God geeft u eer!

Het is tijd en volg uw heer

Voordat hij u te ver ontkomt.’

Die knaap sloeg met sporen het paard

[61] 1935 En reed zo snel mogelijk weg.

Daar Walewein kwam daar hij zag

Een mooie linde staan op het veld

Daar voer hij onder en hield

Onder die groene linde geheel stil

1940 Omdat hij aanschouwen wil

Hoe het met het kamp zou vergaan.

Hij steeg af en liet staan

Zijn paard gebonden aan een paal

Omdat hij zien wilde ter enige tijd

1945 Hoe ze elkaar zouden ontmoeten

En hoe het kamp zou eindigen.

Hij zag daar menige ridder gaan

Die met diegene gekomen waren

Die de kamp had genomen.

1950 Toen ze er allen waren gekomen

En toen ze er alle verzameld waren

Toen waren er daar bij recht getal

Tweeduizend of meer

- Dus dacht Walewein de heer-

1955 Aan de andere kant helemaal niemand

Nog kampvechter nog iemand anders.

Nochtans ging men op die tijd

Buiten het kasteel bereiden een strijdperk

Daar de heren in vechten zouden

1960 Kwam die knaap en ze wilden

Zodat de vrouwen en de jonkvrouwen

Uit het kasteel mochten aanschouwen

Het kamp buiten op de heide.

Dus ging men snel bereiden

1965 En staken in de aarde slaan.

Men liet er koorden omgaan

Zodat er niemand in zou komen

Dan die het kamp hadden genomen.

Toen alles gereed was en gedaan

[62] 1970 Toen sprak hem aan de koning gelijk:

‘Heer ridder, als het u tijd lijkt

Zo ga en wacht op uw tegenstander in het strijdperk.

Ik waan wel dat hij snel zal komen.’

Meteen heeft hij zijn paard genomen

1975 En kwam met overmoed

Binnen in ginds strijdperk gereden

En wachtte omdat hem stond te doen

Tot een deel na de noen. (12 uur)

Nochtans nee kwam die knaap niet.

1980 Toen sprak die ridder: ‘Heer, ziet

Lijkt het u tijd, zo laat me gaan.’

Alle diegene die met hem waren

Ze zeiden: Ԉet is meer dan tijd.

Die knaap nee komt vandaag niet meer in het strijdperk;

1985 Het is over zijn tijd gegaan.’

Toen antwoordde de koning gelijk:

‘Van haast komt zelden iets goeds

Die wel wachten ze zijn verstandig.

Vriend, nu wacht dan met gemak:

1990 Hem mag wel deren zulke zaak

Daar hij bij opgehouden is;

Dit is zeker en gewis.

Nu geef hem noch een tijdje uitstel.’

Ze wachten tot de vespertijd.

1995 Nochtans nee kwam die knaap niet.

Toen sprak die ridder en zei: ‘Niet’.

Tot de koning zeer verbolgen

‘Bij de heer van hemelrijk!

Het is meer dan tijd, nu laat me gaan!’

2000 Alle diegene die met hem waren

Zeiden: ‘Hij heeft zijn belofte

Gedaan, heer koning, in uw hof:

Ge mag hem wel met grote eer

Uit het strijdperk nu laten keren.’

2005 De koning peinsde in zijn gemoed:

[63] ԇe denkt allemaal tevergeefs

Mag ik, het zal geheel anders wezen.’

‘Wacht een tijdje,’ sprak hij na deze

Al gauw hebben ze vernomen

2010 De knaap op Gringolet komen:

Snel met een vaart

Kwam hij gereden te strijdperk waart.

Zijn paard had onder hem die vloog

Als een pijl uit een boog.

2015 Dus kwam hij gereden in het strijdperk

Een deel na de vespertijd.

Zijn paard was van lopen moe:

Van het schuim en van het bloed

Had gemaakt de weg nat;

2020 Het was moe en het was uitgeput.

Toen steeg hij af en liet het staan

En kwam tot de koning gegaan;

Hij zei: ‘Heer koning Amadi

Ge bent wel op de hoogte en wijs

2025 Dat ik te strijdperk ben gekomen

En heb hier tegen mij vernomen

Menige ridder van goede naam

Elk gewapend op zijn manier

Die met diegene hier zijn gekomen

2030 Die het kamp heeft genomen

En die voor hem willen vechten

Tegen mij en tegen mijn rechten opkomen;

En ik nee heb hier niemand van mijn verwanten

Die me mochten helpen bijstaan

2035 Al was het dat ze me wilden houden

Daar met kracht en met geweld.’

De koning antwoordde hem gelijk:

‘Ik zal u veel beter helpen

Veel beter dan al uw verwanten

2040 Bij u stonden en ik het zag;

Dus wees zeker en zonder vrees.’

[64] Toen gingen ze zich bereiden daar

En wapenden hen aan beide zijden.

Ze waren al gauw gereed.

2045 Al diegene die met hem waren

Moesten voor de koning zweren

Die knaap vrede en duurzame vrijgeleide.

Dus kwamen ze te strijdperk beiden.

De koning ging ten venster staan

2050 Zien hoe het kamp zou verlopen.

En al diegene die met hem waren

Liepen ten venster hier en daar

Opletten of diegene hoge lieden

De knaap onrechtvaardig behandelen

2055 Die daar hielden aan de ene zijde.

Toen staken ze zich met nijd

Zodat de schachten beide braken.

Toen lieten ze die vallen en trokken

De zwaarden en sloegen met haat.

2060 Men weet noch niet wie daar zal winnen

Maar steeds sloegen ze met haat.

Die knaap nee was zeer vertoornd

Zoals het recht was, om zijn broeders dood:

Van rouw groeide hem het gemoed zo groot

2065 Dat hij niet weet wat hij het beste mag

Doen toen hij de andere zag

Die hem vals had genomen.

Aldus zijn ze tezamen gekomen

En waren beide van slagen mild.

2070 Die spanen vlogen van het schild

De ene na de andere zonder verweer.

Iedereen had op de andere lust.

Die felle ridder heeft geheven

Het zwaard en op de knaap geslagen

2075 Met trots en met verbittering

Dat hij hem beroofde van de zijde

Zijn schild in een keer;

[65] En zijn pantserhemd goed van staal

Kapot geslagen op menige plaats.

2080 Nu hoort wat die knaap deed

Hij zei: ԇaf hij veel van deze slagen

Zo liep het me slecht af

En ik nee mocht niet standhouden;

Mijn leven was snel voorbij.’

2085 Maar hij peinsde dat hij hem zou

Wreken onmiddellijk

En zwaaide het zwaard met de linker hand

En kloofde hem helm en neusband.

Hij raakte hem zo zodat hij hem beroofde

2090 Boven de oren van het hoofd:

Beneden de oren bleef het op de buik.

Het zwaard schoot zijwaarts uit

En raakte hem weer in de juiste plaats

Van de schouder waaraan hij droeg

2095 Het schild en sloeg hem af de arm

Zodat hij viel in het dal al warm.

Toen moest hij ruimen op smadelijke wijze

Het zadel en vallen op de aarde

Dood eer hij ter aarde kwam

2100 Dies waren sine vriende gram!

Alse houde als sine saghen vallen

Daer ne was niemen van hem allen

Sine quamen met haesticheden

Naden knape int crijt ghereden.

2105 Deen ghinkene steken, dander slaen

Die derde seide: ‘Wilwine vaen?’

Si staken sodat hi viel ter aerden.

Doe reden si met haren paerden

Over hem wech ende wedere

2110 Deen stakene up ende dander nedere;

Si gaven hem wel menighen stoot

Bi wilen clene bi wilen groot

Ende daden hem wel grote pine.

[66] Dus moeste hi doghen sine carine

2115 Allene; dies was hi drouve ende erre:

Die coninc was hem daer te verre.

Die knape ne weet wat hi doen mach.

Dits Walewein die dit versach

Ende hi pensde in sinen moet:

2120 ‘Langhe beide nes hier niet goet.’

Hi onbant vander linde saen

Zijn paert ende voer in hulpen staen

Den knape daer uptie heide.

Zijnen scilt ende spere beide

2125 Nam hi ende quam met haesticheden

Binnen in gont crijt ghereden

Recht ghelijc ere wilder lewen.

Ghine saghet noyt stuven een trop sprewen

Als si stoven die gonder waren

2130 Doe Walewein dus quam ghevaren.

Hi hilt ter steke so hi best mochte

Sijn spere; so wat so hi gherochte

Daer ne was gheen wedersegghen

Sine moesten daer den onseghe hebben.

2135 Hi deedse rumen sonder hoverde

Tghereide ende vallen uptie aerde.

Sulc brac zijn been ende zulc zinen arm

Ende vielen in dat dal al warm

Deen naden andren wel ghedichte.

2140 Ende Walewein seide: ‘Het mochte lichte

So comen, ghi soud den knape vrede

Gheven al sonder sconinx bede

Hoe leet soot jou te doene ware.’;

Mettien reet hi vort int hare:

2145 En dorste niemend sijns onbiden;

Si ruumden wech an beden ziden.

Wie so hem quam te ghemoete

Walewein quetstene so onzoete

Metten spere al sonder vraghen

[67] 2150 Hine ghenas in 40 daghen.

Hi deder zulken over hals

Tumen die hem herde mals

Maecte eer dat Walewein quam

Die zire comsten was wel gram.

2155 Dus reet hi duere so hi eerst mach

Daer hi die campioene sach

Bede ligghen ane der heiden

Stille, daer si zijns onbeiden:

Deen levet, dander es doot.

2160 Sine smerte was wel groot

Die daer levet: hi moest verdraghen

Dat men hem dede; hine wist wien clagen.

Walewein vercoos ter selver stede

Die hem die meeste pors’ e dede

2165 Ende riep: ‘Hoet u!’ Metten worde

So gheraectine metten orde

Vanden spere aldore den buuc

Ende wierpene doot ten zadele uut:

Doe moesti vallen uptie moude;

2170 Die siele voer daert God woude.

Walewein beette uptie aerde

Neder van zijns selfs paerde

Ende nam den knape, so hi eerst mach

Dien hi daer vorem ligghen sach

2175 Ende hi halpene up ter vaert

Ende settene up zijn ors Lyaert

Dat hi ter quader tolne wan.

Hi hevet onrecht dies hem verjan.

Dus bleef hi selve staende te voet

2180 Deer Walewein die rudder goet.

Die knape sat sochte in zijn ghereide.

Des goons scilt ende spere beide

Die daer doot lach, heifti ghenomen

Ende es tote den knape comen

2185 Ende seide: Ԗrient, vant jou verweren

[68] Jeghen die gone die u deren

Wille.ՠMettien heifti vernomen

Enen up Gringolette comen

Neven mijns heren Waleweins zide

2190 Ende waentene duer steken met nide

Wel ghereet; ende mettien

Hevet dit die knape versien

Diene bescudde met zire cracht:

Ter steke hilt hi zinen scacht

2195 Daer hi den gonen mede stac

So dat hem zijn spere brac

In drien sticken vor die hant.

De gone viel neder in dat sant:

Hi tuselde so, ic wanem zwoer

2200 Nader voeren die hi voer

Sijn hovet utermaten zere.

Ende Gringolet quam tsinen here

Ghelopen [teerst] dattene versach.

Waleweyn spoedde hem als hi eerst mach

2205 Ende sater [up]: hi hads te doene.

Nu zijn si tors, die rudders coene!

Elkerlijc moet andren bevreden!

Daer was menich man ghereden

Die hem tween gherne deren soude.

2210 Mach Walewein hi sal behouden

Tvelt jeghen hem allen met eren.

Doe ghinghen si te gader keren

Ghenendelike elc met zinen paerde

Ende met haesten vinghen si ten zwaerde.

2215 Daer was alle vrede ontseit:

Si ondergaven hem ghereit

Metten zwaerden ghenendelike.

Walewein ne slouch ghene zwike

Den gone daer hi mede was:

2220 Ic wane men noit in boeken ne las

Daer Walewein alzulc wonder wrochte.

[69] Dat sceen hem wel diet becochte!

Hine spaerde ors no man.

Wien dat hi gheraken can

2225 Dien doet hi toter aerden driven.

Hine es gheboren niet van wiven

Die die daden mochte vertellen

Die Waleweyne daer ghevellen

Entie hi dede up gonen dach.

2230 Hi gaf herde menighen slach

Uptie brune helme van stale.

Die ander rudder deit ooc wale

Men mochte daer zien uptie heide

Onder rudders ende knapen beide

2235 Wel twe hondert bi ghetalle

Die Waleweyn adde versleghen alle

Onder hem ende zinen gheselle

Daer ic dit wonder al of telle.

Die coninc es ghestaen mettien

2240 Ten veinstren ende heift al versien

Die daet die Walewein heift ghewrocht.

Nu alreerst es hi bedocht

Omme den knape ende om zinen vrede

Ende hoe dat hine up sine ghelede

2245 Ten campe liet bevaen int crijt.

Hi seide: Ԉet es meer dan tijt

Dat ic den knape in hulpen vare:

Ic sie daer so menighe scare

Die up hem houwen ende slaen

2250 Maer inden wighe so es bevaen

Een rudder neven zire zide.

Dies es nu mine herte blide

Want hi vecht so deghenlike:

Ic wane het es van hemelrike

2255 Een inghel ende het heiftene ghesant

God omme thelpene den seriant:

Hen dede noyt rudder zulke daet.’

[70] Dus vonden si in haren raet

Dat si ghereedden hare scaren

2260 Ende quamen ten porten uut ghevaren.

Die coninc hi quam zelve voren

Met ᶼsup>cᠲudders uut vercoren

Die beste die waren in zijn hof

Omme te behoudene zijn ghelof

2265 Ende alle gheachemeert wale

Bede niet ysere ende met stale.

Dus quamen si met haren scaren.

Entie coninc voer sonder sparen

Daer deer Walewein entie seriant

2270 Bede vochten hant an hant

Die des vreden adden noot.

Si adden ghewrocht wonder groot

Onder hen tween in zulc een hare.

Deer Walewein hi wert gheware

2275 Vanden coninc ende seide: Ԉere

Waeromme haesti u so zere?

Ghi moocht wel keren: het es gedaen!

Ic hope wi zullen wel ontstaen

Jeghen die hier zijn, hebwijs gheval.

2280 Mine zorghen die zijn al

Dat ons die nacht al sal benemen.’

Die coninc die andworde heme

Ende seide: ‘Here radder, God weet

Ic hebbe mesdaen, dats mi leet!

2285 Van algader minen mesdaden

So willic staen tuwer ghenaden.

Bi u hebbic den knape verwrocht:

Ic sach up jou ende wart verdocht

Dat ic vergat al des vreden

2290 Dies mi die knape hadde ghebeden

Om dat [ic] jou sach zulc wonder werken.

Maer rudder, ghine moet merken

Dit in ghene doorperheit

[71] Dat ic tote jou hebbe gheseit:

2295 Hen quam om elne ghene sake

Dat ic bem so tonghemake

Dan mi dese lachter es ghesciet.’

Walewein seide: ‘Ghine durt niet

Tonghemake zijn, coninc here!

2300 Ghi sult doen uwes selfs ere.

Die niet mesdoet, hine dar niet boeten.

Ghie sult den knape scone groeten

Ende zult hem voort in hulpen staen’

Nu latic die tale voort gaen

2305 Van desen ende wille mine woort

Vanden gonen segghen voort

Die tonghemake waren zere

Om haren vrient, om haren here

Dien si in dien daghe verloren.

2310 Si hilden daer ende hadden ghezworen

Dat zijs ghewroken souden wesen.

Dus ghereedden si mettesen

Ghenendelike hare scaren

Ende trocken vort al sonder sparen

2315 Omme te wrekene hare scade

Daer die coninc hilt te rade

Jeghen Walewein van zire mesdaet

Ende soude ghaerne, hadde hijs raet

Betren om dat hi den knape liet

2320 In zulker noot. Mettien hi ziet

Dat si up hem comen met scaren.

Doe moesten si der tale onbaren

Ende ander zake ane gaen

Of hare leven ware ghedaen;

2325 Ende setten hem stoutelike ter were

Die up hem quamen met groten ghere

Omme vernieuwene den strijt!

Die nacht ghin[c] an: het was tijt

Dat men des wighes adde onboren

[72] 2330 Maer dat zijt alle hebben ghezworen

Dat si den gonen zouden vaen

Die hem die scade hevet gedaen

Ende over hem ghewroken wesen.

Dus vergaderden si mettesen.

2335 An beden ziden met ghewelde

So vochten si zere upten velde.

Die coninc zelve was rudder goet:

Hi wilde daer doen teerste ghemoet

Also als ic u mach bedieden

2340 Omme te verboudene zine lieden

Jeghen enen dien hi hevet vercoren

Ende was comen uten here voren.

Hi hiet mijn here Alangremant

Die stoutste rudder die men vant

2345 Yewerinc tenigher stede.

Ende zijn broeder volghede mede:

Hi hiet mijn here Bancram die coene

Ende soudene bescudden, haddijs te doene

Jeghen dien coninc entie zine

2350 Die des daghes sonder pine

Hadde gheleghen indien castele;

Maer si zullens te haren dele

Ghenouch hebben eer si keren!

Die coninc die waerd was vele eren

2355 Hi vinc ten scilde ende ten spere

Ende sette hem jeghen dien ter were

Die up hem quam ghenendelike:

Hi beval hem Gode van hemelrike!

Die cnape voer neven sconinx zide

2360 Die der hulpe was wel blide

Die hem de coninc hevet brocht.

Elkerlijc hevet andren versocht

Upden velde met omminnen.

Men weet noch niet wie daer sal winnen

2365 Vort anders daer mede es vergaen.

[73] Deer Walewein beette ende hi liet staen

Sijn paert vercoelen: het was moede.

Daer an dedi als die vroede.

Hi stac of den helm metteser dinc

2370 Ende sach hoe daer die wijch verghinc

Tusschen den coninc ende Alangremande:

Si namen die scachte in hare hande

Ende die breidele biden cnope;

Die orse setten si ten lope

2375 Die dapper waren ende snel.

Alangremant gheraecte wel

Den coninc daer neffens dat hi wilde

Een deel neffens sinen scilde

Ende haddene wel na met groter porsse

2380 Ghedaen tumen vanden orse

Maer dat hem zijn spere ontwant

Ende spranc te sticken vordie hant:

Dit dede dat die coninc ontsat;

Over waer seit men ons dat.

2385 Die coninc hine miste niet

Eist als men ghescreven ziet:

Hi geraecte Alangremante ter cure

Wel ende stac hem den scilt al dure;

So dedi halsberch ende curie

2390 - Salic jou der waerheit lyen -

Metten spere al die huut

Ende drouchene doot ten zadel uut

Ten ende van zinen scachte

Met ghenende ende met crachte

2395 Achterwaert uten ghereide

ᘩjiiᠶoete verre uptie heide

Ende lietene vallen uptie aerde

Doot; ende tors liep zire vaerde

Weder dane het quam te voren

2100 Dus waren zijn vrienden woedend!

Even snel als ze hem zagen vallen

Daar nee was niemand van hen allen

Ze kwamen met grote snelheid

Naar de knaap in het strijdperk gereden.

2105 De een ging hem steken, de ander slaan

De derde zei: ‘Willen we hem vangen?’

Ze staken zodat hij viel ter aarde.

Toen reden ze met hun paarden

Heen en weer

2110 De ene stak hem en de andere aan alle kanten;

Ze gaven hem wel menige stoot

Soms klein soms groot

En deden hem zeer grote pijn.

[66] Dus moest hij gedogen zijn smart

2115 Alleen; dus was hij droevig en wanhopig:

De koning was hem daar te ver.

De knaap weet niet wat hij doen mag.

Dit is Walewein dat zag

En hij peinsde in zijn gemoed:

2120 ‘Lang wachten nee is hier niet goed.’

Hij maakte het los van de linde gelijk

Zijn paard en voer in hulp bij te staan

De knaap daar op de heide.

Zijn schild en speer beide

2125 Nam hij en kwam met een vaart

Binnen in ginds strijdperk gereden

Recht gelijk een wilde leeuw.

Ge zag het nooit stuiven zoals een zwerm spreeuwen

Zoals ze stoven die ginder waren

2130 Toen Walewein aldus kwam gegaan.

Hij hield te steken zo goed hij kon

Zijn speer; zowat hij raakte

Daar nee was geen tegenspreken

Ze moesten daar de nederlaag hebben.

2135 Hij liet ze ruimen zonder hovaardigheid

Het zadel en vallen op de aarde.

Sommigen braken hun been en sommigen hun arm

En vielen in dat dal al warm

De een na de andere snel achter elkaar.

2140 En Walewein zei: ‘Het mocht licht

Zo komen, ge zou de knaap vrede

Geven al zonder konings verzoek

Hoe onaangenaam als het voor u te doen was.’

Meteen reed hij voor in het leger:

2145 Er durfde niemand op hem te wachten;

Ze maakten dat ze weg kwamen aan beide zijden.

Wie zo hem tegemoetkwam

Walewein kwetste hen zo hard

Met de speren al zonder vragen

[67] 2150 Hij genas niet in 40 dagen.

Hij liet er sommige hals over kop

Tuimelen die hem een hoge toon

Aansloegen eer dat Walewein kwam

Die woedend was van zijn komst.

2155 Dus reed hij door zo snel hij kon

Daar hij de kampvechters zag

Beide liggen op de heide

Stil, daar ze op hem wachten:

De een leeft, de ander is dood.

2160 Zijn smart was wel groot

Die daar leeft: hij moest verdragen

Dat men hem deed; hij wist niet bij wie te klagen.

Walewein koos terzelfder plaats

Die het meest op hem aandrong

2165 En riep: ‘Hoed u!’ Met dat woord

Zo raakte hij hem met de punt

Van de speer al door de buik

En wierp hem uit het zadel:

Toen moest hij vallen op de modder;

2170 De ziel voer daar waar God het wilde.

Walewein steeg af op de aarde

Neer van zijn eigen paard

En nam de knaap, zo snel hij kon

Die hij daar voor hem zag liggen

2175 En hij hielp hem op ter vaart

En zette hem op zijn paard Appelschimmel

Dat hij met de kwade tol won.

Hij heeft onrecht die het hem misgunde.

Dus bleef hij zelf te voet staan

2180 Daar Walewein die goede ridder.

Die knaap zat en zocht zijn zadel.

Diegene zijn schild en speer beide

Die daar dood lag, heeft hij genomen

En is tot de knaap gekomen

2185 En zei: Ԗriend, ga je verweren

[68] Tegen diegene die u deren

Willen.Ս Meteen heeft hij vernomen

Een op Gringolet komen

Nevens mijnheer Walewein’ s zijde

2190 En waande hem te doorsteken met nijd

Weldra; en meteen

Heeft dit die knaap gezien

Die hem beschermt met zijn kracht:

Te steken hield hij zijn schacht

2195 Daar hij diegene mee stak

Zodat hem zijn speer brak

In drie stukken voor de hand.

Diegene viel neer in het zand:

Hij duizelde zo, ik denk hij heeft pijn

2200 Na het voeren dat hij ging

Zijn hoofd uitermate zeer.

En Gringolet kwam tot zijn heer

Gelopen zo gauw dat het hem zag.

Walewein spoedde hem zo snel hij kon

2205 En zat erop: hij had het nodig.

Nu zitten ze te paard, die koene ridders!

Elk moet anderen bevrijden!

Daar kwam menige man aangereden

Die hen twee graag zouden deren.

2210 Kan Walewein hij zal behouden

Het veld tegen hen allen met eren.

Toen gingen ze op elkaar in rijden

Onverschrokken elk met zijn paard

En onmiddellijk pakten ze hun zwaarden.

2215 Daar was alle vrede ontzegd:

Ze brachten zich in gereedheid

Met de zwaarden onverwijld.

Walewein nee schoot niet te kort

Diegene waar hij mee was:

2220 Ik denk men nooit in boeken nee las

Daar Walewein al zulk wonder wrocht.

[69] Dat scheen hun wel die het ontgold!

Hij spaarde paard nog man.

Wie dat hij raken kan

2225 Die laat hij ter aarde gaan.

Hij is niet van wijven geboren

Die de daden mochten vertellen

Die Walewein daar gebeuren

En die hij deed op die dag.

2230 Hij gaf zeer menige slag

Op de stalen bruine helmen.

De andere ridder deed het ook goed

Men mocht daar zien op de heide

Onder ridders en knapen beide

2235 Wel tweehonderd bij getal

Die Walewein alle had verslagen

Onder hem en zijn metgezel

Daar ik dit wonder al van vertel.

De koning ging meteen staan

2240 Te venster en heeft alles gezien

Die daad die Walewein heeft verricht.

Nu allereerst is hij bedacht

Om de knaap en om zijn veiligheid

En hoe dat hij hem op zijn bescherming

2245 Te kamp liet gaan in het krijt.

Hij zei: Ԉet is meer dan tijd

Dat ik de knaap ga helpen:

Ik zie daar zo vele scharen

Die op hem houwen en slaan

2250 Maar in de strijd zo is gekomen

Een ridder nevens zijn zijde.

Dus is nu mijn hart blijde

Want hij vocht zo heldhaftig:

Ik denk het is van hemelrijk

2255 Een engel en hem heeft gezonden

God om te helpen de jonge ridder:

Er deed nooit ridder zulke daad.’

[70] Dus besloten ze

Dat ze bereidden hun scharen

2260 En kwam uit de poort gegaan.

Die koning hij kwam zelf vooraan

Met 500 voortreffelijke ridders

Die beste die waren in zijn hof

Om te behouden zijn eed

2265 En allen goed gewapend

Beide met ijzer en met staal.

Dus kwamen ze met hun scharen.

En de koning voer onverwijld

Daar Walewein en de jonge ridder

2270 Beide vochten hand in hand

Die de vrede hadden nodig.

Ze hadden gewrocht wonder groot

Onder hen twee in zulk leger.

Daar Walewein hij werd gewaar

2275 Van de koning en zei: Ԉeer

Waarom haast ge u zo zeer?

Ge mocht wel keren: het is gedaan !

Ik hoop we zullen wel ontkomen

Tegen die hier zijn, hebben wij geluk.

2280 Mijn zorgen die zijn al

Dat ons die nacht alles zal benemen.’

De koning die antwoordde hem

En zei: ‘Heer ridder, God weet

Ik heb verkeerd gedaan, dat is me leed!

2285 Van al mijn misdaden

Zo wil ik staan tot uw genade.

Door u heb ik de knaap in het ongeluk gebracht:

Ik keek naar u en het kwam in mijn gedachte

Zodat ik vergat alle vrede

2290 Dit me de knaap had gebeden

Omdat ik u zag zulke wonderen werken.

Maar ridder, ge moet dit niet opvatten

Als in onbeschaafdheid

[71] Dat ik tot u heb gezegd:

2295 Het kwam nergens anders om

Dat ik ben zo te ongemak

Dat me deze schande is gebeurd’

Walewein zei: ‘Gij behoeft niet

Te ongemak zijn, koning heer!

2300 Ge zal uw eigen eer doen.

Die niets misdoet, hij behoeft niet te boeten.

Ge behoort de knaap goed te groeten

En behoort hem voortaan te helpen.’

Nu spreek ik er niet meer over

2305 Van dit en wil me een woord

Van diegenen zeggen voort

Die te ongemak waren zeer

Om hun vriend, om hun heer

Die ze op die dag verloren.

2310 Ze hielden daar stand en hadden gezworen

Dat zij gewroken zouden wezen.

Dus bereidden ze met deze

Onverschrokken hun scharen

En trokken voort al zonder te wachten

2315 Om te wreken hun schade

Daar de koning stond te overleggen

Tegenover Walewein van zijn onjuist gedrag

En zou graag, als hij wist hoe hij dat moest doen

Verbeteren omdat hij de knaap liet

2320 In zulke nood. Meteen ziet hij

Dat ze op hem afkomen met scharen.

Toen moesten ze het gesprek ontberen

En een andere zaak beginnen

Of hun leven was gedaan;

2325 En zetten zich dapper te verweer

Die op hen afkwamen met grote gang

Om te vernieuwen de strijd!

Die nacht kwam aan: het was tijd

Dat men de strijd had nagelaten

[72] 2330 Maar dat zij het allen hebben gezworen

Dat ze diegene zouden vangen

Die hen die schade heeft gedaan

En door hen gewroken worden.

Dus verzamelden ze met deze.

2335 Aan beide zijden met geweld

Zo vochten ze zeer op het veld.

De koning zelf was een goede ridder:

Hij wilde daar doen de eerste aanval

Alzo als ik u mag aanduiden

2340 Om zijn lieden moed te geven

Tegen een die hij heeft uitgekozen

En was gekomen uit het leger naar voren.

Hij heet mijnheer Alangremant

Die dapperste ridder die men vond

2345 Ergens te enige plaats.

En zijn broeder volgde mede:

Hij heet mijnheer Bancram die koene

En zou hem beschermen, had hij het nodig

Tegen de koning en de zijne

2350 Die de dag zonder last

Had gelegen in dat kasteel;

Maar ze zullen nog wel een portie krijgen

Genoeg hebben eer ze keren!

De koning die waard was vele eer

2355 Hij greep het schild en de speer

En zette hem tegen die te verweer

Die op hem onverschrokken afkwam:

Hij beval hem God aan van hemelrijk!

Die knaap voer nevens konings zijde

2360 Die van de hulp wel blijde was

Die hem de koning heeft gebracht.

Iedereen heeft anderen gezocht

Op het veld met haat.

Men weet noch niet wie daar zal winnen

2365 Voorts is het anders daarmee vergaan.

[73] Daar Walewein afsteeg en hij liet staan

Zijn paard verkoelen: het was moede.

Daarmee deed hij als de verstandige.

Hij stak de helm af met deze zaak

2370 En zag hoe daar die strijd verging

Tussen de koning en Alangremant:

Ze namen de schachten in hun handen

En de teugels bij de knopen;

De paarden zetten ze in beweging

2375 Die dapper waren en snel.

Alangremant raakte goed

De koning daarnaast dat hij wilde

Een deel naast zijn schild

En had hem bijna met grote druk

2380 Laten tuimelen van het paard

Maar dat hem zijn speer ontschoot

En sprong kapot boven de hand:

Dit veroorzaakte dat de koning ontkwam;

Voor waar zegt men ons dat.

2385 De koning hij miste niet

Is het zoals men geschreven ziet:

Hij raakte Alangremant op de goede plaats

Goed en stak hem het schild geheel door;

Zo deed hij pantserhemd en malienkolder

2390 – Zal ik u de waarheid bekennen -

Met de speer de hele huid

En stak hem dood van het zadel

Met de punt van zijn schacht

Met moed en met kracht

2395 Achterover uit het zadel

14 voeten ver op de heide

En liet hem vallen op de aarde

Dood; en het paard liep zijn gang

Weer terug het kwam tevoren

2400 Met ydelen sadele: [het] hevet verloren

Sinen here die doot bleef ter stede!

[74] Dat dede zine overmoedichede

Daer noyt kerstijn ane wan!

Dat versach mijn here Bancran

2405 Die drouve was om zinen broeder

Maer hi was een deelkijn vroeder

Danne was mijn here Alangremant;

Hi seide: ramic in sconinx hant

Het mochte met mi also vergaen

2410 Alst met minen broeder es ghedaen.

Ic wane mi es beter tkeren

Die wile dat ic mach met eren

Dan ic hier yet langhe merre.’

Degone waren drouve ende erre

2415 Die daer achter waren bleven

Ende worden vervaert om hare neven

Dat si mochten wesen doot

Ende seiden: ԗi daden dulheide groot

Dat wi twi rudders lieten varen

2420 Die alre beste vander scaren

Ende diemen vant in enich lant

Allene indes conincs hant;

Dat was dompheit herde groot:

Ic segghe jou dat si bleven doot!’

2425 Doe ghereedden hem diere waren

Ende ghinghen hem in hulpen varen

Wel achtienhondert bi ghetalle.

Dese goede rudders ghereedden alle

Ende voeren te hulpen hare neven

2430 Ende haren here die was bleven

Binden zelve daghe doot:

Doe rees daer die storem groot!

Upten coninc quam gont here

Ende hi ghereedde hem ter were

2435 Ende ᶼsup>cᠲudder die met hem waren

Si ghinghen vechten sonder varen

Jeghen die gone die up hem quamen.

[75] Die hem daer niet ne dorste scamen

Ic wane wel, dat was die seriant:

2440 Hi vacht met ghewillegher hant

Neffens den coninc zinen here.

Dus ghinc men daer vechten zere

Ghenendelike met groter cracht.

Het was goet stic inde nacht

2445 Dattie wijch gheduerde: ic wane

Si adden tlichte vander mane

Daer si alle bi ghesaghen.

Des conincs volc begonste versaghen

Als si quamen in zulker porssen:

2450 Si traken achter metten orsen

Ende lieten haren here in groter noot.

Nu waren des knapen zorghen groot

Hoe hi den coninc bescudden mach.

Hi gaf daer harde menighen slach

2455 Uptie helme metten zwaerde

Ende die coninc die hem ooc verwaerde

Ende weet: blijft hire, hi es doot;

Ende vliet hi, dat es lachter groot.

Dus waersi bede in groter sorghen

2460 God wouds, wiene daer sal borghen.

Haer ne gheen weet wat hi doen mach.

Dits Walewein die gont versach

Ende hi peinsde in sinen moedt:

‘Langhe letten ne es niet goet!’

2465 Hi bant den helm up thooft ter vaert

Ende sat up Gringolette zijn paert

Ende quam ghereden in gont hare

Ghelijc oft ene valke ware

Die vloghe onder wilde ganse:

2470 Hi [deet] daer ghelden die hanse

Den gonen dien hi vor hem vant.

Dat versach doe die seriant

Ende wert verhoghet herde zere

[76] Ende sprac ten coninc sinen here:

2475 ԗeten vechten, het es wel tijt!

Nu ghelievet mi de strijt:

Ic sie die bloeme van allen heren!’

Doe ginghen si te gader keren

Ende ginghen houwen metten zwaerde

2480 Die gone die hem eerst vervaerden

Stoutelike; si addens te doene:

Walewein maketse alle coene!

Ende dandre verdroughen hare zwaerde wedere

Ghelike dat vogle doen hare vedere

2485 Ghenendelike metten armen.

Entie halsberghe begonsten verwarmen

Entie maelgen vlogher af

Achter velde oft ware caf.

Si maecten wonden indie huut:

2490 Gont bloet quam gheronnen uut.

Men mochte daer bi tween, bi drien

Gone rudders tumen zien

Ende bi vieren ende bi viven:

So ghinc mense daer ontliven!

2495 Sesse te gadere ende zevene

Roofde mense daer vanden levene!

Men ghinc daer houwen ende slaen

Den enen doot, den andren vaen

Sodat haer in wel corter uren

2500 - Al wartet Waleweine te zure -

Daer nes niet een ontgaen

Sine bleven doot of ghevaen

Of mesmaect van diepen wonden!

Doe ruumden si in corten stonden.

2505 Die coninc keerde met groter minnen

Ende voerde inden casteel binnen

Waleweine met groter joyen:

Si begonsten alle vervroyen

Ende worden blide omme sconinx gaste.

[77] 2510 Die ghevanghene leidemen vaste

Daer si niet ne mochten ontgaen.

Gone cnapen quamen zaen

Ende namen die paerde over al

Ende ledetse up een stal

2515 Daer sise wel te ghemake daden.

Die sciltknechten worden wel beraden

Ende quamen ghelopen altehant

Tote Waleweine ende dien seriant

Ende ontwapenetse altemale.

2520 Die coninghinne die indie zale

Was, soe dede ghereden sciere

Twe mantelen goet ende diere

Ende deedse den heren om hem slaen

Dat hem gheen coude soude an gaen:

2525 Si addent sdaghes ghehadt heet.

Binnen desen was selve ghereet

Die coninghinne ende altemale

Die camerieren: soe ghinc ter zale

Ende heift Waleweine bider hant ghenomen

2530 Ende seide: ‘Here, zijt wel comen

Te zulker herberghe als hier es!

Dies zijt seker ende ghewes:

Al waer soe beter hondert warven

Ic wilde wel, here, waert uwe bedarve

2535 Ent u bequame ware ooc, here

Dat ghi ons blevet emmermere:

Ghi hebt ons zulke ere ghedaen!’

Mettien so quamen si ghegaen

Tenen bedde achter den haert

2540 Ende ghingher up sitten.

Doe quam die waert

Die coninc, ghegaen mettesen

Ende hietene willecome wesen

Hi ghinc daer sitten bi zire zide.

Si waren alle gader blide

2545 Die daer waren binder zale.

[78] Wat holpe dat jou langhe tale

Maecte? Hi was daer wel ontfaen:

Men gaf water ende ghinc dwaen

Ende wilden eten; het was tijt:

2550 Si hadden gheweset inden strijt

So langhe met groter cracht

Dat was bider middernacht

Eer si ten etene mochten vaen.

Die coninc hi es up ghestaen

2555 Hi dede Waleweyne grote ere

Hi seide: ‘Rudder, bi onsen here

Ghi moet gaen sitten bi trouwen

Eten met mire vrouwen

Minen wive die conincghinne

2560 Die ic vor alle die warelt minne

Bedi soe wilt ende ic beghaert.’

‘Heer Walewein seide: ‘ghi zijt mijn waert:

Dat ghi ghebiet, ic doet ghereet

Here; nochtan so eist mi leet

2565 Dat ic soude eten met mire vrouwe:

Ic ne bems niet waert bi mire trouwe!

Maer jou ghebod willic niet laten.’

Die coninc seide: b’i caritaten

Ghi zijt hondert werven mere

2570 Eren waert, wel lieve here

Dan icker vulbringhen mach:

Tote heden up desen dach

Ne was jou ghelike nie gheboren!’;

Deer Walewein moeste gaen sitten [voren]

2575 Ende jeghen hem die conincghinne

Die hovesch was in haren zinne;

Ende an zine zide die seriant

Entie coninc andander hant.

Si ghinghen sitten met ghemake

2580 Vriendelike met scoonre sprake.

Ter tafle dienden scilt knechte

[79] Van herde menighen gherechte.

Daer was al dies ghenouch

Dies de aerde ye ghedrouch

2585 Wat so si wilden ende begherden

Ende dies men vant boven der aerden.

Alse die maeltijt was ghedaen

Sprac men om een slapen gaen:

Gone rudders waren so mesmaect

2590 Vanden wapinen ende si hadden gewaect

Langher dan [si] plaghen te doene.

Bindesen quamen die garsoene

Ende ginghen maken in die zale

Die bedden utermaten wale

2595 Daer die heren up slapen souden.

ቩijᠫnapen quamen ende houden

Elc ene tortijtse scone ende groot

Alsoot hem die coninc gheboot.

Si brochtse uut ere kemenade;

2600 Si hiltse wel bi liever lade

Daer Walewijns bedde ghemaect was.

Die stede was claerre dan een glas

Ende verlichte so duer scone!

Die coninc seide: ‘Dat jou God lone

2605 Here Walewein, wildi slapen gaen

Ende rust jou, het dinct mi wel ghedaen:

Ghi hebbets herde wel te doene.’;

‘Gherne, here, ‘sprac Walewein die coene

‘Ghi sect wel, lieve here waert.’

2610 Doe nam hi orlof metter vaert

An zire vrouwen der conincghinnen.

Soe bevalne met soeten zinne

Gode ende hiet den sciltknechten

Dat si den rudder souden berechten

2615 Ende helpen dat hi slapen quame.

Sine wisten nochtoe niet sine name

No wanen dat hi was gheboren

[80] Die metten tortijtsen ghinghen voren

Ende leeddene daer hi wesen zoude

2620 Indie kemenade die met goude

Was bescreven altemale.

Up een cussijn van sindale

Ende up enen setel van elps bene

Setten si den rudder rene

2625 Ende daden of met goeder moete

Sine scoen ende dwoughen sine voete

Met warmen borne, dat ic wane.

Een pellel lach daer ghespreet ane

Den vloer, dat hi niet vulen zoude

2630 Sine voete. Doe ghinc hi slapen houde

Up tbedde onder die coverture

Die rikelic was ende goet ter cure:

Soene mochte niet verbetert zijn.

Doe brochtmen hem een orcussijn

2635 Ende een hooft cleet scone ende sochte:

Si berechtene als si best mochten.

Hi seide: ԉc bem wel teghemake!

Inne beghere el ghene sake

Dan ghi den rudder dor uwe doghet

2640 Te ghemake doet, so ghi best moghet

Die tavont hier met mi es comen.’;

Mettien hebsi orlof ghenomen

Ende seiden dat zijt gherne daden.

Dus ghinghen si uter kemenaden

2645 Ende bevaelne onsen here.

Den rudder namen si bi den ghere

Ende ghinghen met hem, die ᩩijᠫnapen

Ter cameren daer hi soude slapen

Ende leidene up een scone bedde.

2650 Hi was uut enen quaden ghewedde

Dies daechs ontgaen bi Waleweins ghevecht.

Dancte hijs hem niet, hi dade onrecht

Die den andren helpt uut zire noot

[81] Ende uter anxene vander doot

2655 Als daer hi mede was bevaen

Ende nemmerme ne ware ontgaen

Ne waer die helpe Gods ende van Waleweine:

Die bescuddene ende elne gheine

Ende die hevet hem behouden tleven.

2660 Mettien heifti orlof ghegheven

Den knapen diene te bedde daden

Ende dancte hem zere alre ghenaden

Die si hem hebben ghedaen.

Si bevaelne Gode ende gaen

2665 Elkerlijc te zine here.

Si haesten utermatene zere

Bede rudders ende cnapen

Elc ghinc up zijn bedde slapen

Ende rusten hem: si haddens te doene.

2670 Nuchtens ontspranc Walewein de coene

Tilike metter lewerken zanghe

Ende hi seide:’Ic hebbe te langhe

Gheslapen; ic soude teser wile

Ghereden hebben ene mile

2675 Haddic wijsheide ghedaen.’

Hi cleedde hem ende es up ghestaen

Ende dede an cousen ende scoen.

Hen was rudder no garsoen

Nochtoe ontspronghen in de sale.

2680 Een scone beckijn ende ene dwale

Vant der Walewein ghereet.

Daer es hi comen ende dweet

Sijn oghen ende zijn hande scone.

Hi seide: ‘God, here vanden trone

2685 Nu moeti mi heden ghewaerde

Ghewisen daer ic vanden zwaerde

Vraey litekijn moete verstaen

Dat mi dese pine hevet ghedaen.’

Daer hi dus stont in deser tale

[82] 2690 So quam die coninc in de zale

Van uter cameren daer hi lach.

Walewein onboot hem goeden dach

Teerst dat hine hevet versien.

Die coninc andworde hem mettien

2695 Ende seide: ‘God, onser aller here

Gheve jou bliscap ende groot ere

Ende moete jou groot gheluc verlenen!

Wat moghedi hier mede menen

Dat ghi dus vroech zijt up ghestaen?

2700 Het dinct mi herde zere mesdaen.

Hier nes niemen binden hove

Up, no grave no hertoghe

No ooc ruddren no cnapen.

Twine haddi noch gheslapen

2705 Ende hadt gherust ene wile?’

Hi seide: ‘Ic hebbe menighe mile

Te varne die ic riden moet;

Dies zijt seker ende vroet.

Ooc bem ic verlet bi desen campe

2710 Om dat ic sach dat si met scampe

Desen knape alle wilden deren.

Ic peinsde dat ict soude verweren

Ende behouden, mocht ic, zijn leven.

Siet here, dus bem ic hier bleven.

2715 Anders addic vort ghevaren.’

Alle die gone die daer waren

Binden hove zijn up ghestaen

Entie coninghinne quam ghegaen

Met haren camerieren in de zale.

2720 Walewein groetetse altemale

Ende altevoren die coninghinne.

Soe andworde met zoeten sinne:

‘Here, ic hebbe wel vernomen

Dat jou niene mach becomen

2725 Alzulke herberghe als hier es.

[83] Walewein andworde na des:

Ԗrouwe, soe doet uter maten wale!

Wat holpt dat ict langher hale?

Ic hebbe elre nu te doene.’

2730 Binnen desen quam die rudder coene

Dien Walewein adde behouden tleven

Ende seide: ‘onse here moete jou gheven

Bede bliscap ende groot ere!

Vandesen daghe emmermere

2735 Bem ic u knecht ende u ghersoen.’

Hi knielde ende custe zine scoen

Ende seide: ‘Hets recht, lieve here

Bi u hebbic lijf ende ere

Behouden dat ic hadde verloren.

2740 Dat weet ic sekerlike te voren:

Si hadden mi mijn lijf ghenomen.’

Die van duechden es vulcomen

Hi nam den rudder mettien

Die daer lach over zine knien

2745 Bider hant ende de[de]ne up staen.

Hi seide: ‘Laet jou drouven gaen!

Dor mi ne drivet ghenen rouwe.’;

‘Inne maecht laten bi mire trouwe

Bedi ic weet wel dat: mijn leven

2750 Dat hebdi mi naest Gode gegheven;

Ende nu moetic van u sceden!

Die rike God moet jou gheleden

Als ghi niet langher hier wilt wesen!’;

Walewein hi sprac mettesen

2755 Toten coninc ende toter vrouwe:

ԉc bidde jou up rechte trouwe

Dat ghi den rudder duer ghenaden

Vant ghehelpen ende gheraden.

Bescermtene jeghen sine viande

2760 Ende helpt hem dat hi tsinen lande

Come ende blive in zine ere.’

[84] Die coninc seide: Ԃi onsen here

Ic sal doen dat ghi begaert.’

Doe riep Walewein om zijn paert.

2765 Doe andworde die coninghinne

Die hovesch was in allen sinne:

‘Here, laet staen noch u paert.

Ic bidde dat ghi niet ne vaert

Uut desen hove heden mee.

2770 Rust u enen dach of twee;

Danne so vaert daer ghi ghebiet.’;

Walewein seide, danne diet niet

Dat mens hem bade: hi moeste varen!

Si badens hem alle diere waren.

2775 Hine wilde in ghere wijs die vaert

Onberen. Doe brochtemen hem zijn paert

Ende zijn harnasch was al ghereet.

Die coninc hi seide: god weet

Waert u wille ende bequame

2780 So soudic gherne uwe name

Weten, eer ghie henen vaert.ՠ

Deer Walewein sat up zijn paert;

Hi seide: ‘Dies ne staet mi tonberne

Want ic wilse jou segghen gherne:

2785 So wat so mijns daer na ghesciet

Mire name ne loochen ic niet.

Nochtan ne was noit man geboren

Soudise we[t]en, hine moeste te voren

Daer omme vraghen. Zijt u bequame:

2790 Walewein es mine name.զnbsp;

Alse die coninc dat verstoet

Doe vervroyde hem die moet

Ende seide: ԓidi Arturs zuster zone

Die der eren es ghewone

2795 Ende daer men alle doghet of telt

Ende menighe overdaet heift ghevelt?

Ic hebbe uwes horen ghewaghen

[85] Maer ic ne sach jou noit te genen daghen.

God die zijs ghebenedijt

2400 Met leeg zadel: het heeft verloren

Zijn heer die ter plaatse dood bleef!

[74] Dat deed zijn overmoed

Waar nooit een christen voordeel van kreeg!

Dat zag mijn heer Bancramn

2405 Die droevig was om zijn broeder

Maar hij was een beetje verstandiger

Dan was mijnheer Alangremant;

Hij zei: ‘Raakte ik slaags met de koning

Het mocht met me evenzo vergaan

2410 Zoals het mijn broeder is gebeurd.

Ik denk beter is me te keren

De tijd dat ik mag met eren

Dan ik hier iets langer vertoef.’

Diegene waren droevig en verontwaardigd

2415 Die daar achter waren bleven

En worden bang om hun neven

Dat ze dood mochten wezen

En zeiden: ԗij deden zotheid groot

Dat we twee ridders lieten gaan

2420 De allerbeste van de scharen

En die men vindt in enig land

Alleen in konings hand;

Dat was domheid erg groot:

Ik zeg u dat ze dood bleven!’

2425 Toen bereidden hen die er waren

En gingen naar hen om te helpen

Wel achttienhonderd bij getal.

Deze goede ridders bereidden zich allen

En voeren te helpen hun neven

2430 En hun heer die was gebleven

Binnen dezelfde dag dood:

Toen kwam daar die grote aanval!

Op de koning kwam ginds leger

En hij bereidde zich te verweer

2435 En 500 ridders die met hem waren

Ze gingen vechten zonder gevaar

Tegen diegene die op hen kwamen.

[75] Die zich daar niet nee behoefde te schamen

Ik denk wel, dat was die jonge ridder:

2440 Hij vocht strijdvaardig

Naast de koning zijn heer.

Dus ging men daar vechten zeer

Onverschrokken met grote kracht.

Het was goed gedeelte in de nacht

2445 Dat die strijd duurde: Ik denk

Ze hadden het licht van de maan

Daar ze allen bij zagen.

Het konings volk begon bang te worden

Toen ze kwamen in zoծ aandringende groep:

2450 Ze trokken achteruit met de paarden

En lieten hun heer in grote nood.

Nu was de knaap zijn zorgen groot

Hoe hij de koning beschermen mag.

Hij gaf daar zeer vele slagen

2455 Op de helmen met het zwaard

En de koning die hem ook verweerde

En weet: blijft hij er, hij is dood;

En vlucht hij, dat is schande groot.

Dus waren ze beide in grote zorgen

2460 God wilde wie hen daar zal redden.

Van hen nee geen weet wat hij doen mag.

Dit is Walewein die ginds zag

En hij peinsde in zijn gemoed:

‘Lang talmen nee is niet goed!’

2465 Hij bond haastig de helm op het hoofd

En zat op Gringolet zijn paard

En kwam gereden in ginds leger

Gelijk alsof het een valk was

Die vloog onder wilde ganzen:

2470 Hij liet daar betalen de boete

Diegene die hij voor hem vond.

Dat zag toen die jonge ridder

En werd erg zeer verheugd

[76] En sprak tot de koning zijn heer:

2475 Ԍaten we vechten, het is wel tijd

Nu is me de strijd aangenaam:

Ik zie de bloem van alle heren!’

Toen gingen ze tezamen keren

En gingen houwen met de zwaarden

2480 Diegene die zich eerst bang maakten

Dapper; ze hadden met hem te doen:

Walewein maakte ze alle koen!

En de anderen droegen hun zwaarden weer

Gelijk dat vogels doen hun veren

2485 Onverschrokken met de armen.

En de pantserhemden begonnen te verwarmen

En die malin vlogen er af

Over het gevechtsterrein alsof het kaf was.

Ze maakten wonden in de huid:

2490 Dat bloed kwam er uitgerend.

Men mocht daar bij twee, bij drie

Die ridders tuimelen zien

En bij vieren en bij vijven:

Zo ging men ze daar doden!

2495 Zes tezamen en zeven

Roofde men ze daar van het leven!

Men ging daar houwen en slaan

De ene dood, de andere gevangen

Zodat van hen al gauw

2500 - Al werd het Walewein te zuur -

Daar nee is niet een ontgaan

Ze bleven dood of gevangen

Of mismaakt van diepe wonden !

Toen ruimden ze al gauw.

2505 De koning keerde met grote liefde

En voer het kasteel binnen

Walewein met grote vreugde:

Ze begonnen allen te verheugen

En worden blijde om konings gast.

[77] 2510 De gevangene legde men vast

Daar ze niet nee mochten ontgaan.

De knapen kwamen gelijk

En namen de paarden overal

En leidden ze op een stal

2515 Daar ze zich goed te gemak deden.

De schildknechten worden goed beraden

En kwamen onmiddellijk gelopen

Tot Walewein en de jonge ridder

En ontwapenden ze helemaal.

2520 De koningin die in de zaal

Was, ze liet snel bereiden

Twee mantels goed en duur

En liet ze de heren om hen slaan

Dat hen geen koude zou aankomen:

2525 Ze hadden het heet op de dag gehad.

Binnen deze was zelf gereed

De koning en alle

De kamenieren: ze gingen ter zaal

En heeft Walewein bij de hand genomen

2530 En zei: ‘Heer, wees welkom

Te zoՠn herberg als hier is!

Dit is zeker en gewis:

Al was ze honderd maal beter

Ik wilde wel, heer, als het u wenst

2535 En het u ook aangenaam was, heer

Dat ge bij ons immermeer bleef:

Ge hebt ons zulke eer gedaan!’

Meteen zo kwam ze gegaan

Naar een bed achter de haard

2540 En ging er op zitten.

Toen kwam de waard

De koning, gegaan met deze

En zei welkom te wezen

Hij ging daar zitten bij zijn zijde.

Ze waren allemaal blijde

2545 Die daar waren binnen de zaal.

[78] Wat helpt als ik u lang verhaal

Maak? Hij was daar goed ontvangen;

Men gaf water en ging wassen

En wilden eten; het was tijd:

2550 Ze waren lang in de strijd geweest

Zo lang met grote kracht

Dat het was bij de middernacht

Eer ze ten eten mochten gaan.

De koning hij is opgestaan

2555 Hij deed Walewein grote eer

Hij zei: ‘Ridder, bij onze heer

Ge moet voorzeker gaan zitten

Eten met mijn vrouwe

Mijn wijf de koningin

2560 Die ik voor de hele wereld bemin

Daarom dat ze het wil en ik begeer.’

Daar Walewein zei: ‘Gij bent mijn waard:

Dat gij gebiedt, ik doe het gereed

Heer; nochtans zo is het me leed

2565 Dat ik zou eten met uw vrouwe:

Ik nee ben het voorzeker niet waard!

Maar uw voorstel wil ik niet laten.’

De koning zei: ’Bij barmhartigheid

Gij bent honderd maal meer

2570 Eer waard, wel lieve heer

Dan ik het volbrengen mag:

Tot heden op deze dag

Nee was uw gelijke niet geboren !’

Daar Walewein moest gaan zitten vooraan

2575 En tegenover hem de koningin

Die beschaafd was in haar geest;

En aan zijn zijde de jonge ridder

En de koning aan de andere hand.

Ze gingen op hun gemak

2580 Vriendelijk met een mooi gesprek.

Ter tafel bedienden schildknechten

[79] Van erg veel verschillende gerechten.

Daar was aldus genoeg

Dat de aarde ooit voortbracht

2585 Wat zo ze wilden en begeerden

En dit men vond boven de aarde.

Toen de maaltijd was gedaan

Sprak men om een slapen gaan:

De ridders waren zo toegetakeld

2590 Van de wapens en ze hadden gewaakt

Langer dan ze plagen te doen.

Binnen deze kwamen de schildknapen

En gingen maken in de zaal

De bedden uitermate goed

2595 Daar de heren op slapen zouden.

Vier knapen kwamen en hielden

Elk een toorts mooi en groot

Alzo het hen de koning gebood.

Ze brachten ze uit een kamer;

2600 Ze hielden ze wel voorzichtig

Daar Walewijnՠs bed gemaakt was.

Die plaats was helderder dan een glas

En schitterde zo uiterst mooi!

De koning zei: ‘Dat u God beloont

2605 Heer Walewein, wil ge slapen gaan

En rust u, het lijkt me goed gedaan:

Gij hebt het zeer erg nodig.’

‘Graag, heer, ‘sprak Walewein die koene

‘Ge zegt goed, lieve heer waard.’

2610 Toen nam hij verlof met haast

Aan zijn vrouw de koningin.

Ze bevel hem met lieve zin

God en beval de schildknechten

Dat ze de ridder zouden inlichten

2615 En helpen dat hij kon gaan slapen.

Ze wisten nochtans niet zijn naam

Nog waar vandaan dat hij was geboren.

[80] Die met de toortsen voor ging

En leidde hem daar hij wezen zou

2620 In die kamer die met goud

Was beschilderd helemaal.

Op een kussen van satijn

En op een zetel van ivoor

Zetten ze de reine ridder

2625 En deden af toen het hem goed uitkwam

Zijn schoenen en wasten zijn voeten

Met warm bronwater, dat ik denk.

Een kleed lag daar gespreid aan

De vloer, dat hij niet vervuilen zou

2630 Zijn voeten. Toen ging hij direct slapen

Op het bed onder de deken

Die rijk was en bijzonder goed:

Het kon niet verbeterd zijn.

Toen bracht men hem een hoofdkussen

2635 En een hoofddoek mooi en zacht:

Ze bedienden hem zoals ze het beste mochten.

Hij zei: ԉk ben zeer tevreden!

Ik begeer geen andere zaak

Dat gij de ridder door uw deugd

2640 Op zijn gemak doet, zo je het beste kan

Die vanavond hier met me is gekomen.’

Meteen hebben ze verlof genomen

En zeiden dat zij het graag deden.

Dus gingen ze uit de kamer

2645 En bevalen hem onze Heer.

De ridder namen ze zijn slip

En gingen met hem, die vier knapen

Ter kamer daar hij zou slapen

En legden hem op een mooi bed.

2650 Hij was uit een slechte toestand

Die dag ontgaan door Waleweinՠs gevecht.

Bedankte hij het hem niet, hij deed onrecht

Die de anderen hielp uit zijn nood

[81] En uit de benauwdheid van de dood

2655 Toen hij daarmee was bevangen

En nimmermeer nee was ontkomen

Nee tenzij er niet de hulp was van God en van Walewein:

Die hem behoedde en niemand anders

En die heeft hem behouden het leven.

2660 Meteen heeft hij verlof gegeven

De knapen die hem naar het bed brachten

En bedankte hem zeer alle welwillendheid

Die ze hem hebben gedaan.

Ze bevalen hem God aan en gaan

2665 Iedereen tot zijn heer.

Ze haastten zich uitermate zeer

Beide ridders en knapen

Elk ging op zijn bed slapen

En rusten zich: ze hadden het nodig.

2670 ‘s Ochtends ontwaakte Walewein de koene

Tijdig met het leeuweriken gezang

En hij zei: ‘Ik heb te lang

Geslapen; ik zou nu op dit tijdstip

Gereden hebben een mijl

2675 Had ik wijsheid gedaan.’

Hij kleedde hem en is opgestaan

En deed aan kousen en schoenen.

Er was ridder nog schildknaap

Nochtans ontsprong in de zaal.

2680 Een mooie bekken en een handdoek

Vond daar Walewein klaar staan.

Daar is hij gekomen en waste

Zijn ogen en zijn handen schoon.

Hij zei: ‘God, heer van de hemel

2685 Nu mag ge me heden snel

Brengen daar ik van het zwaard

Betrouwbaar teken moet ontdekken

Dat me deze narigheid heeft gedaan.’

Daar hij dus stond in deze taal

[82] 2690 Zo kwam de koning in de zaal

Vanuit de kamer daar hij lag.

Walewein wenste hem goede dag

Ten eerste dat hij hem zag.

De koning antwoordde hem meteen

2695 En zei: ‘’God, onze aller heer

Geeft u blijdschap en grote eer

En moet u groot geluk verlenen!

Wat mag je hiermee bedoelen

Dat gij aldus vroeg bent opgestaan?

2700 Het lijkt me erg zeer misdaan.

Hier nee is niemand in het hof

Op, nog graaf nog hertog

Nog ook ridders nog knapen.

Waarom had ge nog niet geslapen

2705 En had gerust een tijdje?’

Hij zei: ‘Ik heb menige mijl

Te gaan die ik rijden moet;

Dat is het zeker en bekend.

Ook ben ik opgehouden bij dit kamp

2710 Omdat ik zag dat ze met schande

Deze knaap allen wilden deren.

Ik peinsde dat ik het zou voorkomen

En behouden, kon ik, zijn leven.

Ziet heer, dus ben ik hier gebleven.

2715 Anders was ik vertrokken.’

Al diegene die daar waren

Binnen het hof zijn opgestaan

En de koningin kwam gegaan

Met haar kamenieren in de zaal.

2720 Walewein begroette ze allemaal

En als eerste de koningin.

Ze antwoordde met lieve geest:

‘Heer, ik heb wel vernomen

Dat het u niet aangenaam is

2725 Al zulke herberg als hier is.’

[83] Walewein antwoordde na dit:

Ԗrouwe, u doet het uitermate goed!

Wat helpt dat ik het iets verzwijg?

Ik heb elders nu te doen.’

2730 Intussen kwam die koene ridder

Die Walewein had behouden het leven

Een zei: ‘Onze heer moet u geven

Beide blijdschap en grote eer!

Van deze dag af aan voor altijd

2735 Ben ik uw knecht en uw dienstknecht.’

Hij knielde en kuste zijn schoenen

En zei: ‘Het is recht, lieve heer

Van u heb ik lijf en eer

Behouden dat ik had verloren.

2740 Dat weet ik zeker tevoren :

Ze hadden me mijn lijf genomen.’

Die van deugden is volkomen

Hij nam de ridder meteen

Die daar lag op zijn knieen

2745 Bij de hand en liet hem opstaan.

Hij zei: ‘Laat uw droefheid gaan!

Door mij nee drijf geen rouw.’

‘Ik nee kan het niet laten voorzeker

Daarom weet ik goed dat: mijn leven

2750 Dat heb je me naast God gegeven ;

En nu moet ik van u scheiden!

De machtige God moet u beschermen

Als ge hier niet langer wil wezen!’

Walewein hij sprak met deze

2755 Tot de koning en tot de vrouwe:

‘Ik bid u op rechte trouw

Dat ge de ridder uit gunst

Gaat helpen en met hulp bijstaan.

Bescherm hem tegen zijn vijanden

2760 En help hem dat hij naar zijn land

Komt en in zijn eer blijft.’

[84] De koning zei: ‘Bij onze heer

Ik zal doen dat gij begeert’

Toen riep Walewein om zijn paard.

2765 Toen antwoordde de koningin

Die hoffelijk was in alle opzichten:

‘Heer, laat nog staan uw paard.

Ik bid u dat het niet nee gaat

Uit dit hof meer.

2770 Rust u een dag of twee;

Dat nee, zo ga waar gij gebiedt.’

Walewein zei, dat nee, dat dient niet

Dat men hem bad: hij moet gaan!

Ze baden het hem alle die er waren.

2775 Hij wilde op geen wijs van die reis

Afzien. Toen bracht men hem zijn paard

En zijn harnas was al gereed.

De koning hij zei: ‘God weet

Was het uw wil en welgevallig

2780 Dan zou ik graag uw naam

Weten, eer ge vertrekt.'

Daar Walewein zat op zijn paard;

Hij zei: ‘Dus nee dat kan ik niet nalaten

Want ik wil het u graag zeggen:

2785 Zowat me daarna gebeurt

Mijn naam nee loochen ik niet.

Nochtans nee was nooit een man geboren

Zou hij het weten, hij moest tevoren

Daarom vragen. Is het u welgevallig:

2790 Walewein is mijn naam.’

Toen de koning dat verstond

Toen werd vrolijk zijn gemoed

En zei: Ԃent ge de zoon van Artur’s zuster

Die de eer gewoon is

2795 En waarvan met alle deugd van vertelt

En menige schanddaad heeft geveld?

Ik heb van u horen gewagen

[85] Maar ik zag u nooit in geen dag.

God die is geprezen

2800 Dat ic hebbe gheleeft den tijt

Dat ghi zijt comen bin minen hove:

Ghi zijt van so groten love!

Nu beet neder ende laet jou paert

Up stal doen metter vaert

2805 Ende blivet hier, here, bi mi

Ende staet mi van herten bi!

Al mijn goet ende al mijn lant

Dat ghevic jou in jouwer hant

Mede te doene jou ghebod

2810 Ende daer na, also helpe mi God

Willic in uwen dienste staen

Indien dat ghijt wilt ontfaen

Ende met mi bliven al mijn leven!’

‘Wildi mi al die warelt ghevenՠ

2815 Sprac Walewein ԩnne blever niet.

Maer saghic jou pine ende verdriet

Hebben, here, het ware mi leet

Ende ic avontuerde wel ghereet

Mijn lijf vor jou bi mire trouwe.’

2820 Doe nam hi orlof andie vrouwe

Des coninx wijf, die coninghinne

Ende an alle die daer inne

Met hare waren in die zale.

Si andworden alle te male:

2825 ‘Nu vaert! God, onser alre here

Verde jou van lachtre ende zere

Ende late jou dinc ten besten comen!

Dus hevet hi orlof ghenomen

Ende reet wech met deser tale.

2830 Aldie maisniede vander zale

Ende alle die binden hove waren

Ne weten hoe van rouwen varen

Om dat hem der Walewein ontfaert.

[86] Entie niewe rudder, hi mesbaert

2835 Van rouwen utermaten zere

Dat hem aldus ontfoer zijn here

Die hem behouden hevet zijn leven.

Hi seide: ‘God die moete jou gheven

Grote bliscap emmermere

2840 Ende lonen jou tgoet entie ere

Die ghi te mi waert hebt ghedaen!’;

Nu latic jou die tale staen

Vanden coninc ende van sinen lieden

Ende wille jou van Waleweine bedieden

2845 Die vaste reet ende node spaert

Als een die gherne wonne tswaert

Haddijs stade entie macht:

Over dach ende over nacht

Reet Walewein die rudder bout;

2850 Menich foreest ende menich wout

Reet hi duere ende menighe heide;

Menighen berch, menighe valeyde

Leet hi in dese avonture

Die hem dicken wert te zure.

2855 Up enen dach quam hi ghevaren

Neven der wilder zeebaren

Ende hi sach scepe in die zee

Bi wilen min, bi wilen mee

Daersi in voeren up ende neder.

2860 Het was herde scone weder:

Die zonne sceen anden trone

Over al die warelt scone.

Dus quam hi inden sonnescine

Ghevaren neven die marine

2865 Sere claghende zijn ellenden

Om dat hi niet ne conste venden

Dat hi dicken adde ghesocht

Ende met menigher pine becocht.

Hi seide: ‘wat helppet mi dat ic vare?

[87] 2870Want ic ne can ghene niemare

Ghevreesschen daer ic omme bem comen.’

Mettien hevet hi van verren vernomen

Ene steenroche hoghe ende clene

Die men hiet te Ravenstene.

2875 Al sceen soe smal, soe was ghereet

Boven ere halver milen breet

Ende die zeebaren lieper onder.

Dit hadde Waleweine wonder

Als hijt sach ende mettien

2880 Heifti enen casteel vorsien

Daer boven staen: die hadde ane

Menighen tor na minen wane

Ende al van claren marberstene

So[me] groot ende some clene.

2885 Dit sach hi al te deser wile.

Doe voer hi pensende ene mile

Dat hire gherne binnen ware

Om te vreesschene niemare

Daer hi noch niet of ne weet.

2890 Maer het es hem onghereet:

Het was al water dat hi sach;

Ne ghenen wech die mensche mach

No weder riden nochte gaen

Sone sachi vor hem staen;

2895 Ne gheen gat daer mensche binnen

Mochte comen al wildi winnen

Den casteel die vor hem stoet.

Maer hi wert gheware an sinen voet

Int sant van menighen hoeveslaghe

2900 Die ten castelewaert ghelaghen:

Hi sach wel dat mer moeste varen

Alse der wilder zee baren

Waren gehebt ene wile:

So moeste men riden ene mile;

2905 Twater was breet alst was vloet.

[88] Doe peinsdi in zinen moet:

‘Ic zie wel dat hier es ghereden

Duer de zee: ic ne werde ooc heden

So versaghet, icne salre varen.

2910 Ons here God moete mi bewaren!

Ic sal weten waer si zijn becomen

Daer ic hier of hebbe vernomen

Die hoeveslaghe van haren parden.’

Deer Walewein die onvervarde

2915 Volghede achter daer hi vant

Die hoeveslaghe staende int sant

Daer die gone hadden ghereden.

Sijn paert was snel van allen leden:

Het drouch sinen here an dat eylant.

2920 Die vloet soe quam altehant

Als Walewein over quam ghevaren:

Omtrent hem liepen des sewes baren.

Daer moeste hi bliven al waest hem leet:

Te kerne ware hem onghereet

2925 Want twater was bachten hem te wijt;

Dies willic dat ghi seker zijt.

Hi hilt beneden up zijn paert

Ende sach ter steen roche up waert

Om den casteel: doene sach hijs niet.

2930 Hi seide: ‘Here God, wats mi ghesciet?

Waer in hebbic mi selven brocht?

Nu hebbic diere ghenouch becocht

Tswaert te soekene metten ringhen!

Het sal mi in groter pinen bringhen

2935 Ende hevet ghedaen al nu ter stont

Bedi het es mi zere oncont

Waer waert ic nu gheraket bem!’

Doe sach hi enen wech vor hem:

Dien reet hi voort. Mettien

2940 Hevet dere Walewein versien

Ene porte wide ondaen

[89] Ende den wech daer binnen gaen

Also rechte alse hi doen mochte.

Doe peinsdi in zijn ghedochte:

2945 ‘Deser poorten moet ic in

Ende prouven daer mijn ghewin.

Ic wane dat dit die strate si

Vanden castele - dus dinke mi -

Die ic heden eer versach.

2950 Nu wese die strate of het mach:

Ic salre emmer duere varen.

God selve moete mi bewaren!’

Doe seindi hem ende zijn paert.

Ter poorten reet hi metter vaert

2955 Up waert duer ene haghedochte

Die wech diene ten ende brochte

Upten berch. Ende mettien

Hevet deer Walewein vorsien

Den casteel die scone stoet.

2960 Doe peinsdi in zinen moet:

’Ic bem hier comen wel met eren:

God late mi wel weder keren

Sonder lachter ende toren!’

Menighen rudder sachi daer voren

2965 Die alle speelden - weet dat wel -

Scaec of werp tafel spel

Ende vele sloegher daer den bal;

Den steen wierpmer over al

Voorden casteel up dat plein.

2970 Als dat sach deer Walewein

Die hovesch was ende onvervaert

Beetti neder ende liet zijn paert

Staen. Danne dedi niet van vare:

Hi wilde vreesschen niemare

2975 Wat castele dat dat si

Deer Walewein die rudder vri.

Mettien hevet hi vernomen

[90] Twe garsoenen totem comen:

Die groetene herde hoofschelike;

2980 Si seiden: ԇod van hemelrike

Die gheve jou al dat ghi begaert!

Of ghijt ghebiet, gheift ons u paert

Ende latet ons doen up stal.

Dat jou God gheve goet gheval!

2985 Wi bids jou dor jou selfs ere:

So moghedi gaen tonsen here

Dinket jou goet ende ghijt begaert.’

Doe gaf hi den garsoen zijn paert

Entie een knielde hem voren

2990 Ende dede hem of zine sporen

Ende ontgorde hem zijn zwart

Ende ontwapendene metter vart

Waleweine, altemale.

Een par cleder van sindale

2995 Haddi an dat hem wel stoet;

Ende ᩡ scone ghescoeite an zinen voet

Hadde hem ghegheven, dies zijt wijs

Die rike coninc Amadijs

Al bedroopt met roden goude

3000 Om dat hi om hem pensen zoude

In vremden lande, als hise adde ane.

Deen garsoen na minen wane

Nam Waleweins wapine ende zijn paert

Ende ledet ten stalle waert:

3005 Hi besteedde die wapine ende hevet zaen

Tpaert upten stalle ghedaen

Ende lietere zinen gheselle bi.

Walewein die rudder vri

Die bloeme was boven allen heren

3010 Hi seide: ‘Dat jou God moete eren

Soete knape! Nu sech mi

Hoe dat vanden castele si

Die name daer ic hier allene

[91] Bem comen.’Here, Ravenstene.’

3015 Sprac die knape ende was vroet.

Deer Waleweyn was wel ghemoet

Ende hovesch van zinen sinne;

Hi seide: Ԗrient, dat jou God minne!

Dor ghenaden, dat sect mi:

3020 Wie van desen castele si

Here, die ic hier zie staen.’;

‘Die rike coninc Amoraen:

Hi dedene maken, des zijt vroet.զnbsp;

Als Walewein dat vorstoet

3025 Was hi verblijt harde zere;

Hi seide: ‘Dat jou God gheve ere

Soete knape! Dat sect mi

Door uwe ghenaden, welc dat si

Jou here, die coninc Amoraen.’

3030 Die knape hi andworde zaen:

‘Niet waer hi sit bi mire trouwen

Onder gone linde tusschen twi ‘joncfrouwen

Ende met hem jonghe rudders vele

Die spelen van menigherande spele.’

3035 Die knape sprac al over waer:

‘Ghebiedijt here, ic lede jou daer.ՠ

‘Ja ic, dat jou God gheve ere!’

Aldus ghinc Walewein die here

Ten coninc waert: ende mettien

3040 Heveten die coninc verzien

Ende hi stont up van zire stede

Ende alle zine rudders mede

Lieten hare spel ende si onthalen

Waleweyne met zoeter tale

3045 Ende seiden: ‘Here, zijt wellecome!

Ene rose ne bloeit niet up de bome

Also scone als Walewein boven hem allen!ՠ

Die coninc seide: ‘mi es ghevallen

Grote ere- God zijs ghebenedijt!-

[92] 3050Here Walewein, dat ghi comen zijt

Te minen hove; dies hebbe God danc!

Dat ic jou zoeken zoude zonder wanc

Hebbic ghepeinst also houde:

Nune wildic om ፡ marc van goude

3055 Ghine waert hier comen ende om mere!’

Walewein seide: ‘God lone jou, here!’

Ende andworde alse die vroede:

‘Of ghijt te mi waert sect in goede.’

‘Jaic here, bi mire wet

3060 Dat zuldi noch heden bet

Weten dan ghi hebt ghedaen.’

Sine wilden daer niet langher staen:

Elkerlijc nam andren bi hande

Ende die baroene vanden lande

3065 Ghinghen alle metten twi’ᠨeren

Ende toomden Waleweine met eren

Toten castele in die zale.

Gone joncfrouwe altemale

Bezaghen minen here Waleweine;

3070 Daer ne was so groot no so cleine

Sine bezaghene alle ghemeenlike:

Daer was niemen sine ghelike

Van scoonheden, dat wetic wale.

Dus zijn si comen in die zale

3075 Die scone was als ᩡ paradijs:

Die hadde ghewesen letter wijs

Hi mochte daer wonder hebben ghelesen.

Ԉier moetti willecome wesen’;

Sprac die coninc ‘Here Walewein!

3080 Uwer ghelike nes ne ghein

Van dogheden onder semels trone.’

Die vloer, hi was al gader scone

Met sconen pellele over spreit

Daerne die coninc brinct gheleit.

3085 Der Walewein entie waert

[93] Ghinghen te gader bachten haert:

Up een bedde daer ghinc si bede

Sitten, dat met enen clede

Was ghespreet: diet prisen woude

3090 Ic wane, hire omme waken soude

Menighen nacht: het was so goet!

Een pellel lach onder haren voet.

Ghene heren altemale

Ghinghen sitten indie sale.

3095 Bede rudders ende joncfrouwen

Die minen here Waleweine bescouwen

Sine consten niet ghenouch bezien.

Deer Walewein sprac mettien

Toten coninc ende seide: Ԉere

3100 Mi wondert utermaten zere

Waer ghi mi kent: bi mire wet!

In sach jou noyt, daer ic te bet

Ghevroede, nieuwer in ghene stede

No ghenen van uwen rudders mede!’

3105 Die coninc seide:’Gԇhi zullet weten

Also zaen als wi hebben gheten;

Danne salict jou doen verstaen.’

Men gaf water ende ghinc dwaen

Ende souden gaen eten in die zale.

3110 Gone heren altemale

Waren van Waleweins comste vro

Entie coninc seide selve also.

Si dwoeghen alle ende zijn gheseten.

Gherechten quamen, men ghinc eten

3115 Ten taflen boven ende beneden.

Hen quam noit man in ghere steden

Daer hi so sach dienen met eren

Als men daer diende vor die heren:

Die gherechten quamer so ghedichte

3120 Hen mochte gheen mensche lichte

Ghenomen so menich quamer daer;

[94] Goeden wijn versch ende claer

Dronken si alle dies begaren

Ende die binnen sconinx hove waren.

3125 Als si der spisen adden ghenouch

Elkerlijc na zijn ghevouch

So diende men van clareide naer.

Ende als men gheten adde daer

So heift men scolakene up ghedaen

3130 Vor die heren ende men liet staen

Die taflen; twater was ghereet

Te pointe warm ende men dweet

Die hande scone vander spise.

Men diende daer in elker wise.

3135 Naden watre gaf men wijn

Alst pliet daer hoghe liede zijn;

Men scijncte ende dede ommegaen.

Doe sprac die coninc Amoraen:

‘Here Walewein, nu eist tijt

3140 Alreerst dat ghi berecht zijt

Dies ghi mi vraghet heden eere.

Verstaet, ic sal jou segghen mere

Die waerheit al bi mire trouwe:

Ic huwede ende nam ene joncfrouwe;

3145 Dies mach herde wesen lanc

Tien jaer: ic wists Gode danc

Vele meer hadsoe ghelevet

Dan hise noch ghehaelt hevet.

Soe was sconinx dochter van Irlant

3150 Entie scoonste die men vant;

Van ghelate ende van manieren

Sone vintmer so scone viere

Indie warelt als soe was ene!

Diere burghe ende hoghe stene

3155 Behuwedic ende menighe stede

Ende soe dede mi grote waerdichede

Meer dan ic ghesegghen can

[95] Al dat ic hare zielen jan

Dat moet hare heden comen te staden!

3160 Ic hope soe es ter Gods ghenaden.

Doe icse haelde - dat was waer -

Voer ic tArturs hove, naer

Uwes ooms die mi grote ere dede.

Ic ne quam noyt in ghere stede

3165 Daer ic rudder horde prisen

In so menigherande wisen

Als ghi daer waert van groten love.

Alle die gone die vanden hove

Waren, si seiden allegader

3170 Dat ghi der aventuren vader

Waert; dies ne vergatic niet.

Als ic uten hove sciet

Ende wi uter porten waren

Quaemdi jeghen ons ghevaren

3175 Ende met jou ander rudders viere.

Als ghi ons saghet hildi sciere

Al stille ende groetet ons hovesschelike.

Bi onsen here van hemelrike!

Ic maercte dat ghi vander steden

3180 Niet ne quaemt vor wi leden;

Ende alle die gone die met ons waren

Ghine lieter jou gheen ontfaren

Ghine groetet elken een ende een

Datter jou ontghinc ne gheen

3185 Hine moeste van jou ghegroet wesen.

Als ic gheware wart van desen

Doe wasic gram, bi mire wet!

Dat ghi mi ledet, ic ne hadde bet

Gheweten, here, wie ghi waert.

3190 Een garsoen die up een paert

Als ghi waert leden, quam ghevaren

Hi seide: ‘God moeste mi bewaren

Den coninc ende alle dandre heren!’

[96] Ic seide: ‘Dat jou God moete eren

3195 Soete knape! Segghet mi

Wie gone scone rudder si

Die gonder vaert ende gone viere.ՠ’

Hi seide van minen here Ydiere

Dat hi was deen, ‘ende Lanceloot

2800 Dat ik mocht leven de tijd

Dat ge bent gekomen binnen mijn hof:

Ge bent zo beroemd!

Nu stijg af en laat uw paard

Op de stal doen met haast

2805 En blijf hier, heer, bij mij

En sta me van harten bij!

Al mijn goed en al mijn land

Dat geef ik in uw hand

Mee te doen wat u wil

2810 En daar na, alzo helpt me God

Wil ik in uw dienst staan

Indien dat gij het wil ontvangen

En met me blijven al mijn leven!’

‘Wilde ge me de hele wereld geven’.

2815 Sprak Walewein, ‘Ik nee bleef er niet.

Maar zag ik u pijn en verdriet

Hebben, heer, het was me leed

En ik riskeerde onmiddellijk

Mijn lijf voor u bij mijn trouw.’

2820 Toen nam hij verlof aan die vrouwe

De konings wijf, de koningin

En aan allen die daarin

Met haar waren in de zaal.

Ze antwoordden allemaal:

2825 ‘Nu ga! God, onze aller heer

Vrijwaren van schande en pijn

En laat uw zaak ten beste komen!’

Dus heeft hij verlof genomen

En reed weg na dit gesprek.

2830 Al de manschappen van de zaal

En allen die binnen het hof waren

Nee weten van rouw niet te gedragen

Omdat hen daar Walewein ontgaat.

[86] En de nieuwe ridder, hij maakt misbaar

2835 Van uitermate rouw

Dat hem aldus ontkwam zijn heer

Die hem behouden heeft zijn leven.

Hij zei: ‘God die moet u geven

Grote blijdschap immermeer

2840 En u belonen het goede en de eer

Die ge tot mij waart hebt gedaan!’

Nu laat ik dat verhaal verder staan

Van de koning en van zijn lieden

En wil u van Walewein aanduiden

2845 Die snel reed en niet graag talmt

Als een die graag won het zwaard

Had hij de gelegenheid en de macht:

Over dag en over nacht

Reed Walewein die dappere ridder;

2850 Menig bos en menig woud

Reed hij door en menige heide;

Menige berg, menige vallei

Ging hij door in deze avonturen

Die hem vaak werden te zuur.

2855 Op een dag kwam hij gegaan

Nevens de wilde zee baren

En hij zag schepen op de zee

Soms minder, soms meer

Daar ze in voeren op en neer.

2860 Het was zeer mooi weer:

Die zon scheen aan de hemel

Over de hele wereld mooi.

Dus kwam hij in de zonneschijn

Gegaan nevens de zeekust

2865 Zich beklagen zijn ellende

Omdat hij niet nee kon vinden

Dat hij vaak had gezocht

En met menige pijn ontgolden.

Hij zei: ‘Wat helpt het me dat ik ga?

[87] 2870 Want ik nee kan geen nieuws

Te weten komen waar ik om ben gekomen.’

Meteen heeft hij van verre vernomen

Een steenrots hoog en laag

Die men heet Ravenstene.

2875 Al scheen het klein, het was stellig

Boven een halve mijl breed

En de golven van de zee liepen er onder.

Dit had Walewein verwonderd

Toen hij het zag en meteen

2880 Heeft hij een kasteel gezien

Daarboven staan: die had aan

Menige toren naar mijn mening

En geheel van zuivere marmerstenen

Sommige groot en sommige klein.

2885 Dit zag hij al op dat ogenblik.

Toen voer hij peinzend een mijl

Dat hij er graag binnen was

Om te horen bericht

Daar hij nog niets nee van weet.

2890 Maar het is hem niet gemakkelijk:

Het was alles water dat hij zag;

Nee geen weg die mens mag

Nog weer rijden nog gaan

Zo zag hij voor hem staan;

2895 Nee geen gat daar men binnen

Mocht komen al wilde hij winnen

Het kasteel dat voor hem stond.

Maar hij werd het gewaar aan zijn voet

In het zand van menige hoefslagen

2900 Die ten kasteel waart lagen:

Hij zag wel dat men er moest varen

Toen ze de wilde zee baren

Waren gegaan een tijdje:

Zo moest men rijden een mijl;

2905 Het water was breed als het vloed was.

[88] Toen peinsde hij in zijn gemoed:

‘Ik zie wel dat hier is gereden

Door de zee: ik nee ben ook heden

Zo bang, ik zal er heengaan.

2910 Onze heer God moet me bewaren!

Ik zal weten waar ze zijn gekomen

Daar ik hiervan heb vernomen

Die hoefslagen van hun paarden.’

Daar Walewein die onvervaarde

2915 Achtervolgde daar hij vond

De hoefslagen staan in het zand

Daar diegene hadden gereden.

Zijn paard was snel van alle leden:

Het droeg zijn heer naar dat eiland.

2920 De vloed ze kwam onmiddellijk

Toen Walewein over kwam gereden:

Omtrent hem liepen de zee golven.

Daar moest hij blijven al was het hem leed:

Te keren was hem niet gemakkelijk

2925 Want het water was achter hem te wijd;

Dus wil ik dat ge zeker bent.

Hij hield beneden stil op zijn paard

En zag omhoog naar de steenrots

Om het kasteel: toen nee zag hij het niet.

2930 Hij zei: ‘Heer God, wat is er gebeurd?

Waarin heb ik me zelf gebracht?

Nu heb ik het duur genoeg ontgolden

Het zwaard te zoeken met de ringen!

Het zal me grote moeite geven

2935 En heeft me gedaan nu al terstond

Daarom is het me zeer onbekend

Waarheen ik nu geraakt ben!’

Toen zag hij een weg voor hem:

Die reed hij voort. Meteen

2940 Heeft de heer Walewein gezien

Een poort wijd geopend

[89] En de weg daarbinnen gaan

Alzo recht als het doen kon.

Toen peinsde hij in zijn gedachte:

2945 Deze poort moet ik in

En zoeken daar mijn voordeel.

Ik denk dat dit de straat is

Van het kasteel - dus lijkt me -

Die ik heden eerder zag.

2950 Nu wijst de straat als het kan:

Ik zal er beslist doorgaan.

God zelf moet me beschermen!’

Toen zegende hij hem en zijn paard.

Ter poort reed hij met een vaart

2955 Opwaarts door een spelonk

Die weg die een einde bracht

Op de berg en meteen

Heeft daar Walewein gezien

Het kasteel dat mooi stond.

2960 Toen peinsde hij in zijn gemoed:

‘Ik ben hier wel gekomen met eren:

God laat me wel terug keren

Zonder schande en toorn!’

Menige ridder zag hij daar voren

2965 Die allen speelden - weet dat wel -

Schaakspel of werp tafel spel

En velen sloegen daar de bal;

De steen wierp men er overal

Voor het kasteel op de vlakte.

2970 Toen dat daar zag Walewein

Die hoffelijk was en onverschrokken

Steeg af en liet zijn paard

Staan. Dat nee, deed hij niet van gevaar:

Hij informeerde naar dat bericht

2975 Welk kasteel dat het is

Daar Walewein die edele ridder.

Meteen heeft hij vernomen

[90] Twee schildknapen tot hem komen:

Die groetten hem zeer beleefd;

2980 Ze zeiden: ԇod van hemelrijk

Die geeft u alles dat ge begeert!

Als gij het gebiedt, geef ons uw paard

En laat het ons doen op stal.

Dat God u geeft goed geluk!

2985 We bidden u door uw eigen eer:

Dan kan je gaan naar onze heer

Lijkt het u goed en gij het begeert.’

Toen gaf hij de schildknaap zijn paard

En de ene knielde hem voren

2990 En deed hem af zijn sporen

En maakte hem los zijn zwaard

En ontwapende hem met een vaart

Walewein, helemaal.

Een paar kleren van satijn

2995 Had hij aan dat hem goed stond;

En een mooi schoeisel aan zijn voeten

Had hem gegeven, dus wees bekend

Die machtige koning Amadi

Geheel bespikkeld met gepolijst goud

3000 Opdat hij om hem peinzen zou

In vreemde landen, als hij ze aan had.

De ene schildknaap naar mijn mening

Nam Walewein’s wapen en zijn paard

En leidde het ter vaart:

3005 Hij borg op de wapens en heeft gelijk

Het paard op de stal gedaan

En liet er zijn metgezel bij.

Walewein die edele ridder

Die de beste was boven alle heren

3010 Hij zei: ‘Dat God u moet eren

Lieve knaap! Nu zeg me

Hoe dat van het kasteel is

De naam daar ik hier alleen

[90] Ben gekomen. ‘Heer, Ravenstene’.

3015 Sprak de knaap en was wijs.

Daar Walewein was goed gemoed

En beschaafd van zijn geest;

Hij zei: Ԗriend, dat God u bemint!

Wees zo vriendelijk mij dat te zeggen:

3020 Wie van dit kasteel is

Heer, die ik hier zie staan.’

‘De machtige koning Amoraen:

Hij liet het maken, dus wees bekend.’

Toen Walewein dat verstond

3025 Was hij zeer veel verblijd;

Hij zei: ‘Dat God u eer geeft

Lieve knaap! Zeg me

Door uw goedgunstigheid, welke dat is

Uw heer, de koning Amoraen.’

3030 Die knaap hij antwoordde gelijk;

‘Ziet waar hij zit zeker

Onder de linde tussen 2 jonkvrouwen

En met hem vele jonge ridders

Die spelen velerhande spelen.’

3035 Die knaap sprak al naar waarheid:

Gezegende heer, ik breng u daar.’

‘Ja ik, dat u God eer geeft’

Aldus ging Walewein die heer

Te koning waart: en meteen

3040 Heeft hem de koning gezien

En hij stond op van zijn plaats

En al zijn ridders mede

Lieten hun spel en ze onthaalden

Walewein met aangenaam gesprek

3045 En zeiden: Heer, wees welkom!

Een roos nee bloeit niet op een boom

Alzo mooi als Walewein boven hen allen!’

De koning zei: ‘Mij is gebeurd

Grote eer- God is geprezen! –

[91] 3050 Heer Walewein, dat ge gekomen bent

Tot mijn hof; dus heeft God dank!

Dat ik u zoeken zou zonder mankeren

Heb ik gedacht even snel:

Nu nee wil ik om 1000 goud marken

3055 Ge bent hier gekomen en om meer!’

Walewein zei: ‘God beloont het u, heer!’

En antwoordde op een verstandige wijze:

‘Of ge tot mij was met zo’n goede bedoeling.’

‘Ja ik heer, waarlijk

3060 Dat zal ge noch heden beter

Weten dan ge hebt gedaan’

Ze wilden daar niet langer staan:

Iedereen nam de andere bij de hand

En de baronnen van het land

3065 Gingen allen met de twee heren

En troonden Walewein met eren

Tot het kasteel in die zaal.

Gindse jonkvrouwen allemaal

Bezagen mijnheer Walewein;

3070 Daar nee was nog zo’n hoge nog zo’n kleine

Ze bezagen hem algemeen:

Daar was niemand zijn gelijke

Van schoonheid, weet ik wel.

Dus zijn ze gekomen in de zaal

3075 Die mooi was zoals een paradijs:

Die lezen kan

Hij kon daar wonder hebben gelezen.

‘Hier moet ge welkom wezen’.

Sprak de koning ‘Heer Walewein!

3080 Uw gelijk nee is er geen

Van deugden onder de hemelse troon.’

Die vloer, hij was helemaal schoon

Met mooie tapijten over gespreid

Daar hem de koning brengt geleid.

3085 Daar Walewein en de waard

[93] Gingen tezamen achter de haard:

Op een bed daar gingen ze beide

Zitten, dat met een kleed

Was gespreid: die het prijzen wilde

3090 Ik denk, hij er om waken zou

Menige nacht: het was zo goed!

Een kleed lag onder haar voeten.

Die heren allemaal

Gingen zitten in de zaal.

3095 Beide ridders en jonkvrouwen

Die mijnheer Walewein aanschouwen

Ze konden hem niet genoeg bezien.

Daar Walewein sprak meteen

Tot de koning en zei: ‘Heer

3100 Me verwondert uitermate zeer

Waarvan ge me kent: waarlijk!

Ik heb u nergens gezien in een plaats

Waar ik een beter inzicht van u kon krijgen,

Nog geen van uw ridders mede!’

3105 De koning zei: ‘Ge zal het weten

Alzo gelijk als we hebben gegeten;

Dat nee, zal ik het u laten verstaan.’

Men gaf water en ging wassen

En zouden gaan eten in de zaal.

3110 Gindse heren allemaal

Waren van Walewein ‘s komst vrolijk

En de koning zelf alzo.

Ze wasten zich allen en zijn gaan zitten.

Gerechten kwamen, men ging eten

3115 Ter tafel boven en beneden.

Er kwam nooit een man in een plaats

Daar hij zo met eren zag bedienen

Zoals men daar bediende voor die heren:

De gerechten kwamen snel opeen

3120 Het mocht geen mens makkelijk

Opnoemen zo veel kwamen er daar;

[94] Goede wijn vers en helder

Dronken ze allen die het begeren

En die binnen koningshof waren.

3125 Toen ze van de spijzen genoeg hadden

Iedereen zoveel hij wenste

Zo bediende men van kruidenwijn daarna.

En toen men gegeten had daarna

Zo heeft men tafellakens weggenomen

3130 Voor de heren en men liet staan

De tafels; het water was gereed

Heel goed van temperatuur en men waste

De handen schoon van de spijzen.

Men bediende daar in elke wijze.

3135 Na het water gaf men wijn

Zoals het regel is daar hoge lieden zijn;

Men schenkt er en laat omgaan.

Toen sprak de koning Amoraen:

‘Heer Walewein, nu is het tijd

3140 Allereerst dat ge ingelicht bent

Dat ge me vroeg heden eerder.

Versta het, ik zal u meer zeggen

De waarheid zeker:

Ik huwde en nam een jonkvrouw;

3145 Dit was zeer lang geleden

Tien jaar: ik wist God dank

Veel langer had ze geleefd

Dan hij haar nog gehaald heeft.

Ze was koningsdochter van Ierland

3150 En de mooiste die men vond;

Van gelaat en van manieren

Zo vindt men zo mooi geen vier

In de wereld zoals ze een was!

Dure burchten en hoge kastelen

3155 Verwierf ik door mijn huwelijk in menige plaats

En ze deed me menig bewijs van vererende liefde

Meer dan ik zeggen kan

[95] Al dat ik haar ziel gun

Dat moet haar heden komen tot voordeel!

3160 Ik hoop ze is in Gods genade.

Toen ik haar haalde - dat was waar -

Voer ik naar Arturՠs hof, naar

Uw ooms die me grote eer deden.

Ik nee kwam nooit in een plaats

3165 Daar ik een ridder hoorde prijzen

Op zulke verschillende wijzen

Als gij daar was van grote eer.

Alle diegene die van het hof

Waren, ze zeiden allemaal

3170 Dat gij de avonturen vader

Was; dus nee vergat ik niet.

Toen ik uit de poort scheidde

En we uit de poort waren

Kwam ge tegen ons gegaan

3175 En met u vier andere ridders.

Toen ge ons zag hield ge snel

Geheel stil en begroette ons hoffelijk.

Bij onze heer van hemelrijk!

Ik merkte dat ge van de plaats

3180 Niet nee kwam voor we er voorbijgingen;

En al diegene die met ons waren

Ge liet er geen ontkomen

Gij groette een voor een

Zodat er u ontkwam nee geen

3185 Hij moest van u gegroet wezen.

Toen ik dat in de gaten kreeg

Toen betreurde ik het zeer, bij mijn geloof!

Dat ge me leidt, ik nee had beter

Geweten, heer, wie gij was.

3190 Een schildknaap die op een paard

Toen ge was vertrokken, kwam gaan

Hij zei: ‘God moet me beschermen

De koning en alle de andere heren!’

[96] Ik zei: ‘Dat God u moet eren

3195 Lieve knaap! Zeg me

Wie ginder mooie ridder is

Die ginder gaat en die vier.’

Hij zei van mijnheer Ydiere

Dat hij was de ene, en Lancelot

3200 Wies dogheden dat zijn so groot

Dat mer ave spreken mach

Hier na over menighen dach

Es dander ende mijn here Ywein;

Die vierde es mijn here Walewein

3205 Die jou groette, coninc here.

Sine doghet ende zine ere

Es meerre ende van betren love

Dan yemens binnen sconinx hove

Van al gader zinen lieden.

3210 Wat mochtic jou van hem bedieden?

Hi es der aventueren vader!

Hi bescudse alle gader

Die der hulpen hebben noot;

Sine doghet es so groot:

3215 Hi vordert weduen ende wesen

Ende alle die hi vint in vresen

Bescud hi ende hi set daer voren

Sijn lijf.’ Die knape slouch met sporen

Als hi mi hadde berecht, here.

3220 Daer na ne saghic u nemmermere

Vor heden up desen dach.

Ende talre eersten dat ic jou sach

So kendic jou bi uwer ghedane.

God selve na minen wane

3225 Sende jou hier tote mi:

Mine mach niemen danne ghi

Ghehelpen van dat mi daert!’;

Walewein sprac: ‘Lieve waert

So sect mi danne in Goods namen

[97] 3230Of ghijt ghebiet, uwe mesquame.

Sijnt saken die mi staen te doene.’

- Sprac deer Walewein die coene-

‘Ende ict mach doen bi mire ere

Ic helpe jou gherne, coninc here.’

3235 Die coninc seide: ‘Bi mire wet

Here Walewein, ja ghi vele bet

Danne enich mensche die nu levet.

Eist dat jou God die gracie ghevet

Ende ghi vulbringhen moocht die vaert

3240 So ghevic jou mijn goede zwaert

Dat niet verbetert mochte zijn:

Het gaf mi een mijn peterijn

Ende hetet zwaert metten twe ringhen.

Dorstict jou te voren bringhen

3245 Ic soudt jou toghen, maer neen ic niet:

Want wat manne diet met oghen ziet

- Sine nature es duer fel -

Het neimt hem tlijf, wetic wel!

Daer ne dar niemen omme vraghen

3250 Dat het yemene sal verdraghen

Hine si van duechden uut vercoren

Voor alle die gone die zijn gheboren

Ende van ridderscepe mede.

Mi heveter omme menighe bede

3255 Ghedaen die rike coninc Wonder;

Ende zijn sone Alidrisonder

Hevets hem ghepijnt met liste

Om dat hijt mi hebben wiste

Te ghewinnen al zijn leven.

3260 Here, nochtan eist mi bleven.

Maer jou so eest al ghereet

Up een covent, up een beheet:

Dat ghi mi bi uwer ghenaden

Van ere bede wilt ghestaden

3265 Ende houdet swaert metten twee ringhen.’

[98] Walewein was vro van dien dinghen

Dat hi den coninc horde nomen

Tswaert daer hi om uut was comen;

Maer hine wils hem niet ghewaghen.

3270 ‘Here, soudict durren draghen

Tswaert, of ghijt mi hadt ghegheven?’

‘Here Walewein, jaghi, al u leven

Mochti wel draghen tgoede zwaert

Ende zeker zijn ende onvervaert

3275 Indien dat ict jou gave bedect:

Up wat manne daer ghijt up trect

Diene mochte vor jou niet ghestaen.

Al wildi mi selven slaen

Ende van minen live deren

3280 Wilt, inne mochte mi niet verweren

Trocti tswaert, dat wetic wel

- Sine maniere die es so fel -

Indien dat ict jou hadde ghegheven

Nochtan dat ict al mijn leven

3285 Hebbe ghehadt in mijn bedwanc.

Met rechte weet mens den gonen danc

Diet maecte: hi was wel bedocht.

Hi screefer an, als hijt ghewrocht

Hadde:’sԓo wat manne die levet

3290 Die dit zwaert ghecrighet of hevet

Ic rade hem dat hijt houde wel:

Sine manieren sijn so fel.

Of hijt yemen wille gheven

Voort, ende behouden zijn leven

3295 So ghevet inden scoe bedect

Ende toghet hem niet bloot ghetrect;

So mach hi zinen vrient behouden

Entie gone mach zwaerts ghewouden

Dien hijs jan entien hijt ghevet.

3300 Hen es gheen man die nu levet

Die mach kennen sine maniere.

[99] Het es fel ende goedertiere:

Diet draghet dien eist goedertiere.’

Dit machmer an lesen sciere

3305 Want het stater an ghescreven.

Here, dit zwaert willic jou gheven

Moochdi mi ere bede ghestaden.’

Deer Walewein seide: Ԃi uwer ghenaden

Coninc, toghet mi dat zwaert!

3310 Ic wille al doen dat ghi begaert

Indien dat ict vulbringhen mach.’

Doe ghinc die coninc daert lach

Met enen pellele bewonden

Ende reket voort ten selven stonden.

3315 Hi toghet Waleweine die begherde

Tscaec te winnene metten zwerde

Tscoonste dat men oyt vant.

Daer hijt uten pellele want

Ent Walewein met oghen sach

3320 Sine herte ontplooc alse die dach!

Hem dochte wel in zinen moet

Hine sach noit gheen so goet:

Die appel entie hilte bede

Waren root goudijn entie scede;

3325 Die rieme die ten zwaerde behoorde

Was van enen blakenden goutborde;

Die ghispe die daer ane stont

Soe hadde ghecost menich pont;

Tsmelt vander riemen entie lede

3330 Waren alle goudijn mede.

Men sach noyt gheen so scone!

Der Walewein seide: Ԅat u God lone

Here coninc, trecket uter scede.’

Ԅat soude jou comen tallen lede

3335 Here Walewein, verstaet dit wel!

Treckedic tswaert, het es so fel:

Al haddi al die wapine ane

[100] Die ghi noyt droucht na minen wane

Sone mochti niet daer voren staen

3340 Het ne soudse alle dor slaen;

Ghine mochtets altoos niet ontvlien.’

Walewein andworde mettien

‘Den appel entie hilte bede

So toghedi mi, entie scede:

3345 Laet mi doch den egghe zien!;

Die coninc trecket uut mettien

Ende eer hijt half brochte uter scede

Over appel ende over hilte bede

Spranct vor Waleweine uptie aerde

3350 Oft ware een mensche die beghaerde

Omoede te soekene ende hi mesdaen

Hadde ende wils in boeten staen.

Aldus so ghebarde dat zwaert.

Die coninc tart daer na ter vaert:

3355 Tusschen appel ende hilte bede

Nam hijt ende staect inde scede

Ende hi seide: Ԃi onsen here!

Jou es ghesciet groot ere

Heden vor dit goede zwaert!

3360 God selve hevet jou ghespaert:

Noit man mochter voren ghestaen.’;

Walewein andworde zaen

Ende seide: ‘Des dankic vriendelike

Gode, onsen here van hemelrike

3365 Die boven ons allen hevet ghebot!

Here coninc, also help mi God!

Nu sect wat ghi ane mi begaert:

In wille niet dat ghi mi spaert.

Sidi in pinen of in sorghen

3370 Daer ute so willic jou borghen

Gherne ende staen te staden

Ende ghi zult mi dor uwe ghenaden

Gheven tswaert: hets mijn ghe[vo]uch.’

[101] Die coninc was bilde ende louch

3375 Als hi dat horde ende zere vro

Ende hi seide: ‘wildi also

Ghelovet mi dan bi uwer trouwen

Bi rudderscepe, bi onser vrouwen

Dat ghijs niet ne sult onbaren

3380 Daer ic jou sende, ghine zulter varen

Duer noot no duer ghene dinghen:

So ghevic jou tswaert metten ‘twi ringhen;

Hen ware recht dor ene zake

Dat jou noot sin ghebrake:

3385 Noot sin breket al belof.’

‘Ic wille jou seker doen hier of’;

- Sprac Walewein – ‘Bi mire trouwe

Bi rudderscepe, bi onser vrouwe

Here coninc, van desen dinghen:

3390 Ghevet mi tswaert metten ‘twi ringhen.

Nochtan ne weet ic niet wat ghi beghaert.’

Doe gaf hem die coninc tswaert

Dat niet verbetert mochte wesen;

Hi seide: ‘Here Walewein, mettesen

3395 Moeti een goet gheluc ontfaen

Ende alle die gone wederstaen

Die onrecht willen ende jaghen.

Hen mochte gheen beter rudder draghen

Entien ics bet jonste min no mere:

3400 Tswaert es comen tsinen rechten here!

Bedi makicker jou voghet of.

Ende hout mi vort mijn belof

Enties ne moeti niet ofgaen.’;

Dus hevet Walewein tswaert ontfaen

3405 Die niet blider mochte wesen.

Hi sprac ten coninc mettesen:

Sect mi, here, waer ic sal varen:

In wils langher niet onbaren

Inne wille quiten mine trouwe!’

[102] 3410 ‘So moeti halen ene joncfrouwe

Her Walewein, die ghi niene kint.

Ic hebse menighen dach ghemint.

Dat segghen de gone diese kinnen:

Hen es in die warelt binnen

3415 Ne ghene so scone no so goede.

Bedi es mi onsochte te moede

Dat icker so langhe moet derven:

Ic vruchte ic salre omme sterven

Dat icse niet ne can ghewinnen.

3420 Nu willic doen bekinnen

Hare scoonhede uut ende uut:

Wit alse die snee heift soe die huut

Ende heet joncfrouwe Ysabele;

Soe hevet [meer] scoonheden tharen deele

3425 Danne Venus doet, die godinne

Die ghebod heift over de minne;

Soe es scoonre danne Olympias

Die keyserinne te Rome was;

Soe es scoonre vele sonder sparen

3430 Danne die twalef vrouwen waren

Die ghescreven zijn te Rome binnen:

Dit waren die ḩjᠧodinnen

Daer men of telt ende saghet

Ende hare scoonheit achter lande draghet

3435 Om lof ende om prijs tontfane.

Soe es vele scoonre na minen wane

Danne Ysaude no Elene

Noch die scone Torabene;

Soe es scoonre vele danne Verghine

3440 Ofte joncfrouwe Barbeline;

Noch Ysaude van Yerlant

Noch Ysaude metter witter hant

Nes niet so scone als Ysabele.

Soe heveter vele tharen dele

3445 Die scone joncfrouwe, die ic minne:

Want Venus die godinne

Gaf hare dat scone goudine haer

- [Dat] segghic jou al over waer -

Dat up hare hovet es ghestaen

3450 Daer hare scoonheit bi es vuldaen.

Dit es die joncfrouwe die ic minne!

Ic werde onvroet van minen zinne

Here Walewein, ghine haelse mi!

Nu hoort, wie hare vader si:

3455 Die rike coninc Assentijn;

Ende hevet ghedaen mijn minnekijn

In hoeden verre in gont Endi

In enen casteel, seghet men mi

Diene winnen soude, het souden tsure

3460 Werden: daer gaen ḩj ᭵re

Omme; elc hevet tsinen dele

Vierwarf twintich torrele

Up ghewrocht staerc ende diere.

Tusschen elken twe muren loopt ene riviere

3465 Dat men tcasteel niene mach winnen.

Die poorten, daer men gaet binnen

Si zijn van copere ende van metale

Ghebonden met ysere ende met stale.

Telker poorten zijn ghestaen

3470 Vierwarf twintich man sonder waen

Wel ghewapent, in dier ghebare

Als of si alle souden varen

Tene wighe al sonder blijf.

Dits om te behoedene tscone wijf

3475 Datse gheen man soude ghewinnen

No comen inden casteel binnen

Men moeste eer weten wat hi begaert.

In can gheweten wat hare daert:

Soe hevet daer binnen groot deduut

3480 Want soene comt altoos niet uut

Te ghenen tiden binden jare.

[104] Soe gaet haer merghen harentare

In dien boomgaert, inden vergiere

Die dar zijn goet ende diere:

3485 Dars zulc praeyeel wel ghereet

Ere groter alver milen breet;

Daer in staet menigherande ware:

Peper anijs ende ghinghebare

Fighen ende notemusscaten

3490 Staen daer ende pumeghernaten

Amandelen ende castaengiere

Ende daer onder goet menighertiere

Dat ic al qualijc soude ghenomen:

Lelien, rosen ende blomen

3495 Staet daer ende menich soete cruut.

Daer es van voglen zoete luut.

Daer gaet soe hare merghen inde rosen:

Wat mach der scoonre joncfrouwen nosen?

In can ghemarken wat hare deert:

3200 Wiens deugden die zo groot zijn

Dat men er van spreken mag

Lange tijd hierna

Is de volgende en mijnheer Ywein;

De vierde is mijnheer Walewein

3205 Die u groette, koning heer.

Zijn deugd en zijn eer

Is groter en van betere roem

Dan iemand binnen koningshof

Van al zijn lieden.

3210 Wat mocht ik u van hem zeggen?

Hij is de avonturen vader!

Hij beschermt ze allemaal

Die hulp hebben nodig;

Zijn deugd is zo groot:

3215 Hij helpt weduwen en wezen

En allen die hij vindt in vrees

Beschermt hij en hij zet daarvoor

Zijn lijf.’ De knaap sloeg met sporen

Toen hij me ingelicht had, heer.

3220 Daarna nee zag ik u nimmermeer

Tot heden op deze dag.

En ten allereerste dat ik u zag

Zo herkende ik u bij uw gedaante.

God zelf naar mijn mening

3225 Zond ge hier naar mij:

Mij mag niemand dan gij

Helpen van dat me kwelt!’

Walewein sprak: ‘Lieve waard

Ze zeg me dan in Gods naam

[97] 3230 Als gij het gebiedt, uw verdriet.

Zijn het zaken die ik kan doen.’

- Sprak daar Walewein die koene-

‘En ik het kan doen met mijn eer

Ik help u graag, koning heer.’

3235 De koning zei: ‘Volgens mijn geloof

Heer Walewein, ja gij veel beter

Dan enig mens die nu leeft.

Is het dat u God genade geeft

Dat gij deze tocht mag volbrengen

3240 Dan geef ik u mijn goede zwaard

Dat niet verbeterd kan zijn:

Het gaf me een van mijn doopvaders

En heet het zwaard met de twee ringen.

Durfde ik het u te voorschijn te halen

3245 Ik zou het u tonen, maar neen ik niet:

Want welke man het met de ogen ziet

- Zijn natuur is uiterst fel -

Het neemt hem het lijf, weet ik wel!

Daar nee durft niemand om te vragen

3250 Dat het iemand zal opheffen

Als hij niet voortreffelijk is van deugden

Voor al diegene die zijn geboren

En van ridderschap mede.

Mij heeft er om menig verzoek

3255 Gedaan de machtige koning Wonder;

En zijn zoon Alidrisonder

Heeft zich ingespannen met list

Om dat hij het mij hebben wist

Te winnen al zijn leven.

3260 Heer, nochtans is het me gebleven.

Maar het staat nu tot uw beschikking

Op een voorwaarde, op een belofte:

Dat ge me met uw genade

Een verzoek wil inwilligen

3265 En hou het zwaard met de twee ringen.’

[98] Walewein was vergenoegd van die dingen

Dat hij de koning hoorde noemen

Het zwaard waarom hij uit was gekomen;

Maar hij wil het hem niet zeggen.

3270 ‘Heer, zou ik het durven dragen

Het zwaard, als gij het mij had gegeven?’

‘Heer Walewein, ja gij, al uw leven

Kon ge het goede zwaard wel dragen

En zeker zijn en onverschrokken

3275 Indien dat ik het u bedekt gaf:

Op wat man daar gij het op trekt

Die mogen voor u niet standhouden.

Al wilde ge mij zelf slaan

En van mijn lijf deren

3280 Wil, ik mocht me niet verweren

Trok je het zwaard, dat weet ik wel

- Zijn zede die is zo fel -

Indien dat ik het u had gegeven

Nochtans dat ik het mijn hele leven

3285 Heb gehad in mijn macht.

Met recht weet men diegene dank

Die het maakte: hij was goed bedacht.

Hij schreef eraan, toen hij het gemaakt

Had: ‘Zowat man die leeft

3290 Die dit zwaard krijgt of heeft

Ik raad hem aan dat hij het goed houdt:

Zijn zeden zijn zo fel.

Als hij het aan iemand wil weggeven

Voort, en behouden zijn leven

3295 Zo geef het in de schede bedekt

En toon het hem niet openbaar getrokken;

Zo kan hij zijn vriend behouden

En diegene mag macht hebben over het zwaard

Die hij het gunde en die hij het geeft.

3300 Er is geen man die nu leeft

Die mag kennen zijn eigenschappen.

[99] Het is fel en goedertieren:

Die het draagt die is het zachtaardig.’

Dit mag men er van lezen snel

3305 Want het staat eraan geschreven.

Heer, dit zwaard wil ik u geven

Mag ge mijn bede inwilligen.’

Daar Walewein zei: Ԃij uw genade

Koning, toon me dat zwaard!

3310 Ik wil alles doen dat ge begeert

Indien dat ik het volbrengen mag.’

Toen ging de koning daar het lag

Met een kleed omwonden

En haalde voor de dag terzelfder stonden.

3315 Hij toonde het Walewein die begeerde

Het schaakspel te winnen met het zwaard

Het mooiste dat men ooit vond.

Daar hij het uit het kleed wikkelde

En het Walewein met de ogen zag

3320 Zijn hart opende als de dag!

Hij dacht wel in zijn gemoed

Hij zag nooit geen zo goed:

De appel (knop van zwaard) en het handvat beide

Waren rood goud en de schede;

3325 De riemen die tot het zwaard behoren

Waren van een blinkend goudgalon;

De gesp die daaraan stond

Het had menige pond gekost;

Het metalen beslag van de riemen en de schakels

3330 Waren allen van goud mede.

Men zag nooit een mooiere!

Daar Walewein zei: ‘Dat God u het beloont

Heer koning, trek het uit de schede.’

Ԅat zou u duur te staan komen

3335 Heer Walewein, versta dit goed!

Trek je het zwaard, het is zo fel:

Al had je alle wapens aan

[100] Die ge ooit droeg naar mijn gedachte

Zo mocht ge niet daarvoor standhouden

3340 Het nee zou ze allen doorslaan;

Ge kan het altijd niet ontkomen.’

Walewein antwoordde meteen

‘De appel en het handvat beide

Zo toon het me, en de schede:

3345 Laat me toch de scherpe kant zien!’

De koning trok het uit meteen

En eer hij het half bracht uit de schede

Over appel en over handvat beide

Sprong het voor Walewein op de aarde

3350 Alsof het een mens was die begeerde

Ootmoed te zoeken en hij misdaan

Had en wil ervoor boeten.

Aldus zo gebaarde dat zwaard.

De koning trad daarna haastig:

3355 Tussen appel en handvat beide

Nam hij het en stak het in de schede

En hij zei: Ԃij onze heer!

U is grote eer geschied

Heden voor dit goede zwaard!

3360 God zelf heeft u gespaard:

Nooit mocht een man ervoor standhouden.’

Walewein antwoordde gelijk

En zei: ‘Dus dank ik vriendelijk

God, onze heer van hemelrijk

3365 Die boven ons allen gezag heeft!

Heer koning, alzo helpt me God!

Nu zeg wat ge van mij begeert:

Ik wil niet dat ge me spaart.

Ben je in pijnen of in zorgen

3370 Daarvoor zo wil ik voor u borg staan

Graag en bijstaan

En ge zal me door uw welwillendheid

Geven het zwaard: het is wat ik nodig heb.’

[101] De koning was blijde en lachte

3375 Toen hij dat hoorde en zeer vergenoegd

En hij zei: ‘Wil ge alzo

Beloof me dan bij uw trouw

Bij ridderschap, bij onze vrouwe

Dat gij het niet zal nalaten

3380 Daar ik u zend, ge zal er gaan

Door nood en door geen dingen:

Dan geef ik u het zwaard met de twee ringen;

Het was recht door een zaak

Dat uw nood zin ontbrak:

3385 Nood zin breekt alle belofte. (1)

‘Ik u hier zekerheid van geven,’

- Sprak Walewein – ‘Bij mijn trouw

Bij ridderschap, bij onze vrouwe

Heer koning, van deze dingen:

3390 Geef me het zwaard met de twee ringen.

Nochtans nee weet ik niet wat ge begeert.’

Toen gaf hem de koning het zwaard

Dat niet verbetert mocht wezen;

Hij zei: Heer Walewein, met deze

3395 Moet ge een goed geluk ontvangen

En al diegene weerstaan

Die onrecht willen bejagen.

Het mocht geen betere ridder dragen

En die ik het meer gunde min of meer:

3400 Het zwaard is gekomen bij zijn rechte heer!

Daarom maak ik er u voogd van.

En hou me voort mijn belofte

En hiervan nee moet ge niet afwijken.’

Dus heeft Walewein het zwaard ontvangen

3405 Die niet blijder mocht wezen.

Hij sprak tot de koning met deze:

‘Zeg me, heer, waarheen zal ik gaan:

Ik wil het niet langer ontberen

Ik nee wil mijn belofte nakomen!’

[102] 3410 ‘Dan moet ge halen een jonkvrouw

Heer Walewein, die gij niet kent.

Ik heb haar menige dag bemind.

Dat zeggen diegene die haar kennen:

Er is in de wereld binnen

3415 Nee geen zo mooie nog zoՠn goede.

Daarom doet het me verdriet

Dat ik haar zo lang moet missen:

Ik vrees ik zal er om sterven

Dat ik haar niet kan krijgen.

3420 Nu wil ik laten bekennen

Haar schoonheid geheel en al:

Wit zoals de sneeuw heeft ze de huid

En heet jonkvrouw Ysabele;

Ze heeft meer schoonheid tot haar deel

3425 Dan Venus doet, die godin

Die macht heeft over de liefde;

Ze is mooier dan Olympias

Die keizerin te Rome was;

Ze is veel mooier ongetwijfeld

3430 Dan die twaalf vrouwen waren

Die geschreven zijn te Rome binnen:

Dit waren de 12 godinnen

Daar men van vertelt en zegt

En hun schoonheid het land door gaat

3435 Om lof en om prijs te ontvangen.

Ze is veel mooier naar mijn mening

Dan Ysaude nog Helena

Nog die mooie Torabene;

Ze is veel mooier dan Verghine

3440 Of de jonkvrouw Barbeline;

Nog Ysaude van Ierland

Nog Ysaude met de witte hand

Nee zijn niet zo mooi als Ysabele.

Ze heeft veel tot haar deel

3445 Die schone jonkvrouw, die ik min:

[103] Want Venus die godin

Gaf haar dat mooie gouden haar

- Dat zeg ik u al voor waarheid -

Dat op haar hoofd staat

3450 Daar haar schoonheid bij is volmaakt.

Dit is de jonkvrouw die ik bemin!

Ik word waanzinnig van mijn geest

Heer Walewein, als ge haar niet voor me haalt!

Nu hoort, wie haar vader is:

3455 Die machtige koning Assentijn;

En heeft gedaan mijn geliefde

In bewaring gesteld ginds in Indië

In een kasteel, zegt men mij

Die hem winnen zou, het zou hem te zuur

3460 Worden: daar gaan 12 muren

Om; elk heeft tot zijn deel

Vier maal twintig torentjes

Op gemaakt sterk en duur.

Tussen elke twee muren loopt een rivier

3465 Zodat men het kasteel niet mag winnen.

De poorten, daar men binnen gaat

Ze zijn van koper en van metaal

Gebonden met ijzer en met staal.

Te elke poort staan

3470 Vier maal twintig man zeker

Goed gewapend, op die manier

Alsof ze allen zouden gaan

Tot de strijd onverwijld.

Dit is om te behoeden het mooie wijf

3475 Dat geen man haar zou kunnen krijgen

Nog komen in het kasteel binnen

Men moet eerst weten wat hij begeert.

Ik zou niet weten wat haar ontbreekt:

Ze heeft daar binnen groot plezier

3480 Want ze komt er altijd niet uit

Te die tijden binnen het jaar.

[104] Ze gaat zich verlustigen hier en daar

In die boomgaard, in de lusthof

Die daar zijn goed en duur:

3485 Daar is zo’ n lusthof goed gereed

Een grote halve mijl breed;

Daarin staat velerhande waar:

Peper, anijs en gember

Vijgen en notenmuskaat

3490 Staan daar en granaatappels

Amandelen en kastanjes

En daaronder velerhande goed

Dat ik al moeilijk kan noemen:

Lelies, rozen en bloemen

3495 Staan daar en menig aardig kruid.

Daar is van vogels zoet geluid.

Daar gaat ze verlustigen in de rozen:

Wat mag de mooie jonkvrouw deren?

Ik kan niet weten wat haar ontbreekt:

(1) zaak die buiten de beschikking van de mens valt; vandaar wettige verontschuldiging.

3500 Hens met dat hare herte begheert

Daer ne eis binnen een groot deel.

Noch es daer een ander praeyeel:

Daer staet een boom, es so ghedaen

Als ic u mach doen verstaen:

3505 Hi es beneden herde groot

Ende al van finen goude root.

Mi wondert, hoet noit man ghedochte

Dat hi den riken boom ghewrochte:

Hi hevet alse menighen telch van goude

3510 Als enich man ghesegghen soude.

Elc telch es hol van binnen.

Nu hort, ic sal u doen bekinnen

Waer bi het es ende doen verstaen:

Up elken telch, al sonder waen

3515 So staet een goudijn voghelkijn

Dat zere proper es ende fijn.

Die boom es rikelic ende diere

[105] Ende wel gheraect in alre maniere

Ende van sconeden wel vuldaen.

3520 Noch moet ics mee doen verstaen:

Want an elc scone bladekijn

Hanct een goudijn bellekijn

Dat scone ludet ende claer.

Ooc esser an ghemaect daer

3525 - Dat seide die gone diet wel wiste -

Behendelike ende met liste

Ene duwiere ende daer in staen

16e manne ende hebben bevaen

8e bᠢlasebalghen die si verdraghen

3530 Ende den bome wint toejaghen

Van beneden inden wertel up

Tote boven inden top

Met groter cracht, met groter pinen;

Ende daer hi bewaeit die voghelkine

3535 Daer staen si recht ende beven

Inder ghelike of si leven:

Daer sinct elc voghelkijn zine stevene

Zesse te gader ende zevene;

Ende so clinken die bellekine weder

3540 Some hoghe ende some neder.

Dus ghevet elc voghelkijn zinen sanc

Ende elc bellekijn zinen clanc.

Als si den sanc danne werpen uut

Die moeste horen dat soete luut

3545 Al ware een toter doot ghewont

Wari daer ene corte stont

Ende moeste horen die voghelkine

Hi worde quite van alre pine:

So soete hoormense singhen daer!

3550 Ene fonteyne staet daer claer

Scone onder enen oliviere

Die herde rike es ende diere.

[106] Hets recht dat ic den borne prise

Want uten ardschen paradise

3555 Comt ghespronghen een aderkij[n]

Ende sprinct inden borne fijn

Die scone es ende harde claer.

Dat segghic jou al over waer:

Diese maecte was wel bedocht!

3560 Een goudijn aren stater ghewrocht

Die den borne hevet verdect

Ende met zinen vlerken so vertrect

Dat ne gherande quade zaken

Den riken borne mach ghenaken

3565 Die so scone es ende so claer.

Ooc mach men boven den borne daer

Scouwen bome die scone blozen:

Lauwer bome ende rosen

Staenre ende menich soete cruut.

3570 Daer sinct elc voghelkijn zijn luut

Scone ende upden oliviere

Boven den borne die also diere

Was als ic u hebbe gheseit

Daer wandelt sonder dorperheit

3575 Die joncfrouwe die ic minne

Entie mi onvroet van minen sinne

Sal maken - inne wils jou niet helen -

Met haren camerieren spelen

In die lelien ende in die rosen.

3580 Wat mach der scoonre joncfrouwe nosen?

Wilso ten borne hare hande dwaen

Of nutten vanden borne een traen

So keert soe omme ander stont

Vanden aerne den mont:

3585 So sprinct die borne vor hare claer!

Al ware een man out 90 daer

Ende nutte hi vanden borne een traen

Sonder twifel ende waen

[107] Hi worde alse staerc ende also jonc

3590 Als hi was upten selven spronc

Als hi was doe te waren

Doe hi out was van Ḹxᠪaren!

Aldus leet soe daer hare leven.

Wilde jou God die gracie gheven

3595 Dat ghi mi haelt die joncfrouwe

So quiti tswaert ende uwe trouwe;

Want met elne ghenen dinghen

Sone moghedi u ghelof vulbringhen

No quite wesen jeghen mi.’

3600 Walewein die rudder vri

Andworde den coninc hovesschelike;

Hi seide: ‘Nu jonne mi God die rike

Dat icse jou hier moete halen

Ende dat zwaert daer mede betalen

3605 Dat ghi mi gavet up mine trouwe!’

Dus sal Walewein die joncfrouwe

Halen, God gheifs hem die macht.

Het was een goet stic in de nacht

Eer si vul enden mochten die tale.

3610 Men ghinc slapen indie zale

Ende men bedde Waleweine met eren.

Die coninc ende alle dandre heren

Elc ghinc up zijn bedde slapen

Sciltknechte, joncfrouwen ende knapen.

3615 Deer Walewein die hem niene versaghede

Rustem tote dat daghede.

Teerst dat hi den dach versach

Stont hi up, so hi eerst mach

Omme te quitene zine trouwe

3620 Ende soude den coninc die joncfrouwe

Halen, constise wel ghewinnen.

Alle die ten kastele binnen

Behoren die zijn up ghestaen

Ende quamen te Waleweine ghegae

[108] 3525Ende groettene herde hovesschelike.

Walewein sprac: ‘God die rike

Die gheve jou bliscap ende ere!

Nu blivet te Gode, coninc here!

Ic sal jou halen die joncfrouwe

3630 Ende quiten tswaert ende mine trouwe

Bi Jhesus Christus van Nazarene

Eer ic weder kere te Ravenstene

Sijt dat mi God mijn leven spaert!’

Doe ghinc men wapinen ter vaert

3635 Waleweine wel ter core.

Men brochtem Gringolette voren

Dat hi minde vor alle parde.

Hi sater up, die onvervaerde

Ende seindem metter rechter hant.

3640 Dus nam hi orlof, die wigant

An alle die heren in die zale.

Si andworden alle temale

Den here Waleweine hovesschelike

Ende seiden: ‘Nu vaert! God die rike

3645 Moete jou van onghevalle bevreden!’

Hi was up Gringolette ghereden

Diene dicken adde ghedraghen.

Doene wildi daer niet langher daghen.

Doe nam hi in zijn gheleide

3650 Gode ende zire moeder beide

Ende hi reet wech metter tale

Uten castele ende uter zale

Ende voeret zwaert metten ‘twi ringhen.

God late hem zijn ghelof vulbringhen!

3655 Ter selver strate reet hi nedere

Daer hi up quam ende kerde wedere

Ter passage daer hi was comen.

Mettien hevet Walewein vernomen

Twater vor hem ghehebbet wel:

3660 Sijn paert was dapper ende snel

[109] Ende vlooch ghelijc enen voghele;

Der Walewein [hilten] bi den toghele

Des hi quam uptie marine.

Sine herte was in groter pine

3665 Waerwaert hi hem mach bewinden

Dat hi die joncfrouwe mochte vinden:

Dat was meest dat hem verwach.

Doe dochtem dat hi voe[r] hem sach

Enen wech ter rechter hant:

3670 Dien sal hi varen ende laten tsant

Achter hem bliven entie zee.

Twalef milen ofte mee

Reet hi weghes bindien daghe.

Menighen busch ende menighe haghe

3675 Reet hi daert was onghehiere.

Mettien quam hi up ene riviere

Die herde diep was ende wide

Ende hi [sach] over andander zide

Enen rudder comen ghereden

3680 Die sceen van herde fellen zeden

Up een ors, was herde groot;

Ende zine wapine waren root:

Rood was zijn scilt ende zine vane

Ende rode wapine addi ane.

3685 An zijn ghelaet, an zine maniere

So sceen hi fel ende putertiere!

Doe sach hi comen up een rosside

Ghevaren neven srudders side

Ene joncfrouwe, ghecleet wale

3690 Met groenen cledren van sindale.

Ende up hare hovet wert gheware

Twe vlechtkine van gheluwen hare

Die over hare scoudren hinghen beide

Tote upt archoen vanden ghereide

3695 Al uut ghetrect ende zere verwerret:

Die rode rudder die zere vererret

[110] Was up hare, hadse uut ghetrect

Hare cleder ghescuert ende ondect

Hare scone lijf ende hare lede!

3700 Ene ghecele daer hi mede

Der joncfrouwen dede menighen pant

Brochti ghevoert in zine hant

Ghemaect met ᶩijᠳtarken riemen

Daer hi mede grote striemen

3705 Der joncfrouwen slouch in hare ansichte:

Grote slaghe ende ghedichte

Gaf hi hare ende harde vele

Dat hare haer hals ende hare kele

Metten bloede al was beronnen.

3710 Soe seide: ‘Here, ghi moet mi jonnen

Dor uwe omoet, dor uwe ghenaden:

Maect mi quite vandiere ondaden

Die mi dese doet onverdient!

Quame noch enich gods vrient

3715 Die mi verledichde van desen

Ic soude zijn dienst wijf wesen:

Hi doet mi leven in groten zere!’;

Doe sprac Walewein die here:

ԍochtic jou te spraken comen

3720 Fel rudder, het soude jou lettel vromen

Dat ghi doet der scoonre joncfrouwe

Leven met so ghedanen rouwe!

Maer mi dinket wel, neen ic niet.’;

Waerwaert dat deer Walewein ziet

3725 Sachi up of sachi neder

Hine sach no voort no weder

Brugghe ooc no gheretiere

Passage over die riviere

Daer enich mensche mochte varen.

3730 Maer der joncfrouwen mesbaren

Dede den here Waleweine so wee

Dat hijs ne mochte nemmee

[111] Ghedoghen dat hi dat sach

Dat men hare gaf so menighen slach.

3735 Mettien wierp hi omme tpert

Ende keerde ter rivieren wert

Al dat het ghelopen mochte.

Ende Gringolet die bezochte

Den hoever ende spranc in ter vaert

3740 Tote over die medewaert

Vander rivieren ende hi zwam vort

Over tote an tander boort.

Doe bete Walewein die heere

Ende droochde zijn paert met zinen ghere

3745 Ende beterde hem al dat hem daert.

Als hi verbreidelt adde zijn paert

So wert deer Walewein gheware- - -:

Jeghen die sonne die so clare

Sceen sach hi blecken van verren

3750 ቩjᠳcilde oft waren ᩩjᠳterren

Claer van zelvere ende van goude

Ende hi sach stuven die moude.

Doe peinsdi dat die rudders [waren]

Die naden rudder quamen ghevaren

3755 Entie joncfrouwe wilden bevreden

Ende naden roden rudder reden.

Dit peinsdi in zinen moet

Walewein die rudder goet.

Maer niet weet hi wat si begheren

3760 Weder si hem helpen ofte deren

Wille[n]. Si waren uptie wile

Noch van hem ene starke mile;

Maer emmer hevet hi wel vernomen

Dat si naden gonen comen.

3765 Mettien begonsti hem ghereiden

- Hine dar niet langher beiden -

Up avonture wat si begaren.

Doe sat hi al zonder sparen

[112] Up Gringolette zijn goede paert

3770 Ende volghede achter metter vaert

Om te bevredene die joncfrouwe

Die was bevaen met groten rouwe.

Hi reet so na dat hi zach

Den rudder ende als hi spreken mach

3775 Deer Walewein die rudder vri

Riep hi: ‘Onbeit, spreict jeghen mi

Een lettel eer ghi vorder vaert!’

Dander slouch met sporen tpaert

Ende ghebaerde of hijs niene horde

3780 No ne andworde niet van enen worde

No hine sprac no hine louch

Maer hie hief die ghecele ende slouch

Die joncfrouwe in hare ansichte

Grote slaghe ende ghedichte;

3785 Bi wilen stac hise metten scilde.

Alse dit sach Walewein de milde

Balch hi hem mee dan te voren.

Doe slouch hi zijn paert met sporen

Ende peinsde hi soudt hem doen ontghelden.

3790 Noch sprac Walewein: ‘Inne wille niet scelden:

Spreict jeghen mi, so doedi wel!’.;

Doe keerde hem omme die rudder fel

Ende seide: ‘Ghine doet niet wel ter vaert

Dat ghi die selve strate begaert

3795 Die ghi mi vor jou zaghet riden.

Waendi dat ics soude vermide[n]

Dor jou, inne soude die joncfrouwe slaen?

Neen ic! Ic doe jou zelven zaen

Leven met wel groter onnere

3500 Er is niets dat haar hart begeert

Of nee daar is binnen een groot deel.

Nog is daar een ander lusthof:

Daar staat een boom, die is dusdanig

Zoals ik u mag laten verstaan:

3505 Het is beneden erg groot

En geheel van fijn rood goud.

Me verwondert, hoe het ooit een man bedacht

Dat hij de rijke boom maakte:

Het heeft alzo menige twijg van goud

3510 Als enige man zeggen zou.

Elke twijg is hol vanbinnen.

Nu hoort, ik zal u laten weten

Waarom het is en laat verstaan:

Op elke twijg, al zonder twijfel

3515 Zo staat een gouden vogeltje

Dat zeer keurig is en schoon.

Die boom is rijk en duur

[105] En goed gevormd in alle manieren

En van schoonheid goed volmaakt.

3520 Nog moet ik meer laten verstaan:

Want aan elk mooi blaadje

Hangt een gouden belletje

Dat mooi klinkt en helder.

Ook is eraan gemaakt daar

3525 - Dat zei diegene die het goed wist -

Handig en met kunstvaardigheid

Een grot en daarin staan

16 mannen en hebben bevangen

8 blaasbalgen die ze op en neer bewegen

3530 En de bomen wind toe jagen

Van beneden in de wortel op

Tot boven in de top

Met grote kracht, met grote pijn;

En daar het waait naar de vogeltjes

3535 Daar staan ze recht en beven

In de gelijkenis of ze leven:

Daar zingt elk vogeltje zijn wijsje

Zes tezamen en zeven;

En zo kinken die belletjes weer

3540 Sommige hoog en sommige laag.

Dus geeft elk vogeltje zijn zang

En elk belletje zijn klank.

Als ze het gezang dan uitwerpen

Die moest horen dat lieve geluid

3545 Al was er een tot de dood gewond

Was hij daar een tijdje

En mocht horen de vogeltjes

Hij wordt bevrijd van alle pijn:

Zo lief hoort men ze zingen daar!

3550 Een bron staat daar helder

Mooi onder een olijfboom

Die zeer prachtig is en kostbaar.

[106] Het is recht dat ik de bron prijs

Want uit het aardse paradijs

3555 Komt gesprongen een adertje

En springt in de fijne bron

Die mooi is en erg helder.

Dat zeg ik u al voor waarheid:

Die het maakte was goed bedacht!

3560 Een gouden arend staat er gemaakt

Die de bron heeft bedekt

En met zijn vlerken zo bedekt

Dat nee generlei kwade zaken

De rijke bron mag naderen

3565 Die zo mooi is en zo helder.

Ook mag men boven de bron daar

Aanschouwen bomen die mooi bloeien:

Laurierbomen en rozen

Staan er en menig aardig kruid.

3570 Daar zingt elk vogeltjes zijn geluid

Mooi en op de olijfboom

Boven de bron die alzo duur

Was zoals ik u heb gezegd

Daar wandelt op betamelijke wijze

3575 Die jonkvrouw die ik bemin

En die me waanzinnig van mijn geest

Zal maken – ik wil het u niet verzwijgen -

Met haar kamenieren spelen

In die lelies en in de rozen.

3580 Wat mag de mooie jonkvrouw deren?

Wil ze ten bron haar handen wassen

Of nuttigen van de bron een druppel

Zo keert ze om en terstond

Van de arend de mond:

3585 Zo ontspringt die bron voor haar helder!

Al was een man 90 jaar oud

En nuttigde hij van de bron een traan

Zonder twijfel en zeker

[107] Hij wordt alzo sterk en alzo jong

3590 Toen hij van dezelfde leeftijd was

Als hij was toen naar waarheid

Toen hij oud was 30 jaren!

Aldus bracht ze daar haar leven door.

Wil God u de genade geven

3595 Dat ge me haalt die jonkvrouw

Zo zou ge uw belofte kwijten;

Want met anders geen dingen

Dan kan u uw belofte uitvoeren

En vrij van schuld tegen mij.’

3600 Walewein die edele ridder

Antwoordde de koning hoffelijk;

Hij zei: ‘Nu gunt me God de machtige

Dat ik haar voor u hier moet halen

En dat zwaard daarmee betalen

3605 Dat ge me gaf op mijn trouw!’

Dus zal Walewein die jonkvrouw

Halen, God geeft hem die macht.

Het was een goed deel in de nacht

Eer ze het gesprek mochten beindigen.

3610 Men ging slapen in de zaal

En men legde Walewein met eren te bed.

De koning en alle de andere heren

Elk ging op zijn bed slapen

Schildknechten, jonkvrouwen en knapen.

3615 Daar Walewein die hem niet nee bang liet maken

Ruste zich totdat het daagde.

Ten eerste dat hij de dag zag

Stond hij op, zo snel hij kon

Om zijn verplichting te voldoen

3620 En zou de koning die jonkvrouw

Halen, kon ik haar wel winnen.

Allen die te kasteel binnen

Behoren die zijn opgestaan

En kwamen tot Walewein gegaan

[108] 3625 En begroette hem zeer hoffelijk.

Walewein sprak: ‘God de machtige

Die geeft u blijdschap en eer!

Nu blijf bij God, koning heer!

Ik zal u halen die jonkvrouw

3630 En inlossen het zwaard en mijn trouw

Bij Jezus Christus van Nazareth

Eer ik terugkeer te Ravenstene

Is het dat me God mijn leven spaart!’

Toen ging men wapenen haastig

3635 Walewein op goede wijze.

Men bracht hem Gringolet voor

Dat hij beminde voor alle paarden.

Hij zat erop, toen onverschrokken

En zegende hem met de rechterhand.

3640 Dus nam hij verlof, die held

Aan alle heren in de zaal.

Ze antwoordden allemaal

De heer Walewein hoffelijk

En zeiden: ‘Nu ga! God die machtige

3645 Moet u van tegenspoed beschermen!’

Hij reed op Gringolet

Die hem vaak had gedragen.

Toen wilde hij daar niet langer vertoeven.

Toen beval hij zich aan in zijn bescherming

3650 God en zijn moeder beide

En hij reed weg met dat gesprek

Uit het kasteel en uit de zaal

En voerde het zwaard met de twee ringen.

God laat hem zijn belofte uitvoeren!

3655 Terzelfder straat reed hij terug

Daar hij op kwam en keerde weer

Ter passage daar hij was gekomen.

Meteen heeft Walewein vernomen

Het water voor was goed eb:

3660 Zijn paard was fors en snel

[109] En vloog gelijk een vogel;

Daar Walewein het hield bij de teugel

Dus hij kwam op de zeekust.

Zijn hart was in grote zorg

3665 Waarheen hij zich mag wenden

Dat hij die jonkvrouw mocht vinden:

Dat was het meeste dat hem zwaar viel.

Toen leek hem dat hij voor hem zag

Een weg ter rechterhand:

3670 Die zal hij gaan en laten het zand

Achter hem blijven en de zee.

Twaalf mijlen of meer

Reed hij de weg in die dag.

Menige bos en menige haag

3675 Reed hij daar het was onherbergzaam.

Meteen kwam hij bij een rivier

Die zeer diep was en wijd

En hij zag aan de overkant

Een ridder komen gereden

3680 Die scheen van zeer felle zeden

Op een paard, was zeer groot;

En zijn wapens waren rood:

Rood was zijn schild en zijn vaan

En rode wapens had hij aan.

3685 Aan zijn gelaat, aan zijn manieren

Zo scheen hij woest en kwaadaardig!

Toen zag hij komen op een ros

Gaan nevens ridders zijde

Een jonkvrouw, goed gekleed

3690 Met groene kleren van satijn.

En op haar hoofd werd gewaar

Twee vlechtjes van blond haar

Die over haar schouders hingen beide

Tot op de zadelboog van het zadel

3695 Geheel uitgetrokken en zeer verward:

Die rode ridder die zeer vertoornd

[110] Was op haar, had ze uitgetrokken

Haar kleren gescheurd en bloot

Haar mooie lichaam en haar leden!

3700 Een gesel waar hij mee

De jonkvrouw deed menig leed

Bracht hij meegevoerd in zijn hand

Gemaakt van 8 sterke riemen

Daarmee hij grote striemen

3705 De jonkvrouw sloeg in haar aanzicht:

Grote slagen en snel op elkaar

Gaf hij haar en zeer veel

Dat haar hals en haar keel

Met het bloed geheel was overstroomd.

3710 Ze zei: ‘Heer, ge moet me gunnen

Door uw ootmoed, door uw genade:

Maak me kwijt van die wandaden

Die me deze doet onverdiend!

Kwam er toch enige Gods vriend

3715 Die me hiervan bevrijdde

Ik zou zijn dienstmaagd wezen:

Hij doet me leven in grote ellende!’

Toen sprak Walewein die heer:

ԍocht ik u te spraken komen

3720 Felle ridder, het zou u weinig baten

Dat ge doet de mooie jonkvrouw

Leven met dusdanige rouw!

Maar me lijkt wel, neen ik niet.’

Waarheen dat daar Walewein ziet

3725 Omhoog of omlaag keek

Hij zag nog voor nog terug

Bruggen ook generlei

Doorgang over de rivier

Daar enig mens mocht gaan.

3730 Maar de jonkvrouw misbaren

Deed de heer Walewein zo’n pijn

Dat hij het nee nimmer mocht

[111] Gedogen dat hij dat zag

Dat men haar gaf zo menige slag.

3735 Meteen draaide hij het paard om

En keerde ter rivier waart

Al dat het lopen mag.

En Gringolet die onderzocht

De oever en sprong erin met een vaart

3740 Tot over het midden

Van de rivier en hij zwom voort

Over tot aan de andere oever.

Toen steeg af Walewein die heer

En droogde zijn paard af met zijn slip

3745 En verbeterde hem al dat hem deert.

Toen hij zijn paard de toom in orde had gemaakt

Zo werd daar Walewein gewaar- - -:

Tegen de zon die zo helder

Scheen zag hij blikkeren van verre

3750 3 schilden alsof het 3 sterren waren

Helder van zilver en van goud

En hij zag stuiven de modder.

Toen peinsde hij dat het die ridders waren

Die naar de ridder kwamen gegaan

3755 En de jonkvrouw wilde bevrijden

En naar de rode ridder reden.

Dit peinsde hij in zijn gemoed

Walewein die ridder goed.

Maar niet weet hij wat ze begeren

3760 Of ze hem helpen of deren

Willen. Ze waren op dat ogenblik

Noch van hem een ruime mijl;

Maar zeker heeft hij wel vernomen

Dat ze naar diegene komen.

3765 Meteen begon hij zich te bereiden

- Hij wilde niet langer te wachten -

Op avontuur wat ze begeren.

Toen sprong hij al zonder sparen

[112] Op Gringolet zijn goede paard

3770 En achtervolgde met een vaart

Om te bevrijden de jonkvrouw

Die was bevangen met grote rouw.

Hij reed zo dichtbij zodat hij zag

De ridder en toen hij hem spreken kon

3775 Daar Walewein die edele ridder

Riep hij: ‘Wacht, spreek tegen mij

Iets eerder voor ge verder gaat!’

De andere sloeg met sporen het paard

En gebaarde alsof hij het niet hoorde

3780 Nog niet antwoordde een woord

Nog hij sprak nog hij lachte

Maar hij hief de gesel en sloeg

De jonkvrouw in haar aanzicht

Grote slagen en snel op elkaar;

3785 Soms stak hij haar met het schild.

Toen dit zag Walewein de milde

Verbolgen was hij meer dan tevoren.

Toen sloeg hij zijn paard met sporen

En peinsde hij zou het hem laten ontgelden.

3790 Noch sprak Walewein: ‘Ik wil niet schelden:

Spreek tegen mij, dan doe je goed!’

Toen keerde hem om me die felle ridder

En zei: ‘Ge doet niet goed ondertussen

Dat ge dezelfde straat begeert

3795 Die ge mij voor u zag rijden.

Vermoedde ge dat ik ter wille van u zou nalaten

Van u, dat ik de jonkvrouw zou slaan?

Neen ik! Ik laat u zelf gelijk

Leven met zeer grote schande

3800 Spreicti enich wort mere

Te mi waert danne mi dinct goet!’;

Deer Walewein was wel ghemoet

Ende hovesch van zinen sinne:

Grote doghet addi inne;

[113] 3805Hi andworde:’Vrient, te waren

In gheve om u dreghen niet ‘twaren

Ende om dat ghi mi moocht ghederen.

Dinkets u goet, ghi zullets onberen

Also te blouwene die maghet

3810 Die ghi mesvoert hebt ende ghejaghet.

Wat hevet soe jeghen u mesdaen?

Menne soude ghene vrouwe slaen:

Van vrouwen comt ons alle ere.

Onberets ende ne doets nemmere!

3815 Ne latijs niet, ghi zullets tore

Hebben, ic sect jou wel te voren.

Het doet goet met ghemake leven.ՠ

Die felle hevet andworde ghegheven

Ende seide: ‘Toch spreicti als een domme!

3820 Waerdi vroet, ghi voert al omme

Van mi, dat segghic jou over waer:

Dor jou ne lietics niet een haer

Inne soudse blouwen ende slaen.

Ende wildijt ooc wederstaen

3825 Ic soude jou sulc een spel ooc leren

Ghi zout met scanden wederkeren

Ende het soude jou costen tleven!’

Mettien so hevet hi verheven

Die ghecele ende slouch die joncfrouwe

3830 Dies was bevaen met groten rouwe

In hare ansichte, dats mochte ontfarmen

Enen stene! Soe riep: ‘Wacharmen!

Edel rudder, dor uwe doghet’.

Sprac die joncfrouwe ԯf ghi moghet

3835 So verledicht mi van desen!

Mach ic der groter slaghe ghenesen

Die ic van hem hebbe ontfaen

Ic wille in uwen dienste staen.

Doet dit in alre vrouwen ere!’

3840 Deer Walewijn seide: ‘Bi onsen here

[114] Ic saelt doen scone joncfrouwe!

Bi rudderscepe, bi mire trouwe

Gheift hi u meer enen slach

Daer an leecht zijn domesdach!

3845 Dat segghic hem te voren wel.’

Doe keerde hem omme die rudder fel

Ende hiet Waleweine, of hi wilde

Dat hi hem decke metten scilde.

Doe decten si hem uptie wile.

3850 Hen vloghen noit twe pile

Daer men mede sciet in boghen

So zere als si te gader vloghen:

Sine speilde[n] niet ter faelgen!

Vanden halsberghe alle die maelgen

3855 Faelgierden als si hem onderstaken

Ende hare twier scachte braken.

Deen was den andren herde fel.

Die orssen waren bede snel:

Si canselierden ende vellen.

3860 Van zulke joste mochte men tellen

Hier na over menighen dach.

Ende als die rode rudder sach

Waleweine staen te voet

Verhueghede hem sin ende moet

3865 Ende waende wel [te] voren all

Sijn leet ende zijn ongheval

Hebben verwonne[n]; hi [merde] niet:

Hi trac zijn zwaert. Walewein ziet

Ende hi was verhueghet zere

3870 Ende seide: ‘Vrient, bi onsen here

Ic wane, wi sullen onlanghe dinghen.զnbsp;

Doe trac hi tswaert metten ‘twi ringhen

Dat ghi wel hebt horen nomen;

Entie twe rudders zijn comen

3875 Te gader. Nu laets Gode wouden:

Die veghe es, hi moet ter mouden

[115] lsene God niet langher ne spaert.

Deer Walewein adde zijn zwaert

Ghetrect: het moeste nature pleghen

3880 Ende hevet den roden ghesleghen

Dat hi den helm altemale

Cloofde ende den hoet van stale

Neder toten tanden duere.

Doe quam gheronnen dor de [scuere]

3885 Die hersene ende dat rode bloet

Dat updie arde wederstoet.

Doe moesti tumen omme lanc.

Deer Walewein seide: ‘God hebs danc!

Mijn zwaert hevet hem gheproevet wel

3890 An desen roden rudder fel:

Ic macher mi wel toe verlaten.

Waer omme soudic den gonen haten

Diet mi gaf? Hi es ghetrouwe.’;

‘Danc hebt, rudder,’ sprac die joncfrouwe

3895 ‘Mettesen slaghe bem ic ghenesen.

Ic wille jou dienst wijf gherne wesen:

Ghi hebt mi gewroken wel

Jeghen den roden rudder fel

Die mi met sorghen dede leven;

3900 Ende een mijn broeder, die es bleven

Vor hem doot, een rudder coene.

Inne ghecreech noyt ander zoene

Danne ghi saghet up desen dach:

Zwaer verdriet ende menighen slach

3905 Dat was die zoene die hijs mi dede.’;

Doe ghinc Walewein ter zelver stede

Daer die rudder lach ghewont

Ende zere ziec ende onghesont

Ende dede hem den helm of ende sach

3910 Of hi yet jeghen hem spreken mach:

Hi lach in ommacht vandien slaghe.

Walewein leide nauwe laghe

[116] Of hine yet mochte ghenesen:

Sijns selves helm nam hi te desen

3915 Ende lieper mede ter riviere

Ende haelde water ende laefdene sciere

Den rudder ende als hie bequam

Vander ommacht, Walewein nam

Die wonde ende loocse metten handen.

3920 Die gone sprac binden tanden:

‘Edel rudder, ic bidde ghenaden

Ic hebbe ontfaen van minen mesdaden

Penitencie die mi es te zwaer.

Ic hebbe der doot over menich jaer

3925 Verdient ende nu es soe comen.

Ghi hebt mi mijn lijf ghenomen:

Dat es bi minen sculden welզ.’;

- Sprac die rode rudder fel -

‘Mine mesdaden ne zijn niet clene:

3930 Al waert an dese joncfrouwe allene

Ic hebs verdient ende mekel mere.’

Doe sprac deer Walewein die here:

‘Vrient, so lates jou berouwen

Ende roept ghenaden up onser vrouwen.

3935 So mach uwer zielen goet raet

Werden, na dien dat met jou sta[et]:

Ghi hebt emmer jou lijf verloren.

Ende laet jou berouwen alte voren

Dat ghi der joncfrouwen hebt ghedaen.’

3940 Die rode rudder andworde zaen:

ԗaendicker mede te ghenaden

Comen, ic soude van minen mesdaden

Ghaerne te jou te biechten gaen.

Maer ic hebbe so vele mesdaen:

3945 Cume wert mire zielen raet.’

‘Neen, alder warelt mesdaet’

Sprac Walewein ‘is harde clene

Jeghen die Gods ghenaden allene.

[117] Dies bedinct jou wel te voren:

3950 God die wert dor ons gheboren

Hi ontfinc dor ons bittre wonden;

Hi mach u wel van uwen zonden

Quiten: secse al uut ende uut

Jou biechte, nu al over luut.

3955 Vrient, ne laet jou niet bedwellen

Den groten duvel uter hellen.

Doedi dat, so sidi vroet.զnbsp;

Du raet dinct mi wesen goetՠ

Sprac die rudder die daer ghewont

3960 Lach ‘ic wille jou maken cont

Mine mesdaet groot ende clene!

Die berouwen mi, maer allene

Hebbic vele te merren rouwe:

Daer heden dese scone joncfrouwe

3965 Quam spelende uut haren hove

Ende een hare broeder van groten love

Een jonc rudder ende een coene

Ende een staerc van zinen doene- - - -

Dese reet bi haerre zide:

3970 Si songhen ende waren blide

Ende voeren meyen harentare

Al spelende ende ic wards gheware

Als si quamen in een wout

Daer voghelkine menichfout

3975 Songhen ende dreven spel’;

- Sprac die rode rudder fel -

‘Here, dit berouwet mie!

Met mi quamen rudders drie:

Elkerlijc hevet ene joncfrouwe

3980 Die es bevaen met groten rouwe:

Zi sijn tonghemake zere.

Ic segghe jou waer omme, here

In dien dat ghijs ghelovet:

Si werden alle drie gherovet

[118] 3985 Haren mannen ende haren maghen!

Daer si ooc alle toe saghen

Naemwise; dies ne lieten wi niet.

nde dese joncfrouwe die ghi hier ziet

Hare dedic grote pine daer.

3990 Wi hebben gheweset Ḹᠪaer

Scakers ende mordenaren.

Wine lieten ons noyt enen ontvaren

Daer wine vonden, wine daden hem pine.

Nu es mi die quaetheit anschine

3995 Here, ende nu hebbics rouwe.

Ende als ic dese scone joncfrouwe

Sach, doe voeric hare bet naer

Ende doodde haren broeder daer:

Inne wiste noit wat ic hem weet!

4000 Haer selven dedic menich leet

Ende gaf hare menighen zwaren slach.

Ic bidde jou, here, oft wesen mach

Vraecht hare of soet mi wille vergheven.

Mine drie ghesellen die zijn bleven

4005 Achter ende souden mi bevreden

Saghen si yem[en] comen ghereden

Omme te haelne die joncfrouwe.

Comen si, here, bi mire trouwe

Si nemen jou tlijf, dat wetic wel:

4010 So quaet zijn si ende so fel;

Si mickens lettel dat si jou toren

Doen: nu wachtets jou te voren.

Ghine hebt hier gheen langher sparen!

Sijt dat si jou bi mi bevaren

4015 Ghi moet emmer jou leven laten.

Mi ware leet, bi caritaten

Soude jou yet bi mi messchien.;

Deer Walewein andworde mettien

Ende seide: ԇhi sect alse die goede.

4020 Die rike God dor sine omoede

[119] Moete jou vergheven alle mesdaet.

Edele joncfrouwe, nu hebt raet’;

- Sprac Walewein – ‘Dor uwe ghenaden

Ende vant mi ene bede ghestaden

4025 Dor uwes broeder zielen wille!’

Die joncfrouwe ne zweech niet stille

Als soe dat horde, ende seide: ‘Here

Ghi doet jou selven grote onnere

Dat ghi mi bidt, ghine heet mi:

4030 So wat saken so het si

Ic salse jou doen, bi mire trouwe!’

‘Zo biddic jou, wel scone joncfrouwe

Dat ghi verghevet alle mesdade

Desen rudder dor uwe ghenade

4035 Die hi hevet jeghen u mesdaen.

Bedi het es also vergaen:

Jou ne maechs werden ander wrake

Hen si dattene die duvel trake

Indie pine vander hellen

4040 Daer die arme ziele quellen.

Dies ne werdi niet te bet ghenesen.

Nu beraet jou van desen

Ende vanter mede verlossen sciere

Uter pine vanden helschen viere

4045 Uwes broeders ziele ende srudders mede.

Dor God ghevet mi dese bede;

Dies biddic jou up rechte trouwe.’

Doe andworde die joncfrouwe:

Ii hevet mi brocht in groter noot

4050 Ende minen wel lieven broeder doot

Dien ic minde vor alle die leven;

Maer die bede willic jou gheven

Ende vergheven die mesdaden

Dat mijns broeders ziele te ghenaden

4055 Met onsen here moete comen.’;

Die rudder hevet een stro ghenomen

[120] Also cranc alse hi daer lach

Ende seide:Ioncfrouwe, up desen dach

Biddic jou vriendelijc ghenaden

4060 Ende verghevet mi mine mesdaden.’;

Entie Joncfrouwe heveten ontfaen

Vandat hi jeghen hare hadde mesdaen

Ende andworde hem tien stonden:

‘God vergheve jou alle zonden

4065 Die dor ons coos die bitter doot.

Ghi hebt mi brocht in groter noot

Here rudder, ende in zulker pine

Daer mi in staet te zine

Hier na over menighen dach.’

4070 Walewein was blide als hijt sach

Dat also die scone joncfrouwe

Hadde vergheven met goeder trouwe

Den ridder alle zine mesdaet

Na sinen sin, na zinen raet.

4075 Daer na begonsti zere breken

Want hi qualijc mochte spreken.

Dus lachi ende zweech al stille.

Echt vraechdem Walewein wat hi wille

Ende of hi anders yet begaert.

4080 Nochtoe andwordi metter vaert

Die rudder die daer lach so cranc:

‘Ja ic, seit hi .messanc

Mochti mi ghehelpen daer of;

Ende doet mi up een kerchof

4085 Graven, here, dor uwe doghet.’

Deer Walewein seide: ‘of ghijt doen mog[het]

Ghelooft mi dan dat ghi te mi

In so wat steden dat het si

Sult comen als ic jou vermane.’

4090 Die rudder sprac, na minen wane:

‘Ic comer gherne, hebbics de macht;

Ende jaens mi die Gods cracht

[122] So salict doen bi mire trouwe.’;

Deer Walewein seide: ‘Bi onser vrouwen

4095 Ic sal ooc doen dat ghi begaert

Sijt dat God mijn leven spaert.’

Hi nam aerde, daer hi stoet

Onder zinen rechtren voet

Ende seide: ‘Nu gaept, in Gods name

3800 Spreekt ge enig woord meer

Tot mij waart dan lijkt het me goed!’

Daar Walewein was goed gemoed

En beschaafd van zijn geest:

Grote deugd had hij binnen;

[113] 3805 Hij antwoordde: ‘Vriend, naar waarheid

Ik geef om uw dreigen niets

Nog dat ge me mocht kwetsen.

Lijkt het u goed, ge zal het nalaten

Alzo te slaan die maagd

3810 Die ge mishandeld hebt en gejaagd.

Wat heeft ze tegen u misdaan?

Men zou geen vrouw slaan:

Van vrouwen komt ons allen eer.

Laat het na het en nee doe het nimmermeer!

3815 Nee laat ge het, ge zal er spijt van

Hebben, ik zeg het u wel tevoren.

Het doet goed op je gemak te leven.ՠ

Die felle heeft antwoord gegeven

En zei: ‘Toch spreek je als een domme!

3820 Was ge verstandig, ge zou u omdraaien

Van mij dat zeg ik u voor waar

Door u nee liet ik niets

Ik zou hem blouwen en slaan.

En wilde ge het ook weerstaan

3825 Ik zou u zoՠn spel ook leren

Ge zou met schande wederkeren

En het zou u kosten het leven!’

Meteen zo heeft hij verheven

De gesel en sloeg de jonkvrouw

3830 Dus was bevangen met grote rouw

In haar aanzicht zodat het mocht ontfermen

Een steen! Ze riep: ‘Wee mij!

Edele ridder, door uw deugd’.

Sprak de jonkvrouw ‘Als ge kan

3835 Zo bevrijdt me hiervan!

Mag ik goed van de grote slagen ontkomen

Die ik van hem heb ontvangen

Ik wil in uw dienst staan.

Doe dit om de eer van alle vrouwen!’

3840 Daar Walewein zei: ‘Bij onze heer

[114] Ik zal het doen mooie jonkvrouw!

Bij ridderschap bij mijn trouw

Geeft hij u nog een slag

Daaraan ligt zijn doemsdag!

3845 Dat zeg ik hem tevoren wel.’

Toen keerde hem om die felle ridder

En zei Walewein, als hij wilde

Dat hij zich bedekt met het schild.

Toen bedekten ze zich in die tijd.

3850 Er vlogen nooit twee pijlen

Daar men mee schiet in bogen

Zo snel zoals ze tezamen vlogen:

Ze speelden niet voor de grap!

Van het pantserhemd alle malin

3855 Faalden toen ze elkaar staken

En hun beide schachten braken.

De ene was de andere zeer fel.

De paarden waren beide snel:

Ze wankelden en vellen.

3860 Van zulk steekspel mocht men vertellen

Hierna menige dagen.

En toen de rode ridder zag

Walewein staan te voet

Verheugde hij zich in zijn gemoed

3865 En waande wel tevoren al

Zijn leed en zijn tegenspoed

Hebben overwonnen; hij draalde niet:

Hij trok zijn zwaard. Walewein ziet het

En hij was zeer verheugd

3870 En zei: ‘Vriend, bij onze heer

Ik waan, we zullen kort pleiten.’

Toen trok hij het zwaard met de twee ringen

Dat ge wel hebt horen nomen;

En die twee ridders zijn gekomen

3875 Tezamen. Nu laat het over aan Gods wil:

Die ten dode is opgeschreven, hij moet onder de modder

[115] Als hem God niet langer nee spaart.

Daar Walewein had zijn zwaard

Getrokken: het moest zijn natuur volgen

3880 En heeft de rode geslagen

Zodat hij de helm helemaal

Kloofde en de hoed van staal

Neder tot de tanden door.

Toen kwam gestroomd door de scheur

3885 De hersens en dat rode bloed

Dat op de aarde weerstond.

Toen moest hij tenslotte tuimelen.

Daar Walewein zei ’God heb dank!

Mijn zwaard heeft zich goed bewezen

3890 Aan deze felle rode ridder:

Ik mag er me wel toe verlaten.

Waarom zou ik diegene haten

Die het me gaf? Hij is getrouw.’

‘Dank heb je, ridder, ‘sprak de jonkvrouw

3895’Met deze slag ben ik gered.

Ik wil uw dienstmaagd graag wezen:

Ge hebt me goed gewroken

Tegen de felle rode ridder

Die me met zorgen liet leven;

3900 En een broeder van mij, die is gebleven

Voor hem dood, een koene ridder.

Ik kreeg nooit een andere verzoening

Dan ge zag op deze dag:

Zwaar verdriet en menige slag

3905 Dat was de verzoening die hij me deed.’

Toen ging Walewein terzelfder plaats

Daar die ridder lag gewond

En zeer ziek en ongezond

En deed hem de helm af en keek

3910 Of hij iets tegen hem spreken mag:

Hij lag in onmacht van die slag.

Walewein deed erg zijn best

[116] Of hij iets mocht ontkomen:

Zijn eigen helm nam hij daartoe

3915 En liep er mee ter rivier

En haalde water en laafde snel

De ridder en toen hij bijkwam

Van de onmacht, Walewein nam

De wond en drukte het dicht met de handen.

3920 Diegene sprak binnensmonds:

‘Edele ridder, ik bid genade

Ik heb ontvangen van mijn misdaden

Penitentie die me te zwaar is.

Ik heb de dood over menige jaren

3925 Verdiend en nu is ze gekomen.

Ge hebt me mijn lijf genomen:

Dat is wel door mijn schuld,’

- Sprak de rode ridder fel -

‘Mijn misdaden nee zijn niet klein:

3930 Al was het alleen aan deze jonkvrouw

Ik heb het verdiend en veel meer.’

Toen sprak daar Walewein de heer:

‘Vriend, zo laat je berouw hebben

En roep genade op onze vrouwe.

3935 Zo kan er voor uw ziel nog redding

Komen, nadien dat het met u staat:

Ge hebt in ieder geval uw lijf verloren.

En laat u berouw hebben zoals tevoren

Dat ge de jonkvrouw hebt gedaan.’

3940 De rode ridder antwoordde gelijk:

‘Maande ik ermee tot genade te

Komen, ik zou van mijn misdaden

Graag bij u te biecht gaan.

Maar ik heb zoveel misdaan:

3945 Nauwelijks kan er voor mij ziel redding komen.’

Ԏeen, de hele wereld misdaad’

Sprak Walewein, ‘Het is erg weinig

Tegen Gods genade alleen.

[117] Dus bedenk je wel tevoren:

3950 God die werd voor ons geboren

Hij ontving door ons bittere wonden;

Hij mag u wel van uw zonden

Kwijtschelden: zeg ze geheel

Uw biecht, nu al over luid.

3955 Vriend, nee laat u niet misleiden

De grote duivel uit de hel.

Toon je dat, dan ben je verstandig.’

‘Je raad lijkt me te wezen goed,’

Sprak de ridder die daar gewond

3960 Lag’ik wil het u bekend maken

Mijn zonden groot en klein!

Die berouwt me, maar alleen

Heb ik nog veel groter berouw:

Daar heden deze mooie jonkvrouw

3965 Kwam spelend uit haar hof

En een van haar voortreffelijke broeders

Een jonge ridder en een koene

En een sterke in zijn optreden- - - -

Deze reed bij haar zijde:

3970 Ze zongen en waren blijde

En reden voor hun plezier hier en daar

Al spelende en ik werd ze gewaar

Toen ze in een woud kwamen

Daar menigvuldige vogeltjes

3975 Zongen en dreven spel’

- Sprak de rode ridder fel -

‘Heer, dit berouwt me!

Met mij kwamen drie ridders:

Iedereen had een jonkvrouw

3980 Die zijn bevangen met grote rouw:

Ze zijn te ongemak zeer.

Ik zeg u waarom, heer

Indien dat gij het gelooft:

Ze werden alle drie geroofd

[118] 3985 Hun mannen en hun verwanten!

Daar ze ook allen toe zagen

Namen we ze; dus nee lieten we niet.

En deze jonkvrouw die ge hier ziet

Haar deed ik grote pijn daar.

3990 We zijn geweest 20 jaar

Rovers (1) en moordenaars.

We lieten ons nooit een ontkomen

Daar we hem vonden, we deden hem leed.

Nu is me die kwaadheid zichtbaar

3995 Heer, en nu heb ik berouw.

En toen ik deze mooie jonkvrouw

Zag, toen voer ik naar haar dichterbij

En doodde haar broeder daar:

Ik wist nooit wat ik hem verweet!

4000 Haar zelf deed ik menig leed

En gaf haar menige zware slag.

Ik bid u, heer, als het kan

Vraag haar of ze het me wil vergeven.

Mijn drie metgezellen die zijn gebleven

4005 Achter en zouden me bevrijden

Zagen ze iemand komen aanrijden

Om te halen de jonkvrouw.

Komen ze, heer, bij mijn trouw

Ze nemen u het leven, dat weet ik goed:

4010 Zo kwaad zijn ze en zo fel;

Ze letten erop dat ze u toorn

Doen: nu behoedt u tevoren.

Ge moet hier niet langer vertoeven!

Sinds dat u bij mij aankwam

4015 Gij moet beslist uw leven laten.

Mij is het leed, met barmhartigheid

Zou u van mij iets kwaads overkomen.’

Daar Walewein antwoordde meteen

En zei: ‘Ge zegt geheel goed.

4020 De machtige God door zijn ootmoed

[119] Moet u vergeven alle zonden.

Edele jonkvrouw, nu heb raad

- Sprak Walewein – ‘Door uw goedheid

En vond mijn verzoek ingewilligd

4025 Door uw broeder ziel wille!’

Die jonkvrouw nee zweeg niet stil

Toen ze dat hoorde, en zei: ‘Heer

Ge doet u zelf grote schande

Dat ge me bidt, ge beval me:

4030 Zo welke zaak het is

Ik zal het doen, zeker!’

‘Dan bid ik u, wel mooie jonkvrouw

Dat ge vergeeft alle misdaden

Deze ridder door uw genade

4035 Die hij tegen u heeft misdaan.

Daarom is het zo gelopen:

U nee kan geen andere wraak krijgen

Tenzij dat hem de duivel trok

In de pijn van de hel

4040 Daar de arme zielen kwellen.

Dus nee zal je er niet te beter afkomen.

Nu beraad u van deze

En vindt er mee te verlossen snel

Uit de pijn van het helse vuur

4045 Uw broeders ziel en de ridder mede.

Door God geef me dit verzoek;

Dus bid ik u op rechte trouw.’

Toen antwoordde de jonkvrouw:

‘Hij heeft me gebracht in grote nood

4050 En mijn zeer lieve broeder gedood

Die ik minde voor allen die leven;

Maar dat verzoek wil ik u geven

En vergeven de misdaden

Dat mijn broeders ziel tot genade

4055 Met onze heer moet komen.’

Die ridder heeft een stro genomen (2)

[120] Alzo zwak zoals hij daar lag

En zei: ‘Jonkvrouw, op deze dag

Bid ik u vriendelijk om genade

4060 En vergeef me mijn misdaden.’

En de jonkvrouw heeft hem in genade ontvangen

Van dat hij tegen haar had misdaan

En antwoordde hem te die tijd:

‘God vergeeft u alle zonden

4065 Die door ons koos de bittere dood.

Ge hebt me gebracht in zulke nood

Heer ridder, en in zulke pijn

Daar ik in sta

Hierna over menige dag.’

4070 Walewein was blijde toen hij het zag

Dat alzo die mooie jonkvrouw

Had vergeven met goede trouw

De ridder al zijn misdaden

Naar zijn bedoeling, naar zijn raad.

4075 Daarna begon hij zeer af te nemen in kracht

Want hij nauwelijks kon spreken.

Dus lag hij en zweeg geheel stil.

Echt vroeg hem Walewein wat hij wil

En of hij iets anders begeert

4080 Nochtans antwoordde met een vaart

De ridder die daar lag zo zwak:

‘Ja ik,’ zei hij ‘mis gezang (bij een lijkdienst)

Mocht me helpen daaraf;

En doe me op een kerkhof

4085 Begraven, heer, door uw deugd.’

Daar Walewein zei: ‘Als gij het doen mag

Beloof mij dat ge tot mij

In zo welke plaatsen dat het is

Zal komen als ik u ontbied.’

4090 Die ridder sprak, naar mijn gedachte:

‘Ik kom er graag, heb ik de macht;

En ja gunt het me de Gods kracht

[121] Dan zal ik het doen bij mijn trouw’

Daar Walewein zei: ‘Bij onze vrouwe

4095 Ik zal ook doen wat gij begeert

Is het dat God mijn leven spaart.’

Hij nam aarde, daar hij stond

Onder zijn rechtervoet

En zei: ‘Nu doe de mond open, in Gods naam

(1) schaker is de oude naam voor rover, immers hij rooft de pion, toren etc.

(2) stro, het overhandigen van een strotje is een rechtskundige rituele handeling, als bewijs dat degene die het strootje aanneemt en wegwerpt (of teruggeeft), afziet van het recht een misdaad te wreken.

4100 Ic moneghe jou, dat moete bequame

Gode zijn ende zire moeder mede.’;

Dus staerf hi daer ter zelver stede

Ende hevet zinen ende ghenomen.

Nu zijn die ander drie daer comen

4105 Also ghehende ende so bi

Dat Walewein, die rudder vri

In ghere wijs ne mochte ontvlien.

Hi ghereedde hem mettien

Ende sat up Gringolette zijn paert.

4110 Al bloot addi ghetrect tswaert

Daer hi hem mede soude ter were

Setten; hi was sonder spere

Want hi hadt al daer te broken

Daer hi die joncfrouwe adde ghewroken

4115 Over den roden rudder fel:

Ic seit jou eer; nu weit dijt wel

Hoe die zaken toe zijn comen.

Deen vanden drien hevet vernomen

Die daer up Waleweyne wilde

4120 Dat hi hem decte metten scilde;

Ende hi sach zinen gheselle doot:

Dies haddi den rouwe groot

Ende hi peinsde, hi salne wreken.

Dus quam hi al sonder spreken

4125 Vaste toe, slaende metten sporen

Omme te wrekene sinen toren

Up Waleweine met groter cracht.

Ter steke hilt hi zinen scacht

[122] Daer hine mede dor steken wilde.

4130 Walewein decte hem metten scilde

Ende hilt bloot zijn goede zwaert

Ende slouch den scacht ontwe tervaert.

Binnen desen es die ander comen

Ende hadde hem gherne tlijf ghenomen:

4135 Al dies ghelike so dedi dien.

Doe quam die leste vanden drien:

Hem dochte dat hi was verlet.

Dese hevet Waleweine so onset

Metter steke die hi hem gaf

4140 Dat die maelgen vloghen af

Vanden halsberghe te menigher stede

Ende hadde wel na hem zelven mede

Uten sadele ghedraghen.

Dander twe ooc niet ne daghen

4145 Sine trecken zwaerde sonder scelden

Ende reden bet an ende wilden ghelden

Waleweine sine achterstelle

Om te wrekene haren gheselle.

Dies was drouve die joncfrouwe

4150 Ende bat Gode met goeder trouwe

Over Waleweine den here

Dat hi moeste bliven in zine ere

Jeghen die drie up desen dach.

Ende als die joncfrouwe sach

4155 Waleweine in zulker noot

Doe dreef soe den rouwe groot

Ende wranc hare hande ende trac hare haer

Ende dreef wel groot mesbaer;

Soe seide: ‘Ic bem in meerre noot

4160 Dan doe ic minen broeder doot

Heden sach slaen vor minen oghen!

Hoe sal mijn herte dat ghedoghen

Dat ic sie desen rudder sterven?

Ic sal dor hem slives derven

[123] 4165 Ende werden van minen sinne onvroet!’

‘Edele joncfrouwe, siet wat ghi doet’

- Sprac Walewein – ‘Drivet ghenen rouwe

Dor mi, bi gherechter trouwe

In hebbe ghene dinc die mi daert.’

4170 Mettien so verdrouch hi tswaert

Ende gherochter enen metten slaghe

Dattene daer ne man no maghe

Nemmermee ghehelpen mochten:

Hi ruumde tghereide ende sochte

4175 Die arde sciere sonder beide.

Nu hoort wat der Walewein seide:

‘Van desen hebbic vasten vrede.

Mi dinke, al sonder yemens bede

11- ‘jaer ende 11-daghe

4180 Gaf hi mi verde tesen slaghe!

Ic macher mi wel toe verlaten.’

Entie gone diene haten

Ghinghen hem an met omminnen.

Ic wane, si zullen lettel winnen

4185 Comt Walewein in zijn ghedochte.

Die ene haelde uut ende hi brochte

Weder verlaysiert zijn paert

Te minen here Walewein waert

Daer ic heden eer of sprac.

4190 Want hi den here Waleweine stac

Ende gherochtene wel ter cure

Ende stac hem den scilt al dure

Dat wederstont up die curie.

Walewein sprac: sinte Marie

4195 Helpt mi, vrouwe: ic hebs te doene

Jeghen desen rudder coene!

Waren mine wapine niet so vast

Ic hadder an enen quaden gast;

Dies machic hem wel ghetrouwen.

4200 Maer ic hope het sal hem rouwen!’

[124] Mettien so verdrouchi tswaert

Ende slouch den scacht ontwe ter vaert

Vor sine hant in drien steden.

Ende den rudder van fellen seden

4205 Gherochti met enen slaghe

Dat hem binnen den derden daghe

Der hooftzwere niene mochte ghebreken:

Hi viel ter aerden sonder spreken

In ommacht vanden groten slaghe.

4210 Die gone seide: Ԃiden goeden daghe!’;

Die daer achter hilt al ghesont

‘Nu hebdi toter doot ghewont

Mine gheselle, die zijn doot.

Dies hebbic den rouwe groot

4215 Ende ic moets emmer ghewroken wesen.’

Dus vergaderden si mettesen

Onder hem tween, die niet ne daghen.

Walewein was van groten slaghen

Dicken ghenesen uptien dach.

4220 Ende als die gone die gonder lach

Vander ommachten bequam

Ende hi Waleweins zwaert vernam

So ver[kin]dijt metten ringhen.

Ende hi sprac mettesen dinghen:

4225 Ԍieve ghezelle, ziet wat ghi doet

Ghi pijnt al gader jeghen spoet.

Ic zie tswaert, ic kennet wel:

Het es utermaten fel;

Ghine moghet vor hem niet ghenesen!’’

4230 Die gone andworde mettesen:

‘Suldi met dus ghedanen treken

Onse ghesellen helpen wreken

Die hier ligghen ghesleghen doot?

Haddi ghezijn in zulker noot

4235 Sine hadden niet also ghesproken

Ghine waert eerlike ghewroken;

[125] Dies mochti wel an hem ghetrouwen.

Ende so mochte ons beeden rouwen

Soudsi onghewroken bliven;

4240 Men soude segghen: ‘sone keytiven

Lieten hem enen rudder dwinghen.’;

Weten ons wachten van zulken dinghen.

Nu sit up ende vant verdraghen

Jou seer, ende laet jou niet versaghen:

4245 Al hebdi enen slach ontfaen

So vant enen andren weder slaen

Ende laet ons onse ghesellen wreken!;

Die gone sat up al zonder spreken

Omme wrekene sinen toren.

4250 Deen van achter dander van voren

Ginghen si minen here Walewein ane.

Met groten steken met groten slane

So dadensi hem grote pine.

Deer Walewein peinsde al stillekine:

4255 Mochti, hi souds zijn ghewroken

Over hem die die hoghe sproken

Eerst sprac, conste hijt vulbringhen.

Hi verdrouch tswaert metten ringhen

Ende seide: ‘Wacht u vandesen slaghe!

4260 Mach ic, biden goeden daghe

Ghi zult onlanghe vor mi staen’;

Entie gone andworde zaen:

‘Om u dreghen ne ghevic niet.

Met minen zwaerde dat ghi hier ziet

4265 Salic jou emmer nemen tleven!’

Walewein hevet tswaert verheven:

Hi slouchem thovet of dat vlooch!

Hi seide: ‘Maria, die noit ne looch

Nu moetijs hebben lof ende da[nc]!

4270 Dese rudder, al maectijt lanc

Heift zinen gheselle wel ghewroken

Eerlike met hoghen sproken

[126] So dat mer of spreken mach:

Hier na over menighen dach

4275 Sal mens hem segghen prijs ende ere’;

‘Het es recht, bi onsen here!’

- Sprac die gone die den slach

Eerst adde, als hi versach

Dat zijn gheselle was bleven doot -

4280’Gԇhi adt den hoghen moet so groot!

Ghi adt wel vor tswaert ontstaen

Haddi minen raet ghedaen:

Ghi adt jou leven wel behouden.

Hen es niet bi minen scouden

4285 Dat ghi dus zijt bleven doot.

Duer jou hebbic den rouwe groot

Ende om mine andre twe ghesellen

Die doot zijn. Wie machic tellen

Minen rouwe, of die mi raet

4290 Ghevet nadien dat met mi staet?

Ic hadde wel goeds raets te doene:

Dese rudder dinct mi so coene:

Weric mi, ic bem verloren

Jeghen hem, dat weet ic te voren;

4295 Ende te vliene hebbic ghene macht.

Waer dese rudder also bedacht

Of ic ghenaden an hem sochte

Dat hem danne mijns verdochte

Men sout hem prisen emmermere.

4300 Ic saels ooc prouven bi onsen here.’

Mettien beetti vanden paerde.

Vore Waleweine uptie aerde

Viel hi neder in knie ghebede

Ende seide: ‘Dor uwe edelhede

4305 Here rudder, hebt mijns ghenade!

Ic wille werken bi uwen rade

Ende der quaetheit ave staen

Die ic hier vormaels hebbe ghedaen;

[127] Ende ghelove jou bi mire trouwe

Dat nemmerme vrouwe no joncfrouwe

Dor mi ne comt in pinen mere.

Laet mi levende, lieve here

Dor God ende duer uwe ghenaden!’

Der Walewein seide: ‘uwe mesdaden

4315 Sijn groot die ghi hebt mesdaen;

Maer wildijs noch in boeten staen

So mach uwes wesen raet.

Nadien dat ghescepen staet

Ic hadde jou emmer tlijf ghenomen.’

4320 ‘Ic wils an u zelven comen.’

Sprac die gone die den vrede

Wel gherne nam up die stede.

‘Doet danne dat ics seker siզ’.

Sprac Walewein, die rudder vri.

4325 Doe haesti ende vinc ten zwaerde

Ende leid vor Waleweyn up daerde

Ende hi seide: Ԉere, ic bem ghereet

Te doene sekerhede ende eet

Van al dien dat ghi begaert.’

4330 ‘So heft up jou hant ende zwaert

Up dese hilte wel ghereet;

So salic u staven den eet

Dat ghi zult eren die heligh kerke

Ende starken Gods ghewerke

4335 Ende helpen weduwen ende wesen;

Ende alle die ghi vint in vresen

Die bescudt ende set jou daer voren

Om te wrekene haren toren;

Ende ghelovet mi bi uwer trouwen

4340 Dat ghi desen drien joncfrouwen

Sult helpen dat si weder comen

Daer si teerst waren ghenomen;

Ende alder quaetheit ave staen

Die ghi hier vormaels hebt ghedaen.

[128] 4345Dat ghelovet mi altevoren’;

Die ander hevet hem ghezworen

Wel te houdene bi zire trouwe.

ԇod gheves jou cracht ende onse vrouwe!

Up dat so salic jou laten gaen

4350 Ende vergheven dat ghi hebt mesdaen

Up dat ghi dese sake doet.

God gheves jou cracht ende spoet!ՠ

Aldus versciet daer die strijt.

Nu waert wel herberghens tijt

4355 Want die zonne die ghinc onder.

Die twe rudders - hens gheen wonder -

Si adden wel der rusten noot.

Die andre die daer ligghen doot

Si moeten bliven boven der aerden.

4360 Entie leveden, si begaerden

Herberghe te soekene, wist si [waer].

Sine hadden gheen langher letten daer:

Sullen si bi daghe comen

Ter herberghen die hem mochte vromen

4365 Of daer si ghenade hebben mochten

So waert tijt dat sise sochten;

Want daerne was ghene bi

Up ene mile. ‘Haesten wi’;

- Sprac Walewein – ‘ende laet ons varen

4370 Dapperlike al sonder sparen

Daer wi herberghen moghen.’

Die joncfrouwe began verhoghen

Die des daghes was te blouwen;

Soe seide: ‘Here, bi mire trouwen

4375 Hier woont emmer, in weet waer

Up ene mile of also naer

Mijns vader broeder, een mijn oom.

Nu maerct wel ende nemet goom

Of ghi ons daer raet te vaerne:

4380 Hi saghe mi uter maten ghaerne

[129] Ic bidde jou dat ghi daer met mi

Vaert.’mit Gode, joncfrouwe, dat si’;

- Sprac Walewein – ‘Ic doet ghaerne.’;

Doe noodde hi mede te vaerne

4385 Den rudder entie 3-jofrouwen.

‘God lone jou, here, bi mire trouwen!’

- Sprac die rudder –‘Ic ne does niet:

Over de riviere die ghi hier ziet

So salic herberghen te nacht

4390 Eist dats mi jan die Gods cracht.

Ic sal ooc dese 3- joncfrouwen

Met mi leden, bi mire trouwen.’

Hi bevalne Gode ende zine ghespele.

Wat holpe dat ic der talen vele

4395 Maecte? Si moeten emmer sceden.

‘Die rike God moete u gheleden!’;

- Sprac Walewein - ԥnde emmer zijt vroet

Ende nemet ware dat ghi wel doet

Dat ghi ghelooft hebt ende ghezworen.’

4100 Ik dien u het sacrament der stervende toe,

dat moet aangenaam

God zijn en zijn moeder mede.’

Dus stierf hij terzelfder plaats

En heeft zijn einde genomen.

Nu zijn die andere drie daar gekomen

4105 Alzo in de buurt en zo nabij

Dat Walewein, die edele ridder

Op geen manier kon ontkomen.

Hij bereidde hem metten

En zat op Gringolet zijn paard.

4110 Openlijk had hij getrokken het zwaard

Daar hij zich mee tot verweer zou

Zetten; hij was zonder speer

Want hij had alle daar gebroken

Daar hij de jonkvrouw had gewroken

4115 Over de felle rode ridder:

Ik zei het u tevoren; nu weet gij het wel

Hoe die zaken toe zijn gekomen.

De ene van de drie heeft vernomen

Die daarop Walewein wilde

4120 Dat hij hem bedekte met het schild;

En hij zag zijn metgezel dood:

Dus had hij de rouw groot

En hij peinsde, hij zal hem wreken.

Dus kwam hij al zonder spreken

4125 Snel toe, slaat met de sporen

Om te wreken zijn onrecht

Op Walewein met grote kracht.

Te steken hield hij zijn schacht

[122] Daar hij hem mee doorsteken wilde.

4130 Walewein bedekte hem met het schild

En hield getrokken zijn goede zwaard

En sloeg de schacht snel stuk.

Intussen is de andere gekomen

En had hem graag het leven genomen:

4135 Al dergelijke zo deed die.

Toen kwam de laatste van de drie:

Hij dacht dat hij te laat kwam.

Deze heeft Walewein zo gekwetst

Met de steek die hij hem gaf

4140 Dat die maliën vlogen af

Van het pantserhemd te menige plaats

En had bijna zichzelf mede

Uit het zadel gestoten.

De andere twee ook niet nee talmen

4145 Ze trokken het zwaard zonder te schelden

En reden dichterbij en wilden vergelden

Walewein hem betaald zetten

Om te wreken hun metgezel.

Dus was droevig die jonkvrouw

4150 En bad God met goede trouw

Voor Walewein de heer

Dat hij moest blijven in zijn eer

Tegen die drie op deze dag.

En toen de jonkvrouw zag

4155 Walewein in zulke nood

Toen dreef ze de rouw groot

En wrong haar handen en trok haar haar

En dreef wel veel weeklagen;

Ze zei: ‘Ik ben in grotere nood

4160 Dan toen ik mijn broeder dood

Heden zag slaan voor mijn ogen!

Hoe zal mijn hart dat gedogen

Dat ik deze ridder zie sterven?

Ik zal door hem het leven verliezen

[123] 4165 En van mijn geest waanzinnig worden!

‘Edele jonkvrouw, zie wat ge doet’.

- Sprak Walewein – ‘Drijf geen rouw

Door mij, bij oprechte trouw

Ik heb geen ding die me deert.’

4170 Meteen zo verhief hij het zwaard

En raakte er een met de slag

Dat hem daar geen leenman nog verwant

Nimmermeer helpen mocht:

Hij ruimde het zadel en zocht

4175 Onverwijld snel de aarde.

Nu hoort wat daar Walewein zei:

‘Van deze heb ik duurzame vrede.

Ik denk al zonder iemands verzoek

11 jaar en 11 dagen

4180 Gaf hij me vrede met deze slagen!

Ik mag er me wel toe verlaten’

En diegene die hem haten

Gingen hem aan met haat.

Ik denk, ze zullen weinig winnen

4185 Komt Walewein tot zijn oogmerk.

Die ene haalde terug en hij gaf

Weer de vrije teugel zijn paard

Tot mijnheer Walewein waart

Daar ik heden eerder van sprak.

4190 Want hij de heer Walewein stak

En raakte hem in de goede plaats

En stak hem het schild al door

Dat weerstond op de maliënkolder.

Walewein sprak: ‘Snt Maria

4195 Help me, vrouwe: ik heb het nodig

Tegen deze koene ridder!

Waren mijn wapens niet zo sterk

Ik had er aan een kwade gast;

Dat kan ik gerust van hem zeggen.

4200 Maar ik hoop het zal hem berouwen!’

[124] Meteen zo zwaaide hij het zwaard

En sloeg de schacht haastig stuk

Voor zijn hand op drie plaatsen.

En de ridder van felle zeden

4205 Raakte hij met een slag

Dat hij binnen de derde dag

Er hoofdpijn van zal krijgen:

Hij viel ter aarde zonder te spreken

In onmacht van de grote slag.

4210 Diegene zei: ‘Bij Gods gunst!’

Die zich daar op de achtergrond hield geheel gezond

‘Nu heb je tot de dood gewond

Mijn metgezellen, die zijn dood.

Dus heb ik grote rouw

4215 En ik moet beslist gewroken worden.’

Dus kwamen ze samen met deze

Onder hen twee, die niet nee talmen.

Walewein was van grote slagen

Vaak ontkomen op die dag.

4220 En toen diegene die ginder lag

Van de onmacht bijkwam

En hij Waleweinՠs zwaard vernam

Zo herkende hij het aan de ringen.

En hij sprak met deze dingen:

4225 Ԍieve gezel, ziet wat ge doet

Ge denkt allemaal tevergeefs.

Ik zie het zwaard, ik ken het goed:

Het is uitermate fel;

Gij kan van hem niet afkomen!’

4230 Diegene antwoordde met deze:

‘Zal ge met dusdanige streken

Onze gezellen helpen wreken

Die hier liggen dood geslagen?

Had ge geweest in zulke nood

4235 Ze hadden niet alzo gesproken

Gij was eerlijk gewroken;

[125] Dat kan je wel van hen verwachten.

En zo kon het ons beiden berouwen

Zouden ze ongewroken blijven;

4240 Men zou zeggen: ‘Die ellendelingen

Lieten hen een ridder dwingen.’

Laten we ons wachten van zulke dingen.

Nu sta op en ga je verdragen

Uw pijn, en laat u niet bang maken:

4245 Al heb je een slag ontvangen

Zo vindt een andere weer te slaan

En laat ons onze metgezellen wreken!’

Diegene stond op al zonder spreken

Om te wreken zijn onrechte toorn.

4250 De ene van achter en de ander van voren

Gingen ze mijnheer Walewein aan.

Met grote steken met grote slagen

Zo deden ze hem grote pijn.

Daar Walewein peinsde al stilletjes:

4255 Mocht hij, hij zou zijn gewroken

Over hem die het driest sprak

Eerst sprak, kon hij het volbrengen.

Hij zwaaide het zwaard met de ringen

En zei: ‘Behoed u van deze slag!

4260 Mag ik, met Gods gunst

Gij zal gauw voor me staan.’

En diegene antwoordde gelijk:

‘Om uw dreigen nee geef ik niet.

Met mijn zwaard dat ge hier ziet

4265 Zal ik u beslist nemen het leven!’

Walewein heeft het zwaard verheven:

Hij sloeg hem het hoofd af zodat het vloog!

Hij zei: ‘Maria, die nooit nee loog

Nu moet ge hebben lof en dank!

4270 Deze ridder, al maakte hij het lang

Heeft zijn metgezel goed gewroken

Eervol met hoogmoedige taal

[126] Zodat men er van spreken mag:

Hierna over menige dagen

4275 Zal men hem zeggen prijs en eer.’

‘Het is recht, bij onze heer!’

- Sprak diegene die de slag

Eerst had, toen hij zag

Dat zijn metgezel was dood gebleven -

4280 ‘Ge had de hoogmoed zo groot!

Ge was wel voor het zwaard ontkomen

Had ge mijn raad gedaan:

Ge had uw leven wel behouden.

Het is niet door mijn schuld

4285 Dat ge dus dood bent gebleven.

Door u heb ik grote rouw

En om mijn andere twee metgezellen

Die dood zijn. Wie kan ik vertellen

Mijn rouw, of die me raad

4290 Geeft nadien dat het met me staat?

Ik had wel goede raad nodig:

Deze ridder lijkt me zo koen:

Weer ik me, ik ben verloren

Tegen hem, dat weet ik tevoren;

4295 En om te vlieden heb ik geen macht.

Was deze ridder alzo verstandig

Als ik genade aan hem vroeg

Dat hij dan medelijden met me kreeg

Men zou hem prijzen immermeer.

4300 Ik zal het ook proberen bij onze heer.’

Meteen steeg hij af van het paard.

Voor Walewein op de aarde

Viel hij neer in kniegebed

En zei: ‘Door uw edelheid

4305 Heer ridder, heb mij genade!

Ik wil werken volgens uw advies

En de kwaadheid afstaan

Die ik hier vroeger heb gedaan;

[127] En beloof je bij mijn trouw

4310 Dat nimmermeer vrouw nog jonkvrouw

Door mij nee komt in ellende meer.

Laat me leven, lieve heer

Door God en door uw genade!’

Daar Walewein zei: ‘uw misdaden

4315 Zijn groot die ge hebt misdaan;

Maar wilde ge er nog voor boeten

Zo mag u geholpen worden.

Nadien dat geschapen staat

Ik had u beslist het lijf genomen.’

4320 ‘Ik wil me aan u onderwerpen’.

Sprak diegene die de vrede

Wel graag nam op die plaats.

‘Maak dat ik er zeker van ben.’

Sprak Walewein, die edele ridder.

4325 Toen haastte hij zich en greep het zwaard

En legde het voor Walewein daar

En hij zei: ‘Heer, ik ben gereed

Te doen zekerheid en eed

Van alles dat ge begeert.’

4330 ‘Zo hef uw hand en zwaard

Op dit handvat goed gereed;

Dan zal ik u staven de eed

Dat ge zal eren de heilige kerk

En versterken Gods werken

4335 En helpen weduwen en wezen;

En allen die ge in vrees vindt

Die bescherm en zet u daarvoor

Om te wreken hun toorn;

En beloof me bij uw trouw

4340 Dat ge deze drie jonkvrouwen

Zal helpen dat ze terugkomen

Daar ze ten eerste waren genomen;

En al de kwaadheid af staan

Die ge hier vroeger hebt gedaan.

[128] 4345 Dat beloof me voor alles.’

Die ander heeft hem gezworen

Goed te houden bij zijn trouw.

ԇod geeft u kracht en onze vrouwe!

Op dat zo zal ik u laten gaan

4350 En vergeven dat ge hebt misdaan

Indien ge deze zaak doet.

God geeft u kracht en voorspoed!ՠ

Aldus eindigde daar de strijd.

Nu werd het wel herbergen tijd

4355 Want de zon die ging onder.

De twee ridders – het is geen wonder -

Ze hadden wel de rust nodig.

De anderen die daar dood liggen

Ze moeten blijven boven de aarde.

4360 En de levenden, ze begeerden

Herberg te zoeken, wisten ze waar.

Ze wilden niet langer vertoeven daar:

Zullen ze bij dag komen

Ter herberg die hen tot nut mocht zijn

4365 Of ze daar genade hebben mochten

Dan was het tijd dat ze die zochten;

Want daar nee was geen nabij

Op een mijl. ‘Haasten we’

- Sprak Walewein – ‘En laat ons gaan

4370 Snel al zonder sparen

Daar we herbergen mogen.’

De jonkvrouw begon zich te verheugen

Die deze dag was afgeranseld;

Ze zei: ‘Her, zeker

4375 Hier woont althans, ik weet waar

Op een mijl of ongeveer zo dichtbij

Mijn vaders broeder, een oom van mij.

Nu merk wel en neem waar

Of ge ons aanraadt daar te gaan:

4380 Hij zag me uitermate graag.

[129] Ik bid u dat ge daar met mij

Gaat met God, jonkvrouw, dat staat’.

- Sprak Walewein – ‘Ik doe het graag.’

Toen nodigde hij mee te gaan

4385 De ridder en de drie jonkvrouwen.

‘God beloont het u, heer, zeker!’

- Sprak die ridder – ‘Ik nee doe het niet:

Over de rivier die gei hier ziet

Zo zal ik vannacht herbergen

4390 Is het dat me de Gods kracht het toestaat.

Ik zal ook deze 3 jonkvrouwen

Met me leiden, zeker.’

Hij beval hem aan God en zijn gezellin.

Wat helpt dat ik van het gesprek veel

4395 Maak? Ze moeten beslist scheiden.

‘De machtige God moet u geleiden!’

- Sprak Walewein – ‘en wees steeds verstandig

En denk erom dat ge goed doet

Dat ge beloofd hebt en gezworen.

4400 Hi seide, hi soude. Doe reet hi voren

Die rudder entie joncfrouwen naer.

Walewein bleef biden doden daer

Dien hi ghaerne ter aerden broch[te].

Het es so comen, hine mochte

4405 Vander joncfrouwen dus niet sceden

Hine moestse andersins gheleden

Daer soe te wesene begarde.

Deer Wal[ew]ein nam die paerde

Die daer stonden zonder here

4410 Ende seide: ‘Joncfrouwe,’ min no mere

‘Dese paerde die ghi hier ziet

Ne willic achterlaten niet:

Is salse coppelen ende ghereden;

Te uwes ooms zulwise leden.

4415 Hets beter dan si waren verloren.’

Doe sette hi die joncfrouwe voren

[130] Up tscoonste part dat hire sach

Ende hi sat up, so hi eerst mach

Ende voer wech herder dan den telt.

4420 Bi nachte over dat woeste velt

Voer Walewein met gonen parden

Ende metter joncfrouwe zire varden

Ende beval die dode dies si waren.

Dus quam der Walewein ghevaren

4425 Wel ene mile inde nacht.

Doe hordi grote here cracht

In ene buerch ende groot gheluut

Ende hi sach ter porten uut

Enen cnape van sconen leden

4430 Up een ors comen ghereden:

Het was dapper ende snel;

Ende selve was hi ghewapent wel

Vanden hovede toten voeten.

Eer si hem consten ondermoeten

4435 Groetene Walewein herde scone

Ende seide: ԁlle die ingle vanden trone

Die moeten u gheven ghoden nacht!’

Die knape was wel bedacht

Al was hi tonghemake zere

4440 Ende seide: ‘God moete jou lonen, here!

Goeden nacht addic te doene.’;

Doe vraechde Walewein die coene:

‘Hevet u ymen yet mesdaen

Knape? Dat doet mi verstaen;

4445 Dies biddic u up hovescheit.

Of es dese burch beleit

Daer ic dit gheluut binnen horen?

....................

....................

4450 ....................

M ............gh ....

[131] Daer es [bin]nen menich dr[ouve man].’

Der Walewein seide: ԓ’s sect mi [dan]

4455 Soete knape, dor uwe doghet

- Dies biddic of ghijt doen mogh[et] -

Waer omme dat si zijn so zere

Tonghemake.ՠԉc sect jou, here;

Dies ne willic laten niet:

4460 Indese burch die ghi hier ziet

Es droufheden vele mere

Dan ic ghesegghen mach, lieve here!

Ic segghe jou waer omme, twi:

Die vander burch here si

4465 Hevet enen rudder tenen broeder

Gheen bet gheraecter no vroeder

Ne woont hier niewerinc ghehende

Die es heden comen in meswende

Here, ende in groter noot:

4470 Hem es een zijn sone doot

Ghesleghen, hine weet wiet dede.

Ende ene joncfrouwe zijn dochter mede

Es hem ontfoert, sine weten waer.

Dies drijft hi rouwe ende mesbaer

4475 Ende hevet ghesent boden hare

Omme te vreesschene niemare

Of mer yewer yet of weet.

Here, nu bem ic ghereet

Ende soude varen aldesen nacht

4480 Ende vergaderen grote here cracht

Mijns heren mannen ende zine maghe

Ende wi souden morghen metten daghe

Varen soeken die joncfrouwe

Daer si om hebben groten rouwe.

4485 Hier omme hebsi groot mesbaer

Om dat si ne weten waer

Die scone joncfrouwe becomen si.’

Deer Walewein seide: ‘Nu varen wi

[132] Vrient, ende laet ons weder keren

4490 Verhoghen alle die hoge heren:

Ic hebbe die scone joncfrouwe brocht

Die ghi morghin vro ghesocht

Sout hebben; knape, sietse hier

....................

4495 ....................

....................

....................

.................qua(me)...

................... heren

4500 ............. knape zien keren

............ (n) si wel zijn beleit

....... at hi hevet gheseit

.......... vernomen hevet daer buten.

[Die] here sprac: ‘Dar men yet sluten

4505 [D]ie porte?, ‘bi Gode, nenet niet’;

- Sprac die knape –‘Here, ic liet

Uwes broeder dochter al hier bi.’

’Soete knape,’ seiti ‘Sech mi

Waer soe es.’ here, binden hove.’

4510 Doe stonden up die rudders van love;

Met tortijtsen ende met stallechten

Scoten up knapen ende knechten

Ende vergaten allen rouwe:

Si ginghen bezien die joncfrouwe.

4515 Nu zijn si uter zalen comen

Die heren alle ende hebben vernomen

Waleweine entie joncfrouwe mede:

Dies waren si alle blide ter stede

Ende danctens vriendelike onsen here.

4520 Der joncfrouwen oom weende zere

Als hi zire nichten sach mesmaect;

Hi seide: Ԏichte, ghi waert gheraect

Daer men u grote pine dede;

Dat machmen merken an uwe lede.

[133] 4525Ic hope, ghi zult ghewroken wesen.’

Die joncfrouwe andworde mettesen:

‘Com, ic bems ghewroken wel

Over den roden rudder fel

Ende over zine ghesellen mede

4530 Die mi die grote pine dede:

Dies ne danct no min no mere

Danne namelike desen here

Dat ic mijn leven hebbe ondraghen.

Hi es van vele zwaerre slaghen

4535 Van hem vieren heden ontstaen;

Maer God danc, hets so vergaen:

Den drien heifti tlijf ghenomen

Ende die vierde es te ghenaden comen;

Dien hevet hi ghelaten leven

4540 [Ende si]nen evel moet vergheven

[Omme d]at hi hem ghenaden bat;

Anders [ha]ddi hem up die stat

Met zinen ghesellen tlijf ghenomen.

Siet here, die paerde waer si comen;

4545 Noch zijn si alle gheverwet root

Metten bloede, die daer doot

Ligghen ghesleghen bi onsen here!’

Doe worden si alle verhueghet zere.

Si waren blide om die joncfrouwe

4550 Dat soe aldus van haren rouwe

Was ontgaen ende weder comen.

Der joncfrouwen oom hevet ghenomen

Den here Waleweine ende seide: ‘Here

God moete jou lonen alre ere

4555 Dat ghi mire nichten hebt behouden

Hare leven: het wart jou noch vergouden

Addi met ons yet te doene.’

Doe sprac Walewein die coene

Ende seide: ‘Here, God weet

4560 Hare vernoy dat es mi leet.

[134] Ic wildict adde moeten doghen

Ende dat soe vor minen oghen

Die slaghe niene adde ontfaen.

Neware, God danc, hets so vergaen:

4565 Diet hare dede, hem es berouwen

Ende hi bat ghenaden der joncfrouwen

Vriendelike van sinen mesdaden.

Ic hope, hi es ter Gods ghenaden:

Want als hi ghevoelde zire wonden

4570 Doe beriewen hem zine zonden

Alle die hi oyte ghedede.

Zijn paert ende zire ghesellen mede

Ne wildic achter laten niet:

Ic hebse brocht. Nu beziet:

4575 Ic ghevese gherne der joncfrouwe

Over hare pine ende over haren rouwe

In dien dat soese wille ontfaen.

Haddic beter ghewin ghedaen

Ic gaeft hare gherne, in Gods name.’

4580 Die joncfrouwe seide: ‘Hets mi bequame

Van jou, ruddre! God onse here

Lone jou al goet ende alle ere

Die ghi mi heden hebt ghedaen.’

Drie knapen hebben die paerde ontfaen

4585 Ende ghincse leden up dat stal.

Die bliscap diene was niet smal

Die si hadden om die joncfrouwe.

Si vergaten allen rouwe

Ende zijn comen met deser tale

4590 Ende brochten Waleweine in die zale

Entie joncfrouwe neven zire zide.

Dor hare comste waren si blide.

Men dede Waleweine dat hi begaerde.

Twe cnapen knielden uptie aerde

4595 Den here Waleweyne te voren

Ende daden hem af coucen ende sporen

[135] Ende ontgoordden hem zijn zwaert

Ende ontwapenden ter vaert

Den here Waleweine, des zijt ghewes.

4600 Ende als hi al ontwapent es

Der joncfrouwen oom was wel beraden:

Een par cleder met nieuwen naden

Brochtemen te hant vander snede;

Daer cleeddemen Waleweine mede:

4605 Roc ende surcoot so dedi ane

Dat rikelic was, na minen wane.

Dus hevet hine eerst ontfaen.

Men gaf water ende ghinc dwaen

Met bliden zinne in die zale.

4610 Men decte gone taflen wale

Met nappen ende met diere spisen.

Waleweine, den rudder goet van prise

Dedemen sitten ende die joncfrouwe

Die hi loste uut allen rouwe

4615 Int alre scoonste: hi was wel waert.

Ende der joncfrouwen oom quam ter vaert

Ende ghinc sitten neven zire zide.

Die heren waren alle blide

Also si met rechte wesen mochten.

4620 Die knapen quamen ende brochten

Die spise ende dienden wel met eren

Vor Waleweine ende vor dandre heren.

Die gone die de scotelen setten

Ic wane, si onlanghe letten

4625 Sine vernieuweden die spise.

Men diende daer wel in elker wise.

Planteit van wine so w[as d]aer

Root ende wit, versch ende claer;

Dies dronken si alle dies begaren

4630 Ende die daer te hove waren.

Als si der spisen hare ghevouch

Hadden gheten ende ghenouch

[136] Hevet men die amelaken up ghedaen.

Men haester mede, na mijn verstaen

4635 Om Waleweins wille dat hi soude

Hem rusten gaen ende slapen houde

Die hem sdaghes zere mesmaecte.

Maer ic wane hem lettel vaecte:

Hi adde vele meerre ghere

4640 Elre te zine daer hem dere

Wel mochte ghescien, zonder waen.

Ende als men up adde ghedaen

Doe ghinc men die bedde reden.

‘Scone joncfrouwe wi moeten sceden.’

4645 Sprac Walewein ԩc ende ghi.’

Die joncfrouwe andworde: ‘

Here rudder, wildi van ons sceden?

Het ware lachter groot ons beden

Ende mi alte voren mere.

4650 Ghine vaert nieuwer, bi onsen here

Van deser nacht, hen sal eerst daghen.

Ende rust jou vanden groten slaghen

Die ghi heden hebt ontfaen.’

Deer Walewein andworde zaen:

4655 ‘Inne bleve hier niet om ghene have

Die mi aldie warelt gave.

Inne lette toten daghe niet:

Ten doden rudder, die ic liet

Daer moetic emmer wederkeren.

4660 Ic sect alle desen heren:

Ic moest gheloven up mine trouwe

- Het horde jou nichte, die joncfrouwe -

Dat ickene helpe[n] soude ter aerde.

Ic sal ooc doen dat hi begaerde

4665 Of ic loochende mire trouwe.

Ic ware bleven metter joncfrouwe

Ende met jou, ne ware dese zake.’

Doe waersi alle tonghemake

[137] Om Waleweine dat hi so houde

4670 Van hem lieden sceden soude:

Dat was die rouwe die hem daert.

Der joncfrouwen oom hiet zijn paert

Ghereden: hi wilde met hem varen

Ende alle die binden hove waren

4675 Minen here Waleweine gheleden.

Die here seide: ‘Wine zullen niet sceden

Also helpe mi God, ic ende ghi!

Ghi sult morghen met mi

Weder keren ter joncfrouwen:

4680 Dies biddic jou met goeder trouwen.

[E]nde danne, eer wi zullen sceden

[Sullen wi] die joncfrouwe gheleden

Te hars vaders die met groten rouwe

Es bevaen, bi mire trouwe:

4685 Hi werd danne verhueghet zere.’

Der Walewein seide no min no mere:

‘Met mi sone vaerdi niet!

Ten doden rudder dien ic liet

Salic allene weder keren.

4690 Doet jou te paise met desen heren

Ende vant verhueghen die joncfrouwe

Die bevaen es met groten rouwe:

Dat es tbeste dat gh[i] doen moghet.

Ic bidde jou, here, dor uwe doghet

4695 Doet mine wapine ghereden!

Hets tijt dat ic henen scede:

Inne mach hier niet langher beiden.’

Twe knapen ghinghen hem ghereiden

Sine wapine ende daedse hem ane.

4700 Een ander knape na minen wane

Haelde hem Gringolette voort.

Ende als die here dat verhoort

Dat hi emmer varen woude

Dedi van zelvere ende van goude

[138] 4705 Enen somer sciere ghereden

Ende seide: Ԅesen moeti met u leden;

Ende 2- knapen up 2- rosside

Die zullen neven uwer ziden

Varen entie ghevic u, here

4710 Om dat ghi mire nichten dese ere

Up desen dach hebt ghedaen.’;

Deer Walewein seide: ‘Nu laet staen:

Jou goet ne begheric niet.

Maer der joncfrouwen die ghi hier ziet

4715 Ghevet hare, ic weets u danc.

Mijn beiden es hier alte lanc.

Aldit goet staet mi tonberne.

Maer weit ghi, wat ic name gherne?

Enen scilt: die mine was duer steken.

4720 Daer ic die joncfrouwe soude wreken

Stackene mi dore een rudder fel;

Ne ware ic wrac mi selven wel

Over hem ende brac minen scacht ontwe.

Ghevet mi dit: inne wille nemmee

4725 Van u ende dies weet ic jou danc.’;

Enen scacht stare ende lanc

Ende enen scilt gaf men hem ter ure

Ghevarwet met goude ende met asure:

Dien hevet der Walewein ontfaen.

4730 Die joncfrouwe es up ghestaen

Ende quam te Waleweine ter stont

Ende custene an sinen mont

Vor haren oom ende vor hare maghe

Daer si alle toe saghen;

4735 Bedi sone liet soes niet;

Ende seide:’Here, zwaer verdriet

So moetic doghen om dit sceden.

Die rike God moete jou gheleden

Als ghi niet langher hier wilt wesen!’

4740 Der Walewein andworde mettesen

[139] Ende seide: ;Ne drive ghenen rouwe!

Al varic wech, scone joncfrouwe

Ic hope, ic sal noch wederkeren.

Sijt te ghemake metten heren.

4745 Jou rudder willic altoos wesen.’;

Deer Walewein hi sat mettesen

Up Gringolette, zijn goede paert

Ende nam orlof an zinen waert

Ende an al de heren inde zale.

4750 Si andworden alle temale

Die droeve waren om dat sceden;

Si seiden: ԇod moete jou gheleden

Waer waert so ghi henen vaert!’;

Deer Walewein slouch met sporen tpaert

4755 Ende reet wech zere dan den telt.

Ter poorten uut ende over tvelt

Reet hi wech met zire macht

Twe milen: vordie middernacht

Quam hi den doden also naer

4760 Dat hi sach bernen bi hem claer

Tortijtsen ende stallichte vele

Ende hi horde singhen met luder kele

Kyrieleyson menichfout.

Der Walewein, die rudder bout

4765 Als hi dat horde reet hi daer

Stoutelike, sonder vaer

Om dat hijt bet wilde bezien.

Ende dat ne constem niet ghescien:

Dat scone licht, dies hi sach vele

4770 Ende die daer zonghen metter kele

Verloos hi, hine wiste waer:

Hen mach gheen mensche comen daer

Die lijf hevet, des zijt vroet

Daer God selve miracle doet

4775 Te scouwen sine verholichede.

Dus quam Walewein ter stede

[140] Daer hi den doden rudder vant

Vor hem ligghende in dat sant.

Hine horde daer no clene no groot

4780 No creature die God gheboot

Sonder den doden dien hi liet

Ligghen als hi van danen sciet:

Also hevet hine vonden daer.

Doe beetti ende ghinc bedt naer

4785 Den doden ende bant zijn paert

An sinen scacht ende nam zijn zwaert

Ende becrijtter hem mede int sant

Dat hem ne gheen Gods viant

Ne mochte ghenaken omme te deerne

4790 No weder in spele no in scerne:

Daer omme dedijt na zijn verstaen.

Ende als hijt aldus adde ghedaen

Sat hi neder metter vaert.

Up zinen scoot leide hi zijn zwaert

4795 Al bloot ghetrect uter scede.

Pater noster ende zijn crede

Seidi menich over die ziele

Ende bevalse Sinte Michiele

Dat hise moeste bevreden.

4400 Hij zei, hij zou. Toen reed hij voorop

De ridder en de jonkvrouwen daarna.

Walewein bleef bij de doden daar

Die hij graag ter aarde bracht.

Het is zo gekomen, hij mocht niet

4405 Van de jonkvrouwen zo niet scheiden

Hij moest ergens anders heen gaan

Daar ze te wezen begeerde.

Daar Walewein nam het paard

Die daar stond zonder heer

4410 En zei: ‘Jonkvrouw,’ in geen geval

‘Deze paarden die ge hier ziet

Nee wil ik achterlaten niet:

Ik zal ze koppelen en bereiden;

Naar uw ooms zullen we ze leiden.

4415 Het is beter dan ze waren verloren.’

Toen zette hij die jonkvrouw voren

[130] Op het mooiste paard dat hij er zag

En hij zat op, zo snel hij kon

En voer weg sneller dan de telgang.

4420 Bij nacht over dat woeste veld

Voer Walewein met die paarden

En met de jonkvrouw gingen ze

En beval de dode aan wie ze toebehoorden (God).

Dus kwam daar Walewein gegaan

4425 Wel een mijl in de nacht.

Toen hoorde hij grote legerkracht

In een burcht en groot geluid

En hij zag ter poort uit

Een knaap van mooie leden

4430 Op een paard komen gereden:

Het was fors en snel;

En zelf was hij goed gewapend

Van het hoofd tot de voeten.

Eer ze elkaar naderden

4435 Groette hem Walewein erg mooi

En zei: ԁlle engelen van de hemel

Die moeten u geven goede nacht! (zegenen)

Die knaap had goed overdacht

Al was hij te ongemak zeer

4440 En zei: ‘God moet u belonen, heer!

Goede nacht had ik nodig.’

Toen vroeg hem Walewein die koene:

‘Heeft iemand u iets misdaan

Knaap? Dat laat me verstaan;

4445 Dus bid ik u op hoffelijkheid.

Of is deze burcht belegerd

Daar ik dit geluid binnen horen ?

....................

....................

4450....................

M............gh....

[131] Daar is binnen menige droevige man.’

Daar Walewein zei:’Zo zeg het me dan

4455 Lieve knaap, door uw deugd

- Dus bid ik als ge het doen kan -

Waarom dat ze zo zeer zijn

Te ongemak., ‘ik zeg het u heer;

Dat nee wil ik laten niet:

4460 In deze burcht die ge hier ziet

Is veel grotere droefheid

Dan ik zeggen kan, lieve heer!

Ik zeg u waarom, het waarom:

Die van de burcht heer is

4465 Heeft een ridder tot broeder

Geen voortreffelijker nog verstandiger

Nee woont hier nergens in de buurt

Die is heden gekomen in ellendige toestand

Heer, en in grote nood:

4470 Hem is een van zijn zoons dood

Geslagen, hij weet niet wie het deed.

En een jonkvrouw en zijn dochter mede

Is hem ontkomen, ze weten niet waar.

Dus drijft hij rouw en misbaar

4475 En heeft gezonden boden hierheen

Om te horen bericht

Of men er ergens iets van weet.

Heer, nu ben ik gereed

En sta nu op het punt deze hele nacht te rijden

4480 En verzamelen grote legermacht

Mijn heren mannen en zijn verwanten

En we zouden morgen met de dag

Gaan zoeken die jonkvrouw

Daar ze om hebben grote rouw.

4485 Hierom hebben ze grote droefheid

Omdat ze niet weten waar

De mooie jonkvrouw gekomen is.’

Daar Walewein zei: ‘Nu gaan we

[132] Vriend, en laat ons terug keren

4490 Verheugen al die hoge heren:

Ik heb de mooie jonkvrouw gebracht

Die ge morgenvroeg gezocht

Zou hebben; knaap, zie haar hier

...................

4495....................

....................

....................

.................qua(me)...

................... heren

4500............. knaap zien keren

............ (n) si wel zijn beleid

....... dat hij heeft gezegd

.......... vernomen heeft daar buiten.

De heer sprak: ‘Durft men soms sluiten

4505 De poort? ‘Bij God, neen het niet’

- Sprak de knaap – ‘Heer, ik liet

Uw broeder dochter al hierbij.’

‘Lieve knaap,’ zei hij ‘zeg me

Waar ze is.’’Heer, binnen de hof.’

4510 Toen stonden op die machtige ridders;

Met toortsen en met stallichten

Schoten op knapen en knechten

En vergaten alle rouw:

Ze gingen bezien die jonkvrouw.

4515 Nu zijn ze uit de zaal gekomen

Die heren allen hebben vernomen

Walewein en de jonkvrouw mede:

Dus waren ze alle blijde ter plaatse

En bedankten vriendelijk onze heer.

4520 De jonkvrouwen oom weende zeer

Toen hij zijn nicht zag toegetakeld;

Hij zei: Ԏicht ge bent gekomen

Daar men u grote pijn deed;

Dat mag men merken aan uw leden.

[133] 4525 Ik hoop, ge zal gewroken wezen.

De jonkvrouw antwoordde met deze:

‘Kom, ik ben goed gewroken

Over de felle rode ridder

En over zijn metgezellen mede

4530 Die me die grote pijn deden:

Dus nee bedank niemand anders

Dan nee bepaaldelijk deze heer

Dat ik mijn leven heb ontkomen.

Hij is van vele zware slagen

4535 Van hen vieren heden ontkomen;

Maar God dank, het is zo vergaan:

De drie heeft hij het leven genomen

En de vierde is tot genade gekomen;

Die heeft hij het leven gelaten

4540 En zijn kwade gemoed vergeven

Omdat hij hem genade bad;

Anders had hij hem op die plaats

Met zijn metgezellen het lijf genomen.

Ziet heer, de paarden waar ze komen;

4545 Noch zijn ze alle geverfd rood

Met het bloed, die daar dood

Liggen geslagen door onze heer!’

Toen worden ze allen zeer verheugd.

Zei waren blijde om de jonkvrouw

4550 Dat ze aldus van haar ellende

Was ontgaan en teruggekomen.

De jonkvrouw oom heeft genomen

De heer Walewein en zei: ‘Heer

God moet u belonen alle eer

4555 Dat ge mijn nicht hebt behouden

Haar leven: het wordt u nog vergolden

Als ge hier wilde blijven.’

Toen sprak Walewein die koene

En zei: ‘Heer, God weet

4560 Haar verdriet dat is me leed.

[134] Ik wilde dat ik het niet had moeten gedogen

En dat ze voor mijn ogen

Die slagen niet had ontvangen.

Maar, God dank, het is zo vergaan:

4565 Die het haar deed, het berouwt hem

En hij bad genade de jonkvrouw

Vriendelijk van zijn misdaden.

Ik hoop, hij heeft van God genade:

Want toen hij voelde zijn wonden

4570 Toen berouwden hem zijn zonden

Allen die hij ooit deed.

Zijn paard en zijn metgezellen mede

Nee wil ik achterlaten niet:

Ik heb ze meegebracht. Nu beziet:

4575 Ik geef ze graag de jonkvrouw

Voor haar pijn en voor haar ellende

Indien dat ze het wil ontvangen.

Had ik betere winst gehad

Ik gaf het haar graag, in Gods naam.’

4580 De jonkvrouw zei: ‘Het is me aangenaam

Van u, ridder God onze heer

Beloont u alle goed en alle eer

Die ge me heden hebt gedaan.’

Drie knapen hebben die paarden ontvangen

4585 En gingen ze leidden op de stal.

De blijdschap die was niet klein

Die ze hadden om die jonkvrouw.

Ze vergaten alle rouw

En zijn gekomen met dezer taal

4590 En brachten Walewein in de zaal

En de jonkvrouw nevens zijn zijde.

Door haar komst waren ze blijde.

Men deed Walewein dat hij begeerde.

Twee knapen knielden op de aarde

4595 De heer Walewein van voren

En deden hem af kousen en sporen

[135] En namen hem af zijn zwaard

En ontwapende ter vaart

De heer Walewein, dat is zeker.

4600 En toen hij geheel ontwapend was

De jonkvrouw oom was goed beraden:

Een paar kleren met nieuwe naden

Bracht men gelijk van de kleermaker;

Daar kleedde Walewein mede:

4605 Onderrok en overhemd zo deed hij aan

Dat rijk was, naar mijn gedachte.

Aldus heeft hij hem eerst ontvangen.

Men gaf water en ging wassen

Met blijde geest in de zaal.

4610 Men bedekte die tafels goed

Met schotels en met dure spijzen.

Walewein, de voortreffelijke ridder

Liet men zitten en de jonkvrouw

Die hij verloste uit alle ellende

4615 In het allermooiste: hij was het wel waard.

En de jonkvrouw oom kwam haastig

En ging zitten nevens zijn zijde.

De heren waren alle blijde

Alzo ze met recht wezen mochten.

4620 De knapen kwamen en brachten

De spijs en bedienden wel met eren

Voor Walewein en voor de andere heren.

Diegene die de schotels zetten

Ik denk, ze draalden niet lang met

4625 Het vernieuwen van de spijzen.

Men bediende daar wel op elke manier.

Overvloed van wijn zo was daar

Rood en wit, fris en helder;

Dus dronken ze allen die het begeren

4630 En die daar te hof waren.

Toen ze van de spijs hadden genoeg

Hadden gegeten en genoeg

[136] Heeft men het tafellaken weggenomen.

Men haastte ermee, naar mijn verstaan

4635 Om Waleweinՠs wil dat hij zou

Zich uitrusten gaan en gaan slapen

Die hem die dag zeer uitputte.

Maar ik denk dat hij weinig sliep:

Hij had veel meer verlangen

4640 Elders te zijn daar hem leed

Wel mocht geschieden, zonder twijfel.

En toen men af had gedaan

Toen ging men de bedden bereiden.

‘Mooie jonkvrouw we moeten scheiden ‘

4645 Sprak Walewein ‘Ik en gij.’

Die jonkvrouw antwoordde: ‘Waarom

Heer ridder, wil ge van ons scheiden?

Het was grote schande voor ons beiden

En mij helemaal meer.

4650 Ge gaat helemaal nergens, bij onze heer

Van deze nacht, het zal eerst dagen.

En rust u van de grote slagen

Die ge heden hebt ontvangen.’

Daar Walewein antwoordde gelijk:

4655 ‘Ik bleef hier niet om geen groot goed

Die me de hele wereld gaf.

Ik vertoef deze dag niet:

Ten dode ridder, die ik verliet

Daar moet ik steeds terug keren.

4660 Ik zeg het al deze heren:

Ik moest beloven op mijn trouw

- Het hoorde uw nicht, de jonkvrouw -

Dat ik hem helpen zou ter aarde.

Ik zal ook doen dat hij begeerde

4665 Of ik loochen hem mijn trouw.

Ik was gebleven met de jonkvrouw

En met u, als er niet was deze zaak.’

Toen waren ze allen ongemakkelijk

[137] Om Walewein dat hij zo gauw

4670 Van hen lieden scheiden zou:

Dat was de rouw die hem deert.

De jonkvrouw oom zei zijn paard

Bereiden: hij wilde met hem gaan

En allen die binnen het hof waren

4675 Mijnheer Walewein begeleiden.

Die heer zei: ‘We zullen niet scheiden

Alzo helpt me God, ik en gij!

Ge zal morgen met mij

Terug keren ter jonkvrouw:

4680 Dus bid ik u met goede trouw.

En dan eer we zullen scheiden

Zullen wij de jonkvrouw begeleiden

Naar haar vader die met grote rouw

Is bevangen, zeker:

4685 Hij wordt dan zeer verheugd.’

Daar Walewein zei volstrekt niet:

‘Met u zo ga ik niet!

Naar de dode ridder die ik verliet

Zal ik alleen weerkeren.

4690 Wees vergenoegd met deze heer

En van het verheugen de jonkvrouw

Die bevangen is met grote rouw:

Dat is het beste dat ge doen kan.

Ik bid u heer, door uw deugd

4695 Laat mijn wapens bereiden!

Het is tijd dat ik heen ga:

Ik mag hier niet langer wachten.’

Twee knapen gingen hem bereiden

Zijn wapens en deden ze hem aan.

4700 Een andere knaap naar mijn gedachte

Haalde hem Gringolet voort.

En toen die heer dat hoort

Dat hij beslist gaan wilde

Liet hij van zilver en van goud

[138] 4705 Een pakpaard snel bereiden

En zei: Ԅeze moet ge met u leiden;

En 2 knapen op 2 paarden

Die zullen nevens uw zijde

Gaan, en die geef ik u, heer

4710 Omdat ge mijn nicht deze eer

Op deze dag hebt gedaan.’

Daar Walewein zei: ‘Nu laat wezen:

Uw goed nee begeer ik niet.

Maar de jonkvrouw die ge hier ziet

4715 Geef het haar, ik weet u dank.

Mijn talmen is hier al te lang.

Al dit goed moet ik weigeren.

Maar weet ge wat ik graag nam?

Een schild: die mijne was doorstoken.

4720 Daar ik de jonkvrouw zou wreken

Stak hem me door een felle ridder;

Nee maar ik wraakte mezelf goed

Op hem en brak mijn schacht in stukken.

Geef me dit: ik wil niets meer

4725 Van u en dus weet ik u dank.’

Een schacht sterk en lang

En een schild gaf men hem toen

Geverfd met goud en met azuur:

Die heeft daar Walewein ontvangen.

4730 De jonkvrouw is opgestaan

En kwam naar Walewein terstond

En kuste hem op zijn mond

Voor haar oom en voor haar verwanten

Daar ze allen toe zagen;

4735 Daarom zo liet ze het niet;

En zei: ‘Heer, zwaar verdriet

Zo moet ik lijden om dit scheiden.

Die machtige God moet u begeleiden

Als ge niet langer hier wil wezen!’

4740 Daar Walewein antwoordde met deze

[139] En zei:’Nee drijf geen rouw!

Al ga ik weg, mooie jonkvrouw

Ik hoop, ik zal nog terugkeren.

Wees in uw schik met de heren.

4745 Uw ridder wil ik altijd wezen.’

Daar Walewein hij zat met deze

Op Gringolet, zijn goede paard

En nam verlof aan zijn waard

En aan alle heren in de zaal.

4750 Ze antwoordden allemaal

Die droevig waren om dat scheiden;

Ze zeiden: ԇod moet u begeleiden

Waarheen zo ge henen gaat!’

Daar Walewein sloeg met sporen het paard

4755 En reed sneller weg dan de telgang.

Ter poort uit en over het veld

Reed hij weg zo snel hij kon

Twee mijlen: voor middernacht

Kwam hij de dode alzo dichtbij

4760 Dat hij helder bij hem zag branden

Toortsen en veel stallichten

En hij hoorde zingen met luide keel

Kyrie eleyson menigvuldig.

Daar Walewein, die ridder bout

4765 Toen hij dat hoorde reed hij daar

Dapper, zonder gevaar

Omdat hij het beter wilde bezien.

En dat nee kon hem niet geschieden:

Dat mooie licht, dat hij veel zag

4770 En die daar zongen met de keel

Verloor hij, hij wist niet waar:

Er mag geen mens komen daar

Die lijf heeft, weet dat wel

Daar God zelf wonderen doet

4775 Te aanschouwen zijn verholenheid.

Dus kwam Walewein ter plaatse

[140] Daar hij de dode ridder vond

Voor hem liggen in dat zand.

Hij hoorde daar nog klein nog groot

4780 Nog schepsels die God gebood

Uitgezonderd de doden die hij liet

Liggen toen hij daar vandaan scheidde:

Alzo heeft hij hem gevonden daar.

Toen steeg hij af en ging dichterbij

4785 De dode en bond zijn paard

Aan zijn schacht en nam zijn zwaard

En met krijt maakte om hem een cirkel in het zand

Dat hem nee geen Gods vijand

Niet mocht naderen om te deren

4790 Nog voor de aardigheid nog voor scherts:

Daarom deed hij naar zijn inzicht.

En toen hij het aldus had gedaan

Zat hij neer met haast.

Op zijn schoot legde hij zijn zwaard

4795 Openlijk getrokken uit de schede.

Pater noster en zijn geloofsbelijdenis

Zei hij vaak over de ziel

En beval het Sint Michael

Omdat hij hem moest beschermen.

4800 Dus sat Walewein ter stede

Biden doden dien hi wacht

Tote bider middernacht.

Lettel daer voren of daer naer

Doe so hordi groot mesbaer

4805 Herde dicke ende herde vele:

Hi hoorde crijschen metter kele

Bi wilen ende metten tanden

Ende daer toe groot gheslach van handen.

Die gone riep: ‘ic bem verloren!

4810 Die ure dat ic was gheboren

Soe moet zijn vermaledijt!

Moeder, waerwaert dat ghi zijt

[141] Dat ghi mi droecht, dies hebt ondanc!

Ende ghi mi hadt in jou bedwanc

4815 Dat ghi mi helt, ic bems onvro

Ghine adt mi gheleert also

Dat ic dueghet adde verstaen:

So waric der pine ontgaen

Die ic moet doghen emmermere.

4820 Ende ghi mede, vader, here

Jou ghebeente moete quellen

Indie pine vander hellen!

Bi u [quam] ic in deser noot:

Ghine achtet noit clene no groot.

4825 Wat quaetheden dat ic dede.

Ghine starket mi daer mede

Ende loecht daer omme ende waert blide.

Haddi mine lede ende mine zide

So te blouwen ende ghesleghen.

4830 Dat ic stille adde gheleghen

Ic hadde der quaetheit onboren

Die ic sider ende tevoren

Jeghen Gode hebbe ghewracht.

Hier in hebdi mi, vader, bracht

4835 Indeser noot, in deser pine

Daer mi langhe in staet te sine

Ewelike sonder keren!’;

- Vant jou kinder wel leren

Ghi rike liede ende ghi wise!.

4840 Hen sal u niemene mesprisen;

Dies zijt seker ende vroet:

Sijt dat jou kint bi u mesdoet

Die boec wijst ons ende seit:

Die mesdaet wert up u gheleit.

4845 Wachtets u, so doedi wale!-

Doe horde Walewein dese tale

Vanden gonen die hem mesliet

So zere ende mettien hi ziet

[142] Waer hem tvier scoot uter kele.

4850 Doe sach hi comen duvele vele

Bede met crauwelen ende met haken

Ende vaste anden gone traken

Ende an zinen gheselle die daer lach

Dien Walewein uptien dach

4855 Hare beder lijf adde ghenomen.

Nu zijn si tote hem beden comen

Die gonder dreven groot mesbaer

Ende seiden: ‘ghi hebt ons menich jaer

Ghedient: ghi zullets loon ontfaen!’

4860 Si ghincse steken ende slaen

Ende daden hem pine herde vele.

Elc toghede daer van zinen spele

Ende ghingher mede tsollen alle

Also men doet met enen balle

4865 Ende daden hem wel groot verdriet.

Walewein vervarde hem, als hijt ziet

Dat si hem naerre mochten comen.

Mettien heifti tswaert ghenomen

Tusschen appel ende hilte wel

4870 Ende seide: ‘ghi zijt den tween so fel:

Waerdi also te mi waert comen

Ghinct mi te scaden ofte vromen

Ic soude weten wat ghi begaert!

Of ic leendere enen mijn zwaert:

4875 Hi souds ghevoelen dit naeste jaer!

Nochtan blivedi mi liever daer

Danne ghi mi naerre comt, entrouwen!’;

Hi beval hem Gode ende onser vrouwen

Ende hi seindem metten zwaerde:

4880 Die duvele vloen hare vaerde

Noort oost ende dreven groot ghescal;

Die twe solletsi als enen bal

Daer si omme waren comen.

Ende der Walewein hevet vernomen

[143] 4885 Den dach die uten hemele spranc;

Hi seide: ԏnse here hebs [danc]

Dat ic mijn leven hebbe ontdraghen!’;

Hine wilde daer niet langher daghen.

Den doden leidi up zijn paert

4890 Ende hi reet wech metter vaert

Al daer hi ene capelle sach an tsant:

Daer beti neder altehant

Ende droucher binnen zinen gheselle.

Doe clopter der Walewein ene belle

4895 Daer soe hinc: een pape es comen

Ende hevet Waleweine vernomen

Ende vraechde hem wat hi begaerde.

Ԍaet ons helpe[n] ter aerde

Desen doden: hets wel ghedaen.

4900 Ende vant ons messe singhen saen.’;

‘Wie sal mi dienen?’ dat salic wesen ‘;

Sprac Walewein ԩc can wel lesen;

Dies ne bem ic niet an dole:

Ic ghinc ‘daer ter scole

4905 In mine kintscheit.’Dat was waer.

Die pape gheerwede hem daer

Ende [sanc] messe over die ziele

Ende bevalse Sinte Michiele.

Doe ghinc Walewein metten zwaerde

4910 Ende maecte enen pit in daerde

Ende dede zine hovescheit

Daer hi den doden rudder in leit

Ende seide: Ԉier quitic mine trouwe.

Ic bidde Gode ende onser vrouwe

4915 Dat soe jou ziele moete bewaren!’;

Doe sat hi up al sonder sparen

Ende voer soekende die joncfrouwe

Die hi ghelovede up zine trouwe

Den coninc te bringhene die hem tswaert

4920 Gaf, dat menigher marc was waert:

[144] ‘Want hijt mi hoofschelike draghen liet

Als ic van zinen hove sciet.

Hi dede mi grote hovescheit.

Jane dadic dan grote dorp[er]heit

4925 Soudict hem onvergouden laten?

Neen ic niet bi caritaten!

Al soudicker om dolen7- jaer

Ic sal noch gheraken daer

Die coninc seide dat soe si

4930 Inden casteel van Endi

Die hi minnet also zere.’;

Dus voer Walewein die here

Den wech vor [h]em met ghenende:

Menich foreest ende menich ellende

4935 Reet hi duere ende menighe woestine

Daer hi doghede grote pine

Meer dan ic ghesecghen mach.

Daer na quam hi up enen dach

Daer hi ene riviere vant

4940 Ende sach over an tander lant

Enen casteel die scone stoet.

Doe peinsdi in zinen moet:

‘Tote daer salic neven dese riviere

Varen.’Maer haddi hare maniere

4945 Ghekent, hi hadde bet of ghereden:

Soe was van herde fellen seden!

Al was twater boven claer

- Dat segghic jou al over waer -

Het was onder herde fel.

4950 Dat suldi ooc noch heden wel

Hore[n] een deel van haren zeden.

Als hi aldus adde ghereden

Walewein ene goede wile

Om de mate van ere mile

4955 So es die edel rudder comen

Daer hi vor hem hevet vernomen

[145] ne brugghe ligghende dwers

Der riviere. Hen was noit scers

Ghesmet van ysere no van stale

4960 Also scarp - dat weet ic wale-

Alse die brugghe was upden cant

Die deer Walewein vor hem vant:

Dies haddi int herte rouwe.

Hi sprac: ‘Maria, scone vrouwe

4965 Es dit die brugghe daer men vaert

Over? Ic wane wel, mijn paert

Hevet liever tswemmen na minen waen

Dant dese brugghe soude over gaen:

Hen mochte niemen daer over bringhe.’

4970 Doe beti of mettesen dinghen

Ende vergorde vaste zijn part

Ende ghereedde hem ter vaert

Over die riviere te varne.

Ic rieds hem bed tonbarne:

4975 So soudi ooc, ware hi vroet!

Walewein bepeinsdem daer hi stoet:

‘Dese riviere es mi oncont:

Ic wille ooc tinten naden gront

Of mer over mochte [riden]’

4980 Doene wildijs hem niet vermiden:

Hi hevet in zine hant ghenomen

Sinen scacht ende es comen

Tote up der rivieren cant.

Daer tinte hi neder alte hant.

4985 Metten scachte om den gront

Die hem teerst was oncont.

Hi mochte cume een wort spreken

So sach hi zinen scacht ontsteken:

Waer so hem twater yet ghenaect.

4990 So verbernt hi ende verblaect

Algader tere couder cole.

Doe was deer Walewein in dole

[146] Ende seide: ‘Here, hoe mach dit wesen?

In horde noit singhen no lesen

4995 Van zulken wondere als ic zie

Hier vor mi; dat dinke mie!

Ic sal vander rivieren tpaert

Leden: al ghinc ic achter waert

Ic wane, ic soude mine scene steken;

5000 Ende viel ic upwaert, ic soude breken

Mine nese, dat dinke mi hier.

Dit water bernt als een vier

Entie brugghe diere leghet dwers

Dinct mi scarper danne een scers.

5005 Dies bem ic drouve in minen moedt:

Ic waent mijn ongheval al doedt.

Wet God, ic moet weder keren

Onghearent met onneren

Enties nemach ic niet ghenesen.

5010 Here God, wat sal mijns ghewesen?’;

- Sprac Walewein- ‘Ave Marie!

Eist elfs ghedrochte of toverie

Dat ic zie ende dat mi dwelt?’;

Ende als die blaexeme was ghevelt

5015 Vor hem in die riviere, daer

Tere ander stede, daert water claer

Was, es deer Walewein comen

Ende hevet sinen scacht ghenomen;

Hi seide: 'ic sal al over al

5020 Vanden proeven mijn gheval:

Al es twater gonder fel

Dit es tghewat, wanic wel.

Ic saelt weten, moetic leven.’;

Hi hevet [sinen] scacht verheven:

5025 Daer hi twater sach so claer

Daer stac hi metten scachte naer.

Eer hi den watre conste ghenaken

Sach hi den scacht ten ende blaken

[147] Ende verbernde metter vaert

5030 Tote over de medewaert.

Dies hi verdrouvet zere

Ende seide: ‘God, wel lieve here

Bi wat saken mach dit wesen?

Ic ne hadde niet ghelooft van desen

5035 Te voren; nu moetict over waer

Houden: dies es mi therte zwaer.

Ic bidde den riken God ghenaden

Ic sie wel dat mine mesdaden

Sijn groot; dat mach ic merken wel.

5040 Dit water dinct mi zijn so fel

Inne can hem niewer ghenaken

Hen wille mi bernen ende blaken!

Entie brugghe diere leghet dwers

Soe es scarper dan ᩡ scers

5045 Daer ic over varen soude.

Die mi gave ᣡ marc van goude

Sone soudic niet durren bestaen

Dat ic daer over zoude gaen

Teser brugghe: ic ware verloren;

5050 Dat weet ic sekerlike tevoren.

Nochtan waric mi liever doot:

Mijn lachter zoude zijn te groot

Ende ic ne durste nemmermere

Comen vor Arture minen here

5055 Eist dat hi van minen verneye

Weet; ende caent ooc mijn here Keye

Ghevreesschen so ware mijn lachter mere!

Ghenaden, God, wel lieve here

Waer omme hebdi mi dus ondaen?’

5060 Mettien sach hi vorem staen

Ene linde, ne bore verre.

Walewein die droeve ende erre

Was, sat up zijn paerd

Ende hi reet ter linden waert

[148] 5065Al drivende wel groot mesbaer.

Bindesen wert gont water claer

In die riviere, alst ware gout.

Walewein die menichfout

Mesbaerde nam des waters goom

5070 Ende seide: ‘Bi Gode, het was een droom

Dat mi quam in minen moet!

Twater es reyne ende goet:

Het loopt hier vor mi so clare.

Bedi werdic wel gheware

5075 Het was een droom, wetic wel.’;

Deer Walewein, die rudder snel

Die reet upter riviere cant

Die met zinen voeten vant

Twater ende bescoudde hem zere:

5080 Die blaexeme scoot also soe ere

Hadde ghedaen neven den scacht!

Ende Gringolet trac bet acht:

Waersi also staende bleven

Si adden bede verloren tleven

5085 Ende hadden verberndt altemale

Sonder enighe wedertale.

Dies zijt seker ende vroet!

Walewein was drouve in zinen moet

Als hi met rechte wel wesen mochte.

5090 Hi was in menighen ghedochte;

Hi seide: ‘al drivic groot mesbaer

Ic ne hebbe te bet niet 1- haer:

Ic salden rouwe laten varen.’

Doe reet hi wech al sonder sparen

5095 Tote hi quam der linden bi

Der Walewein, die rudder vri:

Die bezach hi wel an elke side.

Die telghe die waren wide

Gheleet ende wel ondaen.

4800 Dus zat Walewein ter plaatse

Bij de doden die hij bewaakt

Tot bij middernacht.

Kort daarvoor of daarna

Toen zo hoorde hij groot misbaar

4805 Erg vaak en erg veel:

Hij hoorde krijsen met de keel

Soms en met de tanden

En daartoe groot geklap van handen.

Diegene riep: ‘Ik ben verloren!

4810 Dat uur dat ik was geboren

Zo moet zijn vervloekt!

Moeder, waarheen dat ge bent

[141] Dat ge me droeg, vervloekt mag je zijn!

En ge me had in uw macht

4815 Dat ge me opvoedde, ik betreur het zeer

Ge hebt me geleerd alzo

Dat ik deugd had verstaan:

Dan was ik van de pijn ontkomen

Die ik moet gedogen immermeer.

4820 En gij mede, vader, heer

Uw gebeente moet kwellen

In de pijn van de hel!

Door u kwam ik in deze nood:

Ge achtte het nooit klein nog groot.

4825 Wat kwaadheden dat ik deed.

Ge versterkte me daarmee

En lachte daarom en werd blijde.

Had ge mijn leden en mijn zijde

Zo te slaan en af te ranselen.

4830 Dat ik stil had gelegen

Ik had de kwaadheid nagelaten

Die ik sindsdien en tevoren

Tegen God heb gemaakt.

Hierin heb je mij, vader, gebracht

4835 In deze nood, in deze ellende

Daar me lang in staat te zijn

Eeuwig zonder keren!’

- Laat uw kinderen goed leren

Gij machtige lieden en gij wijze!

4840 Het zal u niemand misprijzen;

Dus wees zeker en bekend:

Sinds dat uw kind bij u misdoet

Het boek wijst ons en zegt:

Die misdaad wordt op u gelegd.

4845 Behoed u, dan doe je goed! -

Toen hoorde Walewein deze taal

Van diegene die hem misdroeg

Zo zeer en meteen ziet hij

[142] Waar hem het vuur uit de keel schoot.

4850 Toen zag hij vele duivels komen

Beide met vleeshaken en met haken

En hevig aan diegene trokken

En aan zijn metgezel die daar lag

Die Walewein op die dag

4855 Hun beider lijf had genomen.

Nu zijn ze tot hen hen beiden gekomen

Die ginds dreven groot misbaar

En zeiden: ‘Ge hebt ons menig jaar

Gediend: ge zal het loon ontvangen!’

4860 Ze gingen hem steken en slaan

En deden hen zeer veel pijn.

Elk toonde daar van zijn spel

En gingen er mee heen en weer gooien alle

Alzo men doet met een bal

4865 En deden hem wel groot verdriet.

Walewein werd bang, als hij het ziet

Dat ze dichterbij mochten komen.

Meteen heeft hij het zwaard genomen

Tussen appel en handvat goed

4870 En zei: ‘Gij bent u twee zo fel:

Was ge alzo tot mij waart gekomen

Ging het me te schaden of tot voordeel

Ik zou weten wat ge begeert!

Of ik zou hem met mijn zwaard kennis laten maken:

4875 Hij zou het voelen dit volgende jaar!

Nochtans bleef ik liever daar

Dan dat ge me dichter nadert, waarlijk!’

Hij beval hem God en onze vrouwe

En hij zegende hem met het zwaard:

4880 Die duivels vlogen hun weg

Noordoost en dreven groot lawaai; (plaats van de hel)

Die twee heen en weer als een bal

Daar ze om waren komen.

En daar Walewein heeft vernomen

[143] 4885 De dag die uit de hemel ontsprong;

Hij zei: ԏnze heer heeft dank

Dat ik het er goed heb afgebracht!’

Hij nee wilde daar niet langer talmen.

De dode legde hij op zijn paard

4890 En hij reed weg met een vaart

Al daar hij een kapel zag op het zand:

Daar steeg hij af onmiddellijk

En droeg er binnen zijn gezel.

Toen luidde daar Walewein een bel

4895 Daar het hing: een paap is gekomen

En heeft Walewein vernomen

En vroeg hem wat hij begeerde.

Ԍaat ons helpen ter aarde

Deze dode: het is goed gedaan.

4900 En laat ons missen zingen gelijk.’

‘Wie zal me bedienen?’ ‘Dat zal ik wezen.’

Sprak Walewein ‘Ik kan goed lezen;

Dus nee ben ik niet in onzekerheid:

Ik ging zeven jaar ter school

4905 In mijn jeugd. Dat was waar.

Die paap kleedde zich daar

En zong missen over de ziel

En beval ze Sint Michael.

Toen ging Walewein met het zwaard

4910 En maakte een put in daar

En deed zijn hoffelijkheid

Daar hij de dode ridder in legt

En zei: Ԉiermee kom ik mijn belofte na.

Ik bid God en onze vrouwe

4915 Dat ze uw ziel moet bewaren!’

Toen zat hij op al zonder sparen

En voer zoeken de jonkvrouw

Die hij beloofde op zijn trouw

De koning te brengen die hem het zwaard

4920 Gaf, dat menige mark was waard:

[144] ‘Want hij het me hoffelijk dragen liet

Toen ik van zijn hof scheidde.

Hij deed me grote hoffelijkheid.

Ja, nee deed ik dan grote gemeenheid

4925 Zou ik het hem onvergolden laten?

Neen ik niet met ware Christelijke liefde!

Al zou ik er om dolen 7 jaar

Ik zal nog raken daar

Die koning zei dat ze is

4930 In het kasteel van Indië

Die hij bemint alzo zeer.’

Dus voer Walewein die heer

De weg voor hem onverschrokken:

Menig bos en menige ellende

4935 Reed hij door en menige woestijn

Daar hij gedoogde grote pijn

Meer dan ik zeggen mag.

Daarna kwam hij op een dag

Daar hij een rivier vond

4940 En keek erover naar het andere land

Een kasteel dat mooi stond.

Toen peinsde hij in zijn gemoed:

‘Tot daar zal ik nevens deze rivier

Gaan.’ Maar had hij hun gewoontes

4945 Gekend, hij was beter daar vandaan gegaan:

Het was van zeer felle gewoontes!

Al was het water boven helder

- Dat zeg ik u al voor waar-

Het was onder zeer fel.

4950 Dat zal ge ook noch heden wel

Horen een deel van haar zeden.

Toen hij aldus had gereden

Walewein enige tijd

Ongeveer zolang men een mijl rijdt

4955 Zo is die edele ridder gekomen

Daar hij voor hem heeft vernomen

[145] Een brug liggen dwars door

De rivier. Het was ooit scherp

Gesmeed van ijzer nog van staal

4960 Alzo scherp - dat weet ik wel-

Als de brug was op de kant

Die daar Walewein voor hem vond:

Dus had hij in het hart rouw.

Hij sprak: ‘Maria, mooie vrouwe

4965 Is dit de brug daar men gaat

Over? Ik denk wel, mijn paard

Gaat liever te zwemmen naar mijn mening

Dan het deze brug zou over gaan:

Het mocht niemand daar over brengen.’

4970 Toen steeg hij af met deze dingen

En omgordde stevig zijn paard

En bereidde hem haastig

Over de rivier te gaan.

Ik raad hem aan beter te ontberen:

4975 Dat zou hij ook, was hij verstandig!

Walewein bepeinsde hem daar hij stond:

‘Deze rivier is me onbekend:

Ik wil ook peilen naar de grond

Of men er over mocht komen.’

4980 Toen wilde hij zich niet vermijden:

Hij heeft in zijn hand genomen

Zijn schacht en is gekomen

Tot op de rivierkant.

Daar peilde hij onmiddellijk.

4985 Met de schacht om de grond

Die hem ten eerste was onbekend.

Hij kon nauwelijks een woord spreken

Zo zag hij zijn schacht ontsteken:

Waar ze het water iets aanraakte.

4990 Dan verbrandt het en verzengt

Allemaal tot koude kolen.

Toen was daar Walewein in onzekerheid

[146] En zei: ‘Heer, hoe mag dit wezen?

Ik hoorde nooit zingen nog lezen

4995 Van zulk wonder zoals ik zie

Hier voor me; dat lijkt me!

Ik zal van de rivier het paard

Leiden: al ging ik achteruit

Ik waan, ik zou mijn schenen steken;

5000 En viel ik vooruit, ik zou breken

Mijn neus, dat lijkt me hier.

Dit water brandt als een vuur

En de brug die er ligt dwars

Lijkt me scherper dan een schaar.

5005 Dus ben ik droevig in mijn gemoed:

Ik waan het mijn ongeluk al doet.

Mag God het weten, ik moet terug keren

Onverrichterzake met oneer

En hiervan nee mag ik niet genezen.

5010 Heer God, wat zal van mij worden?’

- Sprak Walewein- ‘Ave Maria!

Is het elf gedrocht of toverij

Dat ik zie en dat me verwart?’

En toen die vuurvlam was gedoofd

5015 Voor hem in die rivier, daar

Op een andere plaats, daar het water helder

Was, is daar Walewein gekomen

En heeft zijn schacht genomen;

Hij zei: 'Ik zal al overal

5020 Beproeven gaan mijn geluk:

Al is het water ginds fel

Dit is de doorwaadbare plaats, denk ik wel.

Ik zal het weten, als ik mag blijven leven.’

Hij heeft zijn schacht verheven:

5025 Daar hij het water zag zo helder

Daar stak hij met de schacht naar.

Eer hij het water kon naderen

Zag hij de schacht gloeiend worden

[147] En verbrandde met een vaart

5030 Tot over het midden.

Dus hij bedroefde zeer

En zei:’God, wel lieve heer

Bij welke zaak mag dit wezen?

Ik nee had hiervan niet geloofd

5035 Tevoren; nu moet ik het voor waar

Houden: dus is me het hart zwaar.

Ik bid de machtige God genade

Ik zie wel dat mijn misdaden

Zijn groot; dat mag ik merken wel.

5040 Dit water lijkt me te zijn zo fel

Ik kan het nergens aanraken

Het wil me branden en verzengen!

En de brug die er ligt dwars

Het is scherper dan een schaar

5045 Daar ik over gaan zou.

Die me gaf honderd gouden marken

Dat zou ik niet durven te doen

Dat ik daar over zoude gaan

Te deze brug: ik was verloren;

5050 Dat weet ik zeker tevoren.

Nochtans was ik liever dood:

Mijn schande zou zijn te groot

En ik nee durfde nimmermeer

Komen voor Artur mijn heer

5055 Is het dat hij van mijn onheil

Weet; en kan het ook mijnheer Keye

Te weten komen dan was mijn schande groter!

Genade, God, wel lieve heer

Waarom heb je me in het ongeluk gestort?’

5060 Meteen zag hij voor hem staan

Een linde, dichtbij.

Walewein die droevig en wanhopig

Was, sprong op zijn paard

En hij reed ter linde waart

[148] 5065 Al drijvende wel veel weeklagen.

Binnen deze werd ginds water helder

In de rivier, alsof het was goud.

Walewein die menigvuldig

Weeklaagde nam het water waar

5070 En zei: ‘Bij God, het was een droom

Dat me kwam in mijn gemoed!

Het water is rein en goed:

Het loopt hier voor mij zo helder.

Daarom werd ik wel gewaar

5075 Het was een droom, weet ik wel.’

Daar Walewein, die ridder snel

Die reed op de rivier kant

Die met zijn voeten vond

Het water en behoedde hem zeer:

5080 Die vuurvlam schoot alzo zo eerder

Had gedaan nevens de schacht!

En Gringolet lette beter op:

Was ze alzo staan gebleven

Ze hadden beide het leven verloren

5085 En waren helemaal verbrand

Zonder twijfel.

Dat is zeker en bekend!

Walewein was droevig in zijn gemoed

Zoals hij met recht wel wezen mocht.

5090 Hij was in velerlei gedachten;

Hij zei: ‘Al maak ik veel weeklachten

Ik nee heb het veel beter niet 1 haar:

Ik zal de rouw laten varen.’

Toen reed hij direct weg

5095 Tot hij nabij de linde kwam

Daar Walewein, die edele ridder:

Die bezag hij wel aan elke kant.

De twijgen die waren breed

Vertakt en goed uitgespreid.

5100 Si hadden een scone plein bevaen.

[149] Men mochter vele segghen of!

Die linde stont in een vrijthof

Met enen mure al omme belopen.

Doe begonste Walewein hopen

5105 Dat hi soude vreesschen sciere

Bi wat saken die riviere

Also bernde ende hare mes[liet].

Dus reet hi vort ende ziet

Een portkijn ant hof ondaen

5110 Ende binne den mure sach hi staen

Scone crude menighertiere

Die roken vanden egglentiere:

Daer rooc soe niet ghebose!

Ooc stont daer menighe scone rose

5115 Acoleyen ende violetten

Lelien die gherne smetten

Dier stont daer een groot deel.

Dus quam Walewein in dat prayeel

Dat niet scoonre mochte wesen

5120 Daer beette hi neder mettesen

Ende moeste herberghen daer:

Hine was in ᶩjᠭilen naer

Ghene herberghe die hem mochte vromen

Of [te] ghenaden mochte comen

5125 Hine adde gheweist over die riviere

Die berrent altoos ghelijc den viere:

Daer mochti qualike over comen.

Mettien heifti trensoen ghenomen

Dat hem tiser bleef in de hant

5130 Daer hi Ghringoletten an bant:

Hi wranct vor hem in die aerde.

Walewein sprac te sinen paerde:

‘Gringolet, ghi moet hier staen

Een stic, dan zuldi weder gaen

5135 In dit prayeel, in dit vrijthof.

Ic sal u steken den breidel of.

[150] Ghi zijt hier herde wel gheraect.’

Nochtoe ne weet hi, wat hi maect:

Hem vaecte so dat hi uptie aerde

5140 Wel na viel, die onvervaerde.

Die rouwe vullede hem den moet:

Sijt mi quaet of zijt mi goet

Des slaeps ne staet mi niet tonberne!

Drouve herte die slaept gherne.

5145 Ic waent mijn ongheval al doet.’;

Hi souds onberen, wari vroet

Ende wisti watter hem of comen soude.

Sine scilt die met goude

Was ghevarwet heifti ghenomen:

5150 Onder die linde es hi comen

Ende wierpene indat groene gras

Daer menighe scone bloeme was;

Hi leider thovet in ende wert zaen

Met enen soeten slape bevaen.

5155 Daer sliep hi ene corte wile:

Men mochte niet ene alve mile

Gaen; binnen dien es comen

Die vos Roges ende heift vernomen

Waleweine in zijn vrijthof

5160 Daer hi here ende voghet of

Hadde ghezijn menighen dach.

Ende als hi Waleweine versach

- Nu moghedi horen wat hi dede:

Al lise so quam hi ter stede

5165 Daer Walewein lach mettesen dinghen

Ende stal hem tswaert metten tween ringhen

Dat hi drouch an zine side.

Wist Walewein, hi waers onblide

Ende hi hads hem wel ghewacht te voren

5170 Dat hi zijn zwaert niene adde verloren;

Maer nu eist also vergaen:

Het es verloren, het es ghedaen.

[151] Die vos bestedet ende es comen

Ende hevet Waleweins paert ghenomen

5175 Ende ledet buter porten schiere

Neffens den mure in ene duwiere.

Daer liet hijt allene staen

Ende quam te Waleweyne ghegaen

Die van slapene wert onblide.

5180 Die vos ghinc neven zire zide

Sinen halsberch trecken ende scoren

Ende maecte veinstren ende doren

Ende ghinc maelgen lesen uut

So dat men die siden entie huut

5185 Mochte scouwen dor die maelgen

Meer dan Ḹᠳonder faelgen.

Nochtoe nontspranc Walewein niet.

Dit es die vos die wel versiet

Onder Waleweins hovet den scilt van goude:

5190 Daer an vinc hi alse die boude

Ende ghinckene houwen na minen wane

In herde menighen clenen spane.

Nu hevet hi Walewein metter vaert

Gherovet bede scilt ende zwaert;

5195 Ende sine wapine zijn onghereet

Daer hi dicken wel ghecleet

Mede was, in menigher stede

Ende ghescuerd al omme mede;

Ooc heifti hem ontleet zijn paert.

5200 Deer Walewein ontspranc ter vaert:

Hi sach bi hem sitten gont dier

Ende seide: ‘Brochte jou die duvel hier?’;

Als hijt sach, began hi beven

Met allen leden ende heift verheven

5205 Die vuust, daer hine mede slouch

Ende gherochtene int ghevouch

Boven der scoudren inde necke

Dat hi zine lede begonste strecken:

[152] So wel gherochtine metter vust!

5210 Die vos viel neder metter druust.

Ende als deer Walewein versiet

Up hem selven - want hem twiet

Van zinen wapinen - ende wart vervaert

Ende vinc achter zijn zwaert

5215 Ende wanet hebben an zine side

Doene vant hijs niet ende wert onblide

Als hi te rechte wel wesen mach.

Den vos die daer vorem lach

Ghegreep hi ende hiltene vaste

5220 Ende seide: ‘Ic wane, van desen gaste

Sal die grote duvel wouden:

In hebbe een twint niet behouden!

Met rechte machic zijn vererret:

Mine wapine zijn verwerret

5225 Mijn hal[s]berch ende mijn scilt

Dat ics noit een twint behilt;

Ic hebbe verloren mijn goede zwaert;

Daer toe Gringolette, mijn paert

Es mi ontleet, inne weet waer.’

5230 Nochtoe adde Walewein vaer

Dat gont die duvel mochte wesen.

Entie vos die sprac mettesen:

‘Edel rudder, laet mi leven!

Jou goede zwaert willic jou gheven

5235 Ende u paert es al ghesont.’;

Deer Walewein sprac: ‘so maect mi cont

Of ghi cont spreken.’ja ic, here.

Ghenaden dor uwes selves ere!

Ic was in herde dommen rade

5240 Dat ic spiede omme jou scade.

Ic saecht wel ant zwaert te voren

Dat ics lachter ende toren

Soude hebben, bi mire wet.

Ende doe waendic, nu wetict bet.

[153] 5245 Andie hilte sachic ghescreven

Dat jou een coninc adde ghegheven

Die gheheten es Amoraen;

Ende anden appel saghic staen

Wat ruddre diet soude draghen

5250 Hi moeste zijn binnen zinen daghen

Die beste die ware onder der sonne.

Ondanc hebbe dies u wanconnen!

Al hebbic lachter ende toren

Twine addics mi ghewacht te voren?

5255 Maer om dat ic jou vant in mijn vrijthof

Waendics wel wesen comen of

Sonder lachter ende sonder scade.

Edel rudder, doet mi ghenade’

- Sprac die vos – ‘Ne doot mi niet.’

5260 Ende als deer Walewein verziet

Dat hi ghenaden hebben wilde

Doe sprac Walewein, de milde:

ԓuldi mi dan, dies ic u vraghe

Berechten binnen desen daghe

5265 Of ic jou tlijf hebben late?’;

Die vos andworde: ‘Bi caritate

Ja ic; dies zijt zonder vaer.’

Doe liet hine levende daer

Deer Walewein die noit zijns ghenoot

5270 Ne vant: al hadde een man doot

Sinen vader, badi ghenaden

Hi vergavem die mesdaden.

Also heifti den vos ghedaen.

Dus es hi der doot ontgaen.

5275 Nu es die vos verhueghet zere.

Doe vraechdem Walewein, die here:

‘Bi wat saken mochdi spreken

Ende weit dus vele quader treken?

Woondi hier onder dese linde?

5280 Ghi hebt mi brocht in meswinde

[154] Ende ghi zijt in eens vos huut

Ghecleet ende hebt menschen luut!

Oft ware een man, also hebdi sprake!

Dit hevet mi ene vremde zake

5285 Als ict horde: hoe macht wesen?’;

Entie vos andworde mettesen

Ende hi seide: ‘wel lieve here

‘Maer ofte mere

Hebbic ghezijn onder dese linde

5290 Ende m[eni]ghen brocht in meswinde

Die hem waende rusten hier

In mijn praeyeel, in mijn vergier

Dat ic selve dede maken.

Ende ic segghe jou bi wat saken:

5295 Mijn vader es een edel man

Daer grote dueghet leghet an

Ende selve bem ic een keytijf

Ende moet bliven al mijn lijf

In vremden lande ende in meswende:

5300 Dus wonic onder dese lende

Allene in dese wilde woestine.

Den menighen doe ic grote pine;

Want ic hebbe hier ene warande:

Alle die gone vanden lande

5305 Sine mochten mi niet ghewinnen

Indien datticker ware binnen;

Dies mochtic wesen sonder vaer.’;

Deer Walewein seide: ‘is dit waer

So horic dan wel dat ghi zijt

5310 Mensche. So sect mi - het es tijt:

Waerdi noit ghedaen kerstijn

Of sidi noch een sarrasijn?

Ende in wat lande waerdi gheboren?

Jou name sect mi altevoren

5315 Ende wie dat u vader es.’;

Die vos seide: ‘Roges

[155] Here, so es mine name

Oft u wille es ende bequame.

Mijn vader heet dies ghelike

5320 Die coninc Roges: van Ysike

So es hi coninc ende here.

Menich goed man doet hem ere:

Hi es van herde hoghen lieden.’;

‘Vrient, so moeti mi bedieden:

5325 Heifti u zelve dus ghescent

Ende uut zinen lande ghesent;

Of waerdi aldus gheboren?’;

Die vos andworde: ‘Hier te voren

Here, so wasic ene scone kint

5330 Ende met minen vader zere ghemint

Eer mijn vrouwe, mijn moeder staerf

Daer mine bliscap omme verdarf.

Soe leerde mi riden up een paert;

Soe hadde mi lief ende waert

5335 Ende soe leerde mi die slaghe ontfaen

Up minen scilt ende weder slaen;

Soe leerde mi tafelronde plien

Ende daer toe volghen ende vlien

Ende hoe ic speren soude breken

5340 Ende rudders uten sadele steken;

Soe leerde mi dienen vor joncfrouwen

Ende scone met enen zwaerde houwe[n];

Ooc leerde soe mi spelen wel

Scaec ende werptafel spel

5345 Ende hoe ic slaen soude enen bal

Ende werpen enen steen int dal;

Soe leerde mi vlieghen harentare

Ghelike ene valke of ‘sporeware

Met sinen vlerken pleecht te doene:

5350 Dit can ic wel, her rudder coene!

Soe leerde mi int water zwemmen

Alse een visch met zinen vennen.

[156] Dit can ic al gader wale

Ende spreken sesterande tale.

5355 Dies nontsachic mi clene no groot

Ghenen man. Doe quam die doot

Alst God wilde ende deidse sterven:

Dus moestic mire moeder derven

Ende bliven in dit meswinde

5360 Ewelike sonder inde

Van dien daghe vorwert mere

Of mine helpe God onse here.’;

‘Oone eist dan niet bi uwen scouden?’;

Ԏeent here; mijn vader dede mi houde[n]

5365 In vremden lande, dies zijt ghewes

Die aerdsch here ende coninc es.

Binnen desen quamen die baroene

Ende rieden hem huwelic te doene:

Hi wrochte bi haren rade.

5370 Daer quam ic eerst an dese scade:

Si daden hem nemen ene joncfrouwe

Die mi heift brocht in desen rouwe;

Ende selve heift soet also zwaer.

Doe wasic langher dan een jaer

5375 Dat mi mijn vader niene sach.

Doe hilt hi hof up enen dach

Met een deel van zinen lieden.

Doe dedi mi te hove onbieden.

Ic quam daer met groter eren:

5380 Mijn vader ende alle dandre heren

Waren mire comsten vroo

Ende mijn stiefmoeder onthaelde mi so

Met groter eren uptien dach

Dat icker omme peinsen mach

5385 Hier na over menighe tijt

- Dies willic dat ghi seker zijt -

Ende sette mi neffens hare zide:

Dies was mijn vader herde blide.

[157] Dus saten wi met groten spele:

5390 Daer waren liede herde vele.

Als die maeltijt was ghedaen

Doe souden die heren spelen gaen

Sulc spel als si worden te rade.

Doe ghinc in hare kemenade

5395 Mijn vrouwe ende mijn vader naer.

Als si vergadert waren daer

Sprac mijn vrouwe tote minen here:

‘Nu ne ghelovic nemmermere

In ghere wijs dat ghi mi mint:

5100 Ze hadden een mooi vlakte omvangen.

[149] Men mocht er veel van zeggen!

De linde stond in een vrijthof (omheinde tuin)

Met een muur alom belopen.

Toen begon Walewein te hopen

5105 Dat hij zou snel te weten komen

Door welke zaken die rivier

Alzo brandde en te keer ging.

Dus reed hij voort en ziet

Een poortje aan de hof geopend

5110 En binnen de muur zag hij staan

Mooie kruiden menigerhande

Die roken van de egelantier:

Daar geurde ze niet onaangenaam!

Ook stond daar menige mooie roos

5115 Akeleien en violen

Lelies die gemakkelijk smetten

Van die stond daar een groot deel.

Dus kwam Walewein in dat lusthof

Dat niet mooier mocht wezen

5120 Daar steeg hij af met deze

En moest herbergen daar:

Er was op 7 mijlen daarna

Geen herberg die hem tot nut mocht zijn

Of te pas mocht komen

5125 Had hij geweest over de rivier

Die brandt altijd gelijk het vuur:

Daar kon hij moeilijk over komen.

Meteen heeft hij een stuk van de speer genomen

Dat hem het ijzer bleef in de hand

5130 Daar hij Gringolet aan bond:

Hij wrong het voor hem in de aarde.

Walewein sprak tot zijn paard:

‘Gringolet, ge moet hier staan

Een tijdje, dan zal je weer gaan

5135 In dit lusthof, in dit vrijthof.

Ik zal u de teugels afdoen

[150] Ge bent hier goed terecht gekomen.’

Nochtans nee weet hij, wat hij maakt:

Hij had zo’ n slaap zodat hij op de aarde

5140 Bijna viel, die onvervaarde.

De rouw vervulde hem het gemoed:

‘Is het me kwaad of is het me goed

Ik kan niet nalaten te gaan slapen!

Droevig hart dat slaapt gemakkelijk.

5145 Ik waan het mijn ongeluk al doet.’

Hij zou het nalaten was hij verstandig

En wist hij wat er hem van komen zou.

Zijn schild die met goud

Was geverfd heeft hij genomen:

5150 Onder de linde is hij gekomen

En wierp hem in het groene gras

Daar menige mooie bloem was;

Hij legde er het hoofd op en werd gelijk

Met een zachte slaap bevangen.

5155 Daar sliep hij een korte tijd:

Men mocht niet een halve mijl

Gaan; binnen die is gekomen

De vos Roges en heeft vernomen

Walewein in zijn vrijthof

5160 Daar hij heer en voogd van

Was geweest menige dag.

En toen hij Walewein zag

- Nu kan ge horen wat hij deed;

Al zachtjes zo kwam hij ter plaatse

5165 Daar Walewein lag met deze zaken

En stal hem het zwaard met de twee ringen

Dat hij droeg aan zijn zijde.

Wist Walewein, hij was droevig

En hij had zich goed gewaakt tevoren

5170 Dat hij zijn zwaard niet had verloren;

Maar nu is het alzo vergaan:

Het is verloren, het is gedaan.

[151] Die vos doet het en is gekomen

En heeft Walewein’ s paard genomen

5175 En leidde het snel buiten de poort

Naast de muur in een grot.

Daar liet hij het alleen staan

En kwam tot Walewein gegaan

Die van slapen droevig werd.

5180 De vos ging nevens zijn zijde

Zijn pantserhemd trekken en scheuren

En maakte gaten en erdoor

En ging maliën verzamelen

Zodat men de huid aan de zijden

5185 Mocht aanschouwen door de malin

Meer dan 20 zonder twijfel.

Nochtans ontwaakte Walewein niet.

Dit is dat de vos goed ziet

Onder Waleweinՠs hoofd het gouden schild

5190 Daarna ving hij aan als de dappere

En ging het houwen naar mijn mening

In erg veel kleine spanen.

Nu heeft hij Walewein met een vaart

Beroofd van beide schild en zwaard;

5195 En zijn wapens zijn ongeschikt

Daar hij vaak goed gekleed

Mee was, in menige plaats

En gehavend alom mede;

Ook heeft hij hem weggeleid zijn paard.

5200 Daar Walewein snel opsprong:

Hij zag bij hem zitten ginds dier

En zei: ‘Bracht u de duivel hier?’

Toen hij het zag, begon hij te beven

Met alle leden en heeft verheven

5205 De vuist, daar hij hem mee sloeg

En raakte hem naar mijn zin

Boven de schouder in de nek

Zodat hij zijn leden begon te strekken:

[152] Zo goed raakte hij hem met de vuist!

5210 De vos viel onmiddellijk neer.

En toen daar Walewein kijkt

Naar zichzelf - want hij twijfelde

Van zijn wapen - en werd bang

En pakte daarna zijn zwaard

5215 En waande het te hebben aan zijn zijde

Toen nee hij het vond werd hij droevig

Zoals hij terecht wel wezen mag.

De vos die daar voor hem lag

Greep hij en hield hem vast

5220 En zei: ‘Ik denk, over deze gast

Zal de grote duivel heersen:

Ik heb niets niet behouden!

Met recht mag ik boos zijn:

Mijn wapens zijn gehavend

5225 Mijn maliënkolder en mijn schild

Dat ik nooit iets behield;

Ik heb verloren mijn goede zwaard;

Daartoe Gringolet, mijn paard

Is me ontkomen, ik weet niet waar.’

5230 Nochtans had Walewein vrees

Dat ginds de duivel kon wezen.

En de vos die sprak met deze:

‘Edele ridder, laat me leven!

Uw goede zwaard wil ik u heven

5235 En uw paard is geheel gezond.’

Daar Walewein sprak: ‘Zo maak me bekend

Of ge kan spreken.’Ja ik, heer.

Genade door uw eigen eer!

Ik was zeer dom

5240 Dat ik beoog om uw schade.

Ik zag het wel aan het zwaard tevoren

Dat ik de schande en toorn

Zou hebben, zoals ik weet.

En toen vermoedde ik, nu weet ik het beter.

[153] 5245 Aan het handvat zag ik geschreven

Dat een koning het u had gegeven

Die geheten is Amoraen;

En aan de appel zag ik staan

Welke ridder die het zou dragen

5250 Hij moest zijn binnen zijn dagen

De beste die er is onder de zon.

Ondank hebben het die het u misgunnen!

Al heb ik ellende en toorn

Waarom heb ik niet gewacht tevoren?

5255 Maar omdat ik u vond in mijn vrijthof

Vermoed ik wel te komen af

Zonder schande en zonder schade.

Edele ridder, geef me genade’

- Sprak de vos – ‘Nee dood me niet.’

5260 En toen daar Walewein ziet

Dat hij genade hebben wilde

Toen sprak Walewein, de milde:

‘Zal ge me dan, dus ik u vraag

Berichten binnen deze dag

5265 Of ik u het leven hebben laat?’

De vos antwoordde: ‘Bij barmhartigheid

Ja ik; dus wees zonder vrees.’

Toen liet hij hem leven daar

Daar Walewein die nooit zijn gelijke

5270 Nee vond: al had een man gedood

Zijn vader, bad hij genade

Hij vergaf hem die misdaden.

Alzo heeft hij de vos gedaan.

Dus is hij de dood ontgaan.

5275 Nu is de vos zeer verheugd.

Toen vroeg hem Walewein, die heer:

‘Bij welke zaken kan je spreken

En weet dus vele kwade streken?

Woonde ge hier onder deze linde?

Ge hebt me gebracht in ongeluk

[154] En ge bent in een vossenhuid

Gekleed en hebt menselijk geluid!

Of was het een man, alzo spreek je!

Dit komt me vreemd voor

5285 Toen ik het hoorde: hoe mag het wezen?’

En die vos antwoordde met deze

En hij zei: ‘wel lieve heer

11 jaar of meer

Ben ik geweest onder deze linde

5290 En menigeen gebracht in ongeluk

Die zich waande rusten hier

In mijn lusthof, in mijn boomgaard

Dat ik zelf liet maken.

En ik zeg u door welke zaken:

5295 Mijn vader is een edelman

Daar grote deugd aan ligt

En zelf ben ik een banneling

En moet blijven al mijn leven

In vreemde landen en in ongeluk:

5300 Dus woon ik onder deze linde

Alleen in deze wilde woestijn.

Menigeen doe ik grote pijn;

Want ik heb hier een warande:

Al diegene van het land

5305 Ze mochten me niet overwinnen

Indien dat ik erbinnen was;

Dus mocht ik zonder gevaar wezen.’

Daar Walewein zei:’is dit waar

Zo hoor ik dan wel dat ge zijt

5310 Mens. Zo zeg me - het is tijd:

Ben je nooit christen geworden

Of ben je noch een heiden?

En in wat land ben je geboren?

Uw naam zeg me als eerste

5315 En wie dat uw vader is.’

Die vos zei: ‘Roges

[155] Heer, zo is mijn naam

Indien het uw wil is en aangenaam.

Mijn vader heet diergelijke

5320 De koning Roges: van Ysike

Zo is hij koning en heer.

Menige edelman doet hem eer:

Hij is van erg hoge lieden.’

‘Vriend, dan moet je me aanduiden:

5325 Hebt u zichzelf in het ongeluk gestort

En uit uw land gezonden;

Of was ge aldus geboren?’

Die vos antwoordde: ‘Hier tevoren

Heer, zo was ik een mooi kind

5330 En bij mijn vader zeer bemind

Eer mijn vrouwe, mijn moeder stierf

Daar mijn blijdschap om bedierf.

Ze leerde me rijden op een paard;

Ze had me lief en waard

5335 En ze leerde me de slagen ontvangen

Op mijn schild en terugslaan;

Ze leerde me steekspel te houden

En daartoe volgen en vluchten

En hoe ik speren zou breken

5340 En ridders uit het zadel steken;

Ze leerde me dienen voor jonkvrouwen

En mooi met een zwaard te houwen;

Ook leerde ze me goed spelen

Schaak en werptafel spel

5345 En hoe ik een bal zou slaan

En werpen een steen in het dal;

Ze leerde me vliegen hier en daar

Gelijk een valk of een sperwer

Met zijn vlerken plag te doen:

5350 Dit kan ik goed, heer koene ridder!

Ze leerde me in het water zwemmen

Als een vis met zijn vinnen.

[156] Dit kan ik allemaal wel

En spreken zes verschillende talen.

5355 Dus vrees ik niet klein nog groot

Geen man. Toen kwam de dood

Zoals God het wilde en liet haar sterven:

Dus moest ik mijn moeder verliezen

En blijven in dit ongeluk

5360 Eeuwig zonder einde

Van die dag voortaan meer

Of me helpt God onze heer.’

Ԛ nee is het dan niet door uw schuld?’

‘Neen het heer; mijn vader liet me opvoeden

5365 In vreemde landen, dat is zeker

Die aardse heer en koning is.

Intussen kwamen de baronnen

En raden hem aan huwelijk te doen:

Hij deed het bij hun advies.

5370 Daar kwam ik eerst aan deze schade:

Ze lieten hem nemen een jonkvrouw

Die me heeft gebracht in deze rouw;

En zelf heeft ze het alzo zwaar.

Toen was ik langer dan een jaar

5375 Dat me mijn vader niet zag.

Toen hield hij hof op een dag

Met een deel van zijn lieden.

Toen liet hij mij te hof ontbieden.

Ik kwam daar met grote eren:

5380 Mijn vader en alle de andere heren

Waren van mijn komst vergenoegd

En mijn stiefmoeder onthaalde me zo

Met grote eren op die dag

Dat ik er om peinzen mag

5385 Hierna over menige tijd

- Dus wil ik dat ge zeker bent -

En zette me naast haar zijde:

Dus was mijn vader zeer blijde.

[157] Dus zaten we met veel genoegen:

5390 Daar waren zeer veel lieden.

Toen de maaltijd was gedaan

Toen zouden die heren spelen gaan

Zulk spel als ze worden te rade.

Toen ging in haar kamer

5395 Mijn vrouwe en mijn vader daarna.

Toen ze verzameld waren daar

Sprak mijn vrouwe tot mijn heer:

‘Nu nee geloof ik nimmermeer

Op geen manier dat ge me mint:

5400 Ende ghi hebt dus scone een kint

Ghehadt also menighen dach

Ende ict noyt met oghen sach

Ende nu alreerst es tote mi comen!

Gaet mi te scaden ofte vromen

5405 Van mi ne scedet nemmermere:

Ic wilne houden ende hem doen ere

Ende gheven hem rudders ende ghersoene

Ende sciltcnechte ende dies hi heift te doene

Willic hem gheven tsinen love

5410 Indien dat hi blijft te hove

Ende latene vor mi dienen, here.

Men saels u segghen prijs ende [ere].

Dies biddic u, dat u God lone!

Hi es hovesch ende scone:

5415 Het ware lachter ende scande

Sendine meer in vremden lande

Te houdene ende ghi zijn vader zijt.

Hi mochts te mi waert hebben nijt

Ende wanen dat bi minen rade

5420 Quame. Doet dor uwe ghenade

Ende ghevet mi dese bede, here.

Ic salne houden dat ghi ere

Van hem zult hebben eer yet lanc.’;

Mijn vader seide: ‘ic weets u danc

[158] 5425 Vrouwe, vandeser scoonre tale!

Houtene ende ic jans u wale

Dat elc andren doet ere.’;

Mijn vrouwe seide: ԇod loons u, here!’

Hier mede lieten si de tale

5430 Ende quamen weder inde zale.

Daer die rudders ghinghen ende keerden

Entie mi alle gader eerden

Sprac die vrouwe tote mi:

‘Sone Roges, waer sidi?

5435 Gaet hare te mi, ic wille jou spreken.’;

In peinsde om ghene valsche treken

Ende ic seide:’Vrouwe, dat doe ic gherne!

Dies ne staet mi niet tonberne:

Tote jou willic emmer comen

5440 In steden daer ic u mochte vromen;

Dan dadic niet, waert uwe scade.’;

Wi ghinghen in ene kemenade.

Mijn vrouwe nam mi bider hant:

Up een bedde dat soe daer vant

5445 Deidsoe mi sitten neven hare side.

Soe seide: ‘sone, ic bem wel blide

Dat ghi zijt comen: bi onsen here!

Mi langhede uter maten zere

Om u. Inne conste jou noit ghezien

5450 Maer nu hopic het sal ghescien

Dat ic met u minen wille

Sal hebben bede lude ende stille.

Jou vader hevet mi u ghegheven

Alle die daghe die ghi zult leven

5455 Mi te dienene vort waert mere.

Wildi mi dienen, ic doe u ere;

Ic gheve u ors ende ghesmide

Te varne bi uwes vader zide

Indien dat ghi blivet met mi

5460 Ende staet mi van dienste bi.’

[159] Ic andworde metter vaert

Ende seide: ‘God danc dat ghijs beghaert!

Ghi biet mi een scone ghebod.’;

Soe seide: ‘sone, also helpe mi God!

5465 Verstaet ooc wel dat ic u jan

Bet dan ic u ghesegghen can:

Dat willic jou nu maken cont.

Nu cust mi an minen mont

Eer wi van desen bedde gaen.’

5470 Ic seide: ‘Vrouwe, dat ware mesdaen!

Die zonde verwonnen wi nemmermere

Jeghen Gode onsen here!

Ende quaemt minen vader ooc te voren

Sekerlike, ic ware verloren.

5475 God verbiedt mi dor sine ghenaden.’;

Soe seide: ԓone, het sal jou scaden

Sijt dat ghijt laet, bi mire wet!

Ic riet jou te doene bet:

Ic weet wel ghi dadet houde

5480 Wisti watter jou of comen soude.

Grote doghet ende grote ere

Salic u doen bi onsen here.

Ende al wildi ooc, ghine moghes ontgaen

Vor dien dat ghijt hebt ghedaen

5485 Sone, dies ic an u beghere.

Ne doedijs niet, jou salre dere

Of comen, ic sect jou te voren.’;

‘Ter quader tijt waric gheboren

Vrouwe, soudic minen vader scenden:

5490 Al waert dat ics mi durste ghenenden

Dat verbiede mi onse here!’;

ԓone, het sal jou lijf ende ere

Costen, ghine doet haestelike.

Ghine moghet mi slaen ghene zwike:

5495 Ic hebbe jou so in mijn bedwanc

Ghi moetet doen an uwen [danc]

[160] Hoe leet soot jou te doene si.’;

Ic seide: ‘Here God, jonne mi

Dat ic met eren moete ontgaen!’

5500 Mettesen so waendic up staen

Vanden bedde daer ic up sat:

Mijn vrouwe, diene was niet lat

Soe greep mi ende trac mi weder

Ende seide: ԇhi moet sitten neder

5505 Quaet keytijf, ghi hebt ghedaen

Het sal jou an jou leven gaen

Of ant mijn, bi onsen here!’;

Mijn vrouwe die mesliet hare zere:

Met haren handen trac soe hare vlichte

5510 Ende soe scoot in haer ansichte;

Met haren naglen trac soe die huut:

Ten wonden quam ghelopen uut

Trode bloet te menigher stede

Ende liep over hare hande mede;

5515 Ende slouch hare zelven vor die tande;

Ontfarmelike wranc soe hare hande

Ende dreef arde groot mesbaer.

Als ic dit sach, ic adde vaer

Dat het biden duvel ware.

5520 Soe trac hare zelven biden hare

Ende scuerde hare cleder altemale

Van den hoofde neder te dale

Ende bleef daer staende in bloten live.

Soe riep: ‘Ay mi keytive!

5525 Salmi niemen te hulpen comen

Vordien dat mi hevet ghenomen

Mijn lijf die duvel die hier staet?

Ghi doet mi scande ende overdaet!

Ic betroude jou alre ere!

5530 Waer omme pijndi mi dus sere

Als of ic ware van lichter voere?’;

Al gont hof wert in roere

[161] Als si mire vrouwen horden mesbaren:

Ter camere liepen si sonder sparen.

5535 Mijn here die quamer eerst inne

Ende seide: ‘Vrouwe, soete minne

Wie heift u brocht in dit verdriet?’;

‘Dese duvel, here, dien ghi hier ziet

Die ghi waent dat jou sone si!

5540 Ter quader tijt quam hi te mi:

Ic was om hem verhueghet zere

Ende hevet mi brocht in desen zere

Ende in deser groter noot.

Tussche minen live ende mire doot

5545 Ne quamic noit in zulker vresen

Als doe hi mi wilde aneresen

Up dat bedde an minen danc.

Wel na wasic hem te cranc

Maer Goddanc, ic bem ontgaen!

5550 Hi ghinc mi steken ende slaen:

In mochte niet spreken metter tonghen

So zere addi mi bedwonghen!

Aldus poochdi om uwen lachter

Here, ende ic trac emmer achter:

5555 Ic waende hem zijn ontgaen met eren.

Doe began hijt ten quaetsten keren

Ende hi seide, hi soude zinen wille

Met mi hebben lude ende stille.

Dus persti mi an minen danc.

5560 Dat ic riep dede mi bedwanc

Want hi quetste mi wel zere!’

Mijn vader andworde: Ԃi onsen here

Vrouwe, moochdi hier of ghenesen

Ghi zullets wel ghewroken wesen.

5565 Een scone rat salic doen maken:

Daer up sal menne radebraken.

Als hi die doot hevet ontfaen

Salic zinen lechame zaen

[162] Doen verbernen in een vier

5570 Buten mire porten hier

Ende tpulver wech werpen metten winde.

Dit ne dede noit man zinen kinde

Aldus salic jou wreken, vrouwe.

Vant verdraghen desen rouwe!’

5575 Dies waren mine vriende zere

Tonghemake. Ic seide: ‘Here

Hebt ghenaden van uwen kinde!

In zulker noot, in zulker meswinde

Sone brinct mi niet, ghine weit waerbi.

5580 Ende oft bi minen sculden si

So doet met mi al jou ghebot.

In peinsde noit -also helpe mi God!-

Dat mi mijn vrouwe tyet ane.’

Ԅat mach men zien an hare ghedane’,

5585 - Sprac mijn vader- ԥnde an hare lede!

Jou ne mach helpen ghene bede

Sekerlike, ghine moet sterven

Eer avont ende uwes lives derven.

Dies ne moghedi niet ontgaen!’

5590 Hi hiet mi zine rudders vaen

Ende doen vaste in zijn behout!

Daer ne was gheen so stout

Die hant ane mi [best]ondt te doene:

Daer was menich rudder koene;

5595 Mire moeder broeders waerre twee:

Hondert rudders ende mee

Brochtsi te hove met hem daer.

Dat segghic u al over waer:

Hadder yemen zine hant bestaen

5600 Te doene ane mi omme vaen

Het ne ware also niet bleven:

Si hadder omme verloren tleven.

Daer omme trocken si alle achter.

Mijn vader seide: Ԅits groot lachter

[163] 5605 Dat ic niemen can ghebieden

Van al gader minen lieden

Te vanghene desen mordenare!’;

Mijn vader hi sach harentare:

Echt ne tert daer niemen vort.

5610 ‘Ii dinke ic bem harde onghehoort ‘;

- Sprac mijn vader- ‘in mijn hof!

Es hier yemen die omme lof

Wille dienen, hi vande toe gaen

Ende desen mordenare vaen

5615 - Ic gheve hem half mijn conincrike

Bi onsen here van hemelrike -

Ende vande minen lachter wreken!

In can mi niet daer toe verbreken

Dat ickene doodde of dade smerte.

5620 Ay lace, aldus es mijn herte

In beden ziden sere ghepijnt:

Hets wonder dat soe niene verdwijnt

Om dit vernoy dat soe moet doghen.

Ende ic sie vor minen oghen

5625 Mijn wijf mesvoert aldus zere!

Dor die minne van onsen here

Wie sal minen lachter wreken?’

Mijn oom stont up al sonder spreken

Ende quam ghegaen tote zinen broeder

5630 Die vele ouder ende vele vroeder

Was dan hi, ende vraechdem raet

Van so dorperliker daet

Ende hoe hire bi riede te vaerne.

Hi seide: ԍinen neve namic ghaerne

5635 Uten hove, mochtic met eren.’

Sijn broeder seide: ‘Laet ons keren

Vorden coninc tghelof onfaen

Wildi ende dinket jou goed ghedaen

Ende segghen dat [win]e sullen ontliven.

5640 Dus mach hi best in zijn ere bliven;

[164] So comen wijs of al sonder scade.’;

Dus vonden sijt bede in haren rade

Ende dochte hem zijn goet ghedaen.

Vor [m]inen vader quaem si ghegaen:

5645 Mijn oom die groetene hoofschelike

Ende seide: ԇod van hemelrike

Gheve jou al jous herten wille

Bede lude ende stille!

Siet here, na dien dat nu staet

5650 Vandeser dorperliker daet

Die jou sone hevet ghedaen

So soudi gherne wrake ontfaen.

Here, dit mach jou wel ghescien:

Ic ende mijn broeder zijn in dien

5655Tote jou comen ende zullen jou gherne

Wreken, staets jou niet tonberne;

Want hi hevet ons groten lachter

Ghedaen.ՠe, ne trecs heden achter’

- Sprac mijn vader- Ԣi onsen here!

5660 Haester mede, ic bids jou zere.

Dat ic ghelovede, salic houden:

Jou pine wert jou wel vergouden.

Ende doetene mi uut minen oghen:

In cans langher niet ghedoghen

5665 Dat ickene hier vor mi zie staen:

So leede hevet hi mi ghedaen.

Bernten daer buten in een vier;

Ende tpulver brinct mi weder hier:

Daer mede salic jou quite laten.

5670 Met rechte machic den gonen haten

Die mi dit vernoy beriet.’;

Mijn oom seide: ‘wine latens niet!

Jou ghebod dat doe wi gherne:

Dies ne staet ons niet tonberne.’

5675 Dus lieten si die tale staen

Ende quamen tote mi ghegaen

[165] Mine ooms, ende hebben mi genomen.

Ende alle die met hem waren comen

Ghinghen neven haerre zide.

5680 Mijn stiefmoeder wert wel blide

Dat soe mijns soude quite wesen;

Ende soe vraghede mettesen

Wie gone ᩪᠨoghe heren waren

Ԅie met uwen zone varen?

5685 Mi dinke, si doen hem so grote ere

In can gheloven nemmermere

Here, dat sine souden doden.

Mi dinke, sine latens hem [noden].

Si varen wech ghenendelike;

5690 Hem ne slaet ghene zwike:

Tgheslachte volghet hem al gader.

Wie zijn si here?’ Doe sprac mijn vader:

‘Het zijn zire moeder broeders twee.’

‘Wet God, nu ne werdic nemmerme

5695 Over hem ghewroken!’ sprac mijn vrouwe

‘Ic [sal] selve, bi mire trouwe

Over hem mi selven wreken!

Tenen vos moet hi verbreken

Daer bede zine oom toe zien

5400 En ge hebt dus een mooi kind

Gehad alzo menige dag

En ik het nooit met ogen zag

En nu allereerst is hij tot mij gekomen!

Gaat het tot schade of voordeel

5405 Van mij nee scheidt hij nimmermeer;

Ik wil hem houden en hem doen eer

En geven hem ridders en dienstknechten

En schildknechten en alles wat hij nodig heeft

Wil ik hem geven tot zijn beschikking

5410 Indien dat hij blijft te hof

En laat hem voor mij dienen, heer.

Men zal van u zeggen prijs en eer.

Dus bid ik u, dat God u beloont!

Hij is hoffelijk en mooi:

5415 Het was schade en schande

Zond ge hem meer in vreemde landen

Op te voeden en gij zijn vader bent.

Hij mocht wrok tegen mij hebben

En menen dat het bij mijn raad

5420 Kwam. Doe het door uw genade

En geef me dit verzoek, heer.

Ik zal hem houden zodat gij eer

Van hem zal hebben al gauw.’

Mijn vader zei: ‘Ik dank u zeer

[158] 5425 Vrouwe, van dit mooie gesprek!

Voedt hem op en ik gun het u wel

Dat elk andere doet eer.’

Mijn vrouwe zei; 'Gԇod beloont het u, heer!’

Hiermee lieten ze het gesprek

5430 En kwamen weer in de zaal.

Daar die ridders gingen en keerden

En die me allemaal eerden

Sprak die vrouw tot mij:

‘Zoon Roges, waar ben je?

5435 Ga hierheen naar mij, ik wil u spreken.’

Ik peinsde om geen valse streken

En ik zei: ‘Vrouwe, dat doe ik graag!

Dus nee dat kan ik niet nalaten nee:

Tot u wil ik altijd komen

5440 In plaatsen daar ik u tot nut mocht zijn;

Dan deed ik het niet, was het uw schade.’

We gingen in een kamer.

Mijn vrouwe nam me bij de hand:

Op een bed dat ze daar vond

5445 Liet ze me zitten neven haar zijde.

Ze zei: ‘Zoon, ik ben erg blijde

Dat ge bent gekomen: bij onze heer!

Ik verlangde uitermate zeer

Om u. Ik kon u nooit zien

5450 Maar nu hoop ik het zal geschieden

Dat ik met u mijn wil

Zal hebben altijd.

Uw vader heeft me u gegeven

Alle dagen die ge zal leven

5455 Me te dienen voortaan meer.

Wil he me dienen, ik doe u eer;

Ik geef u een paard en smeedwerk

Te gaan bij uw vaderszijde

Indien dat ge bij me blijft

5460 En sta me van dienst bij.’

[159] Ik antwoordde met haast

En zei:’Goddank dat gij het begeert!

Ge doet met een prachtig voorstel.’

Ze zei: ‘Zoon, alzo helpt me God!

5465 Begrijp ook wel dat ik u gun

Beter dan ik u zeggen kan:

Dat wil ik u nu bekend maken.

Nu kus me op mijn mond

Eer we van dit bed gaan.’

5470 Ik zei: ‘Vrouwe, dat was verkeerd gedaan!

Die zonde overwinnen we nimmermeer

Tegenover God onze heer!

En kwam het mijn vader ook te weten

Zeker, ik was verloren.

5475 God verbiedt me het door zijn genade.’

Ze zei: Ԛoon, het zal u beschadigen

Is het dat ge het laat, zoals ik weet!

Ik raad u aan te doen beter:

Ik weet wel gij liet u tegenhouden

5480 Wist ge wat er u van komen zou.

Grote deugd en grote eer

Zal ik u geven bij onze heer.

En al wilde ge ook, ge mag er niet aan ontkomen

Voordat ge het hebt gedaan

5485 Zoon, dus ik het van u begeer.

Nee doe je het niet, u zal er leed

Van komen, ik zegt het u tevoren.’

‘Te kwade tijd ben ik geboren

Vrouwe, zou ik mijn vader schenden:

5490 Al was het dat het durfde wagen

Dat verbiedt me onze heer!’

Ԛoon, het zal uw lijf en eer

Kosten, ge doet het haastig.

Ge mag me niet in de steek laten:

5495 Ik heb u zo in mijn macht

Ge moet het doen tegen uw wil

[160] Hoe leed zo het u te doen is.’

Ik zei: ‘Heer God, gun me

Dat ik met eer moet ontkomen!’

5500 Hiermee waande ik op te staan

Van het bed waar ik op zat:

Mijn vrouwe, die nee was niet traag

Ze greep me en trok me terug

En zei: ԇe moet neerzitten

5505 Kwade ellendige, ge hebt gedaan

Het zal u aan uw leven gaan

Of aan het mijne, bij onze heer!’

Mijn vrouwe die misdroeg haar zeer:

Met haar handen trok ze haar vlechten

5510 En ze sloeg in haar aanzicht;

Met haar nagels trok ze de huid:

Uit de wonden kwam gelopen

Het rode bloed te menige plaatsen

En liep over haar handen mede;

5515 En sloeg zichzelf op de tanden;

Ontfermend wrong ze haar handen

En dreef zeer groot misbaar.

Toen ik dit zag, had ik gevaar

Dat het van de duivel was.

5520 Ze trok zichzelf bij het haar

En scheurde haar kleren helemaal

Van het hoofd naar beneden

En bleef daar staan in bloot lijf.

Ze riep: ‘Aai mij rampzalige!

5525 Zal me niemand te hulp komen

Voordat me heeft genomen

Mijn lijf de duivel die hier staat?

Ge doet me schande en schanddaad!

Ik vertrouwde u alle eer!

5530 Waarom pijnig je me aldus zeer

Alsof ik was van lichte zede?’

Al ginds hof werd in rep en roer

[161] Toen ze mijn vrouwe hoorden misbaren:

Ter kamer liepen ze zonder sparen.

5535 Mijnheer die kwam er het eerste binnen

En zei: ‘Vrouwe, lieve geliefde

Wie heeft u gebracht in dit verdriet?’

‘Deze duivel, heer, die ge hier ziet

Die ge waant dat het uw zoon is!

5540 Tot mijn ongeluk kwam hij naar mij:

Ik was zeer om hem verheugd

En heeft me gebracht in deze pijn

Ene in deze grote nood.

Zo lang ik leef

5545 Nee kwam ik nooit in zo'n vrees

Als toen hij me wilde aanvallen

Op dat bed tegen mijn wil.

Bijna was ik voor hem te zwak

Maar Goddank, ik ben ontkomen!

5550 Hij ging me steken en slaan:

Ik kon niet spreken met de tong

Zo zeer had hij me bedwongen!

Aldus legden hij het aan om u te onteren

Heer, en ik ging zeker achteruit:

5555 Ik vermoedde hem te zijn ontkomen met eren.

Toen begon hij zich toe te leggen op het ergste

En hij zei, hij zou zijn wil

Met me hebben onder alle omstandigheden.

Dus drong hij tegen mij aan tegen mijn wil.

5560 Dat ik riep deed mijn macht

Want hij kwetste me wel zeer!’

Mijn vader antwoordde: Ԃij onze heer

Vrouwe, mag je hiervan herstellen

Ge zal goed gewroken wezen.

5565 Een mooi rad zal ik laten maken:

Daarop zal men hem radbraken.

Als hij de dood heeft ontvangen

Zal ik zijn lichaam gelijk

[162] Laten verbranden in een vuur

5570 Buiten mijn poorten hier

En de as werpt men weg in de wind.

Dit nee deed nooit een man zijn kind

Aldus zal ik u wreken, vrouwe.

Van het verdragen van deze rouw!’

5575 Dus waren mijn vrienden zeer

Te ongemak. Ik zei: ‘Heer

Heb genade voor uw kind!

In zulke nood, in zulk ongeluk

Zo breng me niet, ge weet niet waardoor.

5580 En of het door mijn schuld is

Dan doe met mij al uw gebod.

In peinsde nooit -alzo helpt me God! -

Dat me mijn vrouwe iets beschuldigt.’

‘Dat mag men zien aan haar gedaante.’

5585 - Sprak mijn vader - ԥn aan haar leden!

U nee mag helpen geen verzoek

Zeker, ge moet sterven

Voor de avond en uw leven missen.

Dus nee zal je niet ontgaan!’

5590 Hij zei me zijn ridders te vangen

En doen vast in zijn macht!

Daar nee was geen zo dapper

Die een hand aan mij durfde te doen:

Daar was menige koene ridder;

5595 Mijn moeder twee broeders waren er:

Honderd ridders en meer

Brachten ze te hof met hen daar.

Dat zeg ik geheel voor waar:

Had er iemand zijn hand durven

5600 Te doen aan mij om me te vangen

Het nee was alzo niet gebleven:

Hij had er om verloren het leven.

Daarom trokken ze zich terug.

Mijn vader zei: ‘Dit is grote schande

[163] 5605 Dat ik niemand kan gebieden

Van al mijn lieden

Te vangen deze moordenaar!’

Mijn vader hij keek hier en daar:

Wederom nee trad daar niemand naar voren.

5610 ‘Ik denk ik ben zeer slecht geacht’

- Sprak mijn vader - in mijn hof!

Is hier iemand die om lof

Wil dienen, hij mag erop losgaan

En deze moordenaar vangen

5615 – Ik geef hem mijn halve koninkrijk

Bij onze heer van hemelrijk -

En van mijn smaad te wreken!

Ik kan me niet daartoe zetten

Dat ik hem doodde of liet smarten.

5620 Helaas, aldus is mijn hart

Aan beide zijden zeer gepijnigd:

Het is een wonder dat ze niet verkwijnt

Om dit verdriet dat ze moet gedogen.

En ik zie voor mijn ogen

5625 Mijn wijf mishandeld aldus zeer!

Door de liefde van onze heer

Wie zal mijn schande wreken?’

Mijn oom stond op al zonder spreken

En kwam gegaan tot zijn broeder

5630 Die veel ouder en vele verstandiger

Was dan hij, en vroeg hem raad

Van zo’n schandelijke daad

En hoe hij hem aanraadde hoe te handelen.

Hij zei: ԍijn neef nam ik graag

5635 Uit het hof, kon ik het met eren.’

Zijn broeder zei: ‘Laat ons keren

Voor de koning het aanbod ontvangen

Wil ge en lijkt het je goed gedaan

En zeggen dat we hem zullen ontlijven.

5640 Aldus mag hij beste in zijn eer blijven;

[164] Zo komen wij ervan af al zonder schade.’

Dus vonden zij het beide in hun raad

En het leek hem goed gedaan te zijn.

Voor mijn vader kwamen ze gegaan:

5645 Mijn oom die begroette hem hoffelijk

En zei: ԇod van hemelrijk

Geeft u al uw harten wil

Beide luid en stil!

Zie heer, zoals het nu staat

5650 Van deze gemene daad

Die uw zoon heeft gedaan

Dan u zou graag wraak ontvangen.

Heer, dit mag u wel geschieden:

Ik en mijn broeder zijn in die

5655 Tot u gekomen en zullen u graag

Wreken, als hij het niet weigert;

Want hij heeft ons grote schande

Gedaan.’Ik trek me nu terug

- Sprak mijn vader – ‘Bij onze heer!

5660 Haast er mee, ik bid het u zeer.

Dat ik beloofde, zal ik houden:

Uw verdriet wordt u wel vergolden.

En doe hem uit mijn ogen:

Ik kan het niet langer gedogen

5665 Dat ik hem hier voor me zie staan:

Zoՠn leed heeft hij mij gedaan.

Branden daarbuiten in een vuur;

En de as breng me weer hier:

Daarmee zal ik u ontslaan van de verplichting.

5670 Met recht mag ik diegene haten

Die me dit verdriet bezorgde.’

Mijn oom zei:’We laten het niet!

Uw voorstel dat doen we graag:

Het past ons niet dit na te laten.’

5675 Dus beindigden ze het gesprek

En kwamen tot mij gegaan

[165] Mijn ooms, en hebben me genomen.

En allen die met hen waren gekomen

Gingen neven hun zijde.

5680 Mijn stiefmoeder werd wel blijde

Dat ze van mij bevrijd zou wezen;

En ze vroeg met deze

Wie die 2 hoge heren waren

‘Wie met uw zoon gaan?

5685 Me lijkt, ze doen hem zoՠn grote eer

Ik kan nimmermeer geloven

Heer, dat ze hem zouden doden.

Ik denk, ze zullen het zeker niet goedschiks doen.

Ze gaan onverschrokken weg;

5690 Gij kan tegenover mij niet in gebreke blijven:

Het geslacht volgt hen allemaal.

Wie zijn ze heer?’ Toen sprak mijn vader :

‘Het zijn moeder twee broeders.’

‘Weet God het, nu nee word ik nimmermeer

5695 Over hem gewroken! Sprak mijn vrouwe

‘Ik zal zelf, zeker

Over hem me zelf wreken!

Tot een vos moet hij zich veranderen

Daar beide zijn ooms toe zien

5700 Ende also bliven tot hem mach gescien

Ene dinc die hic hem setten sal:

Of hem God gheve zulc gheval

Dat hem cume sal ghescien

Dat hi te gader mochte zien

5705 Den riken coninc van den Wondere

Ende zine zone Alydrisondre

Bi zinen hove tenigher stede

Enten here Waleweine mede

Ende eens conincs dochter, die Assentijn

5710 Heet, dan sal hi quite zijn

Van desen sticken ende niet eer.

Ende dit ne ghevalt hem nemmermeer:

[166] Ic wane, hine sal eer wesen doot!’;

Doe dreven si den rouwe groot

5715 Mine maghe ende mine vrient:

Si wisten wel dat ic onverdient

Was comen in al zulc verdriet.

Doe was int hof, doe dat ghesciet

Mire moeder zuster ene

5720 Ende hiet die hertoghinne Alene.

Soe andworde haestelike

Der coninghinnen van Ysike:

Soe seide: Ԃi gherechter trouwe!

Ghi hebt ons brocht in groten rouwe

5725 Om onsen neve ende in zwaer verdriet:

God die hem crucen liet

Entie here es vanden trone

Die moete jou bringhen tsulken lone

Vrouwe, als ghi hebt verdient!

5730 Ghi hebt menighen drouven vrient

Ghemaect int hof om onsen neve:

Ic saelt jou ghelden, eist dat ic leve

Of ghi zult mi in daerde onsinken!

Constict also quaet ghedinken

5735 Dies sone soudi missen niet:

Onsen neve, dien ghi hier ziet

Tote hi quite wert van desen

Tote dier wile moeti wesen

Ene padde ende sitten al stille

5740 Bin uwer porte onder die zille

Ende alle die bi u zullen gaen

Die moeten jou steken ende slaen

Ende spuwen up u vel!

Dits also quaet, dat wanic wel

5745 Als dat ghi Roges hebt ghegheven.’;

Dus liep ic wegh ende si zijn bleven

Dor mi int hof in zwaer verdriet.

Ic wanic minen vader liet

[167] Bevaen met herde groten rouwe

5750 Dor mi ende dor zijn wijf, die vrouwe

Ende sal zijn tote dat ic kere.

Mijn vrouwe ghinc met groten zere

Sitten onder hare sille

Ende ic liep wech te minen onwille.

5755 Daer ne keerdic zider nemmere.

Ic was omberaden zere

Waerwaert ic mi mochte bewinden

Dat ic den here Waleweine soude vinden

Die van duechden es vulcomen:

5760 Want wien so icken hore nomen

Ic hore dat zine alle prisen

In doochden ende in alre wisen

Ende diene zien ende diene kinnen.

Here, dat jou God moete minnen!

5765 Sect mi of ghine yet kint.

Ic bem de gone diene mint

Ende icken consten noyt ghezien.

Ic bem zeker wel van dien:

Vondicken, hine liets om ghene zake

5770 Hine souds mi helpen quite maken

Ende corten mijn zware verdriet

Dat mi mijn stiefmoeder behiet.

Om hem te ziene langhet mi zere.

Dus bem ic hier bleven, here

5775 Ende maecte mine woninghe hier:

Dit praeyeel ende desen vergier

Dedic dor zinen wille maken.

Ic peinsde, hi souder in gheraken

Omme te zoekene die joncfrouwe

5780 - Dat segghic jou in goeder trouwe-

Die haer vader hevet ghedaen

Inden casteel, dien ghi ziet staen

Over dese riviere, in zijn behout.

En ware niemen also stout

[168] 5785Diese halen dorste - dat wetic wel-

En ware Walewein, die riddere snel:

Hi es der aventuren vader.

Het ware mijn geluc al gader

Horde hi van hare yet gewagen:

5790 Hine liets heme niet versagen

Sekerlike, hine soude comen

Ghinct hem te scaden of te vromen

Ende proeven oec sijn gheval.

Nu hebbict u berecht al.

5795 Berecht mi - so doedi wel-

Van Waleweine, den ridder snel

Dan salic u berechten vort.’

‘Ic hebbe dicke wile ghehort

Van Waleweine spreken: meendi dien

5800 Vrient, so moete mi goet ghescien!

Diene prijsde, ne dede niet wel:

Walewein es dorper ende fel!

Dat hebbic dicken wel vernomen

In steden daer ic up hem bem comen.

5805 Waer omme prijsdine dus sere?’;

Die vos seide: ‘bi onsen here!

Haddict u niet ghelovet te voren

Ende ooc so diepe gesworen

Ghine ontghinges nemmermere

5810 In soude Waleweine den here

Souken, ende vondicken in enech lant

In sout hem sciere doen becant

Den lachter dien ghi hem tyet ane!

Hi eest onsculdich na minen wane

5815 Want hi nes dorper nochte fel.’;

Ic sal u berechten wel

In wat steden dat hi si.

Bi Gode, Roges, nu segt mi

Twi dit water aldus ontstect.’

5820 ԉc bem die gone die node sprect

[169] Jeghen ju ridder emmermere:

Ghi lachtert Waleweine den here

Die van dogeden es volcomen.

Hoerdi noit dit water nomen?

5825 Teen es tgherechte vaghevier:

Alle die zielen moeten hier

Als si versceden, comen baden

Sullen si ter Gods ghenaden

Comen ende bliven emmermere.

5830 Nu hebbic u berecht, here:

Hier bi es twater aldus heet.’;

‘Wie es die gone die dit weet

Dat dit waerhede mochte wesen?

In ghelove niet van desen,’

5835 - Sprac Walewein- ‘In hadt ghesien.’;

Ende die vos antworde mettien

Ende seide: ‘Here, ic saelt ju toghen:

Ghi sult sien met uwen oeghen

Dat ghi mi niet sult heten lieghen.

5840 Siedi gone swarte vogele vlieghen

Die int water vallen tote over thovet?

Besietse also dat ghijt ghelovet:

Hoe ghedaen comen si weder uut?’;

Der Walewein sprac over luut:

5845 ‘Vele wittre dan die snee.’;

Ԃesietse wel no mijn no mee

Here; dat sijn zielen alle gader:

Sulc es tkint, sulc es die vader.

Die swarte vogele sijn gebonden

5850 Ende besmet met vulen sonden

Tote dat si over moghen gaen

Die brugghe, die ghi hier siet staen.

Dan baden si hem ende werden scone

Ende varen ten hoghen trone

5855 In die bliscape emmermere.

Nu hebbics ju berecht, here.

[170] Berecht mi - so doedi wel -

Van Waleweine, den ridder snel

In wat steden dat hi si’

5860 Ԅer Walewein hi es hier bi:

Mocht ju iet vele vromen

Ghi sout hem wel te spraken comen.’

‘So sidijt dan, wel lieve here!

Van ju ne scedic nemmermere

5865 Ghine sult mi helpen uter noot:

Up ju hebbic den troost so groot;

Ende cort mi mijn swaer verdriet!’;

‘Dies ne willic laten niet:

Hebbics die macht, ic helpe ju gherne.

5870 Dies ne staet mi niet tonberne

Na dien dat ghire wilt wesen uut.’;

‘So sit hier neder in dit cruut’

Sprac die vos ende liep ter vaert

Ende haelde Waleweine sijn swaert

5875 Ende gaeft heme in sine hant;

Hi seide:’Hout hier desen pant

Dat ic ju sal dienen, here.

Mi rouwet uter maten sere

Dat ic jeghen u hebbe mesdaen;

5880 Maer ic wils al in baten staen

Jeghen ju, bi onsen here!

Segt mi dor juwes selves ere

Oft ghi mijn her Walewein sijt.’;

‘Ic hads ju over menegen tijt

5885 Berecht, Roges, haddijs ghevraget.

Maer ghi mocht wanen dat ic versaget

Ware, seidict ju te voren.

In Arturs lant wasic gheboren

Ic Walewein, sconincs Arturs neve.

5890 Mi mach rouwen dat ic leve

Dat ghi mi dus hebt ghescuert

Mine wapene: hebt tlijf verbuert

[171] Jeghen mi, wildic ju slaen!’;

Die vos seide: ‘ic hebbe mesdaen

5895 Maer ic wilt betren; dies sijt vroet.’;

‘Het es oec sulc die mesdoet ‘;

- Sprac Walewein- ‘Dies na berouwet;

Maer hi es dul die vos betrouwet:

Dat si beloven, si treckens achter.’

5900 ԇrote scade ende groot lachter

Gheve hem God, dien dat ghesciet!

Here, dies nontsiet ju niet

Van mi: sijd dies al onvervaert.

Ontbeit: ic sal ju halen ju paert;

5905 Ende goede wapene sijn ju ghereet:

Ic salse halen daer icse weet.

Si sijn vast na minen wane;

Sine quamen in 9-jaren ane:

Mijn ouder vader drouchse up trouwe;

5910 Daer na gafse mi mijn vrouwe

Dat icse dragen soude up doget.

Doet ute die uwe of ghi moget:

Ic hale u dandre sonder beide.’;

‘Ja en ware hi ries, die dit ontseide?’

5915 - Sprac Walewein-‘Ic hebs te doene.’;

Doe ghinc hi, die ridder coene

Ende ontwapenden so hi best mochte.

Doe quam die vos, die dandere brochte.

Mijn her Walewein hi deetse ane

5920 Diere blide was na minen wane:

Si waren hem wel ghemicke

No te dinne no te dicke;

Hi waser mede wel ghecleet.

Doe brochte hi hem sijn paerd gheleet

5925 Ende liet vor hem int vrijthof staen.

Doe liep die vos ende haelde saen

Sinen scilt daer hine hinc ende vant.

Enen scacht brochte hi te hant

[172] Ende gavene Waleweine ter vaert

5930 Ende seide: ‘Here, niene spaert

Dese wapene daer ghise hebt te doene.

Emmer sijt stout ende coene:

Ghi mogeter u wel up betrouwen.

Ic sal, al soud mi berouwen

5935 In desen naesten derden daghen

Here, uwen halsberch draghen

Over hondert milen henen:

Daer wetic enen wilden wenen;

Die sal setten dese maelgen

5940 Dat si nemmermeer en faelgen.

Nu segt wat begerdi mere?’;

Doe sprac Walewein die here:

‘Dat ic begere, dats mi diere:

Te wesene over dese riviere;

5945 Maer het es mi onghereet.’;

Die vos hi seide: ’God weet

Waerwart so ghi ju wilt belenden

Ghine moget niet comen ten enden

Al voerdi vijf hondert milen of mere.

5950 Ende al waerdi ten ende, here

Nodan ne leetdi twater niet.

Dat verstaet wel ende besiet:

Teen ende spruut uter hellen

Daer die arme zielen quellen

5955 Ende vallet in die lever zee.’

‘So en ghelidewijt nemmermee ‘;

- Sprac Walewein - Ԣi miere trouwen!

Wi moeten bliven in den rouwen

Mi dinct, Roges, ic ende ghi!

5960 Ic waende ju helpen ende ghi met mi

Sout bliven, dies ghi noch van desen

Quite sout sijn ende ghenesen;

Maer in can ju ghehelpen niet.

Dies doget mijn herte swaer verdriet:

[173] 5965 Want ic ben gram, bi miere trouwe!

Hadden wi moghen die joncvrouwe

Halen daer mijn zin toe staet!

Ju troost ende ju toeverlaet

Staet an hare, suldi ghenesen;

5970 Oft ghi moet euwelike wesen

In desen pointe vorwaert mere.’;

Die vos hi seide: ԗel lieve here

Hoe soudi mogen emmermere

Al waerdi twater leden, here

5975 Den starcken casteel ghewinnen

Daer noit man mochte comen binnen

Oft men wildene daer in ontfaen?

Al wilden si ju in hulpen staen

Alle die in die werelt sijn

5980 - Al sulc es dat ghelove mijn-

So en mochti niet ghewinnen

Die ene porte, noch daer binnen

Comen, here, des sijt ghewes:

Al sulc alser daer ḩj 12- is!

5985 Si sijn van copre ende van metale

Gebonden met ysere ende met stale;

Onder elke porte loept ene riviere;

Ende also menich muer starc ende diere

Gewrocht van grauwen marberstene.

5990 Hier bi eest, here, dat ic mene:

Wie soude den casteel gewinnen?

Telker porte daer men binnen

Vaert, staen vierwa[r]f Ḹᠭan

Ghewapent. Here, hoe waendi dan

5995 Morgen den casteel gewinnen?’;

ԓwiget, dat u God moete minnen!’;

- Sprac Walewein- ‘Bi miere trouwe

Wille mi God ende onse Vrouwe

Helpen ende te staden staen:

5700 En alzo blijven tot hem mag geschieden

Een zaak die ik hem zetten zal:

Of hem God geeft zulk geluk

Dat hem nauwelijks zal geschieden

Dat hij tezamen mocht zien

5705 De machtige koning van Wonder

En zijn zoon Alidrisonder

Bij zijn hof te menige plaats

En de heer Walewein mede

En een koningsdochter, die Assentijn

5710 Heet, dan zal hij kwijt zijn

Van dit stuk en niet eerder.

En dit nee gebeurt hem nimmermeer:

[166] Ik denk, hij zal eerder dood wezen!’

Toen dreven ze de rouw groot

5715 Mijn verwanten en mijn vrienden:

Ze wisten wel dat ik onverdiend

Was gekomen in al zulk verdriet.

Toen was in het hof, toen dat geschiedde

Mijn moeder zuster ene

5720 En heet de hertogin Alene.

Ze antwoordde haastig

Der koningin van Ysike:

Ze zei: Ԃij rechte trouw!

Ge hebt ons gebracht in grote rouw

5725 Om onze neef en in zwaar verdriet:

God die zich kruisigen liet

En die heer is van de hemel

Die moet u zo’n loon geven

Vrouwe, zoals ge hebt verdiend!

5730 Ge hebt menige droevige vriend

Gemaakt int hof om onze neef:

Ik zal het u vergelden, is het dat ik leef

Of ge zal voor me in de aarde zinken!

Kon ik het alzo kwaad bedenken

5735 Daarvan zou je niets ontbreken:

Onze neef die u hier ziet

Tot hij bevrijd wordt van deze

Tot die tijd moet gij wezen

Een pad en geheel stil zitten

5740 Binnen uw poort onder de drempel

En allen die bij u zullen gaan

Die moeten u steken en slaan

En spuwen op uw vel!

Dit is alzo kwaad, dat waan ik wel

5745 Als dat ge Roges hebt gegeven.’

Dus liep ik weg en zij is gebleven

Door mij in de hof in zwaar verdriet.

Ik denk dat ik mijn vader liet

[167] Bevangen met erg grote rouw

5750 Door mij en door zijn wijf, die vrouwe

En zal zijn totdat ik keer.

Mijn vrouwe ging met grote ellende

Zitten op haar drempel

En ik liep weg tegen mijn zin.

5755 Daar nee keerde ik sinds nimmermeer.

Ik was zeer besluiteloos

Waarheen ik me mag richten

Dat ik de heer Walewein zou vinden

Die van deugden is volkomen:

5760 Want wie ik zo hoor noemen

Ik hoor dat ze hem allen prijzen

In deugden en in alle wijze

En die hem zien en die hem kennen.

Heer, dat God u moet minnen!

5765 Zeg me of ge hem enigszins kent.

Ik ben diegene die hem mint

Hoewel ik hem nooit kon zien.

Ik ben wel zeker van die:

Vond ik hem, hij liet het om geen zaak

5770 Hij zou me helpen kwijt maken

En verkorten mijn zware verdriet

Dat me mijn stiefmoeder oplegde.

Om hem te zien verlangt me zeer.

Dus ben ik hier gebleven, heer

5775 En maakte mijn woning hier:

Dit lusthof en deze tuin met bomen

Liet ik ter wille van hem maken.

Ik peinsde, hij zou er in geraken

Om te zoeken die jonkvrouw

5780 - Dat zeg ik u in goed vertrouwen-

Die haar vader heeft gedaan

In het kasteel, die ge hier ziet staan

Over deze rivier, in zijn hoede.

Es was niemand alzo dapper

[168] 5785 Die haar halen durfde - dat weet ik wel-

Tenzij Walewein, die ridder snel:

Hij is de avonturen vader.

Het was mijn geluk allemaal

Hoorde hij van haar ooit gewagen:

5790 Hij liet het hem niet bang maken

Zeker, hij zou komen

Ging het tot zijn nadeel of voordeel

En beproeven ook zijn geluk.

Nu heb ik het u geheel bericht.

5795 Bericht me – dan doe je goed-

Van Walewein, de ridder snel

Dan zal ik u verder inlichten.’

‘Ik heb vaak gehoord

Van Walewein spreken: bedoel je die

5800 Vriend, dan moet me goed geschieden!

Die hem prezen, nee deden niet goed:

Walewein is lomp en fel!

Dat heb ik vaak wel vernomen

In plaatsen daar ik op hem ben gekomen.

5805 Waarom prijs je hem aldus zeer?’

De vos zei: ‘Bij onze heer!

Had ik het u niet beloofd tevoren

En ook niet zo sterk gezworen

Ge ontging het nimmermeer

5810 Ik zou Walewein de heer

Zoeken, en vond ik hem in enig land

Ik zou het hem snel op de hoogte brengen

De laster die gij hem aanwrijft!

Hij is onschuldig naar mijn gedachte

5815 Want hij is niet lomp nog fel.’

‘Ik zal u goed inlichten

In welke plaatsen dat hij is.

Bij God, Roges, nu zeg me

Waarom dit water aldus ontstoken.’

5820 ԉk ben diegene die niet graag spreekt

[169] Tegen u ridder steeds meer:

Ge beledigt Walewein de heer

Die van deugden is volkomen.

Hoorde ge ooit dit water noemen?

5825 Het is het echte vagevuur:

Alle zielen moeten hier

Als ze verscheiden, komen baden

Zullen ze ter Gods genade

Komen en blijven immermeer.

5830 Nu heb ik u ingelicht, heer:

Hierom is het water aldus heet.’

‘Wie is diegene die dit weet

Dat dit waarheid mocht wezen?

Ik geloof niets van deze.’

5835 - Sprak Walewein – ‘Had ik het niet gezien.’

En de vos antwoordde meteen

En zei: ‘Heer, ik zal het u tonen:

Ge zal het zien met uw ogen

Dat ge me geen leugenaar zal noemen.

5840 Zie je die zwarte vogels vliegen

Die in het water vallen tot over het hoofd?

Bezie het dan alzo zodat gij het gelooft:

Hoedanig komen ze er weer uit?’

Daar Walewein sprak over luid:

5845 ‘Veel witter dan de sneeuw.’

‘Bezie het goed min of meer

Heer; dat zijn zielen allemaal:

Sommige is het kind, sommige is de vader.

Die zwarte vogels zijn gebonden

5850 En besmet met vuile zonden

Totdat ze over mogen gaan

De brug, die ge hier ziet staan.

Dan baden ze zich en worden schoon

En varen te hoge hemel

5855 In die blijdschap steeds meer.

Nu heb ik u ingelicht, heer.

[170] Bericht me – dan doe je goed -

Van Walewein, de ridder snel

In welke plaatsten dat hij is,’

5860 Ԅaar Walewein hij is hierbij:

Mocht het u iets veel helpen

Ge zou met hem wel tot een gesprek komen.’

‘Zo is het dan, wel lieve heer!

Van u nee scheid ik nimmermeer

5865 Ge zal me uit de nood helpen:

Op u heb ik zo’n groot vertrouwen;

En verkort mijn zware verdriet!’

‘Dus nee wil ik niet laten:

Heb ik de macht, ik help u graag.

5870 Dus nee kan ik me niet aan onttrekken

Nadien dat ge eruit wil zijn.’

‘Zo zit hier neer in dit kruid

Sprak de vos en liep haastig

En haalde Walewein zijn zwaard

5875 En gaf het hem in zijn hand;

Hij zei: ‘Hou hier dit pand

Dat ik u zal dienen, heer.

Me berouwt uitermate zeer

Dat ik tegen u heb misdaan;

5880 Maar ik wil geheel helpen

Tegen u, bij onze heer!

Zeg me door uw eigen eer

Of ge mijnheer Walewein bent.’

‘Ik had u na enige tijd

5885 Ingelicht, Roges, had je het gevraagd.

Maar ge mocht denken dat ik bang

Was, zei ik het u tevoren.

In Artur’ s land ben ik geboren

Ik ben Walewein, konings Artur’ s neef.

5890 Me mag berouwen dat ik leef

Dat ge me aldus hebt gescheurd

Mijn wapens: heb het leven verbeurd

[171] Tegen mij, wilde ik u slaan!’

De vos zei: ‘Ik heb misdaan

5895 Maar ik wil het goed maken; dus wees bekend.’

‘Het is ook zo een die misdoet’

- Sprak Walewein – ‘Die het daarna berouwt;

Maar hij is een zot die de vos vertrouwt:

Dat ze beloven, ze komen het niet na.’

5900 Grote schade en grote schande

Geeft hem God, die dat geschiedt!

Heer, dus nee ontzie u niet

Van mij: wees dus geheel niet bang.

Wacht even: ik zal u halen uw paard;

5905 En goede wapens zijn u gereed:

Ik zal ze halen daar ik ze weet.

Ze zijn sterk naar mijn gedachte;

Ze kwamen in 9 jaren aan;

Mijn grootvader droeg ze op trouw;

5910 Daarna gaf ze me mijn vrouwe

Dat ik het zou doen volgens ridderplicht.

Doe uit de uwe als ge kan:

Ik haal u de andere onverwijld.’

‘Ja en was hij dwaas, die dit weigerde?’

5915 - Sprak Walewein – ‘Ik heb het nodig.’

Toen ging hij, die koene ridder

En ontwapende hem zo goed mogelijk.

Toen kwam de vos, die de andere bracht

Mijnheer Walewein hij deed ze aan

5920 Die er blijde mee was naar mijn gedachte:

Ze pasten hem precies

Nog te dun nog te dik;

Hij was er goed gekleed mee.

Toen bracht hij hem zijn paard geleid

5925 En liet het voor hem in het vrijthof staan.

Toen liep de vos en haalde gelijk

Zijn schild daar hij het hing en vond.

Een schacht bracht hij gelijk

[172] En gaf het haastig Walewein

5930 En zei: ‘Heer, spaar niet

Deze wapens daar ge ze nodig hebt.

Altijd bent ge dapper en koen:

Ge mag u er wel op vertrouwen.

Ik zal, al zou het me berouwen

5935 In deze volgende derde dagen

Heer, uw pantserhemd dragen

Over honderd mijlen henen:

Daar weet ik een wilde wonen;

Die zal zetten deze malin

5940 Zodat ze nimmermeer bezwijken.

Nu zeg wat begeer je meer?’

Toen sprak Walewein die heer:

‘Dat ik begeer, dat is me dierbaar:

Te wezen over de rivier;

5945 Maar het is me ongeschikt.’

De vos hij zei: ‘God weet

Waarheen zo ge u wil begeven

Ge mag niet komen ten einde

Al voer je vijfhonderd mijlen of meer.

5950 En al was je ten einde, heer

Nog dan nee passeert ge het water niet.

Dat versta goed en bezie:

De ene spruit uit de hel

Daar de arme zielen kwellen

5955 En valt in de lever zee.’ (1)

‘Dan komen we er nooit overheen,’

- Sprak Walewein - Ԣij mijn trouw!

Wij moeten blijven in de rouw

Ik denk, Roges, ik en u!

5960 Ik waande u helpen en gij bij mij

Zou blijven, dus ge noch van deze

Bevrijd zou zijn en herstellen;

Maar ik kan nu niet helpen.

Dus gedoogt mijn hart zwaar verdriet:

[173] 5965 Want ik ben woedend bij mijn trouw!

Hadden we mogen die jonkvrouw

Halen daar mijn geest toe staat!

Uw hulp en uw toeverlaat

Staat aan haar, zal je genezen;

5970 Of ge moet eeuwig wezen

In deze toestaand voortaan meer.’

De vos hij zei: ‘Wel lieve heer

Hoe zou ge mogen steeds meer

Al was het water gepasseerd, heer

5975 Het sterke kasteel winnen

Daar nooit een man mocht komen binnen

Of men wilde u daarin ontvangen?

Al wilden ze u helpen

Allen die in die wereld zijn

5980 - Zodanig is dat geloof van mij-

Zo kon je niet winnen

Die ene poort, nog daarbinnen

Komen, heer, dat is zeker:

Zodanig als er daar 12 zijn!

5985 Ze zijn van koper en van metaal

Gebonden met ijzer en met staal;

Onder elke poort loopt een rivier;

En alzo menige muur sterk en duur

59995 Gewrocht van grauwe marmerstenen.

Hierbij is het, heer, dat ik bedoel:

Wie zou het kasteel overwinnen?

Te elke poort daar men binnen

Gaat, staan vier maal 20 man

Gewapend. Heer, hoe denk je dan

5995 Morgen het kasteel winnen?’

‘Zwijgt, dat u God moet minnen!’

- Sprak Walewein – ‘Zeker

Wil me God en onze Vrouwe

Helpen en bijstaan:

(1) leversee, een mythische zee bestaande uit een dikke, kleverige vloeistof waarin de schepen bleven steken; aan de grenzen van de wereld.

6000 Vindic die eerste porte ondaen

[174] Ende icker mochte comen binnen

Ic wane, dandre wel ghewinnen;

Dies benic seker ende sonder vaer!’;

Die vos sprac: ‘Here, es dat waer?

6005 Doet danne dat ic ju sal raden.

Ic sal u helpen ende staen in staden

Dat ghi sult liden die riviere.’;

Walewein antworde sciere

Ende seide: ‘’Roges, lieve gheselle

6010 Al waert te vaerne dor die helle

Ic reder dore, mochtict liden.’;

‘Neent niet, here; sijd metten bliden:

Ghi sult noch tavont wesen daer.

Dat seggic ju al over waer.

6015 Ju paerd dat moet hier achter bliven:

Brochtijt daer, men sout ontliven;

Dies sijt seker ende ghewes ende vroet.

Ju es beter dat ghi oec doet

Die dinc die ic ju doe verstaen:

6020 Latet hier int vrijthof gaen

Gringolet, ju goede paert.

Sijt seker dies ende onvervaert

Ic saelt ju wel behouden, here.’;

Der Walewein seide: ‘God gheve ju ere

6025 Roges, gheselle; dat wetic wel:

Nu wert mijn rouwe al gader spel

Eest waer dat ghi mi doet verstaen’;

Die vos seide: ‘comt ende laet ons gaen:

Durdi mi volgen, ic sal ju leden

6030 Vor den casteel, eer wi sceden

Ende ghi sult sien die scone veste.

Als ghi daer sijt, soe doet ju beste.

Haddics macht, ic holpe ju mere.’;

Doe ghinc Walewein die here

6035 Uten prayele die vos naer.

Gringolette lieten si daer.

[175] Die vos sloot dat vrijthof wel

Ende seide: ‘Nu volget mi, rudder snel

Daer ic sal gaen. Sijd seker dies:

6040 Jou ne salre af comen gheen verlies;

Hebbic die macht, het sal ju vromen.’;

Dus ghincsi bede tote dat si comen

Tote bider riviere tere stede:

Daer ghinc die vos ende hi ontdede

6045 Ene duere, stont in die aerde;

Ende hiet Waleweine, oft hi begerde

Die joncfrouwe te hebbene: Դorde in!ՠ

Ic dinct dat ic verraden bin’

- Sprac Walewein ‘van ju, geselle!’

6050 ԓo moetic varen in die helle

Here, oft ic ju verrade!

Het ware mi lachter ende scade:

An jou staet al mijn toeverlaet!

Ende dit merct wel ende verstaet:

6055 Wi moeten gaen dor dese duwiere

Sullen wi liden dese riviere

Die ghi heden so saget blaken.

Hare ne mach gheen man ghenaken

No liden, here, en si bi liste.

6060 Ic wane noit man en wiste

Den wech die ic ju sal leden

Wildi mi volgen, eer wi sceden.

Maer wi moeten gaen onder daerde.’;

Walewein die sere begerde

6065 Die joncfrouwe te siene, hi tart naer

Ende seinde hem, want hi hadde vaer

Datten die vos verraden wilde.

Doe tart in die rudder milde.

Die vos namene bi den ghere

6070 Ende seide: Ԍaet ons gaen, here

Stoutelike; ic sal gaen vore.’;

Stappans so loec die dore

[176] Als siere binnen waren bevaen.

Al ware een man up die dore gestaen

6075 Ende sochtse met al den liste

Die hi conste ende die hi wiste

Soen vonde hi niet die stede

Daerwaert dat die dore ondede:

So behendelike waest ghewracht;

6080 Diese maecte was wel bedacht

Hoe dat hise hebben wilde.

Dus ghinc der Walewein die milde

Onder die aerde ende sijn gheselle

Daert donker was als in die helle.

6085 Die haghedochte was wel met liste

Ghemaect. Die den wech wel wiste

Dat was die vos: hi ghinc ter cure

Tote hi ten ende quam al dure

Daer si buten souden gaen.

6090 Walewein sach die dore ondaen:

Si torden uut, die dore looc weder.

Walewein slouch sijn oeghen neder

Te siene waer hi ute was comen:

Al hadt hem vele mogen vromen

6095 So en vonde hi die stede niet.

Maer als hi den casteel versiet

Verhogedem dat herte binnen:

Al haddire mede mogen winnen

Een conincrike na mijn verstaen

6100 Soen liet hijs niet, hine soude gaen

Vorwart ten castele sciere.

Buten muere up ene riviere

Quamen si nalinc ter veste:

Doe dochte Waleweine dat beste

6105 Dat hi noit hadde gesien.

Ter porte waert ghingen si mettien

Al scoenkine onder hem beden.

Die vos wilne al omme leden

[177] Te besiene gone grote wonder.

6110 Die zonne sanc, soe ghinc onder

Also soe dicken hevet ghedaen.

Vor die porte quamen si gegaen:

Doe dochte soe hem besloten vaste.

‘Men begheert hier ghene gasteռ:’

6115 -Sprac Walewein- ‘Bi miere wet!’;

Die vos seide: ԍen hevet geset

Taflen, here, men gaet eten.’;

Der Walewein seide: Ԉoe mogedijt weten?’;

‘Here, ic sie daer binnen knechte

6120 Dragen scolakene ende gherechte

Ende dit wiket staet al ontploken.’

‘No en gavic niet drie noten’;

- Sprac Walewein- ԯm hem allen

Mochte mine dinc ten besten vallen!

6125 Ic hope ic salse wel bedwinghen.’;

Doe trac hi tswert met tween ringhen

Ende vaget scone an sinen ghere.

Die vos seide: “Wel lieve here

Blivet te Gode! Ic moet gaen.

6130 Dat kent God. Ic hebbe ghedaen

Al dat ic mach tuwer vromen.

Dorstic binnen der vesten comen

Ic ghinghe met ju, here, siet;

Maer mijns gaens nes daer niet:

6135 Ic hebt al te dicke verwrocht.’

Der Walewein seide: ‘Ghi hebt mi brocht

Ten besten, vrient, bi miere trouwe.

Dat lone ju God ende onse Vrouwe!

Als ghi wilt, so mogedi keren.

6140 Ic sal den wech hier binnen leren

Die wile dat ics hebbe stade.’;

Ic bidde Gode dor sine genade

Here Walewein, dat hi ju bevrede!

Mi beswiken al mine lede

[178] 6145 Ja, om dat ic van ju sceden moet.

Ic bem dies seker ende vroet:

Jou staet te nakene swaer verdriet.

Ic bade ju gherne, holpet yet

Dat ghi ons liet wederkeren.’

6150ԇod moete ju lonen alre eren

Roges, die ghi mi hebt gedaen!’;

- Sprac Walewein- ԇhi moget wel gaen:

Ic bevele ju onsen here!

Mi dinct, ghi sijt al uten kere

6155 Dat ghi mi gewaget dies:

[D]adic dat, so waric ries

Ende ic dus wel te staden bin.’

Hi stac twiket up ende ghinc in:

Al bloet hilt hi ghetrecket tswert.

6160 Die gone scoten uut ter vaert

Die ten taflen waren gheseten

Ende lieten alle staen dat eten

Ende seiden met groter haestichede:

‘Die corts ridene nu ter stede

6165 Die twiket ontsloten liet!

Sech ons, riddere, wiet ju riet

In te comene! Ghi waert ries

Dat ghiere quaemt, sijd seker dies!

Keert weder uut, hets ju tbeste.

6170 Ghine kert, wat soucti binder veste?

Jof men sal ju ute doen gaen!

Ende Walewein antworde saen:

’Mi dinke, ghi sijd al ombedacht:

Ja en si[e]di wel, het es nacht;

6175 Waer soudic herberghe souken?’;

Si sijn die gone dies niene rouken’;

Spraken si alle uut enen monde.

Der Walewein seide: ‘so doedi sonde.

Ende keric, het si ju onbederve.

6180 Mi es lievere dat ic sterve

[179] Hier binnen dan ic soude gaen

Daer ute. Ende si antworden saen:

‘So suldire emmer doot in bliven!’;

Si vingen ten swerden ende ten kniven

6185 Ende torden hem an metter vaert.

Ende Walewein, hi nam sijn swaert

Ende slouch vaste an elcke side.

Darne was niemen, hine was blide

Dat hi den slagen ontspringen mochte:

6190 So wat der Walewein gherochte

Dat moeste al dore dringen

Tgoede swert metten twi’ ringen;

Dat het gerochte, dat voer af.

Die maelgen vlogen, oft ware caf

6195 Vanden halsberghe met ghewelde.

Dus ghinct met crachte ende met ghenende.

Mijn her Walewein ghinc vaste scroden.

Die gone begonsten hem verbloden

Die de eerste porte hilden

6200 Ende lieten Waleweine den milden

Allene staen ende vloen ter vaert

Vaste ter andre porte waert.

Si riepen: ‘ondoet, laet ons binnen!

Wi verliesen tlijf met onminnen

6205 Doed[i] ons langere hier buten staen!’;

Doe daden si up die porte saen

Diere binnen waren; ende diese hilden

Die vrageden hem, wat si wilden.

‘Wat wi begeren, vragedi dies?

6210 Ontbeid[i] langere, so sidi ries:

Hier es comen binder veste

Die starcste rudder ende die beste

Ten wapinen die oyt dorste leven!

Dese heeft ons allen verdreven.

6215 Siet waer hi comt, hi es ons bi!’;

Die andren si riepen alle gader: ‘spi!

[180] Laeti u enen rudder dwinghen?

Ghi moet vor minen here dinghen

Ende ander payement ontfaen

6220 Die ju dicken hevet gedaen

Meer eren dan ghi werdich sijt:

Al ju leven ende al juwe tijt

Hebdi ghedaen van sinen goede.

Hem soude sijn onsochte te moede.

6225 Haddi doch gehouden uwe veste!’;

‘Hi es die starcste ende die beste

Die enech es onder der zonnen:

Si hebben onrecht dies ons veronnen!’

Riepen si alle. ‘Hoet u des!

6230 Dies sijt seker ende ghewes:

Hi sal sciere die uwe winnen.’;

Mettien tart der Walewein binnen

Stoutelike als die niet en spaert.

Doe spraken si alle metter vaert

6235 Die de andre porte hilden

Toten here Waleweine, den milden:

“Hordijt, dorper curliaen

Staet stille, ghi sijd ghevaen!

Tertdi vorder enen voet

6240 - Dies sijt seker ende vroet-

Wi nemen u tleven metter vaert!

Werpt neder uter hant ju swaert

Ende gheeft ju up, hets ju tbeste:

Ghine hebt wat doen binder veste.’

6245 Der Walewein antworde met staden

Ende seide: ԇhi heren, God sciep ghenaden:

Mi dinke, dat ghijs lettel acht!

Ne siedi niet, het es al nacht?

Want ic peinsde in minen moet

6250 Daer ic buten castele stoet:

Al haddic bi vort willen liden

Ic en wiste waer henen riden

[181] Daer ic bet herbergen mochte.

Dat peinsdic in mijn ghedochte

6255 Dat icse hier binnen dor ghenaden

Bidden soude: ic vant te staden

Twiket hopen; ic ghinc binnen.

Si onthaelden mi met onminnen:

Die gone die icker binnen vant

6260 Si scoten ane mi al thant

Ende wilden mi doe steken buten.

Ic seide, en mochtem niet besluten

Dat si dorpelike daden.

Ic bat hem allen met genaden

6265 Dat si mi binnen souden laten.

[D]oe swoeren vaste bi caritaten

Die heren dat sijs niet en daden.

Daerne hadde niemen genaden.

Si seiden, si souden mi ontliven;

6270 Ende trocken swerde ende cniven

Ende torden mi an met onminnen.

Ic seide, si mochten lettel winnen;

Ic bat hem dat sijs onberen.

Ende als si emmer mijns begeren

6275 Lietic die tale ende vinc ten swerde.

Die alre eerst mijns begherde

Onthaeldic so ic eerst mochte

So datter niemen meer en rochte

Mijns tontbeidene; ende si vloen!

6280 Si hieten ju die porte ondoen:

Si quam in ende ic quam mede.

Nu biddic ju up hovescede

Dat ghi mi laet hier binnen bliven.’

Echt riepen si: ‘Hpi ketyven

6285 Dat ghi ju enen man liet dwingen!

Riddere, ju en helpt gheen dingen:

Gheeft ju up, ghi sijt ghevaen!

Sekerlike, het es ghedaen.

[182] Ghi hebt een evel spel beroert.

6290 Ghi wert qualiker ghevoert

Dan man in ᶩjᠪaren was.

Ghine beroem[t te]waren das

Al quaemdi toten porten binnen

Dat ghi dandre sult ghewinnen

6295 No dor vrienscap no dor miede.’;

Der Walewein seide: ‘goede liede

Wat helpt dit? In wille niet scelden.

Benic ju iet sculdich, ic wilt ju ghelden

Magic daermede quite wesen.’

6000 Vind ik de eerste poort geopend

[174] En ik erbinnen mocht komen

Ik denk, de andere wel winnen;

Dus ben ik zeker en zonder gevaar!’

De vos sprak: ‘Heer, is dat waar?

6005 Doe dan dat ik u zal aanraden.

Ik zal u helpen en bijstaan

Dat ge deze rivier oversteekt.’

Walewein antwoordde snel

En zei: ‘’Roges, lieve metgezel

6010 Al was het te gaan door de hel

Ik reed erdoor, mocht ik het lijden.’

‘Neen niet, heer; wees goedsmoeds:

Ge zal vanavond nog daar wezen.

Dat zeg ik u al voor waar.

6015 Uw paard dat moet hier achter blijven:

Bracht ge het daar, men zou het doden;

Dat is zeker en wees verstandig.

U is beter dat ge ook doet

De zaak die ik u laat verstaan:

6020 Laat hier in het vrijthof gaan

Gringolet, uw goede paard.

Wees zeker en niet bang

Ik zal het u wel behouden, heer.’

Daar Walewein zei: ‘God geeft u eer

6025 Roges, metgezel; dat weet ik wel:

Nu wordt mijn droefheid veranderd in blijdschap

Is het waar dat ge me laat weten.’

De vos zei: ‘Kom en laat ons gaan:

Durft ge me volgen, ik zal u leiden

6030 Voor het kasteel, eer we scheiden

En ge zal zien die mooie vesting.

Als ge daar bent, zo doe uw best.

Had ik de macht, ik hielp u meer.’

Toen ging Walewein die heer

6035 Uit de lusthof de vos na.

Gringolet lieten ze daar.

[175] Die vos sloot dat vrijthof goed

En zei: ’Nu volg me, ridder snel

Daar ik zal gaan. Wees zeker dus:

6040 U nee zal ervan komen geen verlies;

Heb ik de macht, het zal u helpen.’

Dus gingen ze beiden totdat ze komen

Tot bij de rivier bij een plaats:

Daar ging de vos en hij opende

6045 Een deur, stond in de aarde;

En zei Walewein, indien hij begeerde

De jonkvrouw te hebben: ‘Treed binnen!’

‘Ik denk dat ik verraden ben.’

- Sprak Walewein ‘Van u, gezel!’

6050 ‘Zo moet ik varen in de hel

Heer, indien ik u verraad!

Het was me schande en schade:

Aan u staat al mijn toeverlaat!

En merk dit wel en versta:

6055 We moeten gaan door deze grot

Zullen we deze rivier passeren

Die ge heden zo zag verzengen.

Hier nee mag geen man komen

Nog doorgaan, heer, tenzij met list.

6060 Ik waan dat een man nooit wist

De weg die ik u zal leiden

Wil ge me volgen, eer we scheiden.

Maar we moeten gaan onder de aarde.’

Walewein die zeer begeerde

6065 De jonkvrouw te zien hij trad dichterbij

En zegende hem, want hij had vrees

Dat hem de vos verraden wilde.

Toen trad in die ridder milde.

Die vos nam hem bij de slip (van zijn kleed)

6070 En zei: Ԍaat ons gaan, heer

Onbevreesd; ik zal voor gaan.’

Gelijk zo sloot de deur

[176] Toen ze erbinnen waren gesloten.

Al had een man op die deur gestaan

6075 En zocht ze met alle listen

Die hij kon en die hij wist

Dan vond hij niet die plaats

Derwaarts dat de deur opende:

Zo handig was het gemaakt

6080 Die het maakte had er goed over nagedacht

Hoe dat hij het hebben wilde.

Dus ging der Walewein die milde

Onder de aarde en zijn metgezel

Daar het donker was als in die hel.

6085 De spelonk was wel met schranderheid

Gemaakt. Die de weg goed wist

Dat was de vos: hij ging op de goede wijze

Tot hij ten einde kwam geheel door

Daar ze buiten zouden gaan.

6090 Walewein zag de deur geopend:

Ze traden uit, de deur sloot weer.

Walewein sloeg zijn ogen neer

Te zien waar hij uit was komen:

Al had het hem veel mogen helpen

6095 Zo vond hij die plaats niet.

Maar toen hij het kasteel zag

Verheugde hem het hart vanbinnen:

Al had hij er mee mogen winnen

Een koninkrijk naar mijn verstaan

6100 Zo liet hij het niet, hij zou gaan

Voorwaarts te kasteel snel.

Buiten de muur aan de oever van een rivier

Kwamen ze dicht bij de vesting:

Toen dacht Walewein dat beste

6105 Dat hij ooit had gezien.

Ter poort waart gingen ze meteen

Al langzaamaan onder hen beiden.

De vos wil hem alom leiden

[177] Te bezien ginds grote wonder.

6110 Die zon zonk, ze ging onder

Alzo ze vaak heeft gedaan.

Voor de poort kwamen ze gegaan:

Toen dachten ze dat het vast gesloten was

‘Men begeert hier geen bezoekers.’

6115 -Sprak Walewein- ‘Waarlijk!’

De vos zei: ԍen heeft gezet

Tafels, heer, men gaat eten.’

Daar Walewein zei: ‘Hoe kan je dat weten?’

‘Heer, ik zie daarbinnen knechten

6120 Dragen tafellakens en gerechten

En dit deurluik staat geheel open.’

‘Ik ben helemaal niet bang voor hen,’

- Sprak Walewein- ‘En hen allen

Mocht mijn zaak op de beste wijze gebeuren!

6125 Ik hoop dat ik ze wel zal bedwingen.’

Toen trok hij het zwaard met de twee ringen

En veegde het schoon aan zijn slip.

De vos zei: ‘Wel lieve heer

Blijf tot God! Ik moet gaan.

6130 Dat weet God. Ik heb gedaan

Al dat ik kon tot uw voordeel.

Durfde ik binnen de vesting komen

Ik ging met u, heer, ziet;

Voor mij is het niet geschikt daar te gaan

6135 Ik heb het al te vaak geprobeerd.’

Daar Walewein zei: ‘Ge hebt me gebracht

Op de beste wijze, vriend, zeker.

Dat beloont u God en onze Vrouwe!

Als ge wilt, dan mag je keren.

6140 Ik zal de weg hierbinnen leren

Die tijd dat ik gelegenheid heb.’

‘Ik bid God door zijn genade

Heer Walewein, dat hij u beschermt!

Mij bezwijken al mijn leden

[178] 6145 Ja, omdat ik van u scheiden moet.

Ik ben dus zeker en bekend:

U staat te naken zwaar verdriet.

Ik bad u graag, hielp het iets

Dat ge ons liet terug keren.’

6150 ԇod moet u belonen alle eren

Roges, die ge mij hebt gedaan!’

- Sprak Walewein – ‘ge mag wel gaan:

Ik beveel u onze heer!

Ik denk, ge bent niet goed wijs

6155 Dat ge me gewaagt aldus:

Deed ik dat, dan was ik dwaas

Terwijl ik dus in een gunstige gelegenheid ben.’

Hij deed het deurluik open en ging erin:

Openlijk hield hij het zwaard getrokken.

6160 Diegene schoten op haastig

Die ter tafel waren gezeten

En lieten allen staan dat eten

En zeiden met grote haast:

‘De koorts kwelt nu ter plaatse

6165 Die het deurluik openliet!

Zeg ons, ridder, wie u aanraadde

In te komen! Ge was dwaas

Dat ge hier kwam, dat is zeker dus!

Keert weer uit, het is voor u het beste.

6170 Ge keert niet, wat zoek je in de vesting?

Of men zal u eruit gooien!

En Walewein antwoordde gelijk:

’Ik denk, ge bent geheel gedachteloos:

Ja en zie je wel, het is nacht;

6175 Waar zou ik herberg zoeken?’

‘Wij zijn diegene die het niets kan schelen

Spraken ze allen uit een mond.

Daar Walewein zei: ‘Dan doe je verkeerd.

En keer ik, het is uw nadeel.

6180 Ik heb het liever dat ik sterf

[179] Hierbinnen dan ik zou gaan

Daaruit.’ En ze antwoordden gelijk:

\’o zal ge er immer dood in blijven!’

Ze vingen ten zwaarden en te dolken

6185 En grepen hem aan met haast.

En Walewein, hij nam zijn zwaard

En sloeg stevig aan elke kant

Daar nee was niemand, hij was blij

Dat hij de slagen ontspringen mocht:

6190 Zowat daar Walewein raakte

Dat moest geheel doordringen

Het goede zwaard met de twee ringen;

Dat het raakte, dat vloog er af.

Die malin vlogen, alsof het kaf was

6195 Van de pantserhemden met geweld.

Dus ging het met kracht en met moed.

Mijnheer Walewein ging hevig houwen.

Diegene begonnen zich bang te maken

Die de eerste poort verdedigden

6200 En lieten Walewein de milde

Alleen staan en vlogen haastig

Snel ter andere poort waart.

Ze riepen: ‘Doe open, laat ons binnen!

We verliezen het lijf met vijandschap

6205 Laat ge ons langer hierbuiten staan!’

Toen deden ze de poort gelijk open

Die erbinnen waren; en die het verdedigde

Die vroegen hen, wat ze wilden.

‘Wat we begeren, vraag je dus?

6210 Wacht je langer, dan ben je dwaas:

Hier is gekomen binnen de vesting

De sterkste ridder en de beste

Ter wapen die ooit behoefde te leven!

Deze heeft ons allen verdreven.

6215 Zie waar hij komt, hij is dicht bij ons!’

De anderen ze riepen allemaal: ‘Foei!

[180] Laat u een ridder in het nauw brengen?

Gij moet voor mijn heer pleiten

En ander loon ontvangen

6220 Die u vaak heeft gedaan

Meer eer dan ge waard bent:

Al uw leven en al uw tijd

Heb je geprofiteerd van zijn goed.

Hij zou het niet prettig vinden.

6225 Had ge toch gehouden uw vesting!’

‘Hij is de sterkste en de beste

Die enig is onder zon:

Ze hebben onrecht dus ons verwijten!’>

Riepen ze allen. ‘Hoed u dus!

6230 Dat is zeker en gewis:

Hij zal snel de uwe winnen.’

Meteen trad de heer Walewein binnen

Dapper als die niet spaart.

Toen spraken ze allen met een haast

6235 Die de andere poort bewaakten

Tot de heer Walewein, de milde:

‘Hoor gij het, lompe lomperd

Sta stil, ge bent gevangen!

Treed je verder een voet

6240 – Dat is zeker en bekend-

Wij nemen u het leven met een haast!

Werp neer uit uw hand uw zwaard

En geef je over, het is voor u het beste:

Ge hebt niets te doen binnen de vesting.’

6245 Daar Walewein antwoordde rustig

En zei: ԇij heren, God toonde genade:

Me lijkt, dat gij het weinig acht!

Nee zie je niet, het is al nacht?

Want ik peinsde in mijn gemoed

6250 Daar ik buiten het kasteel stond:

Al had ik verder willen gaan

Ik wist niet waarheen te gaan

[181] Daar ik beter herbergen kon.

Dat peinsde ik in mijn gedachte

6255 Dat ik ze hier binnen door genade

Bidden zou: ik vond juist van pas

De deurluik open; ik ging binnen.

Ze onthaalden me onvriendelijk:

Diegene die ik erbinnen vond

6260 Ze vielen onmiddellijk op me aan

En wilden me toen naar buiten drijven.

Ik zei, het kon hen niet baten

Dat ze gemeen deden.

Ik bad hen allen met genaden

6265 Dat ze me binnen zouden laten.

Toen zwoeren hevig bij liefdadigheid

Die heren dat zij het niet deden.

Daar nee had niemand genaden.

Ze zeiden, ze zouden me doden;

6270 En trokken zwaarden en messen

En vielen op me aan met vijandschap.

Ik zei, ze mochten weinig winnen;

Ik bad dat ze het nalieten.

En toen ze me altijd begeren

6275 Liet ik het gesprek en greep het zwaard.

Die het allereerst me aanviel

Onthaalde ik zo goed mogelijk

Zodat er niemand meer zich bekommerde

Af te wachten; en ze vlogen!

6280 Ze bevelen u de poort te openen:

Ze kwamen binnen en ik kwam mee.

Nu bid ik u op hoffelijkheid

Dat gij mij laat hierbinnen blijven.’

Wederom riepen ze: ‘Foei ellendelingen

6285 Dat gij u een man liet dwingen!

Ridder, u helpt geen pleiten:

Geef je over, je bent gevangen!

Zeker, het is gedaan.

[182] Gij bent een gevaarlijk spel begonnen

6290 Ge werd slechter behandeld

Dan men in 7 jaren deed.

Ten onrechte beroem je je erop dat

Toen ge de poort binnen kwam

Dat ge de anderen zal winnen

6295 Nog door vriendschap nog door geschenk.’

Daar Walewein zei: ‘Goede lieden

Wat helpt dit? Ik wil niet schelden.

Ben ik u iets schuldig, ik zal het u vergelden

Mag ik het daarmee kwijt wezen.’

6000 Vindic die eerste porte ondaen

[174] Ende icker mochte comen binnen

Ic wane, dandre wel ghewinnen;

Dies benic seker ende sonder vaer!’;

Die vos sprac: ‘Here, es dat waer?

6005 Doet danne dat ic ju sal raden.

Ic sal u helpen ende staen in staden

Dat ghi sult liden die riviere.’;

Walewein antworde sciere

Ende seide: ‘’Roges, lieve gheselle

6010 Al waert te vaerne dor die helle

Ic reder dore, mochtict liden.’;

‘Neent niet, here; sijd metten bliden:

Ghi sult noch tavont wesen daer.

Dat seggic ju al over waer.

6015 Ju paerd dat moet hier achter bliven:

Brochtijt daer, men sout ontliven;

Dies sijt seker ende ghewes ende vroet.

Ju es beter dat ghi oec doet

Die dinc die ic ju doe verstaen:

6020 Latet hier int vrijthof gaen

Gringolet, ju goede paert.

Sijt seker dies ende onvervaert

Ic saelt ju wel behouden, here.’;

Der Walewein seide: ‘God gheve ju ere

6025 Roges, gheselle; dat wetic wel:

Nu wert mijn rouwe al gader spel

Eest waer dat ghi mi doet verstaen’;

Die vos seide: ‘comt ende laet ons gaen:

Durdi mi volgen, ic sal ju leden

6030 Vor den casteel, eer wi sceden

Ende ghi sult sien die scone veste.

Als ghi daer sijt, soe doet ju beste.

Haddics macht, ic holpe ju mere.’;

Doe ghinc Walewein die here

6035 Uten prayele die vos naer.

Gringolette lieten si daer.

[175] Die vos sloot dat vrijthof wel

Ende seide: ‘Nu volget mi, rudder snel

Daer ic sal gaen. Sijd seker dies:

6040 Jou ne salre af comen gheen verlies;

Hebbic die macht, het sal ju vromen.’;

Dus ghincsi bede tote dat si comen

Tote bider riviere tere stede:

Daer ghinc die vos ende hi ontdede

6045 Ene duere, stont in die aerde;

Ende hiet Waleweine, oft hi begerde

Die joncfrouwe te hebbene: Դorde in!ՠ

Ic dinct dat ic verraden bin’

- Sprac Walewein ‘van ju, geselle!’

6050 ԓo moetic varen in die helle

Here, oft ic ju verrade!

Het ware mi lachter ende scade:

An jou staet al mijn toeverlaet!

Ende dit merct wel ende verstaet:

6055 Wi moeten gaen dor dese duwiere

Sullen wi liden dese riviere

Die ghi heden so saget blaken.

Hare ne mach gheen man ghenaken

No liden, here, en si bi liste.

6060 Ic wane noit man en wiste

Den wech die ic ju sal leden

Wildi mi volgen, eer wi sceden.

Maer wi moeten gaen onder daerde.’;

Walewein die sere begerde

6065 Die joncfrouwe te siene, hi tart naer

Ende seinde hem, want hi hadde vaer

Datten die vos verraden wilde.

Doe tart in die rudder milde.

Die vos namene bi den ghere

6070 Ende seide: Ԍaet ons gaen, here

Stoutelike; ic sal gaen vore.’;

Stappans so loec die dore

[176] Als siere binnen waren bevaen.

Al ware een man up die dore gestaen

6075 Ende sochtse met al den liste

Die hi conste ende die hi wiste

Soen vonde hi niet die stede

Daerwaert dat die dore ondede:

So behendelike waest ghewracht;

6080 Diese maecte was wel bedacht

Hoe dat hise hebben wilde.

Dus ghinc der Walewein die milde

Onder die aerde ende sijn gheselle

Daert donker was als in die helle.

6085 Die haghedochte was wel met liste

Ghemaect. Die den wech wel wiste

Dat was die vos: hi ghinc ter cure

Tote hi ten ende quam al dure

Daer si buten souden gaen.

6090 Walewein sach die dore ondaen:

Si torden uut, die dore looc weder.

Walewein slouch sijn oeghen neder

Te siene waer hi ute was comen:

Al hadt hem vele mogen vromen

6095 So en vonde hi die stede niet.

Maer als hi den casteel versiet

Verhogedem dat herte binnen:

Al haddire mede mogen winnen

Een conincrike na mijn verstaen

6100 Soen liet hijs niet, hine soude gaen

Vorwart ten castele sciere.

Buten muere up ene riviere

Quamen si nalinc ter veste:

Doe dochte Waleweine dat beste

6105 Dat hi noit hadde gesien.

Ter porte waert ghingen si mettien

Al scoenkine onder hem beden.

Die vos wilne al omme leden

[177] Te besiene gone grote wonder.

6110 Die zonne sanc, soe ghinc onder

Also soe dicken hevet ghedaen.

Vor die porte quamen si gegaen:

Doe dochte soe hem besloten vaste.

‘Men begheert hier ghene gasteռ:’

6115 -Sprac Walewein- ‘Bi miere wet!’;

Die vos seide: ԍen hevet geset

Taflen, here, men gaet eten.’;

Der Walewein seide: Ԉoe mogedijt weten?’;

‘Here, ic sie daer binnen knechte

6120 Dragen scolakene ende gherechte

Ende dit wiket staet al ontploken.’

‘No en gavic niet drie noten’;

- Sprac Walewein- ԯm hem allen

Mochte mine dinc ten besten vallen!

6125 Ic hope ic salse wel bedwinghen.’;

Doe trac hi tswert met tween ringhen

Ende vaget scone an sinen ghere.

Die vos seide: “Wel lieve here

Blivet te Gode! Ic moet gaen.

6130 Dat kent God. Ic hebbe ghedaen

Al dat ic mach tuwer vromen.

Dorstic binnen der vesten comen

Ic ghinghe met ju, here, siet;

Maer mijns gaens nes daer niet:

6135 Ic hebt al te dicke verwrocht.’

Der Walewein seide: ‘Ghi hebt mi brocht

Ten besten, vrient, bi miere trouwe.

Dat lone ju God ende onse Vrouwe!

Als ghi wilt, so mogedi keren.

6140 Ic sal den wech hier binnen leren

Die wile dat ics hebbe stade.’;

Ic bidde Gode dor sine genade

Here Walewein, dat hi ju bevrede!

Mi beswiken al mine lede

[178] 6145 Ja, om dat ic van ju sceden moet.

Ic bem dies seker ende vroet:

Jou staet te nakene swaer verdriet.

Ic bade ju gherne, holpet yet

Dat ghi ons liet wederkeren.’

6150ԇod moete ju lonen alre eren

Roges, die ghi mi hebt gedaen!’;

- Sprac Walewein- ԇhi moget wel gaen:

Ic bevele ju onsen here!

Mi dinct, ghi sijt al uten kere

6155 Dat ghi mi gewaget dies:

[D]adic dat, so waric ries

Ende ic dus wel te staden bin.’

Hi stac twiket up ende ghinc in:

Al bloet hilt hi ghetrecket tswert.

6160 Die gone scoten uut ter vaert

Die ten taflen waren gheseten

Ende lieten alle staen dat eten

Ende seiden met groter haestichede:

‘Die corts ridene nu ter stede

6165 Die twiket ontsloten liet!

Sech ons, riddere, wiet ju riet

In te comene! Ghi waert ries

Dat ghiere quaemt, sijd seker dies!

Keert weder uut, hets ju tbeste.

6170 Ghine kert, wat soucti binder veste?

Jof men sal ju ute doen gaen!

Ende Walewein antworde saen:

’Mi dinke, ghi sijd al ombedacht:

Ja en si[e]di wel, het es nacht;

6175 Waer soudic herberghe souken?’;

Si sijn die gone dies niene rouken’;

Spraken si alle uut enen monde.

Der Walewein seide: ‘so doedi sonde.

Ende keric, het si ju onbederve.

6180 Mi es lievere dat ic sterve

[179] Hier binnen dan ic soude gaen

Daer ute. Ende si antworden saen:

‘So suldire emmer doot in bliven!’;

Si vingen ten swerden ende ten kniven

6185 Ende torden hem an metter vaert.

Ende Walewein, hi nam sijn swaert

Ende slouch vaste an elcke side.

Darne was niemen, hine was blide

Dat hi den slagen ontspringen mochte:

6190 So wat der Walewein gherochte

Dat moeste al dore dringen

Tgoede swert metten twi’ ringen;

Dat het gerochte, dat voer af.

Die maelgen vlogen, oft ware caf

6195 Vanden halsberghe met ghewelde.

Dus ghinct met crachte ende met ghenende.

Mijn her Walewein ghinc vaste scroden.

Die gone begonsten hem verbloden

Die de eerste porte hilden

6200 Ende lieten Waleweine den milden

Allene staen ende vloen ter vaert

Vaste ter andre porte waert.

Si riepen: ‘ondoet, laet ons binnen!

Wi verliesen tlijf met onminnen

6205 Doed[i] ons langere hier buten staen!’;

Doe daden si up die porte saen

Diere binnen waren; ende diese hilden

Die vrageden hem, wat si wilden.

‘Wat wi begeren, vragedi dies?

6210 Ontbeid[i] langere, so sidi ries:

Hier es comen binder veste

Die starcste rudder ende die beste

Ten wapinen die oyt dorste leven!

Dese heeft ons allen verdreven.

6215 Siet waer hi comt, hi es ons bi!’;

Die andren si riepen alle gader: ‘spi!

[180] Laeti u enen rudder dwinghen?

Ghi moet vor minen here dinghen

Ende ander payement ontfaen

6220 Die ju dicken hevet gedaen

Meer eren dan ghi werdich sijt:

Al ju leven ende al juwe tijt

Hebdi ghedaen van sinen goede.

Hem soude sijn onsochte te moede.

6225 Haddi doch gehouden uwe veste!’;

‘Hi es die starcste ende die beste

Die enech es onder der zonnen:

Si hebben onrecht dies ons veronnen!’

Riepen si alle. ‘Hoet u des!

6230 Dies sijt seker ende ghewes:

Hi sal sciere die uwe winnen.’;

Mettien tart der Walewein binnen

Stoutelike als die niet en spaert.

Doe spraken si alle metter vaert

6235 Die de andre porte hilden

Toten here Waleweine, den milden:

“Hordijt, dorper curliaen

Staet stille, ghi sijd ghevaen!

Tertdi vorder enen voet

6240 - Dies sijt seker ende vroet-

Wi nemen u tleven metter vaert!

Werpt neder uter hant ju swaert

Ende gheeft ju up, hets ju tbeste:

Ghine hebt wat doen binder veste.’

6245 Der Walewein antworde met staden

Ende seide: ԇhi heren, God sciep ghenaden:

Mi dinke, dat ghijs lettel acht!

Ne siedi niet, het es al nacht?

Want ic peinsde in minen moet

6250 Daer ic buten castele stoet:

Al haddic bi vort willen liden

Ic en wiste waer henen riden

[181] Daer ic bet herbergen mochte.

Dat peinsdic in mijn ghedochte

6255 Dat icse hier binnen dor ghenaden

Bidden soude: ic vant te staden

Twiket hopen; ic ghinc binnen.

Si onthaelden mi met onminnen:

Die gone die icker binnen vant

6260 Si scoten ane mi al thant

Ende wilden mi doe steken buten.

Ic seide, en mochtem niet besluten

Dat si dorpelike daden.

Ic bat hem allen met genaden

6265 Dat si mi binnen souden laten.

[D]oe swoeren vaste bi caritaten

Die heren dat sijs niet en daden.

Daerne hadde niemen genaden.

Si seiden, si souden mi ontliven;

6270 Ende trocken swerde ende cniven

Ende torden mi an met onminnen.

Ic seide, si mochten lettel winnen;

Ic bat hem dat sijs onberen.

Ende als si emmer mijns begeren

6275 Lietic die tale ende vinc ten swerde.

Die alre eerst mijns begherde

Onthaeldic so ic eerst mochte

So datter niemen meer en rochte

Mijns tontbeidene; ende si vloen!

6280 Si hieten ju die porte ondoen:

Si quam in ende ic quam mede.

Nu biddic ju up hovescede

Dat ghi mi laet hier binnen bliven.’

Echt riepen si: ‘Hpi ketyven

6285 Dat ghi ju enen man liet dwingen!

Riddere, ju en helpt gheen dingen:

Gheeft ju up, ghi sijt ghevaen!

Sekerlike, het es ghedaen.

[182] Ghi hebt een evel spel beroert.

6290 Ghi wert qualiker ghevoert

Dan man in ᶩjᠪaren was.

Ghine beroem[t te]waren das

Al quaemdi toten porten binnen

Dat ghi dandre sult ghewinnen

6295 No dor vrienscap no dor miede.’;

Der Walewein seide: ‘goede liede

Wat helpt dit? In wille niet scelden.

Benic ju iet sculdich, ic wilt ju ghelden

Magic daermede quite wesen.’

6000 Vind ik de eerste poort geopend

[174] En ik erbinnen mocht komen

Ik denk, de andere wel winnen;

Dus ben ik zeker en zonder gevaar!’

De vos sprak: ‘Heer, is dat waar?

6005 Doe dan dat ik u zal aanraden.

Ik zal u helpen en bijstaan

Dat ge deze rivier oversteekt.’

Walewein antwoordde snel

En zei: ‘’Roges, lieve metgezel

6010 Al was het te gaan door de hel

Ik reed erdoor, mocht ik het lijden.’

‘Neen niet, heer; wees goedsmoeds:

Ge zal vanavond nog daar wezen.

Dat zeg ik u al voor waar.

6015 Uw paard dat moet hier achter blijven:

Bracht ge het daar, men zou het doden;

Dat is zeker en wees verstandig.

U is beter dat ge ook doet

De zaak die ik u laat verstaan:

6020 Laat hier in het vrijthof gaan

Gringolet, uw goede paard.

Wees zeker en niet bang

Ik zal het u wel behouden, heer.’

Daar Walewein zei: ‘God geeft u eer

6025 Roges, metgezel; dat weet ik wel:

Nu wordt mijn droefheid veranderd in blijdschap

Is het waar dat ge me laat weten.’

De vos zei: ‘Kom en laat ons gaan:

Durft ge me volgen, ik zal u leiden

6030 Voor het kasteel, eer we scheiden

En ge zal zien die mooie vesting.

Als ge daar bent, zo doe uw best.

Had ik de macht, ik hielp u meer.’

Toen ging Walewein die heer

6035 Uit de lusthof de vos na.

Gringolet lieten ze daar.

[175] Die vos sloot dat vrijthof goed

En zei: ’Nu volg me, ridder snel

Daar ik zal gaan. Wees zeker dus:

6040 U nee zal ervan komen geen verlies;

Heb ik de macht, het zal u helpen.’

Dus gingen ze beiden totdat ze komen

Tot bij de rivier bij een plaats:

Daar ging de vos en hij opende

6045 Een deur, stond in de aarde;

En zei Walewein, indien hij begeerde

De jonkvrouw te hebben: ‘Treed binnen!’

‘Ik denk dat ik verraden ben.’

- Sprak Walewein ‘Van u, gezel!’

6050 ‘Zo moet ik varen in de hel

Heer, indien ik u verraad!

Het was me schande en schade:

Aan u staat al mijn toeverlaat!

En merk dit wel en versta:

6055 We moeten gaan door deze grot

Zullen we deze rivier passeren

Die ge heden zo zag verzengen.

Hier nee mag geen man komen

Nog doorgaan, heer, tenzij met list.

6060 Ik waan dat een man nooit wist

De weg die ik u zal leiden

Wil ge me volgen, eer we scheiden.

Maar we moeten gaan onder de aarde.’

Walewein die zeer begeerde

6065 De jonkvrouw te zien hij trad dichterbij

En zegende hem, want hij had vrees

Dat hem de vos verraden wilde.

Toen trad in die ridder milde.

Die vos nam hem bij de slip (van zijn kleed)

6070 En zei: Ԍaat ons gaan, heer

Onbevreesd; ik zal voor gaan.’

Gelijk zo sloot de deur

[176] Toen ze erbinnen waren gesloten.

Al had een man op die deur gestaan

6075 En zocht ze met alle listen

Die hij kon en die hij wist

Dan vond hij niet die plaats

Derwaarts dat de deur opende:

Zo handig was het gemaakt

6080 Die het maakte had er goed over nagedacht

Hoe dat hij het hebben wilde.

Dus ging der Walewein die milde

Onder de aarde en zijn metgezel

Daar het donker was als in die hel.

6085 De spelonk was wel met schranderheid

Gemaakt. Die de weg goed wist

Dat was de vos: hij ging op de goede wijze

Tot hij ten einde kwam geheel door

Daar ze buiten zouden gaan.

6090 Walewein zag de deur geopend:

Ze traden uit, de deur sloot weer.

Walewein sloeg zijn ogen neer

Te zien waar hij uit was komen:

Al had het hem veel mogen helpen

6095 Zo vond hij die plaats niet.

Maar toen hij het kasteel zag

Verheugde hem het hart vanbinnen:

Al had hij er mee mogen winnen

Een koninkrijk naar mijn verstaan

6100 Zo liet hij het niet, hij zou gaan

Voorwaarts te kasteel snel.

Buiten de muur aan de oever van een rivier

Kwamen ze dicht bij de vesting:

Toen dacht Walewein dat beste

6105 Dat hij ooit had gezien.

Ter poort waart gingen ze meteen

Al langzaamaan onder hen beiden.

De vos wil hem alom leiden

[177] Te bezien ginds grote wonder.

6110 Die zon zonk, ze ging onder

Alzo ze vaak heeft gedaan.

Voor de poort kwamen ze gegaan:

Toen dachten ze dat het vast gesloten was

‘Men begeert hier geen bezoekers.’

6115 -Sprak Walewein- ‘Waarlijk!’

De vos zei: ԍen heeft gezet

Tafels, heer, men gaat eten.’

Daar Walewein zei: ‘Hoe kan je dat weten?’

‘Heer, ik zie daarbinnen knechten

6120 Dragen tafellakens en gerechten

En dit deurluik staat geheel open.’

‘Ik ben helemaal niet bang voor hen,’

- Sprak Walewein- ‘En hen allen

Mocht mijn zaak op de beste wijze gebeuren!

6125 Ik hoop dat ik ze wel zal bedwingen.’

Toen trok hij het zwaard met de twee ringen

En veegde het schoon aan zijn slip.

De vos zei: ‘Wel lieve heer

Blijf tot God! Ik moet gaan.

6130 Dat weet God. Ik heb gedaan

Al dat ik kon tot uw voordeel.

Durfde ik binnen de vesting komen

Ik ging met u, heer, ziet;

Voor mij is het niet geschikt daar te gaan

6135 Ik heb het al te vaak geprobeerd.’

Daar Walewein zei: ‘Ge hebt me gebracht

Op de beste wijze, vriend, zeker.

Dat beloont u God en onze Vrouwe!

Als ge wilt, dan mag je keren.

6140 Ik zal de weg hierbinnen leren

Die tijd dat ik gelegenheid heb.’

‘Ik bid God door zijn genade

Heer Walewein, dat hij u beschermt!

Mij bezwijken al mijn leden

[178] 6145 Ja, omdat ik van u scheiden moet.

Ik ben dus zeker en bekend:

U staat te naken zwaar verdriet.

Ik bad u graag, hielp het iets

Dat ge ons liet terug keren.’

6150 ԇod moet u belonen alle eren

Roges, die ge mij hebt gedaan!’

- Sprak Walewein – ‘ge mag wel gaan:

Ik beveel u onze heer!

Ik denk, ge bent niet goed wijs

6155 Dat ge me gewaagt aldus:

Deed ik dat, dan was ik dwaas

Terwijl ik dus in een gunstige gelegenheid ben.’

Hij deed het deurluik open en ging erin:

Openlijk hield hij het zwaard getrokken.

6160 Diegene schoten op haastig

Die ter tafel waren gezeten

En lieten allen staan dat eten

En zeiden met grote haast:

‘De koorts kwelt nu ter plaatse

6165 Die het deurluik openliet!

Zeg ons, ridder, wie u aanraadde

In te komen! Ge was dwaas

Dat ge hier kwam, dat is zeker dus!

Keert weer uit, het is voor u het beste.

6170 Ge keert niet, wat zoek je in de vesting?

Of men zal u eruit gooien!

En Walewein antwoordde gelijk:

’Ik denk, ge bent geheel gedachteloos:

Ja en zie je wel, het is nacht;

6175 Waar zou ik herberg zoeken?’

‘Wij zijn diegene die het niets kan schelen

Spraken ze allen uit een mond.

Daar Walewein zei: ‘Dan doe je verkeerd.

En keer ik, het is uw nadeel.

6180 Ik heb het liever dat ik sterf

[179] Hierbinnen dan ik zou gaan

Daaruit.’ En ze antwoordden gelijk:

\’o zal ge er immer dood in blijven!’

Ze vingen ten zwaarden en te dolken

6185 En grepen hem aan met haast.

En Walewein, hij nam zijn zwaard

En sloeg stevig aan elke kant

Daar nee was niemand, hij was blij

Dat hij de slagen ontspringen mocht:

6190 Zowat daar Walewein raakte

Dat moest geheel doordringen

Het goede zwaard met de twee ringen;

Dat het raakte, dat vloog er af.

Die malin vlogen, alsof het kaf was

6195 Van de pantserhemden met geweld.

Dus ging het met kracht en met moed.

Mijnheer Walewein ging hevig houwen.

Diegene begonnen zich bang te maken

Die de eerste poort verdedigden

6200 En lieten Walewein de milde

Alleen staan en vlogen haastig

Snel ter andere poort waart.

Ze riepen: ‘Doe open, laat ons binnen!

We verliezen het lijf met vijandschap

6205 Laat ge ons langer hierbuiten staan!’

Toen deden ze de poort gelijk open

Die erbinnen waren; en die het verdedigde

Die vroegen hen, wat ze wilden.

‘Wat we begeren, vraag je dus?

6210 Wacht je langer, dan ben je dwaas:

Hier is gekomen binnen de vesting

De sterkste ridder en de beste

Ter wapen die ooit behoefde te leven!

Deze heeft ons allen verdreven.

6215 Zie waar hij komt, hij is dicht bij ons!’

De anderen ze riepen allemaal: ‘Foei!

[180] Laat u een ridder in het nauw brengen?

Gij moet voor mijn heer pleiten

En ander loon ontvangen

6220 Die u vaak heeft gedaan

Meer eer dan ge waard bent:

Al uw leven en al uw tijd

Heb je geprofiteerd van zijn goed.

Hij zou het niet prettig vinden.

6225 Had ge toch gehouden uw vesting!’

‘Hij is de sterkste en de beste

Die enig is onder zon:

Ze hebben onrecht dus ons verwijten!’>

Riepen ze allen. ‘Hoed u dus!

6230 Dat is zeker en gewis:

Hij zal snel de uwe winnen.’

Meteen trad de heer Walewein binnen

Dapper als die niet spaart.

Toen spraken ze allen met een haast

6235 Die de andere poort bewaakten

Tot de heer Walewein, de milde:

‘Hoor gij het, lompe lomperd

Sta stil, ge bent gevangen!

Treed je verder een voet

6240 – Dat is zeker en bekend-

Wij nemen u het leven met een haast!

Werp neer uit uw hand uw zwaard

En geef je over, het is voor u het beste:

Ge hebt niets te doen binnen de vesting.’

6245 Daar Walewein antwoordde rustig

En zei: ԇij heren, God toonde genade:

Me lijkt, dat gij het weinig acht!

Nee zie je niet, het is al nacht?

Want ik peinsde in mijn gemoed

6250 Daar ik buiten het kasteel stond:

Al had ik verder willen gaan

Ik wist niet waarheen te gaan

[181] Daar ik beter herbergen kon.

Dat peinsde ik in mijn gedachte

6255 Dat ik ze hier binnen door genade

Bidden zou: ik vond juist van pas

De deurluik open; ik ging binnen.

Ze onthaalden me onvriendelijk:

Diegene die ik erbinnen vond

6260 Ze vielen onmiddellijk op me aan

En wilden me toen naar buiten drijven.

Ik zei, het kon hen niet baten

Dat ze gemeen deden.

Ik bad hen allen met genaden

6265 Dat ze me binnen zouden laten.

Toen zwoeren hevig bij liefdadigheid

Die heren dat zij het niet deden.

Daar nee had niemand genaden.

Ze zeiden, ze zouden me doden;

6270 En trokken zwaarden en messen

En vielen op me aan met vijandschap.

Ik zei, ze mochten weinig winnen;

Ik bad dat ze het nalieten.

En toen ze me altijd begeren

6275 Liet ik het gesprek en greep het zwaard.

Die het allereerst me aanviel

Onthaalde ik zo goed mogelijk

Zodat er niemand meer zich bekommerde

Af te wachten; en ze vlogen!

6280 Ze bevelen u de poort te openen:

Ze kwamen binnen en ik kwam mee.

Nu bid ik u op hoffelijkheid

Dat gij mij laat hierbinnen blijven.’

Wederom riepen ze: ‘Foei ellendelingen

6285 Dat gij u een man liet dwingen!

Ridder, u helpt geen pleiten:

Geef je over, je bent gevangen!

Zeker, het is gedaan.

[182] Gij bent een gevaarlijk spel begonnen

6290 Ge werd slechter behandeld

Dan men in 7 jaren deed.

Ten onrechte beroem je je erop dat

Toen ge de poort binnen kwam

Dat ge de anderen zal winnen

6295 Nog door vriendschap nog door geschenk.’

Daar Walewein zei: ‘Goede lieden

Wat helpt dit? Ik wil niet schelden.

Ben ik u iets schuldig, ik zal het u vergelden

Mag ik het daarmee kwijt wezen.’

6900 Doe dede hi sine wapene ane

[199] Ende ghereetde hem te gane

Ware hi ghereet, bute der zale.

Nu willic ju van hem corten die tale

Ende laten bliven ende seggen vort

6905 Een deel vanden gonen -nu hort!-

Die haestelike henen varen

Ter porte uut sonder sparen

Om te soukene hare viande

Ende te wrekene hare scande.

6910 Maer sine hebber niemen vernomen.

Alsi buter porte sijn comen

Dae[r]ne vonden si clene no groot

No creature die God gheboet.

Dat quam daer bi: daer ne was niet.

6915 Si riepen: ԁy mi! wats ons ghesciet?

Ne sullen wi nu den coninc

Berechten moghen van deser dinc

Wie hevet dit ghedaen

Ende die waerheit doen verstaen?

6920 Diet daden, sijn ons ontvloen!

Wat souden wiere meer toe doen?

Dit sullen wi hem seggen, dit es waer.’;

Doene letten si niet langer daer

Ende keerden met droeven moede.

6925 Nu es Walewein in siere hoede

Ende heeft die doren ontsloten.

Hine gave niet drie noten

Al waren si nu up hem comen.

Mettien heeft hi tswert ghenomen

6930 Dat hi goet ende gedurich vant

Al bloot getrect in sine hant;

Ende seinde hem ende tart uter dure.

God gheve dat sine aventure

Heden ten besten moete vergaen!

6935 Hi sach die porte hopen staen.

Daer ghinc hi in metter vart

[200] Ende hilt al bloet ghetrect sijn sweert.

Als hi binder porte es comen

Sone hevet hi niemen vernomen

6940 Die hem dat ingaen wille waren.

Ende die buten waren ghevaren

Si sijn weder binnen comen

Ende hebben Waleweine vernomen

Voer hem lieden gaende allene

6945 Gheredelike over sine bene.

Doe seiden si alle gader saen:

Nu siet gonder enen gaen

Die hem inwart maect ter vaert

Ende draget al naect getrect sijn swaert.

6950 Hi waent den casteel wel winnen.

Oec saelt hem comen tonminnen!

Hi hevet dulheit groot bestaen!

Wat radijs: wille wire vaen?’

‘Neen wi, maer wille wi met ghemake

6955 Ondervinden alle die saken

Waer die gone sijn ghevaren

Die hier te nacht te werke waren

Ende dese ondaet hebben gewrocht?

Als wijt hebben ondersocht

6960 Dan alre eerst sullen wine vaen.

Niemene latene hem ontgaen.

Wi sulne leveren den coninc.’;

Walewein verstont al dese dinc

Ende peinsde in sinen moet:

6965 ‘Eens vroet mans raet es dicken goet.

Ic horde eens seggen enen pape:

‘Als die wulf es onder die scape

Danne eest te spade te werne.’;

Desen hebben mi wille te deerne.

6970 Oec hordic hem seggen mede:

‘Maer goet hoede es daer es goet vrede.’;

Ic souder omme peinsen, waric vroet;

[201] Het ware mi tijt. God gheve mi spoet

Ende gratic wel te doene!

6975 Het wert varinc bi der noene

Ende ic ben ter sester porte binnen:

Sine sullen mi niet so lichte winnen

Vergaet mi na mijn ghedochte.’;

Doe loec hi als hi eersten mocht[e]

6980 Die porte ende ghincse vaste sluten:

Ende die drie hondert blever buten

Die de hoghe tale seide[n].

Si moeten daer een stic ontbeiden

Sullen si Waleweine vaen.

6985 Met siere liste heeft hi ghedaen

Dat hise alle buten sloet.

Doe dreven si den rouwe groot

Die gone diere buten hilden.

Si sullen Waleweine den milden

6990 Te deser porte gheven vrede

Ter ander ende ter darder mede

Ende ter vierder. Dus hevet hiere

....................

....................

6995 Daer wart hem dat spel onsiene.

Nodan sal hijt al bestaen

God wouds, hoet hem sal vergaen.

Daventure moets gewouden!

Die gone die daer binnen houden

7000 Waren bevaen met droeven moede

Dat si aldus met quader hoede

Buter porte besloten waren.

Sine weten van rouwen hoe gebaren.

Ende helpt hem niet: het blijft ghedaen!

--------------------

--------------------

--------------------

7005 Toter tienster porte binnen

[202] Daer men onthaalde met omminnen

Ten eersten dat hi daer binnen quam:

Hi vanter den menegen die was gram

Up hem. [T]waren, als sine saghen

7010 Scoten si an hem al sonder dagen.

Si riepen: ԁy, wats ons ghesciet!

In swaer vernoy, in swaer verdriet

Sijn wi comen, in groten toren!

Wi hadden ghenouch te voren

7015 Ghenomen, al waren si binnen bleven

Die daer buten nu hare leven

Hebben verloren; dat verstaet wel.

Hem es ghespeelt een evel spel

Alle gader, niet hem somen.

7020 Diet daden, si beginnen comen!

O wi, owi, wats u ghesciet!

Het es een vanden gonen, siet

Die de ondaet hevet ghedaen!

Wat raetdi oft wine vaen

7025 Dat wi hem tleven hebben genomen

Eer sine ghesellen up ons comen?

So sullen wi al met gemake

Wel volbringen onse sake:

Wi sulse een ende een onthalen

7030 Ende sullen hem harde wel betalen

Hare toelne eer si die porte liden.’;

Walewein tart an ere siden

Ende warp den rigge an ene masiere

Tussce twee colummen ende sette hem sciere

7035 Ter were jegen die van binnen.

Hi seide: ԃom na, die wille winnen:

Ic sal hier uwes ontbeiden!’;

Doe stonden dandre ende seiden:

Huwe were mach u nict besluten:

7040 Al waren siere binnen die sijn buten

Van den [gonen] diere sijn buten bleven

[203] Wi souden hem allen nemen tleven!

Dier souder nemmer een ontgaen!’;

Walewein antworde saen

7045 Ende seide: Dies nontsiet u niet!

Ic ne weet niet wat ic buten liet

Yemene die mi wille vromen

Die binnen der veste wille comen

En ware namelike God

7050 Die macht hevet ende ghebod

Over ons allen beghene.

Ic hadde lievere hem allene

In hulpen dan ju allen gader.

Dat es bedi hi es mijn vader:

7055 Hi sal sijn kind wel bescarmen!’;

Si trecten die swerde metten armen

Up Waleweine in allen siden

Ende begonsten up hem striden.

Aldus onthaelden si haren gast.

7060 Maer Waleweins wapene waren so vast

Dat die gone van binnen

Up hem niet en mochten gewinnen.

Dat was qualike hare ghevouch!

Metten swarde dat Walewein drouch

7065 Maecte hi plaetse, so hi best mochte:

Wien so hiere mede gherochte

Dien dede hi tumen sonder hovaerde

Metten swaerde up die aerde

Dat hi keerde die voete upwart.

7070 Doe prijsde Walewein sijn swaert

Ende prijsde sere, diet hem gaf.

Dat hi gheraecte, dat ghinc af

Metten swerde dat hi draget.

Doe seiden si: ԗerden wi versaget

7075 Van desen die hier es comen binnen?

Ende sullen wi hem laten winnen

Den casteel up ons met crachte?’

[204] Si namen glavien ende scachte

Ende liepen up hem daer hi stoet.

7080 Walewein was van sinne vroet

Ende decte hem onder sinen scilt.

Metten swerde dat hi hilt

In sine hant getrect al bloet

Slouch hi weder slaghe groot

7085 Ende die scachte mids ontwee

Alst ware riet min no mee

Ter menegher stede vor die hant.

Doe seiden si: ‘Hets een viant!

Wine moghen up hem niet winnen!

7090 Weten senden enen bode binnen

Tote onsen here den coninc

Dat hi ons te deser dinc

Bescudde, of wi sijn verloren.

Hier es die duvel comen voren

7095 Die ons sal doden alle gader!’;

Walewein der aventuren vader

Hi peinsde als hi dit verstoet:

ԇod gheve mi cracht ende daer toe spoet

Dat ghi mi niet en moet ontgaen!’

7100 Met desen so was ghestaen

Die joncfrouwe vor haren vader

Ende vor die baroene alle gader

Ende groettene harde h[o]vescelike

Ende seide: ԇod van hemelrike

7105 Hi gheve u bliscap emmermere

Van desen daghe vorwaert, here!

Te nacht so quam mi te voren

In drome dat ju groot toren

Staet te nakene ende swaer verdriet.

7110 Maer in dars ju ghewagen niet

En moeste bi juwen wille sijn.’;

Die coninc seide: ‘Dochter mijn

Eest sake die te seggene steet

[205] So biddic u, God weet

7115 Dat ghijt mi segt. Dat ju God lone!

Bi miere rechter coninc crone

Ene bede wert ju ghereet

Teerst dat ic die waerheit weet.’;

Alse dit gehorde die joncvrouwe

7120 Seitsoe: ‘Here, bi uwer trouwe

Suldise mi dan gherne gheven?’;

‘Also moetic met eren leven!

Jaic, alsic die waerheit weet.’;

‘Lieve vader, so versteet

7125 Wat dese dinc bedieden mach.

Mi quam te voren daer ic lach

Te nacht ene harde vremde dinc:

Mi dochte dat een ridder, een jongelinc

Wel gheraect in allen seden

7130 Uut varren lande quam ghereden;

So varre: ens niemen dies ghelovet!

Up sine scoudre stont een hovet

Als oft ware van ere joncvrouwe.

Dit dochte mi in rechter trouwe.

7135 Bi wat saken mach dat wesen?’;

‘Joncfrouwe wildi vroet van desen

Wesen, ic saelt u segghen gherne.

Die selve rudder pleget te vaerne

Achter lande om aventure

7140 Menich coninc rike dure

So wien hi vint in eneger noot

Al soude hiere omme bliven doot

Hi sal betren sinen rouwe:

Dat bediedet thoeft vander joncvrouwe

7145 Dat ghi an den rudder saget.

Nu hebbi[c] u dies ghi mi vraget

Berecht: wat wildi weten mere?’;

‘Ic saelt ju segghen, lieve here.

Noch saghic ander dinc daer ane:

[206] 7150Sijn wapenroc, na mine wane

Die was van ere liebards huut.’;

Die coninc sprac al over luut:

Ԅes liebaerds huut die ghi saget

Dat es die coenheit die hi draget

7155 Die rudder, in sijn herte binnen.

Hine laetse niemene bekinnen

Dorperheit, te ghenen male

Maer altoes [es] van scoenre tale.

Onrecht ende quade saken

7160 Die wille hi te nieute maken.

Doemen hem oec mesdaet

Hi es die gone diese wederstaet

Metten swerde wel stoutelike.

Ende hine slouch manne swike

7165 Die siere hulpe iet begheerde.

Dit es dat teken vanden liebarde

Dat hi draget min no mee.’;

‘Vader, nu wetic die twee.

Dat derde moeti mi bedieden.

7170 Vor algader juwe lieden

Willic ju vraghen of ghi kent:

Een dier dat men heet serpent

Brochti ghevoert stare ende groot.

Ic sach dat hem ter kele uut scoet

7175 Tvier: dat dede ju grote scade;

En hadde altoes en ghene ghenade

Van ju no van juwen lieden:

Si waren te ondre; eer si scieden

Hadt wel die twedeel doot

7180 Also helpe mi die God die mi geboet!’;

‘Tvier dat hi brochte in sine hant

Dochter mijn, dat was een brant

Die mi noch in groter scaden

Sal bringhen ende in onghenaden

7185 Mach hi comen binnen miere vesten;

[207] Maer vergatet mi ten besten

Hine salse niet so lichte winnen.’;

Doe nam soe orlof daer binnen

Die joncfrouwe, an haren vader

7190 Ende ane die baroene alle gader:

‘So seggic u, here, wacht u dies;

Een man comt dicken in verlies

Als hi waent wesen best in vrede.

Ghi sijd mi scu[l]dich ene bede

7195 Wanneer so ics u vermane.’;

Die coninc seide: ԗel ghedane

Joncfrouwe, soe es ju ghereet.’;

‘So willic bidden, na dien dat steet

Gode dor sine ghenaden

6900 Toen deed hij zijn wapens aan

[199] En bereidde hem te gaan

Was hij gereed, buiten de zaal.

Nu wil ik u van hem verkorten het verhaal

En laten blijven en zeggen voort

6905 Een deel van diegenen -nu hoort! -

Die haastig heen varen

Ter poort uit zonder sparen

Om te zoeken hun vijand

En te wreken hun schande.

6910 Maar ze hebben er niemand vernomen.

Toen zij buiten de poort zijn gekomen

Daar nee vonden ze geheel niets

Nog schepsels die God heeft geschapen.

Dat kwam daarom: daar nee was hij niet.

6915 Ze riepen: aai mij! Wat is ons gebeurd?

Nee zullen we nu de koning

Berichten mogen van dit ding

Wie heeft dit gedaan

En de waarheid laten verstaan?

6920 Die het deden, zijn ons ontkomen!

Wat zouden we er meer toe doen?

Dit zullen we hem zeggen, dit is waar.’

Toen nee talmden ze niet langer daar

En keerden met droevig gemoed.

6925 Nu is Walewein op zijn hoede

En heeft de deur geopend.

Hij gaf er niets om

Al waren ze nu op hem gekomen.

Meteen heeft hij het zwaard genomen

6930 Dat hij goed en gedurig vond

Openlijk getrokken in zijn hand;

En zegende zich en stapte uit de deur.

God geeft dat zijn avonturen

Heden ten beste moeten vergaan!

6935 Hij zag de poort open staan.

Daar ging hij in met een vaart

[200] En hield openlijk getrokken zijn zwaard.

Toen hij binnen de poort kwam

Zo heeft hij niemand vernomen

6940 Die hem in dat gaan wil afweren.

En die buiten waren gegaan

Ze zijn weer binnengekomen

En hebben Walewein vernomen

Voor hen lieden gaan alleen

6945 Vlug op zijn benen.

Toen zeiden ze allemaal gelijk:

Nu ziet ginder een gaan

Die hem snel naar binnen maakt

En draagt openlijk getrokken zijn zwaard.

6950 Hij waant het kasteel wel winnen.

Ook zal het hem tot haat komen!

Hij heeft domheid groot gedaan!

Wat raad ge aan: willen we hem vangen?’

‘Neen wij, maar willen we in rust en vrede

6955 Ondervinden al die zaken

Waar diegene zijn gegaan

Die hier vannacht aan het werk waren

En deze boze daad hebben gewrocht?

Als wij het hebben onderzocht

6960 Dan allereerst zullen we hem vangen.

Niemand laat hem ontkomen.

We zullen hem leveren de koning.’

Walewein verstond al deze zaken

En peinsde in zijn gemoed:

6965 ‘Een verstandige man zijn raad is vaak goed.

Ik hoorde eens zeggen een paap:

“Als de wolf is onder de schapen

Dan is het te laat te weren.

Dezen hebben me willen deren.

6970 Ook hoorde ik hem zeggen:

‘Maar goede hoede is daar is goede vrede.’

Ik zou erom peinzen, was ik verstandig;

[201] Het is me tijd. God geeft me voorspoed

En genade goed te doen!

6975 Het werd snel bij de noen

En ik ben ter zesde poort binnen:

Ze zullen het me niet zo licht winnen

Vergaat het me naar mijn gedachte.’

Toen sloot hij het zo gauw hij kon

6980 De poort en ging het vast sluiten:

En die driehonderd bleven er buiten

Die de drieste woorden zeiden.

Ze moeten daar een tijdje wachten

Zullen ze Walewein vangen.

6985 Met zijn schranderheid heeft hij gedaan

Dat hij ze allen buiten sloot.

Toen dreven ze de rouw groot

Diegene die erbuiten hielden.

Ze zullen Walewein de milde

6990 Te deze poort geven vrede

Te andere en ten derde mede

En te vierde. Dus heeft hier

....................

....................

6995 Daar werd hem dat spel hachelijk.

Nochtans zal hij het alle durven

God wilde het, hoe het hem zal vergaan.

Het avontuur moet het willen!

Diegene die daarbinnen houden

7000 Waren bevangen met droevig gemoed

Dat ze aldus met slechte hoede

Buiten de poort gesloten waren.

Ze weten niet van rouw hoe zich te gedragen.

En het helpt hen niet: het blijft gedaan!

--------------------

--------------------

--------------------

7005 Tot de tiende poort binnen

[202] Daar men hem onthaalde met vijandschap

Ten eerste dat hij daar binnen kwam:

Hij vond er menigeen die woedend was

Op hem. Te waren, toen ze hem zagen

7010 Schoten ze op hem al zonder te praten.

Ze riepen: ԁy, wat is er ons gebeurd!

In zwaar verdriet, in zwaar verdriet

Zijn we gekomen, in grote toorn!

We hadden genoeg tevoren

7015 Genomen, al waren ze binnengebleven

Die daarbuiten nu hun leven

Hebben verloren; dat versta goed.

Hen is een lelijke poets gebakken

Allemaal, niet sommige.

7020 Die het deden, ze beginnen komen!

O wee, o wee, wat is u gebeurd!

Het is een van diegene, zie

Die de wandaad heeft gedaan!

Wat raad ge aan of we hem vangen

7025 Dat we hem het leven hebben genomen

Eer zijn metgezellen op ons komen?

Dan zullen we allen met gemak

Goed volbrengen onze zaak:

Wij zullen ze een voor een onthalen

7030 En zullen hen zeer goed betalen

Hun tol voordat ze door die poort gaan.’

Walewein trad aan een kant

En wierp de rug aan een muur

Tussen twee zuilen en zette hem snel

7035 Te verweer tegen die vanbinnen.

Hij zei: ԋom nabij, die wil winnen:

Ik zal hier op u wachten!’

Toen stonden de anderen en zeiden:

‘Uw verweer mag u niet afsluiten:

7040 Al waren ze er binnen die zijn buiten

Van diegene die erbuiten zijn gebleven

[203] We zouden hen allen nemen het leven!

Van die zou er nimmer een ontgaan’

Walewein antwoordde gelijk

7045 En zei: ‘Dus ga gerust uw gang!

Ik nee weet niet wat ik buiten verliet

Iemand die me wil helpen

Die binnen de vesting wil komen

Tenzij God in eigen persoon

7050 Die macht heeft en gebod

Over ons allen tezamen.

Ik had liever hem alleen

Te helpen dan u allemaal.

Dat is daarom hij is mijn vader:

7055 Hij zal zijn kind wel beschermen!’

Ze trokken de zwaarden met de armen

Op Walewein aan alle kanten

En begonnen op hem te strijden.

Aldus onthaalden ze hun gast.

7060 Maar Walewein’s wapens waren zo vast

Dat diegene vanbinnen

Op hem niet mochten gewinnen.

Dat kwam hen slecht van pas!

Met het zwaard dat Walewein droeg

7065 Maakte hij plaats zo goed hij kon:

Wie zo hij hiermee raakte

Die liet hij tuimelen zonder hovaardigheid

Met het zwaard op de aarde

Zodat hij de voeten omhoog keerde.

7070 Toen prees Walewein zijn zwaard

En prees het zeer, die het hem gaf.

Dat hij raakte, dat vloog er af

Met het zwaard dat hij draagt.

Toen zeiden ze: ԗorden we bang

7075 Van deze die hierbinnen is gekomen?

En zullen we hem laten winnen

Het kasteel op ons met kracht?’

[204] Ze namen speren en schachten

En liepen op hem daar hij stond.

7080 Walewein was van geest verstandig

En bedekte hem onder zijn schild.

Met het zwaard dat hij hield hield

In zijn hand openlijk getrokken

Sloeg hij weer grote slagen

7085 En de schacht middendoor stuk

Alsof het een riet was min of meer

Ter menige plaatsen voor de hand.

Toen zeiden ze: ‘Het is een duivel!

We kunnen van hem niet winnen!

7090 We zenden een bode naar binnen

Tot onze heer de koning

Dat hij ons tot deze zaak

Beschermt, of we zijn verloren.

Hier is de duivel gekomen voren

7095 Die ons zal doden allemaal!’

Walewein de avonturen vader

Hij peinsde toen hij dit verstond:

ԇod geeft me kracht en daartoe spoed

Dat ge me niet moet ontgaan!’

7100 Met dit zo stond

Die jonkvrouw voor haar vader

En voor de baronnen allemaal

En begroette hem zeer hoffelijk

En zei: ԇod van hemelrijk

7105 Hij geeft u blijdschap immermeer

Van deze dag af voortaan, heer!

Vannacht zo verscheen me

In droom dat u grote toorn

Staat te naken en zwaar verdriet.

7110 Maar ik durf er niet over te spreken

Tenzij het bij uw wil is.’

De koning zei: ‘Dochter mijn

Is het een zaak die gezegd mag worden

[205] Dan bid ik u, God weet

7115 Dat gij het me zegt. Dat God u beloont!

Bij mijn rechte koningskroon

Een verzoek wordt u gegeven

Ten eerste dat ik de waarheid weet.’

Toen ze dit hoorde de jonkvrouw

7120 Zei ze: ‘Heer, bij uw trouw

Zal ge het dan gewillig geven?’

‘Alzo moet ik met eren leven!

Ja ik, als ik de waarheid weet.’

‘Lieve vader, zo versta

7125 Wat deze zaak betekenen mag.

Me verscheen daar ik lag

Vannacht en zeer vreemd ding:

Ik dacht dat een ridder, een jongeling

Voortreffelijk in alle zeden

7130 Uit verre landen kwam gereden;

Zo ver: er is niemand die het gelooft!

Op zijn schouders stond een hoofd

Alsof het van een jonkvrouw was.

Dit leek me zeker.

7135 Bij welke zaken mag dat wezen?’

‘Jonkvrouw wilde ge op de hoogte van deze

Wezen, ik zal het u graag zeggen.

Diezelfde pleegt te gaan

Het land door om avonturen

7140 Menige koninkrijk door

Zo wie hij in enige nood vindt

Al zou hij er om dood blijven

Hij zal goed maken zijn rouw:

Dat betekent het hoofd van de jonkvrouw

7145 Dat ge aan de ridder zag.

Nu heb ik wat u me vroeg

Bericht: wat wil je nog meer weten?’

‘Ik zal het u zeggen, lieve heer.

Nog zag ik een ander ding daaraan:

[206] 7150 Zijn wapenrok, naar mijn gedachte

Die was van een luipaarden (leeuw) huid.’

De koning sprak al over luid:

Ԅe leeuwenhuid die ge zag

Dat is de koenheid die hij draagt

7155 Die ridder, in zijn hart vanbinnen.

Hij nee laat niemand bekennen

Onbeschaafdheid, in geen keer

Maar altijd is hij van mooie taal.

Onrecht en kwade zaken

7160 Die wil hij te niet doen.

Toont men hem ook de verkeerde daden

Hij is diegene die ze weerstaat

Met het zwaard zeer dapper.

En hij nee liet de mannen in de steek

7165 Die zijn hulp iets begeerde.

Dit is dat teken van de leeuw

Dat hij draagt juist zoals ik het zeg.’

‘Vader, nu weet ik die twee.

Dat derde moet ge me aanduiden.

7170 Voor allemaal uw lieden

Wil ik u vragen of ge kent:

Een dier dat men serpent noemt

Bracht hij gevoerd sterk en groot.

Ik zag dat het hem ter keel uitschoot

7175 Het vuur: dat deed u grote schade;

En had altijd geen genade

Van u nog van uw lieden:

Ze waren te onder; eer ze scheiden

Had hij wel het twee derde deel gedood

7180 Alzo helpt me God die het me gebood!’

‘Het vuur dat hij bracht in zijn hand

Dochter mijn, dat was een zwaard

Die me noch in grote schaden

Zal brengen en in ongenade

7185 Mag hij komen binnen mijn vesting;

[207] Maar vergaat het me ten beste

Hij zal het niet zo gemakkelijk winnen.’

Toen nam ze verlof daarbinnen

De jonkvrouw, aan haar vader

7190 En aan de baronnen allemaal:

'Zo zeg ik u, heer, wacht u dus;

Een man komt vaak in verlies

Als hij waant te wezen goed in vrede.

Ge bent me schuldig een verzoek

7195 Wanneer zo ik het u vermaan.’

De koning zei: ԇoed gedaan

Jonkvrouw, het is u gereed.’

‘Zo wil ik bidden, naar dat het staat

God door zijn genade

7200 Dat hise mi bidden late te staden!’

Doe ghinc soe wech na deser tale.

Doe leidemen taflen in die sale.

Die coninc ende sine baroene

Ghinghen eten na desen doene.

7205 Ende eer si alle consten voldwaen

So quam een bode in gheg[a]en

Vor den coninc daer hi sat

Over die tafle ende at;

Ende hi sprac met groten sere:

7210 ‘staet up’ seithi,’cԣoninc here

Van juwer tafle! Laet ju heten!

Juwe starcke vesten sijn beseten:

Daer es een ridder comen binnen.

Hi sal den casteel up ons winnen.

7215 Hi hevets ghedaen een scone ghewin:

Hi es ter eerster porten in

Hi magher lichte no[ch] winnen twee.

Ende oec die tweedel ofte mee

Van juwen volke heeft hi doot!’

7220 Die coninc was starc ende groot

Ende hadde in sine machte

[208] Wel tiene mannen crachte

Rumelijc oec ofte meer.

Hi seide: ԁl es mi therte seer

7225 Hets vrome dat selc ridder levet!

Keytive houdi.............

Het quam miere dochter wel te voren

Dat verdriet ende desen toren

Dat mi nu te doghene staet.

7230 Mine ridders sijn ghereet.

Staet up alle ende haest ju sere!

Die mine vrienscap ende mine ere

Minnen, staet mi heden bi!

Waer sijn mine wapine? hale se mi!

7235 Vaer! haeste elkerlijc ende soeket

Sine wapine!’ Die hem eerst roeket

Ghereden, maecte hem darwaert.

Den coninc dedemen an ter vaert

Sine wapine ende brochte hem te voren

7240 Een stare ors ende dat was uut vercoren

Daer hi up sat met groter cracht.

Hi nam den scilt ende den scacht

Die men hem brochte, starc ende groot

Met cynopre ghevaerwet root:

7245 Daer omme ghinc een stalijn bant

Van den orde toter hant.

Dien nam hi al sonder sparen

Ende reet wech te waren

Tote daer hi Walewein sach staen

7250 Die den sinen hadde ghedaen

Des daghes pine ende swaer verdriet.

Al noch en stont hi stille niet:

Hi vacht ghelijc enen lyoene!

Die coninc was stare ende coene

7255 Ende reet bet na met groter cracht.

Ter scote hilt hi sinen scacht

Ende waenden dor steken ter eerster vloghe

[209] Jeghen den rechtren elleboghe

Gaf hi hem die ste[k]e groot

7260 Dat hem uter hant ontscoet

Sijn swaert .xiiij. voeten verre.

Doe was mijn her Walewein erre

Ende droeve in sinen moet:

Vanden volke dat voer hem stoet

7265 En conste hijt weder niet ghewinnen!

Doe verblijtde therte binnen

Den coninc ende die met hem waren;

Si seiden: ‘Ghine sult ontvaren!

Wi sullen ju met wel groten sere

7270 Nemen tlijf! ‘Ne slaet nemmer[mer]eՠ

- Sprac die coninc- ‘ic wilne vaen.’;

Mettien sach Walewein vor hem staen

Enen met enen bloeten swerde:

Als die coninc sijns begherde

7275 Tart hi bat naer ende prant

Den gonen tsweert uter hant

Ende verdroucht met beden armen

Ende seide: ‘Het wert tuwen wacharmen

Dat ic emmer sterven moet!’

7280 Boven up den stalin hoet

Gheraecti also den coninc

Dat die slach daer dore ghinc;

Maer hine hevetene niet ghewont:

Van desen slaghen bleef hi ghesont!

7285 Die coninc warp omme sijn paert

Te minen here Waleweine waert

Ghenendelike sonder sparen.

....................

....................

Walewein hoedde hem vor die steken

Ende tart an ere siden

7290 Ende verdrouch dat swaert met niden

Ende gaf den coninc enen slach

[210] Dat hi ne horde no en sach:

Van den slaghe wart hem so wee!

Ende Waleweins swaert spranc ontwe

7295 Bider hilte vor dier hant.

Die coninc, hi viel up dat sant

In ommacht van dien slaghe.

Doe dreven sine liede grote claghe

Om den coninc haren here.

7300 Der Walewein vervaerd[e] hem sere:

Hine wiste hem waer mede verweren.

Ende dandre die sijns begeren

Si torden an metter vaert.

Die coninc sat weder up sijn paert

7305 Als hi vander ommacht bequam.

Verbolgelike ende sere gram

Sat hi up met groter cracht.

Ende Walewein ghegreep den scacht

Ende wranckene den coninc uter hant.

7310 Hi seide: ‘al en hebbic ghenen brant

Ic sal mi hier mede verweren.

Jeghen die mi willen deren

Salic coelen minen moet!’;

Als een mayere tcoren doet

7315 Also velletse Walewein metten scachte

Stoutelike ende met crachte.

Hi dede den meneghen grote pine.

Die coninc troeste die sine:

Hi hietse peinsen om die ere.

7320 Met droeven moede, met groten sere

So trac die coninc sijn swaert.

Doe torden si an metter vaert

Up Waleweine met groter crachte.

Die starcke bande vanden scachte

7325 Hieuwen si metten swerden ontwee

In sevene steden ende oec mee

Ende velden Waleweine den here.

[211] Doe worden si echt verhoget sere

Die coninc ende die met hem waren.

7330 Ende mijns ther Waleweins mesbaren

Ende sijn rouwe die was groot:

Hi waende te hant bliven doot!

Ende hi bat Gode met trouwen

Ende Marien onser Vrouwen

7335 Oft hi daer verlore sijn leven

Dat soe siere ziele moesten plegen

Geleden daer soe selve waren.

‘Hier en wanics niet ontfaren:

Het es met mi also vergaen

7340 Ic gheve mi up, ic blive ghevaen.

In mach mi nieuwer mede verweren.’;

Ende die sere sijns begeren

Si voerdene ten castele waert.

Doe sach daer een ser Waleweins swaert:

7345 Hi wanet nemen daer het lach.

Tswart gaf hem sulc enen slach

Dat hi droeve danen sciet

Ent goede swaert daer liggen liet:

Hine was niet sulc dat hiere toe dochte

7350 Dat hi tswert up heffen mochte

O[m] prosent bringen sinen live.

Meer dan si hondert ende vive

Hem allen doet dies gelike;

Dat seggic u gewaerlike.

7355 Si lieten daer an haren danc.

Wat holpe dat ict maecte lanc?

En bestoet hem niet te dele.

Doe quamen si binnen den castele.

Noch doe ne wiste die joncfrouwe niet

7360 Hars vader toren ende sijn verdriet

Vor dien dat soene comen sach

Ten veinstren daer soe lach

Met camerieren ende sach uutwaert.

[212] Doe haeste soe hare ende quam ter vaert

7365 Tharen vader, so soe eerst mochte.

Ende Walewein, dien hi brochte

Ghevaen, stont bi siere side.

Die coninc seide: Ԏu weset blide

Dochter! Siet of ghine yet kent

7370 Desen: hi es die dat serpent

Ghevoert brochte in sine hant!

Mi dincke dat ic ondervant

[D]inen droem te [m]inen sere.’;

Die joncfrouwe seide: ‘Vader here

7375 Mi es leet van irwer scade;

Maer ic bade jou up ghenade

Dat ghi mi gheeft mine bede

Dore God ende dor u edelede

Die ghi mi ghelovet heden.’

7380 Die coninc seide: ‘uwer bede

Dochter, ne willic niet onsaken.

Maer dat mach niemen gemaken

Al baeddi mi om tsmans leven

Dat icker jou soude gheven.

7385 Anders bidt mi dat ghi wilt.’;

Dat men Waleweine vor hare hilt

Wert die joncfrowwe van binnen

So ontsteken van siere minnen

Soe ne wiste wat soe doen mochte.

7390 Menichsins es vrouwen ghedochte

Daer si toe keren hare zinne.

Soe es bevaen met ridders minne

No danne hadsoene niet ghesien.

Soe antworde den coninc mettien:

7395 ‘Here, omme sijn lijf en biddic niet.

Hi heeft mi brocht int sware verdriet

Ende ju, here, in groter scade.

Nu biddic u, vader, dor ghenade

Dat ghine mi gheeft tote morgen:

[213] 7400Ghine dorter niet omme sorgen

Ic ghevene u weder also goet.

Ende laet mi coelen minen moet

Over hem te nacht, ende morgen ghi.’

Die coninc seide: ‘Dochter, dat si.

7405 Wildine mi margen weder gheven?’’

‘Jaic, mach hi so langhe leven.

Ende es hi doot, sinen lechame

Salic ju gheven in Gods name.’;

‘Joncfrouwe, es dit uwe bede?

7410 Vrouwen hebben enen zede:

Si moeten hebben hare begeren;

H[et] en mach hem niemen weren

Al soudt enen man sine ere

Costen. Nu biddic u sere

7415 Dat ghine doet vaste in ju behout.’;

Viere ridders starc ende stout

Namen Waleweine metter vaert:

Al daer die joncfrouwe begart

Leetden sine neven harre side.

7420 Gone camerieren saghen te stride

Up Waleweine daer menne brochte.

Om dat hi hem so scone dochte

Baden si alle in goeder trouwe

Gode ende onser liever Vrouwe

7425 Dat hi met eren moeste ontgaen!

Dus brochtmen Waleweine ghevaen

Daerne die joncfrouwe in hebben wilde.

Men dede inden karker den ridder milde

Ende ghingen weder sluten vaste.

7430 ‘Nu nemet ware van uwen gaste ‘;

Spraken die ridders ter joncfrouwen.

‘Ic sal, bi miere rechter trouwen

Tote hem nemen sulken ware

Dat seggic ju al hopenbare

7435 Hem ware beter, ware hi doot:

[214] Sijn torment wert so groot ‘;

- Sprac die joncfrouwe-‘eԥnde sine pine!

Dit seggic oec al stillekine

Minen vader, niet hopenbare.

7440 Mi ware leet quame die niemare

Achter hove - ic bem een wijf-

Dat ic enen man sijn lijf

Name. In wilne ooc doden niet

Maer sine smerte ende sijn verdriet

7445 Dat wert groot, bi miere trouwe.’;

Doe namen si ane die joncfrouwe

Orlof, die rudders alle viere.

Die joncfrouwe seide: ‘Groetet mi sciere

Minen here den coninc minen vader

7450 Ende sine baroene alle gader

Ende danct hem uter maten sere

Des groten goets, der groter ere

Die hi mi hevet gedaen.

Den rudder die hier es ghevaen

7455 Salic hem morgen weder gheven

Ja, mach hi also langhe leven:

Hi sal hebben wel swaer bedwanc.

I[c w]eets minen vader danc

D[at] hi mi die ere dede

7460 Ende hi mi gaf mine eerste bede

Die ic hem noit eer bidden dorste.’;

Doe ghinc soe al sonder vorste

Ende gaf hem orlof, die joncfrouwe.

Ten coninc die met groten rouwe

7465 Was bevaen, si quamen sciere

Gone ridders alle viere

Ende spraken met gestaden zinne:

‘Here, die jonghe coninginne

Mijn joncfrouwe, groetet ju sere

7470 Ende danct ju der groter ere

Die ghi hare heden hebt ghedaen.

[215] Den ridder die soe heeft ghevaen

Sal soe hede morgen gheven

Mach hi also langhe leven;

7475 Maer hi sal eer wesen doot:

Sijn torment es so groot

Ens niemen diet vertellen mochte.’

Doe seide hi dat hijs niene [r]ochte;

Maer mochti den dach ontbeiden

7480 Hi soudene in wel corten tiden

Doen sterven met wel groten sere.

Ԏu en gewagets mi nemmere.

Swiget al stille, latene daer:

Mi es anders mijn herte swaerռ,’

7485 - Sprac die coninc- ‘Sijt seker dies:

Om mine scade, om mijn verlies

Dat ic heden hebbe ontfaen!

Nu laet ons ghereden saen

Metten gonen diere leven

7490 Ende halen die daer doot sijn bleven.

Die gone die daer sijn ghewont

Helpt hem, datsi werden ghesont.

Dies biddic ju dore ghenaden.

Ic moet bescouwen mine scaden

7495 Die mi heden es ghesciet.’;

Doene wilden si langere letten niet.

Die coninc reet; hem volgede an

Menich rudder, menich man

Die des daghes bleven ghesont.

7200 Dat hij me haar bidden laat op het geschikte moment!’

Toen ging ze weg na dit gesprek.

Toen bracht men tafels in de zaal.

De koning en zijn baronnen

Gingen eten na dit doen.

7205 En eer ze allen klaar zijn met wassen

Zo kwam een bode in gegaan

Voor de koning daar hij zat

Aan de tafel en at;

En hij sprak met grote pijn:

7210 ‘Sta op. ‘Zei hij, ‘Koning heer

Van uw tafel! Laat uw eten!

Uw sterke vesting is belegerd:

Daar is een ridder binnen gekomen.

Hij zal het kasteel op ons winnen.

7215 Hij heeft gemaakt een mooie winst:

Hij is de eerste poort in

Hij mag er gemakkelijk nog twee winnen.

En ook het twee derde deel of meer

Van uw volk heeft hij gedood!’

7220 De koning was sterk en groot

En had in zijn macht

Wel tien krachtige mannen

Ruimschoots ook vaak meer.

Hij zei: ԁl doet mijn hart pijn

7225 Het is nuttig dat zoՠn ridder leeft!

Ellendige hou je.............

Het kwam mijn dochter wel tevoren

Dat verdriet en deze toorn

Dat me nu te gedogen staat.

7230 Mijn ridders zijn gereed.

Sta op allen en haast u zeer!

Die mijn vriendschap en mijn eer

Minnen, sta me heden bij

Waar zijn mijn wapens? Haal ze me!

7235 Gevaar! Haast iedereen en zoekt

Zijn wapens!’ De eerste die zorg draagt

Te rijden, maakt hem derwaarts.

De koning deed men aan ter vaart

Zijn wapens en bracht hem tevoren

7240 Een sterk paard en dat was uitverkoren

Daar hij op zat met grote kracht.

Hij nam het schild en de schacht

Die men hem bracht, sterk en groot

Met cinnaber rood geverfd:

7245 Daarom ging een stalen band

Van de punt tot de hand.

Die nam hij al zonder sparen

En reed weg naar waarheid

Tot daar hij Walewein zag staan

7250 Die de zijnen had gedaan

Die dag overlast en zwaar verdriet.

Al nog stond hij niet stil:

Hij vocht gelijk een leeuw!

Die koning was sterk en koen

7255 En reed dichterbij met grote kracht.

Te schieten hield hij zijn schacht

En waande hem door te steken in de eerste steek.

[209] Tegen den rechter ellenboog

Gaf hij hem die steek groot

7260 Dat hem uit de hand ontschoot

Zijn zwaard 14 voeten ver.

Toen was mijnheer Walewein toornig

En droevig in zijn gemoed:

Van het volk dat voor hem stond

7265 En kon hij het niet weer winnen!

Toen verblijdde het hart vanbinnen

De koning en die met hem waren;

Ze zeiden: ‘Je zal niet ontkomen!

We zullen u met wel grote pijn

7270 Nemen het lijf! ‘Nee sla nimmermeerՠ

- Sprak de koning- ‘Ik wil hem vangen.’

Meteen zag Walewein voor hem staan

Een met een getrokken zwaard:

Toen de koning hem begeerde

7275 Trad hij dichterbij en nam

Diegene het zwaard uit de hand

En tilde het op met beide armen

En zei: ‘Het wordt tot uw verdriet

Dat ik beslist sterven moet!’

7280 Boven op de stalen hoed

Raakte het alzo de koning

Dat die slag daardoor ging;

Maar hij heeft hem niet gewond:

Van deze slag bleef hij ongekwetst!

7285 De koning draaide om zijn paard

Tot mijnheer Walewein waart

Onverschrokken zonder sparen.

....................

....................

Walewein hoedde hem voor die steken

En trad aan een kant

7290 En tilde dat zwaard op met felheid

En gaf de koning een slag

[210] Dat horen en zien hem verging:

Van de slag werd hem zo pijnlijk!

En Walewein’ s zwaard sprong stuk

7295 Bij het handvat voor de hand.

De koning, hij viel op het zand

In onmacht van die slag.

Toen dreven zijn lieden grote klagen

Om de koning hun heer.

7300 Daar Walewein was zeer bang:

Hij wist niet zich waarmee te verweren.

En de anderen die het op hem gemunt hebben

Ze liepen snel op hem af.

De koning zat weer op zijn paard

7305 Toen hij van de onmacht bijkwam.

Verbolgen en zeer woedend

Zat hij op met grote kracht.

En Walewein greep de schacht

En wrong het de koning uit de hand.

7310 Hij zei: ‘Al heb ik geen zwaard

Ik zal me hiermee verweren.

Tegen die me willen deren

Zal ik verkoelen mijn gemoed!’

Zoals een maaier het koren doet

7315 Alzo velde ze Walewein met de schacht

Dapper en met kracht.

Hij deed menigeen grote overlast.

Die koning troostte de zijne:

Hij beval ze te peinzen om de eer.

7320 Met droevig gemoed, met grote pijn

Zo trok de koning zijn zwaard.

Toen liepen ze aan met haast

Op Walewein met grote kracht.

De sterke banden van de schacht

7325 Hieuwen ze met de zwaarden stuk

In zeven plaatsen en ook meer

En velden Walewein de heer.

[211] Toen worden ze wederom zeer verheugd

De koning en die met hem waren.

7330 En mijnheer Waleweinՠs misbaren

En zijn rouw die was groot:

Hij waande gelijk te blijven dood!

En hij bad God met vertrouwen

En Maria onze Vrouwe

7335 Als hij daar verloor zijn leven

Dat ze voor zijn ziel moesten zorgen

Geleden daar ze zelf waren.

‘Hier denk ik niet te ontkomen:

Het is met me alzo gekomen

7340 Ik geef me over, ik blijf gevangen.

In kan me nergens mee verweren.’

En die het op hem gemunt hadden

Ze voerden hem te kasteel waart.

Toen zag daar een heer Walewein ‘s zwaard:

7345 Hij denkt het te nemen daar het lag.

Het zwaard gaf hem zo’n slag

Dat hij droevig vandaan scheidde

En het goede zwaard daar liggen liet:

Hij was niet zodanig dat hiertoe deugde

7350 Dat hij het zwaard opheffen mocht

Om als geschenk te brengen zijn lijf.

Meer dan honderdvijf van

Hen allen doen het diergelijke;

Dat zeg ik u zeker.

7355 Ze lieten het daar tegen hun wil.

Wat helpt het dat ik het lang maak?

Het kwam hem niet rechtmatig ten deel.

Toen kwamen ze binnen het kasteel.

Noch toen nee wist de jonkvrouw niet

7360 Haar vaders toorn en zijn verdriet

Voordat ze hem komen zag

Te venster daar ze lag

Met kamenieren en keek naar buiten.

[212] Toen haastte ze zich en kwam ter vaart

7365 Tot haar vader, zo gauw ze kon.

En Walewein, die hij bracht

Gevangen, stond bij zijn zijde.

De koning zei: Ԏu wees blijde

Dochter! Ziet of ge iets kent

7370 Deze: hij is die dat serpent

Gevoerd bracht in zijn hand!

Ik denk dat ik ondervond

Uw droom tot mijn ellende’

De jonkvrouw zei: ‘Vader heer

7375 Me is leed van uw schade;

Maar ik bad u op genade

Dat ge me geeft mijn verzoek

Door God en door uw edelheid

Die ge me beloofde heden.’

7380 De koning zei: ‘Uw verzoek

Dochter, nee wil ik niet weigeren.

Maar dat mag niemand maken

Al bad me mij om het leven van de man

Dat ik hem u zou geven.

7385 Anders bidt me dat ge wil.’

Daar men Walewein voor haar hield

Werd de jonkvrouw vanbinnen

Zo ontstoken van zijn liefde

Ze nee wist niet wat ze doen kon.

7390 Velerlei is de vrouwen gedachte

Daar ze toe keren hun geest.

Ze is bevangen met de ridders minne

Nochtans had ze hem niet gezien.

Ze antwoordde de koning meteen:

7395 ‘Heer, om zijn lijf bid ik niet.

Hij heeft me gebracht in zwaar verdriet

En u, heer, in grote schade.

Nu bid ik u, vader, door genade

Dat ge me hem geeft tot morgen:

[213] 7400 Ge behoeft er niet om me bezorgen

Ik geef hem u terug alzo goed.

En laat me verkoelen mijn gemoed

Over hem vannacht, en morgen gij.’

De koning zei:’Dochter, dat staat.

7405 Wil ge hem me morgen weer geven?’

‘Ja ik, mag hij zo lang leven.

En is hij dood, zijn lichaam

Zal ik u geven in Gods naam.’

‘Jonkvrouw, is dit uw verzoek?

7410 Vrouwen hebben een zede:

Ze moeten hebben hun begeren;

Het mag hen niemand weren

Al zou het een man zijn eer

Kosten. Nu bid ik u zeer

7415 Dat ge hem vast doet in uw hoede.’

Vier ridders sterk en dapper

Namen Walewein met haast:

Al daar die jonkvrouw begeert

Brachten zij hem nevens haar zijde.

7420 Die kamenieren zagen te strijden

Op Walewein daar men hem bracht.

Omdat hij hen zo mooi leek

Baden ze alle in goede trouw

God en onze lieve Vrouwe

7425 Dat hij met eren moest ontgaan!

Dus bracht men Walewein gevangen

Daar hem die jonkvrouw in hebben wilde.

Men deed in de gevangenis de milde ridder

En ging het weer goed sluiten.

7430’Nu denk om uw gast,’

Spraken de ridders ter jonkvrouw.

‘Ik zal, zeker

Tot hem nemen zulke waar

Dat zeg ik u al openbaar

7435 Hem was beter, was hij dood:

[214] Zijn kwelling wordt zo groot’

- Sprak de jonkvrouw – ‘en zijn pijn!

Dit zeg ik ook geheel stilletjes

Mijn vader, niet openbaar.

7440 Me is leed kwam dat bericht

Bij de hoven – ik ben een wijf-

Dat ik een man zijn lijf

Nam. Ik wil hem ook niet doden

Maar zijn smart en zijn verdriet

7445 Dat wordt groot, zeker.’

Toen namen ze aan de jonkvrouw

Verlof, die ridders alle vier.

De jonkvrouw zei: ‘Groet van me snel

Mijn heer de koning mijn vader

7450 En zijn baronnen allemaal

En bedank hem uitermate zeer

Het grote goed, de grote eer

Die hij mij heeft gedaan.

De ridder die hier is gevangen

7455 Zal ik hem morgen weer geven

Ja, mag hij alzo lang leven:

Hij zal het zwaar te verduren hebben.

Ik weet mijn vader dank

Dat hij me deze eer deed

7460 En hij me gaf mijn eerste verzoek

Die ik hem nooit eerder bidden durfde.’

Toen ging ze al zonder uitstel

En gaf hun verlof, de jonkvrouw.

Te koning die met grote rouw

7465 Was bevangen, ze kwamen snel

Die ridders alle vier

En spraken met gestadige geest:

‘Heer, die jonge koningin

Mijn jonkvrouw, groet u zeer

7470 En bedankt u van de grote eer

Die gij haar heden hebt gedaan.

[215] De ridder die ze heeft gevangen

Zal ze heden morgen geven

Mag hij alzo lang leven;

7475 Maar hij zal eerder dood wezen:

Zijn kwelling is zo groot

Er is niemand die het vertellen mocht.’

Toen zei hij dat het hem niets kon schelen;

Maar mocht hij de dag beleven

7480 Hij zou hem wel gauw

Laten sterven met zeer grote pijn.

Ԏu gewaag me nimmermeer.

Zwijg allen stil, laat hem daar:

Me is anders mijn hart zwaar,’

7485 - Sprak de koning – ‘Dat is zeker dus:

Om mijn schade, om mijn verlies

Dat ik heden heb ontvangen!

Nu laat ons gelijk bereiden

Met diegenen die er leven

7490 En halen die daar dood zijn gebleven.

Diegene die daar zijn gewond

Help hen, dat ze gezond worden.

Dus bid ik u door genade.

Ik moet aanschouwen mijn schade

7495 Die me heden is geschied’

Toen nee wilden ze niet langer letten.

De koning reed; hem volgde na

Menige ridder, menige man

Die deze dag gezond bleven

7500 Ende die gone diere sijn ghewont

Die ghinc men antieren sochten.

Arsaters quamen so [si] eerst mochten

Diese souden achterwaren.

Die coninc hiet voren varen

7505 Sine cnapen ende ontsluten

Alle die porten ende buten

Varen bescouwen sine vesten.

[216] Doe daden sijt na hare besten.

Die coninc hi reet oec selve naer

7510 Tote dat hi quam al daer

Hi Waleweins swaert liggen sach

Daer die meneghe in dien dach

Mede hadde tlijf verloren.

Als hijt sach, doe reet hi voren

7515 Ende hiet dat ment hem soude geven.

‘Here, het soude ons nemen tlevenզ’;

Spraken alle sine man,

‘Wi hebben gheproeft: hierne can

Niemen up ghenemen tswart!’

7520 Die coninc beette selve ter vaert

Vanden parde neder int dal

Ende seide: Ԅat doet juwe bloetheit al

Of dat ghijs niet doen en wilt! ‘;

Hi decte hem onder sinen scilt

7525 Ende wanet nemen daert lach.

Tswert gaf hem sulc enen slach

Dat hem clovede wel ter cure

Scilt ende helm al dure

Ende die slach weder stoet

7530 Onder up den stalin hoet.

Doe trac hi achter metter vaert.

‘Hets die duvel, ens gheen swaert!’;

- Sprac die coninc – ‘dat dinke mi.

Hem en mach niemen comen bi.

7535 Hadt den gonen moeten bliven

Diet brochte, hi hadde meer ketiven

Ghemaect dan hi heft ghedaen!

Maer God danc, hi es ghevaen.

Ic wane, hijt nemmerme en siet.’

7540 Doene wildi langere letten niet:

Die coninc ende die met hem waren

Reden bet uut al sonder sparen.

Mettien hebben si vernomen

[217] Waer die gone weder comen

7545 Die de porten souden ontsluten.

Si seiden: Ԉere coninc, waer vaerdi buten?

Ter sester porte? ghi sijt verloren!

Daer leget een crachtich heere voren.

Dat hebbewi harde wel vernomen.

7550 Die sijn om den gonen comen

Die hier binnen es ghevaen.’

‘Nu weten ons ghereden saen

Alle mine ridders, het es tijt!

Ons sal naken nieuwen strijt,’

7555 - Sprac die coninc – ‘Teghen nacht.

Mallic proeve sine cracht!

Ons allen werdet wel te doene!’

Die ten wapenen waren coene

Haesten hem ende trocken hare swert.

7560 Doe ontdede men ter vaert

Die porten jeghen die van buten.

Ende alsi die porten souden ontsluten

Die gone die daer buten hilden

So haesten si hem ende wilden

7565 In comen eer soe was ondaen.

Ende die van [binnen] ghingen slaen

Up die ander eer sise wel sagen

Ende begonste weder achter jaghen.

Doe riepen si met groten ghere:

7570 Ԉout up, hout up, coninc here!

Dootdi ons, hets ju verlies:

Wi sijn ju liede! Wacht u dies!’;

Alse die coninc dit verstoet

Verblijtde hem sin ende moet

7575 Ende beval den andren ter vaert

Dat elkerlijc bestede sijn sweert.

Doe reet hi buten sunder daghen

Ende begonste hem sere vraghen

Hoe die strijt eerst begonste.

[218] 7580 Daerne was niemen die hem conste

Berechten: sine wistens niet.

Maer si seiden: ‘Here, nu siet

Wi moghen u seggen dat wijs weten.

Juwe starke vesten waren beseten

7585 Een deel vor die middernacht

Met wel groter heercracht:

Ende sijn si alle bleven doot

Beide clene ende groot

Die de vijfte porte hilden!

7590 Si riepen up ons ende wilden

Dat wi die porte hadden ondaen.

Wine dorstens niet bestaen:

Wi ontsagen tgrote heere.’;

‘Ende verloersi sonder weere

7595 Alle gader hare leven

Datter nemmer een nes bleven?’;

‘Here, dit es ons een swaer slach!

Ende also houde als wi den dach

Saghen, daden wi ontsluten

7600 Die porten ende wi voeren buten

Ondervinden die waerheit

Wie den casteel hadde beleit.

Maer als wi buten sijn comen

Soen hebben wi niemen vernomen.

7605 Ende als wiere niemen en sagen

Ne wilden wi daer niet langere dagen.

Mettien hebben wi vernomen

Als wi waenden weder in comen

Enen ruddre gaende allene

7610 Te maten groot te maten clene:

Die quam hier inwart metter vaert

Ende drouch al bloet ghetruct sijn swert.

Ende als wine vor ons sagen gaen

Peinsden wi, wi soudene vaen.

7615 Mettien hevet hi ons vernomen.

[219] Als wi up hem souden comen

So ghinc hi die porten sluten.

Here, aldus bleve wire buten

Ende hi es daer binnen bleven.

7620 In weet oft hi noch mach leven.

Dit was al dat wiere of sagen.’;

‘Ii dincke, so magic sere clagen ‘;

- Sprac die coninc – ‘mijn verlies.

Hi es ghevaen, sijd seker dies

7625 D[ie] hevet brocht in dese scade.

Mine liede waren van dommen rade

Dat sine lieten comen.

Die scade die ic hebbe vernomen

Salic ghenesen so ic best can.

7630 Ic hadde wel ḡ hondert man

Die hilden mine starcke vesten

Alsic ghemarken can te[n] besten.

Darne waser maer ᬸᠭin.

Nu dinke mi in minen zin:

7635 Diere neser niet ᩩijᠨondert bleven

Sine hebben alle verloren tleven.

Nu willic varen sonder letten

Ende weder doen besetten

Mine porten so ic best can.

7640 Daer tierst waren vierwaerf 20- man

Sullen wi nuhᠨouden.’;

Die dode die laghen up die mouden

Vort ende weder, up dat zant

Ghinc men souken tes mense vant.

7645 Dese dede die coninc draghen

Bede up paerde ende up waghen

Daer mense mede soude ter vaert

Voeren ten castele waert.

Wat holpt dat ic ju langhe lette?

7650 Men dalf die dode ende sette

Die levende daer si gebraken.

[220] Die coninc en mochte nict ghemaken:

Der Walewein hevetse also ghevelt

Dat si nemmer ne werden ghetelt

7655 Also wel alse si te voren waren.

Dus quam die coninc al sonder sparen

Ende hevet ghedaen so hi best mochte:

Van den volke dat hi brochte

Sette hi ten tween porten an

7660 Telker porten Ḭᠭan

Oft si waren bleven sonder hoede.

Den coninc was onsochte te moede

Alst recht was, van siere scaden:

ᘸᠷaghene al vol gheladen

7665 Brochtemen ghevoert sonder [t]ale

Met doden ende leitse al te male

Up een kerchof, dat mense soude

Smorgens leggen onder die moude.

Daer moesten si ligghen toten daghe.

7670 Die coninc ghinc met groter claghe

Hem ontwapenen in die zale

Ende dandre heren al te male:

Si moeten vergheten haren rouwe.

Nu hort vort vander joncfrouwe

7675 Ende van Waleweine die ghinder lach

Daer hi zonne no mane en sach:

Dies was hi droeve in sinen zinne.

Ende die jonghe coninginne

Die alle die engiene wiste

7680 Van den karkre, soe dede met liste

Ene duere up ende wilde gaen

Om datsoe horen wilde ende verstaen

Waleweins claghe, die daer in lach

Daer hi zonne no mane en sach

7685 Noch niemen dien hi claghen mochte

Noch oec vertellen sijn ghedochte

[221] En ware Gode ende onser Vrouwen:

Dien sal hi claghen sinen rouwen.

Hi seide: ‘wel lieve here

7690 Nu ne achtic min no mere

Up dese doot, bi miere trouwe,

Mochtic noch sien die scone joncfrouwe

Een deelkijn na mijn ghevouch:

So haddic bliscapen ghenouch;

7695 Danne willic wel bliven doot.

Hare fierheit es so groot:

Daer volget emmer doget naer.

Mi en verweghet niet een haer

Dese smerte ende dese carine

7700 Die ic hier doghe ende dese pine

Wilde soe mi selve nemen tleven:

Ic soude hare mine ziele gheven

Ghevaen, also soe mi nu selve doet.

Maer coelt hare vader sinen moet

7705 Over mi, dat sal mi rouwen.

Ghepeins van der scoenre joncfrouwen

Dat ne laet mi droeven niet.

Miere herte dinct dat soese siet

Ende bede hare aermen ondaen:

7710 Hare minne heeft mi daer in ghevaen

Die ic langhe hebbe ghedragen.

Waer omme soudic die pine clagen

Die ic duere hare hebbe ghedaen

Duer al dat ic hier bem ghevaen?

7715 Waric daer ute, bi miere trouwe

Vorden casteel ende die joncfrouwe

Hier binnen ware, ic souder in comen

Ghinct mi te scaden oft te vromen:

Hare minne heeft mi so ghevaen!

7720 Alsoet ghebiet, mach soe mi slaen:

Nochtan salic hare minne

Vaste draghen in minen zinne

[222] - Also helpe mi God die mi gheboet! -

Bede levende ende doot

7725 Al en sal soes weten niet.

In deser noot, in dit verdriet

Benic dore hare minne comen.

Soe es rose boven allen blomen!

Haddicse also wel bekint

7730 Vander tijt dat icse hebbe ghemint

Ic ware dor hare bleven doot!

Hare doget die es so groot:

Het es mi bequame wat soe mi doet.’;

Dit horde soe al daer soe stoet

7735 Die weder also sere claget

Sine minne, die soe draget.

Al sweechse stille metten monde

Soe peinsde: ‘Het ware grote sonde

Dadic den riddre tleven nemen:

7740 Hoe soudt mijn herte mogen themen!

Hi mint mi seere dan ic hem doe.’

....................

Bevaen in een ghepeins van minnen.

Die coninc ende alle die daer binnen

7745 Met hem waren, sijn gheseten

Over tafle ende ghinghen eten;

Maer si aten lettel goet:

Die rouwe vulde hem den moet.

Alse die maeltijt was ghedaen

7750 Wilde die coninc slapen gaen

Die hem des dages sere mesmakede.

Daer was menich dien sere vakede.

Elc reetde hem ten bedde waert.

Doe dede die joncfrouwe ter vaert

7755 Gereden [kupen] ende vat.

Hare boden waren niet lat:

Dat soe gheboet was ghedaen.

Doe ghinc die joncfrouwe saen

[223] Ende dede die karker duere ontsluten.

7760 Doe brochtmen Waleweine buten.

Als hi die scone joncfrouwe sach

Sine herten ontploec hem alse die dach:

Hare minne hevetene so ghevaen!

Hi was wel na tote hare ghegaen

7765 Daer soe bi haren lieden stont

Om te cussene an haren mont;

Ne ware dat hem bedochte

Ende peinsde dat hare doch mochte

Ter aventure sijns ontfarmen.

7770 Twe rudders namen bi den armen

Ende brochtene ter joncfrouwen gheleet.

Hine was in langhen niet ontcleet.

Doe beval die joncfrouwe boude

Dat men sciere ontwapenen soude

7775 Ende menne danne bonde onsoete

Te gadre handen ende voete

Ende menne vor hare neder leide.

‘Nu ghenaken mine arbeide’

- Sprac Walewein- ԥnde minen rouwe.

7780 Al ju ghebod, scone joncfrouwe

So doet met mi, in Gods name.

Dootdi mi, hets mi bequame

So wat pinen ghi mi doet.’;

Die joncfrouwe peinsde in haren moet:

7785 ‘Nu ne was ridder noit ghevelt

-Mijn vader hevet mi minen droem gespelt-

Dat dinct mi wel, te minen besten.

Ic wildic met hem buten vesten

Stonde ende het sijn wille ware;

7790 Ende ic ne quame bin enen jare

Hi[er] binnen weder te minen vader;

Ende wi moesten bliven te gader;

Met hem in sijn gheselscap dan

Euwelike bliven soude vort an.

[224] 7795 Mi ware vele bet dan bequame

Sijn soete ghelaet, sijn soete lechame

Die melodie die hi soude

Jegen mi driven, oft hi woude

Danne mi te mergen inden boemgaert

7500 En diegene die er zijn gewond

Die ging men zacht behandelen.

Dokters kwamen zo gauw ze konden

Die ze zouden verzorgen.

De koning zei hen voor te gaan

7505 Zijn knapen en openen

Alle poorten en buiten

Gaan aanschouwen zijn vesting.

[216] Toen deden ze het op hun best.

De koning hij reed er zelf ook naar

7510 Totdat hij kwam al daar

Hij Waleweinՠs zwaard liggen zag

Daar menigeen in die dag

Mee had het lijf verloren.

Toen hij het zag, toen reed hij ervoor,

7515 En zei dat men het hem zou geven.

‘Heer, het zou ons nemen het leven,’

Spraken al zijn mannen,

‘Ee hebben het geprobeerd: hier nee kan

Niemand opnemen het zwaard!’

7520 De koning steeg zelf snel af

Van het paard neer op de grond

En zei: Ԅat doet uw bangheid geheel

Of dat ge het niet doen wil,’

Hij bedekte hem onder zijn schild

7525 En waande het te nemen daar het lag.

Het zwaard gaf hem zo’n slag

Dat het hem kloofde zeer goed

Schild en helm geheel door

En die slag weerstond

7530 Onder op de stalen hoed.

Toen trok hij af met haast.

‘Het is de duivel, het is geen zwaard!’

- Sprak de koning – ‘dat lijkt me.

Er mag niemand bij komen.

7535 Had diegenen in bezit mogen blijven

Die het bracht, hij had meer ellende

Gemaakt dan hij heeft gedaan!

Maar God dank, hij is gevangen.

Ik denk, hij het nimmer meer ziet.’

7540 Toen nee wilde hij niet langer letten:

De koning en die met hem waren

Reden verder al zonder sparen.

Meteen hebben ze vernomen

[217] Waar diegene terugkomen

7545 Die de poorten zouden openen.

Ze zeiden: Ԉeer koning, waar ga je naar buiten?

Ter zesde poort? Ge bent verloren!

Daar ligt een krachtig leger voor.

Dat hebben we zeer goed vernomen.

7550 Die zijn om diegene gekomen

Die hierbinnen is gevangen.’

‘Nu laten we ons gelijk bereiden

Al mijn ridders, het is tijd!

Ons zal naken nieuwe strijd,’

7555 - Sprak de koning – ‘Tegen de nacht.

Mag ik beproeven zijn kracht!

Ons allen is het goed te doen!’

Die ten wapenen waren koen

Haastten zich en trokken hun zwaard.

7560 Toen openden men haastig

De poorten tegen die van buiten.

Ene toen zij de poorten zouden openen

Diegene die daarbuiten stonden

Zo haastten ze zich en wilden

7565 Binnen komen eer ze was geopend.

En die van binnen gingen slaan

Op de andere eer ze hen goed zagen

En begonnen ze weer te najagen.

Toen riepen ze met grote aandrang:

7570 Ԉou op, hou op, koning heer!

Dood je ons, het is uw verlies:

We zijn uw lieden! Wacht u dus!’

Toen de koning dit verstond

Verblijdde hem zijn gemoed

7575 En beval de anderen haastig

Dat elk zijn zwaard opbergt.

Toen reed hij naar buiten zonder te talmen

En begon zich zeer af te vragen

Hoe die strijd eerst begon,

[218] 7580 Daar nee was niemand die hem kon

Inlichten: ze wisten het niet.

Maar ze zeiden: ‘Heer, nu ziet

We mogen u zeggen dat wij weten.

Uw sterke vesting is belegerd

7585 Een deel voor de middernacht

Met zeer grote legermacht:

Maar ze zijn allen gebleven dood

Beide klein en groot

Die de vijfde poort hielden!

7590 Ze riepen op ons en wilden

Dat we de poort hadden geopend.

We durfden het niet aan te nemen:

We ontzagen het grote leger.’

‘Maar ze verloren zonder verweer

7595 Allemaal hun leven

Zodat er nimmer een is gebleven?’

‘Heer, dit is voor ons een zware slag!

En even snel toen we de dag

Zagen, lieten we openen

7600 De poort en we voeren buiten

Ondervinden de waarheid

Wie het kasteel had belegerd.

Maar toen we buiten zijn gekomen

Zo hebben we niemand vernomen.

7605 En toen we er niemand zagen

Nee wilden we daar niet langere vertoeven.

Meteen hebben we vernomen

Toen we waanden er weer in te komen

Een ridder gaande alleen

7610 Goed van postuur:

Die kwam hierin met haast

En droeg openlijk getrokken zijn zwaard.

En toen we hem voor ons zagen gaan

Peinsden we, we zouden hem vangen.

7615 Meteen heeft hij ons vernomen.

[219] Toen we op hem zouden komen

Zo ging hij de poort sluiten.

Heer, aldus bleven we erbuiten

En hij is daarbinnen gebleven.

7620 Ik weet niet of hij nog mag leven.

Dit was alles dat we ervan zagen.’

‘Denk ik, zo mag ik zeer klagen,’

- Sprak de koning – ‘Mijn verlies.

Hij is gevangen, wees zeker dus

7625 Die je in deze schade heeft gebracht.

Mijn lieden waren van domme raad

Dat ze hem lieten komen.

De schade die ik heb vernomen

Zal ik ontkomen zo ik het beste kan.

7630 Ik had wel 1000 man

Die hielden mijn sterke vesting

Zoals ik ten beste merken kan.

Daar nee waren er maar 11 minder.

Nu lijkt me in mijn geest:

7635 Dat er nee niet 400 bleven

Ze hebben allen verloren het leven.

Nu wil ik onverwijld gaan

En weer laten bezetten

Mijn poorten zo ik het beste kan.

7640 Daar ten eerste waren vier maal 20 man

Zullen we nu 40 houden.’

De doden die lagen op de aarde

Overal, op dat zand

Ging men zoeken totdat men ze vond.

7645 Deze liet de koning dragen

Beide op paarden en op wagens

Daar men ze mee zou haastig

Voeren ten kasteel waart.

Wat helpt het dat ik u lang ophoud?

7650 Men begroef de doden en zette

De levende daar ze ontbraken.

[220] De koning mocht het niet volvoeren:

Daar Walewein heeft zo alzo geveld

Dat ze nimmer nee worden geteld

7655 Alzo goed zoals ze tevoren waren.

Dus kwam de koning al zonder sparen

En heeft het gedaan zo hij het beste kon:

Van het volk dat hij bracht

Zette hij ten twee poorten aan

7660 Te elke poort 40 man

Of ze waren zonder hoede gebleven.

De koning was het zwaar te moede

Zoals het recht was, van zijn schade:

20 wagens geheel vol geladen

7665 Bracht men gevoerd zonder te spreken

Met doden en legden ze allemaal

Op een kerkhof, dat men ze zou

Գ Morgens leggen onder de aarde.

Daar moesten ze liggen tot de dag.

7670 De koning ging met groot klagen

Hem ontwapenen in de zaal

En de andere heren allemaal:

Ze moeten vergeten hun rouw.

Nu hoort verder van de jonkvrouw

7675 En van Walewein die ginder lag

Daar hij zon nog maan zag:

Dus was hij droevig in zijn geest.

En de jonge koningin

Die al de sluitingen wist

7680 Van de kerker, ze deed met kennis van zaken

En wilde daarop gaan

Omdat ze horen wilde en verstaan

Walewein’ s klagen, die daarin lag

Daar hij zon nog maan zag

7685 Nog niemand die hij beklagen mocht

Nog ook vertellen zijn gedachte

[221] Tenzij God en onze Vrouwe:

Die zal hij beklagen zijn rouw.

Hij zei:’wel lieve heer

7690 Nu nee acht ik min of meer

Op deze dood, zeker,

Mocht ik noch zien die mooie jonkvrouw

Een beetje naar mijn verlangen

Dan had ik blijdschap genoeg;

7695 Dan nee wil ik wel dood blijven.

Haar fierheid is zo groot:

Daar volgt altijd deugd na.

Mij hindert het niets

Deze smart en deze pijn

7700 Die ik hier gedoog en deze pijn

Wilde ze me zelf nemen het leven:

Ik zou haar mijn ziel geven

Gevangen, alzo ze me nu zelf doet.

Maar verkoelt haar vader zijn gemoed

7705 Over mij, dat zal me berouwen.

Gepeins van de mooie jonkvrouw

Dat nee laat me niet bedroeven

Mijn hart denkt dat ze haar ziet

En beide haar armen geopend:

7710 Haar liefde heeft me daarin gevangen

Die ik lang heb gedragen.

Waarom zou ik die pijn beklagen

Die ik vanwege haar heb gedaan

Door alles dat ik hier ben gevangen?

7715 Was ik daaruit, zeker

Voor het kasteel en die jonkvrouw

Hier binnen was, ik zou er in komen

Ging het me tot schade of tot voordeel:

Haar liefde heeft me zo gevangen!

7720 Als ze het gebiedt, mag ze me slaan:

Nochtans zal ik haar liefde

Vast dragen in mijn geest

[222] -Alzo helpt me God die mij gebood! -

Beide leven en dood

7725 Al zal ze het niet weten.

In deze nood, in dit verdriet

Ben ik door haar liefde gekomen.

Ze is de roos boven alle bloemen!

Had ik haar alzo goed gekend

7730 Van de tijd dat ik haar heb bemint

Ik was door haar dood gebleven!

Haar deugd die is zo groot:

Het is me aangenaam wat ze me doet.’

Dit hoorde ze al daar ze stond

7735 Die weer alzo zeer klaagt

Zijn liefde, die ze draagt.

Al zweeg ze stil met de mond

Ze peinsde: ‘Het was grote zonde

Liet ik de ridder het leven nemen:

7740 Hoe zou het mijn hart het mogen betamen!

Hij bemint me heviger dan ik hem doe.’

....................

Bevangen in een gepeins van minnen.

De koning en allen die daarbinnen

7745 Met hem waren, zijn gezeten

Aan tafel en gingen eten;

Maar ze aten weinig goed:

De rouw vulde hen het gemoed.

Toen de maaltijd was gedaan

7750 Wilde die koning slapengaan

Die hem de dag zeer uitputte.

Daar was menige die zeer sliep.

Elk bereidde hem te bed waart.

Toen deed de jonkvrouw haastig

7755 Bereiden kuipen en vaten. (1)

Haar boden waren niet traag:

Dat ze gebood was gedaan.

Toen ging die jonkvrouw gelijk

[223] En deed de kerkerdeur openen.

7760 Toen bracht men Walewein buiten.

Toen hij die mooie jonkvrouw zag

Zijn hart opende hem als de dag:

Haar liefde heeft hem zo gevangen!

Hij was bijna tot haar gegaan

7765 Daar ze bij haar lieden stond

Om te kussen op haar mond;

Nee maar dat hij zich bedachte

En peinsde dat haar toch mocht

Ter avonturen hem ontfermen.

7770 Twee ridders namen hem bij de armen

En brachten hem ter jonkvrouwen geleid.

Hij was al lang niet ontkleed.

Toen beval die jonkvrouw dapper

Dat men hem snel ontwapenen zou

7775 En men hem dan hard bond

Tezamen handen en voeten

En men hem voor haar neerlegde.

‘Nu genaakt mijn arbeid’

- Sprak Walewein- ԥn mijn rouw.

7780 Al uw gebod, mooie jonkvrouw

Zo doe met me, in Gods naam.

Dood ge me, het is me welgevallig

Zo welke pijnen ge me doet.’

De jonkvrouw peinsde in haar gemoed:

7785 ‘Nu nee was ridder nooit geveld

-Mijn vader heeft me mijn droom voorspeld-

Dat lijkt me wel, tot mijn beste.

Ik wilde met hem buiten vesting

Stond en het zijn wil was;

7790 En ik nee binnen een jaar

Hierbinnen weer tot mijn vader;

En we moesten blijven tezamen;

Met hem in zijn gezelschap dan

Eeuwig blijven zouden voortaan.

[224] 7795 Me was het veel beter dan aangenaam

Zijn lieve gelaat, zijn lieve lichaam

Het genoegen dat hij zou

Smaken met mij, als hij wil

Dan me verlustigen in de boomgaard

(1) dienden als straf of martelwerktuig)

7800 Dien mijn vader hevet so waert

Ende daer die goudine boem in staet

Daer so varre niemare of gaet

Dor dat grote wonder datmer an siet:

Die vogelkine ne cesseren niet

7805 Altoes te singene soeten sanc;

Daer es der bellekine gheclanc

Daer jeghen te horne den soete acort;

Danne staet die aern daer bet vort

Die metten vlercken bevangen hevet

7810 Die clare fonteine die altoes ghevet

Langhe leven ende ghesonde.

Ic dar nodan wel metten monde

Segghen dat ic mi van al gader

Eer halmen soude ende oec minen vader

7815 Ende vrienscap verliesen euwelike

Eer ic den ridder sloughe swike

Die hier vore mi leget ghebonden.

Doe sprac soe ten selven stonden

Toten ridders dese tale

7820 Dien Waleweine hadden in die zale

Uten karkre ghebrocht vorwaere;

Si seide: ԇhi heren, God weet, ic ware

Van desen ridder ghewroken gerne

Die minen vader pijnde te deerne.

7825 Wedert mi quaet es ofte goet

Ic moet emmer minen moet

Over hem coelen, maer mi ware

Leet, wist yemen hopenbare

Dat ic, die bem ene joncfrouwe

7830 Enen ridder soude doen sulken rouwe.

[225] Keert ghi heren, want ens niet

Wel betamelijc dat ghi siet;

Want ic sal hem groten toren

Doen; ic segt ju wel te voren.’

7835 Aldus in deser selver maniere

Keerden uten karkere weder sciere

Die ridders ende alsi waren buten

Dede die joncfrouwe Ysabele sluten

Die camere vaste metter spoet.

7840 Twe camerien getrouwe ende goet

Hadde Ysabele doe met hare

Die hare stille ende hopenbare

Heimelike waren tallen saken.

Soene wilde ghene droeve herte maken

7845 Ende alsi die sake, dat sijt weten

Hare dinct, so hevet al leets vergeten

Na dien dat soe haren lieven amijs

Met hare hevet in hare porprijs.

Noch ne was joncfrouwe in erderike

7850 Die so sere inhertelike

Enen rudder minde ende so sere

Als soe Waleweine dede, den here.

Wet wel dat die scone maget

Els en gene dinc en jaget

7855 Dan te drivene hare jolijt

Metten her Waleweine te deser tijt.

Soe weet hare selven seker daer

Dat soe mach wesen sonder vaer.

Daer der Walewein lach upt pavement

7860 Liep soe tote hem met genent.

Ne waer dat hare die scamelhede

Een weder trecken gaf tier stede

Soe hadde thant den ridder van prise

Ghehelst, ghecust in menegere wise.

7865 Die[s] hevet soe hare ten selven stonden

Onthouden met pinen, maer onbonden

[226] Hevet soe saen den edelen man.

Ende mijn her Walewein, die hem can

Wel ghelaten, [seide] met desen:

7870 ԁy scone joncfrouwe, hoe saelt wesen:

Weder salic sterven ofte leven?

Salic sterven, ic sal u gheven

Mine ziele, scone joncfrouwe.

Neemdi mijn lijf, met soeten rouwe

7875 Willic sterven in uwen scoet.’;

Die joncfrouwe sprac: ‘Ne ghene doot

7877 Ne suldi, here, van mi ontfaen.

Maer mochtic, ic soude ju saen

Telivereren van algader

7880 Ute den dangiere mijns vader.

Na dien dat nu ghescepen staet

Wetic oec wel sulken raet

Dat ic wel cortelike sal

Ju telivereren van al tal.’

7885 Die joncfrouwe namene bi der hant

Ende dedene up staen thant

Ende ledene ten selven tiden

In ene andere camere daer besiden.

[227] Noit en was in aerderike

7890 Camere so scone, no hare ghelike

Ghemaect bi meestrien groot:

So blecte vanden goude root

Ende scemerde harde menichfoude.

Meneghe scone historie, oude

7895 Ende nieuwe, stonden daer gepingiert

Daer die camere mede was verchiert

Van cinopre ende van lasure

Van selvre ende van goude pure.

Die pingeringhe ende dat wonder

7900 Dat daer gewrocht was boven ende onder

Die ystorie van Troyen ende oec mede

Twonder dat Alexander dede

In can ju ghemaken vroet

Van al den wondere datter stoet

Noit ne was in erdrike

[228] 7905 Ende datmen daer al omtrent

Mochte sien upt pavement.

Oec stont daer ghemaect ene duwiere

Subtijllijc in al sulker maniere

Dat niemen ne ware so vroet van zinne

7910 [Dat hi soude worden mogen an inne]

Welker neffens dat soe stoede.

Te groten rampe ende sere te [on]goede

Quaemt den meester diese maecte

Want allene up hem becraecte

7915 Tongeval; hort in welker maniere:

Also oude als hi die duwiere

Hadde vulbrocht ende twerc volhent

Stappans was hem sijn payment

Ghegeven; ic mach ju segghen hoe:

7920 Die joncfrouwe dedene doe

Ysabele, die goedertiere

[229] Stappans werpen in die riviere

Daer hi verdranc ende sijns daer nare

Nemmermeer ne wart niemare.

7925 Dus ne wiste niemen vander dinc

Dan die joncfrouwe. Ende die ghinc

Bi den her Waleweine neder sitten

Up ene lijs, die met witten

Sidenen cledren was verdect.

7930 Daer hevet soe hem vertrect

Al hare wesen, al haren raet

Ende hoe dat daer binnen staet.

Soe heeft hem die duwarie ghewijst

Die mijn here Walewein sere prijst

7935 Want soe behagedem harde wale.

Ysabele die scone smale

Ende Walewein die riddre vri

[230] Waren gherne elc andren bi.

Dat grote solaes, die soete vie

7940 Dat grote amoers, die melodie

Die si onderlinghe dreven

Wert jou van mi niet bescreven

Want ic en caent gheseggen niet.

Ende [of] si ooc speelden iet

7945 Onder hem tween der minnen spel

Dan canic ju gheseggen niet wel.

Heimelike al sonder rouwe

Es Walewein ende die joncfrouwe:

Si hebben haren wille al gader.

7950 Ysabele hevet haren vader

Vergheten ende sinen rouwe groot:

So hadde liever, ware hi doot

Dan soe den riddre stout, vermeten

Waleweine, soude vergheten.

[231] 7955 Hare vader, die coninc Assentijn

Hi waent wel weten die waerheit fijn

Dat Walewein hevet die pine groot

Starcke vangnisse toter doot.

Lettel achte hi dat hi so wale

7960 Met siere dochter, der scoenre smale

Es te gemake met soeten spele.

Hi ghelosede dicken ende vele

Hoe dane doot hi dade bederven

Ende met diversen tormenten dade sterven.

7965 Der Walewein, also ict eerst seide

Ende Ysenbele hadden beide

Amors, jolijt ende grote jonste.

[Daer] ne was hare ghene [die] conste

Van andren werden sat of moede.

7970 Thaer selfs behouf heeftsoe ene roede

[232] Ysabele geploct ic wane

Soe werter arde varinc ane

Qualijc en doe geluc of geval

Alsic u hier seggen sal

7975 Daer was een ridder int hof, die sere

Pogede om der joncfrouwen onnere.

Hi hadde bi nachte ende bi daghe

Verradelike gheleit laghe

Ende ghewacht bi suptilen treken

7980 Al hare segghen, al hare spreken

Dat amors ende die feeste

Die soe dreef met bliden gheeste

Jegen den ridder goet van prise.

Walewein die in alrewise

7985 Die joncfrouwe minde met herten groot

Hem dinct, si sijn uut alre noot.

Si hadden hare hemelijchede

[233] Ende drevense dickent daer ter stede

Haer spel ende haer grote iolijt

7990 Dies hadde de rudder groten nijt

Hi was vroet ende stuer

Subtil[ike] haddi in den muer

Ghemaect een gat daer hi sach

Die feeste die te drivene plach

7995 Mijn here Walewein ende die fiere

Jeghen die maget goedertiere.

Hi sach se te meneger stont

Die joncfrouwe, cussen an haren mont

Ende helsen na der minnen spele.

8000 Dit was so dicken ende so vele

Dat, die felle riddre wreet

Toten coninc liep hi ghereet

Daer hi[ne] in ene camere vant

[234] Allene. Hi knielde al te hant

8005 Ende seide: ‘Lieve coninc here

Mijn herte weent van groten sere!

Ghi sijt verraden jammerlike

Ende ghi sult derven cortelike

Juwer werelt ere ende juwer crone.

8010 Jouwe Ysabele, die scone

Heeft ju bi [subtylen] engiene

Verraden. Ju staet te ghesciene

Groten ramp ende swaer verlies!’;

Die coninc sprac: ‘Berecht mi dies;

8015 Daer of soudic weten gaerne.

Bestaet mi mijn dochter tontaerne

So waert jeghen nature sere

Dade mi een ander goet ende ere.

Maer hoe mochtic gheloven dat?’

8020 Die ridder sprac: ‘Here, up een rat

[235] Doet mi legghen, eest niet waer!

Nu comt selve tote daer.

Ic sal ju leden te sulker stede

Daer ghi selve die waerhede

8025 Properlike sult bescouwen.’;

Die coninc die antworde: ‘met trouwen

Daer moeti mi leden saen.’;

Dander sprac: ‘Here, weten gaen!

Ic salre ju leden, wanic wale.ՠ

8030 Si ghingen te gader na der tale

Die coninc ende die ruddere wreet.

Sinen heere leedde hi ghereet

Toter camere daer die ghelieve

In waren, datten groten grieve

8035 Hem beden sal comen in corten ure

Sine hebben meer dan aventure.

[236] Die rudder leetde den coninc mettien

Bet vort, daer hi mochte dorsien

Die masiere ende hevet te hant

8040 Versien den rudder achemant

Waleweine, sittende met rivele

Bi siere dochter der damosele;

Ende sachse sitten allene twee

Tere scoenre tafle ende nemmee.

8045 In harde menegerande wise

Hadsi plaintheit van goeder spise

Ende van wine drierande ofte viere

Elken oec na sine maniere.

Vore die goedertiere so sneet

8050 Walewein die morssele ghereet.

Eer die maeltijt was voldaen

Ic segghe ju sonder minen waen

Dat siere manlijc andren binnen

[237] Bi den rade van der minnen

8055 Custen si ende helseden hondert waerf.

Dat van rouwen doe niet en staerf

Die coninc, hare vader, doe hi dit sach!

Stillekine seit hi: ‘o wach!

Wien salmen betrouwen oft gheloven

8060 Na dat mi nu wille roven

Mijns selfs kint mine werelt ere!

Soe salre omme sterven met groten sere!’;

Als een die al es verwoet

Ghinc hi danen met groter spoet.

8065 Die riddere volghede hem ter vaert.

Die coninc ghinc ter zale waert.

Ridders, serjante, al datter was

Verstormdi, sijd seker das,

Ende deetse doen int arnasch.

[238] 8070 Menegen ridder stout ende rasch

Was daer [saen] gewapent wel.

Assentijn, die coninc fel

Ledetse met hem alle gader

Daer der aventuren vader

8075 In die camere was sonder rouwe

Met Ysenbelen der joncvrouwen.

Als alle sine liede waren daer

Doe sprac die coninc overwaer

Ende telde hem die baeldadichede

8080 Die Ysenbele sijn dochter dede

Ende dat soene met valscer hone

Ontherven wilde van siere crone

Ende al gader sijn volc verderven

Ende verradelike sijn volc doen sterven.

8085 Hi vertelde hem dat soe drouch

Des ridders minne, die hem verslouch

So menegen crachtegen baroen.

Sine liede waren om dit doen

Harde gram ter selver ure.

8090 Ende die coninc die hiet die mure

Ontwee steken metter vaert.

Doene was daer langere niet gespaert

Ende sine daden gheen ander warc

Met hantbomen, groot ende starc

8095 Begonsten si hurten ende steken.

Wel dochte Ysabelen breken

Hare herte ende scoren mids ontwe

Van groten vare hadse so wee.

[239] Doe sprac soe te haren lieve:

7800 Die mijn vader heeft zo waard

En daar die gouden bom in staat

Daar zo ver bericht van gaat

Door dat grote wonder dat men eraan ziet:

Die vogeltjes houden niet op

7805 Altijd te zingen lief gezang;

Daar is van belletjes geklank

Daartegen de horen de harmonie van geluid;

Dan staat de arend een eindje verderop

Die met de vlerken bevangen heeft

7810 Die heldere bron die altijd geeft

Lang leven en gezondheid.

Ik durf nochtans dan wel met de mond

Zeggen dat ik me van allemaal

Eerder verloochenen zou en ook mijn vader

7815 En eeuwige vriendschap verliezen

Eer ik de ridder in de steek liet

Die hier voor me ligt gebonden.’

Toen sprak ze terzelfder tijd

Tot de ridders deze taal

7820 Die Walewein hadden in de zaal

Uit de kerker gebracht voorwaar;

Ze zei: ԇij heren, God weet, ik was

Van deze ridder graag gewroken

Die mijn vader inspande te deren.

7825 Of het me te kwade is of te goede

Ik moet altijd mijn gemoed

Op hem koelen, maar het is me

Leed, wist iemand duidelijk

Dat ik, dat ik een jonkvrouw ben

7830 Een ridder zou doen zulke rouw.

[225] Keert gij heren, want het is niet

Goed betamelijk dat ge ziet;

Want ik zal hem groot verdriet

Doen; ik zeg het u wel tevoren.’

7835 Aldus in dezelfde manier

Keerden uit de gevangenis weer snel

De ridders en toen zij waren buiten

Liet de jonkvrouw Ysabele sluiten

Die kamer snel dicht.

7840 Twee kameniersters getrouw en goed

Had Ysabele toen met haar

Die haar altijd en openbaar

Vertrouwd waren tot alle zaken.

Ze wilde niet treuren

7845 En toen de zaak, dat zij het weten

Ze denkt, zo heeft ze alle leed vergeten

Nadien dat ze haar lieve geliefde

Met haar heeft bij zich in zijn vesting.

Nog niet was jonkvrouw in aardrijk

7850 Die zo zeer van binnen haar hart

Een ridder beminde en zo zeer

Als ze Walewein deed, de heer.

Weet wel dat die mooie maagd

Anders geen ding bejaagt

7855 Dan te drijven haar vreugde

Met de heer Walewein te deze tijd.

Ze weet zichzelf zeker daar

Dat ze mag wezen zonder gevaar.

Daar Walewein lag op het plaveisel

7860 Liep ze tot hem met dat doel.

Tenzij dat haar de schamelheden

Een terugtrekken gaf op dat ogenblik

Ze had gelijk de voortreffelijke ridder

Omhelst, gekust in menige manieren.

7865 Die haar heeft terzelfder stonden

Onthouden met pijnen, maar ontbonden

[226] Heeft ze gelijk de edele man.

En mijnheer Walewein, die hem kan

Goed gedragen, zei onmiddellijk daarop:

7870 ‘Gij mooie jonkvrouw, hoe zal het wezen:

Of ik zal sterven of leven?

Zal ik sterven, ik zal u geven

Mijn ziel, mooie jonkvrouw.

Neem je mijn lijf, met lieve rouw

7875 Wil ik sterven in uw schoot.’

Die jonkvrouw sprak: ‘Nee geen dood

7877 Nee zal je heer, van mij ontvangen.

Maar mocht ik, ik zou u gelijk

Verlossen van alles

7880 Uit de macht van mijn vader.

Nadien dat het nu geschapen staat

Weet ik ook wel zulke raad

Dat ik wel gauw zal

U bevrijden van alles.’

7885 De jonkvrouw nam hem bij de hand

En liet hem gelijk opstaan

En leidde hem terzelfder tijd

In een andere kamer daarnaast.

[227] Nooit was in aardrijk

7890 Kamer zo mooi, nog haar gelijke

Gemaakt met grote kunstvaardigheid:

Het schitterde van het gepolijste goud

En glansde op vele plaatsen.

Menige mooie historie, oude

7895 En nieuwe, stonden daar geschilderd

Daar die kamer mee was versierd

Van cinnaber en van lazuur

Van zilver en van zuiver goud.

Die schildering en dat wonder

7900 Dat daar gewrocht was boven en onder

De historie van Troje en ook mede

Het wonder dat Alexander deed

Ik kan u volledig inlichten

Van al het wonder dat er stond

Nooit nee was in aardrijk

[228] 7905 En dat men daar al omtrent

Mocht zien op het plaveisel.

Ook stond daar gemaakt een grot

Subtiel op al zulke manieren

Dat niemand nee was zo verstandig van gemoed

7910 Dat hij zou mogen bemerken vanbinnen

Waarnaast dat ze stond.

Tot grote rampen en zeer tot nadeel

Kwam het de meester die ze maakte

Want alleen op hem barstte los

7915 Het ongeluk; hoor op welke manier:

Zodra hij die grot

Had volbracht en het werk voltooid

Gelijk was hem zijn beloning

Gegeven; ik kan u zeggen hoe:

7920 Die jonkvrouw deed hem toen

Ysabele, die zachtaardige

[229] Gelijk werpen in de rivier

Daar hij verdronk en zij daarna

Nimmermeer nee werd het bekend.

7925 Dus nee wist niemand van de zaak

Dan die jonkvrouw en die ging

Bij de heer Walewein neer zitten

Op een rustbed, die met witte

Zijden klederen was bedekt.

7930 Daar heeft ze hem verteld

Al haar doen en laten, al haar voorzorgen

En hoe dat het daarbinnen staat.

Ze heeft hem de ondergrondse gang gewezen

Die mijnheer Walewein zeer prijst

7935 Want ze behaagde hem zeer goed.

Ysabele die mooie vrouw

En Walewein die edele ridder

[230] Waren graag bij elkaar.

Die grote troost, het aangename leven

7940 Dat grote min genot, die blijdschap

Die ze onderling dreven

Wordt u van mij niet beschreven

Want ik kan het niet zeggen.

En of ze speelden ook iets

7945 Onder hen twee het liefdes spel

Dat kan ik u niet goed zeggen.

Heimelijk al zonder rouw

Is Walewein en de jonkvrouw:

Ze hebben hun wil allemaal.

7950 Ysabele heeft haar vader

Vergeten en zijn grote rouw:

Ze had liever, was hij dood

Dan ze de dappere ridder, vermeten

Walewein, zou vergeten.

[231] 7955 Haar vader, die koning Assentijn

Hij waant wel te weten de waarheid fijn

Dat Walewein heeft grote ellende

Sterke gevangenis tot de dood.

Weinig achtte hij dat hij zo goed

7960 Met zijn dochter, de mooie vrouw

Is te gemak met liefdes spel.

Hij overlegde vaak en veel

Hoedanige dood hij liet bederven

En met diverse kwellingen liet sterven.

7965 Daar Walewein, alzo ik eerst zei

En Ysabele hadden beide

Liefde, vreugde en grote genegenheid.

Daar nee was hen geen die kon

Van de andere zat worden of moede.

7970 Voor haar eigen behoefte heeft ze een roede

[232] Ysabele geplukt denk ik

Ze werd er zelf mee gestraft

En slecht eraan toe en zonder geluk of geval

Zoals ik u hier zeggen zal

7975 Daar was een ridder in de hof, die zeer

Aanlegde om de jonkvrouw te onteren.

Hij had bij nacht en bij dag

Verraderlijk lagen gelegd

En bewaakt met subtiele listen

7980 Al haar zeggen, al haar spreken

De liefde en die feesten

Die ze dreef met blijde geest

Tegen de voortreffelijke ridder.

Walewein die in alle wijze

7985 Die jonkvrouw zeer innig beminde

Hij denkt, ze zijn uit alle nood.

Ze hadden hun intimiteiten

[233] En dreven het vaak daar ter plaatse

Hun spel en hun grote vreugde

7990 Dus had de ridder grote nijd

Hij was verstandig en nors

Subtiel had hij in de muur

Gemaakt een gat daar hij in zag

Die plezier te drijven plag

7995 Mijnheer Walewein die fiere

Tegen die maagd goedertieren.

Hij zag ze ter menige tijd

De jonkvrouw, kussen op haar mond

En omhelzen na het minnen spel.

8000 Dit was zo vaak en zo veel

Dat, die felle wrede ridder

Tot de koning liep hij gereed

Daar hij hem in een kamer vond

[234] Alleen. Hij knielde gelijk

8005 en zei: ‘Lieve koning heer

Mijn hart weent van grote pijn!

Ge bent schandelijk verraden

En ge zal gauw sterven

Uw wereld eer en uw kroon.

8010 Uw Ysabele, die mooie

Heeft u met sluwe list

Verraden. U staat te geschieden

Grote ramp en zwaar verlies!’

Die koning sprak: ‘Bericht me dus;

8015 Daarvan zou ik graag weten.

Durft me mijn dochter me te onteren

Dan was het zeer tegen de natuur

Deed me een ander goed en eer.

Maar hoe kan ik dat geloven?’

8020 De ridder sprak: ‘Heer, op een rad

[235] Laat me leggen, is het niet waar!

Nu kom zelf tot daar.

Ik zal u leiden naar zo’n plaats

Daar ge zelf de waarheid

8025 In eigen persoon zal aanschouwen.’

De koning die antwoordde: ‘Waarachtig

Daar moet me gelijk leiden.’

De ander sprak: ‘Heer, laten we gaan!

Ik zal u er leiden, denk ik wel.ՠ

8030 Ze gingen tezamen na dat gesprek

De koning en de wrede ridder.

Zijn heer leidde hij gereed

Tot de kamer daar de gelieven

In waren, dat hen groot leed

8035 Hen beiden zal gauw komen

Ze hebben meer dan avonturen.

[236] De ridder leidde de koning meteen

Beter voort, daar hij kon doorzien

Het gat in de muur en heeft gelijk

8040 Gezien de beminnelijke ridder

Walewein, zittend met vreugde

Bij zijn dochter de jonkvrouw;

En zag die twee alleen zitten

Aan een mooie tafel en niemand anders.

8045 In zeer verschillende wijze

Hadden ze overvloed van goede spijzen

En van wijn drie soorten of vier

Elk ook op zijn manier.

Voor die goedertieren zo sneed

8050 Walewein die brokken gereed.

Eer die maaltijd was geindigd

Ik zeg u ongetwijfeld

Dat ze er elk de andere binnen

[237] Bij de raad van de liefde

8055 Kusten ze en omhelsden honderdmaal.

Dat van rouw toen niet stierf

De koning, haar vader, toen hij dit zag!

Stilletjes zei hij: ‘o wee!

Wie zal men vertrouwen of geloven

8060 Aangezien me nu wil beroven

Mijn eigen kind mijn wereld eer!

Ze zal er om sterven met grote ellende!’

Als een die geheel is verwoed

Ging hij vandaan met grote spoed.

8065 Die ridder volgde hem haastig.

De koning ging ter zaal waart.

Ridders, bedienden, alles dat er was,

In rep en roer, zij het zeker dat,

En liet ze doen in het harnas.

[238] 8070 Menige ridder dapper en snel

Was daar gelijk goed gewapend.

Assentijn, die felle koning

Leidde ze met hem allemaal

Daar de avonturen vader

8075 In die kamer was zonder rouw

Met Ysabele de jonkvrouw.

Toen al zijn lieden daar waren

Toen sprak die koning voor waar

En vertelde hun die baldadigheid

8080 Die Ysabele zijn dochter deed

En dat ze hem met vals bedrog

Onterven wilde van zijn kroon

En al zijn volk doden

En verraderlijk zijn volk laten sterven.

8085 Hij vertelde hun dat ze droeg

De ridders liefde, die hem versloeg

Zo menige krachtige baron.

Zijn lieden waren om dit doen

Zeer gram terzelfder uur.

8090 En de koning die zei de muur

Stuk te steken met haast.

Toen nee was daar niet langer gespaard

En zij deden geen ander werk

Met rampalen, groot en sterk

8095 Begonnen ze stoten en steken.

Bijna dacht Ysabele te breken

Haar hart en scheurde midden in twee

Van groot gevaar had ze zo' n leed.

[239] Toen sprak ze tot haar geliefde:

8100 'Wel soete minne, te groten grieve

Sal onser tweer minne enden:

Mijn vader comt ende wille ons scenden!

Wi sijn bespiet ende gewacht!

Vullike toe metter jacht

8105 Vliet in die duwiere met haesten groot

Of ghi sijt nu sekerlike doot!

Ende ic sal hier buten bliven:

Eer mi mijn vader sal ontliven

Al waert dat ghi ju settet ter were

8110 En mochte ju helpen min no mere.’

‘Lief’ sprac mijn her Walewein

‘So waric dan een groot vilein

Soudic mi selven daer toe gheven

Te vliene daer ghi verlort ju leven.

8115 Het ware mijn lachter al te groot.

Eer salic bi ju bliven doot!

Helpt mi wapenen, scone joncfrouwe

God sal ons helpen uut desen rouwe

Ende heden sijn onse toeverlaet.

8120 Ic h(ope) emmer, hoe soet gaet

In sal niet sterven sonder were.’;

Minen here Waleweine den here

Halp die joncfrouwe dan

Dapperlike so soe best can.

8125 Der Walewein vor alle dinghen

Claechde sijn swert metten 2- ringen

Dat hijt daer niet en hevet.

Hi bidt der maget dat soe begevet

Hare wenen ende hare carmen.

8130 Mettien bevinchise in sinen armen:

Inhertelike - doe ic ju cont -

Custehise an haren roden mont.

Hi seide: ‘Lief, set juwen troest

An onsen here ende gheloeft

[240] 8135 Dat al ten besten comen sal.’;

Mettien maecten so groot ghescal

Des coninx liede jeghen die duere

Dat sise met crachte in corter ure

Daden spliten ende frotsieren.

8140 Si riepen inwart ende crayeren:

‘Waer sidi, ribaud, pautenier?

Ghi hebt volgaen, ghi blives hier!’;

Doe staecsi seere dan te voren.

Walewein en liet hem niet verdoren:

8145 Vore die duere ghinc hi staen

Metten bloten swerde ende sal ontfaen

Die gaste diere willen liden.

Daer hebben si ten selven tiden

Die duere gesteken in clenen sticken.

8150 Walewein en can niet ghemicken

Hoe hi sijn lijf sal ondraghen.

Met harde vruchteliken slaghen

Onthaelde hi die vorderste daer

Die liden waenden sonder vaer.

8155 Drie ridders starc ende fier

Heeft hi doot ghesleghen hier

Elken met enen slaghe groot.

Duere die bitterheit vander doot

Crescen si daer si gaven den gheest.

8160 Al sulc ghescal, al sulc tempeest

Als mijn her Walewein daer maecte

Ne horde nie man: dien hi gheraecte

Die moeste die bitter doot smaken.

Men horder menich spere craken

8165 Up Waleweine, den rudder fijn.

Die coninc selve, Assentijn

Riep up sijn volc: ԗat doedi, dieve?

Noit en dadi mi noch live!

Laetti ju enen rudder verwinnen?

8170 Ghi moetes andersens beghinnen

[241] Suldi vaen, versagede ketive!

Jouwe blode herte, flau als wive

Nu laet ju ghene prouaetse toghen:

Ghine cont die slaghe niet ghedogen!’

8175 Die coninc was fier ende sere fel

Ghewapent utermaten wel.

Ten here Waleweine waert

Maecti hem ende hevet sijn swaert

Ghetrect, dat scaerp was ende breet.

8180 Hi haeste hem ende slouch ghereet

Up Waleweine met beden handen.

Wel waendine al toten tanden

Hebben ghesleghen; hi miste dies.

Der Walewein die en gheen verlies

8185 Nontsach no ghene aventure

Sloegen weder ter selver ure

Up den coninc Assentine.

Die diere stene, die fine

Uten helme sprongen ghemene;

8190 Ende vander druust mochte up sine bene

Die coninc langer niet ghestaen

Dat hi viel ter aerde saen

Verdovet van den slaghe so sere

Dat hi was al uten kere.

8195 Hine horde no en sprac oec niet

No en wiste wat hem was ghesciet.

Als dit sine liede versagen

Begonsten sine sere claghen;

Si seiden: ‘Dits jammerlike dinc

8200 Es aldus doot die coninc!’;

Daer scoter harde vele doe toe

Die den coninc droeghen doe

Uter porssen achterwaert.

Si waren om sijn lijf vervaert.

8205 Si daden hem of den helm sniemen.

Hen soude ju ghesegghen niemen

[242] Hoe dat sine alle ende even gedichte

Weenden; ende worpen hem int ansichte

Water. Ende cort na dien

8210 Begonste die coninc up hem sien.

Hi seide: ԇhi heren, sijt onvervaert:

In hebbe gheen aerch. Haelt mijn swaert!

Van nieuwes willic up hem striden.

Gawi toe van allen siden!

8215 Hine sal niet langhe mogen geduren

Ende hi sal in den sconfelturen

Doot bliven ofte mat.

Niemen wese traghe no lat!’;

Met desen so es up gheheven

8220 Die coninc ende hem es ghegheven

Sijn swaert, dat was van groter waerde.

Wel grammelike hi ghebaerde

Ende trac met ghewilleger hant

Vor Waleweine den wigant

8225 Wel met ᩪᠨondert ridders van prise.

Dese ghingen in alre wise

Up den here Waleweine houwen.

Dar mochtmen felle bataelge scouwen

Ende Waleweine den deghen goet

8230 Onstaen menich starc ghemoet

Meneghen slach, meneghen steke.

Noit vacht man so deghenleke!

Die vaste scilde, die helme starc

Dede hi spersen in dat parc

8235 Ende dorslouchse in dien stonden.

Tbloet liep uten verscen wonden

Ende goyde recht als ene beke.

Daer riep menich jammerleke:

‘Dese, die ons hier dus scent

8240 Es van den duvel hier ghesent;

Anders so en ghedade hi niet

Die grote mort die hier ghesciet!

[243] Hets Besebucs cnape of sijn gheselle

Ende hi es comen uter helle

8245 Om dat hi ons allen wille verderven!

Haddi mogen versterven

Hi ware overlanc versleghen.’;

Die coninc Assentijn, die deghen

Wart gram om dese tale sere

8250 Ende seide: ‘Ketive, grote onnere

Moeti hebben! Ghi sijd versaget!

Haddi ju stoutelike ghewaget

Wi hadden den rudder over lanc

Doot oft ghevaen an sinen danc.

8255 Hi es mensche alse wel als ghi.

Ic mach wel tote jou segghen: spi!

Dat ic ju goet ende heerscapie

Gheve: ghi sijd so blode partie!’;

Mettien worden die baroene

8260 Sere bescaemt van desen doene

Ende al gader dat conroet

Begonsten met bitterheden groot

Alle up Waleweine den here

Steken ende slaen al even sere;

8265 Ende harde dit so langen stont

Dat si den ridder namecont

Met crachte velleden ter erden

Ende roefdene van sinen swerden

Ende bondene ende mesvoersdene sere;

8270 Ende brochte[ne] uut haren here

Diene wredelike ontfinc

Ende die stappans siere dochter vinc.

Hadsoe ghewilt, die goedertiere

So ware wel ontvloen in die duwiere

8275 Maer sidemeer datsoe sach

Den gonen daer hare troest an lach

Onder sine vianden ghevaen

Wilde soe die doot mede ontfaen

[244] Ende niet langher leven meer.

8280 Al sulc jammer, al sulc seer

Ne was noit ghehort in ghere stede!

In den karker dat mense dede

Die onreine was ende cout.

Ende Waleweine den ridder stout

8285 Dedemen in enen andren besiden:

Ic wane noit te ghenen tiden

So felle vangenesse was ghevisiert.

Onsochte was hi daer in ghepiert

Ende in boyen so sere beslegen

8290 Het hadde een ors kume gedregen.

Ontfarmelike, met groten rouwe

Clagedi sijn lief, die joncfrouwe

Ende seide: Ԍace, wel soete vriendinne

Soete lief, en was noit minne

8295 In aerderike so sere verraden

Alse die onse! Ay God, ghenaden!

Dat men uwen sconen soeten lechame

Die so scone es ende so bequame

Sal jugieren ende verderven!

8300 Ic wilde dat ic moeste sterven

Duer ju drie dode allene

Ende men ju uten karkerstene

Dade ende sculde u quite vort an!

Wie was die dief, die valsce man

8305 Die ons versceden liggen dede?

Waerdi met mi te deser stede

Wi souden bede in dit mesval

Te bet verdraghen onse ongeval!’

Al hadde der Walewein groten rouwe

8310 Vele meeren hadde die joncfrouwe:

Soe wranc hare hande ende sleet haer haer;

Menichfout beweende soe daer

Den hovescen mijn her Waleweine.

Het was daer vul ende sere onreine

[245] 8315 Daer soe sat, dat edel wijf.

Sere mesmaecte soe hare lijf.

Assentijn, die felle coninc wrede

Hadse ghedreecht dat hise bede

Ontliven soude met groten tormente:

8320 Hine liet niet om al sine rente!

Elc clagede sere van hem beden

Dat si also waren versceden

Ende dat si mallinc andren niet

Vertroesten moeste in dat verdriet.

8325 Elc clagede andren meer dan hem selven:

Dene mict dat mense sal delven

Levende oft bernen in een vier;

Dander mict: ‘Nu werdic hier

Verhangen of up een rat gheleit.’

8330 Met dusghedaenre sericheit

Daden si claghe, eert hem ontfacht

Al tote over die middernacht.

Nu latic hier of die tale;

Ic salre weder toe keren wale.

8335 Ghi hebt wel ghehort hier voren

Hoe Walewein, die ridder uutvercoren

Jeghen den roden ridder vacht

Die der joncvrouwe dede cracht;

Hoe hise slouch met hertenen riemen:

8340 No verre, no na was daer niemen

Die hare mochte helpen uten rouwe

Dan Walewein die oit ghetrouwe

Troestre was in allen sere

Allen joncfrouwen: met scilde ende met spere

8345 Volgede hi over ene riviere

Den wreden roden ridder sciere;

Hoe hine achterhaelde ende bat dies

Dat hi niet en ware so ries

Dat hise sloughe vor sine oeghen

8350 Want hine mochts niet ghedoghen.

[246] Die rode was van groten dangiere

Ende slouch die maget godertiere

Vele te meer oec al in een.

Doe worden si vechtende onder hen tween

8355 So dat mijn her Walewein

Doot slouch den fellen vilein.

Maer hi biechtene oec eer

Ende muenechdene daer na - dats meer -

Metter aerde; ende daer naer

8360 Nam hi den doden ende voer van daer

Want hi belovet den doden man.

Oec groefhine up een kerchof dan.

Om dese doget die Walewein dede

Quam hem grote vrome mede

8365 So ic ju sal maken vroet:

Des doden gheest quam metter spoet

Tote Waleweine in den karker onrene

Daer hine vant in groten wene.

Hi sprac tote hem: ‘Ridder, ne sijt

8370 Niet vervaert te deser tijt;

Ic sal ju verlossen wel:

Ic bem die rode ridder fel

Die ghi verslouget om die ontrouwe

Die ic dede der joncvrouwe;

8375 Omme dat ghi mi daedt ter aerde

Ende mi moneget also ic begaerde

So salic ic jou verlossen van hier.’;

Waleweine, den ridder fier

Wonderde sere van desen saken;

8380 Hi seide: ‘mijn God heeft wel gewaken!

Ghi moet varen in Abrahams scoot

Dat ghi mijns gh[e]docht tese[r] noot

Ende in deser sware groter pine!’;

Mettien braken sine vingerline:

8385 Der Walewein wart verloest thant.

Die dode nam Waleweine bi der hant

[247] Ende ledene uten karkerstene

Tote Ysabelen der joncfrouwen rene

Inden karker, daer sise vonden

8390 Clagende sere in dien stonden.

Die dode verloste die godertiere:

Hare vingherline braken sciere.

Ende Walewein sprac jeghen hare:

ԓcone lief, sijt niet in vare.

8395 Onse vernoy ende onse mesval

Sal ten besten comen al.

Wi sijn verloest, wi moghen gaen!

Wine bliven hier nemmee ghevaen.’;

Die dode leetde die joncvrouwe

8100 'Wel lieve geliefde, te groot leed

Zal van onze twee de liefde eindigen:

Mijn vader komt en wil ons schenden!

We zijn bespied en bewaakt!

Maak voort met de jacht

8105 Vlucht in die grot met haast groot

Of ge bent nu zeker dood!

En ik zal hierbuiten blijven:

Voordat me mijn vader zal doden

Al was het dat ge u zette te verweer

8110 En mocht het u helpen min of meer.’

‘Lief’, sprak mijnheer Walewein

‘Dan was ik dan een grote schurk

Zou ik mezelf daartoe geven

Te vlieden daar gij verloor het leven.

8115 Het was mijn schande al te groot.

Eerder zal ik bij u dood blijven!

Helpt me wapenen, mooie jonkvrouw

God zal ons helpen uit deze ellende

En heden onze toeverlaat zijn.

8120 Ik hoop altijd, hoe zo het gaat

Ik zal niet sterven zonder verweer.’

Mijnheer Walewein de heer

Hielp die jonkvrouw dan

Snel zo ze het beste kon.

8125 Daar Walewein voor alle dingen

Betreurde zijn zwaard met de 2 ringen

Dat hij het daar niet heeft.

Hij bidt de maagd dat ze ophoudt met

Haar wenen en haar kermen.

8130 Meteen sloot hij haar in zijn armen:

Zeer hartelijk – laat ik u bekennen -

Kuste hij haar op haar rode mond.

Hij zei: ”Lief, zet uw troost

Aan onze heer en geloof

[240] 8135 Dat alles ten beste zal komen.’

Meteen maakten zoՠn groot lawaai

De koning lieden tegen die deur

Dat ze die met kracht in korte tijd

Lieten splijten en verbrijzelen.

8140 Ze riepen naar binnen en schreeuwden:

‘Waar ben je, schurk, landloper?

Ge bent aan je eind, ge blijft hier!’

Toen staken ze heviger dan tevoren.

Walewein en liet hem niet honen:

8145 Voor de deur ging hij staan

Met het getrokken zwaard en zal ontvangen

Die gasten die er willen gaan.

Daar hebben ze terzelfder tijd

De deur gestoken in kleine stukken.

8150 Walewein kan niet berekenen

Hoe hij zijn lijf zal ontkomen.

Met zeer ijselijke slagen

Onthaalde hij de voorste daar

Die waanden te gaan zonder gevaar.

8155 Drie ridders sterk en fier

Heeft hij hier dood geslagen

Elk met een slag groot.

Vanwege de bitterheid van de dood

Krijsten ze daar ze de geest gaven.

8160 Al zo’ n lawaai, al zoՠn rumoer

Als mijnheer Walewein daar maakte

Nee hoorde niemand: die hij raakte

Die moest de bittere dood smaken.

Men hoorde er menige speer kraken

8165 Op Walewein, de ridder fijn.

Die koning zelf, Assentijn

Riep op zijn volk: ԗat doe je dieven?

Noot deed ge me nog genoegen!

Laat u een ridder overwinnen?

8170 Ge moet het anderszins aanvangen

[241] Zal ge aanvangen bange ellendige!

Uw bange hart, laf als wijven

Nu laat u geen dapperheid tonen:

Ge kan die slagen niet gedogen!’

8175 De koning was fier en zeer fel

Gewapend uitermate goed.

Tot heer Walewein waart

Begaf hij zich en heeft zijn zwaard

Getrokken, dat scherp was en breed.

8180 Hij haastte hem en sloeg vlot

Op Walewein met beide handen.

Wel waande hij hem al tot de tanden

Hebben geslagen; hij miste dus.

Daar Walewein die geen verlies

8185 Nog ontzag nog avontuur

Sloeg weer terzelfder tijd

Op de koning Assentijn.

Die dure edelstenen, die fijne

Uit de helm sprongen algemeen;

8190 En van het geweld mocht op zijn benen

De koning niet langer staan

Zodat hij gelijk viel ter aarde

Verdoofd van de slag zo zeer

Dat hij was geheel in zwijm.

8195 Hij hoorde nog sprak ook niet

Nog wist wat hem gebeurd was.

Toen dit zijn lieden zagen

Begonnen ze hem zeer te beklagen;

Ze zeiden: ‘Dit is jammerlijke zaak

8200 Is aldus dood de koning!’

Daar schoten er zeer veel toen toe

Die de koning droegen toen

Uit het strijdgewoel achteruit.

Ze waren om zijn lijf bang.

8205 Ze lieten hem snel de helm afnemen.

Er zou u niemand zeggen

[242] Hoe dat ze allen en hevig

Weenden; en wierpen hem in het aanzicht

Water, en gauw na dat

8210 Begon de koning op hen te zien.

Hij zei: ԇij heren, wees niet bevreesd:

Ik heb geen ongemak. Haal mijn zwaard!

Opnieuw wil ik op hem strijden.

Laten we aanvallen van alle kanten!

8215 Hij zal niet lang mogen standhouden

En hij zal in het verwoede gevecht

Dood blijven of machteloos.

Niemand is traag nog langzaam!’

Met dit zo is opgestaan

8220 De koning en hem is gegeven

Zijn zwaard, dat was van grote waarde.

Goed toornig ging hij te keer

En liep strijdvaardig

Voor Walewein de held

8225 Wel met 200 voortreffelijke ridders.

Deze gingen op alle manieren

Op de heer Walewein houwen.

Daar mocht men felle strijd aanschouwen

En Walewein de goede held

8230 Doorstaan menige sterke ontmoeting

Menige slag menige steek

Nooit vocht men zo heldhaftig!

De vaste schilden, de sterke helmen

Liet het uiteenspatten in dat strijdperk

8235 En doorsloeg ze in die stonden.

Het bloed liep uit de verse wonden

En vloeide recht als een beek.

Daar riep menigeen jammerlijk:

‘Deze, die ons hier aldus schendt

8240 Is van de duivel hier gezonden;

Anders zo deed hij niet

Die grote moord die hier geschiedt!

[243] Het is de knaap van de duivel of zijn gezel

En hij is gekomen uit de hel

8245 Omdat hij ons allen wil doden!

Had hij mogen dood gaan

Hij was al lang verslagen.’

De koning Assentijn, de held

Werd zeer woedend om deze taal

8250 En zei: ‘Ellendeling, grote oneer

Moet ge hebben! Ge bent bang!

Had je u dapper getoond

We hadden den ridder al lang

Dood of gevangen tegen zijn wil.

8255 Hij is mens alzo goed als wij.

Ik mag wel tot zeggen: foei!

Dat ik u goed en heerschappij

Geef: ge bent zo’n bange partij!’

Meteen worden de baronnen

8260 Zeer beschaamd van dit doen

En dat gehele konvooi

Begon met bitterheid groot

Allen op Walewein de heer

Steken en slaan al even zeer;

8265 En hielden dit vol zoՠn lange tijd

Dat ze de beroemde ridder namen waar

Met kracht velden ter aarde

En beroofden hem van zijn zwaard

En bonden hem en mishandelde hem zeer;

8270 En brachten hem naar hun heer

Die hem wreed ontving

En die gelijk zijn dochter ving.

Had ze gewild, die goedertieren

Ze was wel ontkomen in die grot

8275 Maar omdat ze zag

Diegene daar haar troost aan lag

Onder zijn vijanden gevangen

Wilde ze de dood mede ontvangen

[244] En niet langer meer leven.

8280 Al zulk gejammer, al zulke pijn

Nee was nooit gehoord in die plaats!

In de gevangenis dat men ze deed

Die onrein was en koud.

En Walewein de dappere ridder

8285 Deed men in een andere afzonderlijk:

Ik waan nooit in geen tijden

Zo' n verschrikkelijke gevangenis werd bedacht.

Hard was hij daarin vastgebonden

En in boeien zo zeer geslagen

8290 Het kon een paard nauwelijks dragen.

Ontfermend, met grote rouw

Betreurde hij zijn lief, die jonkvrouw

En zei: Ԉelaas, wel lieve vriendin

Lieve lief, er was nooit liefde

8295 In aardrijk zo zeer verraden

Als die van ons! Ay God, genade!

Dat men uw mooie lieve lichaam

Die zo mooi is en zo aangenaam

Zal veroordelen en doden!

8300 Ik wilde dat ik mocht sterven

Vanwege u drie doden alleen

En men u uit de gevangenis

Deed en schold u kwijt voortaan!

Wie was die dief, die valse man

8305 Die ons gescheiden liggen deed?

Was ge met mij te deze plaats

We zouden beiden in dit ongeluk

Te beter verdragen onze tegenslag!’

Al had daar Walewein grote rouw

8310 Veel meer had de jonkvrouw pijn:

Ze wrong haar handen en trok haar haar;

Menigvuldig beweende ze daar

De hoffelijke mijnheer Walewein.

Het was daar vuil en zeer onrein

[245] 8315 Daar ze zat, dat edele wijf.

Zeer mismaakte ze haar lijf.

Assentijn, die felle wrede koning

Had ze gedreigd dat hij ze beide

Doden zou met groten kwellingen:

8320 Hij liet het niet om al zijn inkomsten!

Elk klaagde zeer van hen beiden

Dat ze alzo waren gescheiden

En dat ze elkaar niet

Vertroosten mochten in dat verdriet.

8325 Elk beklaagde de andere meer dan zichzelf:

De ene denkt dat men ze zal begraven

Levend of branden in een vuur;

De ander denkt: ‘Nu word ik hier

Gehangen of op een rad gelegd’

8330 Met dusdanige verdriet

Deden ze klagen, eer ze er genoeg van hadden

Al tot over middernacht.

Nu zwijg ik hier verder van;

Ik zal er weer op terugkomen.

8335 Ge hebt hiervoor wel gehoord

Hoe Walewein, die voortreffelijke ridder

Tegen de rode ridder vocht

Die de jonkvrouw deed geweld;

Hoe hij haar sloeg met hertenleer riem:

8340 Nog ver, nog nabij was daar niemand

Die haar mocht helpen uit de ellende

Dan Walewein die altijd getrouwe

Trooster was in alle leed

Alle jonkvrouwen: met schild en met speer

8345 Volgde hij over een rivier

De wrede rode ridder snel;

Hoe hij hem inhaalde en bad aldus

Dat hij niet was zo dwaas

Dat hij haar sloeg voor zijn ogen

8350 Want hij kon het niet gedogen.

[246] Die rode was van groot geweld

En sloeg die maagd goedertieren

Veel meer al gelijk.

Toen worden ze vechtend onder hen twee

8355 Zodat mijnheer Walewein

Dood sloeg de felle schurk.

Maar hij biechtte ook eerder

En na het sacrament der stervende daarna – dat is meer -

Met de aarde; en daarna

8360 Nam hij de dode en voer vandaar

Want hij beloofde het de dode man.

Ook begroef hij hem dan op een kerkhof.

Om deze deugd die Walewein deed

Kwam hem te beurt helpen mede

8365 Zo zal ik u bekend maken:

De dode zijn geest kwam met een spoed

Tot Walewein in de onreine gevangenis

Daar hij hem vond in groot verdriet.

Hij sprak tot hem: ‘Ridder, nee wees

8370 Niet bang te deze tijd;

Ik zal u wel verlossen:

Ik ben die felle rode ridder

Die ge versloeg om die gemeenheid

Die ik deed de jonkvrouw;

8375 Omdat ge me ter aarde deed

En met het sacrament der stervende deed alzo ik begeerde

Zo zal ik u verlossen van hier.’

Walewein, de ridder fier

Verwonderde zeer van deze zaken;

8380 Hij zei:’Mijn God heeft goed gewaakt!

Ge moet gaan in Abraham’s schoot

Dat ge me gedacht in deze nood

En in deze zware grote pijn!’

Meteen brak zijn boei:

8385 Daar Walewein gelijk werd verlost.

De dode nam Walewein bij de hand

[247] En leidde hem uit de gevangenis

Tot Ysabele de reine jonkvrouwen

In de gevangenis, daar ze haar vonden

8390 Zeer klagend in die stonden.

De dode verloste de goedertieren:

Haar boeien braken snel.

En Walewein sprak tegen haar:

ԍooie lief, wees niet in gevaar.

8395 Ons verdriet en ons ongeluk

Zal geheel ten beste komen.

We zijn verlost, we mogen gaan!

We blijven hier nimmer gevangen.’

De dode leidde de jonkvrouw

8400 Ende Waleweine uut al sonder rouwe.

Darne was in ghene stede

Slot so vast, het en ondede

So waer so die dode quam.

Doe leide hi Waleweine daer hi nam

8405 Sine wapine, die hi daer brochte;

Want hi els ne ghene ne rochte

Sonder die sine: si waren so goet.

Doe leetdi Waleweine metter spoet

Int stal ende dede hem nemen thant

8410 Tbeste ors dat hi daer vant.

Waleweine leide hi voren doe

Tote [si] ter uterster porte toe

Quamen; ende doe sise leden

Hevet Walewein dat ors bescreden

8415 Ende sette vor hem int gherede

Die joncfrouwe. Dus reden si bede:

Si reden vaste ende sloegen met sporen;

Die dode die was emmer voren.

Ende alsi quamen ter duwiere

8420 Die ghinc onder die riviere

Moesti sceden van den paerde

Ende liet lopen siere vaerde

[248] Want darne mochte gheen ors liden.

Die dode ghinc ten selven tiden

8425 Voren in die haghedochte.

Walewein volgede als hi eerst mochte

Ende leetde vor hem bi der hant

Sijn lief, die joncfrouwe achemant.

Nu hort, ic hebbe vergheten hier:

8430 Walewein, die ridder fier

Eer hi voer uut sconinx porprise

Nam hi tgoede swaert van prise

Dat men hiet metten ᩪᠲinghen

Dat noit man ne conste bedwingen

8435 Sonder hi, die ridder waert.

Als hijt hadde in sine vaert

Doe quamen si ter haghedochten

Metten doden ende besochten

Den wech ende ghingen harre varde

8440 So langhen stont onder die aerde

Dat si alle onder die riviere

Bander side quamen sciere.

Dies was blide die joncvrouwe:

Hare dinct, si hevet allen rouwe

8445 Vergheten dat soe hare lief

Bi hare weet al sonder grief.

Die dode ridder leetde doe

Waleweine emmer toe

Al toter burch daer die vos

8450 In woende, die gaerne ware los

Van dat hem versciep sijn stiefmoeder.

Harde gherne ware hi vroeder

Hoet metten here Waleweine ware vergaen.

Hi saelt weten harde saen.

8455 Alse die dode ridder wijs

Waleweine hevet brocht ints vos porprijs

Sprac hi tote hem ende seide:

Ԏu blijft in die Gods geleide!

[249] In hebbe niet langere te deser tijt

8460 Bi ju te blivene hier respijt.’;

Walewein dancte den doden sere

Der doghet ende der groter ere

Die hi jeghen hem hadde gedaen.

Ende die dode sciet van hem saen;

8465 Ende Walewein es int vrijthoeft bleven.

Die vos quam tote hem ghedreven

Ende groetene met groten rivele:

Dies wonderde sere Ysabele

Ende hadde groot wonder ter stont

8470 Hoe spreken mochte sulc een hont!

Doe vragede die vos den ridder wart

Hoe hi hadde ghevaren an die vart.

Walewein telde hem sine aventure

Ende seide hem ter selver ure

8475 Dat dat des coninx Assentins kint

Was, dat hi sere hadde ghemint.

Dies was die vos in groter feeste

Ende sprac: ‘bi den helegen gheeste

Mi moet emmer werden condre

8480 Van den riken coninc Wondre

Ende van Alydrizondre sinen sone!

Mochtic noch ghesien die gone

Bede te gadre ende ju tween

So ne clagedic pine ne gheen:

8485 So wordic weder mensce sciere!’

Walewein sprac: in ghere maniere

Ne willic ju begheven vor dien

Dat ghi ons vieren hebt ghesien.’

Dies dancte hem die vos sere.

8490 Doe vragedem Walewein die here:

‘Hebdi wel geachtewaert

Gringolette mijn goede paert

Ende minen helm daer toe mede?’;

Die vos antworde ende seide:

[250] 8495 ‘Ia ic, here.’ Doe sprac die deghen:

‘Morghen moeten wi ridens plegen

Ende varen den coninc Wonder souken.

Ghi moget uwer stiemoeder vloeken

Die ju hier toe hevet brocht;

8500 Nodan hevet soet wel becocht.’;

Binden vrijthove - sijt seker das -

So stont een harde scone palas;

Ende die vos dede Waleweine

Ende Ysabelen der joncfrouwe reine

8505 Daer boven te gadre tiden

Ende deetse wesen metten bliden.

Si hadden ghenouch des avonds daer.

Doe ghincsi slapen daer naer.

Tsmorgens porrede [si] van danen.

8510 Die vos begonste hem vermanen

Waer up dat[tie] joncvrouwe soude

Riden. Walewein antworde houde

Ende seide: ‘Daer mede ne hebt gheen letten:

Ic salse upt part wel vor mi setten!’

8515 Die vos dedem hebben sijn paert

Ende Walewein sat up ter vaert

Ende sette vor hem met rivele

Die scone joncfrouwe Ysabele.

Si porreden van danen doe;

8520 Die vos liep voren emmer toe.

Tweder was soete ende scone;

Die zonne verbaerde anden trone

Joliselike ane die margenstonde.

Menich vogelijn dat begonde

8525 Daer singhen met wel soeten lude.

Bedauwet waren bome ende crude

To[t] dien dat die zonne up quam.

So waer dat mijn her Walewein quam

Hine ghemoete wijf no man

8530 No creature no ghene dinc.

[251] Maer alst biden avonde ghinc

- Dat seggic ju in waerre dinc -

So quam een jonc ridder ghereden

Up een ors van starken leden;

8535Wel ghewapent was hi daer toe.

Den here Waleweine ghemoette hi doe:

Ende alsene mijn her Walewein versach

Hi ontboet hem goeden dach;

Hi groettene vore hovescelike.

8540 Die ander sach onwaerdelike

Up hem ende leet al sonder spreken:

Van onwerden wildi hem niet gebreken

Dat hi hadde gheantwort een wort.

Walewein sweech ende reet vort:

8545 Hi was so hovesch, so goedertiere

Dat hi ne wilde in ghere manire

Dat handen als menich soude doen.

Maer als leden was die felloen

Diene te groetene dangierde niet

8550 Hi keerde sijn ors ende siet

Na Waleweine, den ridder vri

Ende hi sprac te hem selven: ԓpi!

Dat ic desen cornuut liet liden

Die met hem voere te desen tiden

8555 So scone een openbare wijf!

Hi laetse hier of het cost mi tlijf!’;

Doe riep hi achter Waleweine:

Ԓidder, die daer up den pleine

Rijdt metter joncfrouwen achemant

8560 Keert weder, laet hier enen pant:

Dats die joncfrouwe ende el ne ghenen

Pant ne willic!’wildi mi tenen

Hier mede?’ sprac der Walewein

‘So waric dan een groot vilein

8565 Lietic mi die joncfrouwe nemen.

Hoe soudict moghen ghetemen?

[252] Ja en hebbic ju niet mesdaen!

Eer soudic mi laten vlaen!

Eer ict ghedogede, motict verweren!’

8570 Die ander sprac: ‘Houdi ju sceren?

Houdi met mi juwe ghile?

Comets of ter quader wile

Oft ju naket droufheit vele! ‘;

‘In weet of ghijt hout in speleռ’

8575 Sprac Walewein, Ԩets nerenst met mie

Els ghevalle datter of ghescie!

Wildi emmer die joncfrouwe hebben

Het sal yemene an sine rebben

Van ons tween sekerlike gaen!’

8580 Die ander sprac: ‘ic wilt bestaen!

Die joncfrouwe hier up die weerde

Willic winnen metten sweerde;

Ic wilre ju hoeft te sticken om houwen!’;

Walewein seide: ‘ic wille betrouwen

8585 Gode dat ghire qualic an lieget!

En si dat mi mijn swaert bedrieget

Ic sal ju leren up desen dach

Hoe Ysemgrijm te speelne plach

Jeghen tscaep.’Dander seide:

8590 ‘Is dit jouwe overmodichede

Ende juwe ridderscap dat ghi toget?

Keert ju omme ende poget

Dat ghi metter daet volcomt

Dese grote worde die ghi noemt!’

8595 ‘Si segt wel,’ sprac der Walewein.

Elc keerdem omme in dat plein

Een verre stic metten orssen groot

Om dat si te meeren stoet

Metter joeste souden gheven.

8600 Elc speelde om anders leven.

Elc hadde ene glavie na sijn ghevouch.

Van bliscepen die ridder louch

[253] Dat hi joste hebben soude.

Metten sporen van roden goude

8605 Spoerslagedi tors daer hi up sat.

Der Walewein en was oec niet lat:

Sijn goede ors Gringelet

Sporslagedi in lanc so bet.

Enen scilt voerdi ridderlike

8610 Ende den scacht ghenendelike

Tontfangene sinen wedersake.

Elc quam up andren als een drake

Ghereden met scilde ende met spere:

Elc die stac up andren sere.

8615 Ende die vremde die gherochte

Den stouten Waleweine so onsochte

Jegen den helm dat sijn hovet

Vander steke was al verdovet

Ende dat van der groter dracht

8620 Al te sticken brac sijn scacht.

Ende mijn her Walewein staken weder

So sere dat ors ende man ter neder

Metter druust vloech ter erde.

Die riddre anders niet en berde

8625 Dan oft hi doot hadde gewesen

Ende lach een lanc stic na desen

Sonder spreken; maer doe hi bequam

Ende hi Waleweine vernam

Sittende up sijn ors van prise

8630 Ende hi daer lach in sulker wise

Hi seide: ‘Ridder, wat soes ghesciet

Ic ne lye verwonnen niet.

Laet mi monteren, ic sal ju sciere

Te weten doen mine maniere.

8635 So helpe mi God die mi gheboet

Magic, ic sal u slaen te doot

So ic den meneghen hebbe ghedaen!’;

Walewein seide: ‘Dits sere mesdaen

[254] Dat ghi mi dreecht. Ic mochte mi wel

8640 Wreken, waric tuwart fel:

Ghi ligt hier noch vor mine voete.

Maer staet up met goeder moete

Ende sit up ju ors oec mede

Ende danne vecht [in] juwe vermetelede!

8645 Dat es ju tbeste, wetic wale.’;

Die ander sprac: ‘Hets hovesce tale

Dat ghi segt; wa[er]t dat ghi wilt

Mi up [gheven] swart ende scilt

Ende vor mi cnielen ende bidden genade

8650 Ic soude mi daer up beraden

Ende doen juwe ghenadichede.’

Der Walewein antworde ende seide:

’Ridder, hoe comt dat ghi dit segt?

Wetti niet dat ghi hier legt

8655 Neder vor mine voete int sant?

Wildic, ic sloughe ju doot thant.

Recht ju up, sit up ju paert

Ende dan doet dat ghi begheert!’;

Die felle ridder wart up mettien

8660 Ende bescret sijn ors na dien;

Sijn swaert trac hi sonder beden

Dat goet ende tangher was van sneden.

Hi begonste daer na saen

Up den here Waleweine slaen

8665 In diere ghebare - weet vor waer -

Oft hine te stucken soude houwen daer.

Ende als mijn here Walewein siet

Dat anders ne mach wesen niet

Begonste hi up den ridder weder

8670 Slaen, ende haddene na ter neder

Gheslegen metten eerste slaghe.

Hi sprac: ‘Biden goeden daghe

Ridder, ghi sijt te mi waert wreet!

Maer ic doe ju enen heet:

[255] 8675 Magic, ic sal ju thoeft af slaen.

Ghi wet wel, in hebb[e] ju niet mesdaen

Ende ghi versoect mi doot te slane.’;

Doe ghinc hem mijn [her] Walewein ane

Ende wondene al achter een

8680 Te 7 sᠳteden eer hi ghefeen.

Ende die andre werde hem nochtan

Weder jeghen den stouten man:

Hi hadde een ors dapper ende goet

Ende dede menich fel ghemoet

8685 Ende meneghen keer up Waleweine.

Dat gras was oft met roden greine

Besperst [was]; also waest ghedaen.

So scone slaghe sach noit man slaen

Alse dese twee nu hier daden.

8690 Doch was die vremde meest verladen

Want hine conste met ghenen dingen

Onstaen dat swart metten ringen.

Der Walewein was hem so wreet

Dat hi sijns ghenen raet en weet

8695 Ende nodan van groten dangiere

Soen wildi in ghere maniere

Ghenade bidden den rudder stout.

Sine herte wart hem vlau ende cout

Dort bloet dat hem uut sinen wonden

8400 En Walewein weg al zonder rouw.

Daar nee was in geen plaats

Slot zo vast, het opende

Zo waar zo die dode kwam.

Toen leidde hij Walewein daar hij nam

8405 Zijn wapens, die hij daar bracht;

Want hij om iets anders niet nee bekommerde

Uitgezonderd de zijne; ze waren zo goed.

Toen leidde hij Walewein met een spoed

In de stal en liet hem nemen gelijk

8410 Het beste paard dat hij daar vond.

Walewein leidde hij voort toen

Tot ze de buitenste poort toe

Kwamen; en toen er voorbij waren

Is Walewein op dat paard gestegen

8415 En zette voor hem in het zadel

De jonkvrouw. Dus reden ze beiden:

Ze reden snel en sloegen met sporen;

De dode die was altijd voor.

En toen zij kwamen bij de grot

8420 Die ging onder die rivier

Moest hij scheiden van het paard

En liet het lopen zijn gang

[248] Want daar nee mocht geen paard door.

De dode ging terzelfder tijd

8425 Voor in de spelonk.

Walewein volgde zo gauw hij kon

En leidde voor hem bij de hand

Zijn lief, de bevallige jonkvrouw.

Nu hoor, ik heb vergeten hier:

8430 Walewein, die ridder fier

Eer hij voer uit konings vesting

Nam hij het goede voortreffelijke zwaard

Dat men noemt met de twee ringen

Dat nooit man nee kon bedwingen

8435 Uitgezonderd hij, die ridder waard.

Als hij het had in zijn vaart

Toen kwamen ze ter spelonk

Met de doden en zochten

De weg en gingen hun weg

8440 Zo lange tijd onder de aarde

Dat ze allen onder die rivier

Aan de andere kant snel kwamen.

Dus was blijde de jonkvrouw:

Ze denkt, ze heeft alle ellende

8445 Vergeten dat ze haar lief

Bij haar weet al zonder leed.

Die dode ridder leidde toen

Walewein steeds toe

Al tot de burcht daar de vos

8450 In woonde, die graag was los

Van dat hem veranderde zijn stiefmoeder.

Zeer graag was hij bekend

Hoe het met de heer Walewein was vergaan.

Hij zal het gauw genoeg weten.

8455 Toen de dode ridder wijs

Walewein heeft gebracht in de vos omheinde ruimte

Sprak hij tot hem en zei:

Ԏu blijf onder Gods bescherming!

[249] Ik kan niet langer te deze tijd

8460 Bij u te blijven hier zonder uitstel’

Walewein bedankte de dode zeer

De deugd en de grote eer

Die hij tegen hem had gedaan.

En de dode scheidde van hem gelijk;

8465 En Walewein is in de vrijthof gebleven.

Die vos kwam tot hen gegaan

En begroette hen met grote vreugde:

Dus verwonderde zeer Ysabele

En had groot wonder terstond

8470 Hoe spreken kon zo’n hond!

Toen vroeg hem de vos de edele ridder

Hoe het met hem gegaan was.

Walewein vertelde hem zijn avonturen

En zei hem terzelfder tijd

8475 Dat dit konings Assentijn’s kind

Was, dat hij zeer beminde.

Dus was die vos in groot feest

En sprak: ‘Bij de Heilige Geest

Ik moet immer ingelicht worden

8480 Van de machtige koning Wonder

En van Alidrizonder zijn zoon!

Mocht ik nog zien diegene

Beide tezamen en u twee

Dan nee klaagde ik van pijn nee geen:

8485 Dan word ik weer snel mens!’

Walewein sprak: ‘op geen manier

Nee wil ik afzien van u voordat

Dat ge ons vieren hebt gezien.’

Dus bedankte hem de vos zeer.

8490 Toen vroeg hem Walewein de heer:

‘Heb je wel gezorgd voor

Gringolet mijn goede paard

En mijn helm daartoe mede?’

Die vos antwoordde en zei:

[250] 8495 ‘Ja ik, heer.’ ’Toen sprak de held:

‘Morgen moeten we de tocht ondernemen

En gaan de koning Wonder zoeken.

Ge mag uw stiefmoeder vervloeken

Die u hiertoe heeft gebracht;

8500 Nochtans heeft ze het goed ontgolden.’

Binnen de vrijthof – dat is zeker dat -

Zo stond een zeer mooi paleis;

En de vos deed Walewein

En Ysabele de reine jonkvrouw

8505 Daarboven tezamen begeven

En liet ze blij wezen.

Ze hadden genoegՠs avonds daar.

Toen gingen ze slapen daarna.

‘s Morgens gingen ze er vandaan.

8510 De vos begon hen te vermanen

Waarop dat de jonkvrouw zou

Rijden. Walewein antwoordde stop

En zei: ’Laat u daardoor niet ophouden:

Ik zal haar op het paard voor me zetten!’

8515 De vos liet hem hebben zijn paard

En Walewein zat haastig op

En zette voor hem met genoegen

Die mooie jonkvrouw Ysabele.

Ze gingen er toen vandaan;

8520 De vos liep toen altijd voorop.

Het weer was zacht en mooi;

De zon kwam op aan de hemel

Heerlijk in de morgenstond.

Menig vogeltje dat begon

8525 Daar te zingen met wel lief geluid.

Bedauwd waren bomen en kruiden

Totdat de zon opkwam.

Zo waar dat mijnheer Walewein kwam

Hij ontmoette wijf nog man

8530 Nog creatuur nog geen ding

[251] Maar toen het bij de avond ging

- Dat zag ik u in ware zaken -

Zo kwam er een jonge ridder gereden

Op een paard van sterke leden;

8535 Goed gewapend was hij daartoe.

De heer Walewein ontmoette hij toen:

End toen mijnheer hem Walewein zag

Hij wenste hem goede dag;

Hij groette hem eerst hoffelijk.

8540 Die ander keek minachtend

Op hem en ging voorbij al zonder spreken:

Van onwaarde kon hij niet over zich krijgen

Dat hij had gezegd een woord.

Walewein zweeg en reed voort:

8545 Hij was zo hoffelijk, zo goedertieren

Dat hij nee wilde op geen manier

Zijn ergernis tonen zoals menigeen zou doen.

Maar toen gepasseerd was die booswicht

Die zich niet verwaardigde te groeten

8550 Hij keerde zijn paard en kijkt

Naar Walewein, de edele ridder

En hij sprak tot zichzelf: Ԇoei!

Dat ik deze sukkel liet gaan

Die met hem voer op deze tijd

8555 Zoծ mooi en knap wijf!

Hij laat haar hier of het kost me het lijf!’

Toen riep hij naar Walewein:

Ԓidder, die daarop de vlakte

Rijdt met de beminnelijke jonkvrouwen

8560 Keer terug, laat hier een pand:

Dat is die jonkvrouw en niemand anders

Pand nee wil ik! ‘Wilde ge me tergen

Hiermee?’ Sprak daar Walewein

‘Dan was ik dan een grote schurk

8565 Liet ik me de jonkvrouw nemen.

Hoe zou ik me waardig mogen houden?

[252] Ja en u heb ik niets misdaan!

Eerder zou ik me laten mishandelen!

Eer ik het gedoogde, als ik het kan verhinderen!’

8570 De ander sprak: ‘Drijf je scherts?

Houd u met mij uw spot?

Hou er mee op het laatste ogenblik

Of u naakt veel droefheid!’

‘Ik weet niet of ge het doet in scherts

8575 Sprak Walewein, Ԩet is ernstig met mij

Anders komt er van wat ervan komen moet!

Wilde hij altijd die jonkvrouw hebben

Het zal iemand aan zijn ribben

Van ons tweeën zeker aangaan!

8580 De ander sprak: ‘Ik wil het aannemen!

De jonkvrouw hier op de weide

Wil ik winnen met het zwaard;

Ik wil er uw hoofd in stukken om houwen!’

Walewein zei: ‘Ik wil vertrouwen

8585 God dat ge er niet om liegt!

Tenzij dat me mijn zwaard bedriegt

Ik zal u leren op deze dag

Hoe Ysemgrim te spelen plag

Tegen het schaap.’ De ander zei:

8590 ‘Is dit uw overmoed

En uw ridderschap dat ge toont?

Keer u om en probeer

Dat ge met de daad volvoert

Deze grote woorden die ge noemt!’

8595 ‘Ze zegt goed, ‘sprak daar Walewein.

Elk keerde zich om in die vlakte

Een ver stuk met de grote paarden

Omdat ze te verder stond

Met het gevecht spel zouden geven.

8600 Elk speelde om anders leven.

Elk had een speer zoals hij behoefde.

Van blijdschap lachte de ridder

[253] Dat hij steekspel hebben zou.

Met de sporen van rood goud

8605 Gaf hij de sporen het paard daar hij op zat.

Daar Walewein ook niet traag was:

Zijn goede paard Gringolet

Gaf hij de sporen hoe langer hoe meer.

Een schild voerde de ridderlijke

8610 En de schacht onverschrokken

Te ontvangen zijn tegenstander.

Elk kwam op de andere als een draak

Gereden met schild en speer:

Elk stak zeer op de andere.

8615 En die vreemde raakte

De dappere Walewein zo hard

Tegen de helm dat zijn hoofd

Van de steek geheel was verdoofd

En dat van het grote geweld

8620 Geheel te stukken bracht zijn schacht.

En mijnheer Walewein stak hem weer

Zo zeer dat paard en man ter neer

Met geweld vloog ter aarde.

De ridder gedroeg zich niet anders

8625 Dan alsof hij dood had geweest

En lag nog een lang poos na deze

Zonder te spreken; maar toen hij bijkwam

En hij Walewein vernam

Zittende op zijn voortreffelijke paard

8630 En hij lag daar op zo’n manier

Hij zei: ‘Ridder, wat er zo is gebeurd

Ik nee, beken overwon niet.

Laat me opstijgen, ik zal u snel

Te weten doen mijn manieren.

8635 Zo helpt me God die me gebood

Mag ik, ik zal u dood slaan

Zo ik menigeen heb gedaan!’

Walewein zei: ‘Dit is zeer misdaan

[254] Dat ge mij dreigt. Ik mocht me wel

8640 Wreken, was ik tot u fel:

Gij ligt hier noch voor mijn voeten.

Maar sta op uw gemak

En zit op uw paard ook mede

En dan te vechten in uw vermetelheid!

8645 Dat is voor u het beste, wet ik wel.’

De ander sprak: ‘Het is hoffelijke taal

Dat ge zegt; was het dat ge wil

Me opgeven zwaard en schild

En voor me knielen en bidden genade

8650 Ik zou me daarop beraden

En doe u genade.’

Daar Walewein antwoordde en zei:

‘Ridder, hoe komt het dat ge dit zegt?

Weet ge niet dat ge hier ligt

8655 Neer voor mijn voeten in het zand?

Wilde ik, ik sloeg u gelijk dood.

Richt u op, zit op uw paard

En doe dan wat gij begeert!’

De felle ridder stond meteen op

8660 En steeg op zijn paard na dat;

Zijn zwaard trok hij zonder wachten

Dat dun en scherp was van sneden.

Hij begon daarna gelijk

Op de heer Walewein te slaan

8665 In die manier, -weet voor waar-

Of hij hem te stukken zou houwen daar.

En toen mijn heer Walewein ziet

Dat het anders nee niet mag wezen

Begon hij op de ridder van zijn kant te

8670 Slaan, en had hem bijna neer

Geslagen met de eerste slag.

Hij sprak: ‘Met Gods gunst

Ridder, ge bent tot mij toe wreed!

Maar ik doe u een eed:

[255] 8675 Mag ik, ik zal u het hoofd afslaan.

Ge weet wel, ik heb u niets misdaan

En ge probeert me dood te slaan.’

Toen viel hem mijnheer Walewein aan

En verwondde hem achter elkaar

8680 Op 7 plaatsen eer hij stopte.

En de andere verweerde hem nochtans

Weer tegen de dappere man:

Hij had een paard flink en goed

En deed vele felle ontmoetingen

8685 En menige keer op Walewein.

Zodat het gras vaak met rood scharlaken

Besproeid was; alzo was het gedaan.

Zo’n mooie slag zag men nooit slaan

Als deze twee nu hier deden.

8690 Toch was die vreemde meest in het nauw gebracht

Want hij kon met geen dingen

Ontkomen aan dat zwaard met de ringen.

Daar Walewein was hem zo wreed

Dat hij zich geen raad weet

8695 En nochtans van groot geweld

Zo wilde hij op geen manier

Genade bidden de dappere ridder.

Zijn hart werd hem zwak en koud

Door het bloed dat hem uit zijn wonden

8700 Gelopen was in dien stonden.

Nu sijn sine anwissen swaer.

Wech ende weder dreef hine daer

Mijn her Walewein, in dat parc.

Sine slaghe waren so starc

8705 Dat hi den ridder daer ter stede

So sere mesvoerde, dat hi tgherede

Altoes behouden mochte niet langher.

Ende metten swerde goet ende tangher

[Dedi] hem daer, sonder lieghen,

8710 Sijn hoeft ᩪᠳcreden verre of vliegen;

[256] Die lichame viel ter aerde doot;

Die ziele voer daer God gheboet.

Alse Ysabele in den striden

Den riddere doot sach, soe was blide:

8715 Ne clagedene die joncfrouwe niet oec.

Mijn her Walewein liet den goec

Liggen ende nam des ridders part

Ende setter boven metter vaert

Ysabelen sonder letten.

8720 Si ghingen hem ten weghe setten

Ende reden haren vullen telt.

Die vos liep voren up dat velt.

Blide was hi dat der Walewein

Verslegen hadde den vilein.

8725 Doe begonste die zonne gaen

Te Gode vanden avonde saen.

Maer dies waren si confuus:

Sine saghen casteel no huus

No nieuwer daer si mochten varen.

8730 Ende die nacht quam sonder sparen

So dat si moesten bi donkere riden

Bi node vorwart toten tiden

Dat si die mane saghen risen

Die hem lichte met jolisen.

8735 Oec so lichten hem die sterren.

Daer vernamen si van verren

Scemerende als ene tortijtse claer:

Daerwart voren si vaste naer

So langhe stont in dat groene

8740 Dat si van enen pauwelioene

Geware worden. Ende alsi quamen

Al daer voren ende alsi vernamen

Al dure staende taflen gherecht:

Daer was harde scone lecht

8745 Ende daer was een hertoghe gheseten

Met vele ridders, doe ic ju weten.

[257] Daer dienden cnapen hovescelike.

Der Walewein die sprac haestelike:

ԓcone lief, al sonder dangier

8750 Wi moeten tavont eten hier

Eist haer wille die hier sijn nu.’;

Die joncfrouwe seide: ‘Ic segghe ju

Mine hongerde noit also sere.’;

‘Bi Gode,’ sprac Walewein, ‘grote onnere

8755 Dat wetic wel, so sal hier risen

Waernen si ons van harre spisen.’;

Doe beette Walewein vanden paerde

Ende sette die joncfrouwe up die aerde

Vanden orsse daer soe up sat

8760 Ende hi bant bede die parde na dat

An enen boem die daer stoet

Ende hi nam metter spoet

Bi der hant die joncfrouwe daer

Ende ghinc int pauwelioen daer naer

8765 Al ghewapent, maer hi dede

Sinen helm of duer hovescede.

Den hertoghe groette hi voren dan

Om dat hi hem dochte een edel man

Ende hi hoghest gheseten was.

8770 Daer na groette hi, alsict las

Die andre heren al durenture.

Die hertoghe sprac ter selver ure:

‘Wie sidi ende hoe sidi bedacht

Dat ghi te deser tijt vander nacht

8775 Hier comt ghereden in dit woeste?’;

Walewein antworde: ‘Here ic moeste

Wesen aldus, het stont so nouwe.’;

Die hertoghe sprac: ‘ende dese joncfrouwe

Eest ju suster jof uwe amie?’

8780 Walewein antworde: ‘Here, ic lie

Dat soe mine amie si.’;

Doe sprac die hertoghe: ‘Hier mogedi vri

[258] Tameer wesen; ende sal ju doen

Gheven them ende venisoen.

8785 Ic sal ju gherne doen tamere

Festeren duer alre ridders ere

Dor alre vrouwen ere mede.’;

God lone ju, here, uwer hovescede;

Sprac Walewein. Die hertoghe saen

8790 Seide tote hem: ‘Riddere, gaet dwaen

Ghi ende uwe amie beide.ՠ

Der Walewein deedt, dat hem te leide

Comen sal in corter ure

Hine hebbe meer dan aventure.

8795 Ysabele ende die ridder fier

Hebben ghedweghen ende si gaen hier

Int scoenste van der tafle toe.

Hovescelike diende men hem doe:

Bede van ate ende van dranke

8800 Waersi ghefesteert te dancke.

Ende als si ten besten saten

So verlangede utermaten

Den hertoghe om sinen sone

Ende seide: ‘Hi en es niet ghewone

8805 Aldus te merne: waer mach hi wesen?’

Als hi dit seide, recht met desen

Horden si crijschen ende mesbaren

Ende roupen: ‘Hoe hebbe wi ghevaren!

Ketive, wat sulle wi doen nu mere

8810 Want doot es onse lieve jonchere!’;

Dus quamen si ten pauwelgoene

Ende brochten gheladen met venisoene

Enen zomer. Si riepen: ‘owach!’

Want up enen andren zomere so lach

8815 Een doot lichame sonder hovet;

Ende si brochten - dies ghelovet -

Dat hoeft selve bi den hare

Met wene ende met mesbare.

[259] Si beetten vor dat pauwelioen

8820 Ende lieten staen dat venisoen:

Si leetden inwart, also ic u segghen mach

Den zomer daer die dode up lach

Die dursteken was ende duerhouwen

Daer men ane mochte scouwen

8825 Meneghe diepe, versche wonden.

Die lichame die was in dien stonden

Al vercout na mijn verstaen

Ende hadden sijn bloeden laten staen;

Ne ware also houde als hi doe

8830 Int pauwelioen quam, als ene coe

Die men dodet ende ondoet

Begonste hi bloeden metter spoet;

Die wonden ondaden alle wide:

Tbloet liep ute an elke side.

8835 Dit hevet der Walewein versien

Ende hi bepeinsde hem met dien;

Hi seide: ‘Helpt God van hemelrike!

Dit es die ridder sekerlike

Dien ic verslouch up dat woeste.

8840 Dits ene dinc die wesen moeste.

Exemple magie hier wel sien:

Want eer hi hier quam vordien

Ne bloede hi niet, maer nu ten stonden

So verstormen sine wonden

8845 Om dat ict bem diene verslouch.

Ic duchts datter mi groot ongevouch

Of comen sal, dat wetic wel

Oft God en betre selve mijn spel.’;

Also oude als die hertoghe ghesach

8850 Doot sinen sone, riep hi: ‘o wach!’;

Ende ‘ach armen!ՠutermaten

Ende begonste hem sere meslaten:

Hi wranc sine hande, hi trac sijn haer

Bi groten scerven uut al daer.

[260] 8855 Hi riep: ‘wie heeft mi minen sone

Gheroeft, die mi was ghewone

Te vertroestene mi in allen sere?

Ic bem verscroven vortwert mere;

In mach niet meer blide wesen!’

8860 Ende hi sach neder met desen

Up den lichame van sinen kinde

Met harder groter ellinde.

Hi begreep thoeft ende dwanct an hem.

Ic weet wel dat ende seker ben

8865 Dat noit man in al erderike

So sere ende so hertelike

Ne mesbaerde so hi dede diere stont.

Hi custe die oeghen ende den mont

Die valu waren ende ongedaen

8870 Also hem tbloet was ontgaen.

Hi viel ᶩjᠷarf achter een

In ommacht eer hi ghefeen;

Ende en haddemenne niet daer of verdreven

Bi crachte, hi warre doot up bleven.

8875 Ende om dat hi van eerst begonde bloeden

Die dode lichame, ende hem verspoeden

Ende hi te voren groot no clene

Ne bloede, begonsten si al ghemene

Dat te merkene harde sere

8880 Ende seiden alle tote haren here:

‘Here, sijts seker wel te voren:

Die ju gedaen hevet desen toren

Ende brocht heeft in parlemen[t]e

Hi es binnen in deser tente;

8885 Ende wi wanens wel wesen vast

Dat het heeft ghedaen ju gast.

Wie mocht anders hebben ghedaen?’;

Die hertoghe antworde saen:

ԗistic die waerheit vander saken

8890 So soudic te bet te ghemake

[261] Wesen; want ic soude mi wreken

So wel, men souder af spreken

Van nu tote ane den domesdach.’;

Der Walewein die noit en plach

8895 Fayt te loechene dat hi dede

Daer hi of wiste die waerhede

Doe begonste die hertoghe tyen

Waleweine dat feit, dies hi lyen

Begonste, dat die meneghe node soude doen.

8900 Die hertoghe sprac toten baroen:

‘Ghi sijt een coene mordenare

Da[t] ghi durt lyen openbare

Vander mort van minen kinde

Dat ic so sere met herten minde!’

8905 Der Walewein ne sweech niet stille;

Hi sprac: ‘Here, gi segt uwen wille.

In was noit mordenare gheheten.

Jou sone wilde mi emmer veeten

Ende mijn lief ontcrachten oec.

8910 Hi hiet mi snodel ende goec

Ende hi onthaelde sinen loep

Ende seide ic soude hebben den coep:

Van minen lieve, sonder andre vrie

So wilde hi maken sine amie.

8915 Hi reet up mi met sinen spere.

Here, doe settic mi ter were

Ende veldene enewaerf ter neder.

Ende als hi up gestaen was weder

Dat bi minen ghedoghe was

8920 Ne wilde hi niet gemoeden das

Maer hi begonste sweren saen

Dat hi mi daer soude doet slaen;

Ende hi vernieude die bataelge.

Wel na haddic ghespeelt ter faelge

8925 Maer God gaf mi die aventure

Dat ickene daer ter selver ure

[262] Neder velde al verdovet:

Ic beette ende slouch hem of thovet.

Liever dedict hem dan hi mie!

8930 Ghescie daer of wats gheschie

Bi minen rechten kerstinnede

Ic hebbe ju hier die rechte waerhede

Gheseit al bloet also soe was.’;

Die hertoghe sprac - gheloeft mi das-:

8935 Ԍace, hadden een edel man doot

So en haddic en ghene noot;

Maer datten een dorper heeft verslegen

Dat mach miere herte wel tregen!

Dat salic mi wreken alst behoeft

8940 Van ju die mijn herte verdroevet

Ende hebt brocht in swaren wene.’;

Hi hiet den ridders al ghemene

Dat si den ridder sullen vaen

Ende sine amie also saen

8945 Die quade pute, die quade valande

Ende si hare daden alle die scande

Die noit hoeren was berad[en].

Des hertoghen volc el niet n[e] daden

Dan si scoten alle ghemene

8950 Up den stouten Waleweine.

Eer hi ghinc sitten, den ridder vri

Dedi hi sine wapene uut, bedi

Om dat ghene hovescede hadde gewesen

Haddi gewapent geten met desen

8955 Heren, diene nu willen doen sterven

Ende oec Ysabelen bederven.

Nu ghinc claghen die ridder fier

Dat hi niet en hadde al hier

Tgoede swaert met ᩪᠲinghen.

8960 Al dat volc ghinc up hem dringen

Ende dienden hem van groten slagen:

Some wierpsi bancke ende scragen

[263] Ende some vingen si ten swaerde.

Daer was menich die begaerde

8965 Waleweins te sinen wacharmen:

Si namen piken ende ghisarmen

Ende glavien ende staven;

Steken ende slaghen si hem gaven

Waleweine, den ridder milde

8970 Die van enen vasten scilde

Enen ridder heeft gherovet:

Hi traken ter aerde al verdovet

Ende ontwranc hem metter druust

Ende met crachte uter vust.

8975 Dies verboude hem die wigant

Ende ghinc hem weren al te hant

Ende slouch vaste wech ende weder.

God wat slouchiere al te neder!

ቩijᠳlouch hi doot te 4- sᠳlaghen

8980 Ende strecter hem ende laghen

Ende gaven stappans [haren] gheest.

Die vos hi maecte groot horeest:

Hi scuerde menegen te sinen scanden

Bede met poten ende met tanden

8985 In die bene ende int ansichte;

Vlesch ende vel haeldi bedichte

Neder, daer dat rode bloet

Dapperlike ute liep ende woet.

Ene clene helpe es dicke goet!

8990 Hi dede daer menich ghemoet

Up die Waleweine meest up laghen.

Met groter smerte, met swaren slaghen

Hevet daer ene partie ghevaen

Ysabelen ende na mijn verstaen

8995 So wilden sise metter jacht

Wech leden ende hebse vercracht;

Maer dat daer was te diere noot

Een edel man, die dat verboet.

[264] Hi seide, hine soude in ghenen kere

8700 Gelopen was in die stonden.

Nu zijn zijn benauwdheden zwaar.

Heen en weer ging hij daar

Mijnheer Walewein, in dat perk.

Zijn slagen waren zo sterk

8705 Dat hij de ridder daar ter plaatse

Zo zeer toetakelde, dat hij het zadel

Altijd niet langer houden mocht.

En met het zwaard goed en scherp

Deed hij hem daar, zonder liegen,

8710 Zijn hoofd 2 schreden ver afvliegen:

[256] Dat lichaam viel dood ter aarde;

De ziel voer daar God gebood.

Toen Ysabele in het strijden

De ridder dood zag, was ze blij:

8715 Nee klaagde de jonkvrouw ook niet.

Mijnheer Walewein liet de gek

Liggen en nam de ridders paard

En zette erop met een vaart

Ysabele zonder letten.

8720 Ze gingen zich op de weg zetten

En reden kalm weg.

De vos liep voor op dat veld.

Blijde was dat daar Walewein

Verslagen had de schurk.

8725 Toen begon de zon gaan

Tot ondergaan van de avond gelijk.

Maar dus waren ze in verwarring:

Ze zagen kasteel nog huis

Nog nergens daar ze mochten gaan.

8730 En de nacht kwam zonder sparen

Zodat ze bij donker moesten rijden

Uit noodzaak verder te rijden

Totdat ze de maan zagen rijzen

Die hen vrolijk verlichtte.

8735 Ook zo verlichten hen de sterren.

Daar vernamen ze van verre

Schemerend als een heldere toorts:

Derwaarts reden ze vast naar

Zo lang stond in dat groene

8740 Dat ze een paviljoen

Gewaar worden en toen zij kwamen

Al daar voren en toen zij vernamen

Al doorstaan tafels opgericht:

Daar was een zeer mooi licht

8745 En daar was een hertog gezeten

Met vele ridders, laat ik u weten.

[257] Daar bedienden knapen hoffelijk.

Daar Walewein die haastig sprak:

ԍooie lief, al zonder gevaar

8750 We moeten vanavond eten hier

Is het hun wil die hier nu hier zijn.’

De jonkvrouw zei: ‘Ik zeg u

Ik had nog nooit zo’n grote honger.’

‘Bij God,’ sprak Walewein, ‘grote oneer

8755 Dat weet ik wel, zo zal hier ontstaan

Houden ze ons af van hun spijzen.’

Toen steeg Walewein af van het paard

En zette de jonkvrouw op de aarde

Van het paard daar ze op zat

8760 En hij bond beide de paarden na dat

Aan een boom die daar stond

En hij nam met een spoed

Bij de hand de jonkvrouw daar

End ging in de tent daarna

8765 Geheel gewapend, maar hij deed

Zijn helm af vanwege hoffelijkheid

De hertog begroette hij het eerste dan

Omdat hij hem leek een edelman

En hij het hoogste gezeten was.

8770 Daarna begroette hij, zoals ik het las

De andere heren allemaal.

Die hertog sprak terzelfder tijd:

‘Wie ben je en wat bezielt je

Dat ge te deze tijd van de nacht

8775 Hier komt gereden in deze wildernis?’

Walewein antwoordde:’Heer ik moest

Wezen aldus, het was zo hachelijk.’

De hertog sprak: ‘En deze jonkvrouw

Is het uw zuster of uw geliefde?’

8780 Walewein antwoordde; ‘Heer, ik belijd

Dat ze mijn geliefde is.’

Toen sprak de hertog: ‘Hier mag je vrij

[258] Vandaag wezen; en zal u doen

Geven gebraad van tamme dieren en wildbraad.

8785 Ik zal u graag doen vandaag

Onthalen door alle ridders eer

Door alle vrouwen er mede.’

‘God beloont het u, heer, uw hoffelijkheid’

Sprak Walewein. De hertog gelijk

8790 Zei tot hem: ‘Ridder, ga wassen

Gij en uw geliefde beide.ՠ

Daar Walewein deed, dat hem te leed

Komen zal weldra

Hij heeft meer dan avonturen.

8795 Ysabele en die ridder fier

Hebben gewassen en ze gaan hier

In het mooiste van de tafel toe.

Hoffelijk bediende men hen toen:

Beide van eten en van drank

8800 Waar ze onthaald werden als dank.

En toen ze ten beste zaten

Zo verlangende uitermate

De hertog om zijn zoon

En zei: ‘Hij is niet gewoon

8805 Aldus te vertoeven: waar kan hij zijn?’

Toen hij dit zei, recht met deze

Hoorden ze krijsen en misbaren

En roepen: ‘Wat hebben we gedaan!

Ongelukkige, wat zullen we nu verder doen

8810 Want dood is onze lieve jonkheer!’

Dus kwamen ze te paviljoen

En brachten geladen met wildbraad

Een pakpaard. Ze riepen: ‘o wee!’

Want op een ander pakpaard zo lag

8815 Een dood lichaam zonder hoofd;

En ze brachten - dus geloof het-

Dat hoofd zelf bij het haar

Met wenen en met misbaar.

[259] Ze stegen af voor de tent

8820 En lieten staan dat wildbraad:

Ze brachten naar binnen, alzo ik u zeggen mag

Dat pakpaard daar de dode lag

Die doorstoken was en doorhouwen

Daar men aan mocht aanschouwen

8825 Menige diepe, verse wonden.

Dat lichaam dat was in die stonden

Geheel verkoeld naar mijn verstaan

En zijn bloeden was opgehouden;

Nee maar even snel als hij toen

8830 In de tent kwam, als een koe

Die men doodt en opensnijdt

Begon hij te bloeden met een gang;

De wonden openden allen wijd:

Het bloed liep eruit aan elke kant.

8835 Dit heeft Walewein daar gezien

En hij overlegde bij zichzelf met die;

Hij zei: ‘Help God van hemelrijk!

Dit is die ridder zeker

Die ik versloeg in de wildernis.

8840 Dit is een zaak die wezen moest.

Voorbeeld mag je hier wel zien:

Want eer hij hier kwam voordien

Nee bloedde hij niet, maar nu ten stonden

Zo begonnen zijn wonden te bloeden

8845 Omdat ik het ben die hem versloeg.

Ik vrees dat er me groot nadeel

Van komen zal, dat weet ik wel

Of God verbetert zelf mijn spel.’

Zodra de hertog zag

8850 Dood zijn zoon: ‘o wee!’

En ‘wee mij! Uitermate

En begon hem zeer misbaar te maken:

Hij wrong zijn handen, hij trok zijn haar

Met grote stukken uit al daar.

[260] 8855 Hij riep: ‘Wie heeft me mijn zoon

Geroofd, die me was gewoon

Te vertroosten mij in alle pijn?

Ik ben rampzalig voortaan meer;

In mag niet meer blijde wezen!’

8860 En hij keek naar beneden met deze

Op het lichaam van zijn kind

Met zeer groot verdriet.

Hij greep het hoofd vast en drukte het tegen zich aan.

Ik weet wel dat en zeker ben

8865 Dat nooit man in al aardrijk

Zo zeer en zo hartelijk

Nee misbaarde zo diegene die er stond.

Hij kuste de ogen en de mond

Die vaal waren en misvormd

8870 Alzo hem het bloed was ontgaan.

Hi viel zevenmaal achter een

In onmacht eer hij stopte;

En had men hem niet daarvan verdreven

Met kracht, hij was er dood op gebleven.

8875 En omdat hij dadelijk begon te bloeden

Dat dode lichaam, en hem sneller vloeide

En tevoren helemaal niet

Niet bloedde, begonnen ze algemeen

Dat zeer goed te merken

8880 En zeiden allen tot hun heer:

‘Heer, het is zeker wel voor alles:

Die u gedaan heeft dit verdriet

En gebracht heeft in beroering

Hij is binnen in deze tent;

8885 En we denken het wel wezen vast

Dat het heeft gedaan uw gast.

Wie kan het anders hebben gedaan?’

De hertog antwoordde gelijk:

ԗist ik de waarheid van de zaak

8890 Zo zou ik beter op mijn gemak

[261] Wezen; want ik zou me wreken

Zo goed, men zou er van spreken

Van nu tot aan de oordeelsdag.’

Daar Walewein die nooit plag

8895 Daad te loochenen dat hij deed

Daar hij van wist de waarheid

Toen begon de hertog aan te tijgen

Walewein de daad, dus hij bekennen

Begon, dat menigeen node zou doen.

8900 De hertog sprak tot de baron:

‘Ge bent een koene moordenaar

Dat ge het durft te bekennen openbaar

Van de moord van mijn kind

Dat ik zo zeer van harte beminde!’

8905 Daar Walewein nee zweeg niet stil;

Hij sprak; ‘Heer, ge zegt wat u voor de mond komt.

Ik ben nooit moordenaar genoemd.

Uw zoon wilde altijd met me twisten

En mijn lief ontroven ook.

8910 Hij noemde me dom en dwaas

En hij nam een aanloop

En zei ik zou de koop hebben:

Van mijn lieve, zonder andere huwelijksaanzoek

Zo wilde hij maken zijn geliefde.

8915 Hij reed op mij met zijn speer.

Heer, toen zette ik me te verweer

En velde hem eenmaal neer.

En toen hij weer opgestaan was

Dat bij mijn toestemming was

8920 Nee wilde hij niet dat bedenken

Maar hij begon gelijk te zweren

Dat hij me daar zou dood slaan;

En hij vernieuwde de strijd.

Bijna had ik verloren gespeeld

8925 Maar God gaf me het geluk

Dat ik hem daar terzelfder uur

[262] Neer velde geheel verdoofd:

Ik steeg af en sloeg hem af het hoofd.

Liever deed ik het hem dan hij mij!

8930 Laat ervan komen wat er wil

Bij mijn echte christelijke geloof

Ik heb u hier de echte waarheid

Gezegd openlijk alzo het was.’

De hertog sprak – geloof me dat-:

8935 ‘Helaas, had hem een edelman gedood

Dan had ik geen nood;

Maar dat hem een lomperd heeft verslagen

Dat mag mijn hart wel verdrieten!

Dan zal ik me wreken als het nodig is

8940 Van u dat mijn hart bedroefd is

En hebt gebracht in zwaar verdriet.’

Hij zei de ridders algemeen

Dat ze de ridder zullen vangen

En zijn geliefde alzo gelijk

8945 Die gemene lichtekooi, die kwade feeks

En ze haar deden al die schande

Die haar nooit was beraden.

Het hertogen volk deed niets anders

Dan ze schoten algemeen

8950 Op de dappere Walewein.

Eer hij ging zitten, de edele ridder

Deed hij zijn wapens af, daarom

Omdat het geen hoffelijkheid had geweest

Had hij gewapend gegeten met dezen

8955 Heren, die hem nu willen laten sterven

En ook Ysabele bederven.

Nu ging klagen die ridder fier

Dat hij niet had al hier

Het goede zwaard met de twee ringen.

8960 Al dat volk ging op hem dringen

En bedienden hem van grote slagen:

Soms wierpen ze banken en schragen

[263] En sommigen grepen te zwaard.

Daar was menigeen die begeerde

8965 Walewein tot zijn verdriet:

Ze namen pieken en strijdbijlen

En speren en staven;

Steken en slagen ze hem gaven

Walewein, de milde ridder

8970 Die van een vast schild

Een ridder heeft geroofd:

Hij trok hem ter aarde geheel verdoofd

En ontwrong hem met geweld

En met kracht uit de vuist.

8975 Dus verstoutte zich de held

En ging hem verweren gelijk

En sloeg sterk heen en weer.

God wat sloeg hij er al neer!

‘Daar sloeg hij er dood in vier slagen’

8980 En strekten zich en lagen

En gaven gelijk hun geest.

De vos hij maakte groot opschudding:

Hij scheurde menigeen tot zijn schande

Beide met poten en met tanden

8985 In de benen en in het aanzicht;

Vlees en vel haalde hij onophoudelijk

Neer, daar dat rode bloed

Snel uit liep en stroomde.

Een beetje hulp is vaak goed!

8990 Hij deed daar menige aanval

Op die Walewein meest te lijf gaan.

Met grote smart, met zware slagen

Heeft daar een partij gevangen

Ysabele en naar mijn verstaan

8995 Zo wilde ze haar op hetzelfde ogenblik

Weg leiden en hebben haar verkracht;

Maar dat daar was te die nood

Een edelman, die dat verbood.

[264] Hij zei, hij zou volstrekt niet

9000 Ghedoghen duer alre vrouwen ere

Dat men hare dade sulken scamp

Al hadsoe els al sulken ramp.

Nu staet met Waleweine wel nouwe

Ende met Ysabelen der joncvrouwe.

9005 Her Walewein slaet, hi steect, hi kerft;

Hi es die den meneghen ontherft

Ende baraet toren ende scande.

Hi dede of vliegen arme ende hande

Ende maecte so grote mort

9010 So dat die dode weder ende vort

Laghen so dicke, dat was wonder.

Maer Walewein moeste bliven tonder

Want des hertoghen cracht

Wies altoes met groter macht

9015 Ende vele hadden hem bin dien

Van wapenen wel vorsien

Ende sloughen van bachten ende van voren

Alle up den ridder uut vercoren

Ende harderden dit also langhe

9020 Dat sine velden bi bedwanghe

Ende bonden hem voete ende hande

Ende daden hem wel grote scande.

Alse aldus leden was dese vlaghe

Die hertoghe seide: ‘Toten daghe

9025 Sal menne houden, dat ic sal varen

In minen cas[tee]l sonder sparen:

Daer sullen hem mine baroen

Beraden, hoe sine best verdoen.

Ende sine amie die quade scite

9030 Salic doen sterven, te verwite

Hem, die mi dit hevet ghedaen.’;

Ende men dede also saen

Als die hertoghe dit gheboet.

Men nam ware ende wachte groot

[265] 9035 Te minen her Waleweine waert.

Die hertoghe jammerlike ghebaert;

Hine sliep binne al der nacht niet.

Dat dede hem sijn grote verdriet

Dat hi hadde ent droeve ghelaet.

9040 Smorgens in die dagheraet

Porrede hi met siere meisniede.

Daer waren vele droever liede

Om die dode. Ende Ysabele

Was ghevoert met fellen rivele.

9045 Ende die vos, als hi sach

Dat hi sinen here niet helpen mach

Liet hi hem vangen, seit men mi;

Ende men vinckene oec bi di

Om dat hi toe horde den ridder sne[l]

9050 Ende om dat hi hem halp so wel

Want hi den menegen hadde ghebeten

Dies hi qualike mochte vergheten

Ende ghescuert vlesch ende vel.

Hier bi vincmenne, dat weet wel.

9055 Nu vaert die hertoghe met siere proi[en]

Te sinen castele met groten vernoien.

Dat pauwelioen was gheturst.

Ende Waleweins doot es ghevurst

Tote dat die hertoghe weten mach

9060 Hoe hine lelichst, sonder verdrach

Mach doen sterven cortelike.

Nu comt die hertoghe serichlike

Te sinen castele ende hi ontboet

Vrient ende maghe te siere noot

9065 Ende dat si souden vor alle dinc

Comen besien den jongelinc

Den jonghen hertoghe, haren here.

Daer quam menich met groten sere.

Eerlijc, na lands heren doene

9070 Was des hertogen sone, die coene

[266] Ghehuut ende ghedaen ter arde.

Doe quam die hertoghe ende begarde

Dat men stappans openbare

Soude rechten over den mordenare

9075 Die hem dien rouwe hadde ghedaen.

Doe antworde hem [een] ridder saen

Hi seide: ‘Here, ghi waert onvroeder

Dan een kint, lieti sinen broeder

Niet comen ende hem sien die wrake:

9080 Hi souder omme sijn tonghemake

Ende hi sal, mi en lieghe mijn waen,

Van den tornoye sijn comen saen.

Hi sal den ridder helpen trahinen

Die ju heeft brocht in deser pinen.

9085 Hi sal driven den rouwe groot

Om sijn liefs broeders doot.

Maer latene in den karkere bliven

Tes hi comt: men salne ontliven

Vor hem ende vor ons allen dan.’

[267] 9090Dies volgede menich edel man

So dat die hertoghe otrihierde.

Al wildic selve, ic en visierde

Niet hoe sware vangenisse si daer

Hadden ende so groot mesbaer.

9095 Mijn here Walewein, die coene deghen

Was met ysere so sere besleghen

Ende Ysabele, die joncfrouwe fine

Hadde omtrent hare bene vingerline;

Ende die karker onghedouden

9100 Was so diep dat si van couden

Bi na daer verdorven waren

Want daer liepen die zee baren

Al omtrent thare onbaten.

Oec vloyder in te zomegen gate

9105 Vele waters oec tote dien

[268] So dat si somwile toten knien

Int water saten onder hem tween.

Ic weet wel dat harre gheen

Hadde eer ghelaten daer sijn leven

9110 Ne waer den troest die si gheven

Mallic andren in dat meskief.

Der Walewein seide: ‘wel soete lief

Tonrechte hebdi dit mesval:

Dur mi hebdi dit ongeval.

9115 Haddic ju ghelaten in uwe ere

Ghine waert niet comen tesen sere.

Ic bemre of ocsuun bedi.'

Ysabele antworde: ԁy mi

Dat ghi dit segt, soete amijs!

9120 In wilde niet sijn int paradijs

Ende ic ju wiste in desen rouwe.

Sal deen den andren sijn ghetrouwe

[269] Wi moeten begheren eens te sine

In weelden ende in alre pine.’

9125 Walewein horde die vriendelichede

Die Ysabele tote hem sede;

Hi peinsde wel dat die joncvrouwe

Hem met herten was getrouwe.

Die ridder ende die goedertiere

9130 Sijn in den karker ongehiere

Al den nacht up deser claghe.

Men brochte hem ten andren daghe

Broot ende water ende bore wat:

Si hadden varinc gheten dat.

9135 Die karcwardre was harde fel:

Hi horetse dicken clagen wel

Van honghere ende van coude swaer;

Hine achte niet up hare mesbaer

[270] Maer menichwarven seidi dat

9140 Dat men Waleweine up een rat

Vlechten soude; ende siere amie

Gheven soude sonder andre vrie

Stalknechten ende vulen garsoene

Haren wille mede te doene.

9145 Dit seidi om hem te vererren.

Oec nam hi enen stoc van verren

Ende slouch Waleweine daer mede

Diet qualike verdrouch ende sede:

‘Du best een fel pautenier

9150 Dattu dus enen prisonier

Souds slaen in dusdaenre stede

Die gheen ghebruuc heeft sire lede!’;

Mettien scoet hi achter hem saen

Maer hine mochte niet varre gaen

9155 Van den ysere dat den deghen

[271] Omtrent die bene was gheslegen.

Walewein was serich ende tongemake

Dat hijs nemen mochte ghene wrake.

Sere weende oec Ysabele

9160 Die goedertiere damosele

Omme die grote pijnlichede

Die men haren lieve dede.

Dien dach dure ende den nacht lanc

Bleven si daer: groot ende stranc

9165 Was hare clagen ende hare mesbaer!

Ysabele - weet wel vorwaer -

Omhelseden daer dusghedanen

Waleweine ende maecte met haren tranen

So nat sijn anscijn dat ter stede

9170 Men mocht gedwegen hebben daer [mede].

Walewein dede die selve maniere

[272] Ende weende om die goedertiere

Dat hise sach in al sulker noot.

Soe sprac: ’Lief, laet ons die doot

9175 Aldus helsende ontfanghen

Want hier en es gheen ontgangen.’;

Die karcwardere, die ongetrouwe

Quam sanders [daechs] toter joncfrouwe

Ende tote Waleweine den here

9180 Ende brochte hare lijfnere:

Dat was een brodekijn so clene

Een man hadder 4 allene

Wel gheten te sinen dele;

Ende water te enen vierendele

9185 Was hem gegheven onder hem tween.

Dies droegen si wel overeen

Ende deelden mallic andren jeghen.

Noch anderwerven hevet gheslegen

[273] Die karcwaerdre den ridder stout.

9190 Hi seide: ‘Twi bestu mi dus onhout?

Dune souds ghenen prisonier

Dus antieren. Haddic di hier

Ic soude di so berechten dan

Dune daets nemmerme edelen man

9195 Scande no lachter in deser maniere!’;

Die ander was fel ende putertiere

Ende slouch metten stocke te meer

Den here Waleweine, die sijn seer

Vernieude ende begonde vererren.

9200 Hi sprac: ‘Twi slaestu mi van verren?

Twine comstu mi bet nare?’;

Dander sprac: ‘Her mordenare

Ghi hadt mi vele lievere scande

Dan ic quame onder uwe hande.’

[274] 9205 Doe slouch hine derdewerf echt

Ende gherochte die joncfrouwe recht

Up hare hant, datse bloede.

Walewein saecht ende hi spoetde

Hem selven ende warp hem uten kere

9210 Wel na verwoet ende uter were:

‘Ja rybaud, hevestu te blouwen

Die joncfrouwe, het sal di rouwen.’;

Ende hi ghelauwe metten handen

Met al siere cracht die banden

9215 Ende tracse ontwe, die degen coene

Dat onmogelijc es te doene:

Ic waent die Gods cracht dede!

Maer seker wetic die waerhede

Dat hiere hem selven maecte quite.

9220 Vreselijc liep hi te verwite

Na den quaden valscen dief

[275] Den karkerwarder, die sijn lief

Ende hem selven hadde te blouwen:

Hi ghelouwen bi der mouwen

9225 Daer hi doe ter selver ure

Den enen voet hadde buter dure.

Daer trachine ten quaden spele

In waert ende namene bider kele

Ende warpene onder sine voete

9230 Ende stakene also onsoete

Dat hi hem die herssenen sparsen dede;

Ende hi gaf den gheest ter stede.

Hi sprac: Ԍich daer! ic hebbe di wel

Betaelt dattu te mi waers fel!’

9235 Den staf daer hi mede was geslegen

Nam mijn her Walewein, die deghen.

Toter joncfrouwen ghinc hi sciere;

[276] Hi seide: ‘Lief wel goedertiere,

Ic hebbe ju ghewroken van dat ghi

9240 Te blouwen waert. Oec sulle wi

Van hier ontgaen: ic hebbe verslegen

Den karcwardere. Hi moeste plegen

Die bitter doot daer ic toe sach.

In weet watter of comen mach

9245 Anders dant tonser bate waert gaet.

Ic wille ju segghen minen raet:

Den staf daer hi ons mede slouch

Die es wel mijn ghevouch.

Miere vingherline benic oec los.

9250 Blide soude sijn, wist die vos

Dat mi geluc dus es verbaert.

Joncfrouwe, ne sijt niet vervaert:

Ic ne laets om ghene pine

In make ju quite der vingerline.’

[277] 9255 Der Walewein hi ghinc harentare

Ende wart van enen stene geware:

Dien so heeft [hi] up ghenomen

Ende es toter joncfrouwen comen

Ende slouch hare tyser of ter vaert.

9260 Hi seide: ԁy God, of mijn swaert

Hier nu ware metten ‘ringhen

Die hertoghe soude mi niet dwingen:

In soudene slaen in sine zale

Ende sine liede al te male!

9265 Doch salic nemen mine aventure.’

Ende hi ghinc ter selver ure

Toten karcwardre daer hi lach;

Een swert hi hem hebben sach

Gegort: dat heeft hi hem ghenomen

9270 Ende sine slotele ende hi es comen

[Ter] karker duere die hi sloet.

[278] Hi lovede Gode dat hine ter noot

Hadde verlost! Ende hine also

Begonste succorssen! Blide ende vro

9275 Ghinc hi tote Ysabelen ende seide:

‘Goet lief, ic weet wel die waerheide

Dat God ons met siere cracht

Heeft versien. Wi sullen te nacht

Van henen porren te goeder beede.

9280 Die ons sal letten, te groten leede

Saelt hem comen, ter groter scande.’;

Die joncfrouwe sprac: ԇhine moet ju hande

An niemene doen, want ghi moget wale

Alt volc verstormen in die sale

9285 Ende up ons maken groot gherochte.

Waert dat also come[n] mochte

Dat wi ontghingen metten live

Soen gheviel noit man no wive

So sonderlinghe aventure.’

9290 Der Walewein sprac: ‘scone creature

Dies en hebt en ghenen ducht;

Ic hebs harde clenen vrucht

Wine sullen hebben onsen wille al.’;

Si bleven daer sonder ghescal

9295 Toten avonde, horic lesen,

Ja langere, weet wel, mocht wesen

Nalichts bi der middernachten.

Der Walewein sprac: ԍen sal ons verwachten.

Weten nu gaen al te hant!’

9000 Gedogen door alle vrouwen eer

Dat men haar deed zulke schande

Al had ze al zoՠn ramp.

Nu staet het met Walewein wel hachelijk

En met Ysabele de jonkvrouw.

9005 Heer Walewein slaat, hij steekt, hij kerft;

Hij is die menigeen in het verderf stort

En bezorgt toorn en schande.

Hij liet afvliegen armen en handen

En maakte zo’n grote slachting

9010 Zodat hij doodde heen en weer

Lagen zo dik, dat het was wonder.

Maar Walewein moest ten onder blijven

Want de hertogen kracht

Groeide altijd met grote macht

9015 En velen hadden zich binnen die

Van wapens goed voorzien

En sloegen van achteren en van voren

Allen op de voortreffelijke ridder

En hielden dit alzo lang vol

9020 Dat ze hem velden met macht

En bonden hem voeten en handen

En deden hem zeer grote schande.

Toen aldus geleden was deze aanval

De hertog zei: ‘Tot de dag

9025 Zal men hem houden, dat ik zal gaan

In mijn kasteel zonder sparen:

Daar zullen hem mijn baronnen

Beraden, hoe ze hem het best verdoen.

En zijn geliefde die kwade slet

9030 Zal ik laten sterven, om zich te wreken

Hem, die mij dit heeft gedaan.’

En men deed alzo gelijk

Toen de hertog dit gebood.

Men nam waar en veiligheidsmaatregelen groot

[265] 9035 Tot mijnheer Walewein waart.

De hertog maakt hevig misbaar;

Hij nee sliep die hele nacht niet.

Dat deed hem zijn grote verdriet

Zodat hij een droevig gelaat.

9040 Գ Morgens in de dageraad

Ging hij met zijn manschappen.

Daar waren vele droevige lieden

Om de dode en Ysabele

Was gevoerd met boosaardig genoegen.

9045 En de vos, toen hij zag

Dat hij zijn heer niet helpen mag

Liet hij hem vangen, zegt men mijռo:p>

En men ving hem ook daarom

Omdat hij toebehoorde de ridder snel

9050 En omdat hij hem hielp zo goed

Want hij had velen gebeten

Dat hij slecht kon vergeten

En gescheurd vlees en vel.

Hierbij ving men hem, dat weet wel.

9055 Nu gaat de hertog met zijn prooi

Naar zijn kasteel met groot verdriet.

De tent was opgeladen.

En WaleweinՍ s dood is uitgesteld

Totdat de hertog weten mag

9060 Hoe hij het ellendigste, zonder pardon

Mag gauw laten sterven.

Nu komt de hertog zeer bedroefd

Tot zijn kasteel en hij ontbood

Vrienden verwanten tot zijn nood

9065 En dat ze zouden voor alle zaken

Komen bezien de jongeling

De jonge hertog, hun heer.

Daar kwam menigeen met grote droefheid.

Eerlijk, naar landheren gewoonte

9070 Was de hertog zoon, die koene

[266] Afgelegd en gedaan ter aarde.

Toen kwam de hertog en begeerde

Dat men direct openbaar

Zou berechten over de moordenaar

9075 Die hem die rouw had gedaan.

Toen antwoordde hem een ridder gelijk

Hij zei: ‘Heer, ge bent onverstandiger

Dan een kind, liet ge uw broeder

Niet komen en hem zien de wraak:

9080 Hij zou er om me zijn ongemakkelijk

En hij zal, me liegt mijn mening,

Van het toernooi gelijk zijn gekomen.

Hij zal de ridder helpen pijnigen

Die u heeft gebracht in deze ellende.

9085 Hij zal drijven de rouw groot

Om zijn lieve broeders dood.

Maar laat hem in de gevangenis blijven

Totdat hij komt: men zal hem doden

Voor hem en voor ons allen dan.’

[267] 9090 Dat volgde menige edelman

Zodat de hertog toestemming gaf.

Al wilde ik zelf, ik versierde

Niet hoe zware gevangenis ze daar

Hadden en zo groot misbaar.

9095 Mijnheer Walewein, die koene held

Was met ijzer zo zeer beslagen

En Ysabele, die fijne jonkvrouw

Had omtrent haar benen boeien,’

En die afschuwelijke gevangenis

9100 Was zo diep dat ze van koude

Bijna daar omgekomen waren

Want daar liepen die zee baren

Al omtrent tot hun nadeel.

Ook vloeide er in sommige gaten

9105 Veel water tot die

[268] Zodat ze soms tot de knieën.

In het water zaten onder hen twee

Ik weet wel dat van hen geen

Had eerder gelaten daar zijn leven

9110 Als er niet de troost was die ze gaven

Elkaar in dat leed.

Daar Walewein zei: ’Wel lieve lief

Ten onrechte heb je dit misval:

Door mij heb je dit ongeval.

9115 Had ik u gelaten in uw eer

Ge was niet gekomen tot deze pijn

Ik ben er de oorzaak van daarom

Ysabele zei ay mij

Dat ge dit zegt lieve geliefde

9120 Ik wilde niet zijn in het paradijs

En ik u wist in deze rouw

Zal de ene de ander trouw wezen

[269] We moeten begeren eens te zijn

In weelde en in alle pijn.’

9125 Walewein hoorde die vriendelijkheid

Die Ysabele tot hem zei;

Hij peinsde wel dat de jonkvrouw

Hem met hart was getrouw.

De ridder en de goedertieren

9130 Zijn in de huiveringwekkende kerker

Al de nacht op dit klagen.

Men bracht hun de volgende dag

Brood en water en niet erg goed:

Ze hadden snel gegeten dat.

9135 De gevangenisbewaarder was zeer fel:

Hij hoorde ze vaak klagen

Van honger en van zware koude;

Hij achtte niet op hun misbaar

[270] Maar menigmaal zei hij dat

9140 Dat men Walewein op een rad

Vlechten zou; en zijn geliefde

Geven zonder verdere omslag

Stalknechten en vuile schildknapen

Hun wil mee te doen.

9145 Dit zei hij om hem te vertoornen.

Ook nam hij een stok van verre

En sloeg Walewein daarmee

Die het slecht verdroeg en zei:

’U bent een felle landloper

9150 Dat u aldus een gevangene

Zou slaan op dusdanige plaats

Die geen gebruik heeft van zijn leden!’

Meteen schoot hij van achteren gelijk op hem toe

Maar hij kon niet ver gaan

9155 Van het ijzer dat de held

[271] Omtrent de benen was geslagen.

Walewein was droevig en te ongemak

Dat hij nemen mocht geen wraak.

Zeer weende ook Ysabele

9160 De goedertieren jonkvrouw

Om de grote pijnlijkheid

Die men haar geliefde deed.

Die dag door en de lange nacht

Bleven ze daar: groot en geweldig

9165 Was hun klagen en hu misbaar!

Ysabele - weet wel voor waar -

Omhelsde de goed gevormde

Walewein en maakte met haar tranen

Zo nat zijn aanzicht dat daar ter plaatse

9170 Men mocht gewassen hebben daarmee.

Walewein deed dezelfde manier

[272] En weende om de goedertieren

Dat hij haar zag in al zulke nood.

Ze sprak: ‘Lief, laat ons de dood

9175 Aldus omhelzend ontvangen

Want hier is geen ontkomen.’

De gevangenisbewaarder, die ontrouwe

Kwam de volgende dag tot de jonkvrouw

En tot Walewein de heer

9180 En bracht hun voedsel:

Dat was een broodje zo klein

Een man had er vier alleen

Wel gegeten tot zijn deel;

En water tot een vierendeel

9185 Was hen gegeven onder hen twee.

Dus kwamen ze goed overeen

En deelde met elkaar.

Noch andermaal heeft hij geslagen

[273] De gevangenisbewaarder de dappere ridder.

9190 Hij zei: ‘Waarom bent u me aldus vijandig?

U zou geen gevangene

Aldus behandelen. Had ik u hier

Ik zou u zo berechten dan

U deed het nimmer een edele man

9195 Schande nog schade op deze manier!’

Die ander was fel en kwaadaardig

En sloeg te meer met de stok

De heer Walewein, die zijn pijn

Vernieuwde en begon te vertoornen.

9200 Hij sprak: ‘Waarom slaat u me van verre?

Waarom komt u niet dichterbij?’

De ander sprak: ‘Heer moordenaar

Ge had me veel liever te schande

Dan ik kwam onder uw handen.’

[274] 9205 Toen sloeg hij hem de derde maal echt

En rakte de jonkvrouw recht

Op haar hand, dat ze bloedde.

Walewein zag het en hij haastte zich

En werd buiten zichzelf van woede

9210 Bijna waanzinnig en met onweerstaanbare kracht:

‘Ja schurk, heeft u afgeranseld

De jonkvrouw, het zal u berouwen.’

En hij greep beet met de handen

Met al zijn kracht de banden

9215 En trok ze stuk, die degen koen

Dat onmogelijk is te doen:

Ik waan Gods kracht deed het!

Maar zeker weet ik de waarheid

Dat hij er zichzelf vrij maakte.

9220 Vreselijk liep hij zich te wreken

Naar de kwade valse dief

[275] De gevangenisbewaarder, die zijn lief

En zichzelf had te slaan:

Hij greep hem bij de mouwen

9225 Daar hij toen terzelfder tijd

Den ene voet had buiten de deur.

Daar trok hij hem tot zijn nadeel

Naar binnen en nam hem bij de keel

En wierp hem onder zijn voeten

9230 En stak hem alzo hard

Dat hij hem de hersens uitspatten deed;

En hij gaf de geest ter plaatse.

Hij sprak: Ԍig daar! Ik heb u goed

Betaald dat u tot mij fel was!’

9235 De staf daar hij mee was geslagen

Nam mijnheer Walewein, die held.

Tot de jonkvrouwen ging hij snel;

[276] Hij zei: ‘Lief wel goedertieren,

Ik heb u gewroken dat gij

9240 Geranseld werd. Ook zullen we

Van hier ontkomen: ik heb verslagen

De gevangenisbewaarder. Hij moet plegen

De bittere dood daar ik toekeek.

Ik weet niet wat ervan komen mag

9245 Anders dan het tot onze baat waart het gaat.

Ik wil u mijn raad zeggen:

Den staf daar hij ons mee sloeg

Die heb ik wel nodig.

Mijn boei ben ik kwijt.

9250 Blijde zou zijn, wist de vos

Dat me geluk aldus is ten deel gevallen.

Jonkvrouw, nee wees niet bang:

Ik nee laat het om geen pijn

Ik bevrijd u van de boeien.’

[277] 9255 Daar Walewein hij ging hier en daar

En werd een steen gewaar:

Die zo heeft [hij opgenomen

En is tot de jonkvrouw gekomen

En sloeg haar snel het ijzer af.

9260 Hij zei: ‘of God, of mijn zwaard

Hier nu was met de twee ringen

De hertog zou me niet dwingen:

Ik zou hem slaan in zijn zaal

En zijn lieden allemaal!

9265 Doch zal ik mijn geluk nemen.’

En hij ging terzelfder tijd

Tot de gevangenisbewaarder daar hij lag;

Een zwaard hij hem hebben zag

Omgord: dat heeft hij hem genomen

9270 En zijn sleutels en hij is gekomen

Ter kerkerdeur die hij sloot.

[278] Hij loofde God dat hij hem in de nood

Had verlost! En hij hem alzo

Begon te helpen! Blijde en vrolijk

9275 Ging hij tot Ysabele en zei:

‘Goede lief, ik weet wel die waarheid

Dat God ons met zijn kracht

Heeft verzorgd. We zullen vannacht

Heen gaan dat God ons verhoort.

9280 Die ons zal beletten, tot groot leed

Zal het hem komen, tot grote schande.’

De jonkvrouw sprak: ԇe moet uw handen

Aan niemand doen, want ge mag het wel

Al het volk in de zaal in rep en roer brengen

9285 En op ons maken groot geweld.

Was het dat het alzo komen mocht

Dat we ontkwamen met het lijf

Dat gebeurde nooit man nog wijf

Zo’n bijzonder avontuur.’

9290 Daar Walewein sprak: ‘Mooi schepsel

Dus hebt geen vrees;

Ik heb zeer weinig vrees

We zullen onze wil geheel hebben.’

Ze bleven daar zonder lawaai

9295 Tot avond, hoor ik lezen,

Ja langer, weet wel, mocht wezen

Bijna ter middernacht.

Daar Walewein sprak: ԍen zal ons verwachten.

Laten we nu gaan al gelijk!’

9600 Thove voeren, hebbics gheval.

Maer tgoede swaert metten ᩪᠲinghen

Moetic daer laten: met ghenen dinghen

Ne salict els ghecrigen moghen.

Metten scaecspele salic verhogen

9605 Menegen man in sconincs hof.

Ic deder of een starc ghelof

Dat ict den coninc halen soude.

Nu eist so comen, alst God woude

Dat ic[t] wane ghecrigen wel.

9610 Ic en sorghe niewer omme el

Dan hoe wi daer sullen gheraken.’;

Dus reden si van desen saken

Een verre stic, alsic versta.

Die vos volghede emmer na.

9615 Die sonne sceen utermaten heete

So datsi te moyert van swete

Waren. Het waser woeste oec mede

Dat si nieuwer te ghere stede

Tenegen bomen mochten comen;

9620 Ende voeren, alsic hebbe vernomen

Also vermoyt tote over noene.

Daert sere scone was ende groene

Quamen si tere joliser stede

Daer ene fonteine spranc mede

9625 Versch ende claer, cout als een ys.

Hem dochte si waren int paradijs

Als si daer ghereden quamen:

Boven der fonteine si vernamen

[288] Enen olivier, jolijs ende groene

9630 Jueghedelijc na den saisoene.

Daer beette in dat groene plein

Die stoute her Walewein

Ende halp die joncf[rouwe] van den paerde.

Hi liet trosside up die waerde

9635 Gaen peinstren ende sijn Gringolet.

Het waser so scone, hem waes te bet.

Die vos ghinc ten selven tiden

Int gras ligghen daer besiden.

Nu es der Walewein die vrie

9640 Gheseten bi siere amie

Up die fonteine bi lievereladen

Die dolivier met sinen bladen

Hadde bedect joliseleke.

Si saten amorouseleke

9645 Bede te gader, doe ic ju verstaen.

Den helm haddi of ghedaen

Ende hi sciep, die ridder vaeliant

Van der fonteine metter hant

Ende drancker of, die scone was

9650 Soete ende coel, sijt seker das.

Dat selve dede oec Ysabele.

Dus saten si met groten spele

Een lanc stic onder hem tween.

Ic weet wel, darne was harre gheen

9655 Sine hadden elc andren dare

Mer jonsten ghetoget hopenbare

Dan si daden, maer si up hilden

Hem, om datsi niet en wilden

Dat die vos saghe hare jolijt.

9660 Ende alsi also enen langhen tijt

Hadden gheseten up die fonteine

Begonste mijn her Waleweine

Vaken utermaten sere.

Hi sprac: ‘Joncfrouwe, bi onsen here

[289] 9665 In mach niet letten, ic en moet

Slapen stappans metter spoet.’

Soe seide: Here, doet dat ghi wilt.’

Hi leide sijn hoeft up sinen scilt:

Hine wilde niet slapen in haren scoet

9670 Om dat hem harre pine verdroot.

Hem vakede so sere, dat hi thant

Slapende wart, die stoute wigant

Utermaten vaste. Ende die joncfrouwe

Diene sere minde ende was ghetrouwe

9675 Ne conste hare onthouden niet

Soene custe den ridder, nodan dat siet

Die vos al toe ter selver wile.

Men soude ene grote halve mile

Hebben gegaen, dat wetic wel,

9680 Eer soe noit begaf hare spel

Jegen den riddre te drivene daer:

Die minne gaf hare ghenen vaer.

An oeghen, an mont ende an kinne

Custe soene: het riet hare die minne.

9685 Groot jolijt hadde soe in dien.

Ende als soe up soude sien

Hevet soe van verren vernomen

Enen groten swarten ruddere comen

Up een hoghe ors, swart als een raven.

9690 Niet ne dede hijt telden no draven

Maer hi quam drivende als een tempeest

Recht gelijc dien quade gheest

Hadde ghejaget, ghereckets hals.

Die riddre maecte vele ghescals

9695 Daer hi met sporen slaende quam.

Teerst datten die joncfrouwe vernam

Verloes soe nalics hare memorie:

Soene hadde gene macht, seit dystorie

Dat soe spreken mochte een wort:

9700 Soe sere was soe doe verdort

[290] an groten vare ende verheent.

Die swerte ridder el niet en meent

Dan die joncfrouwe woch te voerne

Die niet macht en heeft ‘let te roerne.

9705 Die swarte riddre spaert twint:

Hi comt sporslagende als ‘wint.

Slichts so rijthi ter joncfrouwen

Die was bevaen in groten rouwen.

Een lettel buckedi nederwaert

9710 Ende ghegreepse metter vaert

Ende swancse up sijn pard voren

Ende slouch weder wech metten sporen.

Alse dit die vos hevet versien

Hi jancte ende duulde sere mettien.

9715 Der Waleweins hoeft ghinc hi stoten

Dapperlike met sinen poten

So dat Walewein ontsciet te hant

Ende seide: ‘Hevestu den viant

In, dattu nu dus ghebaers?

9720 Twi drivestu dus vele mesbars?

Bestu verwoet? ic wane jaestu.’;

Die vos sprac: ic wane, ghi nu

Selve eer verwoeden sult:

Mijn joncfrouwe es bi uwer scult

9725 Verloren: het voerse met ghenent

Een swart ridder als atrement

Up een swart ors als een pec.

Hi hevet in der hellen strec

Langhe ghesijn, dat wetic wel:

9730 Het es die duvel ende niemen el!

Ay lace, wat sal hier ghescien!’;

Der Walewein, hi wert mettien

Verwoet ende uten sinne wel naer.

Vreselike spranc hi up al daer!

9735 Den helm sette hi up sijn hovet

Ende nam die glavie, dies gelovet

[291] Ende spranc up ors ghenendelike:

Die vos liep voren dapperlike

Gelijc enen hase die[men] jaget;

9740 Walewein volghede al onversaget.

Al hadt ghewesen Barlabaen

Hine hads achter niet ghegaen

Hine hadde ghevolgt toter helle

Haddi ghemogen, also ic telle.

9745 Emmer toe liep die vos voren

Ende Walewein volghede metten sporen

So langhe, dat si den ridder saghen

Die hem lettel wilde wan haghen

Om Waleweine dat hine comen hort.

9750 Ommer rijt hi sinen wech vort

Te vaster no te sochter oec:

Om Waleweine ghevet hi niet een loec.

Oec en wildi hem niet dangieren

Hem te keerne jegen den fieren.

9755 Der Walewein reet hem so naer

Dat hine metter glavie daer

Hadde ghesteken, haddi ghewilt;

Maer om dat hi die joncfrouwe hilt

- Der joncfrouwen duchte die here

9760 Dat hise quetsen mochte sere -

Bedi vermeet hi siere steke

Ende hi sprac ten ridder bitterleke:

‘Nu toe, nu toe, ghi hebt volgaen!

Die joncfrouwe gheeft mi saen!

9765 Ghi hebse te langhe ghevoert.

Mine herssenen sijn up jou verwoet.

Bi ridderscape! hier sal die een

Emmer sterven van ons tween!’;

Die swerte sette neder haestelike

9770 Die joncvrouwe, sekerlike;

Ende seide tote hare:

‘Wel scone joncfrouwe, ic beghare

[292] Jou riddere te sine, scone joncfrouwe.

Ende market in ghere ontrouwe

9775 Noch in ghere dorperheit;

Want alsic ju onder den oliviere

So scone sach sitten, goedertiere

Doe wardic metten minnen viere

Al stappans so sere onsteken

9780 Dat mi therte dochte breken

Ende verbarnen. Doe voeric saen

Om u tontscakene. Hebbic mesdaen

An ju, selven willic betren al.

Hebt mijns ghenaden, joncfrouwe, ic sal

9785 Hier josteren dur uwen wille.’;

Der Walewein ne sweech niet stille;

Hi seide: ‘Hets om niet, ju vrien!

Ic sal ju noch heden pape wyen

Ende sceren crune met minen swarde.’

9790 Elc trac doe achterwaert up die warde

Metten orsse starc ende groot.

Elc hadden glavie daer ter noot

Met scarpen, tangheren yseren voren.

Elc keerde weder ende slouch met sporen

9795 Ten andren waert ghenendelike

Voerende harde ridderlike

Die grote glavien ende die felle.

Recht voer die swerte of hi uter helle

Hadde gecomen, dakerende daer:

9800 Goet riddre was hi, over waer!

Ende Walewein reet hem in den scoet.

Fel was die steke ende swaer die stoet.

Si sockierden metten orssen

So dat si met groter porssen

9805 Die starcke scilde frotsieren daden.

Ten nese, ten monde, moeste waden

Dat bloet ute al even sere.

Si worden so sere uten kere

[293] Alsi met groter dracht te samen

9810 Bede [met] scilden ende met lichamen

Te gader [liepen] dat si onwaerde

Beide vielen up die aerde.

Sine mochten horen no spreken niet:

Sine wisten wat hem was ghesciet.

9815 Si lagen een lanc stic sonder spreken.

Maer die vos hi ghinc hem wreken

Up den swarten ridder met sinen tanden.

Onvriendelike begonstine vanden

Ende scuerde hem meneghe maelie ter vaert.

9820 Doe quam des swarten ridders paert

Ende slouch na den vos: haddine geraect

Te pointe, hi haddene sere mesmaect;

Doch deettene vlieghen in dat gras

Drie scarden varre, so dat hi was

9825 Al in onmacht ende verdovet.

Sere bloede hi omtrent hovet.

Een let ne mochti niet verroeren.

Nu willic ju segghen hoe dat voeren

Die twe riddren van groter werden.

9830 Si laghen een lanc stic up der erden

Dat si niene roerden een let.

Ysabele soe waent vele bet

Dat hi doot es dan hi levet

Hare soete amijs, daer soe omme hevet

9835 Groten rouwe ende handgheslach.

Soe liep tote hem daer hi lach

Ende ontletste den helm saen

Ende heeftene hem vanden hovede ghedaen

Om dat soe hem den wint an wilde

9840 Wayen. Het sal den ridder milde

Mee comen te quade dan te gode.

Die swarte ridder, die felle, die vroede

Van orloghen, seghet die hystorie

Haddi ghesijn in sine memorie

[294] 9845 Dat wetic wel, hine hadde den deghen

Waleweine altoes niet ghesleghen;

Maer vander steke die hem die here

Walewein gaf, was hi so sere

Verdoeft, dat hem zins ghebrac:

9850 Een word hi nochtoe niene sprac;

Maer hi scoet up met stouten zinne

Verwoet als ene liebaerdinne

Daer men hare jonc wille roven.

Tswaert trac hi: ghine sout gheloven

9855 Hoe scone het was ende hoe breet!

Up Waleweine liep hi ghereet

Dat hi ghedaen hadde om gheen ghelt

Haddi ghehadt siere zinne ghewelt;

No om pine, no om arbeit

9860 Ne haddi ghedaen die dorperheit.

Tswert verdrouch die rudder hier

Ende sal slaen den riddere fier

Daer hi al bloets hovets lach

In der joncfrouwen scoet. O wach

9865 Wat haddi bina daer ghedaen!

God ne wils niet ghedogen! So saen

Walewein quam them selven sciere

Ende sach den ridder onghehiere

Up hem comen lopende sere

9870 Hi warp den scilt der jeghen ter were

Ende ontfinc den groten slach

Up den scilt. Sijn domesdach

Hadder emmer an ghegaen

Ende haddi niet also ghedan!

9875 So goet was dat swaerd van stale

Dat hi durslouch altemale

Den vasten scilt, dies ghelovet

Ende slouch Waleweine in sijn hovet

Ene grote wonde ende oec diepe.

9880 ԅn ware niet goet dat ic sliepe

[295] Met dusdanen slaghe ‘ՠsprac Walewein.

‘Ondadich man, vul quaet vilein

Hebdi dese bastaerdie ghedaen

Bi Gode, ghi sterfter omme saen!

9885 Dese scalcheide sal ju scinen!’;

Den helm brochti met groter pinen

Up sijn hoeft in dien onvrede

Dat wonder was, hoe hijt ghedede.

Nu hadde Walewein bi siere manwaerhede

9890 Ende bi ridderscape mede

Ghesworen, dat hi bi ghenen dinghen

Soude trecken tswaert met ᩪᠲinghen

Up kerstinen man, dur ghene noot.

Nu hevet hijs rouwe groot

9895 Want hi hads nu wel te doene.

Een ander trac die here coene

Dat hem te Ravenstene was

Ghegheven te voren, alsic las:

Men wiste nieuwer gheen so fel.

9600 Te hof voeren, heb ik het geluk.

Maar het goed zwaard met de twee ringen

Moet ik daar laten: met geen dingen

Nee zal ik het krijgen mogen.

Met het schaakspel zal ik verheugen

9605 Menige man in koningshof.

Ik deed er een sterke belofte

Dat ik het voor de koning halen zou.

Nu is het zo gekomen, zoals God het wilde

Dat ik denk het wel te krijgen.

9610 Ik bezorg me nergens anders om

Dan hoe we daar zullen komen.’

Dus reden ze na deze zaken

Een ver stuk, zoals ik versta.

De vos volgde altijd na.

9615 De zon scheen uitermate heet

Zodat ze doorweekt van zweet

Waren. Het was er woest ook mede

Zodat ze nergens tot geen plaats

Te enige bomen mochten komen;

9620 En gingen, zoals ik heb vernomen

Alzo vermoeid tot over noen.

Daar het zeer mooi was en groen

Kwamen ze tot een liefelijke plaats

Daar een bron ontsprong mede

9625 Fris en helder, koud als ijs.

Hij dacht ze waren in het paradijs

Toen ze daar gereden kwamen:

Boven de bron ze vernamen

[288] Een olijfboom, lieflijk en groen

9630 Jeugdig naar het seizoen.

Daar steeg af in die groene vlakte

Die dappere heer Walewein

En hielp die jonkvrouw van het paard.

Hij liet het ros op de weide

9635 Gaan grazen en zijn Gringolet.

Het was er zo mooi, het was in zijn voordeel.

Die vos ging terzelfder tijd

In het gras liggen daarnaast.

Nu is daar Walewein die edele

9640 Gezeten bij zijn geliefde

Bij de bron voorzichtig

Die de olijfboom met zijn bladen

Had bedekt heerlijk.

Ze zaten liefdevol

9645 Beide tezamen, doe ik u verstaan.

De helm had hij afgedaan

En hij schepte, die dappere ridder

Van de bron met de hand

En dronk er van, die mooi was

9650 Fris en koel, zij het zeker dat.

Datzelfde deed ook Ysabele.

Dus zaten ze met groot genoegen

Een lang stuk onder hen twee.

Ik weet wel, daar nee was van hen geen

9655 Ze hadden elkaar daar

Meer genegenheid getoond openbaar

Dan ze deden, maar ze hielden op

Hen omdat ze niet wilden

Dat de vos zag hun vreugde.

9660 En toen ze alzo een lange tijd

Hadden gezeten bij die bron

Begon mijnheer Walewein

Uitermate zeer te slapen.

Hij sprak: ‘Jonkvrouw, bij onze heer

[289] 9665 Ik kan het niet beletten, ik moet

Slapen gelijk met een spoed.’

Ze zei: ‘Heer, doe wat ge wil.

Hij legde zijn hoofd op zijn schild:

Hij wilde niet slapen in haar schoot

9670 Omdat hem haar pijn verdroot.

Hij had zo’ n slaap, zodat hij gelijk

Slapend werd, die dappere held

Uitermate vaste en die jonkvrouw

Die hem zeer beminde en was getrouw

9675 Nee ze kon het niet nalaten

Ze kuste de ridder, hoewel dat ziet

De vos al toe terzelfder tijd.

Men zou een grote halve mijl

Hebben gegaan, dat weet ik wel,

9680 Eer ze ooit ophield haar spel

Tegen de ridder te drijven daar:

De liefde maakte haar onbezorgd.

Aan ogen, aan mond en aan kin

Kuste ze hem: het raadde haar aan de liefde.

9685 Grote vreugde had ze in die.

En toen ze op wilde kijken

Heeft ze van verre vernomen

Een grote zwarte ridder komen

Op een hoog paard, zwart als een raaf.

9690 Niet nee deed hij het telganger nog draven

Maar hij kwam aan als een storm

Recht gelijk die kwade geest

Had gejaagd, met gerekte hals.

Die ridder maakte veel lawaai

9695 Daar hij met sporen slaande kwam.

Ten eerste dat hem die jonkvrouw vernam

Verloor ze bijna haar denkvermogen:

Ze had geen macht, zegt de historie

Dat ze spreken mocht een woord:

9700 Zo zeer was ze toen van de wijs gebracht

[290] Van groot gevaar en door huivering bevangen.

De zwarte ridder die anders niet denkt

Dan die jonkvrouw weg te voeren

Die niet de macht heeft een lid te roeren

9705 De zwarte ridder talmt niet:

Hij komt spoorslags als een wind.

Rechtstreeks zo gaat hij naar de jonkvrouw

Die was bevangen in grote rouw.

Een bukte wat naar beneden

9710 En greep haar met een vaart

En slingerde op zijn paard voor

En sloeg weer weg met de sporen.

Toen dit die vos zag

Hij jankte en huilde meteen zeer.

9715 Daar Walewein’s hoofd ging hij stoten

Snel met zijn poten

Zodat Walewein gelijk wakker werd

En zei: ‘Heeft u de duivel

In, dat u nu zo te keer gaat?

9720 Waarom gaat u zo hevig te keer?

Bent u waanzinnig? Ik denk ja u bent.’

De vos sprak: ‘Ik denk, gij nu

Zelf eerder waanzinnig worden zal

Mijn jonkvrouw is door uw schuld

9725 Verloren: het ontvoer haar met geweld

Een zwarte ridder als inkt

Op een zwart paard als pek.

Hij heeft in de hel strik

Lang geweest, dat weet ik wel:

9730 Het is de duivel en niemand anders!

Helaas, wat zal hier geschieden!’

Daar Walewein, hij werd meteen

Waanzinnig en buiten zichzelf bijna.

Om bang van te worden sprong hij op al daar!

9735 De helm zette hij op zijn hoofd

En nam die speer, dus geloof het

[291] En sprong op een paard onverschrokken:

De vos liep snel naar voren

Gelijk een haas die men jaagt;

9740 Achter Walewein volgde al onversaagd.

Al had het geweest de duivel

Hij had het achtervolgen niet opgegeven

Hij had hem gevolgd tot de hel

Had hij gemogen, alzo ik vertel.

9745 Altijd toen liep die vos voorop

En Walewein volgde met de sporen

Zo lang, dat ze de ridder zagen

Die hem weinig wilde wanhopen

Om Walewein dat hij hem niet komen hoort.

9750 Immer reed hij zijn weg voort

Niet vlugger en niet langzamer ook:

Om Walewein geeft hij geen zier.

Ook wilde hij zich niet verwaardigen

Zich te keren tegen de fiere.

9755 Daar Walewein reed hem zo dichtbij

Dat hij hem met de speer daar

Had gestoken, had hij gewild;

Maar omdat hij de jonkvrouw hield

- De jonkvrouw vreesde die heer

9760 Dat hij haar mocht zeer kwetsen-

Daarom vermeed hij zijn steken

En hij sprak bitter tegen de ridder:

‘Nu toe, nu toe, je bent aan het eind van je leven!

Die jonkvrouw geef me gelijk!

9765 Ge hebt haar te lang gevoerd.

Mijn hersens zijn op u razend.

Bij ridderschap! hier zal die ene

Altijd sterven van ons twee!’

De zwarte zette haastig neer

9770 De jonkvrouw, zeker;

En zei tot haar:

‘Wel mooie jonkvrouw, ik begeer

[292] Uw ridder te zijn, mooie jonkvrouw.

En beschouw het niets als valsheid

9775 Nog in geen gemeenheid;

Want zoals ik u onder de olijfboom

Zo mooi zag zitten, goedertieren

Toen werd ik met het liefdes vuur

Al gelijk zo zeer ontstoken

9780 Dat me het hart dacht te breken

En verbranden. Toen ging ik gelijk

Om u te schaken. Heb ik misdaan

Aan u, zelf wil ik alles verbeteren.

Heb voor mij genade, jonkvrouw, ik zal

9785 Hier steekspel houden vanwege uw wil.’

Daar Walewein nee zweeg niet stil;

Hij zei:’Het is om niet, uw liefde!

Ik zal u nog heden tot priester wijden

En scheer de kruin met mijn zwaard.’

9790 Elk trok toen achteruit op de weide

Met de paarden sterk en groot.

Elk had een speer daar ter nood

Met scherpe, dunne ijzers voor.

Elk keerde weer en sloeg met sporen

9795 Ten andere waart onverschrokken

Voerende zeer ridderlijk

De grote speer en die felle.

Recht voer die zwarte of hij uit de hel

Was gekomen, doemde op daar:

9800 Goede ridder was hij, voor waar!

En Walewein reed hem in de schoot.

Fel was die steek en zwaar die stoot.

Ze botsten op elkaar met de paarden

Zodat ze met groot geweld

9805 De sterke schilden verbrijzelen deden.

Ten neus, ten mond, moest vloeien

Dat bloed er uit al even erg.

Ze worden zo zeer dol

[293] Toen zij met groot geweld tezamen

9810 Beide met schilden en met lichamen

Tezamen liepen dat ze onwaardig

Beide vielen op de aarde.

Ze mochten horen nog spreken niet:

Ze wisten niet wat hen was geschied.

9815 Ze lagen een lange tijd zonder spreken.

Maar die vos hij ging hem wreken

Op de zwarte ridder met zijn tanden.

Onvriendelijk begon hij aan te vallen

En scheurde hem menige maliën haastig.

9820 Toen kwam de zwarten ridders paard

En sloeg naar de vos: had hij hem geraakt

Op de juiste plaats, hij had hem zeer mismaakt;

Toch liet hij hem vliegen in dat gras

Drie schreden ver, zodat hij was

9825 Geheel in onmacht en verdoofd.

Zeer bloedde hij omtrent het hoofd.

Een lid nee kon hij niet verroeren.

Nu wil ik u zeggen hoe dat het verging

Die twee ridders van grote waarde.

9830 Ze lagen een lange tijd op de aarde

Dat ze geen lid verroerden.

Ysabele ze waant veel te beter

Dat hij dood is dan dat hij leeft

Haar lieve geliefde, daar ze om geeft

9835 Grote rouw en handgeklap.

Ze liep naar hem daar hij lag

En maakte gelijk de helm los

En heeft hem van het hoofd gedaan

Omdat ze hem de wind aan wilde

9840 Waaien. Het zal de milde ridder

Meer komen te kwade dan te goede.

De zwarte ridder, die felle, die verstand had

Van oorlogen, zegt de historie

Had hij bij zijn verstand geweest

[294] 9845 Dat weet ik wel, hij had de held

Walewein altijd niet geslagen;

Maar van de steken die hem die heer

Walewein gaf, was hij zo zeer

Verdoofd, zodat hij buiten bewustzijn raakte:

9850 Een woord kon hij niet uit brengen;

Maar hij stond op onverschrokken

Verwoed als een leeuwin

Daar men haar jong wil roven.

Het zwaard trok hij: ge zou het niet geloven

9855 Hoe mooi het was en hoe breed!

Op Walewein liep hij direct

Dat hij gedaan had om geen geld

Had hij gehad zijn bewustzijn;

Nog om pijn, nog om arbeid

9860 Nee had hij gedaan die gemeenheid.

Het zwaard tilde de ridder hier op

En zal slaan de fiere ridder

Daar hij geheel blootshoofds lag

In de jonkvrouwen schoot. O wee

9865 Wat had hij bijna daar gedaan!

God nee wil het niet gedogen ! Zo gelijk

Walewein kwam snel tot zichzelf

En zag de verschrikkelijke ridder

Zeer op hem komen lopen

9870 Hij wierp het schild er tegen te verweer

En ontving de grote slag

Op het schild. Zijn oordeelsdag

Was er immer aan gegaan

Had hij niet alzo gedaan!

9875 Zo goed was dat zwaard van staal

Dat het doorsloeg helemaal

Het vaste schild, dus geloof het

En sloeg Walewein in zijn hoofd

Een grote wond en ook diep.

9880 Ԉet was niet goed dat ik sliep

[295] Met dusdanige slagen’ sprak Walewein.

Gewetenloze man, vuile kwade schurk

Heb je deze schandelijke daad gedaan

Bij God, ge sterft er om gelijk!

9885 Deze schalksheid zal u opbreken!’

De helm bracht hij met grote pijnen

Op zijn hoofd bij die twist

Dat wonder was, hoe hij het klaarspeelde.

Nu had Walewein bij zijn mannelijkheid

9890 En bij ridderschap mede

Gezworen, dat hij bij geen dingen

Zou trekken het zwaard met de twee ringen

Op een christelijke mens, door geen nood.

Nu heeft hij de rouw groot

9895 Want hij had het nu wel nodig.

Een ander trok die koene heer

Dat hem te Ravenstene was

Gegeven tevoren, zoals ik las:

Men wist er nergens geen zo fel.

9900 Dat trac hi uut, die ridder snel.

Den swarten ghinchi asselgieren

Bitterlike in sulker manieren

Oft hine in die aerde soude maetsen.

Die swarte achtets niet ᩪᠴaetsen:

9905 Hi galt hem weder sijn verheffen;

Sine slaghe doet hi hem beseffen:

Up den helm slouch hi Waleweine

So dat die precieuse stene

Neder moesten vallen in dat gras.

9910 Het ne twivele niemen das

Dat Waleweine sine oeren songhen.

Up den swarten es hi ghedronghen

Ende liep up hem metten swarde

Ende haddene na ghevelt ter aerde;

9915 Doch ne leet hijs niet so lichte

Hine hadde ene wonde int ghevicht

[296] Die sere bloede sonder miden;

Ende dat gras in corten tiden

Wart ghevaerwet na den greine.

9920 Doe liep up den here Waleweine

Die swarte ende ghinckene vanden:

Hi begreep tswaert met beden handen

Ende warp den scilt achterw(aert).

Waleweine hi lettel spaert

9925 Maer eenparlike sonder faelgen

Slouch hi up Waleweine: ᶼsup>cᠭaelien

Dede hi vlieghen in dat parc!

Al was der Walewein vlugghe ende starc

Hine conste te ghere were comen.

9930 Die swarte ghinc altoes up hem dromen

Stekende ende slaende met ghenent

Ghelijc den drake diet al verslent.

Die vraye historie vertelt ons hier

Dat hi den stouten rudder fier

9935 Waleweine, wonde te ᩩijᠳteden

Dat hem t[bloet] liep uut ten leden

So bedichte, dat hem die here

Daer of vervaerde harde sere.

Hi seide: ‘Maria, mijns vermaent!

9940 Want in hadde niet ghewaent

Dat yemen in al erderike

Ridder ne vonde des gelike.

Noit en vandic man van sulker cracht.

Hi sal mi cort slaen in onmacht

9945 Ghedueret langhe desen tempest.’

Sere verstormde hem die gheest!

ԍi es te moede oft hi ware

Uten zinne: sine ghebare

Ghevet oec wel. Ic sie mi bloeden

9950 So sere nu, ic moet mi hoeden

Ende ne ghene were bestaen

Vorne die moetheit hevet bevaen

[297] Dat hem adem ghebrect ende dan

Maghic vellen desen stouten man.’

9955 Dus peinsde Walewein alse die vroede.

Ende die swaerte met tornen moede

Die slouch emmer slach in slach

Up Waleweine dien hi vor hem sach.

Wonder waest dat die rudder goet

9960 Walewein, die coene, so ontstoet!

Als hi den swarten in den stride

Amachtich sach, was hi blide.

Den scilt hilt hi bi den riemen

Ende liep up den swarten sniemen

9965 Ende seide: ‘al was groot ju loep

Nu moeti ontfangen den coep!’;

Want Walewein gherochten so wel

Dat hi eerst metten hovede vel

So onsochte in den nijtspele

9970 Dat hem wel na die erssine inde kele

Gevallen waren: hi lach langhe

In onmacht, in swaren bedwanghe!

Nu es van den riddere swert

Walewein los, die hem so hert

9975 Ende so wreet was in die battaelge

Ende hem so meneghe vaste maelge

Hadde of ghesleghen metten swerde.

Ysabele die gheberde

Blidelike ende seide: ‘Here

9980 Ghine hebt wat letten mere:

Trect of den helm den tyrant

Slaet hem thoeft of tehant!

En es ghene onnere, God weet.

Oec so dadijs juwen heet

9985 Ende swoert dat ghine sout ontliven

Mochtine verwinnen.’ dit sal bliven’;

Sprac Walewein toter joncfrouwe

‘Het ware scade ende ontrouwe

[298] Soudic dus stoute ridder doden

9990 Aldus. In laets mi niet verbloden

Ic sal hem helpen dat hi becomt;

Ende wien dat scaedt ofte vroemt

Ic sal hem strijt leveren dan.’

Mettien scoet hi den riddere an

9995 Ende trac hem of, alsic lye

Bede den helm ende die cufie

Ende maecte hem dansichte bloet mettien.

Ende als hine hevet besien

In ansichte, harde groot mesbaer

10000 Begonste Walewein driven daer;

Sijn swerd stac hi in den scoe:

Den duvel selve bevalhijt doe!

Hi waende sijns zins werden onvroeder:

Hi sach dat was Lanceloets broeder

10005 Estor, diene hadde so waert.

Menichwaerf vloucte hi sijn swert

Daer hi mede wonde den ridder vri.

Hi sprac: ԁy Lanceloet, nu suldi

Evelmoet up mi draghen groot!’

10010 Walewein hadde selve te sulker noot

Werc ende salve; niemen tien stonden

Ne verstont hem bet an wonden:

Dicken haddijs selve te doene.

Hi ontwapende den ridder coene

10015 Estore ende ghinc hem verbinden

Die wonden, die hi conste vinden

An hem, die fel waren ende onsiene:

Van dien vant hiere viertiene.

Hi bantse sochte ende wel.

10020 Niet verporde hem die ridder snel

Estor, die over stoute, nochtoe.

Walewein trac een vingerlin doe

Ende seindene metten dieren stene

Alle die wonden groot ende clene

[299] 10025So dat die rudder begonde nopen.

Ende Walewein wart sere in hopen

Dat hi te live bliven soude.

Als hine sach roeren also houde

Sette hi sinen helm up sijn hovet:

10030 Hine wilde niet - dies ghelovet -

Dusent marc hebben van goude

Ende datten Estor bekennen soude;

Bedi decte hi sijn ansichte.

Ende die riddere, die niet lichte

10035 Sieker mochte wesen doe

Sprac den her Waleweine aldus toe:

‘Sekerlike, ic marcke hier an

Dat ic ane enen edelen man

Ben gheraect: in gheen lant

10040 Vandic noit so hoveschen viant.

Ghi hebt den gonen goet ghedaen

Die ju met crachte wilde verslaen.’

Dit sprac Estor - sijt seker das -

Als hi them selven comen was.

10045 Walewein, die riddere goet van prise

Ne wilde daer in ghere wise

Estore antworden, want hi niene woude

Dat hine daer bi niet kennen soude.

Der Walewein hi sach harentare

10050 Ende wart van enen riddre gheware

Die up een tellende pard quam

Onghewapent, alsict vernam.

Hi hadde an enen scaerlaken roc

Enen mantel daer boven, ende enen stoc

10055 Haddi in die hant dor hovaerde.

Singende quam hi up die waerde.

Twe scone knapen volgeden hem naer.

Waleweine so versach hi daer

Sittende biden ridder upt velt.

10060 Hi reet daerwart sinen telt

[300] Alsdie wel vermoede die sake

Dat Walewein was tonghemake.

Dese was hovesch ende goedertiere:

Tote Waleweine so quam hi sciere;

10065 Ende als hi quam in dat groene

Daer Walewein sat die ridder coene

Bi den ghewonden die dat gras

Root hadde gemaect, hem wonderde das:

Hi mochte an hen beden scouwen

10070 Die scilde dor steken ende dor houwen

Die vaste halsberghe onmaelgiert

Die helme ghecroect, gefaelgiert

Cnielingen ende c(ousen al een)bloet.

Ende Waleweine, den ridder (goet)

10075 Sach hi bedichte ten maelgen daer

Tbloet ute dringhen root ende claer.

Van den scoudren toter hant

Was hi al bebloet, die wigant.

Dies ontfarmede so den here

10080 Dat hi begonste wenen sere.

Hi groetene ende seide: ԇod weet

Mi es uter maten leet

Jou vernoy, dat doe ic ju cont.

Ghi hebt manlic andren gewont.

10085 Die riddere die daer leget vor ju

Hine mach niet langere leven nu

Also mi dinct, te deser uren;

Bedi so meneghe diepe scuren

Ende steken sie ic in sijn harnasch:

10090 Hi moet van herten wesen rasch

Ende sonderlinghe goet, sal hi genesen’;

Walewein antworde na desen

No hine dede jeghen den goeden man

Sinen helm niet of dan

10095 Om dat hi duchte, die ridder vri

Datten Estor kennen mochte bi di;

[301] Maer also ons dystorie telt

Ghinc hi ten ridder al daer hi helt

Ende ledene bet of ende seide:

10100 'Vor alre ridders edelheide

Here, so soudic ju bidden gheerne

Ene bede, stonts ju niet tonberne.

Dese ridder, die hier leget ghewont

Ende ic hebben langhen stont

10105 Alhier (menege) felle bataelge gedreven.

Bi groten rampe es mi dit sneven

Toe comen; hadde elc ander te voren

Ghekent, wi hadden strijts onboren.

....................

10110 Staet desen ghewonden ridder in staden!

Vander doot heeft [hi] aerch twint

Heeft hi yemen die sijns onderwint;

Ic hebben vermaect ende verbonden.

Here, en belget niet te desen stonden

10115 Dat ic minen helm niet of en steke:

In laet nieuwer omme, sekerleke

Sonder om dat mi die ridder lichte

Kennen mochte in mijn ansichte.’;

Die ridder sprac, als hijt vernam:

10120 'Du es wel ghesciet, dat ic hier quam.

Gonder neder in gone valeie

Staet in ene soete contreie

Een casteel, die te prisene es sere

Ende daer of so benic here:

10125 Den ridder salic voeren daer.

En hebt om hem ghenen vaer:

Ic ne late hem niet ghebreken

Al soudire bliven Ḹᠷeken.

Ende dit willic,’ sprac die baroen

10130 ԏm alre ridders ere doen.’;

Walewein dancte hem daer of sere

Ende nam orlof an den here.

[302] Hi bescreet sijn ors met groten rouwe

Ende sette vor hem die joncfrouwe

10135 Ende reet sinen wech vorwaert

Ten groenen oliviere waert

Om te haelne der joncfrouwen rosside.

De vos liep achter, serich ende blide:

Blide om dat Walewein was van danen

10140 Ende banderside liepen hem die tranen

Over die ghernen neder wart

Om dat hi so sere was vervaert

Dat Walewein niet en soude ghenesen;

Niet droever sone mochti wesen.

10145 Ysabele die scone joncvrouwe

Die dreef ongematen rouwe

Om Waleweine ter selver stont

Dat sone sach so sere ghewont:

So mesbarde ende weende altenen.

10150 ‘Joncfrouwe, ghine moet ju niet verhenen,’

Sprac Walewein ԩc doe ju verstaen

Dat ic mi sal ghenesen saen.’;

Doe quamen si in corten stonden

Onder den boem daer si vonden

10155 Staende der joncfrouwen paert.

Soe beete neder metter vaert.

Walewein ontwapende hem metter spoet

Die van wonden was sere vroet.

Der joncfrouwen dede die edel man

10160 Sine wonden verbinden dan

Ende wijsde hare selve daer toe.

Alse dit ghedaen was, wart hi daer doe

Up, ende sat upt ors thant

Ende halp der joncfrouwe achemant

10165 Up dat part dat sochte ghinc.

Ende sine daden ander dinc

Dan si weeder reden ghereet

Want Waleweine ware harde leet

[303] Dat men wiste wie hi ware.

10170 Die vos volgede emmer nare.

Si reden toten avonde toe.

Alst avont was, si quamen doe

Tenen castel baghel ende groot.

Walewein sprac: ‘wel ware ons noot

10175 Dat wi hier herbergen tamere.’;

Die joncfrouwe seide: ‘Gare wi dan, here.’;

Ende si hebben also ghedaen.

Daer waren si harde wel ontfaen

Als ghi wel sult horen cortelike.

10180 Maer ic moet ju eerst haestelike

Van Estore een deel segghen.

Die ridder dedene stappans leggen

In ene litiere, als wijt horen

Daer hi omme hadde ghesent voren.

10185 Goetlike voerde hi den ridder waert

Te siere scoenre herberghe waert

Daer hine wel dede achterwaren.

Maer Estor die ghinc sere mesbaren

Dat hi niet en kent den here

10190 Daer hi jeghen vacht so sere.

Sere prijst hine ende seit al bloet

Dat hi noit ne vant sijns ghenoet

No man die sulke weere dede

Ende die was van so hovescer sede

10195 Ende up sinen viant so goedertiere.

Menichwarven swoer hi diere

Up dat hijs wesen mochte vroet

Wie dat ware die ridder goet

Dat hijt hem liete costen een let.

9900 Dat trok hij uit, die ridder snel.

De zwarte ging hij aanvallen

Bitter op zo’n manier

Of hij hem in de aarde zou neerslaan.

De zwarte achtte het niets:

9905 Hij vergold hem weer zijn verheffen;

Zijn slagen laat hij hem voelen:

Op de helm sloeg hij Walewein

Zodat de kostbare stenen

Neer moesten vallen in dat gras.

9910 Er nee twijfelde niemand dat

Dat Walewein zijn oren zongen.

Op de zwarte is hij gedrongen

En liep op hem met het zwaard

En had hem bijna geveld ter aarde;

9915 Toch nee doorstond hij het niet zo gemakkelijk

Hij had een wonde in het gevecht

[296] Die zeer bloedde zonder op te houden;

En dat gras in korte tijden

Werd geverfd naar scharlaken.

9920 Toen liep op de heer Walewein

De zwarte ging hem aanvallen:

Hij greep het zwaard met beide handen

En wierp het schild achteruit.

Walewein hij draalt weinig

9925 Maar eenparig zonder te falen

Sloeg hij op Walewein: 500 maliën

Liet hij vliegen in dat perk!

Al was daar Walewein vlug en sterk

Hij kon tot geen verweer komen.

9930 Die zwarte ging altijd op hem aandringen

Stekende en slaande met geweld

Gelijk de draak die alles verslindt.

De ware historie vertelt ons hier

Dat hij de dappere ridder fier

9935 Walewein, verwondde op vier plaatsen

Dat hem het bloed liep uit de leden

Zo onophoudelijk dat hem die heer

Daarvan was hij zeer bang.

Hij zei:’Maria, mij vermaan!

9940 Want ik had niet gedacht

Dat iemand in geheel aardrijk

Ridder nee vond dergelijke.

Nooit vond ik een man van zulke kracht.

Hij zal me binnenkort in onmacht slaan

9945 Duurt lang deze stormaanval.’

Zeer boos maakte hem de geest!

ԍe is te moede of hij was

Uitzinnig: zijn gedragingen

Laten het ook zien. Ik zie me bloeden

9950 Zo zeer nu, ik moet me hoeden

En nee geen verweer doen

Voor hem de vermoeidheid heeft bevangen

[297] Dat hem adem ontbreekt en dan

Mag ik vellen deze dappere man.’

9955 Dus peinsde Walewein als de verstandige.

En het zwaard met vertoornd gemoed

Die sloeg altijd slag op slag

Op Walewein die hij voor hem zag.

Wonder was het dat die goede ridder

9960 Walewein, die koene, hield stand!

Toen hij de zwarte in de strijd

Uitgeput zag was hij blijde.

Het schild hield hij bij de riemen

En liep ijlings op de zwarte

9965 En zei: ‘al was groot uw aanval

Nu moet ge ontvangen de koop!’

Want Walewein raakte hem zo goed

Zodat hij eerst met het hoofd viel

Zo hard in het gevecht

9970 Dat hem bijna de hersens in de keel

Gevallen waren: hij lag lang

In onmacht, in zwaar bedwang!

Nu is van de zwarte ridder

Walewein verlost, die hem zo hard

9975 En zo wreed was in die strijd

En hem zo menige vaste maliën

Had afgeslagen met het zwaard.

Ysabele die gebaarde

Blijde en zei: ‘Heer

9980 Ge moet niet langer dralen:

Trek hem de helm af de woesteling

Sla hem het hoofd af gelijk!

Het is geen schandelijke daad, God weet.

Ook zo deed u een eed

9985 En zwoer dat ge hem zou doden

Mocht ge hem overwinnen.’ dit zal achterwege blijven’

Sprak Walewein tot de jonkvrouw

‘Het was schade en ontrouw

[298] Zou ik aldus dappere ridder doden

9990 Aldus. Ik laat me geen angst aanjagen

Ik zal hem helpen dat hij bijkomt;

En wie dat schaadt of tot voordeel brengt

Ik zal hem strijd leveren dan.’

Meteen ging hij snel op de ridder af

9995 En trok hem af, zoals ik beken

Beide de helm en het ijzeren kapje

En maakten hem het aanzicht bloot meteen.

En toen hij hem heeft gezien

In aanzicht, zeer groot misbaar

10000 Begon Walewein te drijven daar;

Zijn zwaard stak hij in de schede:

De duivel zelf beval hij het toen!

Hij waande dat zijn geest uitzinnig werd:

Hij zag dat het was Lancelot’s broeder

10005 Estor, die had hij zo lief.

Menigmaal vervloekte hij zijn zwaard

Daar hij mede verwonde de edele ridder.

Hij sprak: ԁy Lancelot, nu zal ge

Zeer boos op mij zijn!’

10010 Walewein had zelf tot die nood

Doeken en zalf; niemand te die stonden

Nee verstond hem beter van wonden:

Vaak had hij het zelf nodig.

Hij ontwapende de koene ridder

10015 Estor en ging hem verbinden

De wonden, die hij kon vinden

Aan hem, die fel waren en gevaarlijk:

Van die vond hij er veertien.

Hij bond het voorzichtig en goed.

10020 Niet bewoog zich die ridder snel

Estor, die zeer dappere, nochtans.

Walewein trok een ring toen

En zegende het met de dure stenen

Al die wonden groot en klein

[299] 10025 Zodat de ridder begon te bewegen.

En Walewein begon zeer te hopen

Dat hij levend blijven zou.

Toen hij hem zag bewegen even snel

Zette hij zijn helm op zijn hoofd:

10030 Hij wilde niet - dus geloof het -

Duizend mark hebben van goud

Dat Estor hem herkennen zou;

Daarom bedekte hij zijn aanzicht.

En die ridder, die niet licht

10035 Zieker mocht wezen toen

Sprak de heer Walewein aldus toe:

‘Zeker, ik merk hieraan

Dat ik aan een edele man

Ben geraakt: in geen land

10040 Vond ik nooit zoՠn hoffelijke vijand.

Ge hebt diegene goed gedaan

Die u met kracht wilde verslaan.’

Dit sprak Estor – dat is zeker dat -

Toen hij tot zichzelf gekomen was.

10045 Walewein, die voortreffelijke ridder

Nee wilde daar op geen manier

Estor antwoorden, want hij wilde niet

Dat hij hem daarbij niet herkennen zou.

Daar Walewein hij keek hier en daar

10050 En werd van een ridder gewaar

Die op een telgang paard kwam

Ongewapend, zoals ik het vernam.

Hij had aan een scharlaken onderrok

Een mantel daarboven, en een stok

10055 Had hij in de hand door hovaardigheid.

Zingend kwam hij op de weide.

Twee mooie knapen volgden hem na.

Walewein zo zag hij daar

Zittend bij de ridder op het veld.

10060 Hij reed kalm zijn gang

[300] Als die wel vermoeide die zaak

Dat Walewein was te ongemak.

Deze was hoffelijk en goedertieren:

Tot Walewein zo kwam hij snel;

10065 En toen hij kwam in dat groene

Daar Walewein zat die ridder koen

Bij de gewonde die dat gras

Rood had gemaakt, hem verwonderde dat:

Hij mocht aan hen beiden aanschouwen

10070 De schilden doorstoken en doorhouwen

Dat vaste pantserhemd beroofd van malin

De helmen gekreukt, gebroken

Kniestukken en kousen alles bebloed.

En Walewein, de ridder goed

10075 Zag hij onophoudelijk te malin daar

Het bloed uitdruppelen rood en helder.

Van de schouder tot de hand

Was hij geheel bebloed, die held.

Dat ontfermde zo de heer

10080 Dat hij begon te wenen zeer.

Hij groette hem en zei: ԇod weet

Mij is uitermate leed

Uw verdriet, dat maak ik u bekend.

Ge hebt elkaar gewond.

10085 Die ridder die daar ligt voor u

Hij kan niet langer leven nu

Alzo me lijkt, te deze uren;

Daarom zo menige diepe scheuren

En steken zie ik in zijn harnas:

10090 Hij moet van hart wezen krachtig

En bijzonder goed, zal hij genezen.’

Walewein antwoordde na deze

Nog hij deed tegen de goede man

Zijn helm niet af dan

10095 Omdat hij vreesde, die edele ridder

Dat hem Estor herkennen mocht daardoor;

[301] Maar zoals ons de historie vertelt

Ging hij ten ridder al daar hij hield

En voerde hem wat terzijde en zei:

10100 'Voor aller ridders edelheid

Heer, zo zou ik u graag bidden

Een verzoek, als u er zich niet aan wil onttrekken

Deze ridder, die hier gewond ligt

En ik heb met hem lange tijd

10105 Alhier menige felle strijd gevochten.

Bij grote ramp is me dit sneven

Toe gekomen; had elk de ander tevoren

Herkend, we zouden niet gevochten hebben.

....................

10110 Sta deze gewonde ridder bij!

Van het doodsgevaar heeft hij ongemak niets

Heeft hij iemand die zijn lot aantrekt;

Ik heb hem verzorgd en verbonden.

Heer wordt niet boos te deze stonden

10115 Dat ik mijn helm niet afdoe:

In laat het nergens anders om, zeker

Uitgezonderd dat me de ridder gemakkelijk

Herkennen mocht mijn aanzicht’

De ridder sprak, toen hij het vernam:

10120 'U is goeds geschiedt dat ik hier kwam.

Ginder neder in die vallei

Staat in een lieflijke streek

Een kasteel, die te zeer is te prijzen

En daarvan zo ben ik heer:

10125 De ridder zal ik voeren daar.

En hebt om hem geen gevaar:

Ik nee laat hem aan niets ontbreken

Al zou hij er blijven 20 weken.

En dit wil ik,’ sprak die baron

10130 ԏm aller ridders eer doen.’

Walewein bedankte hem daarvan zeer

En nam verlof aan de heer.

[302] Hij steeg op zijn paard met grote rouw

En zette voor hem die jonkvrouw

10135 En reed zijn weg voorwaarts

Te groene olijfboom waart

Om te halen de jonkvrouwen ros.

De vos liep achter, droevig en blijde:

Blijde omdat Walewein was vandaan

10140 En aan de andere kant liepen hem de tranen

Over de baardharen naar beneden

Omdat hij zo zeer bang was

Dat Walewein niet zou ontkomen;

Niet droeviger zo mocht hij wezen.

10145 Ysabele die mooie jonkvrouw

Die dreef onmatige rouw

Om Walewein terzelfder tijd

Dat ze hem zag zo zeer gewond:

Ze misbaarde en weende gelijk.

10150 ‘Jonkvrouw, ge moet u niet bang maken

Sprak Walewein ԩk laat u weten

Dat ik ontkom gelijk.’

Toen kwamen ze al gauw

Onder de boom daar ze vonden

10155 Staande het jonkvrouwen paard.

Ze steef af met een vaart.

Walewein ontwapende hem met een spoed

Die van wonden zeer bekend was.

De jonkvrouw deed die edele man

10160 Zijn wonden verbinden dan

En wees haar zelf daartoe.

Toen dit gedaan was, stond hij daar toen

Op, en zat op het paard gelijk

En hielp de beminnelijke jonkvrouw

10165 Op dat paard dat zacht ging.

En ze deden geen ander ding

Dan ze weer reden gereed

Want Walewein was het zeer leed

[303] Dat men wist wie hij was.

10170 Die vos volgde altijd na.

Ze reden tot de avond toe.

Toen het avond was, ze kwamen toen

Tot een prachtig kasteel en groot.

Walewein sprak: ‘wel was het ons nodig

10175 Dat we hier herbergen vandaag.’

De jonkvrouw zei: ‘Gaan we dan, heer.’

En ze hebben alzo gedaan.

Daar waren ze erg goed ontvangen

Zoals ge wel gauw zal horen.

10180 Maar ik moet u eerst haastig

Van Estor een deel zeggen.

Die ridder liet hem gelijkliggen

In een draagbaar, zoals wij het horen

Daar hij om had gezonden tevoren.

10185 Vriendelijk voerde hij de ridder

Naar zijn mooie herberg waart

Daar hij zich goed liet verzorgen.

Maar Estor die ging zeer misbaren

Dat hij niet kent de heer

10190 Daar hij tegen vocht zo zeer.

Zeer prijst hij hem en zegt openlijk

Dat hij nooit nee vond zijn gelijke

Nog man die zulk verweer deed

En dat was van zo’n hoffelijke zede

10195 En op zijn vijand zo goedertieren.

Menigmaal zwoer hij duur

Indien dat hij verstandig mocht wezen

Wie dat was die goede ridder

Dat het hem een lid waard was

10200 Ic wille ju hier of spoeden bet

Ende van Estore corten die tale.

Die goede man dede harde wale

Sinen wille ende hi plach

Sijns so wel: daer men toe sach

[304] 10205 Ghenas hi van daghe te daghe.

Nu swigic hier of ende ghewaghe

Van Waleweine, daer ic af las

Die ten castele ghevaren was

Daer hi ghefesteert was sere.

10210 Het was recht, want daer was here

Die selve knape, die selve serjant

Dien hi int wilde foreest vant

Jegen hem comende te ghemoete

Upt maghere rosside dat sine voete

10215 Cume mochte verroeren iet.

Den knape sach hi groot verdriet

Driven ende sine hande wringhen.

Die troestre was van allen dinghen

Dat was Walewein die daer quam:

10220 Als hi so tonghemake vernam

Den knape ende hi hem ghinc segghen

Sinen ramp ende te voren legghen

Hoe dat hi camp hadde ghenomen

Ende hi te spade soude comen

10225 Bi der faute van sinen rosside

Dat hem ghenomen was met stride;

Ende hi sine arvachtichede

Soude verliesen ende sijn lijf mede

Ende hoe hi ne sochte ander dinc

10230 Dan te vaerne toten coninc

Arture, den edelen prinche waert

Dat hi hem gorden soude sijn swert

Ende ridder maken: hi hopede dan

Dat hi jeghen den wreden man

10235 Daer hi jeghen vechten woude

Te betere zeghe hebben soude

Ende te beter gheluc in den camp;

Ende clagede dat hi hadde den ramp

Dat hi ten hove niene mochte gheraken -

10240 Doe wildene Walewein blide maken

[305] Ende leende hem sijn ors van prise

Daer hi mede in alre wise

Sinen wille mede vorderde, clene ende groot.

Nu heeft die knape sinen noet

10245 Al verwonnen ende sinen armoede

Ende es weder te sinen goede

Ende es een ridder van groten doene.

Nu hevet hi den ridder coene

Waleweine te siere herbergen binnen.

10250 Sniemen so doet hi hem bekinnen

Wat hi hem jan hertelike:

Hi knielde vor hem haestelike

Ende seide: ‘Lieve here, sijt willecome

Te minen castele te juwer vromen!

10255 Mijn lijf, mijn goet, here, bi Gode

Dat [staet] al tuwen ghebode:

Bi ju benic mijns goets here

Dat mi ghesciet ware nemmere

Ne haddi allene gedaen.’

10260 Walewein dede sinen werd up staen

Ende seide: ‘god weet, mi es lief

Dat ghi verwonnen hebt ju grief.’

Si spraken harde meneghe tale

Dies avonds te gadre in die zale

10265 Tote dien dat men eten ghinc.

Si hadden ghenouch van alre dinc

Van dat men vant binden castele.

Bi hem sat joncfrouwe Ysabele

Daer men hovescelike voren sneet

10270 Die morssele - hoe dat ict weet! -

Walewein no die joncfrouwe mede

Ne quamen noch te ghere stede

Daer men hem dede so grote feeste

Want bede, minste ende meeste

10275 Dreven hem groot jolijt

Dur hars heren wille tier tijt.

[306] In can ju al niet doen verstaen.

Als die taflen up waren ghedaen

Hebben si saen ghedwegen hier.

10280 Doe quam vort die bottelgier

Ende brochte cruut menegertiere

Daer up den wijn van vele maniere

Wit ende root, rasch ende plasant

Moraet, claerheit, al dat men vant:

10285 Daer of en hadsi en ghene berste!

Daer na ghinghen si ter herste

Slapen alle, groot ende clene.

In ene camere van marberstene

Waren ᩪᠲikelike bedden ghemaect

10290 Scone ende diere wel gheraect

Met coeverturen bleckende claer.

Mijn her Walewein ghinc al daer

Ende die joncfrouwe slapen binnen.

Of si des nachts oec met minnen

10295 Yet vergaderden, dats mi oncont.

Si hadden te voren langhe stont

Vermoyt gheweest van vele ridene

Achter lande: hem staet te verblidene

Van der ruste ende van den paise

10300 Die men dede in den pala[i]se;

Si haddens langhe gheweest verspaent.

Oft si wel sliepen, niemen en waent.

Heren, vrouwen ende knapen

Ende die maysniede sijn gaen slapen.

10305 Si hadden alle, minste ende meeste

Navens wel ghedronken ter feeste

Ende sliepen sochte in alre maniere

Tote dat so lude in den vergiere

Die nachtegale sanc ende die calandre

10310 Ende die voghelkine menicherande

Dat siere bi onsprongen saen.

Die daer teerst was up ghestaen

[307] Alse ons die jeest hopenbaert

Dat was die ridder Waleweins waert.

10315 Tere veinstre ghinc hi staen, die coene

Ende sach uutwart in dat groene.

In allen siden, an allen weghen

Sach hi pauwelioene ghesleghen

Groene, blau, ghelu ende root;

10320 Daer up menich aren groot

Van finen goude bleckende claer.

Den ridder wart sijn herte swaer

Als hi sach dat heere so stranc

So groot, so breet ende so lanc.

10325 Dicken riep hi: ‘God, here, ghenaden!

Wie heeft ons dus sere verladen?

Hoe es dat grote heere up mi comen

Onversien? Nu wert ghenomen

Mine helpe God, lijf ende goet’

10330 Hi ghinc danen metter spoet

Tote minen her Waleweine ghinc hi thant

Daer hine in die camere vant.

Hi stont up ende ghinc ter vaert

Tere veinstre, daer hi sach uutwaert

10335 Menich pauwelioen ghestelt:

Al waest bedect dat groene velt!

Waleweine wonderets harde sere

Ende hi sprac aldus toten here:

“Snellic doet enen bode varen

10340 Tote daer buten sonder sparen

Ende doet ghevereschen wat si menen.’;

Stappans coes men daer enen

Serjant, die de boetscap dede.

Enen snellen corsier gaf men hem mede

10345 Die hi soude riden, die serjant.

Hi ruumde den casteel thant

Ende reet buten alse die coene.

Als hi quam onder die pauwelioene

[308] Sach hiere een van dieren prise

10350 Het was ghescaect in menegere wise

Van sindale, van siglatoene.

Menich ridder stout ende coene

Begonsten troppen omtrent den bode.

Dicken seiden si: bi Gode

10355 Ware hi gheen bode, si soudene vangen

Ende dien van binnen te lachtre hangen!

Ic segghe ju no dan in waren saken

Wat siere toe seiden ofte spraken

Si behoetdene ende leedene sciere

10360 Tenen pauwelioene wel diere

Daer sine voren beten daden

Ende ledene in bi liever laden.

Daer vant hi tenen scacspele

Den here sittende ende ridders vele

10365 Bi hem, die waren van groten doene.

Als die bode quam binden pauwelioene

Cnielde hi ende groette den here;

Hi seide: ‘Here, ju groeten sere

Die van den castele ende vragen u dies

10370 Weder dat ghi om hare verlies

So omme hare ere hier comen sijt.

Wisten si, dat ghi begheret strijt

Ende hadden si ju iet mesdaen

Si wildent ju gherne betren saen.

10375 Gherne soude mijn here weten

Twi dat hi nu es beseten:

Hine kent hem jegen niemen mesdadich.’;

ԍen sal no dan wel onghenadich

Sijns wesen,’ sprac die hertoghe sciere.

10380 ‘Segt juwen here: in ghere maniere

Ne mach hi metten live ontgaen

Hine sende mi den ridder saen

Dien hi met wel dullen rade

Herberchde ghisternavont spade

[309] 10385 Ende ene joncfrouwe behaghel mede.

Nemmerme ghecriget hi vrede

In salne eer vor sine veste hangen

Oft hine sentene mi ghevangen

Den hopenbaren mordenare

10390 Dien hi met hem houdet dare

In sine herberghe, in sijn porprijs.’

Teerst dat die bode was wijs

Van der boetscap, heeft hi ghenomen

Orlof ende es weder comen

10395 Ende deedt aldus sinen here ghewach

Dat dae die hertoghe vore lach

Die hadden ghesworen sine doot

Hi[ne] soude hem met haesten groot

Den riddre die hier ghistren quam

10400 Therberghen. ‘Hi sal sijn gram

Segdire jeghen, want openbare

Wilhine proeven mordare.

B[e]siet wat ghire mede hebt te doene.’

Doe sprac der Walewein, die coene

10405 Ende seide: ԉc weet die waerheit des

Wel, wie dese hertoghe es:

Dicken heeft hi mi toren ghedaen.’;

Ende Walewein vertelde hem saen

Hi verslouch den jongelinc

10410 Tshertogen sone ende [hoene] vinc

Die hertoghe metter joncfrouwe

Ende hoe [hi] quam uut sinen rouwe.

Al gader so dede hijt hem horen

Alsoer gescreven staet hier voren.

10415 Alse dit horde die castelein

Sprac hi te minen here Walewein:

‘Ne temayert ju in ghere manire!

Ic sal boden ute senden sciere

Bede om vriende ende om maghen:

10420 Si sullen hier comen ende waghen

[310] Hare lijf alle dor minen wille.’;

Men sat daer niet langere stille:

Daer waren boden ute ghesent

Die sere liepen al omtrent

10425 Om succoers ende om onset.

Dar ne was niet langere mede gelet:

Eer drie weken mochten liden

Quam ten castele in corten tiden

Zulc succors dat si een deel

10430 Hem te min duchten in den casteel

Dan si daden; maer nochtan

Waren si vermenicht van menege man

Ende mochten lettel sijn gehacht

Jegen des hertogen cracht:

10435 Want si bedecten alle die pleine.

Maer bi den troeste van Walewein[e]

Sendemen boden haestelike dan

Toten hertoghe, den edelen man

Dat hi besaghe wat hi hadde te doene:

10440 Wildi hebben den ridder coene

Hi moet anders beghinnen

Metten swerde moetine winnen.

Vorwart so ontseiden si mede

Van buten ende van binnen [vrede]

10445 Ende sijn worden dootslegen viande.

Elc sal poghen om anders scande

Waer so si moghen andren beriden.

Die van binnen in corten tiden

Coren minen here Waleweine

10450 Tenen bescuddere alle ghemeine

Die ordineerde ende scaerde.

God, wat waren daer goeder swaerde

Helme, glavien ende ponioene

Ghelu, graeu, root ende groene!

10455 Starcke orsse ende groot

Warre ᶡ dusent in hare coenroet!

[311] Eer hem dese laten ontherven

Sullen si menegen man doen sterven.

Gheordineert als ene bruut

10460 Trocken die van binnen uut

Ende hebben tander heere versien

Ghewapent ende ghescaert mettien

Standaerde onwonden van singlatoene

An die glavien die pongioene

10465 Vedren van pauwen up die helmen.

So sal sulc liggen in die dwelmen

[So] sere duchtich es te stride.

Ghirich sijn si an elke side

Elc andren tontlivene upt velt:

10470 Si vergaderden up met ghewelt;

Mettien glavien, in waren saken,

Vreselijc si hem onderstaken.

Dat ghecrac was harde groot.

Menich man viel daer doet.

10475 Die hertoghe hadde an sine side

‘m rudders goet ten stride.

Daer stac der Walewein die coene

Enen ruddere metten poinsoene

Duer den lechame ende warpene uut

10480 Ten sadele: doe wart daer groot gheluut

Van den hertoghe ende van den sinen!

Alle gader wilden si hem pinen

Te wrekene den ridder goet

Want hi den hertoghe na bestoet.

10485 Men trac daer an beden siden

Menich swaert dat conste striden.

Men ghinc daer houwen ende kerven.

Menich stout man moester sterven.

Die hertoghe was tonsiene sere

10490 Ende een man van groter were:

Hi togede daer ridderlike prouaetse

Want hiere menegen in die plaetse

[312] Vallen dede met groten scanden

Thoeft durslegen toten tanden.

104954- vjᠶelde hiere vor Waleweins oeghen:

Al waest hem leet, hi moest ghedogen

Want ghenouch hadde te doene.

Daerne was pays no soene.

Die blode beveden daer van vare:

10200 Ik wil u hiervan spoedig beter

En van Estor verkorten het verhaal.

Die goede man deed zeer goed

Zijn wil en hij verzorgde

Hem zo goed: daar men toe keek

[304] 10205 Genas hij van dag tot dag.

Nu zwijg ik hiervan en gewaag

Van Walewein, daar ik van las

Die te kasteel was gegaan

Daar hij zeer goed onthaald was.

10210 Het was recht, want daar was heer

Diezelfde knaap, diezelfde bediende

Die hij in het wilde bos vond

Tegen hem komen tegemoet

Op het magere ros dat zijn hoeven

10215 Nauwelijks iets kon verroeren.

Den knaap zag hij groot verdriet

Drijven en zijn handen wringen.

Die trooster was van alle dingen

Dat was Walewein die daar kwam:

10220 Toen hij hem zo te ongemak vernam

De knaap en hij hem ging zeggen

Zijn ramp en tevoren leggen

Hoe dat hij kamp had genomen

En hij te laat zou komen

10225 Door het ontbreken van zijn ros

Dat hem genomen was met strijd;

En hij zijn erfelijke bezittingen

Zou verliezen en zijn lijf mede

En hoe hij geen andere zaken zocht

10230 Dan te gaan tot de koning

Artur, de edelen prins waart

Dat hij hem omgorden zou zijn zwaard

En ridder maken: hij hoopte dan

Dat hij tegen de wrede man

10235 Daar hij tegen vechten wou

Te betere zege hebben zou

En te beter geluk in het tweegevecht;

En klaagde dat hij had de ramp

Dat hij ten hove niet kon raken -

10240 Toen wilde hem Walewein blijde maken

[305] En leende hem zijn voortreffelijke paard

Daar hij mee op alle manieren

Zijn wil mee ten uitvoer bracht, klein en groot.

Nu heeft die knaap zijn nood

10245 Geheel overwonnen en zijn armoede

En is weer bij zijn goed

En is een ridder van grote aanzien.

Nu heeft hij de koene ridder

Walewein te zijn herberg binnen.

10250 IJlings zo laat hij hem bekennen

Wat hij hem hartelijk gunde:

Hij knielde voor hem haastig

En zei: “Lieve heer, wees welkom

Te mijn kasteel tot uw voordeel!

10255 Mijn lijf, mijn goed heer, bij God

Dat staat al tot uw beschikking:

Bij u ben ik mijn goed heer

Dat me nimmer was geschied

Nee had ge alleen gedaan.’

10260 Walewein liet zijn waard opstaan

En zei: ‘God weet, mij is lief

Dat ge overwonnen hebt uw leed.’

Ze spraken zeer verschillende gesprekken

Dus ‘s avonds tezamen in de zaal

10265 Tot die dat men eten ging.

Ze hadden genoeg van alle zaken

Van dat men vind binnen het kasteel.

Bij hem zat jonkvrouw Ysabele

Daar men hoffelijk voor sneed

10270 De brokken - hoe dat ik het weet! -

Walewein nog die jonkvrouw mede

Nee kwamen nooit tot een plaats

Daar men hem deed zo’n groot feest

Want beide, laag en hoog

10275 Dreven ze grote vrolijkheid

Door hun heer wil te die tijd

[306] Ik kan u niet alles laten verstaan.

Toen de tafels weg waren gedaan

Hebben ze gelijk gewassen hier.

10280 Toen kwam voort de opperschenker

En bracht velerhande kruid

Daarop de wijn van vele soorten

Wit en rood, sterk en plezierig

Moerbeiwijn, helderheid, alles dat men vond:

10285 Daarvan had ze geen gebrek!

Daarna gingen te rusten

Slapen allen, groot en klein.

In een kamer van marmer stenen

Waren 2 rijke bedden gemaakt

10290 Mooi en duur goed gevormd

Met bedekking blinkend helder.

Mijnheer Walewein ging al daar

En de jonkvrouw slapen binnen.

Of ze Գ nachts ook met minnen

10295 Iets verzamelden, dat is me onbekend.

Ze hadden tevoren lange tijd

Vermoeid geweest van veel rijden

Land door land: hem staat te verblijden

Van de rust en van de vrede

10300 Die men deed in het paleis;

Ze waren er lang van verstoken geweest.

Of ze goed sliepen, niemand weet het.

Heren, vrouwen en knapen

En de manschappen zijn gaan slapen.

10305 Ze hadden allen, laag en hoog

‘s Avonds goed gedronken ter feest

En sliepen zacht in alle manieren

Totdat zo luid in de lusthof

De nachtegaal zong en de leeuwerik

10310 En de velerhande vogeltjes

Dat ze er gelijk wakker van werden.

Die daar ten eerste was opgestaan

[307] Zoals ons het verhaal openbaart

Dat was de ridder Waleweinՠs waard.

10315 Tot een venster ging hij staan, die koene

En keek naar buiten in dat groene.

Aan alle kanten, aan alle wegen

Zag hij tenten geslagen

Groene, blauw, geel en rood;

10320 Daarop menige arend groot

Van fijn goud helder blinkend.

De ridder werd zijn hart zwaar

Toen hij zag die legermacht zo sterk

Zo groot, zo breed en zo lang.

10325 Vaak riep hij: ‘God, heer, genade!

Wie heeft ons aldus zo zeer overlast aangedaan?

Hoe is dat grote leger op me gekomen

Onvoorzien? Nu wordt genomen

Me helpt me God, lijf en goed.’

10330 Hij ging vandaan met een spoed

Tot mijnheer Walewein ging hij gelijk

Daar hij hem in een kamer vond.

Hij stond op en ging haastig

Tot een venster, waar hij naar buiten keek

10335 Menige tent gesteld:

Geheel was het bedekt dat groene veld!

Walewein verwonderde het zeer veel

En hij sprak aldus tot de heer:

‘Laat snel een bode gaan

10340 Tot daarbuiten zonder te wachten

En laat informeren wat ze bedoelen.’

Gelijk koos men daar een

Bediende, die de boodschap deed.

Een snel renpaard gaf men hem mee

10345 Die hij zou rijden, de bediende.

Hij verliet het kasteel gelijk

En reed naar buiten als de koene.

Toen hij onder de tenten kwam

[308] Zag hij er een zeer kostbaar

10350 Het was geruit in veelvormige wijze

Van satijn, van zijden stof.

Menige ridder dapper en koen

Begon te hoop te lopen omtrent de bode.

Vaak zeiden ze: bij God

10355 Was hij geen bode, ze zouden hem vangen

Ene die van binnen tot schande hangen!

Ik zeg u nog dan in ware zaken

Wat ze ertoe zeiden of spraken

Ze behoedden hem en leidden hem snel

10360 Naar een erg dure tent

Daar ze hem voor afstijgen deden

En gingen er in voorzichtig.

Daar vond hij bij een schaakspel

De heer zitten en vele ridders

10365 Bij hem die waren aanzienlijk.

Toen de bode kwam in de tent

Knielde hij en groette de heer;

Hij zei: ‘Heer, u groet zeer

Die van het kasteel en vraagt u dus

10370 Of dat ge om haar nadeel

Zo om hun eer hier gekomen bent.

Wisten ze, dat ge strijd begeert

En hadden ze u iets misdaan

Ze wilde het u graag goed maken gelijk.

10375 Graag zou mijn heer weten

Waarom het nu is belegerd:

Hik kent zich tegen niemand misdadig.’

ԍen zal nog dan wel ongenadig

Hem wezen, ‘sprak de hertog snel.

10380 ‘Zeg uw heer: op geen manier

Nee mag hij met het lijf ontkomen

Hij stuurt me de ridder gelijk

Die hij met wel dwaze overwegingen

Herbergde gisteravond laat

[309] 10385 En een mooie jonkvrouw mede.

Nimmermeer krijgt hij vrede

Ik zal hem eerder voor zijn vesting hangen

Of hij zendt me gevangen

De openbare moordenaar

10390 Die hij met hem houden durft

In zijn herberg in zijn domein.’

Ten eerste dat de bode bekend was

Van de boodschap, heeft hij genomen

Verlof en is teruggekomen

10395 En deed aldus zijn de mededeling

Dat daar de hertog voor lag

Die had gezworen zijn dood

Hij nee zou hem met grote haast

De ridder die hier gisteren kwam

10400 Te herbergen. ‘Hij zal woedend zijn

Zeg ge tegen hem, want openbaar

Wil ge hem bekend maken als moordenaar.

Bezie wat ge er mee te doen hebt.’

Toen sprak daar Walewein, die koene

10405 En zei: ԉk weet de waarheid dus

Goed, wie deze hertog is:

Vaak heeft hij me toorn gedaan’

En Walewein vertelde hem gelijk

Hij versloeg de jongeling

10410 De hertogՠs zoon en hoe hij greep

De hertog met de jonkvrouw

En hoe hij kwam uit zijn ellende.

Allemaal zo liet hij het hen horen

Alzo er geschreven staat hiervoor.

10415 Toen dit hoorde die kasteelheer

Sprak tot mijnheer Walewein:

‘Nee verontrust u niet!

Ik zal snel boden uitzenden

Beide om vrienden en om verwanten:

10420 Ze zullen hier komen en wagen

[310] Hun lijf alle door mijn wil.’

Men zat daar niet langer stil:

Daar waren boden uitgezonden

Die zeer liepen al omtrent

10425 Om hulp en ontzet.

Daar nee was niet langer mee gelet:

Eer drie weken mochten verstrijken

Kwam al gauw tot het kasteel

Zulk hulp zodat ze een deel

10430 Zich minder vreesden in het kasteel

Dan ze deden; maar nochtans

Waren ze overweldigd van menige man

En mocht gering zijn geacht

Tegen de hertog ‘s kracht:

10435 Want ze bedekten al die vlaktes.

Maar met de troost van Walewein

Zond men haastig boden dan

Tot de hertog, de edele man

Dat hij besloot wat hij had te doen:

10440 Wil ge hebben de koene ridder

Hij moet anders beginnen

Met het zwaard moet hij winnen.

Verder zo ontzeiden ze mede

Van buiten en van binnen vrede

10445 En zijn geworden doodsvijanden.

Elk zal het aanleggen om een andere zijn schande

Waar ze een andere kunnen bereiden.

Die van binnen al gauw

Kozen mijnheer Walewein

10450 Tot een beschermer van allen algemeen

Die ordende en schaarde.

God, wat waren daar goede zwaarden

Helmen, speren en vaandels

Geel, grauw, rood en groen!

10455 Sterke paarden en groot

Waren er 5000 in hun konvooi

[311] Eer hem deze in het verderf laten storten

Zullen ze er menige laten sterven.

Getooid als een bruid

10460 Trokken die van binnenuit

En hebben het andere leger gezien

Gewapend en geschaard meteen

Standaarden ontwonden van zijden stof

Aan de speren de vaandels

10465 Veren van pauwen op de helmen.

Zo zullen er sommige liggen in bedwelming

Zo zeer te vrezen is te strijden.

Begerig zijn ze aan elke kant

Elk anderen te doden op het veld:

10470 Ze verzamelden met geweld;

Met de speren, in ware zaken,

Vreselijk ze zich ondersteken.

Dat gekraak was zeer groot.

Menige man viel daar dood.

10475 De hertog had aan zijn zijde

‘1000 ridders goed te strijd.

Daar stak daar Walewein die koene

Een ridder met de dolk

Door het lichaam en wierp het uit

10480 Ten zadel: toen werd daar groot geluid

Van den hertog en van de zijnen!

Allemaal wilden ze zich inspannen

Te wreken de goede ridder

Want hij de hertog na bestond (familie).

10485 Men trok daar aan beide zijden

Menig zwaard dat kon strijden.

Men ging daar houwen en kerven.

Menige dappere man moest er sterven.

Die hertog was te ontzien zeer

10490 En een man van grote verweer:

Hij toonde daar ridderlijke dapperheid

Want hij er menigeen in die plaats

[312] Vallen liet met grote schande

Het hoofd doorgeslagen tot de tanden.

10495 4 velde hij er voor Walewein’s ogen:

Al was het hem leed, hij moest het gedogen

Want genoeg had hij te doen.

Daar nee was vrede nog verzoening.

Die bangen beefden daar van gevaar:

10500 Die hertoghe hadde in sine scare

Meneghen ruddere van groter macht;

Ne hadde gedaen Waleweins cracht

Die van binnen waren al verslegen;

Si verloren menegen deghen:

10505 Hi sachse slaen ende vellen bi hopen;

Die meneghe moest daer becopen

Ende sturten sijn bloet ontfarmelike!

Die hertoghe vacht ghenendelike;

Hi troeste sine liede in den vare:

10510 Selve verboudi alle sijn scare;

Menegen slouch hi metten swarde

Ter middele ontwee; man ende paerde

Stac hi ende vellede over hoop.

Noit man sach al sulc gheloop

10515 Sulc gheclanc ende sulc ghescal!

Sere wachtemen daer overal.

Daer quam Walewein die here

Dur (die) viande slaende sere:

Die helme dur slaet hi ende dur hout;

10520 Hi maect dat groene ghers bedout

Met roden bloede in den tornoy;

Also die zeysene mayt dat hoy

Velt hise ende werp onder voet;

Hi baet sijn swaert in herssen bloet!

10525 So vreselijc waren sine slaghen

Dat si sconfierden diese saghen.

Niemene ne was daer so goet

Die gherne quam in sijn ghemoet.

[313] Daer was Walewein sere gheprijst

10530 Ende met vingeren up hem ghewijst.

Die meneghe riep: ‘Nu sietene daer!

Gheen stoutere nes hier verre no naer!’;

Harde gram was, seit dystorie

Die hertoge om die mortorie

10535 Die daer dede her Walewein.

Hi reet up den castelein

Met enen spere grof ende stide

Ende sporslagede an elke side

Metten sporen van finen goude

10540 Tors, dat liep als in den woude

Een vogel vlieget die men jaget.

Die ander en was oec niet versaget

Hine reet jeghen wat hi conste.

Daer daden si ene bittere joeste

10545 Daer si ridende quamen te hope.

So groot was tshertogen ors van lope

Dat hi den castelein daer ter stede

Al metten orsse vallen dede.

Der Walewein was sere vervaert

10550 Als hi sach vallen sinen waert:

Sere so vruchte hi sijn sneven.

Niet en gheeft hi om sijn leven

Hine loestene uter noot.

Een spere gegreep hi, starc ende groot

10555 Ende reet den stouten hertoghe an

Ende hi weder jeghen hem dan.

Sere si manlijc andren asselgieren.

Die vaste scilde daden si frotsieren

Metten glavien in die sconfelture.

10560 Die ponsoene voeren dure

Die waren van samite [root].

Elc andren gaven si wonden groot.

Die blode ne conden niet ghedogen

Die joeste siene met haren oeghen.

[314[ 10565 Die glavien braken mids ontwee.

Doene vierden si nemmee:

Die clare ghebruneerden swaerden

Trocken si ende reden metten paerden

Elc up andren ende begonsten

10570 Toghen wat si elc andren jonsten.

Daer sloeghen si slaghe groot ende stranc

So datter tclare vier ute spranc

Ende dat die helme wederclonken.

Van slagen maecte elc andren dronken.

10575 Gram was Walewein ende niet an hoghe

Dattene so moyde die hertoghe:

Vijf slaghe gaf hi hem dan

Dat wonder was dat enech man

Vander minster mochte onstaen!

10580 Haddemen hem oec niet wel saen

Thulpen ghecomen - dies ghelovet -

Te pande haddire ghelaten thovet.

Sine lieden saghene verladen

Ende quamen hem crachtelike te staden

10585 Maer die hertoghe moeste in den pleine

Al dukende vlien vor Waleweine

Ende hi riep tote hem hopenbare:

ԁy quaet ondadich mordenare

Al hebdi minen helm durbroken

10590 Mijn lieve kint sal sijn ghewroken

Dat ghi morderet jammerlike!’;

Doe bat die hertoghe vriendelike

Sinen vrienden, sinen maghen

Dat sijt also souden waghen

10595 Ende si hem bi stonden also

Dat hijs bliven mochte vro.

Vele sprekens was daer gheen tijt

Maer vele bitter was die strijt.

Van den goeden swerden van stale

10600 Weder luutden berghe ende dale.

[315] Tghehuuc was groot ende die jacht.

Men stakre menegen groten scacht

Duer die lichamen al bloet

Daert ghedaermte na woet;

10605 Ende die bitter doot verworven

Si creischen sere eersi verstorven.

Daer sach men halsberghe onmaelgieren

Helme durhouwen, scilde quartieren.

Die staline hoede, al waersi goet

10610 Durslouchmen, datter duere tbloet

Ute goysde al even dichte.

Die wapine claer van groten lichte

Duer hieumen met swerden van stale.

Die wapinrocke van sindale

10615 Scuerde men daer ende die britsieren.

In soude u niet connen visieren

Hoe men daer stac, hoemen daer slouch

Hoe groot die jacht was ent gesouch

Hoe die quarele ende die strale

10620 Daer vlogen. Pongoene van sindale

Vaeruden daer int rode bloet.

Der Walewein, die ridder goet

Quam daer slaende dur hem allen:

ጸᠨadire ghedaen vallen

10625 Die nemmermeer up ne resen.

Tesen wighe maectemen wesen

Ende meneghe [weedwe], wetic wale

Dat velt lach bi na altemale

Bedect met doden ende met parden

10630 Daer was geclanc groot van swarden

Daer was tgheclanc ende tghuuc.

Meneghen stac men dur den buuc

Metten glavien dat die ponjoene

Ute quamen ten achtersten artsoene.

10635 Die hertoghe hadde groot volc te voet

Ende die ten stride waren goet

[316] Alle met glavien ende met piken.

Menegen daden si vor hem wiken

Ende deysen achterwaert

10640 Maer enen harden groten scaert

Heveter Walewein in ghehouwen.

Daer mochtmen scone provaetse scouwen

Die Walewein dede up dat velt:

Hi doder wel hondert met gewelt

10645 Ende maecte so vluchtic dat heere

Dat mense slouch al sonder were;

Maer dedele volc dedem onset.

Daer was ghenomen lijf ende let

Sonder ghenaden. Groot was die porsse.

10650 Menich veldire van den orsse

Dat hem die herssene in die kele

Liepen. Die scone Ysabele

Die goedertiere Waleweins vriendinne

Lach boven hoghe ten tinne

10655 Ende sach Waleweine metten swerde

Wonder maken ende vellen up de erde

Menich man daer ende hier.

Niemen waser so ongehier

Alse der Walewein no so fel.

10660 Ne hadde hijt niet ghedaen so wel

Nemmermeer hadden hem beromt

Die van binnen dat si ghedomt

Den hertoghe hadden in den strijt.

Groet was die wijch te diere tijt.

10665 Men horde die scilde ende speren craken.

Men ghinc daer blodege hovede maken.

Elc pijnt hem te blivene in die ere.

Daer so vacht die grote here

Die hertoghe, met sinen swaerde

10670 Als een wulf die noit en spaerde

Sine proy daer soe vor hem ghinc.

Van stouten ridders menegen rinc

[317] Dur brac hi met groten moede:

Dat was al root vanden bloede

10675 Cnielinghen, cousen ende sporen!

Menegen dede hi daer versmoren

In sijn bloet, dien hi ter aerde

Vallen dede onder die paerde.

Sinen sone wrac hi diere:

10680 Het hebben hondert hersenniere

Becocht al nu up dat plein!

Ne hadde hem niet der Walewein

Benomen, hi hadse alle doot

Die van binnen, clene ende groot.

10685 Der Walewein sach die persse groot

Ende die sine in groter noot.

Hi sachse slaen ende steken.

Ghenendelike voer hise wreken.

Serjante waren hem altoes bi

10690 Die glavien gaven den ridder vri

Daer hi mede wrac sine lieden.

Ic waenet ridder noit ghesciede

Die were hadde ende moghenthede

Die cracht te doene die hi dede.

10695 Nodan was tshertogen macht so groot

Dat die van binnen dor die noot

Moesten rumen ende vlien;

Want die hertoghe was so ontsien

Met siere manliker daet

10700 Ende bi den slaghen die hi slaet

Dat niemen sijns onbeiden der.

Sijn ridderscap was hem ghewer

Ende ghehulpich tallen pungise

Ende waren lieden van groten prise

10705 Weerde ridders van groten daden:

Si daden dicke harre swerde baden

In bloede ende varuden tgars root

Van den bloede dat uten wonden scoet

[318] So dat si vluchtich maecten daer

10710 Die van binnen ende volgeden naer

Slaende ende vellende al te harde.

Daer was menich die mesbarde

Duer die anwisse vander doot.

Dit swaer tempeest ende dese noot

10715 Hevet der Walewein versien.

Lude riep hi: ‘waer wildi vlien

Edel heren? set ju ten kere!

Men slaet ju doot al sonder were!’;

So sere riep die edel man

10720 Dat si hem omme keerden dan

Ende gaven enen groten huuc.

Walewein reet enen in den buuc

Met ere glavie stijt ende stranc:

So quam al dure ere helne lanc.

10725 Doe warp hi den doden neder

Ende reet up die andre weder.

Vijf starcke rudders hi dur stac

Eer dat noit die glavie brac.

Doe vinc hi ant swaert ter vaert

10730 Daer hi mede man ende paert

Asselgierde so onsochte

Dat men sijns onbeiden mochte.

Ic wane sijn swaert sat dranc van bloede.

Den hertoghe quam sere tongoede

10735 Die vlucht van dien van binnen te voren.

Nu gaet Waelewein vaste scoren

Scilde, halsberghe; ende die sine

Sijn becomen van der pine

Die men hem te voren dede.

10740 God, wat lacher up die heide

Ridders verslegen in allen siden!

Walewein ne wilde niemen vermiden:

Hi velletde al dat hem quam te voren.

Hi spelet gewonnen of al verloren!

[319] 10745 Sere ghewont ende sere mesvaert

So was mijns tsher Waleweins waert:

Te sinen ende was hi na comen;

Doch was hi met pinen up genomen

Ende vacht te voet metten swaerde.

10750 Lettel micte hi te comene te paerde.

Nodan wan hire, seget die jeeste

Meer dan vive in den tempeeste.

Maer telken als hi ᩡ hadde gewonnen

Ende hiere up soude sitten begonnen

10755 Quam emmer een ander daer toe

Diene achterwaert of trac doe.

Dies wart Walewein gheware

Ende reet up enen vander scare

Dat hine velde in den rinc.

10760 Tors nam hi, eert hem ontghinc

Ende voeret thant sinen waert

Ende seide: Ԏu sit up ter vaert!

Hets ghelovich al dit heere:

Sine sullen niet langere in de were

10765 Gheduren.’Ende mettien so sat

Die castelein upt ors na dat.

Si voeren te gadre int pongijs.

Walewein gheeft hi groten prijs

Ende dancte hem sere vander ghichte.

10770 Nu wart groot dat ghevichte.

Der Walewein es sere gheducht:

Grote mort ende grote vlucht

Maecte hi onder des hertogen liede.

Men las noit van ghenen diede

10775 Dat hem so sere weerde; nodan

Men sach daer sterven menegen man

Den enen jaghen, den andren steken

Die harde helme van stale breken.

Wat holpe, dat ict ju maecte lanc?

10780 Die van buten an haren danc

[320] Werden ghehuust ende ghejaget

Ghesconfiert ende versaget:

Men velletse ende slouchse bi hopen.

Cume mochtre enich ontlopen.

10785 Het ghinc daer te quaden spele.

Walewein die sloegere harde vele;

Menegen dedi sturten ter aerde.

Den hertoghe slouch hi vanden paerde

Dat hi vor sine voete vel:

10790 Hi vinckene daer, die ridder snel

Ende dede voeren ten castele.

Doe riepen daer met luder kele

Tshertoghen lieden: ‘Hets al verloren!

Die onse troestre was te voren

10795 Es ghevaen! Maegt ons gescien

So en es ons niet so goet alst vlien!’;

Doe vlo al datter was upt velt.

Die liede waren al onghetelt

Die men daer slouch in die jacht.

10500 De hertog had in zijn schaar

Menige ridder van grote macht;

Had niet gedaan Walewein ‘s kracht

Die van binnen waren geheel verslagen;

Ze verloren menige held:

10505 Hij zag ze slaan en vallen met hopen;

Dat menigeen daar moest bekopen

En storten zijn bloed ontfermend!

De hertog vocht onverschrokken;

Hij troostte zijn lieden in het gevaar:

10510 Zelf gaf hij moed al zijn scharen;

Menigeen sloeg hij met het zwaard

Te midden stuk; man en paard

Stak hij en velde over hoop.

Nooit zag men al zulk geloop

10515 Zo’n geklank en zulk lawaai!

Zeer wachtte men daar overal.

Daar kwam Walewein die heer

Door de vijand zeer slaande:

De helmen door slaat hij en door hout;

10520 Hij maakte dat groene gras bedauwd

Met rood bloed in het toernooi;

Zoals de maaier maait het hooi

Velt hij ze en werpt ze onder de voet;

Hij baadt zijn zwaard in hersen bloed!

10525 Ze vreselijk waren zijn slagen

Dat ze ontstelden die het zagen.

Niemand nee was daar zo goed

Die graag kwam tegen hem te vechten.

[313] Daar was Walewein zeer geprezen

10530 En met vingers naar hem gewezen.

Dat menigeen riep: ‘Nu zie hem daar!

Geen dapperder nee is hier ver nog dichtbij!’

Zeer gram was, zegt de historie

De hertog om die slachting

10535 Die daar deed heer Walewein.

Hij reed op de kasteelheer

Met een speer grof en stevig

En sporen aan elke kant

Met de sporen van fijn goud

10540 Het paard, dat liep als in het woud

Een vogel vliegt die men jaagt.

De ander was ook niet bang

Hij reed tegen wat hij kon.

Daar deden ze een bittere gevecht

10545 Daar ze rijdend kwamen tot een hoop.

Zo groot was hertogՠs paard van lopen

Dat hij de kasteelheer daar ter plaatse

Al met het paard vallen deed.

Daar Walewein was zeer bang

10550 Toen hij zag vallen zijn waard:

Zeer zo vreesde hij zijn sneuvelen.

Niets geeft hij om zijn leven

Hij verloste hem uit de nood.

Een speer greep hij, sterk en groot

10555 En reed op de dappere hertog aan

En hij weer tegen hem dan.

Zeer ze mannelijk de andere aanvallen.

Die vaste schilden lieten ze verbrijzelen

Met de speren in die slachting.

10560 Die vaandels voeren door

Die waren van rood fluweel.

Elk gaf de andere wonden groot.

De bangen nee konden niet gedogen

Dat gevecht zien met hun ogen.

[314] 10565 De speren midden in stukken.

Toen nee namen ze nimmer rust:

Die heldere gepolijste zwaarden

Trokken ze en reden met de paarden

Elk op anderen en begonnen

10570 Te tonen wat ze elk de andere gunnen.

Daar sloegen ze slagen groot en geweldig

Zodat er het oplichtende vuur uitsprong

En dat die helmen weerklonken.

Van slagen maakte elk de andere dronken.

10575 Gram was Walewein en niet verheugd

Dat hem zo vermoeide de hertog:

Vijf slagen gaf hij hem dan

Dat wonder was dat enige man

Van de geringste heelhuids mocht ontkomen!

10580 Had men hem ook niet wel gelijk

Te hulp gekomen - dus geloof het -

Ter pand had hij er gelaten het hoofd.

Zijn lieden zagen hem in nood

En kwamen hem krachtig te hulp

10585 Maar de hertog moest in de vlakte

Al bukkende vluchten voor Walewein

En hij riep tot hem openbaar:

ԁy kwade gewetenloze moordenaar

Al heb je mijn helm doorbroken

10590 Mijn lieve kind zal zijn gewroken

Die ge jammerlijk vermoordde’

Toen bad die hertog vriendelijk

Zijn vrienden, zijn verwanten

Dat zij het alzo zouden wagen

10595 En ze hem alzo bijstonden

Dat hij er zich op verheugen mocht.

Van veel spreken was daar geen tijd

Maar zeer bitter was die strijd.

Van de goede zwaarden van staal

10600 Weerklonken bergen en dalen.

[315] Het geschreeuw was groot en die jacht.

Men stak er menige grote schacht

Door de lichamen openlijk

Daar het gedarmte na woedt;

10605 En de bittere dood verworven

Ze krijsen zeer eer ze stierven.

Daar zag men pantserhemden stuk slaan

Helmen doorhouwen, schilden vierendelen.

De stalen hoeden, al waren ze goed

10610 Doorsloeg men, dat er het bloed

Uit vloeide al even dicht.

De wapens helder van groot licht

Doorhouwen met zwaarden van staal.

De wapenrok van satijn

10615 Scheurde men daar de kleding (1)

Ik zou u niet in woorden kunnen uitdrukken

Hoe men daar stak, hoe men daar sloeg

Hoe groot die jacht was en het gehijg

Hoe die vierkante pijlen en die pijlen

10620 Daar vlogen vaandels van satijn

Verfden daar in het rode bloed.

Daar Walewein, die ridder goed

Kwam daar slaande door hen allen:

60 had hij er laten vallen

10625 Die nimmer meer op nee stonden.

Tot deze strijd makte men wezen

En menigeen, weet ik wel

Dat veld lag bijna helemaal

Bedekt met doden en met paarden

10630 Daar was geklank groot van zwaarden

Daar was het lawaai en het geschreeuw.

Menigeen stak men door de buik

Met de speren zodat de vaandels

Uit kwamen ten achterste zadelboog.

10635 De hertog had groot volk te voet

Ene die te strijden waren goed

[316] Allen met speren en met pieken.

Menigeen lieten ze voor hen wijken

En trokken achteruit

10640 Maar een zeer grote scheur

Heeft er Walewein in gehouwen.

Daar mocht men mooie dapperheid aanschouwen

Die Walewein deed op dat veld:

Hij doodde er wel honderd met geweld

10645 En joeg op de vlucht dat leger

Dat men ze sloeg al zonder verweer;

Maar het edele volk deed hem ontzet.

Daar was genomen lijf en ledematen

Zonder genade. Groot was dat strijdgewoel.

10650 Menige velde hij er van het paard

Dat hem die hersens in de keel

Liepen. De mooie Ysabele

De goedertieren Waleweinՠs vriendin

Lag boven hoog te tinnen

10655 En keek naar Walewein met het zwaard

Wonder maken en vellen op de aarde

Menig man daar en hier.

Niemand was er zo onguur

Als daar Walewein nog zo fel.

10660 Nee had hij het niet zo goed gedaan

Nimmermeer had hij zich beroemd

Die van binnen dat ze bedwongen

De hertog hadden in de strijd.

Groot was die strijd te die tijd.

10665 Men hoorde de schilden en speren kraken.

Men ging daar bloedige hoofden maken.

Elk pijnt hem te blijven in de eer.

Daar zo vocht die grote heer

De hertog, met zijn zwaard

10670 Als een wolf die nooit spaarde

Zijn prooi daar die voor hem ging.

Van dappere ridders menige ring

[317] Doorbrak hij met grote moed:

Dat was al rood van het bloed

10675 Kniestukken, kousen en sporen!

Menige liet hij daar versmoren

In zijn bloed, die hij ter aarde

Vallen liet onder de paarden.

Zijn zoon wraakte hij duur:

10680 daar hebben honderd helmkapjes

Ontgolden al nu op dat vlakte!

Nee had hem niet daar Walewein

Belet, hij had ze allen gedood

Die van binnen, klein en groot.

10685 Daar Walewein zag het strijdgewoel groot

En de zijne in grote nood.

Hij zag ze slaan en steken.

Onverschrokken ging hij ze wreken.

Bedienden waren hem altijd nabij

10690 Die speren gaven de edele ridder

Daar hij mee wraakte zijn lieden.

Ik waan het een ridder nooit gebeurde

Die dapperheid had en mogendheid

Die kracht te doen die hij deed.

10695 Nochtans was de hertog’ s macht zo groot

Dat die van binnen door die nood

Moesten ruimen en vluchten;

Want de hertog was zo te ontzien

Met zijn mannelijke daad

10700 En bij de slagen die hij slaat

Dat niemand op hem durft te wachten.

Zijn ridderschap was hem behulpzaam

En behulpzaam tot alle aanvallen

En waren lieden van groten prise

10705 Waardige ridders van groten daden:

Ze lieten vaak hun zwaarden baden

In bloed en verfde het gras rood

Van het bloed dat uit de wonden schoot

[318] Zodat ze op de vlucht gingen daar

10710 Die van binnen volgden na

Slaande en vellende al te zeer.

Daar was menigeen die misbaar

Door de benauwdheid van de dood.

Dit zwaard en deze nood

10715 Heeft daar Walewein gezien.

Luid riep hij; ‘Waarheen wil je vlieden

Edele heren? Draai u om!

Men slaat u dood al zonder verweer!’

Zo zeer riep die edele man

10720 Dat ze zich omkeerden dan

En gaf een grote schreeuw.

Walewein snee er een in de buik

Met een speer stevig en sterk:

Het kwam geheel door een el lang.

10725 Toen wierp hij de dode neer

En reed op de andere weer.

Vijf sterke ridders stak hij door

Eer dat ooit die speer brak.

Toen greep hij het zwaard haastig

10730 Daar hij mee man en paard

Aanviel zo hard

Dat men hem opwachten mocht.

Ik waan zijn zwaard verzadigde zich van bloed.

Het had voor de hertog zeer nadelige gevolgen

10735 Die vlucht van die van binnen tevoren.

Nu gaat Walewein voortdurend scheuren

Schilden, pantserhemd; en de zijne

Zijn bekomen van de pijn

Die men hen tevoren deed.

10740 God, wat schande op de heide

Ridders verslagen aan alle kanten!

Walewein nee wilde niemand ontwijken:

Hi velde alles dat hem tevoren kwam.

Hij speelde gewonnen of alles verloren!

[319] 10745 Zeer gewond en zeer slecht aan toe

Zo was mijnheer Waleweinՠs waard:

Te zijn en was hij na gekomen;

Toch was hij met moeite opgenomen

En vocht te voet met het zwaard.

10750 Weinig verwachtte hij weer te paard te komen.

Nochtans won hij er, zegt het verhaal

Meer dan vijf in de stormaanval.

Maar telkens als hij er 1 had gewonnen

En hij er op zitten zou gaan

10755 Kwam altijd een ander daartoe

Die hem achteruit trok toen.

Dus werd Walewein gewaar

En reed op een van de schaar

Die hij velde in de ring.

10760 Het paard nam hij, eer het hem ontkwam

En voerde het gelijk naar zijn waard

En zei: Ԏu zit er op ter vaart!

Het is vermoeid dit hele leger:

Ze zullen niet lang in het verweer

10765 Standhouden’ en meteen zo zat

Die kasteelheer op het paard na dat.

Ze voeren tezamen in het gevecht.

Walewein geeft hij grote prijs

En bedankte hem zeer van de gift.

10770 Nu werd groot dat gevecht.

Daar Walewein is zeer geducht:

Grote moord en grote vlucht

Maakte hij onder de hertog lieden.

Men las nooit van geen volk

10775 Dat zich zo verweerde; nochtans

Men zag daar sterven menige man

De ene jagen, de andere steken

Die harde helmen van staal breken.

Wat helpt het, dat ik het u lang maakte?

10780 Die van buiten tegen hun wil

[320] Werden vervolgd en opgejaagd

Geschoffeerd en bang gemaakt:

Men velde en sloeg ze bij hopen.

Nauwelijks mocht er enige ontlopen.

10785 Het liep daar slecht af.

Walewein die sloeg er zeer veel;

Menigeen liet hij storten ter aarde.

De hertog sloeg hij van het paard

Zodat hij voor zijn voeten viel:

10790 Hij greep hem daar, die ridder snel

En liet hem voeren ten kasteel.

Toen riepen daar met luide kelen

De hertog zijn lieden: ‘Het is geheel verloren!

Die onze trooster was te voren

10795 Is gevangen! Mag het ons geschieden

Zo is ons niets zo goed als het vluchten!’

Toen vloog alles dat er was op het veld.

De lieden waren ontelbaar

Die men daar sloeg in die jacht

(1) vest onder de wapenrok.

10800 En hadt niet benomen die nacht

Een en waere niet ontgaen.

Die van binnen trocken saen

Tharen castele, als wijt horen.

Drie hondert man hebsi verloren

10805 Onder tors ende te voet

Werachtegere liede ende goet.

Die scande hadden die van buten.

Si moesten buten haren tenten sluten

Meer dan ᶼsup>mᠶan haren ghesellen.

10810 Men mochte ju niet ghetellen

Hoe groot jammer, hoe groot seer

Si alle dreven in lanc so mer.

Een deel sijn die van binnen verblijt

Dat si seghe hadden in den strijt.

10815 Bander side hadsi rouwe groot

Datter so menich man was doot.

[321] Des avonts was in elke side

Omt verlies vanden swaren stride

Groten rouwe; maer alte voren

10820 Hadden die van buten den meesten toren.

Des clageden si haren here

Met hantgheslage, met groten sere.

In ommacht vielre vele dicken.

Nemmermee willen si micken

10825 No pinen te houden in genen zinnen

Orloghe jeghen die van binnen.

Des avonts dedemen te gemake

Walewein met meneger sake.

Maer hi was droeve, seget tgedichte

10830 Om dat sijn waert int gevichte

Hadde ghelaten so menegen man

Dur sinen wille. Nu vort an

Willict u corten: het ghinc al slapen

Bede rudders, heren ende knapen

10835 Tote tsmorgens datmen sach

Die clare zonne ende den dach.

Wel sliep Walewein die here

Bedi hi was vermoit sere.

Ysabele, sine lieve amie

10840 Die hadde harde grote melodie

Dat hi den wijch hadde verwonnen.

Tsmorghens tileke metter zonnen

Es Walewein toten hertoghe comen

In die ghevangenisse, hebbic vernomen.

10845 Daer bat hem van sinen mesdaden

Die hertoghe sere ghenaden

Ende seide, wildine laten leven

Sijns sons doot wille hem vergeven.

So vele bat hi ende carmede

10850 Dat Waleweine sijns ontfarmede

Ende maecte pays jegen den here.

Maer Walewein die swoer sere

[322] Hi soude versetten sijns werds scade

Die hi hadde bi sinen dade.

10855 Men te livereerdene daer

Den hertoghe - wet vor waer -

Ende lieten te sinen lieden varen

Die siere comste blide waren.

Ic wane, hi daer onlange daget:

10860 Lettel eren hevet hi bejaget

Corteleke ruumdi den aert.

Walewein quam tote sinen waert

Ende wilde van dane te varne pogen

Maer sijn waert wilds niet gedogen.

10865 ᘩiijᠮacht hilt hi daer den here

Met hem ende fisteerdene sere.

Doe reetde der Walewein sine vaert

Up ᩡ dach ende dancte sinen waert

Der groter ere die hem dede;

10870 Ende hi clagede oec sere mede

Die scade die hi dur sinen wille

Hadde ontfaen. Dies swigic stille

Ende segghe ju vort dystorie dan:

Sijn waerd geledene met menegen man.

10875 Int ende si scieden ende Walewein

Reet sinen wech, busch ende plein

Ende met hem sijn scone amye.

Neven hem liep in die prayerie

Die vos die sere was blide

10880 Dat mijn her Walewein uten stride

Gesont es comen ende uten bedwange

Vanden hertoghe diene langhe

Hadde ghepijnt toter doot.

Si reden dachvaerde groot

10885 So dat si quamen, seit die jeeste

Binnen drien daghen, so ict verheeste

Vor enen casteel, daer si vernamen

Scone ridderscap te samen

[323] Ende hadden ene quintaenge ghestelt

10890 Ende redere jeghen met ghewelt.

Mijn her Walewein die quamer toe

Ende vraghede enen ridder doe

Wanen dat ridderscap ware.

Die gone antworde al hopenbare

10895 Ende seide: Ԉere, het sijn liede

Van des conincs Wonders maissniede.

Selve sit hi onder ghonen boem

Ende neemt te desen spele goem;

Ende Alidrisonder sijn sone’

10900 Alse der Walewein horde tgone

Sprac hi stappans toten vos:

Ԏu sijt blide, want ghi wert los

Van juwer pine in corten tiden.’;

Ende si begonden stappans riden

10905 Ten bome wart, alsic ju lere.

Ende mijn her Walewein, die here

Beette ende die joncfrouwe na dat:

Daer so hoghe een coninc sat

Ne wilde hi niet riden. Als hi quam

10910 Daer hi den riken coninc vernam

Hi neech hem, groetene scone.

En was wijf onder den trone

Die hare oec bet gelaten conste

Dan Ysabele: soe begonste

10915 Den coninc te groete al daer

Ende sinen sone mede daer naer

Die bede up sprongen in dat plein

Ende namen minen her Walewein

In haren arm doe te stride.

10920 Noit volc ne was so blide.

Nu es die coninc ende sijn sone

Walewein ende Ysabele, die scone

Vergadert te hope alle viere:

Ende die vos sach up hem sciere

[324] 10925 Ende als hise in die oeghen sach

Alle viere, daer men toe sach

Sijn vel, dat root was ende claer

Scudde hi van sinen halse daer

Ende verkeerde van siere vorme.

10930 Diet sagen, hare herten stont te storme

Van groten wondere! Ende na die dinc

Wart hi die scoenste jongelinc

Die si noit saghen ere.

Walewein dancte onsen here.

10935 Ende hi vertelde ter selver ure

Den coninc Wondre die aventure

Ende Alidrisondre mede.

Si haddens wonder ende vremthede

Ende loveden Gode menichfout.

10940 Doe vrageden si den ridder stout

Omt goede swaert metten ᩪᠲinghen.

Maer ic late nu van desen dinghen

Bliven hier ende make ju vroeder

Een deel van des vos stiefmoeder

10945 Die also houde alse die vos

Van hare pine wart oec los:

Daer soe langhe hadde gheseten

Onder die zille, doe ic ju weten

Padden wijs, verkeerde sciere

10950 Hare ghedane ende hare maniere;

Ende wart van hude ende van hare

Een scone wijf ende hopenbare

Ende es boven der zale ghegaen.

Als mense sach, niemen hebbe waen

10955 Dat daer grote bliscap was:

Want si waren seker das

Dat die vos was worden man.

Die coninc selve hine can

Hem van bliscapen hoe ghelaten.

10960 Daer was bliscap boven maten.

[325] Nu hort vanden coninc Wondre

Ende van sinen sone Alidrisondre:

Walewein gaf den coninc waert

Metten ᩪᠲinghen tgoede swaert

10965 Dat hi blidelike ontfinc.

Hi nam die gifte vor alle dinc.

Tscaec bart ende dat diere spel

Belovedi doe den ridder snel

Teerst dat si quamen ten palaise.

10970 Nu es die coninc alre eerst te payse

Na dien dat hi tswaert bi hem hevet

Daer hi met yoyen omme levet.

Dat jostement dat dedi sceden

Ende dede Waleweine gheleden

10975 Met groter ere ende met rivele

Met hem te sinen sconen castele.

Daer so quam minste ende meeste

Ende daden Waleweine grote feeste.

Ende alsi ghekeert waren alle

10980 Men leetde die orsse in den stalle;

Men dede hem wel hare bedurste.

Daer was menich edel vorste

Die algader daer ghemeine

Eerden minen her Waleweine.

10985 Si brochten boven inde zale.

Men ghinckene ontwapenen alte male

Ende hals ende ansichte dwaen.

Men brochte een paer cledre saen

Dat uterlijc was ende diere

10990 Ende enen mantel van sulker maniere

Dat hi was te prisene starcke:

Hi was van sarasijnscen waerken

Ende scemerde van claerheden groot.

Doe brochtmen van samite root

10995 Ysabelen wel haestelike

Diere cledre ende rike:

[326] Roc, sorcoet ende mantel mede.

Wat holpe dat icker vele toe seide?

Men dede den jongelinc daer te voren

10800 En had niet belet de nacht

Een was er niet ontkomen.

Die van binnen trokken gelijk

Tot hun kasteel, zoals wijt he horen.

Drie honderd man hebben ze verloren

10805 Onder het paard en te voet

Weerbare lieden en goed.

De schande hadden die van buiten.

Ze moesten buiten hun tenten sluiten

Meer dan 5000 van hun metgezellen.

10810 Men mocht u niet vertellen

Hoe groot jammer, hoe grote pijn

Ze allen dreven hoe langer hoe meer.

Een deel zijn die van binnen verblijd

Dat ze zege hadden in de strijd.

10815 Aan de andere kant hadden ze rouw groot

Dat er zo menige was dood.

[321] Des avond was in elke zijde

Om het verlies van de zware strijd

Groten rouw; maar geheel tevoren

10820 Hadden die van buiten het meeste verdriet.

Dus beklaagden ze hun heer

Met handgeklap, met grote pijn.

In onmacht vielen velen vaak.

Nimmermeer willen ze er naar uit zijn

10825 Nog denken te houden in geen zinnen

Oorlog tegen die van binnen.

‘s Avonds maakte men het aangenaam

Walewein met menige zaken.

Maar hij was droevig, zegt het gedicht

10830 Omdat zijn waard in het gevecht

Had achtergelaten ze menige man

Door zijn wil. Nu voortaan

Wil ik het u verkorten: het ging al slapen

Beide ridders, heren en knapen

10835 Tot ‘s morgens dat men zag

De heldere zon en de dag.

Goed sliep Walewein die heer

Daarom hij was zeer vermoeid.

Ysabele, zijn lieve geliefde

10840 Die had zeer grote blijdschap

Dat hij de strijd had overwonnen.

Գ Morgens tijdig met de zon

Is Walewein tot de hertog gekomen

In de gevangenis, heb ik vernomen.

10845 Daar bad hem van zijn misdaden

De hertog zeer genade

En zei, wilde hij hem laten leven

Zijn zoons dood wil hij hem vergeven.

Zo veel bad hij en kermde

10850 Dat Walewein zich ontfermde

En maakte vrede met de heer.

Maar Walewein die zwoer zeer

[322] Hij zou vergoeden zijn waard zijn schade

Die hij had bij zijn daden.

10855 Men te bevrijden daar

De hertog - weet voor waar -

En liet hem tot zijn lieden gaan

Die van zijn komst blijde waren.

Ik denk, hij zal daar kort vertoeven:

10860 Weinig eer heeft hij bejaagt

Gauw verliet hij de streek.

Walewein kwam tot zijn waard

En wilde proberen weg te gaan

Maar zijn waard wilde het niet gedogen.

10865, 14 nachten hield hij daar de heer

Met hem en bedankte hem hem zeer.

Toen reed er Walewein zijn vaart

Op een dag en bedankte zijn waard

De grote eer die hij hem deed;

10870 En hij klaagde ook zeer mede

De schade die hem door zijn wil

Had ontvangen. Dus zwijg ik stil

En zege u voort de historie dan:

Zijn waard begeleidde hem met menige man.

10875 In einde ze scheiden en Walewein

Reed zijn weg, bos en vlakte

En met hem zijn mooie geliefde.

Neven hem liep in de beemd

Die vos die zeer blij was

10880 Dat mijnheer Walewein uit de strijd

Gezond is gekomen en uit het bedwang

Van de hertog die hem lang

Had gepijnigd tot de dood.

Ze reden dagreizen groot

10885 Zodat ze kwamen, zegt het verhaal

Binnen drie dagen, zo ik het hoorde

Voor een kasteel, daar ze vernamen

Mooie ridderschap tezamen

[323] En hadden een carrouselboom gesteld

10890 En reed er tegen met geweld.

Mijnheer Walewein die kwam er bij

En vroeg een ridder toen

Waar vandaan dat ridderschap was.

Diegene antwoordde al onomwonden

10895 En zei: Ԉeer, het zijn lieden

Van konings Wonder’ s manschappen.

Zelf zit hij onder die boom

En neem dit spel waar;

En Alidrisonder zijn zoon’

10900 Toen daar Walewein hoorde datgene

Sprak hij gelijk tot de vos:

Ԏu wees blij, want ge wordt verlost

Van uw pijn al gauw.’

En ze begonnen gelijk te rijden

10905 Te boom waart, zoals ik u leerde.

En mijnheer Walewein, die heer,

Steeg af en die jonkvrouw na dat:

Daar zo'n hoge koning zat

Nee wilde hij niet rijden. Toen hij kwam

10910 Daar hij de machtige koning vernam

Hij neeg hem, begroette hem mooi.

Er was wijf onder de hemel

Die haar ook beter gelaten kon

Dan Ysabele: ze begon

10915 De koning te groeten al daar

En zijn zoon mede daar

Die beide opsprongen in de vlakte

En namen mijnheer Walewein

In hun armen toen in wedijver.

10920 Nooit volk nee was zo blijde.

Nu is die koning en zijn zoon

Walewein en Ysabele, die mooie

Verzameld in een hoop alle vier:

En de vos keek snel naar hen

[324] 10925 En toen hij ze in de ogen zag

Alle vier, daar men toe zag

Zijn vel, dat rood was en helder

Schudde hij van zijn hals daar

En veranderde van zijn vorm.

10930 Die het zagen, hun harten waren in heftige ontroering

Van het grote wonder! En na die zaak

Werd hij de mooiste jongeling

Die ze nooit eerder zagen.

Walewein bedankte onze heer.

10935 En hij vertelde terzelfder tijd

De koning Wonder het avontuur

En Alidrisonder mede.

Ze verbaasden zich er zeer over

En loofden God menigvuldig.

10940 Toen vroegen ze de ridder dapper

Om het goede zwaard met de twee ringen.

Maar ik laat het nu van deze dingen

Blijven hier en breng u op de hoogte

Een deel van de vos stiefmoeder

10945 Die even snel als de vos

Van haar ellende ook werd verlost:

Daar ze lang had gezeten

Onder die drempel, laat ik u weten

Als een pad, veranderde snel

10950 Haar gedaante en haar manieren;

En werd van huid en van haar

Een mooi wijf en knap

En is boven de zaal gekomen.

Toen men haar zag, niemand twijfelt

10955 Dat daar grote blijdschap was:

Want ze waren zeker dat

Dat di vos was geworden mens.

De koning zelf kon niet

Zich van blijdschap hoe te gedragen.

10960 Daar was blijdschap boven maten.

[325] Nu hoort van dn koning Wonder

En van zijn zoon Alidrisonder:

Walewein gaf de koning waard

Met de twee ringen het goede zwaard

10965 Dat hij blijde ontving.

Hij nam die gift voor alle zaken.

Het schaakspel bord en dat dure spel

Beloofde hij toen de ridder snel

Ten eerste dat ze kwamen te paleis.

10970 Nu is de koning allereerst tevreden

Nadien dat hij het zwaard bij hem heeft

Daar hij met vreugde om leeft.

Dat steekspel dat liet hij scheiden

En liet Walewein begeleiden

10975 Met grote eer en met feestvreugde

Met hem tot zijn mooie kasteel.

Daar zo kwamen lagen en hogen

En deden Walewein groot feest.

En toen zij gekeerd waren alle

10980 Men leidde de paarden in de stal;

Men deed hen wel hun behoefde.

Daar was menige edele vorst

Die allemaal daar algemeen

Eerden mijnheer Walewein.

10985 Ze brachten boven in de zaal.

Men ging hem ontwapenen helemaal

En hals en aanzicht wassen.

Men bracht gelijk een paar kleren

Dat prachtig was en duur

10990 En een mantel van zulke vorm

Dat het was sterk te prijzen:

Het was van heidense makelij

En glansde van grote helderheid.

Toen bracht men rood fluweel

10995 Ysabele wel gauw

Dure kleren en rijk:

[326] Onderrok, overhemd en mantel mede.

Wat helpt het dat ik er veel toe zei?

Men deed de jongeling daar tevoren

11100 De een vos was, als wijt horen

Wel cleden singureuscelike.

Si waren des marghens eerlike

Ghefisteert in alre wijs:

Die edelste dranc, die beste spise

11005 Die men vant, hadsi plantheit;

Na der maeltijt dat claerheit

Die diere specie ende dat cruut

Van al hadden si hare deduut.

Daer na ghinc elc, als hi woude

11010 Slapen. In ᩡ camere die van goude

Was verlicht, als ons segghen

Die hystorien, dede men legghen

Waleweine ende die joncvrouwe

Ende den jonghelinc ghetrouwe

11015 Sconincs sone van Ysike

Up drie bedden, eerlike

Verdect met dieren couverturen.

Si sliepen sochte tes si horen

Die vogheline singhen clare.

11020 Als si des dages worden gheware

Ende si ontwieken, na minen wane

Si ghereden hem up te stane

Ende quamen ter zale waert.

Daer so vonden si haren waert

11025 Den coninc Wondre ende sinen sone

Die harde gram waren omt gone

Dat si so tilike up waren.

Walewein seide: ‘Hier nes gheen sparen:

Wi moeten henen sonder beide.’

11030 Maer watter Walewein toe seide

Hi moeste daer, seghet daventure

Emmer bliven die weke dure.

[327] Doch wildi emmer van danen sceden.

Die coninc voerne gheleden

11035 Ende sijn sone ende waren gram

Dat hi so varinc orlof nam.

Doch en wilden si niet onbaren

Sine daden met Waleweine varen

Rudders ende serjante mede

11040 Ende zomers dur sine werdichede:

Drie milen gheleden sine verre.

Doe was mijn her Walewein erre

Datten die coninc so verre ghebrochte.

Orlof nam hi, so hi eerst mochte

11045 Ende dede den coninc weder keren.

Nu vart sinen wech met eren

Walewein ende sine scone amie

Dur meneghe scone prayerie

Ende Roges die jongelinc mede.

11050 Si leden meneghe scone stede

Menich casteel, menich ghesate.

Ene maent, so ict ghedicht late

Reden si dachvart emmer vort

Eer si in die grote port

11055 Te Cardoel mochten gheraken.

Te palaise ghingen si hem maken.

Ic wilt ju allen maken condre:

Die rike coninc van den Wondre

Eer dat Walewein sinen casteel

11060 Ruumde, haddi hem al geheel

Tscaecspel ghegeven, dat was so diere

Ende dat bert. Nu comt die fiere

Walewein daer mede ende sine amie

Met siere scoenre compagie.

11065 Vore tpalais beeten si al.

Daer was tgh[e]luut groot ende tghescal:

Die niemare liep harentare

Dat der Walewein comen ware.

[328] Die coninc Artur trac jegen hem dan

11070 Ter zalen uut met menegen man.

Vrouwen, joncfrouwen an dander side

Trocken hem uut te stride.

Daer brochten minste [ende] meeste

Ter zale boven met groter feeste

11075 Waleweine ende sine scone amie.

Daer was grote melodie

Ghedreven. So ict hebbe vernomen

So was tes conincs hove comen

Die rike coninc Assentijn

11080 Om te soukene sijn dochterkijn.

Blide was hi, als hijt verstoet

Dat Walewein, die ridder goet

Siere dochter hadde ghewonnen.

Hi seide, hi wilre hem wel jonnen.

11085 Oec seggic ju diere ghelike

Dat die coninc van Hisike

Roges, sinen zone quam scouwen.

Hi lovede Gode ende onser Vrouwen

Dat hine hadt brocht te dien.

11090 Daer mocht men grote feeste sien

Den heren driven in allen siden.

Die coninc hilt hof ten selven tiden

Dur Waleweins wille, seget die jeeste.

;Daghe gheduerde die feeste.

11095 Daer vertelde Walewein al

Den coninc, sinen oem, sijn gheval

Ende sinen ramp of ander side

Van meneghen fellen swaren stride.

Oec verteldi hem al bloet

11100 Van den vos dat wonder groot

Hoe dat hi mensce worden was.

Groot wonder hadde die coninc das.

Sulke willen segghen hier

Dat Walewein, die ridder fier

[329] 11105 Trouwede Ysabele die scone;

Ende hi selve conincscrone

Spien na des conincs Arturs doot.

Maer in gheloefs clene no groot;

In wilre nodan niet jegen lesen

11110 Want het mochte wel waer wesen.

Roges, die coninc van Hisike

Voer te lande blidelike

Met sinen sone, horic ghewaghen

Alsi niet langer wilden daghen

11115 Int hof metten coninc Arture.

Meneghe stont, meneghe ure

Leet, eer si te lande quamen.

Grote bliscap al te samen

Dreef dat volc harentare

11120 Vander comste, vander niemare.

Roges stiefmoeder quam na tgone

Stappans cnielende vor haren sone

Ende bat ghenaden den jonchere

Ende weende utermaten sere.

11125 Ende Roges, bi sijns vaders rade

Vergaf hare doe haer mesdade.

Die coninc hadde grote bliscap mede

Want hi sinen sone dede

Hebben tote ᬡ serjante

11130 Ende daer toe goudine bisante

Parde ende wapene ende ander goet.

Na tsvader doot, alsic ben vroet

Verstaerf dat rike up sinen sone.

Nu moetic keren up die gone

11135 Daer ic die tale of liet te voren:

Walewein die edel ridder vercoren

Prosenteerde, dat wetic wel

Sinen oem dat scaecspel

Bede vor heren ende vor vrouwen

11140 Dat sijt alle mochten scouwen.

[330] Ons orcont die walsce tale

Dat het verlichte alle die sale:

So uterlijc waest ende so diere.

Dar gaf men in alre maniere

11145 Waleweine prijs ende lof:

Si seiden dat des conincs hof

Verchiert meer was van hem allene

Danne vanden besten ḡ gemene

Die behorden ter tafelronden.

11150 Ic sal ju corten te desen stonden

Dese ystorie, mar ic segge u hier

Dat Estor die ridder fier

Int hof was ter selver stonden

Want behorde ter tafelronden;

11155 Ende Walewein die ridder goet

Die hem storten dede sijn bloet

Daer hi jeghen vacht so sere.

Assentijn die grote here

Voer te lande met siere dochter.

11160 Hem was te moede vele sochter

Dan te voren eer hi wiste

Wie Walewein was die bi liste

Siere dochter vriede ende minde

Ende soe weder hem versinde.

11165 Men vint oec ghescreven in brieve

Dat Walewein voer met sinen lieve

Te lande wart daer men hem dede

Ere ende grote werdichede.

Niet wel en wetic die waerhede hier

11170 Oft hise trouwede die ridder fier;

Maer ic wille laten dese saken

Liden ende een ende maken.

Penninc, die dichte desen bouc

- So wiet hort, mine rouc-

11175 Hine was niet wel bedocht

Hine hadde [die] jeeste ten ende brocht.

[331] Pieter Vostaert maketse vort

So hi best mochte na die wort

Die hi van Penninge vant bescreven:

11180 Het dochtem scade, waert achter bleven

Die jeeste, maer daert ende brect

Ic wane mens lettel eren sprect

Den dichtre; oec verliest hi mede

Bede pine ende arbeide

11185 Dat soe niet wert es ere keerse.

Omtrent drie ende Ḹxᠨondert verse

Heefter Pieter of ghedicht

So hi vrayst mochte in rime slicht.

Nu bidt hi ju allen sere

11190 Dat ghi wilt Gode onsen here

Over hem bidden dat hi in laetse

Moete hebben ghedaen sulke prouaetse

Met penitentien ende met dogeden

Dat hi tansicht vul van vreuden

11195 Bescouwen moete in hemelrike;

Ende ghi alle gader dies ghelike.

Die almachtiche God moet ons onnen!

Amen’ segt alle die redene connen.

᠁men ‘>

Dese bouc was ghescreven int jaer 11200

- Dat seggic ju wel vorwaer -

Als men screef M CCC ende L. mede.

God gheve ons sinen euwegen vrede!

Amen.

11000 Die een vos was, zoals wij het horen

Zeer vorstelijk kleden.

Ze waren ‘s morgens op eervolle wijze

Onthaald in alle wijzen:

Die edelste drank, de beste spijzen

11005 Die men vond, hadden ze overvloed;

Na de maaltijd de kruidenwijn

De dure specerij en dat kruid

Van alles hadden ze hun genot.

Daarna ging elk, als hij wilde

11010 Slapen in een kamer die van goud

Was verlicht, als ons zeggen

De historiën, liet men liggen

Walewein en die jonkvrouw

En de trouwe jongeling

11015 Koningszoon van Ysike

Op drie bedden, op eervolle wijze

Bedekt met dure bedekking.

Ze sliepen zacht totdat ze horen

De vogeltjes helder zingen.

11020 Als ze de dag worden gewaar

En ze ontwaakten, naar mijn mening

Ze bereiden zich op te staan

En kwamen ter zaal waart.

Daar zo vonden ze hun waard

11025 De koning Wonder en zijn zoon

Die zeer gram waren om datgene

Dat ze zo tijdig op waren.

Walewein zei: ‘Hier nee is geen talmen:

Wij moeten onverwijld heen.’

11030 Maar wat er Walewein toe zei

Hij moest daar, zegt het avontuur

Altijd blijven die hele week.

[327] Toch wilde hij er immer vandaan scheiden.

Die koning reed mee hen begeleiden

11035 En zijn zoon waren woedend

Dat hij zo snel verlof nam.

Toch wilden het ze niet nalaten

Ze lieten met Walewein mee gaan

Ridders en bedienden mede

11040 En pakpaard door zijn waardigheid:

Drie mijlen begeleidde ze zijn vaart.

Toen betreurde het mijnheer Walewein

Dat hem de koning zo ver bracht.

Verlof nam hij, zo gauw hij kon

11045 En liet de koning terug gaan

Nu gaat zijn weg met eren

Walewein en zijn mooie geliefde

Door menige mooie beemd

En Roges de jongeling mede.

11050 Ze trokken door menige mooie plaatsen

Menig kasteel, menige sate.

Een maand, zo ik het gedicht achterlaat

Reden een dag lang immer voort

Eer ze in die grote port

11055 Te Cardoel mochten komen.

Te paleis gingen ze toe.

Ik wil het u allen maken bekend:

Die machtige koning van Wonder

Eer dat Walewein zijn kasteel

11060 Ruimde, had hij hem al geheel

Het schaakspel gegeven, dat was zo duur

En dat bord. Nu komt die fiere

Walewein daar mede en zijn geliefde

Met zijn mooie gezelschap.

11065 Voor het paleis stegen ze allen af.

Daar was het geluid groot en het geschal:

Die nieuws liep hier en daar

Dat daar Walewein gekomen was.

[328] De koning Artur ging hem tegemoet dan

11070 Ter zaal uit met menige man.

Vrouwen, jonkvrouwen aan de andere zijde

Trokken hen uit te gaan.

Daar brachten de lagen en hogen

Ter zaal boven met groot feest

11075 Walewein en zijn mooie geliefde.

Daar was grote blijdschap

Gedreven. Zo heb ik het vernomen

Zo was tot konings hof gekomen

Die machtige Assentijn

11080 Om te zoeken zijn dochtertje.

Blijde was hij, toen hij het verstond

Dat Walewein, die ridder goed

Zijn dochter had gewonnen.

Hij zei, hij wilde het hem wel gunnen.

11085 Ook zeg ik u diergelijke

Dat de koning van Ysike

Roges, zijn zoon kwam aanschouwen.

Hij loofde God en onze Vrouwe

Dat hij hem had gebracht tot die.

11090 Daar mocht men grote feesten zien

De heren drijven aan alle kanten.

Die koning hield hof terzelfder tijden

Door Walewein’s wil, zegt het verhaal.

30 dagen duurde dat feest.

11095 Daar vertelde Walewein al

De koning, zijn oom, zijn geval

En zijn ramp of andere kant

Van menige felle zware strijd.

Ook vertelde hij hen openlijk

11100 Van de vos dat wonder groot

Hoe dat hij mens geworden was.

Groot wonder had de koning dat.

Sommige willen hier zeggen

Dat Walewein, die fiere ridder

[329] 11105 Trouwde met die mooie Ysabele;

En hij zelf de koningskroon

Spande na de koning Artur’s dood.

Maar ik geloof het niet klein nog groot;

Ik wil het nochtans niet tegenspreken

11110 Want het mocht wel waar wezen.

R oges, de koning van Ysike

Voer te lande blijde

Met zijn zoon, hoor ik gewagen

Toen zij niet langer wilden vertoeven

11115 In de hof met de koning Artur.

Menigeen stond, menige uren

Gingen voorbij, eer ze te land kwamen.

Grote blijdschap alle tezamen

Dreef dat volk hier en daar

11120 Van de komst van dat bericht.

Roges stiefmoeder kwam na datgene

Gelijk knielen voor haar zoon

En bad genade de jonkheer

En weende uitermate zeer.

11125 En Roges, bij zijn vaders raad

Vergaf haar toen haar misdaden.

De koning had grote blijdschap mede

Want hij zijn zoon deed

Hebben tot een bediende

11130 En daartoe gouden Byzantijnse munten

Paarden en wapens en ander goed.

Na zijn vader dood, zoals ik ben bekend

Verstierf dat rijk op zijn zoon.

Nu moet ik keren op diegene

11135 Daar ik het verhaal heb laten staan:

Walewein die edel ridder uitverkoren

Bood aan, dat weet ik wel

Zijn oom dat schaakspel

Beide voor heren en voor vrouwen

11140 Dat zij het allen mochten aanschouwen.

[330] Ons verkondigt de Waalse taal

Dat het verlichtte de hele zaal:

Zo prachtig was het en zo duur.

Daar gaf men in alle manieren

11145 Walewein prijs en lof:

Ze zeiden dat de konings hof

Versierd meer was van hem alleen

Dan van de besten 10 algemeen

Die behoorden ter tafelronden.

11150 Ik zal u verkorten te deze stonden

Deze historie, maar ik zeg u hier

Dat Estor die fiere ridder

In de hof was terzelfder stonden

Want behoorde ter tafelronden;

11155 En Walewein die ridder goed

Die hem storten liet zijn bloed

Daar hij tegen vocht zo zeer.

Assentijn die grote heer

Voer te lande met zijn dochter.

11160 Hem was te moede veel zachter

Dan tevoren eer hij wist

Wie Walewein was die met list

Zijn dochter vrijde en beminde

En ze hem weer lief kreeg.

11165 Men vind ook geschreven in brieven

Dat Walewein voer met zijn lieve

Te lande waart daar men hem deed

Eer en grote waardigheid.

Niet goed weet ik hier de waarheid

11170 Of hij haar trouwde die ridder fier;

Maar ik wil laten deze zaken

Gaan en een einde maken.

Penninck, die dichte dit boek

- Zo wie het hoort, mij een zorg-

11175 Hij was niet goed bedacht

Hij had dat verhaal ten eind gebracht.

[331] Pieter Vostaert maakte het voort

Zo hij het best kon naar dat woord

Die hij van Penninck vond beschreven :

11180 Het leek hem schade, was het weggebleven

Dit verhaal, maar daar het ontbreekt

Ik denk men er weinig eer van spreekt

De dichter; ook heeft hij voor niets gedaan

Beide pijn en inspanning

11185 Dat ze niets waard zijn.

Omtrent drie en 300 honderd verzen

Heeft er Pieter van gedicht

Zo hij het beste kon in eenvoudige rijmen.

Nu bid hij u allen zeer

11190 Dat ge wil dat God onze heer

Voor hem bidden dat hij in het laatste

Moet hebben gedaan zo’n dapperheid

Met penitentie en met deugden

Dat hij het aanzicht vol van vreugde

11195 Aanschouwen moet in hemelrijk;

En gij allemaal diergelijk.

De almachtige God moet ons gunnen !

‘Amen, zeggen allen die verstand hebben.

᠁Amen ‘

Dit boek was geschreven in het jaar

11200 - Dat zeg ik u wel voor waar -

Toen men schreef 1300 en 50 mede.

God geeft ons zijn eeuwige vrede!

Amen.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl.





Roman van Walewein.

[7] ‘Van de koning Artur

Zijn nagebleven menige avonturen

Die nimmermeer nee worden beschreven.

Nu ben ik een mooie begonnen

5 Kon ik het wel in het Waals vinden

Ik zou het u in Dietse verhalen:

Het is zo uitermate mooi!

Alle engelen van de hemel

Moeten me geven gevoel en helderheid van geest

10 En zulke wijsheid daarin

En mijn geest alzo versterken

Dat zijn deugd men erin mag merken

Allen die het zullen horen.

God die door ons was geboren

15 En van de stenen maakte brood

Verleent me die wijsheid zo groot

In dit boek, ononderbroken

Van begin tot het einde!

Dus bid ik God door zijn genade

20 Dat hij me vergeeft die zonden

Die ik aan dit verhaal doe

Het hele verhaal door.’

Aldus bad Penninck die het maakte

En menige nacht daarom waakte

25 Eer hij het vormde in zijn gedachte

Dat hij het boek ten einde bracht

Daar hij het begin van heeft gezegd.

Nu bidt hij u op hoffelijkheid

[8] Dat ge zwijgt allemaal:

30 Hij zal u voort dat mooie verhaal

Zeggen, al wordt het hem te zuur

Van de koning Artur.

De koning Artur zat op een zekere keer

Te Carlioen in zijn zaal

35 En hield zitting naar konings zede

Alzo hij menigmaal deed

Met een deel van zijn leenmannen

Die ik niet goed noemen kan:

Ywein en Percheval

40 Lancelot en Duvengael

En die hoffelijke Walewein

- Zijn metgezel was daar nee geen -

Ook was daar Keye de drost.

Daar die heren aldus zaten

45 Na het eten hadden ze gewassen

Alzo hoge lieden plegen

Hebben ze wonder groot vernomen:

Een schaakspel ter venster in komen

En strekte zich uit op de aarde.

50 Hij mocht gaan spelen die het begeerde.

Dus lag het daar op dat ogenblik toen.

Daar nee verroerde niemand zich

Van al diegene hoge lieden.

Nu wil ik u het schaakspel aanduiden:

55 Die poten eronder waren van rood goud

En de opstaande randen van zilver.

Zelf was het van ivoor

Goed bezet met dure schaakstukken.

Men zegt het ons in korte woorden:

60 Die stenen die te schaakspel behoren

Waren wel waarlijk

Kostbaarder dan al Arthur’s rijk.

Dus zagen zij het allen die daar waren.

[9] Meteen hief het op en is gegaan

65 Weer terug het kwam tevoren.

Dus had die koning Artur toorn

En sprak: Ԃij mijn koningskroon

Dit schaakspel leek me zo mooi!

Merk op gij heren en ziet

70 Het nee kwam hier zonder redenen niet.

Die op wil staan onverwijld

Dit schaakspel halen en achternagaan

Ende leveren het me in mijn hand

Ik wil hem geven al mijn land

75 En mijn kroon na mijn leven

Wil ik dat het zijn eigendom blijft.’

Van alle heren die daar waren

Zo nee durfde er een niet te gaan.

Ze zaten allen en zwegen stil.

80 De koning zei: ‘Wie zo wil

Doorgaan voor een goede ridder in mijn hof

Hij zal me dat schaakspel halen

Of we krijgen het nimmermeer

Van deze dag af nu voortaan

85 Laten wij het ons aldus ontkomen.ՠ

Noch zwegen ze allen die daar waren.

Daar nee antwoordde nooit iemand een woord.

Toen de koning dit bemerkte

Sprak hij: ‘Gij mijn koningskroon

90 En bij de heer van de hemel

En bij al die macht

Die ik ooit van Gods wege uitoefende

Nee wil me niemand het schaakspel halen

Ik zeg het alles in korte bewoordingen

95 Ik zal er zelf achternagaan.

Ik wil niet langer afwachten

Eer het me al te ver ontkomt.

Ik ben diegene die het begeert

Dat ik het terug halen zal

100 [10] Me belet ramp en ongeval

Eer ik meer te Carlioen terugkeer

Of ik blijf dood in dat verlangen.

Ik zal er u eer mee doen:

Ik zou met recht zijn uw heer

105 Nu zal ik uw aller knecht zijn.’

Daar Walewein die nu steeds

In deugden is voorgetrokken

Hij schaamde zich toen hij dit hoorde

Dat er niemand was zodanig

110 Die de belofte durfde aan te gaan

Van zijn heer de koning

En hij ging naar voren met deze zaak

En zei: ‘Koning Artur heer

De woorden die ge heden eerder

115 Zei, dit heb ik wel begrepen:

Die uw belofte wil aangaan

Zal ge het houden zoals ge tevoren zei

Die eed die ge hebt gezworen?’

De koning antwoordde meteen:

120 Ԋa ik, zo mag me goed geschieden!

Was er enige ridder binnen mijn hof

Zo sterk of zo voortreffelijk

Die het me leverde in mijn hand

Ik wil hem geven al mijn land

125 En mijn kroon na mijn leven

Wil ik dat het zijn eigendom blijft.

Dus nee verander ik heden mijn woord.’

Toen de heer Walewein dit hoorde

Zo liet hij zijn wapens bereiden

130 En wapende hem al zonder te talmen

En zei: ‘Vind ik in enig land

Ik zal het u geven in uw hand

Zo helpt me God die u gebood

Of ik blijf ondertussen dood!

135 Dat is zeker en gewis.’

Toen Walewein gewapend was

[11] Bracht men hem Gringolet voor

Die hij lief had en uitgekozen

In zijn geest voor alle paarden

140 En hij sprong erop, die onvervaarde

En zegende zich met de rechterhand.

Toen nam verlof die held

Aan koning en aan koningin

En aan alle die er waren in

145 Met de koning in die zaal.

Ze antwoordden allemaal:

‘Ga! God onze aller heer

Houdt u ver van schande en van pijn

En laat uw zaak ten beste komen!’

150 Toen hij verlof had genomen

Reed hij weg na dat gesprek

En die daar bleven in de zaal

Waren in hevige opwinding

En zeiden: ’Verging het met hem slecht

155 Bij God en met goede dagen

Hij zou weinig reden hebben om te klagen

Omdat hij die zaak ding durft aan te vangen

Dat nee geen man durft te doen

Nog nooit een christen hoorde vertellen

160 Dat ze ergens ooit gebeuren.

Dus denkt hij wij zijn onverstandig.’

‘Heer Walewein, ziet wat ge doet’

Sprak die koning tot zijn neef

En hoor de raad die ik u geef

165 - Een zot mag een wijze wel aanraden

Van dat hem tot voordeel mag staan -

Let steeds met zorg op u en uw paard

Dat ge niet zo dichtbij gaat

Het schaakspel zodat ge hebt toorn.’

[12] 170 De heer Walewein hij sloeg met sporen

Gringolet zo spoedig mogelijk.

En toen dat daar Keye zag

- Nu mag ge horen Keye ’s taal -

Hij liep te venster van de zaal

175 En riep: ‘Heer Walewein, let op en versta:

Had ge genomen een draad

En had ge het aan het schaakspel gestrekt

Dan kon ge nu hebben getrokken

Dat het u niet nee was ontkomen.’

180 Daar Walewein zei: ‘Wil ge ontberen

Heer Keye, van uw slechte scherts

Ik bad het u uitermate graag

En laat me hebben mijn avontuur!

Is het zoet of is het zuur

185 Komt het me te goede of te kwade

Heer Keye, ik nee vraag u niet om raad.’

Dus reed hij met haast weg

Onbevreesd als een leeuw.

Daar Keye zei: ‘Sla met sporen

190 Heer Walewein, het bevindt zich daar voren

Het schaakspel; het kan u niet ontkomen.ՠ

De koning en die met hem waren

Ze zeiden: ‘Heer Keye, als u het belieft

Deze praatjes hebben we genoeg.

195 Waarom liet ge de ridder niet gaan

Daar hem God mag beschermen?

Ge was zelf niet van zo dapper

Dat gij de belofte durfde aan te gaan

Dat hij op zich heeft genomen.’

200 Walewein reed weg en zij zijn gebleven

Met zeer verschillende gesprekken

Om Walewein binnen de zaal.

De koning en de koningin

Gingen boven te hoge trans

205 En keken Walewein achterna.

[13] Daar was nog groot nog klein

Ze liepen ten venster hier en daar

En keken uit en namen waar

Waarheen Walewein heen zou.

210 Hij reed met kracht en met geweld

Als diegene die zuinig is op zijn krachten

Achter het schaakspel dat voor hem uit gaat

Soms hoog, soms laag

Soms voort, soms terug

215 Soms ver, soms dichtbij.

Voor waarheid zegt men mij.

Dus zag het daar Walewein voor hem gaan

En had het bijna met de hand gevangen

Maar hij liet het na door diegene zijn taal

220 Die boven lagen in de zaal:

Had hij gezien en daarna gevangen

En het hem dan was ontsnapt

Ze mochten ermee hun spot drijven.

Hij liet het om geen andere reden na.

225 Dus reed hij weg in draf

Daar Walewein, op een mooi veld.

Toen kwam hij in een vallei.

Toen stond de koning op en zei:

‘Heer Walewein, God moet u begeleiden!

230 Mijn ogen moeten hier van u scheiden

Ze kunnen u niet langer zien.’

Hij keerde zich om en ging meteen

En die heren allemaal

Van het venster in de zaal

En spraken allen algemeen:

235 ‘Heer Walewein, God van hemelrijk

Hoed u van schande en van schade

En van onbeschaafde daden

En laat u behouden weerkeren

240 Met het schaakspel tot uw eer.’

Toen begonnen ze een ander gesprek.

[14] En hij reed weg, die held

Naar het schaakspel daar hij om uit was gekomen.

Meteen heeft Walewein vernomen

245 Een berg voor hem staan:

Het leek hem tot de hemel te gaan!

Toen sprak hij daar hij het vindt:

‘Help God, Sint Maria ‘s kind

Werwaarts mag ik eromheen gaan?

250 Ik zie geen weg, geen rechte of kromme

Daar ik het schaakbord volgen kan.

Tot nu toe heb ik nog nooit zo’n droevige dag beleefd

Als dat me nu zal ontkomen.’

Meteen werd Walewein gewaar

255 Plotseling waar de berg zich opende

Daar het schaakspel in voer en hij mede.

Die berg die werd snel gewoon

Als Walewein daarbinnen is:

Dat gat dat tevoren was open

260 Werd nu snel dicht gesloten.

En Walewein moest daarbinnen blijven

Alleen zijn verdriet uiten

In een berg die donker is!

Dat is zeker en gewis.

265 Hij hoorde daar creaturen nee geen:

In de berg waren stenen

Daar hij tegen mocht spreken!

Bijna leek hem het hart te breken

Dat hij het schaakspel had verloren.

270 De smart overweldigde hem

Dat hij het zover heeft gezocht

En in zo’n zware ellende is gebracht.

Dus was hij zeer te ongemak

En peinsde menigerhande zaak.

275 Hij zei: ‘Al was die berg geopend

En ik hieruit kon gaan

Kwam ik zonder schaakspel te hof

[15] Ik verspeel alle eer of roem.

Ib ben bekend van zulke zaken.

280 Men zou scherts met me maken.

Zo goed ken ik de heer Keye.

Van hem zou me meest verdrieten.

Het is me liever dat ik zou sterven

En in deze berg dood gaan

285 Alzo ik vermoed dat ik zal

Als God me niet helpt en gunstig lot!’

Die nacht gedoogde hij groot verdriet

Van Գ avonds dat de zon liet

Haar schijnen tot ze weer opging.

290 Daar Walewein, de jongeling

Hij viel in kniegebed bij die gelegenheid

En zei: ‘God die door ons stierf

En om ons koos de bittere dood

Nu help me heer, uit deze nood!

295 Was ik ergens in een vlakte’.

Sprak die ridder Walewein

‘Al stonden er honderd om mij

En ze me allen wilden slaan

Ik zette me tegen hen te verweer

300 Met het schild en met de speer!

Hier moet ik sterven door die nood

Zonder slag of stoot!

Dus ben ik zeer te neer geslagen.’

Aldus klaagde Walewein, die heer.

305 Hij zegende zich en is opgestaan

En ging tot Gringolet gelijk

En stak de teugels aan zijn arm

En riep wel vaak ‘o wee, wee mij’

Omdat hij het schaakspel had verloren.

310 Die smart overweldigde hem geheel.

Dat was het ergste dat hem kwelt.

Toen nam hij zijn snel teugels

En doolde in die berg alleen

[16] Hij en Gringolet zijn paard

315 Zo lang dat hij zag van verre

De dag gelijk een ster.

En naar dat licht is hij gekomen

En heeft een serpenten