Roman van den riddere metter mouwen

Over Roman van den riddere metter mouwen

Ridder met de mouwen, Arthur verhaal, verhalen van koning Arthur en de ridders van de ronde tafel van een knaap die ridder wilde worden en heldendaden bedreef.uit; http://www.dbnl.org/tekst/_rid001ridd01_01/ Geschreven en omgezet door Nico Koomen.


99 XXX.

Een begin vanden riddere metter mouwen.

Ons vertelt die aventure,

Dat coninc Artur op dese ure

Hilt een hof soe overgroet

In die stat te Kardeloet,

14585Recht op enen tsinxendach,

Dat men nie gelijc des ne sach.

Die coninc hi droech crone doe,

Entie coninginne mede alsoe.

Daer was menech riddere te hove

14590Stoute ende van goeden love.

Die coninc hadde oec doen maken

Roet samijt ende scarlaken

Mantel ende roc vif hondert paer,

Vol hermerijns wit ende claer,

14595Ende dor op blau sindael dorhouwen.

Daer waren ridderen ende joncfrouwen

Met diren clederen ende met goeden

Geaetsemeert, die hen wel stoeden.

Daer waren vijfdusent ridders snel,

14600Van prise goet, wetic wel.

Doe ginc die coninc messe horen

Met menegen riddere ut vercoren.

Erec ende Ydier, wet vor waer,

Gingen vorden coninc daer

14605Met tween guldinen roeden,

Ende weerden die te bi stoeden.

Ydiers vader hiet coninc Verminc:

Erecs vader was Lac die coninc;

Dese waren edel ende rike.

14610Die coninginne dire gelike

Volgede na met sconen joncfrouwen:

Vierwerf .xx. mochtmer scouwen,

Die alle gecleet sierlijc sijn

Met diren clederen sidijn.

14615Der coninginnen leide Walewein

Ende Perchevael in dat plein;

Ende Lanceloet ende Ductalas

Leetden Claretten, sijt seker das.

Dus heeft men messe begonnen daer.

14620Men sanc met noten scone ende claer.

Ende doen die dienst was gedaen

Brachtmen water ende ginc dwaen.

Daer was ten etene gedient wale....

Wal soude daer af lange tale.

14625Elc hadde daer sijn gevoech

Dies hi wilde, ende meer dan gnoech.

Doen terde gerechte daer was geten

Swoer die coninc ende liet daer weten

Datmen niet soude eten vord

14630Eer daer niemare ware gehord,

Noch scoenlaken werd op gedaen.

Ende niet lange daerna saen

Quam een bode met haestecheden

Al tote vore die zale gereden:

14635Hi beette neder, ende sijn paert

Hielt een knape. Hi ginc ter vaerd

Vorden coninc ende groetten met sinne,

Ende daerna die coninginne.

Hi seide hi brachte ene niemare,

14640Die hen liver comen ware

100 "Bi enen anderen dan bi mi."

Doe sprac die coninc: "Segt mi wat si,

Want ic moet ene niemare weten

Eer hier heden werd volgeten."

14645Doen seide die knape met droven mode:

"Here, Tristram die goede

Es doet: ic litene opten vloer

Licgen doen ic henen voer.

Ysauden minne, sijns oems wijf,

14650Heeft genomen sijn lijf,

Ende si es oec om sinen wille doet.

Marcus sijn oem heeft rouwe groet,

Beide om hem ende om hare,

Here, uwen orlof. ic vare,

14655Ic moet elre boetscap dragen."

Doen hoerdemen sere clagen

Beide heren ende oec vrouwen,

Die coninginne sprac met rouwen:

"Here, gereit u, vaert ten like."

14660Artur seide doe: "Sekerlike,

Ic sout harde node laten."

Hi bat doe alle die daer saten

Dat si met hem souden varen.

Si gereiden hen alle sonder sparen;

14665Ende die coninc es vore gereden,

Daer hem menech volgede ter steden.

Die dach was scone ende claer,

Die vogle songen oppenbaer.

Doen hi niet verre was gereden

14670Quam een knape van sconen leden

Ridende op een dravende part.

Doen hi der liede geware ward

Vrachdi: wie die here ware?

Men seit hem al oppenbare

14675Dat Artur ware die coninc.

Die knape voer na dese dinc

Tote Arture ende groettene daer naren

Ende alle die met hem waren.

Doe sprac hi: "Edel coninc fijn,

14680Hoe gerne soudic riddere sijn

Van uwer hant, mochtet wesen."

Die coninc antwerde hem na desen:

"Vrient, ic ben nu haestech sere;

Vaerd te Kardoel: alsic kere,

14685Dat snieme sal sijn, sonder waen,

Ic sal u riddere maken saen."

"Dat lone u God," sprac hi daernaer,

Ende bevalse Gode alle daer,

Ende es gereden met haesten groet

14690Alte hant tote Cardeloet,

Ende beette ende ginc in die zale.

Sin part was ontfangen wale,

Want daer waren gersoene gereet,

Die niet el en daden, Godweet.

14695Die knape groette die coninginne

Entie joncfrouwen met soeten sinne.

Doe seide die knape: "Ic gemoette hier bi

Minen here den coninc vri,

Die mi hiet beiden om die saken,

14700Dat hi mi riddere soude maken

Scire alse hi weder quam."

Die coninginne seide: "In Goeds name."

Daer si dus spraken hordense daer uut

Van ere joncfrouwen groet geluut.

14705Die coninginne sach udewaerd gereet,

Ende sach waer een riddere reet:

Ene geessele haddi in die hant mede,

Daer hi groet leet met dede

Ere joncfrouwen, die riep: "O wach."

14710Dire hi gaf menegen slach.

Si riep: "Arme, dit motic gedogen."

Hi sloechse dat haer dbloet int ogen

Quam geronnen. Doen sach si saen

Waer die coninginne was gestaen

14715Tere vinstren om udewaerd sien.

Si sprac der coninginnen ane mettien:

"Ay coninginne, wel edele vrowe,

Ontfarme u hier van minen rouwe,

Die mi dese riddere nu doet."

14720Die coninginne ginc metter spoet

Daer her Keye siec lach,

Ende clagede hem dit doe sine sach,

Hoe een riddere ene joncfrouwe

Sere mesvord, "die mi op trouwe

14725Bat dat icse bescudden dade.

Nu ben ic sere tenden rade;

Hiers geen riddere te hove niet."

Keye seide: "Gaet ende besiet

Oft die knape die daer quam nu

14730Riddere wilt werden hier doer u:

Hi saelt harde gerne doen,

Hine si van quaethede ontfloen."

Die coninginne ginc thant daer naer

Ende bat hem riddere te werdene daer

14735Ende dat hi die joncfrouwe bescudden vare,

Die hi daer sach in groten mesbare.

Die knape sprac doe: "Edele vrouwe,

Dat doe ic gerne, semmine trouwe.

Tirst dat ic riddere ben gedaen,

14740Ende ors ent wapene, ic volge hem saen."

Die coninginne was blide des,

Ende dedene wapenen, sijt gewes,

Met goden wapenen ende dire.

Daerna deet si bringen scire

14745Enen swerten wapenroc saen

Van sindale. Doe quam gegaen

Een knecht ende brachte een ors snel,

Verdect ende gebreidelt wel:

Her Keye lenet der coninginnen.

14750Een swaerd brachtmen hierenbinnen,

Een dat beste dat daer was:

Die coninginne, sijt seker das,

Gordet hem, ende sprac hem an:

"Nu vaerd. God maec u goet man."

14755Doe quam Clarette gegaen

Ute ere cameren ende gaf hem saen

Ene witte mouwe, ende seide: "Here,

God gesterke u in die ere.

Pijnt om die ere vroech ende spade

14760Ende dient Gode in alle uwe dade,

Ende sire moder, onser vrouwe;

Ende sijt hovesch ende getrouwe;

Hord messe gerne in elker stede;

Dien gi hort prisen van goder sede,

14765Daerna werct, dat radic u wel.

Van nane, van roden, van die sijn fel

Wacht u daer af in allen tide.

In u herberge soe sijt blide,

Ende gelt oec gerne uwe scout.

14770Weduwen ende wesen sijt altoes hout

Daermense wilt veronrechten iet.

Dese erenberge, here, nu siet,

Die gevic u hier te desen

Dat gi altoes min ridder selt wesen

14775Ende min vrient, waer gi sijt.

Nu volget den riddere, het es tijt."

"Joncfrouwe, God lone u. Ende tuwen wille,"

Sprac hi, "benic lude ende stille."

Die coninginne sprac doe saen:

14780"Clarette, dit was wel gedaen."

Dus voer die riddere wech ter vard,

Ende Keye sprac ter coninginnen ward:

"Vrouw, min ors voerd hi daer henen:

Nembermeer sidi den genen

14785Noch ic min ors. Wats oec gesciet,

Hine volget den roden riddere niet;

Al waerre tien hi soutse verslaen

Wordi verbolgen, ic segt u, saen.

Kindine hine volgede hem niet.

14790Maer Clarette heeft wel bespiet

101 Haer scoenheide te gevene enen man,

Die vele bat derschen can

Oft met ere ploech eren,

Dan vor enen riddere hem verweren."

14795Die coninginne sprac: Her Keye u tale

Es quaet. Ic rade u wale,

Dat gijs meer gewaget vor mi,"

Die riddere was daer noch soe bi,

Dat hijt algader heeft gehort,

14800Ende sweech al stille ende reet vord,

Ende pensde hi souts gewroken werden,

Hine ontsonke hem inder eerden.

Dus es hi ene mile gereden.

Daer quam hi tere wegesceden:

14805In elke sach hi hoveslage baren:

Doen ne wisti welken varen.

Daer vernam hi een magedekijn saen,

Die lambere hoetde Doe liet hi gaen

Sijn ors vaste te hare ward

14810Ende vrachde hare met snelre vard

Om enen riddere ende ene joncfrouwe.

"Here, si riden daer groten rouwe

Moet den riddere geven onse here;

Hi sleet daer ene joncfrouwe soe sere.

14815Vaertse bescudden, des biddic u.

Si riden daer vore niet sere nu,

Ter rechter hant, seldi weten."

Die riddere es na hen gesmeten

Ende quam gereden in een wout,

14820Daer vogle in songen menechfout.

Die sanc bequam hem herde wel.

Mettien sach hi den riddere fel,

Ende riep dat hi ontbeiden soude.

Die rode riddere niet en woude

14825Ontbeiden, noch hine sach omme,

Ende sweech al stille, alse di stomme,

Ende sloech die joncfrouwe maer temeer.

Dies hadde die swerte int herte seer

Ende sprac: "Her riddere, bi mire trouwen,

14830Tfernoy dat gi deser joncfrouwen

Doet sal u berouwen sere."

Die rode keerdem met enen kere

Ende sprac: "Du best een sot, vorwaer,

Dat gi mi comen dorst dus naer.

14835Bestaect, ic soudi te handen

Hier beten doen met groten scanden."

Die swerte ridder sprac doen saen:

"Mochtic uwes gedreiges ontstaen

Ic waende wel ontstaen uwer daet.

14840Bi Gode, gi sijt fel ende quaet,

Dat gi dese joncfrouwe dus slaet."

Alse die rode dat verstaet

Sloech hi met sporen ten swerten ward,

Ende die swerte op hem ter vard.

14845Ende die rode stac met crachte

Den swerten dorden scilt onsachte,

Dat tspere brac. Die swerte mede

Stac den roden daer ter stede

Int canteel vanden scilde weder,

14850Dattie rode viel ter neder

Ende riep ende seide: "Hebt mins genade.

Nu scinen hier mine overdade:

Gi sijt wel over mi gewroken.

Mijn arm ende drie rebben sijn te broken."

14855Ende doen die joncfrouwe hoerde dat,

Dat hi dus genade bat

Dankes sijs den riddere sere

Ende Gode onsen liven here.

Doe sprac si: "Edel riddere vri,

14860Slaet hem thoeft af ende gevet mi."

"Bi Gode, scone maget, dat si."

Hi trac tswaerd. Doe bat genade

Die rode. Die swerte sprac: "Hets te spade

Gi moet die overdaet copen saen,

14865Die gi der joncfrouwen hebt gedaen."

Doe riep hi der joncfrouwen an,

Dat hi werden wilde haer man,

"Ende van al in u genaden staen."

Doe seide die swerte riddere saen:

14870"Joncfrouwe, also helpe mi God.

Hi biet u een scone gebot:

Wat raetdijs?" Si seide saen:

"Al dat gi raed willic anegaen."

"Soe radict u; al was hi fel,

14875Hi maget al noch beteren wel.

Ende vaerd met hem te Kardoel hier bi

Tot Genevren der coninginnen vri,

Ende groetse mi oppenbare,

Ende alle die gi vint met hare,

14880Van minent halve; ende secgt haer dan

Datse groet die selve man

Die si heden riddere dede

Selve met groter hoveschede

Om dat ic u bescudden soude nu.

14885Goddanc, ic hebbe bescud u.

Nu sit op, ende vaerd gereet

Tote Kardoel. Ende dat u heet

Die coninginne dat seldi doen,

Soe hebdi van uwer mesdaet perdoen

14890Dat gi an die maget hebbet mesdaen.

Ende segt mi heren Keyen saen

Dat ic meer come in Arturs hof,

In heb mi eer gewroken daer of

Van den lachtere die hi mi op teech

14895Heden doe ic van hove creech."

Die riddere seide: "U gebot

Salic doen, alselp mi Got.

Ic hebbe becocht min overmoet:

Nie en dedic joncfrouwen goet.

14900Heden gemoettic dese joncfrouwe vri

Ende enen riddere, dat seitsi mi,

Dat haer broder was die gene:

Dien slogic doet. Met groten wene

Ward die joncfrouwe om hem saen.

14905Groet leet hebbic haer sint gedaen...

Dien doetdic onverdient, Godweet."

"Nu vaerd ter coninginnen gereet,

Ende valt hare hier af te voet;

Sine doet u nembermer els dan goet.

14910Ende dat ic u Keyen secgen hiet,

Ic bids u en vergetes niet."

Doe seide die maget: "Gi hebt an mi

Ene vrindinne, soe waer ic si.

Oec salic wesen u getrouwe."

14915Doe sprac die riddere metter mouwe:

"Wistic dat gijt wel sout helen,

Ene dinc soudic u gerne bevelen."

"Jaic," sprac si, "met goeder trouwen."

"Alse gi comt tot mire vrouwen

14920Daer suldi ene wile bi dagen,

Ende na Claretten van Spangen vragen;

Ende alse gijs die stade siet

Groetse mi (en latets niet.)

Stillekine, niet oppenbare;

14925Ende segt van minenthalve hare

Dat icse minne, ende sal na desen

Haer lief ende haer riddere wesen.

Ende canic met wapinen verdinen dan

Datmen mi prijst, ende werde goet man,

14930Soe doe mi doch in haren sen;

Ende vernemt si dat ic blode ben,

Soe sijs quite, en alle wijf,

Te pensene iet om min lijf."

Die joncfrouwe seide: "Nu geloves mi,

14935Magic hare sijn iet lange bi,

Ic doese u minnen, wet vorwaer."

Dus sijn si gesceden daer.

Nu latic u vanden riddere bliven

Metter mouwen ende sal scriven

14940Vander joncfrouwen ende vanden riddere roet,

102 Die beide reden te Kardeloet.

99 XXX.

Een begin van de ridder met de mouwen.

Ons vertelt het avontuur,

Dat koning Arthur op dit uur

Hield een hof zo overgroot

In de stad te Carmeloet,

14585 Recht op een Pinksterdag,

Dat men niet zijn gelijke dus zag.

De koning hij droeg kroon toe,

En de koningin mede alzo.

Daar was menige ridder te hof

14590 Dapper en van goede lof.

De koning had ook laten maken

Rood fluweel en scharlaken

Mantel en rok vijf honderd paar,

Vol hermelijn wit en helder,

14595 En daar op blauwe satijn doorhouwen.

Daar waren ridders en jonkvrouwen

Met dure klederen en met goed

Besmeerd (?), die hen wel stonden.

Daar waren vijfduizend ridders snel,

14600 Van prijs goed, weet ik wel.

Toen ging de koning mis horen

Met menige ridder uitverkoren.

Erec en Ydier, weet voor waar,

Gingen voor de koning daar

14605 Met twee gouden roeden,

En weerden die te dichtbij stonden.

Ydiers vader heet koning Verminc:

Erecs vader was Lac de koning;

Deze waren edel en rijk.

14610 De koninginnen diergelijk

Volgde na met schone jonkvrouwen:

Vier maal 20 mocht men er aanschouwen,

Die alle gekleed sierlijk zijn

Met dure klederen zijden.

14615 De koningin leidde Walewein

En Percheval in dat plein;

En Lanceloet en Ductalas

Leidden Clarette, zij het zeker dat.

Dus is men mis begonnen daar.

14620 Men zong met noten schoon en helder.

En toen de dienst was gedaan

Bracht men water en ging wassen.

Daar was ten eten gediend wel....

Wat zou daarvan lange taal.

14625 Elk had daar zijn gevoeg

Dat hij wilde, en meer dan genoeg.

Toen het derde gerecht daar was gegeten

Zwoer de koning en liet daar weten

Dat men niet zou eten voort

14630 Eer daar nieuws was gehoord,

Nog schoon laken werd op gedaan.

En niet lang daarna gelijk

Kwam een bode met haastigheden

Al tot voor de zaal gereden:

14635 Hij steeg af, en zijn paard

Hield een knaap. Hij ging ter vaart

Voor de koning en groette hem met zin,

En daarna de koningin.

Hij zei hij bracht een nieuws,

14640 Die hen liever gekomen was

100 "Bij een andere dan bij mij."

Toen sprak de koning: "Zeg me wat dat is,

Want ik moet een nieuws weten

Eer hier heden werd vol gegeten."

14645 Toen zei die knaap met droevig gemoed:

"Heer, Tristram die goede

Is dood: ik liet hem op de vloer

Liggen toen ik heen voer.

Ysauden minne, zijn ooms wijf,

14650 Heeft genomen zijn lijf,

En ze is ook om zijn wil dood.

Marcus zijn oom heeft rouw groot,

Beide om hem en om haar,

Heer, met uw verlof, ik vaar,

14655 Ik moet elders boodschap dragen."

Toen hoorde men zeer klagen

Beide heren en ook vrouwen,

De koningin sprak met rouw:

"Heer, bereid u, vaart gelijk."

14660 Arthur zei toen: "Zekerlijk,

Ik zou het erg node laten."

Hij bad toen alle die daar zaten

Dat ze met hem zouden varen.

Ze bereiden zich alle zonder sparen;

14665 En de koning is voor gereden,

Daar hem menigeen volgde ter plaatse.

Die dag was mooi en helder,

De vogels zongen openbaar.

Toen hij niet ver was gereden

14670 Kwam een knaap van schone leden

Rijden op een dravend paard.

Toen hij de lieden gewaar werd

Vroeg hij: wie die heren waren?

Men zei het hem al openbaar

14675 Dat het Arthur was de koning.

De knaap voer na dit ding

Tot Arthur en groette hem daarnaar

En alle die met hem waren.

Toen sprak hij: "Edele koning fijn,

14680 Hoe graag zou ik ridder zijn

Van uw hand, mocht het wezen."

De koning antwoordde hem na dezen:

"Vriend, ik ben nu haastig zeer;

Vaar te Carmeloet: als ik keer,

14685 Dat het niet zal zijn, zonder waan,

Ik zal u ridder maken gelijk."

"Dat loont u God," sprak hij daarnaar,

En beval ze God alle daar,

En is gereden met haast groot

14690 Gelijk tot Carmeloet,

En steeg af en ging in de zaal.

Zijn paard was ontvangen goed,

Want daar waren bedienden gereed,

Die niet anders deden, God weet.

14695 De knaap groette de koningin

En de jonkvrouwen met lieve zin.

Toen zei de knaap: "Ik ontmoette hierbij

Mijn heer de koning vrij,

Die me zei te wachten om die zaken,

14700 Dat hij me ridder zou maken

Snel als hij terugkwam."

De koningin zei: "In Gods naam."

Daar ze dus spraken hoorden ze daaruit

Van een jonkvrouw groot geluid.

14705 De koningin zag naar buiten gereed,

En zag waar een ridder reed:

Een gesel had hij in de hand mede,

Daar hij groot leed mee deed

Een jonkvrouw, die riep: "O wach."

14710 Die hij er gaf menige slag.

Ze riep: "Arme, dit moet ik gedogen."

Hij sloeg haar zodat haar het bloed in de ogen

Kwam te rennen. Toen zag ze gelijk

Waar de koningin was gestaan

14715 Ter venster om naar buiten te zien.

Ze sprak de koningin aan meteen:

"Aai koningin, wel edele vrouw,

Ontferm u hier van mijn rouw,

Die me deze ridder nu doet."

14720 De koningin ging met een spoed

Daar heer Keye ziek lag,

En klaagde hem dit toen ze hem zag,

Hoe een ridder een jonkvrouw

Zeer mishandelde, "die me op trouw

14725 Bad dat ik haar behoeden deed.

Nu ben ik zeer ten einde raad;

Hier is geen ridder te hof niet."

Keye zei: "Ga en beziet

Of die knaap die daar kwam nu

14730 Ridder wil worden hier door u:

Hij zal het erg graag doen,

Tenzij hij van kwaadheid is ontkomen."

De koningin ging gelijk daarnaar

En bad hem ridder te worden daar

14735 En dat hij die jonkvrouw behoeden gaat,

Die hij daar zag in grote misbaar.

De knaap sprak toen: "Edele vrouwe,

Dat doe ik graag, bij mijn trouw.

Het eerste dat ik ridder ben gedaan,

14740 En paard en wapens, ik volg hem gelijk."

De koningin was blijde van dit,

En liet hem wapenen, zij het gewis,

Met goede wapens en duur.

Daarna liet ze brengen snel

14745 Een zwarte wapenrok gelijk

Van satijn. Toen kwam gegaan

Een knecht en bracht een paard snel,

Gedekt en met breidels goed:

Heer Keye leent het de koningin.

14750 Een zwaard bracht men hierbinnen,

Een van de beste dat daar was:

De koningin, zij het zeker dat,

Omgordde het hem, en sprak hem aan:

"Nu ga. God maakt u goede man."

14755 Toen kwam Clarette gegaan

Uit een kamer en gaf hem gelijk

Een witte mouw, en zei: "Heer,

God sterkt u in die eer.

Denk om de eer vroeg en laat

14760 En dien God in al uw daden,

En zijn moeder, onze vrouwe;

En wees hoffelijk en getrouw;

Hoor missen graag in elke plaats;

Die ge hoort prijzen van goede zede,

14765 Daarna werk, dat raad ik u wel.

Van kleine, van rode, die zijn fel

Wacht u daarvan in alle tijden.

In uw herbergen zo bent ge blijde,

En vergeldt ook graag uw schuld.

14770 Weduwen en wezen bent ge altijd te houden

Daar men ze onrecht wil doen iets.

Deze mouw, heer, nu ziet,

Die geef ik u hier te deze

Dat ge altijd mijn ridder zal wezen

14775 En mijn vriend, waar ge bent.

Nu volg de ridder, het is tijd."

"Jonkvrouw, God loont het u. En tot uw wil,"

Sprak hij, "ben ik luid en stil."

De koningin sprak toen gelijk:

14780 "Clarette, dit was goed gedaan."

Dus voer die ridder weg ter vaart,

En Keye sprak ter koningin waart:

"Vrouw, mijn paard voert hij daar heen:

Nimmermeer zei je diegenen

14785 Nog ik mijn paard. Wat er ook geschiedt,

Hij volgt de rode ridder niet;

Al waren er tien hij zou ze verslaan

Wordt hij verbolgen, ik zeg het u, gelijk.

Kende hij hem hij volgde hem niet.

14790 Maar Clarette heeft goed bespied

101 Haar schoonheid te geven een man,

Die veel beter dorsen kan

Of met een ploeg eggen,

Dan voor een ridder zich verweren."

14795 De koningin sprak: Heer Keye uw taal

Is kwaad. Ik raad u wel,

Dat gij het meer gewaagt voor mij,"

Die ridder was daar nog zo nabij,

Zodat hij alles heeft gehoord,

14800 En zweeg geheel stil en reed voort,

En peinsde hoe het zou gewroken worden,

Hij zakte weg zich in de aarde.

Dus is hij een mijl gereden.

Daar kwam hij ter een wegscheiding:

14805 In elke zag hij hoefslagen staan:

Toen wist hij niet welke te varen.

Daar vernam hij een maagdje gelijk,

Die lammeren hoedde. Toen liet hij gaan

Zijn paard vast tot haar waart

14810 En vroeg haar met snelle vaart

Om een ridder en een jonkvrouw.

"Heer, ze rijden daar, grote rouw

Moet de ridder geven Onze Heer;

Hij sloeg daar een jonkvrouw zo zeer.

14815 Vaart heen haar te behoeden, dus bid ik u.

Ze rijden daarvoor niet zeer nu,

Ter rechter hand, zal ge weten."

De ridder is na hen gejaagd

En kwam gereden in een woud,

14820 Daar vogels in zongen menigvuldig.

Die zang bekwam hem erg goed.

Meteen zag hij de ridder fel,

En riep dat hij wachten zou.

Die rode ridder niet wou

14825 Wachten, nog hij keek om,

En zweeg geheel stil, zoals de stomme,

En sloeg de jonkvrouw maar te meer.

Dus had de zwarte in het hart zeer

En sprak: "Heer ridder, bij mijn trouw,

14830 Het venijn dat ge deze jonkvrouw

Doet zal u berouwen zeer."

De rode keerde hem met een keer

En sprak: "U bent een zot, voorwaar,

Dat ge me komen durft dus daarnaar.

14835 Bestaat, ik zou u gelijk

Hier bijten doen met grote schande."

De zwarte ridder sprak toen gelijk:

"Mocht ik uw dreigen ontgaan

Ik waande wel ontdoen uw daad.

14840 Bij God, ge bent fel en kwaad,

Dat ge deze jonkvrouw aldus slaat."

Toen die rode dat verstaat

Sloeg hij met sporen ter zwarte waart,

En de zwarte op hem ter vaart.

14845 En de rode stak met kracht

De zwarte door het schild hard,

Zodat de speer brak. De zwarte mede

Stak de rode daar ter plaatse

In de kanten van het schild weer,

14850 Zodat de rode viel ter neer

En riep en zei: "Heb mij genade.

Nu schijnt hier mijn overdaad:

Ge bent wel voor mij gewroken.

Mijn arm en drie ribben zijn gebroken."

14855 En toen die jonkvrouw hoorde dat,

Dat hij dus om genade bad

Bedankte zij de ridder zeer

En God Onze Lieve Heer.

Toen sprak zij: "Edele ridder vrij,

14860 Sla hem het hoofd af en geef het mij."

"Bij God, schone maagd, dat zij."

Hij trok het zwaard. Toen bad genade

Die rode. De zwarte sprak: "Het is te laat

Ge moet die overdaad bekopen gelijk,

14865 Die ge de jonkvrouw hebt aangedaan."

Toen riep hij de jonkvrouw aan,

Dat hij worden wilde haar man,

"En van alles in uw genade staan."

Toen zei de zwarte ridder gelijk:

14870 "Jonkvrouw, alzo helpt me God.

Hij biedt u een schoon gebod:

Wat raadt ge dus?" Ze zei gelijk:

"Alles dat ge raanaadt wil ik aangaan."

"Zo raad ik het u; al was hij fel,

14875 Hij mag het al nog verbeteren wel.

En vaar met hem te Kardoel hierbij

Tot Jenover de koningin vrij,

En groet haar van mij openbaar,

En alle die ge vindt met haar,

14880 Vanwege mij; en zeg het haar dan

Dat ze groet diezelfde man

Die ze heden ridder deed

Zelf met grote hoffelijkheid

Omdat ik u behoeden zou nu.

14885 Goddank, ik heb behoed u.

Nu zit op, en vaar gereed

Tot Kardoel. En dat u zegt

De koningin dat zal ge doen,

Zo heb je van uw misdaad pardon

14890 Dat ge aan die maagd hebt misdaan.

En zeg me heer Keye gelijk

Dat ik meer kom in Arthurs hof,

Ik heb mijn eer gewroken daar of

Van het lachen die hij mij op dreef

14895 Heden toen ik van hof kreeg."

De ridder zei: "Uw gebod

Zal ik doen, alzo help me God.

Ik heb bekocht mijn overmoed:

Niet deed ik jonkvrouwen goed.

14900 Heden ontmoette ik deze jonkvrouw vrij

En een ridder, dat zei ze mij,

Dat haar broeder was diegene:

Die sloeg ik dood. Met grote wenen

Werd die jonkvrouw om hem gelijk.

14905 Groot leed heb ik haar sinds gedaan...

Die doodde ik onverdiend, God weet."

"Nu vaar ter koningin gereed,

En val haar hiervan te voet;

Ze doet u nimmermeer anders dan goed.

14910 En dat ik u Keye te zeggen zei,

Ik bid u vergeet het niet."

Toen zei de maagd: "Gij hebt aan mij

Een vriendin, zo waar ik zij.

Ook zal ik wezen u getrouw."

14915 Toen sprak die ridder met de mouwen:

"Wist ik dat gij het wel zou verhelen,

Een ding zou ik u graag aanbevelen."

"Ja ik," sprak zij, "met goede trouw."

"Als ge komt tot mijn vrouw

14920 Daar zal je een tijdje bij dagen,

En naar Clarette van Spanje vragen;

En als gij haar daar ziet

Groet haar van mij (en laat het niet.)

Stilletjes, niet openbaar;

14925 En zeg het vanwege mij haar

Dat ik haar bemin, en zal na dezen

Haar lief en haar ridder wezen.

En kan ik met wapens verdienen dan

Zodat men mij prijst, en wordt een goede man,

14930 Zo doe ze me toch in haar zin;

En verneemt ze dat ik bang ben,

Dan ben je het kwijt, en alle wijf,

Te peinzen iets om mijn lijf."

De jonkvrouw zei: "Nu geloof mij,

14935 Mag ik haar zijn iets lang bij,

Ik laat haar u minnen, weet voorwaar."

Dus zijn ze gescheiden daar.

Nu laat ik u van de ridder blijven

Met de mouwen en zal schrijven

14940 Van de jonkvrouw en van de ridder rood,

102 Die beide reden te Carmeloet.

XXXI.

Vanden roden riddere enter joncfrouwen.

Daventure seget nu ter stede

Vanden riddere ende der joncfrouwen mede,

Die te Kardole ward reden nu.

14945Hi bat haer sere, dat secgic u,

Dat si over heme bade

Der coninginnen, dor grote genade.

Hi lach haer sere ane met beden.

Binnen dien quamense gereden

14950Vore die borch te Kardoel binnen,

Daer si vonden der coninginnen,

Die scire ut harre cameren quam

Doen si vanden riddere vernam.

Die riddere entie joncfrouwe met

14955Waren beide gebeet, dat wet;

Entie coninginne ontfincse wale.

Die joncfrouwe begonste doe dese tale:

"Vrouwe, gi saget mi heden wel,

Dat mi dese riddere fel

14960Dede harden groten rouwe.

Gi ontfarmet mins, edel vrouwe,

Ende sindet enen swerten riddere na mi,

Dine soe dwanc, vrouwe, dat hi

Van algader sinen mesdaden,

14965Die hi mi dede, u comt te genaden.

Nu hord mine clage, edel vrouwe:

Hi heeft mi gedaen groten rouwe:

Hi sloech heden minen broder doet,

Die hem mesdede clein no groet;

14970Hine hadden noit gesien te voren.

Mi heeft hi gedaen groten toren,

Vrouwe, ende dat staet al an u

Hoe hijt mi sal beteren nu.

Vrouw, oec secgic u noch mere:

14975Die swerte riddere groet u sere,

Ende alle die horen tuwen hove.

Leeft hi iet lange hi comt te boven

Allen den genen die ic kinne.

Bi Gode, vrouwe, waric coninginne,

14980Ic soudene minnen voer alle man."

Die coninginne loech ende sprac doe an

Den roden riddere, ende seide: "Keytijf,

Hoe temedi dit scone wijf

Dus te mesvoerne, ende om niet?"

14985"Vrouwe," seithi, "oft gijt gebiet,

Ic come hier in uwer genaden

Ende wille beteren al mine mesdaden."

Die coninginne dede hem geloven daer,

Dat hi nembermeer daernaer,

14990Bi ridderscape ende bi trouwen,

En mesdade vrowen no joncfrouwen.

Dit swoer hi daer. Doe seide hi:

"Vrowe, die riddere beval mi

Ene boetscap te doene oppenbare

14995Ane Keyen, wistic waer hi ware."

Die coninginne leitene daer;

Doe sprac hi te Keyen daer naer:

"Her Keye, met mi u ontboden heeft

Een die beste riddere die leeft,

15000Een swerd met ere mouwen wit:

Nembermeer comt hi na dit

In Arturs hof, eer comt die dach

Dat hi den lachter wreken mach,

Dien gi hem seit onverdient.

15005In wils te wers niet sijn u vrient,"

Seide die rode, "bolgedi te miwaerd."

"Nenic," sprac Keye, "maer opten musaerd

Belgic mi ende saels mi wreken.

Ic salne noch soe lachterlijc steken

15010Van sinen perde ende thoeft afslaen,

Magickene enechsins begaen."

"U quade tonge," sprac die coninginne,

"Sal u vele quaets nog bringen inne;

Gi segter selden hovescheit mede."

15015Die rode riddere nam orlof ter stede

Ende voer en wech, in weet waer;

Maer die joncfrouwe si bleef daer

Met Arturs wijf der coninginnen.

Oec deetsi hierna wel bekinnen

15020Claretten van des ridders minne,

Ende brachse oec in selken sinne,

Dat sine minde, sonder waen.

Hier af latic die redene staen,

Ende secge vanden riddere u

15025Metter mouwen vorwerd nu.

XXXI.

Van de rode ridder en de jonkvrouw.

Het avontuur zegt nu ter plaatse

Van de ridder en de jonkvrouw mede,

Die te Carmeloet waart reden nu.

14945 Hij bad haar zeer, dat zeg ik u,

Dat ze voor hem bad

De koningin, door grote genade.

Hij lag haar zeer aan met bidden.

Binnen dien kwamen ze gereden

14950 Voor de burcht te Cardeol binnen,

Daar ze vonden de koningin,

Die snel uit haar kamer kwam

Toen ze van de ridder vernam.

De ridder en de jonkvrouw mee

14955 Waren beide afgestegen, dat weet;

En de koningin ontving ze wel.

De jonkvrouw begon toen deze taal:

"Vrouwe, ge zag me heden wel,

Dat me deze ridder fel

14960 Deed erg grote rouw.

Ge ontfermt mij, edele vrouwe,

En zond een zwarte ridder naar mij,

Die hem zo dwong, vrouwe, dat hij

Van al zijn misdaden,

14965 Die hij me deed, u komt tot genaden.

Nu hoor mijn klacht, edele vrouwe:

Hij heeft me gedaan grote rouw:

Hij sloeg heden mijn broeder dood,

Die hem misdeed geen klein of groot;

14970 Hij had hem nooit gezien tevoren.

Mij heeft hij gedaan groten toorn,

Vrouwe, en dat staat al aan u

Hoe hij het me zal verbeteren nu.

Vrouw, ook zeg ik u nog meer:

14975 De zwarte ridder groet u zeer,

En alle die behoren tot uw hof.

Leeft hij iets lang hij komt te boven

Al diegenen die ik ken.

Bij God, vrouwe, was ik koningin,

14980 Ik zou hem minnen voor alle man."

De koningin lachte en sprak toen aan

De rode ridder, en zei: "Ellendige,

Hoe meende ge dit schone wijf

Dus te misvoeren, en om niet?"

14985 "Vrouwe," zei hij, "als ge het gebiedt,

Ik kom hier in uw genaden

En wil verbeteren al mijn misdaden."

De koningin liet hem beloven daar,

Dat hij nimmermeer daarnaar,

14990 Bij ridderschap en bij trouw,

Misdeed vrouwen of jonkvrouwen.

Dit zwoer hij daar. Toen zei hij:

"Vrouwe, die ridder beval mij

Een boodschap te doen openbaar

14995 Aan Keye, wist ik waar hij waar."

De koningin leidde hem daar;

Toen sprak hij tot Keye daarnaar:

"Heer Keye, met mij u ontboden heeft

Een van de beste ridders die leeft,

15000 Een zwarte met een mouw wit:

Nimmermeer komt hij na dit

In Arthurs hof, eer komt die dag

Dat hij het lachen wreken mag,

Die ge hem zei onverdiend.

15005 Ik wil het waard niet zijn uw vriend,"

Zei de rode, "verbolg ge tot mij waart."

"Neen ik," sprak Keye, "maar op de dwaasheid

Verbolg ik me en zal me wreken.

Ik zal hem nog zo belachelijk steken

15010 Van zijn paard en het hoofd afslaan,

Mag ik hem enigszins begaan."

"Uw kwade tong," sprak de koningin,

"Zal u veel kwaad nog brengen in;

Ge zegt er zelden hoffelijkheid mee."

15015 De rode ridder nam verlof ter plaatse

En voer weg, ik weet niet waar;

Maar de jonkvrouw ze bleef daar

Met Arthurs vrouw de koningin.

Ook deed ze hierna wel bekennen

15020 Clarette van de ridders min,

En bracht haar ook in zulke zin,

Dat ze hem minde, zonder waan.

Hiervan laat ik de reden staan,

En zeg van de ridder u

15025 Met de mouwen verder nu.

XXXII.

Vanden riddere metter mouwen ende Sephalus.

Nu gewaget daventure,

Daer hi sciet ter selver ure

Vanden roden riddere, dat hi

In een dal quam daer bi,

15030Daer hi gemoette ene joncfrouwe,

Dine met hare op grote trouwe

Leide, ende herberge oec boet,

Dies hi hare seide danc groet,

Ende voer met hare te hare hove,

15035Daer hi was met groten love

Ontfaen vander maisniden daer.

Si beval hem allen daernaer,

Dat si sijns wel namen ware.

Doe quam haer broeder oppenbare

15040Vorden riddere saen na desen

Ende hitene willecome wesen,

Ende neech hem neder toten voeten.

Die joncfrouwe dede met goeder moeten

Den riddere ontwapinen ter stede,

15045Ende een paer cleder bringen mede,

Dat si hem bat ane te doene.

Een gordel gaf si den riddere coene,

Dat al was van fijnre siden.

Hi dankes hare sere tien tiden.

15050Doen hi hadde die cleder an

Docht hen een die scoenste man

Die si nie hadden gesien.

Om hem worden pensende mettien

Alle die joncfrouwen van daer binnen:

15055Alle begeerden si sire minnen.

Ende Egletine, harre alre vrouwe,

Pensde: "Here God, ende oft mi trouwe

Dese riddere nu wilde houden,

Soe waric van minnen sere in vrouden.

15060Hoe mochtic hem dit nu doen verstaen?

Mettien so gincmen ginder dwaen,

Entie riddere ende Egletine gemene

Gingen tere taflen sitten allene:

Hare joncfrouwen entie knapen saten

15065Tere andere taflen ende aten.

Daer was gedient wel ende gereet.

Eglentinen broder sneet

Vorden riddere ende voer hare.

Die joncfrouwe bat den riddere daernare

15070Over haren broder, dat hi wesen

Mochte sijn knape. Hi seide te desen:

"Joncfrouwe, ic ontfaene gerne, Godweet."

Dus atmen daer. Daerna gereet

Dedemen die taflen van daer.

15075Men sanc, men speelde daernaer,

Ende scone avonturen oec met

Seidemen daer. Daerna, dat wet,

Dedemen den riddere slapen gaen

Op een bedde wel gedaen.

15080Dien nacht reste hi sonder pine;

103 Maer die joncfrouwen ende Egletine

Pensden om hem dicke dien nacht;

Maer dat dede der minnen cracht.

Dus hadden si van haren gaste

15085Van minnen pine ende onraste,

Daer hi niet af ne weet.

Smargens stont hi op gereet,

Ende wapende hem, ende wilde riden.

Egletine quam tien tiden

15090Ende boet den riddere goeden dach.

Hi dancte hare, doe hise sach,

Der herbergen die si hem dede,

Ende nam orlof aldaer ter stede;

Ende Cephalet quam daer gegaen.

15095Doe bevalne sijn suster saen

Den riddere daer op sine trouwe.

Doe seide die riddere metter mouwe:

"Ic sal hem gelijc mi selven doen."

Cephalus seide: "Edel baroen,

15100Op ene vorwarde varic met u,

Dat gi mi riddere sult maken nu

Binnen enen jare teneger stont,

Opdat ics verdine." "Ic doet u cont,"

Sprac die riddere, "dat willic anegaen."

15105Dies gaf hi hem sine trowe saen.

Doe beval si den broder daernare,

Dathi altoes gedienstech ware,

Ende si leverde hem wapine ende part.

Si namen orlof metter vard.

15110Cephalus voerde sijn spere ende scilt.

Si reden henen met groter gewilt,

Ende quamen gereden, sonder waen,

Daer een cruce was gestaen.

Doe seide Cefalus: "Live here,

15115Dit foreest vruchtic sere;

En was nie man diet leet,

Hine haddere scade in, Godweet.

Perchevael, Walewein ende Lanceloet,

Ductalas ende Erec, met ere conroet

15120Wilden si dore dwout riden:

Si worden gescoffirt daer tien tiden.

Si liten haer helme ende haer swarde daer

Ende worden gewont oec, dats waer.

Met pinen mochten si ontgaen,

15125Sine waren doet ofte gevaen.

Dit hetet tfelle woud sonder genade.

Here, wat es nu in uwen rade?"

Doe antwerde die riddere metter mouwe:

"Node keric, bi mire trouwe,

15130Ende blodelike dar ic oec varen

Daer dus goede ridders tebarenteert waren;

Nochtan willic proven min geval,

Wat mi hier af comen sal.

Vare henen vaste te woude ward."

15135Doe hoerden si ropen metter vard.

"Her riddere, hoerdijt, metter mouwen?

Keert weder oft het sal u rouwen;

Comdi int wout sonder genaden

Gine lidet heden sonder scaden."

15140Doe sach hi comen enen knecht

Ende ene joncfrouwe, vore hem recht,

Die beide dreven rouwe groet,

Ende van allen clederen waren bloet.

Die joncfrouwe hadde haer scone lede

15145Met enen rise gedect ter stede.

Si sprac: "Wat es mi gesciet

Ellendech wijf. Dus magic niet

Comen daermi ieman sien mach."

Metten selven datse Cefalus sach,

15150Ende warp hare sine cappe an,

Ende den knecht gaf hi dan

Sijn sorcoet. Doe quam gereden

Sijn here, [die] blide was der hovescheden

Die Cefalus daer hadde gedaen.

15155Hi grote die joncfrouwe saen,

Die hem riet dat keren sere

Oft hi behouden wilde sijn ere.

Doe vertelde si hem saen

Hoe si quam an enen naen,

15160Dien si om Arture vragede daer;

"Ende hi wisede mi daernaer,

Datic al desen wech vore ter linden,

Ic soude Arture noch tavont vinden.

Ende doe wi quamen ter linden, here,

15165Soe vervaerdem min knecht so sere,

Dat hi seide, al sonder waen,

Dat ons verraden hadde die naen.

Mettien quam een donderslach

Dat ic ne horde noch en sach,

15170Ende die minen knecht ende min part

Ter neder sloech met ere vard.

Ende doe wi waren vercomen

Hebwi enen groten riddere vernomen

Ende een groet deel knapen daernaer,

15175Die swerd hadden huut ende haer.

Si hadden dogen blakende roet,

Die tande lanc, die monde groet:

Die minste was merre dan een gygant,

Elc hadde .i. geessele in die hant,

15180Ende een swaerd vorde elc gemene:

Sine hadden andere wapine gene;

Haer huud harder dan stene waren.

Daer na quam een naen gevaren,

Dise bedwanc soe ter steden,

15185Datsi beefden met alden leden.

Doen quam een riddere, die seide tot mi:

"Joncfrouwe, mi es leet dat gi

Hier sijt ende u knecht mede:

Ic woude gi waerd in ere ander stede.

15190En ware ic, gi waerd verloren;

Om ere wille, die mi te voren

Van minnen bringet menech gepens,

Magic, ic sal u enechsins

Hulpen." Doe seide ic: "God loens hare

15195Daer gijt om doet." Ende saen daer nare,

Her riddere, so quam die felle naen

Ende alle die andere op mi saen,

Ende begaetden mi alse gi siet.

Die riddere dogede groet verdriet

15200Eer hi mi verloeste aldare."

Die ridder metter mouwen vrachde hare

Twi si den coninc soeket nu?

"Bi Gode, her riddere, ic segt u,

Mijn stiefvader wilt mi algader

15205Tgoet nemen, dat mi liet min vader,

Daer hondert ridders wel horen ane

Ende tweehondert leenknechte. Vordane,

Seit hi, hets algader sine.

Mine vrient hebbenre gedaen pine

15210Om mi te hulpene. Dan seget hi,

Welet ieman becorten alse riddere vri

Jegen hem, hi come ende wint;

Anders en geeft hijs mi niet en twint.

Mine vrient beswiken mi ter ure:

15215Dus soekic den coninc Arture,

Ende soude hem bidden Waleweine

Tenen vogede, oft Ywaine

Oft Perchevale ofte Lanceloet:

Haddicker ene in hadde geen noet."

15220Doe seide die riddere metter mouwen:

"Scone maget, bi mire trouwen,

U toren es mi harde leet.

Gi selt hier nu bliven, Godeweet:

Mijn sciltknecht sal bliven bi u;

15225Ic sal in geen wout varen nu

En proven min geval al daer.

Magic keren, wet vorwaer,

Ic sal u bat beraden echt.

Blivic doet, so bevelic minen knecht

15230Dat hi van u en scede niet

104 Vore dat hi u bat tgereke siet."

Cefalus seide doe: "Here, twaren,

Ic sal ember met u varen."

"Gine sult," sprac die riddere metter mouwen;

15235"Gi moet bliven bider joncfrouwen."

Hi sprac: "Ic moet doen u gebot."

Die joncfrouwe sprac: "Alselp mi Got,

Her riddere, mi es leet u scade...."

"En holp niet nu datmens mi bade."

15240Mettien nam hi spere ende scilt

Ende voer inward met gewelt.

Si baden alle drie daer sere

Dattene bescermen moeste onse here;

Ende hi selve riep met trouwen

15245Genade op onser soeter vrouwen.

Hi reet int wout eer iet lanc,

Daer hi hoerde der vogeline sanc;

Ende hem quam doe in sinen sinne

Starkelike Claretten minne.

15250Hi sach doe optie mouwe wit:

"Ay Clarette, gi gaeft mi dit,

Ende hiet mi pensen om die doget:

U gichte heeft mi soe verhoget,

Dat mi soe fier es nu die sin,

15255Dat ic en weet waer ic bin."

Nu quam min vrowe ver Venus vord,

Doen si verhord heeft dese word,

Ende plante in hem enen boem na des,

Die nine verdroget; waer hi es

15260Hi draget blomen over jaer;

Maer hi ware den genen swaer

Te dragene, die nine bekinnen

Die treken van gerechter minnen.

Maer die werelt es nu soe cranc,

15265Dat si al laet der minnen bedwanc;

Maer nochtan der minnen cracht

Maect menegen coene ende gevet macht:

Minne haet al dat es loes.

Haer boem draget vrucht altoes:

15270Deen telch draget melthede,

Dander reine oetmodechede,

Terde sin ende wijshede,

Tfierde pine ende arbede,

Tfifte bliscap, tseste rouwe,

15275Tsevende doget, dachtende trowe,

Dat negende ene bedachtechede,

Dat tiende grote hoveschede,

Dellefste pense, twelefste vruchten,

Tertienste beven, tfiertienste suchten,

15280Dat .xv. vasten ende waken,

Tsestiende word met soeter spraken,

Tseventiende reinen moet,

Dachtiende geluc ende spoet,

Dat .xix. de lange quale,

15285Dat twentechste verdinet wale.

Dit, ende meer, moten si bekinnen,

Die herte daer die boem van minnen

In sal wortelen ende dragen.

Die minne mach haer sere beclagen

15290Over die gene die wanen minnen

Ende te vriene dan beginnen.

Menech der minnen onrecht doet,

Maer het ware al jegen spoet,

Wildic dat berechten hier

15295Den swerten riddere, die nu tfier

Van Claretten minne ontstac;

Men seit datse Lanceloet van Lac

Minde: dat was sceren ende een blijf;

Hi minde Genevren Arturs wijf.

15300Ende Gastolus vanden gronen dale

Dogede om haer minne grote quale;

Ende Carados vander riviren

Voer in alle lande torniren,

Daer hi hogen prijs verwarf;

15305Om haer minne hi sint starf.

Amelant minnetse oec, sijt seker das,

Die here vander montaengen was:

Soe dede Marchelijs, als wijt vinden,

Die oec here was vander linden

15310Die winter ende somer was even grone,

Alst Gode mogende was te doene.

Menech ander minnese met.

Die riddere metter mouwen, dat wet,

Behoeft te hebbene groet geval,

15315Sal hi dese maken al

In Claretten herte onmare,

Ende selve sijn gemint van hare;

Ja hi wel, ans nu Venus,

Dine hier an heeft bracht aldus.

15320"Ay mi," seit hi, "wats mi gesciet?

Ic pense ende hets al om niet;

Al waric here van al kerstenhede

Ende van heidenesse oec mede,

Ende daertoe een die scoenste man

15325Die ridders name ie gewan,

Ende alle herten waren ene,

Die van dorperheiden waren rene,

Ende die herte dan ware mijn,

Nochtan waendic te dulle sijn

15330Te pensene om selke minne,

Die ic onwetende nu beginne

Bi rade van minen dommen sinne.

Ne neme dat icker ane winne,

Dat sal int inde sijn die doet."

15335Een fel riddere ende een groet

Quam ridende sere te hemward:

Hi riep sere op hem ter vard:

"Her riddere, vander witter mouwen

Ende van uwen orsse, bi mire trouwen,

15340Salic u scire quite maken."

Die riddere en horde niet der spraken.

Dander riep doe anderwarf:

"Biden here die nie bedarf.

Het sal u tonneren vergaen."

15345Noch en heeft hijs niet verstaen.

"Hordijt? Sprect." Ende hi niet.

Mettien die rode riddere liet

Lopen, ende stac den swerte soe,

Dat hi opward keerde doe

15350Die been; ende hi daermede

Sijn gepens vergat ter stede,

Ende riep: "Lieve here. wats mi gesciet."

Mettien hi vore hem houden siet

Den roden riddere dine af stac.

15355Hi spranc op manlike ende sprac:

"Bi Gode, onsen here van hemelrike.

Gi staect mi herde dorperlike

Van minen orsse sonder plecht."

"Oft u andet so nemes recht.

15360Hiermet sone lidijt heden,

Dat van overmodecheden

Niet en wout spreken jegen mi

Doen ic u driewarf riep: bedi

Balgic mi te meer op u."

15365"Weltijt riepti mi?" Rechte nu

Vor dien dat ic u tumelen dede."

"Onblide werdic mire lede,

Hordic u heden ofte sach

Vore dien dat ic op daerde lach."

15370"In achts niet daet of gi mocht:

Gi hebbet dire gnoech becocht,

Gi hebter ombe u ors verloren.

Noch seldijs hebben merren toren.

Kiest, ic sal u deilen een spel;

15375Ende eer gi kiest bepinst u wel:

Uwen voet oft u ene hant

Oftu oge moet wesen u pant.

Soe mogedijs togen teken wel,

Dat gi waerd int wout fel.

15380Dus mogedijt goden coep liden.

105 Ende wildire oec iet jegen striden

Soe wee uwen hovede." "Jaic, en trowen,"

Sprac die riddere metter mouwen;

"Dese tol ware mi oec te swaer.

15385Bi Gode, in gave u niet een haer.

Ende dat gi mi taent nu dus sere,

Dat ant mi bi onsen here,

Ende dreiget. Waerdi te voet.

Ic sout becorten, des sijt vroet."

15390Doe beette saen Elyconas

Ende trac sijn swaerd ende ginc na das

Opten swerten riddere slaen,

Ende die swerte op hem saen.

Hi sloech den roden riddere soe,

15395Dat hi ter eerden boech doe.

Elc sloech den anderen sinen scilt

Ontwee oft ware een vilt:

Hare helme ende haer halsberge met

Slogen si al te sticken, dat wet.

15400Dus vochten si tot over none.

Haer negeen en was so coene,

Hine hadde met gode geleeft al bloet

Dore eens kins bede niet groet.

Si vielen beide in onmacht daer

15405Ende lagen ene halve mile daernaer

Eer haer negeen daer verquam.

Te lest die swerte riddere vernam

Die mouwe, die hem gaf Clarette:

Doe spranc hi op sonder lette

15410Ende was altemale vercomen,

Ende heeft sijn swaerd daer genomen

Ende es tElycanase gegaen

Ende keerdene ende hitene opstaen.

Entie rode stont op ter vard,

15415Ende nam in sine hant sijn sward;

Maer hine conde hem verweren niet.

Die swerte riddere als hi dit siet

Sloechine soe met sinen swerde,

Dat hi nederviel op deerde.

15420Ende doe hi daer ter neder lach

Verdonkerde hem saen die dach,

Ende donderde ende blixende mede.

Het werd so sere donker ter stede,

Dat hi nine sach een twint.

15425Daerna hi den dach bekint.

Doen hordi ropen, sonder waen:

"Mijn broder werd gewroken saen.

Dat gine sloget, hoe dorstijt doen?"

Met hem quam lopende een lyoen.

15430Si lipen beide te hem ward.

Hi seinde hem ende werd vervard:

Wat wondere waest dat hi hadde te voren?

Mode gevochten ende verloren

Ors ende helm ende sinen scilt,

15435Ane sijn swaerd, dat hi in di hant hilt,

Stont sijn toverlaet algader

Naest Gode onsen hemelscen vader.

En hadde gedaen nochtan di minne,

Hi hadde geweest al tende sinne;

15440Si maectene so coene, wet vor waer,

Dat hi ne hadde genen vaer.

Amelant maecte groet geclach

Doe hi sinen broder doet sach.

"Gi waerd, broder, meer vermaerd,

15445Ende meer ontsien ende onvervaerd

Dan ic was, ende helpt mi dwout

Te recht houden met uwer gewout;

Nu bevelic u ziele gemeinlike

Allen den heilegen van hemelrike."

15450Doe reet hi opten riddere daer,

Ende sijn lyoen oec daernaer.

Hi stakene dor den luchteren arm,

Dat trode bloet ut ran al warm.

Entie lyoen waende hem wel

15455Hebben gescoerd halsberch ende vel;

Maer neen hi niet: hi scorde hem af

Die mouwe, die hem Clarette gaf.

Dies werd hi erre, ende hi verdroech

Dat swaerd, daer den lyoen met sloech

15460Half sijn hoeft entie vote voren.

Nu heeft Amelant verloren

Die hulpe van sinen lyone,

Daer hi te voren op was coene.

Doe sprac Amelant: "Nu es min toren

15465Meerre dan hi was te voren:

Ic hatene diet mi heeft gedaen."

Hi beette neder ende es gegaen

Ten riddere ward ende sloech bedichte

Op hem na sijn bloet ansichte;

15470Maer die riddere die slogene weder

Op helm, op scilt, vord ende neder,

Dat al te sticken es gespleten.

Haddi doe op sijn ors geseten

Hi hadde gevloen, wetic wel.

15475Int leste den riddere daer gevel

Dat hi Amelante enen slach gaf

Op sinen arm, dat hi vloech af.

Doe bat Amelant saen genade.

Die riddere seide: "Het es te spade."

15480Amelant seide: "Ic segt u nu,

Spaerdi mi soe spaerdi u;

Want mine man, die mi sijn hout,

Dier ic hier menege hebbe int wout,

Souden u doden; dat ware scade."

15485"Nu segt mi dan, bi wat rade

En mach hier nieman dore liden,

Ende wie es hier here nu ten tiden?"

"Ic ben here daer af," sprac hi, "algader.

Van minen tienden oudervader

15490Eest aldus verstorven op mi.

Ende oit heeftment gehouden vri;

Want soe wie datter in quam,

Dat hire selke scade in nam,

Waest riddere oft oec joncfrouwen,

15495Dat hen mochte haer leven rouwen

Al mochten si behouden dleven.

Daer sijnre hondert doet in bleven

Jegen enen dire ontginc.

Onlancs sijn gesciet die dinc,

15500Dat hier Perchevael ende Walewein,

Ende Lanceloet waren int plain,

Ende andere vele gesellen mede,

Die met pinen ontdrogen haer lede.

Hierbi hetet felle wout.

15505Ic hebbe noch .xl. ridderen stout

Ende hondert gygante oec wel;

Nieman sach gene so fel.

Serpente, draken ende lyone

Hebbic oec te minen doene,

15510Die mi onderdanech sijn al.

Eren naen hebbic, dien dit getal

Dient ende ontsiet, al sonder wanc:

Hi hevetse alle in sijn bedwanc.

En leeft oec nieman nu ten stonden

15515Die so wel can ane wonden.

Wildi an minen rade staen

Soe mogedi metten live ontgaen."

"Jaic," sprac die riddere metter mouwen,

"Wildi mi sekeren bi uwer trouwen

15520Te werkene al bi minen rade.

So salic uwes hebben genade."

Hi sekeret hem bi sire trouwen.

Doen sprac die riddere metter mouwen:

"Soe moetti nu beteren saen

15525Ere joncfrouwen, dier es mesdaen

In dit wout, ende sere mesmaect.

Ic ontmotese heden al naect

Ende deetse beiden oec na mi;

Minen sciltknecht litic haer bi."

15530Amelant seide: "Dat willic doen;

106 Maer laet mi tirsten, edel baroen,

Minen naen hier doen comen,

Dat hi onser wonden moge gomen;

Ic weet wel, vint hi minen arm

15535Metten verschen blode al warm,

Hi salne, eer drie dage, al genesen."

Die swerte riddere seide na desen:

"Het es mi lief." Doe riep hi saen:

"Fellon, Fellon." Doe quam die naen

15540Op een starc ors gereden.

Daer sach hi doet licgen ter steden

Elyconas, ende sinen here

Amelande gewont wel sere.

Hi riep: "Acharme, her Amelant,

15545Hoe eest u dus gegaen in hant?

Heeft dese riddere allene dit gedaen?

Dies en gelovic niet." "Sonder waen,

Fellon, het dede dese selve man."

"Godsat heb hi, diet clage, dan.

15550Gi plaget te sine scip ende roder

Van ridderscape, gi ende u broder;

God en wils u nember onnen,

Want een ridder heeft u beiden verwonnen

Ende uwen lyoen: dits wonder groet.

15555Mi droemde tnacht uwes broder doet,

Want mi droemde dat een aren

Verwonnen hadde twee sparewaren:

Dats dese riddere, sonder waen;

Dat sal hi becopen herde saen;

15560Nochtan waerd jamber ende scade

Die hem enegen lachter dade."

Amelant seide doe: "Felloen,

Gine moget den riddere niet mesdoen;

Die hem mesdade hi daet mi."

15565"Bi Gode, here, sintmeer dat si

Die vede versoent tusschen hem ende u,

Soe es si van mi versoent oec nu."

"Jasi; Fellon, waent ons genesen."

Fellon antwerde saen te desen:

15570"Mochtic wel, ende dorstict laten,

God hi mote mi nu verwaten,

Oftic minen here genase,

Amelante, den bloden hase;

Mi donke hi es geseten heden

15575Optie bloetheit vander coenhede

Ende vanden gevalle op dongeval,

Dat lange met hem wesen sal;

Ende opten lachter vander eren.

Hine darf hem nembermer bekeren

15580Daerne goet man met ogen ansiet."

"Fellon, noch begeefdi niet

Uwer onseden; comes af, ic raet u,

Oft ic saels mi belgen nu."

Voen beette saen neder Felloen

15585Ende ontwapende sinen here doen,

Die doe hadde menige wonde,

Die hi verbant alle tier stonde.

Hi verbant oec mede den arm

Metten verschen blode al warm.

15590Een vingerlijn hadde Felloen,

Daer met seindi die wonden doen,

Daer was een steen in gewracht:

Die steen hadde sulke cracht,

Al hadde een man doetwont gewesen,

15595Seindine daer met, hi ware genesen.

Nu hiet Amelant Fellon daerna,

Dat hi ten swerten riddere ga

Ende hine genese op sine trouwe.

Den riddere gedachte metter mouwe,

15600Dat hem Clarette hadde verboden

Dat hi genen naen noch roden

Geloven soude: "Dit geloefdic u,

Clarette, edele joncfrouwe; ende nu

Stervic, doe ic u gebot.

15605Ende banderside, alse hulpe mi Got,

Soe doe ic node jegen uwen raet;

Nochtan min leven an hem staet."

Dus pensdi vort ende weder

So lange, dat hi viel ter neder

15610In onmacht. Doe riep Amelant:

"Fellon, com hare te hant;

Hier sterft die beste ridder een

Die de sonne nie besceen."

Fellon ginc daer ende Amelant

15615Ende ontwapenden den riddere thant,

Ende vonden over hem .xv. doetwonden:

Die heeft hem die naen verbonden.

Amelant waende dat hi doet ware

Hi verquam ende sprac daernare:

15620"Ellendech man, wats mi gesciet.

Wacharme, in mach genesen niet,

En si dat ic der scoenre raet

Verhore na dien dat mi staet."

Dit horde Amelant entie naen

15625Ende hebbenre beide bi verstaen

Dat hi minde. Hi stont op te hant,

Ende alsi hem ontwapent vant

Ende sine wonden saechte gebonden

Doe sprac hi ten selven stonden:

15630"Clarette, minne, dit es gesciet;

Maer bi Gode in wist niet,

Dies moettijt mi, scone, vergeven."

Fellon, die hem stont beneven,

Vrachdem hoes hem behagede nu?

15635"Wale. Her Amelant, nu biddic u,

Dat wi ter joncfrouwen scire gaen?

Amelant seide: "Dat werd gedaen."

Si wapenden hem ende gingen daer

Die joncfrouwe lach, wet vor waer,

15640Ende haer knecht, in knigebede,

Ende daden oetmodelijc haer gebede,

Ende Cefalus, met goder trouwen,

An onsen here ende onser vrouwen.

Mettien sagen si comen gegaen

15645Haer here, Amelante enten naen.

Doen die joncfrouwe den naen sach

Viel hare op therte een swaer slach;

Si waende van hem verraden wesen,

Gelijc si was onlancs vor desen;

15650Ende Cefalus mesliet hem sere

Doen hi sach sinen here,

Om dat hi quam also te voet,

Ende dat hem so onsiende stoet,

Ende alle sine wapine waren dorhouwen,

15655Ende al bebloet mocht mense bescouwen.

"Ay mi," sprac hi menechfout,

"Mi donct gi waerd int felle wout,

Dat noit man leet sonder toren.

Dit was u wel geseit te voren."

15660Die joncfrouwe mesliet haer sere

Doe sine sach gewont dus sere.

Doe sprac die riddere metter mouwen

Tote Cefaluse enter joncfrouwen:

"Ens niet so scone als goet verdrach

15665Daer mens gebeteren nine mach;

Want men mach qualijc ontflien

Eneger dinc die moet gescien."

Vord sprac hij: "Her Amelant,

Dese joncfrouwe, die bi u es gescant,

15670Haer verdriet moetti nu, twaren,

Beteren, ende daerna varen

Tote minen here den coninc Arture,

Ende vertelt hem mine aventure.

Hem seldi beteren u mesdade.

15675Hi sal oec uwes hebben genade."

Doen spranc vord Fellon die naen:

"Waendi dus min here vaen?

Ic soudere vore setten eer min leven

Erickene aldus sere liet sneven.

15680Ic rade u wel, dat gijs swiget stille.

107 Wildi iet anders dan ic wille

Soe speelt vord tuwen besten;

Ic salle voren tsire vesten

Ter montangen in geen wout,

15685Al waerdi noch alse stout.

En heeft hi niet gnoech verloren

An sinen broder hier te voren,

Die in gene wout doet leget?"

Die riddere metter mouwen seget:

15690"Felloen, al waerd u noch alse leet,

Hi sal voldoen sinen eet

Ende quiten sine trouwe daer af,

Die hi mi heden te pande gaf,

Ende varen met mi, ende gi mede;

15695Ende sal breken desen onsede,

Oft ic salre om sterven saen."

Fellon es tsinen hoerne gegaen

Ende wilde blasen daer te hant:

Doe seide te hem Amelant:

15700"Fellon, oft gi meer begeert

Dat ic u lief hebbe ende weert,

Ende hulpe wilt van mi gewinnen,

Soe laet ons nu varen met minnen

Mettesen riddere in sire genade."

15705"En holpe niet datmens mi bade;

Here, en hadde u gebot gewesen

Wine hadden nu wat doen van desen;

Ic haddene doet inden woude;

Maer ic liet dor uwe houde.

15710Nu willic blasen ende doen comen na desen

Vanden woude alle die resen.

Ic sal blasen oft gine vliet;

In wille langer letten niet.

Gi hebt an ons dat bejaget,

15715Dat men nembermer verdraget

Man no wijf, bi onsen here."

Des balh hem die swerte so sere,

Dat hi seide: "Ic mote vervaren

Oftic u iet langer sal sparen,

15720Want gi sijt arger dan Judas."

Doen trac hi sijn swaerd na das.

Ende Fellon waende hebben geblasen nu;

Het was te spade, secgic u.

Den horen liet hi vallen daer

15725Ende vinc te sinen swaerde daernaer.

Si gingen hen onderslaen bedechte.

Dus began weder dat gevechte.

Fellon was starc: van sire groethede

Noit hadde man so starke lede.

15730Haddi op sijn part gewesen

Die riddere en wars niet genesen;

Hi was te trage op sine been,

Om dit ontspranc hem al in een

Die riddere ut sinen slagen saen.

15735Amelant hadde gerne sinen naen

Geholpen, maer hine dorste niet:

Hi duchte te hebbene daer af verdriet.

Ende Cefalus was oec indien,

Haddi Amelante gesien,

15740Dat hi sinen here hadde willen deren,

Hi had hem coenlijc hulpen weren.

Si vochten lange, dies geloeft;

Ten lesten sloech di riddere op thoeft

Fellone toten tanden toe.

15745Daer bleef Fellon doet alsoe.

Ic waenne daer di duvel scinde;

Quaet lijf es sculdech quaden inde.

Dit sach Amelant ende bat genade,

Ende seide: "Mijns naens ondade

15750En treckic te miwaerd niet.

Ic vare met u, alse gi gebiet,

Toten coninc Arture,

Ende genite der aventure,

Weder hi mi doet oft sal vaen;

15755Mare dat mi naest sal gaen,

Dats van Claretten alsi mi kint,

Want ic hebse lange gemint."

Doe pensde di riddere metter mouwe:

"So minnewi beide ene joncfrouwe,

15760Dies ons lettel es te bet.

So menech spreiter om sijn net;

Woude si mi minnen, sekerlike

In coerre niet vore Arturs rike.

Ay God geve mi tharre minnen spoet."

15765Vord seidi: "Amelant, nu doet

Alse gi segt; in eysche el niet.

Ende dese joncfrouwe, die gi hier siet,

Ic wane dat haer beter si

Dat si nu vare met mi."

15770"Ic vare gerne met u, here,

Indien dat ic behoude min ere.

In hadde noit man no amijs,

Noch in begaers in gere wijs."

Cefalus die quam doe vord

15775Ende sprac tsinen here dese word:

"Here, waer wildi varen nu?"

"Te woude waerd, dat secgic u,

Ende doen dat ic mi hebbe vermeten."

"Bi Gode, here, ic doe u weten,

15780Quaemdi inder resen gemoet

Met Amelande, sine daden u nemmer goet,

Al haddi hondert manne cracht,

Gine verblevet nember den nacht.

Ende daertoe sidi ter doet gewont:

15785Mijn raet ware wel nu ter stont,

Dat wi te mire suster varen;

Ic sal u daer wel doen achterwaren

Den besten meester die mach wesen;

Ende als gi wel sijt genesen

15790Salic u wapine gnoech doen maken.

Ende waer gi wilt na die saken

Henen riden, ic vare met u."

Die riddere hi bepensde hem nu:

"Dese raet becomt mi wale:

15795Ic wille volgen te desen male

Sijns raets." Dus keerdi daer

Met Cefaluse te sire suster naer.

Nu waren si alle daer te voet:

Die riddere verloes sijn ors goet

15800Int wout; soe dede oec Amelant,

Entie joncfrouwe die hi daer vant

Verloes haer part ende haer gewaden:

Dus waren si alle omberaden.

Die swerte riddere sat na desen

15805Op dors, dat Fellons hadde gewesen,

Ende nam vore hem Amelant:

Cefalus nam die joncfrouwe te hant

Vore hem, ende reden tsamen

Dat te sire suster quamen.

15810Doent Egletine hadde verstaen

Heeftsise blidelike ontfaen;

Ende doe si wiste hoe hadde gevaren

Die riddere was sijs so blide, twaren,

Dat si en wiste haer hoe gelaten.

15815Hem was gedient wel utermaten.

Si waren ontwapent scire:

Men brachte hem cledere dire,

Enter joncfrouwen ende hare garssoen

Dedemen gode cleder andoen.

15820Men diende hen so wel utermaten,

Dat si al haers leets vergaten;

Maer Amelant was drove, sonder waen,

Om sinen broder ende om den naen:

Sijn herte en verblijdde niet

15825Om die feeste die hi daer siet.

Nu latic di tale hier af bliven

Ende sal u vanden resen scriven.

XXXII.

Van de ridder met de mouwen en Cephalus.

Nu gewaagt het avontuur,

Daar hij scheidde terzelfder uur

Van de rode ridder, dat hij

In een dal kwam daarbij,

15030 Daar hij ontmoette een jonkvrouw,

Die hij met haar op grote trouw

Leidde, en herberg ook bood,

Dus hij haar zei dank groot,

En voer met haar tot haar hof,

15035 Daar hij was met grote lof

Ontvangen van de manschappen daar.

Ze beval hem allen daarnaar,

Dat ze hem goed namen waar.

Toen kwam haar broeder openbaar

15040 Voor de ridder gelijk na dezen

En zei hem welkom te wezen,

En neeg hem neer tot de voeten.

De jonkvrouw liet met goede moed

De ridder ontwapenen ter plaatse,

15045 En een paar klederen brengen mede,

Dat ze hem bad aan te doen.

Een gordel gaf ze de ridder koen,

Dat geheel was van fijne zijden.

Hij bedankte haar zeer te die tijden.

15050 Toen hij had die klederen aan

Dachten ze een van de schoonste man

Die ze ooit hadden gezien.

Om hem worden peinzend meteen

Alle jonkvrouwen van daar binnen:

15055 Alle begeerden ze zijn minnen.

En Egletine, hun aller vrouwe,

Peinsde: "Heer God, en of mij trouw

Deze ridder nu wilde houden,

Zo was ik van minnen zeer in vreugde.

15060 Hoe mocht ik hem dit nu laten verstaan?

Meteen zo ging men ginder wassen,

En de ridder en Egletine algemeen

Gingen ter tafel zitten alleen:

Haar jonkvrouwen en de knapen zaten

15065 Te andere tafel en aten.

Daar was gediend goed en gereed.

Eglentine’s broeder sneed

Voor de ridder en voor haar.

De jonkvrouw bad de ridder daarnaar

15070 Voor haar broeder, dat hij wezen

Mocht zijn knaap. Hij zei tot deze:

"Jonkvrouw, ik ontvang hem graag, God weet."

Dus at men daar. Daarna gereed

Deed men de tafel van daar.

15075 Men zong, men speelde daarnaar,

En mooie avonturen ook mee

Zei men daar. Daarna, dat weet,

Liet men de ridder slapen gaan

Op een bed goed gedaan.

15080 Die nacht rustte hij zonder pijn;

103 Maar de jonkvrouwen en Egletine

Peinsden om hem dik die nacht;

Maar dat deed de minnen kracht.

Dus hadden ze van hun gast

15085 Van minnen pijn en onrust,

Daar hij niets van weet.

Morgens stond hij op gereed,

En wapende zich, en wilde rijden.

Egletine kwam te die tijden

15090 En bood de ridder goede dag.

Hij dankte haar, toen hij haar zag,

Het herbergen die ze hem deed,

En nam verlof aldaar ter plaatse;

En Cephalus kwam daar gegaan.

15095 Toen beval hem zijn zuster gelijk

De ridder daar op zijn trouw.

Toen zei de ridder met de mouw:

"Ik zal hem gelijk mezelf doen."

Cephalus zei: "Edele baron,

15100 Op een voorwaarde vaar ik met u,

Dat ge me ridder zal maken nu

Binnen een jaar te enige stonde,

Opdat ik het verdien." "Ik doe het u kond,"

Sprak de ridder, "dat wil ik aangaan."

15105 Dus gaf hij hem zijn trouw gelijk.

Toen beval ze de broeder daarnaar,

Dat hij altijd gedienstig was,

En ze leverde hem wapens en paard.

Ze namen verlof met een vaart.

15110 Cephalus voerde zijn speer en schild.

Ze reden heen met groot geweld,

En kwamen gereden, zonder waan,

Daar een kruis staat.

Toen zei Cephalus: "Lieve heer,

15115 Dit bos vrees ik zeer;

En was geen man die het deed,

Hij had er schade in, God weet.

Percheval, Walewein en Lancelot,

Ductalas en Erec, met een konvooi

15120 Wilden door het woud rijden:

Ze worden geschoffeerd daar te die tijden.

Ze lieten hun helmen en hun zwaarden daar

En werden gewond ook, dat is waar.

Met pijn mochten ze ontgaan,

15125 Ze waren dood of gevangen.

Dit heet het felle woud zonder genade.

Heer, wat is nu in uw raad?"

Toen antwoordde de ridder met de mouw:

"Node keer ik, bij mijn trouw,

15130 En bang daar ik ook vaar

Daar dus goede ridders beschaamd waren;

Nochtans wil ik beproeven mijn geval,

Wat me hiervan komen zal.

Vaar heen vast te woud waart."

15135 Toen hoorden ze roepen met een vaart.

"Heer ridder, hoor gij het, met de mouwen?

Keert weer of het zal u berouwen;

Kom je in het woud zonder genaden

Ge rijdt heden zonder schade."

15140 Toen zag hij komen een knecht

En een jonkvrouw, voor hem recht,

Die beide dreven rouw groot,

En van alle klederen waren bloot.

De jonkvrouw had haar schone leden

15145 Met een twijg bedekt ter plaatse.

Ze sprak: "Wat is mij geschied

Ellendige vrouw. Dus mag ik niet

Komen daar me iemand zien mag."

Met dezelfde dat ze Cephalus zag,

15150 En wierp haar zijn mantelkap aan,

En de knecht gaf hij dan

Zijn overkleed. Toen kwam gereden

Zijn heer, die blijde was de hoffelijkheden

Die Cephalus daar had gedaan.

15155 Hij groette de jonkvrouw gelijk,

Die hem aanraadde dat keren zeer

Als hij behouden wilde zijn eer.

Toen vertelde ze hem gelijk

Hoe ze kwam aan een kleine,

15160 Die ze om Arthur vroeg daar;

"En hij wees het me daarnaar,

Dat ik al deze weg voer ter linden,

Ik zou Arthur nog die avond vinden.

En toen we kwamen ter linden, heer,

15165 Zo verschrok mijn knecht zo zeer,

Dat hij zei, al zonder waan,

Dat ons verraden had die kleine.

Meteen kwam een donderslag

Zodat ik niets hoorde nog zag,

15170 En die mijn knecht en mijn paard

Te neer sloeg met een vaart.

En toen we waren bijgekomen

Hebben we een grote ridder vernomen

En een groot deel knapen daarnaar,

15175 Die zwart hadden huid en haar.

Ze hadden de ogen blakend rood,

De tanden lang, de mond groot:

Die kleinste was meer dan een gigant,

Elk had 1 gesel in de hand,

15180 En een zwaard voort elk algemeen:

Ze hadden andere wapens geen;

Hun huid harder dan stenen waren.

Daarna kwam een kleine gevaren,

Die ze bedwong zo ter plaatse,

15185 Zodat ze beefden met alle leden.

Toen kwam een ridder, die zei tot mij:

"Jonkvrouw, me is leed dat gij

Hier bent en uw knecht mede:

Ik wou ge was in een andere plaats.

15190 En was ik, ge bent verloren;

Om een wil, die me tevoren

Van minnen brengt menig gepeins,

Mag ik, ik zal u enigszins

Helpen." Toen zei ik: "God loont het haar

15195 Daar gij het om doet." En gelijk daarnaar,

Heer ridder, zo kwam die felle kleine

En al die andere op mij samen,

En begingen mij zoals ge ziet.

De ridder gedoogde groot verdriet

15200 Eer hij mij verloste aldaar."

De ridder met de mouwen vroeg haar

Waarom ze de koning zoekt nu?

"Bij God, heer ridder, ik zeg het u,

Mijn stiefvader wil me allemaal

15205 Het goed nemen, dat me liet mijn vader,

Daar honderd ridders wel behoren aan

En tweehonderd leenknechten. Voortaan,

Zei hij, het is allemaal van hem.

Mijn vriend heeft gedaan pijn

15210 Om me te helpen. Dan zegt hij,

Wil het iemand te bekorten als ridder vrij

Tegen hem, hij komt en wint;

Anders geeft hij mij niets.

Mijn vriend bezweek me ter ure:

15215 Dus zoek ik koning Arthur,

En zou hem bidden Walewein

Tot een voogd, of Ywein

Of Percheval of Lancelot:

Had ik er een gehad dan had ik geen nood."

15220 Toen zei de ridder met de mouwen:

"Schone maagd, bij mijn trouw,

Uw toorn is me erg leed.

Ge zal hier nu blijven, God weet:

Mijn schildknecht zal blijven bij u;

15225 Ik zal in dat woud varen nu

En beproeven mijn geval al daar.

Mag ik keren, weet voorwaar,

Ik zal u beter beraden echt.

Blijf ik dood, zo beveel ik mijn knecht

15230 Dat hij van u scheidt niet

104 Voordat hij u beter geplaatst ziet."

Cephalus zei toen: "Heer, te waren,

Ik zal immer met u varen."

"Gij zal," sprak de ridder met de mouwen;

15235"Gij moet blijven bij de jonkvrouw."

Hij sprak: "Ik moet doen uw gebod."

De jonkvrouw sprak: "Alzo helpt me God,

Heer ridder, me is leed uw schade...."

"Het hielp niet nu dat men mij bad."

15240 Meteen nam hij speer en schild

En voer inwaarts met geweld.

Ze baden alle drie daar zeer

Dat hem beschermen moest Onze Heer;

En hij zelf riep met trouw

15245 Genade op onze lieve vrouw.

Hij reed in het woud aanstonds,

Daar hij hoorde de vogelen zang;

En hem kwam toen in zijn zin

Sterk Clarette’s minne.

15250 Hij zag toen op die mouwen wit:

"Ay Clarette, ge gaf me dit,

En zei me te peinzen om de deugd:

Uw gift heeft me zo verhoogd,

Dat me zo fier is nu de zin,

15255 Zodat ik niet weet waar ik ben."

Nu kwam mijnvrouw van Venus voort,

Toen ze gehoord heeft dit woord,

En plantte in hem een boom na dit,

Die niet verdroogt; waar hij is

15260 Hij draagt bloemen om het jaar;

Maar hij was diegenen zwaar

Te dragen, die niet bekennen

Die streken van echte minnen.

Maar de wereld is nu zo zwak,

15265 Dat ze geheel laat de minnen dwang;

Maar nochtans de minnen kracht

Maakt menigeen koen en geeft macht:

Minne haat alles dat is vals.

Haar boom draagt vrucht altijd:

15270 De ene twijg draagt mildheden,

De andere reine ootmoedigheid,

De derde geest en wijsheden,

De vierde pijn en arbeid,

De vijfde blijdschap, de zesde rouw,

15275 De zevende deugd, de achtste trouw,

De negende een bedachtzaamheid,

De tiende grote hoffelijkheden,

De elfde peinzen, de twaalfde vruchten,

De dertiende beven, de veertiende zuchten,

15280 De 15de vasten en waken,

De zestiende woord met lieve spraken,

De zeventiende rein gemoed,

De achttiende geluk en voorspoed,

De 10de lange kwaal,

15285 De twintigste verdient wel.

Dit, en meer, moeten ze bekennen,

Dat hart daar die boom van minnen

In zal wortelen en dragen.

Die minne mag haar zeer beklagen

15290 Voor diegene die wanen te minnen

En te vrijen dan beginnen.

Menige de minnen onrecht doet,

Maar het was al tegenspoed,

Wilde ik dat berechten hier

15295 De zwarte ridder, die nu het vuur

Van Clarette’s minne ontstak;

Men zei dat ze Lancelot van Lac

Minde: dat was scherts en een blijf;

Hij beminde Jenover Arthurs wijf.

15300 En Gastolus van het groene dal

Gedoogde om haar min grote kwaal;

En Carados van de rivieren

Voer in alle lande te toernooien,

Daar hij hoge prijs verwierf;

15305 Om haar minne hij sinds stierf.

Amelant bemint haar ook, zij het zeker dat,

Die heer van Montagne was:

Zo deed Marchelijs, zoals wij het vinden,

Die ook heer was van de linden

15310 Die winter en zomer was even groen,

Zoals God vermogend was te doen.

Menige andere beminde haar mee.

De ridder met de mouwen, dat weet,

Behoeft te hebben groot geluk,

15315 Zal hij deze maken alle

In Clarette’ s hart ongedaan,

En zelf zijn bemind van haar;

Ja hij wel, als nu Venus,

Die hem hieraan heeft gebracht aldus.

15320 "Ay mij," zei hij, "wat is me geschied?

Ik peins en het is al om niet;

Al was ik heer van geheel christenrijk

En van heidense ook mede,

En daartoe een van de schoonste man

15325 Die ridders naam iets won,

En alle harten waren een,

Die van dorpsheden waren rein,

En die harten dan waren van mij,

Nochtans waande ik dol te zijn

15330 Te denken om zo’n min,

Die ik onwetend nu begin

Bij raad van mijn domme zin.

Nee, neem dat ik er aan win,

Dat zal in het einde zijn de dood."

15335 Een fel ridder en een groot

Kwam rijdend zeer tot hem waart:

Hij riep zeer op hem ter vaart:

"Heer ridder, van de witte mouwen

En van uw paard, bij mijn trouw,

15340 Zal ik u snel kwijt maken."

De ridder hoorde niet de spraken.

De ander riep toen ander maal:

"Bij de heer die het niet nodig heeft.

Het zal u te oneer vergaan."

15345 Nog heeft hij hem niet verstaan.

"Hoort gij het? Spreek." En hij niet.

Meteen de rode ridder liet

Lopen, en stak de zwarte zo,

Dat hij opwaarts keerde toen

15350 De benen; en hij daarmee

Zijn gepeins vergat ter plaatse,

En riep: "Lieve heer. Wat is me gebeurd."

Meteen hij voor hem houden ziet

De rode ridder die hem af stak.

15355 Hij sprong op manlijk en sprak:

"Bij God, Onze Heer van hemelrijk.

Gij stak me erg dorperachtig

Van mijn paard zonder plicht."

"Of u verandert zo neem recht.

15360 Hiermee zo ge gaat heden,

Dat van overmoedigheden

Niet wou spreken tegen mij

Toen ik u drie maal riep: daarom

Verbolg ik me te meer op u."

15365 "Welke tijd riep je mij?" Recht nu

Voordat ik u tuimelen deed."

"Droevig weerde ik mijn leden,

Hoorde ik u heden of zag

Voordien dat ik op de aarde lag."

15370 "Ik acht het niet dat ge daar deed of ge mocht:

Ge hebt het duur genoeg bekocht,

Gij hebt er om uw paard verloren.

Nog zal ge hebben meer toorn.

Kies, ik zal u delen een spel;

15375 En eer ge kiest bedenk u wel:

Uw voet of uw een hand

Of uw ogen moet wezen uw pand.

Dan mag ge u tonen teken wel,

Dat ge was in het woud fel.

15380 Dus mag ge goede koop lijden.

105 En wilde ge er ook iets tegen strijden

Zo wee uw hoofd." "Ja ik, en vertrouw,"

Sprak die ridder met de mouwen;

"Deze tol was me ook te zwaar.

15385 Bij God, ik gaf u niet een haar.

En dat ge me deed nu dus zeer,

Dat aan mij bij Onze Heer,

En dreigt. Was u te voet.

Ik zou het bekorten, dus wees bekend."

15390 Toen steeg af gelijk Elyconas

En trok zijn zwaard en ging na dat

Op de zwarte ridder slaan,

En de zwarte op hem gelijk.

Hij sloeg de rode ridder zo,

15395 Zodat hij ter aarde boog toen.

Elk sloeg de andere zijn schild

Stuk of het was een vilt:

Hun helmen en hun harnassen mee

Sloegen ze geheel te stukken, dat weet.

15400 Dus vochten ze tot over noen.

Van hen geen was er zo koen,

Hij had niet met God geleefd al bloot

Door een kinder bede niet groot.

Ze vielen beide in onmacht daar

15405 En lagen een halve mijl daarnaar

Eer van haar geen daar bijkam.

Tenslotte de zwarte ridder vernam

De mouw, die hem gaf Clarette:

Toen sprong hij op zonder letten

15410 En was helemaal bijgekomen,

En heeft zijn zwaard daar genomen

En is tot Elycanase gegaan

En keerde hem en zei hem op te staan.

En de rode stond op ter vaart,

15415 En nam in zijn hand zijn zwaard;

Maar hij kon zich verweren niet.

De zwarte ridder als hij dit ziet

Sloeg hem zo met zijn zwaard,

Zodat hij neerviel op de aarde.

15420 En toen hij daar ter neer lag

Verdonkerde hem gelijk de dag,

En donderde en bliksemde mede.

Het werd zo zeer donker ter plaats,

Zodat hij niets zag.

15425 Daarna hij de dag herkent.

Toen hoorde hij roepen, zonder waan:

"Mijn broeder wordt gewroken gelijk.

Die gij sloeg, hoe durfde gij het te doen?"

Met hem kwam lopen een leeuw.

15430 Ze liepen beide tot hem waart.

Hij zegende hem en werd bang:

Welk wonder was het dat hij had te voren?

Moe gevochten en verloren

Paard en helm en zijn schild,

15435 Aan zijn zwaard, dat hij in de hand hield,

Stond zijn toeverlaat helemaal

Naast God onze hemelse vader.

En had gedaan nochtans de minne,

Hij had geweest al tot het einde van zin;

15440 Ze maakten hem zo koen, weet voorwaar,

Dat hij had geen gevaar.

Amelant maakte groet geklaag

Toen hij zijn broeder dood zag.

"Gij was, broeder, meer vermaard,

15445 En meer ontzien en onverschrokken

Dan ik was, en hielp me het woud

Te recht behouden met uw geweld;

Nu beveel ik uw ziel algemeenlijk

Allen heiligen van hemelrijk."

15450 Toen reed hij op de ridder daar,

En zijn leeuw ook daarnaar.

Hij stak hem door de linker arm,

Zodat het rode bloed uit rende al warm.

En de leeuw waande hem wel

15455 Hebben gescheurd harnas en vel;

Maar neen hij niet: hij scheurde hem af

De mouw, die hem Clarette gaf.

Dus werd hij boos, en hij droeg

Dat zwaard, daar hij de leeuw mee sloeg

15460 Half zijn hoofd en voeten voren.

Nu heeft Amelant verloren

De hulp van zijn leeuw,

Daar hij tevoren op was koen.

Toen sprak Amelant: "Nu is mijn toorn

15465 Meer dan hij was tevoren:

Ik haat het die het me heeft gedaan."

Hij steeg af en is gegaan

Tot de ridder waart en sloeg dicht

Op hem naar zijn bebloed aanzicht;

15470 Maar de ridder die sloeg hem weer

Op helm, op schild, voort en neer,

Zodat het geheel te stukken is gespleten.

Had hij toen op zijn paard gezeten

Hij was gevlogen, weet ik wel.

15475 Tenslotte de ridder daar geviel

Dat hij Amelant een slag gaf

Op zijn arm, zodat hij vloog af.

Toen bad Amelant gelijk genade.

De ridder zei: "Het is te laat."

15480 Amelant zei: "Ik zeg het u nu,

Spaarde je mij zo spaar ik u;

Want mijn mannen, die me zijn behouden,

Die ik hier menige heb in het woud,

Zouden u doden; dat was schade."

15485 "Nu zeg het me dan, bij welke raad

Mag hier niemand door rijden,

En wie is hier heer nu ten tijden?"

"Ik ben heer daarvan," sprak hij, "allemaal.

Van mijn tiende grootvader

15490 Is het aldus verstorven op mij.

En ooit heeft men het gehouden vrij;

Want zo wie dat er in kwam,

Dat hij er zulke schade in nam,

Was het ridder of ook jonkvrouw,

15495 Dat hen mocht haar leven berouwen

Al mochten ze behouden het leven.

Daar zijn er honderd dood in gebleven

Tegen een die er ontging.

Laats zijn gebeurd die dingen,

15500 Dat hier Percheval en Walewein,

En Lancelot waren in het plein,

En andere vele gezellen mede,

Die met pijnen ontdroegen hun leden.

Hierbij heet het ‘t felle woud.

15505 Ik heb nog 40 ridders dapper

En honderd giganten ook wel;

Niemand zag geen zo felle.

Serpenten, draken en leeuwen

Heb ik ook tot mijn doen,

15510 Die me onderdanig zijn al.

Een kleine heb ik, die dit getal

Dient en ontziet, al zonder aarzeling:

Hij heeft ze alle in zijn bedwang.

Er leeft ook niemand nu ten stonden

15515 Die zo goed kan aan wonden.

Wil ge aan mijn raad staan

Zo mag ge met het lijf ontgaan."

"Ja ik," sprak de ridder met de mouwen,

"Wil ge me verzekeren bij uw trouw

15520 Te werken al bij mijn raad.

Dan zal ik u hebben genade."

Hij verzekerde het hem bij zijn trouw.

Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Zo moet ge nu verbeteren gelijk

15525 Een jonkvrouw, die er is misdaan

In dit woud, en zeer mismaakt.

Ik ontmoette haar heden geheel naakt

En liet ze wachten ook op mij;

Mijn schildknecht liet ik haar bij."

15530 Amelant zei: "Dat wil ik doen;

106 Maar laat me ten eerste, edele baron,

Mijn kleine hier laten komen,

Zodat hij onze wonden mag zien;

Ik weet wel, vond hij mijn arm

15535 Met het verse bloed al warm,

Hij zal het, eer drie dagen, geheel genezen."

Die zwarte ridder zei na deze:

"Het is mij lief." Toen riep hij gelijk:

"Fellon, Fellon." Toen kwam die kleine

15540 Op een sterk paard gereden.

Daar zag hij dood liggen ter plaatse

Elyconas, en zijn heer

Amelant gewond wel zeer.

Hij riep: "Ach arme, heer Amelant,

15545 Hoe is het u dus gegaan in hand?

Heeft deze ridder alleen dit gedaan?

Dit geloof ik niet." "Zonder waan,

Fellon, het deed deze zelfde man."

"Vervloekt is hij, die het klaagt, dan.

15550 Ge plag te zijn schip en roeier

Van ridderschap, gij en uw broeder;

God wil u nimmer gunnen,

Want een ridder heeft u beiden overwonnen

En uw leeuw: dit is wonder groot.

15555 Ik droomde vannacht uw broeders dood,

Want ik droomde dat een arend

Overwonnen had twee sperwers:

Dat is deze ridder, zonder waan;

Dat zal hij bekopen erg gauw;

15560 Nochtans was het jammer en schade

Die hem enige lachen deed."

Amelant zei toen: "Fellon,

Ge mag de ridder niets misdoen;

Die hem misdeed hij deed mij."

15565 "Bij God, heer, sinds meer dat is

De vete verzoend is tussen hem en u,

Zo is ze van mij verzoend ook nu."

"Ja ze; Fellon, waan ons te genezen."

Fellon antwoordde gelijk tot deze:

15570 "Mocht ik wel, en durfde ik het te laten,

God hij moet me nu verwijten,

Of ik mijn heer genas,

Amelant, de bange haas;

Me lijkt hij is gezeten heden

15575 Op die bangheid van de koenheden

En van het geval op het ongeval,

Dat lang met hem wezen zal;

En op het lachen van de eer.

Hij durft zich nimmermeer omkeren

15580 Daar een goede man hem met ogen aanziet."

"Fellon, nog begeef je ge niet

Uw oneer; komt er van, ik raad het u,

Of ik zal me verbolgen nu."

Toen steeg gelijk af Fellon

15585 En ontwapende zijn heer toen,

Die toen had menige wonde,

Die hij verbond alle te die stonde.

Hij verbond ook mede de arm

Met het verse bloed al warm.

15590 Een ring had Felloen,

Daar mee segende hij de wonden toen,

Daar was een steen in gewrocht:

Die steen had zulke kracht,

Al had een man dodelijk gewond geweest,

15595 Zegende hij daarmee, hij was genezen.

Nu zei Amelant Fellon daarna,

Dat hij tot de zwarte ridder gaat

En hij hem geneest op zijn trouw.

De ridder dacht met de mouwen,

15600 Dat hem Clarette had verboden

Dat hij geen kleine nog rode

Geloven zou: "Dit beloofde ik u,

Clarette, edele jonkvrouw; en nu

Sterf ik, doe ik uw gebod.

15605 En aan de andere zijde, zoals helpt me God,

Zo doe ik node tegen uw raad;

Nochtans mijn leven aan hem staat."

Dus peinsde hij voort en weer

Zo lang, dat hij viel ter neer

15610 In onmacht. Toen riep Amelant:

"Fellon, kom hier gelijk;

Hier sterft de beste ridder een

Die de zon niet bescheen."

Fellon ging daar en Amelant

15615 En ontwapenden de ridder gelijk,

En vonden op hem 15 doodswonden:

Die heeft hem de kleine verbonden.

Amelant waande dat hij dood was

Hij kwam bij en sprak daarnaar:

15620"Ellendige man, wat is me gebeurd.

Wach arme, ik mag genezen niet,

Tenzij dat ik de schone raad

Aanhoor naar dat het me staat."

Dit hoorde Amelant en de kleine

15625 En hebben er beide bij verstaan

Dat hij minde. Hij stond op gelijk,

En toen hij zich ontwapent vond

En zijn wonden zacht gebonden

Toen sprak hij dezelfde stonden:

15630 "Clarette, minne, dit is geschied;

Maar bij God ik wist niet,

Dus moet gij het mij, schone, vergeven."

Fellon, die hem stond benevens,

Vroeg hem hoe het hem behaagde nu?

15635 "Wel. Heer Amelant, nu bid ik u,

Dat we ter jonkvrouw snel gaan?

Amelant zei: "Dat wordt gedaan."

Ze wapenden zich en gingen daar

Die jonkvrouw lag, weet voorwaar,

15640 En haar knecht, in kniegebeden,

En deden ootmoedig hun gebeden,

En Cefalus, met goede trouw,

Aan Onze Heer en onze vrouw.

Meteen zagen ze komen gegaan

15645 Hun heer, Amelant en de kleine.

Toen de jonkvrouw de kleine zag

Viel haar op het hart een zware slag;

Ze waande van hem verraden te wezen,

Gelijk ze was onlangs voor deze;

15650 En Cephalus misdeed hem zeer

Toen hij zag zijn heer,

Omdat hij kwam alzo te voet,

En dat hem zo ontziende stond,

En al zijn wapens waren doorhouwen,

15655 En geheel bebloed mocht men ze aanschouwen.

"Ay mij," sprak hij menigvuldig,

"Me lijkt ge was in het felle woud,

Daar nooit een man doorging zonder toorn.

Dit was u wel gezegd te voren."

15660 De jonkvrouw misdeed haar zeer

Toen ze hem zag gewond dus zeer.

Toen sprak de ridder met de mouwen

Tot Cefaluse en de jonkvrouw:

"Er is niets zo schoon als een goed verdrag

15665 Daar men zich niet verbeteren mag;

Want men mag slecht ontvlieden

Enige dingen die moeten geschieden."

Voort sprak hij: "Heer Amelant,

Deze jonkvrouw, die bij u is geschonden,

15670 Haar verdriet moet ge nu, te waren,

Verbeteren, en daarna varen

Tot mijn heer koning Arthur,

En vertellen hem mijn avontuur.

Hij zal u verbeteren uw misdaden.

15675 Hij zal ook u hebben genade."

Toen sprong voort Fellon de kleine:

"Meende u dus mijn heer te vangen?

Ik zou er voor zetten eerder mijn leven

Eer ik hem aldus zeer liet sneven.

15680 Ik raad u wel, dat ge het zwijgt stil.

107 Wil ge iets anders dan ik wil

Zo speel voort tot uw besten;

Ik zal voeren tot zijn vesting’

Te Montangne in dat woud,

15685 Al was ge nog alzo dapper.

Heeft hij niet genoeg verloren

Aan zijn broeder hier te voren,

Die in dat woud dood ligt?"

De ridder met de mouwen zegt:

15690 "Felloen, al was het u nog alzo leed,

Hij zal voldoen zijn eed

En kwijten zijn trouw daar af,

Die hij me heden tot pand gaf,

En varen met mij, en gij mede;

15695 En zal breken deze kwade zede,

Of ik zal er om sterven gelijk."

Fellon is tot zijn horen gegaan

En wilde blazen daar gelijk:

Toen zei tot hem Amelant:

15700 "Fellon, als ge meer begeert

Dat ik u lief heb en waard,

En hulp wil van mij winnen,

Zo laat ons nu varen met minnen

Met deze ridder in zijn genade."

15705 "Het helpt u niet dat ge me bad;

Heer, had uw gebod niet geweest

We hadden nu wat te doen van deze;

Ik had hem gedood in het woud;

Maar ik liet het door u houding.

15710 Nu wil ik blazen en laten komen na deze

Van het woud al die reuzen.

Ik zal blazen als ge heen vliedt;

Ik wil langer letten niet.

Gij hebt aan ons dat bejaagd,

15715 Dat men nimmermeer verdraagt

Man of vrouw, bij Onze Heer."

Dus verbolg hem de zwarte zo zeer,

Zodat hij zei: "Ik moet vrezen

Of ik u iets langer zal sparen,

15720 Want ge bent erger dan Judas."

Toen trok hij zijn zwaard na dat.

En Fellon waande te hebben geblazen nu;

Het was te laat, zeg ik u.

De horen liet hij vallen daar

15725 En ving tot zijn zwaard daarnaar.

Ze gingen zich te slaan beducht.

Dus begon weer dat gevecht.

Fellon was sterk: van zijn grootheden

Nooit had een man zulke sterke leden.

15730 Had hij op zijn paard geweest

Die ridder was niet genezen;

Hij was te traag op zijn been,

Om dit ontsprong hij hem al gelijk

De ridder uit zijn slagen gelijk.

15735 Amelant had graag zijn kleine

Geholpen, maar hij durfde niet:

Hij duchtte te hebben daarvan verdriet.

En Cephalus was ook in die,

Had hij Amelant gezien,

15740 Dat hij zijn heer had willen deren,

Hij had hem koen helpen verweren.

Ze vochten lang, dus geloof;

Tenslotte sloeg de ridder op het hoofd

Felloe tot de tanden toe.

15745 Daar bleef Fellon dood alzo.

Ik meen daar de duivel scheidde;

Kwaad lijf is schuldig kwaad einde.

Dit zag Amelant en bad genade,

En zei: "Mijn kleine deed niet goed

15750 En trek het tot mij niet.

Ik vaar met u, zoals ge gebied,

Tot koning Arthur,

En geniet het avontuur,

Weder hij me dood of zal vangen;

15755 Maar dat me naast zal gaan,

Dat is van Clarette als ze me kent,

Want ik heb haar lang bemint."

Toen peinsde de ridder met de mouwen:

"Zo minnen we beide een jonkvrouw,

15760 Die ons weinig is te beter.

Zo menige spreidt er om zijn net;

Wou ze mij minnen, zekerlijk

In voer niet voor Arthurs rijk.

Ay God geeft me tot haar minnen spoed."

15765 Voort zei hij: "Amelant, nu doet

Zoals ge zegt; ik eis anders niet.

En deze jonkvrouw, die ge hier ziet,

Ik meen dat het voor haar beter is

Dat ze nu vaart met mij."

15770 "Ik vaar graag met u, heer,

Indien dat ik behoudt mijn eer.

In had nooit man nog geliefde,

Nog ik begeerd in geen wijs."

Cefalus die kwam toen voort

15775 En sprak tot zijn heer dit woord:

"Heer, waar wil ge varen nu?"

"Te woud waart, dat zeg ik u,

En doen dat ik me heb vermeten."

"Bij God, heer, ik laat u weten,

15780 kwam ge in de reuzen ontmoeting

Met Amelant, ze deden u nimmer goed,

Al had ge honderd mannen kracht,

Ge verbleef er nimmer de nacht.

En daartoe bent ge ter dood gewond:

15785 Mijn raad was wel nu terstond,

Dat we tot mijn zuster varen;

Ik zal u daar wel doen behoeden

De beste dokter die er mag wezen;

En als ge goed bent genezen

15790 Zal ik u wapens genoeg laten maken.

En waar ge wilt na die zaken

Heen rijden, ik vaar met u."

De ridder hij bepeinsde zich nu:

"Deze raad bekomt me wel:

15795 Ik wil volgen te deze maal

Zijn raad." Dus keerden daar

Met Cefaluse tot zijn zuster daarnaar.

Nu waren ze alle daar te voet:

Die ridder verloor zijn paard goed

15800 In het woud; zo deed ook Amelant,

En die jonkvrouw die hij daar vond

Verloor haar paard en haar gewaden:

Dus waren ze alle onberaden.

De zwarte ridder zat na deze

15805 Op het paard, dat van Fellons had geweest,

En nam voor hem Amelant:

Cephalus nam de jonkvrouw gelijk

Voor hem, en reden tezamen

Zodat ze tot zijn zuster kwamen.

15810 Toen Egletine het had verstaan

Heeft ze hen blijde ontvangen;

En toen ze wist hoe ze hadden gevaren

De ridder was zij was zo blijde, te waren,

Dat ze wist niet hoe haar te laten.

15815 Hem was gediend goed uitermate.

Ze waren ontwapend snel:

Men bracht hem klederen duur,

En de jonkrouw en haar bediende

Deed men goede klederen aan toen.

15820 Men diende hen zo wel uitermate,

Dat ze al hun leed vergaten;

Maar Amelant was droevig, zonder waan,

Om zijn broeder en om de kleine:

Zijn hart verblijdde niet

15825 Om de feesten die hij daar ziet.

Nu laat ik de taal hiervan blijven

En zal u van de reuzen schrijven.

108 XXXIII.

Vanden resen ende der joncfrouwen die beroeft was int wout.

Daventure brinct ons vord

Dat Amelants liede worden verdord

15830Allegadere ende uten kere

Doen si gemisten haren here.

Si sochtene inden woude aldure:

Si pensden datten die coninc Arture,

Alsijs niweren vinden ne conden,

15835Hadde gevaen, ende hine tien stonden

Te Cardoel voerde met sire cracht.

Dus sochten sine al dien nacht.

Des mergens alst began dagen

Quamen si daersi Elyconas sagen

15840Doet licgende, ende doen began

Van irst haer toren; dit tegen si an

Algader den coninc Arture nu,

Dies nine wiste, secgic u.

Si namen den doden, het docht hen dbeste,

15845Ende voerdene daer te harre veste,

Ende groven den doden smergens doe

Sonder papen ende clerke toe;

Het was al des duvels gewerke,

Jonc ende out, groet ende starke.

15850Dus es begraven Elicanas.

Doe vermat hem elc die daer was.

Dat sijt den coninc Arture

Maken selen sine doet te sure.

Dus sijn si alle opgeseten

15855Op starke orsse ende vermeten.

Ende doensi quamen uten woude

Vondensi licgende optie moude

Fellone hare naen doet.

Doe werd haer rouwe herde groet:

15860Doen dochte hen allen dbeste

Dat sine groven binnen harre veste

Bi Elycanase. Hi dochs hen werd,

Want hi hadde menegen gederd

Int felle wout, ende dlijf genomen.

15865Aldus sijn si met hem nu comen

Ende hebbene gedaen ter eerden.

Doen voren si henen harre verden

Tes conincs Arturs hoveward.

Hierbinnen so hadde hare vard

15870Die joncfrouwe genomen, sijt seker das,

Die int wout beroeft was,

Ende wilde ten coninc Artur varen.

Si nam orlof an al dire waren,

Ende dancte hen alre hovescheide.

15875Die riddere metter mouwen seide:

"Joncfrouwe, en vindi niemanne daer

Die u wilt bescudden, vorwaer,

Comt weder te mi, des sijt gewes,

Ic vare met u, so waer dat es,

15880Ende sal vor u vechten daer."

Si dancte hem sere, ende voer daernaer

Tes conincs hove. Ende binnen desen

Quamen daer gevaren die resen

Vore die borch te Egl[et]inen:

15885Gi duvle si alle scinen:

Si waren daer binnen sere vervard

Ende sloten die porten metter vard.

Si waren in anxte herde groet:

Si vruchten swaren wederstoet;

15890Maer die viande leden daer voren

Sonder iemane te doene toren.

Nu hadden si alle sorge groet

Om die joncfrouwe, die te Cardeloet

Vore hen voer: dat sise mochten

15895Verhalen si alle sere dochten,

Ende dat sise mochten dan mesfuren.

Neen si niet; want nu ter uren

Es die joncfrouwe soe verre comen,

Dat si heeft den coninc vernomen,

15900Daer si beette vore die zale.

Si groettene met scoenre tale

Ende seide: "Here, dor u grote genade

Ontfarme u mire groter scade.

Ic hebbe u herde lange gesocht,

15905Dat ic dire hebbe becocht.

Mi heeft verdreven mijn stiefvader

Van minnen lande altegader:

Derdalf hondert leenknechte

Horen wel te minen rechte,

15910Ende hondert ridders; dit houdic van u.

Dit nemt hi mi algader nu.

Ic was in desen wege ontraect,

Ende was int felle wout geraect,

Daer mi een naen sere verriet,

15915Daer ic dogede swaer verdriet.

Mijn gersoen ende ic mede

Waren geslegen daer ter stede:

Ic verloes cleder ende paert,

Ende al datic brachte an die vaert.

15920Ende en had eene riddere gedaen,

Wine waren levende niet ontgaen.

Ic moeste rumen dwout te voet:

Doe Quam een riddere in min gemoet,

Die swerte wapine hadde an.

15925Doe voer int wout die edel man,

Ende sloech Elycanas doet

Ende enen fellen leu groet,

Ende oec mede den valscen naen;

Ende den here heeft hi gevaen,

15930Ende brachtene tote mi, daer ic was.

Doe voerdi mi, sijt seker das,

Met hem tere scoenre joncfrouwen,

Ende Amelante mede, entrouwen.

In weet des ridders name niet,

15935Maer ic secge u wel hoemen hiet:

Den riddere metter witter mouwe;

Het gafse hem ene scone joncfrouwe

Doe hi riddere werd gemaect."

Dit hord Clarette, die nine vaect:

15940Si werd van sire minnen ontsteken

Soe sere, haer dochte therte breken.

Alle die gene die waren int hof

Dancten Gode ende gaven hem lof.

Die coninc sprac doe: "Scone joncfrouwe,

15945Alselpe mi God ende onse vrouwe,

Ic sal u wel doen berechten,

Ic sal selken vor u doen vechten,

Die u harde wel sal wreken."

Binnen dien dat si dus spreken

15950Hebben si die resen vernomen,

Die vore die irste porte sijn comen,

Meer dan icker u mochte getellen,

Ende gingen die irste porte vellen.

Doen seide Lanceloet van Lac te hande

15955"Dit sijn die resen van Amelande,

Die ten fellen woude behoren.

Ic hebse gesien hier te voren;

Wi ridders vander tavelronden

Wi warenre in tenen stonden:

15960Met pinen condewi daer ontgaen.

Si soeken haren here, sonder waen,

Dien si hebben verloren nu.

Wi moten ons weren, secgic u."

Doen vinc elc ten wapene daer.

15965Die ander porte, wet vor waer,

Hadden si ter neder gevelt,

Ende sijn vor die derde gestelt.

Doen quamen van binnen een groet deel

Selfscotters, die senden menech quareel,

15970Ende dadense also achterstaen.

109 Ende die van binnen sijn utgegaen

Te veldeward jegen die resen:

Maer sine mochtens niet gewesen,

Tirst dat hen tgescutte gebrac,

15975En had gedaen Lanceloet van Lac;

Doch keerden si weder binnen der veste:

Dit dochte hen allen wesen dbeste.

Walewein was daer nu niet

Noch Perchevael, dies haddense verdriet.

15980Die resen braken die porten al

En hadde gedaen die dipe wal

Datter om die borch liep,

Dat sere wijt was ende diep,

(Het was wel ere bogescoten wijt)

15985Entie brucgen, die tier tijt

Van vresen af waren gedaen,

Si hadden die borch gewonnen saen.

Ende die nacht ginc hen an doe:

Dus moesten si beiden tot smergens vroe.

15990Nu es dese mare soe verre comen,

Datse die ridder hevet vernomen

Metter mouwen, die om Claretten

Niet wille dagen noch oec letten,

Hine wilt ember derward varen.

15995Hi begonste jamberlike mesbaren,

Hine wanese nembermer sien.

Egletine troestene sere mettien

Ende seide: "Here wildi nu varen

Daer gi niet moget ontfaren?

16000Al ne vaerdi daer niet vechten

Die coninc sal hem wel berechten."

"En helpt niet dat gi moget bieden:

Alle die leven mi niet geriden,

Ic soudere varen, dat secgic u.

16005Geeft mi mine wapene nu,

Mi langet so sere te wige ward,

Haddic wapine ende een pard

In gaeft niet om een conincrike."

Cefalus spranc op haestelike

16010Ende haelde part ende wapine te hant,

Die beste diemen iweren vant,

Ende wapende sinen here daer met,

Dat hem nine gebrac, dat wet.

Amelant die sprac te hem saen:

16015"Her riddere, wat wildi nu bestaen?

Comdi nu onder mine man

Nembermer comdi van dan;

Maer laet mi vare met u:

Ic sweerd u bi mire trouwe nu,

16020Dat ic sal sijn in u geleden

Ende om gene noet van u scede.

Gi sloecht mi minen broder af,

Daer ic u mine trouwe gaf

Om te behouden oec min leven;

16025Also en mote mi God nembermer geven

Derre werelt bliscap vord an,

In saelt u houden soe ic best can;

Eer dat ic u hen lite ontliven

Ic souder oec eer verslagen bliven."

16030Die riddere georloves daer tien tide.

Dies was Amelant herde blide

Ende wapende hem, sonder waen.

Ende namen orlof beide saen;

Maer die riddere moeste daernaer

16035Eglentinen geloven vorwaer,

Dat hi te hare sal wederkeren

Op dat hi mach ende blijft in eren.

Dus voren dese twee gesellen

Vrindelike, alse wi tellen.

16040Amelant sat doe op Morele,

(Het was hem gevallen te dele)

Dattie naen te ridene plach

Doen hi voer om sijn bejach.

Ende eer si te Cardoel conden comen

16045Hadde die coninc lettel vromen;

En had dat dipe water gedaen

Si haddent al verloren saen.

Nu quam gereden Amelant

Daer hi sine liede nu vant,

16050Entie riddere metter mouwen.

Ende tirst dat si Amelant scouwen

Geboet hi hen daer op haer leven,

Dat si hars orlogens begeven.

Doen si Amelante sagen met ogen

16055Sachmen nie di bliscap togen

Die si hadden; maer ene gelijchede

Dadense den riddere van felhede.

Doe sprac Amelant dese word:

"Es ieman die min gebot verhort

16060Anders dan mi donket goet,

Ofte desen riddere iet mesdoet,

Anders dan gi pleget sire eren,

Hine mach versonen nembermere;

Ic ben sijn man, ende sal hem houden

16065Gerechte trouwe: bi minen scouden

Ne werd si nembermeer tebroken,"

Alse dit Amelant hadde gesproken

Worden si saechte ende godertiren,

Ende seiden: in ne gere maniren

16070Ende wilden si doen buten sinen rade.

Die swerte riddere: "Alle genade

Ende alle trouwe, her Amelant,

Hebbic an u vonden: hout vort u lant

In paise, ende sonder wederstoet

16075Imanne te doene clein oft groet."

Amelant seide: "Dat gelovic u;

Maer woudi mi laten keren

Met minen lieden nu te lande....

Gi wet wel, gingic ins conincs handen,

16080In verwonne di scande nembermere;

Ende wildi mi lachter doen oft dere

Dat stonde u te wreken dan,

Want ic worden ben u man.

Oec willic min lant van u ontfaen.

16085Ende u werden onderdaen."

Alse die riddere dit heeft verstaen

Penst hi: "Dese heeft mi bevaen

Behindelike met sire tale;

Ic weet wel, van dies male

16090Dat hi mi opgaf lijf ende lede,

Ende hi mi oec manscap dede

Ende voer met mi op mine genade,

Gevile datmen hem dade scade,

God sout an mi wreken thant."

16095Doe seidi: "Ontfaet van mi u lant

Ende werd min man, ende hout vri

Die straten." "Bi Gode here, dat si."

Seide Amelant als hi dit hort.

Hi stac saen sine hant vord

16100Ende werd sijn man daer ter stat.

Daerna Amelant orlof bat

Oft hi mochte varen van daer.

Hi gaefs hem orlof. Si scieden daernaer

Hoveschelike onder hen beden.

16105Amelant es te woude gereden,

Ende die riddere bleef daer mettien.

Si hadden gemerct ende wel gesien

Wat daer buten gesciede te hande

Tuscen den riddere ende Amelande,

16110Bedie si haddent te voren vernomen

Ane die joncfrouwe die daer was comen.

Si prisden sere sine manlijchede:

Hi heeft gedaen dat noit man dede.

Die doe Claretten hadde gesien,

16115Hoe si ginc merken ende spien

Naden riddere, dat seldi weten,

Hine hads nembermer vergeten.

Si mercte hem: soe dedi hare.

Die coninc sende Lancelote daernare

16120Over dwater met enen bote saen,

110 Daer hi met gepense hilt bevaen

Van groter minnen om Claretten.

Lanceloet voer over sonder letten,

Ende quam toten riddere gegaen,

16125Ende groettene van sconincs wegen saen,

"Ende van mire vrouwen der coninginnen,

Ende van Claretten der gravinnen,

Waleweins nichte. Si scamen hen alle

Vander onneren, van dien mesfalle

16130Die si ane u hebben gedaen,

Dat gi gene gichte hebt ontfaen

Van hen doen si u riddere daden.

Si ontbiden u bi uwer genaden

Dat gi comt u gichten halen:

16135Si selense u twevout betalen."

Doe seide die riddere metter mouwe:

"Groet mi den coninc ende mire vrouwe,

Ende Waleweins nichte mede, Claretten;

Segt hen ic moet noch letten

16140Eric meer come ins conincs hof,

Dat ic van Keyen mijn belof

Hebbe volbracht: dit segt hen saen.

Si selen hier bi wel verstaen

Wat ic meine, dat secgic u."

16145Lanceloet bat hem sere nu

Ende seide, hi sout hem beteren doen;

Engene [bede] noch geen ocsoen

En mochte daer besciten niet.

Lanceloet doe scire van hem sciet,

16150Ende seide den coninc enter coninginnen

Dat hi niet en quamen daer binnen,

Hine sal tirsten sijn gewroken

Van Keyen, dat hine heeft versproken;

"Dus hebbewi den riddere verloren."

16155Doe werd die coninc in groten toren

Ende versprac Keyen lachterlike,

Ende verboet hem daer sijn rike.

Die coninginne, dies oem hi was,

Si vermat hare dicke das,

16160Mocht sijt doen met haren eren,

Si soude hem selc een spel doen leren,

Hine vergaets nembermeer.

Hen allen waser therte om seer.

Doen swoer Keye sere na dien:

16165"En wilt mi die riddere niet ontflien,

Ic salne bringen hier te hove,

Al waer hi noch van merren love."

Hi wapende hem ende reet darward.

Die brucge werd gemaect ter vard,

16170Die te voren te broken was.

Daer over reet Keye sinen pas,

Ende quam ten riddere met gewelt,

Daer hi noch hilt op gene velt;

Want hi danen node vard,

16175Sijn herte trac hem achterward.

Mettien hi heren Keyen siet:

Doe vrachdi hem hoe hi hiet.

"Keye benic," sprac hi vord;

"U doet leget in mins speren ord,

16180Gine vard met mi te hove nu."

"Her Keye, bi Gode, ic secgt u,

Gi hebt mi versproken nu ende echt,

Mocht ics mi wreken ic hadde recht.

Gine ontgaet mi heden, ic segt u twi,

16185In sal u doden oft gi mi."

Doe sach Keye wel hi was doet,

Hen dade hem aventure groet.

Si quamen te gader met haren speren:

Die riddere staken inder weren

16190Dor halsberch ende dor curie

Ende dore die borste. "Ic lie,"

Riep her Keye met haesten groet

Dor die vrese vander doet.

Ende alse die riddere trecte weder

16195Sijn spere viel her Keye ter neder.

Die riddere beette doe ter eerde

Ende minctene sere met sinen swerde.

Nu heeft hi dathi hem behiet

Doen hi achters van hem sciet,

16200Doe hi den riddere volgede achter,

Die der joncfrouwen dede lachter.

Dus lach Keye verminct opt velt:

Sijn ors liep daer met gewelt

Te hoveward al dat mach;

16205Ende alsment te hove comen sach

Wisten si wel van Keys mesvalle.

Si warens te hove blide alle.

Doe quam daer saen die niemare

Dat Keye sere gewont ware:

16210Hi was der coninginnen oem,

Nochtan nam sijs cranken goem,

Dat quam bi sire quader tongen.

"Ic wilde hem sine ogen utsprongen,"

Sprac Jenevre die coninginne,

16215"Dine tirst brachte hier inne.

Laet den dorper licgen daer;

Hi heves dicke verdient, vor waer."

Nochtan haeldemene dor die scame,

Om dat hi hadde ridders name.

16220Men vordene gewont toter doet

In die borch te Carmeloet.

Van Keyen latic bliven die word,

Ende secge u vanden riddere vord.

108 XXXIII.

Van de reuzen en de jonkvrouw die beroofd was in het woud.

Het avontuur brengt ons voort

Dat Amelants lieden worden verstoord

15830 Allemaal en buiten zichzelf

Toen ze misten hun heer.

Ze zochten hem in het woud aldoor:

Ze peinsden dat koning Arthur,

Als ze hem nergens vinden konden,

15835 Had gevangen, en hij hem te die stonden

Te Caredol voerde met zijn kracht.

Dus zochten ze hem geheel die nacht.

‘s Morgens toen het begon te dagen

Kwamen ze daar ze Elyconas zagen

15840 Dood liggen, en toen begon

Pas eerst hun toorn; dit trokken ze aan

Allemaal de koning Arthur nu,

Die het niet wist, zeg ik u.

Ze namen de dode, het dacht hen het beste,

15845 En voerden die daar tot hun vesting,

En begroeven de dode ‘s morgens toen

Zonder papen en klerken toe;

Het was alles duivels werk,

Jong en oud, groot en sterk.

15850 Dus is begraven Elyconas.

Toen vermoedde elk die daar was.

Dat ze de koning Arthur

Maken zullen zijn dood te zuur.

Dus zijn ze alle opgezeten

15855 Op sterke paarden en vermeten.

En toen zei kwamen uit het woud

Vonden ze liggend op de modder

Fellon hun kleine dood.

Toen werd hun rouw erg groot:

15860 Toen dacht hen allen het beste

Dat ze hem begroeven binnen hun vesting

Bij Elyconas. Hij dacht hun waard,

Want hij had menigeen gedeerd

In het felle woud, en het lijf genomen.

15865 Aldus zijn ze met hem nu gekomen

En hebben hem gedaan ter aarde.

Toen voeren ze heen hun vaart

Tot konings Arthur’ s hof waart.

Hierbinnen zo had hun vaart

15870 Die jonkvrouw genomen, zij het zeker dat,

Die in het woud beroofd was,

En wilde tot koning Arthur varen.

Ze nam verlof aan allen die er waren,

En bedankte hen allen met hoffelijkheid.

15875 De ridder met de mouwen zei:

"Jonkvrouw, en vind je niemand daar

Die u wil behoeden, voorwaar,

Kom weer tot mij, dus zij het gewis,

Ik vaar met u, zo waar dat is,

15880 En zal voor u vechten daar."

Ze bedankte hem zeer, en voer daarnaar

Tot konings hof. En binnen deze

Kwamen daar gevaren de reuzen

Voor de burcht te Egletinen:

15885 Gelijk duivels in alle schijn:

Ze waren daar binnen zeer verschrokken

En sloten de poorten met een vaart.

Ze waren in angst erg groot:

Ze vreesden zware weerstand;

15890 Maar de vijanden gingen daar voren

Zonder iemand te doen toorn.

Nu hadden ze alle zorgen groot

Om de jonkvrouw, die te Carmeloet

Voor hen voer: dat ze haar mochten

15895 Inhalen ze alle zeer dachten,

En dat ze haar mochten dan meevoeren.

Neen zij niet; want nu ter uren

Is die jonkvrouw zo ver gekomen,

Dat ze heeft de koning vernomen,

15900 Daar ze afsteeg voor de zaal.

Ze begroette hem met mooie taal

En zei: "Heer, door uw grote genade

Ontfermt u mijn grote schade.

Ik heb u erg lang gezocht,

15905 Dat ik duur heb bekocht.

Me heeft verdreven mijn stiefvader

Van mijn land allemaal:

Daar wel honderd leenknechten

Horen wel tot mijn recht,

15910 En honderd ridders; dit hou ik van u.

Dit neemt hij me alles nu.

Ik was in deze weg verdwaald,

En was in het felle woud geraakt,

Daar me een kleine zeer verraadde,

15915 Daar ik gedoogde zwaar verdriet.

Mijn bediende en ik mede

Waren geslagen daar ter plaatse:

Ik verloor er klederen en paard,

En al dat ik bracht aan die vaart.

15920 En had een ridder niet gedaan,

We waren levend niet ontgaan.

Ik moest ruimen dat woud te voet:

Toe kwam een ridder in mijn gemoed,

Die zwarte wapens had aan.

15925 Toe voer in het woud die edele man,

En sloeg Elyconas dood

En een felle leeuw groot,

En ook mede de valse kleine;

En de heer heeft hij gevangen,

15930 En bracht hem tot mij, daar ik was.

Toen voerde hij mij, zij het zeker dat,

Met hem tot een schone jonkvrouw,

En Amelant mede, in vertrouwen.

Ik weet de ridders naam niet,

15935 Maar ik zeg u wel hoe men hem noemt:

De ridder met de witte mouwen;

Het gaf hem een schone jonkvrouw

Toen hij ridder werd gemaakt."

Dit hoorde Clarette, die niet slaapt:

15940 Ze werd van zijn minnen ontstoken

Zo zeer, haar dacht het hart te breken.

Alle diegene die waren in het hof

Dankten God en gaven hem lof.

De koning sprak toen: "Schone jonkvrouw,

15945 Alzo help me God en onze vrouwe,

Ik zal u goed laten berechten,

Ik zal sommigen voor u laten vechten,

Die u erg goed zal wreken."

Binnendien dat ze dus spraken

15950 Hebben ze de reuzen vernomen,

Die voor de eerste poort zijn gekomen,

Meer dan ik er u mocht vertellen,

En gingen de eerste poort vellen.

Toen zei Lancelot van Lac gelijk

15955 "Dit zijn de reuzen van Amelande,

Die te felle woud behoren.

Ik heb ze gezien hier te voren;

Wij ridders van de tafelronden

We waren er in te ene stonden:

15960 Met pijn konden we daar ontgaan.

Ze zoeken hun heer, zonder waan,

Die ze hebben verloren nu.

Wij moeten ons weren, zeg ik u."

Toen ving elk ten wapens daar.

15965 De andere poort, weet voorwaar,

Hadden ze neer geveld,

En zijn voor de derde gesteld.

Toen kwamen van binnen een groot deel

belegeringswerktuigen, die zonden menige pijl,

15970 En lieten ze alzo achteruit gaan.

109 En die van binnen zijn uitgegaan

Te velde waart tegen die reuzen:

Maar ze mochten er niet wezen,

Ten eerste dat hen het geschut ontbrak,

15975 Had niet gedaan Lancelot van Lac;

Toch keerden ze weer binnen de vesting:

Dit dacht hen allen wezen het beste.

Walewein was daar nu niet

Nog Percheval, dus hadden ze verdriet.

15980 De reuzen braken die poorten al

Had niet gedaan die diepe wal

Dier er om de burcht liep,

Dat zeer wijd was en diep,

(Het was wel een boogschot wijd)

15985 En de bruggen, die te die tijd

Van vrees er af waren gedaan,

Ze hadden de burcht gewonnen gelijk.

En de nacht ging hen aan toen:

Dus moesten ze wachten tot ‘s morgens vroeg.

15990 Nu is dit ebricht zo ver gekomen,

Dat de ridder het heeft vernomen

Met de mouwen, die om Clarette

Niet wil opdagen nog ook laten,

Hij wilde immer derwaarts varen.

15995 Hij begon jammerlijk te misbaren,

Hij meende haar nimmermeer te zien.

Egletine troostte hem zeer meteen

En zei: "Heer wil ge nu varen

Daar ge niet mag ontkomen?

16000 Al ga je daar niet vechten

De koning zal hen wel berechten."

"Het helpt niet dat ge mag bieden:

Alle leven die me niet gerieven,

Ik zou er varen, dat zeg ik u.

16005 Geef me mijn wapens nu,

Me verlangt zo zeer te weg waart

Had ik wapens en een paard

Ik gaf niet om een koninkrijk."

Cephalus sprong op haastiglijk

16010 En haalde paard en wapens gelijk,

Die beste die men ergens vond,

En wapende zijn heer daarmee,

Dat hem niets ontbrak, dat weet.

Amelant die sprak tot hem gelijk:

16015 "Heer ridder, wat wil ge nu bestaan?

Kom je nu onder mijn man

Nimmermeer kom je er vandaan;

Maar laat mij varen met u:

Ik zweer het u bij mijn trouw nu,

16020 Dat ik zal zijn in uw geleide

En om geen nood van u scheiden.

Ge sloeg me mijn broeder af,

Daar ik u mijn trouw gaf

Om te behouden ook mijn leven;

16025 Alzo moet me God nimmermeer geven

Deze wereld blijdschap voortaan,

Ik zal u houden zo ik het best kan;

Eer dat ik u hen liet ontlijven

Ik zou er ook eerder verslagen blijven."

16030 De ridder veroorloofde dat te die tijde.

Dus was Amelant erg blijde

En wapende hem, zonder waan.

En namen verlof beide gelijk;

Maar de ridder moest daarnaar

16035 Egletine beloven voorwaar,

Dat hij tot haar zal terugkeren

Opdat hij mag en blijft in eren.

Dus voeren deze twee gezellen

Vriendelijk, zoals we vertellen.

16040 Amelant zat toen op Morele,

(Het was hem toegevallen ten deel)

Dat de kleine te rijden plag

Toen hij voer om zijn bejag.

En eer ze te Cardoel konden komen

16045 Had de koning weinig dapperheid;

En had dat diepe water niet gedaan

Ze hadden het geheel verloren gelijk.

Nu kwam gereden Amelant

Daar hij zijn lieden nu vond,

16050 En de ridder met de mouwen.

En het eerste dat ze Amelant aanschouwen

Gebood hij hen daar op hun leven,

Dat ze hun oorlogen opgeven.

Toen ze Amelant zagen met ogen

16055 Zag men niet die blijdschap tonen

Die zij hadden; maar een gelijkheid

Deden ze de ridder van felheid.

Toen sprak Amelant dit woord:

"Is iemand die mijn gebod hoort

16060 Anders dan het me lijkt goed,

Of deze ridder iets misdoet,

Anders dan ge pleegt zijn eer,

Hij mag verzoenen nimmermeer;

Ik ben zijn man, en zal hem houden

16065 Echte trouw: bij mijn schulden

Dit wordt ze nimmermeer gebroken,"

Toen dit Amelant had gesproken

Worden ze zacht en goedertieren,

En zeiden: in geen manieren

16070 Wilden ze doen buiten zijn raad.

De zwarte ridder: "Alle genade

En alle trouw, heer Amelant,

Heb ik aan u gevonden: houdt voort uw land

In vrede, en zonder weerstand

16075 In mannen te doen klein of groot."

Amelant zei: "Dat beloof ik u;

Maar wil ge me laten keren

Met mijn lieden nu te lande....

Ge weet wel, ging ik in konings handen,

16080 Ik overwon de schande nimmermeer;

En wil ge me lachen doen van daar

Dat stond u te wreken dan,

Want ik geworden ben uw man.

Ook wil ik mijn land van u ontvangen.

16085 En u worden onderdanig."

Toen de ridder dit heeft verstaan

Peinsde hij: "Deze heeft me bevangen

Behendig met zijn taal;

Ik weet wel, van dit maal

16090 Dat hij me opgaf lijf en leden,

En hij me ook manschap deed

En voer met mij op mijn genade,

Gebeurde dat men hem deed schade,

God zou het aan mij wreken gelijk."

16095 Toen zei hij: "Ontvang van mij uw land

En wordt mijn man, en hou vrij

De straten." "Bij God heer, dat zij."

Zei Amelant toen hij dit hoort.

Hij stak samen zijn hand voort

16100 En werd zijn man daar ter plaatse.

Daarna Amelant verlof bad

Of hij mocht varen vandaar.

Hij gaf hem verlof. Ze scheiden daarnaar

Hoffelijk onder hen beiden.

16105 Amelant is te woud gereden,

En de ridder bleef daar meteen.

Ze hadden gemerkt en wel gezien

Wat daar buiten gebeurde gelijk

Tussen de ridder en Amelant,

16110 Omdat ze hadden het tevoren vernomen

Van de jonkvrouw die daar was gekomen.

Ze prezen zeer zijn mannelijkheid:

Hij heeft gedaan dat nooit een man deed.

Die toen Clarette had gezien,

16115 Hoe ze ging merken en spieden

Naar de ridder, dat zal ge weten,

Hij was haar nimmermeer vergeten.

Ze merkte hem: zo deed hij haar.

De koning zond Lancelot daarnaar

16120 Over het water met een boot gelijk,

110 Daar hij met gepeins hield bevangen

Van grote minnen om Clarette.

Lancelot voer over zonder letten,

En kwam tot de ridder gegaan,

16125 En begroette hem vanwege de koning gelijk,

"En van mijn vrouwe de koningin,

En van Clarette de gravin,

Waleweins nicht. Ze schamen hen alle

Van de oneer, van die misval

16130 Die ze aan u hebben gedaan,

Dat ge geen gift hebt ontvangen

Van hen toen ze u ridder deden.

Ze ontbieden u bij uw genaden

Dat ge komt uw giften halen:

16135 Ze zullen het u tweevoudig betalen."

Toen zei de ridder met de mouwen:

"Groet me de koning en mijn vrouwe,

En Waleweins nicht mede, Clarette;

Zeg hen ik moet noch letten

16140 Eer ik meer kom in konings hof,

Dat ik van Keye mijn belofte

Heb volbracht: dit zeg je hen gelijk.

Ze zullen hierbij wel verstaan

Wat ik bedoel, dat zeg ik u."

16145 Lancelot bad hem zeer nu

En zei, hij zou het hem verbeteren doen;

Enige bede nog geen wil

Mocht hij daar behalen niet.

Lancelot toen snel van hem scheidde,

16150 En zei de koning en de koningin

Dat hij niet kwam daar binnen,

Hij zal ten eerste zijn gewroken

Van Keye, dat hij hem heeft versproken;

"Dus hebben we de ridder verloren."

16155 Toen werd de koning in grote toorn

En sprak Keye uitlachend,

En verbood hem daar zijn rijk.

De koningin, wiens oom hij was,

Ze verweet hem vaak dat,

16160 Mocht zij het hem doen met haar eer,

Ze zou hem zulk spel laten leren,

Hij vergat het nimmermeer.

Hen allen was het hart om zeer.

Toen zwoer Keye zeer na die:

16165 "Wil me die ridder niet ontkomen,

Ik zal hem brengen hier te hof,

Al was hij nog van meer lof."

Hij wapende zich en reed derwaarts.

De brug werd gemaakt ter vaart,

16170 Die tevoren gebroken was.

Daar over reed Keye zijn pas,

En kwam tot de ridder met geweld,

Daar hij nog ophield op dat veld;

Want hij er vandaan node vaart,

16175 Zijn hart trok hem achteruit.

Meteen hij heer Keye ziet:

Toen vroeg hij hem hoe hij heet.

"Keye ben ik," sprak hij voort;

"Uw dood ligt in mijn speren voort,

16180 Ge vaart met mij te hof nu."

"Heer Keye, bij God, ik zeg het u,

Ge hebt me versproken nu en echt,

Mocht ik me wreken ik had recht.

Ge ontgaat me heden, ik zeg het u waarom,

16185 Ik zal u doden of gij mij."

Toen zag Keye wel hij was dood,

Het deed hem het avontuur groot.

Ze kwamen tezamen met hun speren:

Die ridder stak hem in het verweren

16190 Door harnas en door leren kolder

En door de borst. "Ik lij,"

Riep heer Keye met haast groot

Door de vrees van de dood.

En toen de ridder trok weer

16195 Zijn speer viel heer Keye te neer.

Die ridder steeg af toen ter aarde

En mikte zeer met zijn zwaard.

Nu heeft hij dat hij hem weghield

Toen hij laatst van hem scheidde,

16200 Toen hij de ridder volgde na,

Die de jonkvrouw deed lachen.

Dus lag Keye verminkt op het veld:

Zijn paard liep daar met geweld

Te hof waart alles dat het mag;

16205 En toen men het te hof komen zag

Wisten ze wel van Key’s misval.

Ze waren te hof blijde alle.

Toen kwam daar gelijk het nieuws

Dat Keye zeer gewond was:

16210 Hij was de koningin oom,

Nochtans nam zij van zijn zwakte kennis,

Dat kwam van zijn kwade tong.

"Ik wilde hem zijn ogen uitsprongen,"

Sprak Jenover de koningin,

16215 "Die hem het eerst bracht hierin.

Laat de dorper liggen daar;

Hij heeft het dik verdiend, voorwaar."

Nochtans haalde men hem door die schaamte,

Omdat hij had ridders naam.

16220 Men voerde hem gewond tot de dood

In de burcht te Carmeloet.

Van Keye laat ik blijven het woord,

En zeg u van de ridder voort.

XXXIV.

Hoe die riddere metter mouwen der joncfrouwen stiefvader doet sloech, ende hoe hi moenc werd.

Nu seget vord die aventure:

16225Die riddere reet wech ter selver ure,

Hine liet om regen no om snee,

Hine reet vorwerd ilanc so mee,

Soe lange, dat hi gereden quam

Daer hi ene veste vernam,

16230Die scoenste die hi in menegen jaren

Sach. Als hire vore soude varen

Soe riep hem ane een riddere daer:

"Vasseel, ic sal u volgen naer:

Gine sult mi niet ontriden,

16235Gine selt jegen mi eer striden."

Ende dit was der joncfrouwen stiefvader,

Daer gi hier vore af horet algader.

Ende die borch die daer stoet

Was der joncfrouwen eygen goet,

16240Ende al dat lant daer omtrent,

Eerse die tyran hadde gescent.

Die riddere hoerdene ropen wel;

Maer hi waende dat ware spel.

Maer eer hi iet verre es henen comen

16245Heeft hi den genen bi hem vernomen,

Genen duvel, genen tyrant.

Hi was die meeste diemen vant.

Hi sprac ten riddere metter spoet:

"Vaste," seit hi, "beet hier te voet.

16250Geeft op wapine ende paerd,

Al waerd vifhondert marc waerd.

Sidi spire ic doe u hangen,

Sidi bode ic doe u vangen,

Ende sidi riddere van aventuren

16255Sone mogedi vor mi niet geduren;

Ic neme alden ridderen dleven.

Oec hebbic uten lande verdreven

Mire stiefdochter, dat wet wel;

Maer ic ben van herten fel.

16260Mijn vader plages hier te voren,

Ende alle daer ic af ben geboren,

Dat si bi rove wilden leven,

Ende oec en willics niet begeven.

Mi ontfoer noit man, sonder blijf,

16265Hine verloes sine ere oft sijn lijf.

111 Dit sijn mine seden, secgic u;

Geeft u op, dat radic u."

"Opgeven, quade hont.

Ja, ende benic noch gesont,"

16270Seide die riddere metter mouwen,

"Ic sal u noch heden doen berouwen

Dat gi mi comen sijt dus naer."

Die tyrant antwerde hem daer:

"Nu weerd u dan, dat radic u."

16275Si reden te gadere beide nu

So sere, dat haer speren braken:

Men horetse harde verre craken.

Die orsse vielen beide neder.

Die ridders stonden beide op weder

16280Ende vingen tharen swerde saen.

Deen ginc opten anderen slaen

Optie helme, dat si clinken.

"En wildi u noch niet bedinken,"

Sprac die ondedege man,

16285"Ende geeft op dat gi hebt an,

Ende gaet van mi henen al bloet

Eer ic u bringe in meerre noet?

Die riddere sprac: "Ens noch niet tijt:

Hoe comt dat gi dus haestech sijt?

16290Laet mi noch beraden bat.

Mi ware liver haddi Godsat

Dan ic u smijns en penneward

Gave." Doe gingense metter vard

Echt met swerden onderslaen

16295Alsi te voren hadden gedaen.

Haer wapine dietden niet een haer:

Si slogense al te stucken daer.

Maer die boven lagen ter zale

Baden onsen here in stilre tale

16300Dat hi scinden moete den tyrant,

Want hem niet bestont dat lant,

Al doet hijt met crachte, sonder waen,

Dat si hem moten sijn onderdaen.

Noch riep anderwerf die tyrant:

16305"Hordijt, riddere, gaet in hant:

Ic sal u hoveschelike vaen,

Dat ic selden hebbe gedaen,

Oft gi moet hier bliven doet."

Die riddere seide: "En ees gene noet.

16310Maer weerd u, dat radic u."

Den riddere quam te voren nu

Claretten minne in sine gedochte,

Daer hi wonder ombe wrochte,

Want hi gaf den tyrant so menegen slach,

16315Dat hi niet langer duren mach,

Ende viel neder, ende was doet.

Dus can die minne werken ter noet.

Wat sal nu doen die edel man,

Die ors en hevet no wapine an,

16320Sonder sinen halsberch goet?

Oec so liep hem trode bloet

Nederward vanden wonden

Die hi hadde ontfaen tien stonden.

Hine wiste oec niet wanen hi was,

16325Noch hoe hi hiet, sijt seker das,

Noch wie sijn moder was oft vader.

Hierna salict u secgen algader,

Alst sinen tijt hevet ende stat.

Die riddere ginc en wech na dat,

16330Ende quam des nachs tenen cloester binnen,

Daer hi ontfaen was met minnen,

Ende daermenne licgen liet tot dese

Dat sine wonden waren genesen.

Dus wandeldi daer int hof

16335Metten moenken, die hem lof

Gaven. Entie abt als te voren

Haddene in sijn herte vercoren.

Die abt lach hem an daer naer,

Ent covent, so lange, vor waer.

16340Dat sine moenc ginder maken.

Ende dit was bi dien saken,

Dat hi haer hof soude versiren,

Soe scone was hi van allen maniren.

Doen nam die abt sekerhede:

16345Hi swoer bi ridderscepe ende bi ede,

Dat hi dordine meer en brake,

En ware allene bi ere sake,

Dat hi Claretten mochte gewinnen.

Dit heeft hire besproken binnen.

16350Oec was hi clerc ende geleert,

Want hi werd ter doget gekeert:

Daer menne tenen vondelinge vant,

Dat was te Doevre in Ingelant,

Daer ginc hi ter scolen tien jaer.

16355Oec was bi heme vonden daer

Beide grau ende oec bont,

Ende in selvere hondert pont.

Sider scaemdi sere das,

Dat hi een vondelinc was,

16360Ende voer en wech wel seven jaer

Sinen vader soeken daernaer.

Te Kardoel quam hi doe geraect,

Daer hi riddere werd gemaect.

Nu heeft hi die grise covle an,

16365Ende es een begeven man:

Dus latickene daer begeven bliven

Ende sal u van Arture scriven.

XXXIV.

Hoe de ridder met de mouwen de jonkvrouw stiefvader dood sloeg en hoe hij monnik werd.

Nu zegt voort het avontuur:

16225 De ridder reed weg terzelfder ure,

Hij liet om regen of om sneeuw,

Hij reed verder hoe lang hoe meer,

Zo lang, zodat hij gereden kwam

Daar hij een vesting vernam,

16230 De schoonste die hij in menige jaren

Zag. Toen hij er voor zou varen

Zo riep hem aan een ridder daar:

"Vazal, ik zal u volgen na:

Ge zal me niet ontrijden,

16235 Ge zal tegen me eerder strijden."

En dit was de jonkvrouw stiefvader,

Daar ge hiervoor van hoorde allemaal.

En de burcht die daar stond

Was de jonkvrouw’s eigen goed,

16240 En al dat land daar omtrent,

Eer haar die tiran had geschonden.

De ridder hoorde hem roepen wel;

Maar hij waande dat was spel.

Maar eer hij iets ver is heen gekomen

16245 Heeft hij diegene bij hem vernomen,

Geen duivel, geen tiran.

Hij was die grootste die men vond.

Hij sprak tot de ridder met een spoed:

"Vast," zei hij, "ga hier te voet.

16250 Geef op wapens en paard,

Al was ge vijfhonderd mark waard.

Ben ge spion ik laat u hangen,

Bent ge bode ik laat u vangen,

En bent ge ridder van avonturen

16255 Dan mag je voor mij niet verduren;

Ik neem alle ridders het leven.

Ook heb ik uit het land verdreven

Mijn stiefdochter, dat weet wel;

Maar ik ben van hart fel.

16260 Mijn vader plag het hier te voren,

En allen daar ik van ben geboren,

Dat ze beroven wilden het leven,

En ook wil ik niet begeven.

Mij ontging nooit man, zonder blijf,

16265 Hij verloor zijn eer of zijn lijf.

111 Dit zijn mijn zeden, zeg ik u;

Geef u over, dat raad ik u."

"Opgeven, kwade hond.

Ja, en ben ik nog gezond,"

16270 Zei de ridder met de mouwen,

"Ik zal u noch heden laten berouwen

Dat ge me gekomen bent dus na."

De tiran antwoordde hem daar:

"Nu verweer u dan, dat raad ik u."

16275 Ze reden tezamen beide nu

Zo zeer, dat hun speren braken:

Men hoorde ze erg ver kraken.

De paarden vielen beide neer.

Die ridders stonden beide op weer

16280 En vingen tot hun zwaarden gelijk.

De ene ging op de andere slaan

Op de helmen, zodat ze klinken.

"En wil ge u nog niet bedenken,"

Sprak de misdadige man,

16285 "En geef op dat ge hebt aan,

En ga van mij heen al bloot

Eer ik u breng in meer nood?

De ridder sprak: "Het is nog niet tijd:

Hoe komt het dat ge dus haastig zij?

16290 Laat me nog beraden beter.

Me was liever had ge Goddank

Dan ik u mij klein

Gaf." Toen gingen ze met een vaart

Echt met zwaarden onderslaan

16295 Zoals ze tevoren hadden gedaan.

Hun wapens dienden niet een haar:

Ze sloegen ze geheel te stukken daar.

Maar die boven lagen ter zaal

Baden Onze Heer in stille taal

16300 Dat hij schenden moet de tiran,

Want hem niet bestond dat land,

Al doet hij het met kracht, zonder waan,

Zodat ze hem moeten zijn onderdaan.

Nog riep andere maal de tiran:

16305 "Hoor gij, ridder, ga gelijk:

Ik zal u hoffelijk vangen,

Dat ik zelden heb gedaan,

Of ge moet hier blijven dood."

De ridder zei: "Het is geen nood.

16310 Maar verweer u, dat raad ik u."

De ridder kwam te voren nu

Clarette minne in zijn gedachte,

Daar hij wonder om wrocht,

Want hij gaf de tiran zo menige slag,

16315 Zodat hij niet langer verduren mag,

En viel neer, en was dood.

Aldus kan de minne werken ter nood.

Wat zal nu doen die edele man,

Die paard heeft nog wapens aan,

16320 Zonder zijn harnas goed?

Ook zo liep hem het rode bloed

Neerwaarts van de wonden

Die hij had ontvangen te die stonden.

Hij wist ook niet waar hij was,

16325 Nog hoe hij heette, zij het zeker dat,

Nog wie zijn moeder was of vader.

Hierna zal ik het u zeggen allemaal,

Als het zijn tijd heeft en plaats.

De ridder ging weg na dat,

16330 En kwam ‘s nachts tot een klooster binnen,

Daar hij ontvangen was met minnen,

En daar men hem liggen liet tot deze

Dat zijn wonden waren genezen.

Dus wandelde hij daar in de hof

16335 Met de monniken, die hem lof

Gaven. En de abt zoals te voren

Had hem in zijn hart uitgekozen.

De abt lag hem aan daarnaar,

En het convent, zo lang, voor waar.

16340 Zodat ze hem monnik ginder maken.

En dit was bij die zaken,

Dat hij hun hof zou versieren,

Zo mooi was hij van alle manieren.

Toen nam de abt zekerheden:

16345 Hij zwoer bij ridderschap en bij eed,

Dat hij de orde niet meer brak,

Tenzij alleen bij een zaak,

Dat hij Clarette mocht gewinnen.

Dit heeft hij er besproken binnen.

16350 Ook was hij klerk en geleerd,

Want hij werd ter deugd gekeerd:

Daar men hem te vondeling vond,

Dat was te Dover in Engeland,

Daar ging hij ter school tien jaar.

16355 Ook was bij hem gevonden daar

Beide grauw en ook bont,

En in zilver honderd pond.

Hij schaamden zeer dat,

Dat hij een vondeling was,

16360 En voer weg wel zeven jaar

Zijn vader zoeken daarnaar.

Te Kardoel kwam hij toen geraakt,

Daar hij ridder werd gemaakt.

Nu heeft hij de grijze kleren aan,

16365 En is een begeven man: ( in een klooster begeven)

Dus laat ik hem daar begeven blijven

En zal u van Arthur schrijven.

XXXV.

Hoe die riddere metter mouwen Claretten wan.

Daventure seget ons vord,

Datmen te hove hevet verhord

16370Dat doet es der joncfrouwen stiefvader,

Dise onteerft hadde algader,

Ende dattene een ridder versloech,

Die ene witte mouwe droech.

Doen wisten sijt algader wel,

16375Dat hijt was ende niemen el:

Dies dreef rouwe die coninc,

Dat hi hem aldus ontginc,

Ende dedene soeken menegen dach.

Alse hijs vinden niet en mach

16380Dedi crieren ter selver uren

Enen tornoy, die soude geduren

Drie dage om Claretten wille;

Ende dine verwonne lude oft stille,

Datmen hem Claretten geeft.

16385Dus salmenne vinden, eest dat hi leeft,

Want si wisten wel ant horen

Dat hi Claretten hadde vercoren.

Doe sinde die coninc boden uut

Dit te secgene over luut

16390In allen landen, wide ende siden.

Cefalus nam oec te desen tiden,

Des ridders sciltknecht metter mouwen,

Tenen wive die scone joncfrouwe

Die in dat wout mesvord was.

16395Omden dienst, sijt seker das,

Dien hi hare dede, nam sine bloet,

Doen haer stiefvader was doet.

Ic lecge hier af di tale neder

Ende kere ten messelgiren weder,

16400Die lipen al die lande dure,

So lange, dat een quam ter ure,

Daer die riddere begeven was.

Hi sach die zegelbusse na das,

Ende kinde dat teken harde wale:

16405Hi ginc hem an met soeter tale

Ende vrachde hem daer om niemare.

Die bode seide doe oppenbare

Dat een tornoy beropen es

"Om Claretten, sijt seker des,

16410Van heden opten twaelfsten dach;

112 Ende die den tornoy verwinnen mach

Hi sal hebben die maget rene

Ende haer goet al gemene.

Si wilt hebben enen man,

16415Mach sine vercrigen ens haer God an.

Die vrome es ende ridder goet."

Alse die riddere dit verstoet,

Dat hi die scone sal verlisen

Waendi sinen inde kisen.

16420Hine hadde scilt noch spere,

Al haddi derwaerd groten gere,

Noch ors dat hi mach riden;

Nochtan en sal hijs niet vermiden;

Gevallet hem quat ofte goet,

16425Hine salre sijn, al waerd te voet.

Hi dede den knape wel te gemake.

Ende es gegaen na dese sake

Daer hi sinen here den abt vant,

Ende seide hem sijn wesen thant,

16430Ende hoe hise lange heeft gemint.

"Nu stac si in presente: dise wint

In enen tornoy, si es sine.

Comter mi goet af ofte pine,

Ic sal ember ten tornoye wesen,

16435Al ne vaendics meer genesen,

En ontbid mi nieman die leeft

Ic bidde u dat gi mi orlof geeft

En de penninge, wapine ende een ors,

U ne saels niet wesen te wors;

16440Eest dat ic den prijs gewinne

Ende die scone die ic minne,

Ic sal den cloester rike maken."

"Broder," seit hi, "te desen saken

So ne gevic u nembermer raet.

16445Laet varen, broder, hets baraet.

Ic sal u maken nu treserier

In dien dat gi wilt bliven hier."

Doen dit onder tcovent quam

Waren sijs alle tornech ende gram,

16450Ende baden dat hi bleve daer.

En bescoet hen allen niet een haer,

Wat dat si gebidden mogen.

Doe leide hem die abt vor ogen

Dat hi bi ridderscape bi eede

16455"Dordine te houdene sworet mede

En ware oft gi mocht gewinnen

Claretten, dit bespraectire binnen.

En condi des volbringen niet

Soe brecti u ordine. Nu besiet

16460Wat gi wilt dan anegaen,

U ziele sal dan in vresen staen."

Hi sprac: "En canicker niet gewinnen

Soe willic weder comen hier binnen

Ende hier wesen al mijn lijf:

16465Nembermeer begeric wijf.

Ic moet ember sijn ter tornoye,

Gaet mi te vromen oft te vernoye,

Daer ne mach noch af noch toe.

Nu geeft mi raet wat ic best doe."

16470Dabt seide: "Waendi deilen ende kisen,

Gi moet ember u ordine verlisen,

Oft u cledere van hier binnen

Houden tot dat gise moget gewinnen."

"Soe willic mijn cledere ende min abijt

16475Ane houden tote dier tijt,

Ende mine scoen gebonden ter stede,

Tot dat icse hebbe gewonnen mede."

Hi eiscede sine wapine doen te tiden,

Hine wilde niet langer daer ontbiden.

16480Des ander dages harde vroe

Wapedemen den riddere doe

Over algader sijn abijt;

Maer sine cappe, des seker sijt,

Droech hi boven al sine wapene an.

16485Men brachte een ors den stouten man

Al sneewit, ende een gereide.

Die stegerepe waren houtijn beide,

Alse die moenke te voerne plagen.

Doen begans hem wel behagen,

16490Ende dancte den abt alre doget,

Dine also hevet verhoget.

Hi nam orlof ane dat covent,

Die[re] weenden dicke sent.

Dabt gaf hem hondert besante groet,

16495Ende bat hem, oft hem geviele noet,

Dat hi weder te cloestere come,

Het soude wesen sine vrome.

"God loent u." sprac die edel man

Met derre talen voer hi van dan;

16500Ende elcs nachs dedi den raet,

Dat hi daer een cloester staet

Herberge ember heeft genomen

Onthier ende hi ten tornoye es comen,

Dat was in ene scone prayerie,

16505Daer bi stont oec ene abdie:

Daer voer hi in, als hi daer quam.

Het was [sire] ordine als ict vernam:

Om dat was hire wel ontfaen;

Maer alsi hadden verstaen

16510Sine saken, ende wie hi es,

Waren si alle blide des,

Ende daden hem ere groet oec mede.

Dus bleef hi daer tot dier stede

Dattie tornoy soude wesen.

16515Des anderdages alst quam te desen

Dat die tornoy vergaderen soude

Hordi messe alsoe houde,

Ende wapende hem wel ter cure,

Ende reet ten tornoye ward ter ure,

16520Alse een moenc met sire cappen nu.

Ten tornoye quam hi, secgic u,

Sere gereden tot bider scaren.

Doe quamen hem die colvenaren

Ende waenden winnen sijn goede paert,

16525Dat sijn gewichte van selvere was waerd.

Si waenden den moenc scire afsteken,

Dies hem sere sal willen wreken.

Daer sloech een an hem die hant:

Die colve hi hem scire ontprant,

16530Die eyken was ende groet genoech.

Dat was sere wel sijn gevoech.

Hi ginc daer slaen onder hoep;

Sine cochten nie so diren coep:

Hi sloechse dat si ter eerden lagen.

16535Die vanden castele, doen sijt sagen,

Die heren van der tafelronden,

Die daer biden coninc stonden,

Die slage die de moenc sloech,

Het docht hen allen wonder gnoech.

16540Hi sloechse neder bi tween, bi drien:

Men sach daer meneghen achter tien,

Ende seiden dattie duvel ware.

Dus dorreet hi al die scare.

Een riddere quam op hem gereden

16545Ende waende sijn paert winnen ter steden:

Dien stac hi vanden orsse goet,

Ende gaeft enen die daerbi stoet,

Die een cranc paert hadde gereden.

Hi heeft saen dat ors bescreden,

16550Ende dankes den moene saen daer af,

Die hem dat goede part gaf.

Die moene reet vord in di porsse

Ende velder menegen vanden orsse:

Hine sach een twint niet achterwaerd,

16555Noch om man, noch om paert.

Coninc, ridders, vrouwen, joncfrouwen.

Die ten castele udeward scouwen,

Si mercten alle ende sagen

Den moene menegen riddere dragen

16560Metten spere uten gereide.

113 Daer was nieman hine seide:

"Hets die duvel, ens geen man,

Die dus die ridders vellen can,

Wanen comt ons gene cloestier?

16565Hier nes ridder geen so fier,

Die sijns nu iet dar hier beiden,

Hi dreefse alle vander heiden

Gene ridders bi groten scaren,

Waerward dat hi quam gevaren."

16570Nieman dorste comen in sijn gemoet:

Sider datmen daer verstoet

Dat grote wonder dat hi wrochte

Elc vloe van hem dat hi mochte.

Dus heeft hise alle verdreven.

16575Ent velt es hem allene bleven.

Voer hi daer weder ende vord

Ende boet sijns speren oerd,

Alse die joeste begeerde,

Daer ne was nieman diet weerde.

16580Doe kerde die moenc ombe sijn part

Ende neech ten torreward,

Daer hi den coninc Arture sach,

Die lach ende wachte alden dach

Naden riddere metter mouwe,

16585Daer hi om hadde grote rouwe.

Clarette heefter oec na gesien,

Ende hemelijc sere na doen spien,

Maer sine condens vinden niet.

Die moenc doe vanden velde sciet,

16590Ende es ten cloestere gevaren saen,

Daer hi doe wel was ontfaen,

Omdat hi hadde den prijs bejaget.

Des ander dages als verdaget

Hordi messe ende ontbeet daer saen,

16595Ende wapende hem, ende es gegaen

Te sinen parde ende reet opt velt

Seerre dan sinen vollen telt.

Doe sine sagen warense vervard

Ende trocken som achterward,

16600Ende som riepense: "Were, were,

Hier comt die duvel, die covelere,

Die ons gisteren menegen toren

Dede. Noch hebwijs niet verloren."

Ende tirst dat hi Claretten siet

16605Die minne en liten resten niet:

Hi seinde hem ende voer in.

Ander bejach noch ander gewin

Ne geerde die ridder metter mouwe

Dan te winne die joncfrouwe,

16610Wie hem daer quam te gemote

Hi dedem opward keren die vote.

Selc waende daer den prijs bejagen

Men moeste[n] vanden velde dragen.

Si vloen alle ten tenten waerd.

16615Nieman dorste comen in sine vaerd,

Ende dat velt bleef hem allene.

Die coninc ende alle dandere gemene

Gaven den moenc daer den prijs.

Dus voer hi wech in derre wijs;

16620Ende alsi voer ten cloesterward

Quam een riddere in sine vard,

Die verbolgen was herde sere

Dattie moenc hadde al die ere.

Hi riep: "Her covelare, sonder waen,

16625Aldus en seldijs mi niet ontgaen."

Die moenc es hem jegen gereden:

Daer moesti van sinen perde sceden.

Dien riddere stac hi daer ter neder.

Die moenc nam tpart ende keerde weder.

16630Doe riep menech van buten ent binnen:

"Wat waendi anden moenc winnen."

Die moenc leidde tpart te cloesterward

Ende gaeft den abt sinen waerd;

Hi hads, seidi, wel verdient.

16635Die abt was blide ende seide: "Vrient,

Es enege dinc die gi hier begard,

Die willic dat gi nine spaerd."

Men dede den riddere te gemake doe.

Des ander dages harde vroe

16640Es hi weder opgestaen

Ende gereiddem ten tornoyeward saen.

Hi ginc tirsten messe horen:

Daer bat Gode als te voren,

Ende onser vrowen, der maget soeten,

16645Dat sine dies dages bescermen moten,

Dat hi den prijs moge gewinnen,

So mocht hi hebben sire vrindinnen.

Hi ontbeet ende wapende hem met,

Ende reet ten tornoyeward ongelet.

16650Daer die tornoy vergadert was

Reet hi inden meesten tas,

Ende deet bat daer, sonder waen,

Dan hi te voren hadde gedaen.

Doen dit die grote heren sagen,

16655Dat hi den pris soude bejagen,

Die om Claretten te winnen quamen,

Begonsten sijs hen alle scamen.

Si .lx. wel tenen male

Reden op hem bi getale,

16660Som van vore, som van achter:

Si brachtene gerne inden lachter.

Dit sach die coninc ende Perchevale

Ende alle die ridders vander zale,

Ende clageden den moenc aldare

16665Doe, die oec werd geware

Datsi alle op hem dus voren.

Hi noepte sijn ors metten sporen

Ende dorereet al die scaren

Haer alre ondancs die daer waren.

16670Daer ontfinc hi menegen slach

Die groet was ende sere wach

Op sinen widen caproen grijs.

Dus gewan hi daer den prijs.

Ende doe hi ten bloten velde quam

16675Sine witte mouwe hi nam

Ende vestetse an die coyfie mede,

Ende warp sine covle ut ter stede,

Ende liet sine mouwe blaren daernare.

Doe des Clarette werd geware

16680Doen riepsi lude al in een

Sevenwerf eer si gefeen:

"Dits hi, dits hi, die wi menen.

Desen willic ende el negenen."

Doe keerdi ten genen dine begeren

16685Ende ginc hem manlijc verweren.

Dit sach coninc Artur ende sine man,

Ende die irst utcomen can

Hine beitde des anders twint:

Si slogen inden tornoy omtrent.

16690Perchevael ende min her Walewein

Daden wonder in dat plain.

Den tornoy die riddere al verwan.

Dit tornende daer menegen man.

Dus sciet die tornoy altemale.

16695Die coninc keerde weder in sine zale

Metten riddere vrolike,

Ende alle sine riddere diegelike.

XXXV.

Hoe de ridder met de mouwen Clarette won.

Het avontuur zegt ons voort,

Dat men te hof heeft gehoord

16370 Dat dood is de jonkvrouw stiefvader,

Die haar onterfd had allemaal,

En dat hem een ridder versloeg,

Die een witte mouw droeg.

Toen wisten zij het allen wel,

16375 Dat hij het was en niemand anders:

Dus dreef rouw de koning,

Dat hij hem aldus ontging,

En liet hem zoeken menige dag.

Toen hij hem vinden niet mag

16380 Liet hij uitroepen terzelfder uren

Een toernooi, die zou duren

Drie dagen om Clarette’s wil;

En die overwon luid of stil,

Dat men hem Clarette geeft.

16385 Aldus zal men hem vinden, is het dat hij leeft,

Want ze wisten wel aan het horen

Dat hij Claretten had uitverkoren.

Toen zond de koning boden uit

Dit te zeggen overluid

16390 In alle landen, wijd en zijd.

Cephalus nam ook te deze tijden,

De ridder schildknecht met de mouwen,

Tot vrouw die schone jonkvrouw

Die in dat woud mishandelt was.

16395 Om de dienst, zij het zeker dat,

Die hij haar deed, nam ze hem bloot,

Toen haar stiefvader was dood.

Ik leg hiervan de taal neer

En keer tot de boodschap weer,

16400 Die liep het hele land door,

Zo lang, dat het een kwam ter ure,

Daar de ridder begeven was.

Hij zag die gezegelde bus na dat,

En kende dat teken erg goed:

16405 Hij ging er heen met lieve taal

En vroeg hem daar om nieuws.

De bode zei toen openbaar

Dat een toernooi beroepen is

"Om Clarette, zij het zeker dit,

16410 Van heden op de twaalfde dag;

112 En die het toernooi winnen mag

Hij zal hebben die maagd rein

En haar goed algemeen.

Ze wil hebben een man,

16415 Mag ze hem krijgen en is haar God aan.

Die dapper is en ridder goed."

Toen die ridder dit verstond,

Dat hij die schone zal verliezen

Waande hij hem te kiezen.

16420 Hij had schild nog speer,

Al had hij derwaarts grote eer,

Nog paard dat hij mag rijden;

Nochtans zal hij het niet vermijden;

Gebeurt het hem kwaad of goed,

16425 Hij zal er zijn, al was het te voet.

Hij liet de knaap wel te gemak.

En is gegaan na deze zaak

Daar hij zijn heer de abt vond,

En zei hem zijn wezen gelijk,

16430 En hoe hij haar lang heeft bemind.

"Nu stak ze in het present: die haar wint

In een toernooi, ze is zijne.

Komt er me goed af of pijn,

Ik zal immer ten toernooi wezen,

16435 Al meen ik niet meer te genezen,

En door afbidden me niemand die leeft

Ik bid u dat ge me verlof geeft

En de penningen, wapens en een paard,

U zal het niet wezen erger;

16440 Is het dat ik de prijs win

En de schone die ik min,

Ik zal het klooster rijk maken."

"Broeder," zei hij, "tot deze zaken

Zo geef ik u nimmermeer raad.

16445 Laat varen, broeder, het is beraad.

Ik zal u maken nu schatbewaarder

Indien dat ge wil blijven hier."

Toen dit onder het convent kwam

Waren zij alle toornig en gram,

16450 En baden dat hij bleef daar.

En het schoot hen allen op niet een haar,

Wat dat ze bidden mogen.

Toen legde hem die abt voor ogen

Dat hij bij ridderschap bij eed

16455 "De orde te houden zworen mede

Tenzij als ge mocht winnen

Clarette, dit besprak je binnen.

En kon je dus volbrengen niet

Dan breek je uw orde. Nu beziet

16460 Wat ge wilt dan aangaan,

Uw ziel zal dan in vrezen staan."

Hij sprak: "En kan ik haar niet winnen

Zo wil ik weer komen hier binnen

En hier wezen al mijn lijf:

16465 Nimmermeer begeer ik een wijf.

Ik moet immer zijn ter toernooi,

Gaat het me te baat of te verdriet,

Daar niet mag nog van nog toe.

Nu geef me raad wat ik het beste doe."

16470 De abt zei: "Waande ge te delen en te kiezen,

Ge moet immer uw orde verliezen,

Of uw klederen van hier binnen

Houden tot dat ge haar mag winnen."

"Zo wil ik mijn klederen en mijn habijt

16475 Aan houden tot die tijd,

En mijn schoenen gebonden ter plaatse,

Totdat ik haar heb gewonnen mede."

Hij eiste zijn wapens toen ter tijden,

Hij wilde niet langer daar wachten.

16480 De volgende dag erg vroeg

Wapende men de ridder toen

Over geheel zijn habijt;

Maar zijn kap, dus zeker zij,

Droeg hij boven al zijn wapens aan.

16485 Men bracht een paard de dappere man

Geheel sneeuwwit, en een zadel.

Die stijgbeugels waren hout beide,

Zoals de monniken te voeren plegen.

Toen begon het hem wel te behagen,

16490 En dankte de abt alle deugd,

Dat hij hem alzo heeft verhoogd.

Hij nam verlof aan dat convent,

Die weenden dik sinds.

De abt gaf hem honderd marken groot,

16495 En bad hem, als hem gebeurde nood,

Dat hij weer te klooster komt,

Het zou wezen zijn baat.

"God loon het u." sprak die edele man

Met die taal voer hij vandaan;

16500 En elke nacht deed hij de raad,

Dat hij daar een klooster staat

Herbergen immer heeft genomen

Tot hij tot het toernooi is gekomen,

Dat was in een schone vlakte,

16505 Daarbij stond ook een abdij:

Daar voer hij in, toen hij daar kwam.

Het was zijn orde zoals ik het vernam:

Omdat was hij er goed ontvangen;

Maar toen ze hadden verstaan

16510 Zijn zaken, en wie hij is,

Waren ze alle blijde dus,

En deden hem eer groot ook mede.

Dus bleef hij daar tot die plaats

Totdat het toernooi zou wezen.

16515 De volgende dag toen het kwam tot deze

Dat het toernooi verzamelen zou

Hoorde hij mis alzo te houden,

En wapende hem goed ter keur,

En reed te toernooi waart ter ure,

16520 Als een monnik met zijn kap nu.

Te toernooi kwam hij, zeg ik u,

Zeer gereden tot bij de scharen.

Toen kwamen bij hem de kolvenaars

En waanden te winnen zijn goede paard,

16525 Dat zijn gewicht van zichzelf was waard.

Ze waanden de monnik snel af te steken,

Die hem zeer zal willen wreken.

Daar sloeg een aan hem de hand:

De kolf die hij hem snel onttrok,

16530 Die van eiken was en groot genoeg.

Dat was zeer wel zijn gevoeg.

Hij ging daar slaan onder de hoop;

Ze kochten niet zo’n dure koop:

Hij sloeg ze zodat ze ter aarde lagen.

16535 Die van het kasteel, toen zij het zagen,

De heren van de tafelronden,

Die daar bij de koning stonden,

Die slagen die de monnik sloeg,

Het dacht hen allen wonder genoeg.

16540 Hij sloeg ze neer bij tweeën, bij drieën:

Men zag daar menigeen achteruit gaan,

En zeiden dat het de duivel was.

Dus doorreed hij de hele schaar.

Een ridder kwam op hem gereden

16545 En waande zijn paard te winnen ter plaatse:

Die stak hij van het paard goed,

En gaf het een die daarbij stond,

Die een zwak paard had gereden.

Hij heeft hem gelijk dat paard gegeven,

16550 En bedankte de monnik gelijk daarvan,

Die hem dat goede paard gaf.

Die monnik reed voor in de groep

En velde er menigeen van het paard:

Hij zag helemaal niet om,

16555 Nog om man, nog om paard.

Koning, ridders, vrouwen, jonkvrouwen.

Die te kasteel naar buiten schouwen,

Ze merkten alle en zagen

De monnik menige ridder dragen

16560 Met de speer uit het zadel.

113 Daar was niemand die van hem zei:

"Het is de duivel, in geen man,

Dieal dus die ridders vellen kan,

Waarvan komt ons die kloosterling?

16565 Hier is geen ridder zo fier,

Die hem nu iets daar hier opwacht,

Hij dreef ze alle van de heiden

Die ridders bij grote scharen,

Derwaarts dat hij kwam gevaren."

16570 Niemand durfde te komen in zijn ontmoeting:

Sinds dat men daar verstond

Dat grote wonder dat hij wrocht

Elk vloog van hem dat hij mocht.

Dus heeft hij ze alle verdreven.

16575 En het veld is hem alleen gebleven.

Voer hij daar heen en voort

En bood zijn speren voort,

Als een die spelen begeerde,

Daar was niemand die het weerde.

16580 Toen keerde de monnik om zijn paard

En neeg ten toren waart,

Daar hij koning Arthur zag,

Die lag en wachtte de hele dag

Naar de ridder met de mouwen,

16585 Daar hij om had grote rouw.

Clarette heeft er ook naar gezien,

En heimelijk zeer naar laten spieden,

Maar ze kon hem vinden niet.

Die monnik toen van het veld scheidde,

16590 En is te klooster gevaren gelijk,

Daar hij toen goed werd ontvangen,

Omdat hij had de prijs bejaagd.

De volgende dage toen het begon te dagen

Hoorde hij mis en ontbeet daar gelijk,

16595 En wapende hem, en is gegaan

Tot zijn paard en reed op het veld

Zeer dan zijn volle tel.

Toen ze hem zagen waren ze bang

En trokken soms achterui,

16600 En soms riepen ze: "Verweer, verweer,

Hier komt die duvel, die met de kap,

Die ons gisteren menige toorn

Deed. Nog hebben wij het niet verloren."

En ten eerste dat hij Clarette ziet

16605 Die minne liet hem rusten niet:

Hij zegende hem en voer in.

Ander bejag nog ander gewin

Nee verlangde de ridder met de mouwen

Dan te winnen die jonkvrouw,

16610 Wie hem daar kwam tegemoet

Hij liet hem opwaarts keren de voeten.

Sommige waanden daar de prijs te bejagen

Men moest ze van het veld afdragen.

Ze vlogen alle ten tenten waart.

16615 Niemand durfde te komen in zijn vaart,

En dat veld bleef hem alleen.

De koning en alle de andere algemeen

Gaven de monnik daar de prijs.

Dus voer hij weg in die wijs;

16620 En toen hij voer te klooster waart

Kwam een ridder in zijn vaart,

Die verbolgen was erg zeer

Dat de monnik had alle eer.

Hij riep: "Heer met de kap, zonder waan,

16625 Aldus zal ge mij niet ontgaan."

De monnik is hem tegen gereden:

Daar moest hij van zijn paard scheiden.

Die ridder stak hij daar neer.

De monnik nam het paard en keerde weer.

16630 Toen riep menigeen van buiten en van binnen:

"Wat waande ge aan de monnik te winnen."

De monnik leidde het paart te klooster waart

En gaf het de abt zijn waard;

Hij had het, zei hij, wel verdiend.

16635 De abt was blijde en zei: "Vriend,

Is er enige ding die ge hier begeert,

Die wil ik dat ge niet spaart."

Men deed de ridder te gemak toen.

De volgende dag erg vroeg

16640 Is hij weer opgestaan

En bereidde hem te toernooi waart gelijk.

Hij ging eerst de mis horen:

Daar bad hij God zoals te voren,

En onze vrouwe, de maagd lieve,

16645 Dat ze hem die dag beschermen moet,

Dat hij de prijs mag winnen,

Zo mocht hij hebben zijn vriendin.

Hij ontbeet en wapende hem mee,

En reed te toernooi waart zonder letten.

16650 Daar dat toernooi verzameld was

Reed hij in de grootste groep,

En deed het beter daar, zonder waan,

Dan hij tevoren had gedaan.

Toen dit de grote heren zagen,

16655 Dat hij de prijs zou bejagen,

Die om Clarette te winnen kwamen,

Begonnen ze zich alle te schamen.

Ze 60 wel te ene maal

Reden op hem bij getal,

16660 Sommige van voren, sommige van achter:

Ze brachten hem graag in het lachen.

Dit zag de koning en Percheval

En alle ridders van de zaal,

En beklaagden de monnik aldaar

16665 Toen, die ook werd gewaar

Dat ze alle op hem dus voeren.

Hij noopte zijn paard met de sporen

En doorreed al die scharen

Tegen hun wil die daar waren.

16670 Daar ontving hij menige slag

Die groot was en zeer hard

Op zijn wijde kapbedekking grijs.

Dus won hij daar de prijs.

En toen hij te blote veld kwam

16675 Zijn witte mouw hij nam

En bevestigde die aan de ijzerenkap onder de helm mede,

En wierp zijn bedekking uit ter plaatse,

En liet zijn mouw wapperen daarnaar.

Toen dit Clarette werd gewaar

16680 Toen riep ze luid aanstonds

Zevenmaal eer ze weende:

"Dit is hij, dit is hij, die we bedoelen.

Deze wil ik en anders geen."

Toen keerde hij tot diegenen die ze begeerde

16685 En ging zich mannelijk verweren.

Dit zag koning Arthur en zijn man,

En die het eerste uitkomen kan

Hij wachtte op de andere niet:

Ze sloegen in het toernooi omtrent.

16690 Percheval en mijnheer Walewein

Deden wonder in dat plein.

De toernooi die de ridder alle overwon.

Dit vertoornde daar menige man.

Dus scheidde dat toernooi helemaal.

16695 De koning keerde weer in zijn zaal

Met de ridder vrolijk,

En al zijn ridders diergelijk.

XXXVI.

Hoe die riddere metter mouwen sire moder vant, ende hoe hi Claretten nam

Daventure seit nu daerof,

Dattie coninc wilt houden hof

16700Dore tridders wille metter mouwen.

Daer quamen ridders ende joncfrouwen,

Daer quamen graven ende hertogen,

Die rike waren ende vermogen:

Coninge ontboet hi oec te samen

16705Ende drie coninginnen bi namen.

114 Daer was ene comen sonder man

Om haer leen tontfane dan:

Het waren doet moder ende vader:

Dat conincrijc quam op haer algader.

16710Doemen ter taflen was geseten

Dede die coninc den riddere weten,

Diemen hiet metter mouwen,

Dat hi diende vor die vrouwen.

Ende daer hi stoet vor die coninginne,

16715Die sonder man was comen daer inne,

Doch hare wesen di selve man

Die den ridder metter mouwen an haer wan,

Soe gelijc was hi den vader.

Om dit soe waende si algader

16720Dat haer amijs ware vor waer.

Van vresen viel si in onmacht daer.

Men hiefse op: doe si bequam

Den riddere si te haerward nam

Ende mandene bi sire trouwen dare

16725Dat hi haer seide wie hi ware;

Hem souder geen arch af gescien.

Hi antwerde der vrouwen mettien:

"Vrouwe, in sach nie vader no moder,

Dies ic nie was te vroder;

16730Noch mi quam noit soe vord

Dat icker af hadde gehord

Hoe si heten oft wie si sijn;

Maer doen ic was een kindekijn

Om die mate van seven dagen

16735Wasic te vondelinge gedragen

Tote Doevre optie zee.

In caens u berechten nemmee."

Hier bi kinde die vrowe wel das,

Dat ditselve haer kint was;

16740Maer si decte doe hare word

Ende scamets hare te bringene vord

Si beitde datsi quam te lande.

Si dankets hem ende ginc te hande

In die zale, daer was groet spel.

16745Men diende daer utermaten wel.

Naden etene bat si ene bede

Den coninc, dat hi gerne dede,

Dat was, datse ridder metter mouwen

Tote huus geleide die scone vrouwe.

16750Die coninc gaf hare dese bede

Ende sende Walewein oec mede

Ende Perchevale, ende beval hen dire

Dat sine wederbringen scire.

Onder wegen seitsi hen al

16755Wat hare gesciet was, groet ende smal,

Ende hoe dat hi haer soene es;

Ende dat sijt hal quam bi des,

Om datmense alle steinde dan

Die kint hadden sonder getrouden man.

16760"Om dit leidic u te vondelinge.

Aldus sijn vord comen die dinge:

U vader was die scoenste ridder met

Diemen wiste, ende diende bet

Minen vader dan noit man dede;

16765Ende doen hi wiste die waerhede,

Dat ic met kinde was bevaen,

Ontstal hi minen vader saen.

In sagene noisint, sijt seker des,

In weet oft hi doet of levende es.

16770Nu willic uwes niet langer helen;

Ic wille u, sone, min lant bevelen,

Ic wilt u geven vor mine man,

Ende altoes uwes lien vord an."

Nu was die riddere metter mouwen

16775Die blietste een diemen mocht scouwen.

Hi dancte Gode onsen here

Dat hi was comen an dese ere.

Sijn moder was oec so blide daer of,

Datsi dede beropen een hof,

16780Ende dede te samene al haer lant

Om dat si haren sone vant.

Si deet alden heren verstaen,

Ende dede hen van hem ontfaen

Al haer lant, Doen hijt ontfinc

16785Wilsi dathi ware haer coninc.

Doen dese feeste was gedaen

Seitsi hem haren name saen:

Sijn name dat was Miraudijs,

Die sint verwarf menegen prijs

16790Eer hi dese werelt liet,

Danc hebbe die here diet hem riet.

Een man en ware nember daer,

Dat wetic wel al over waer,

Hine toget wanen hi es comen,

16795Alse die rose doet boven ander blomen.

Ende die oec dorper es ende corliaen

Men maget wel an hem verstaen;

In wat lande so menne siet

Hine can sine seden gelaten niet.

16800Dus waest metten riddere comen,

Sine hoge liede heeft hi genomen

Ende es met Waleweine gevaren

Ten coninc Arture, sonder sparen,

Met ere maisnieden herde groet.

16805Ende doen die coninc Artur verstoet

Hoe hem sine dinge sijn vergaen

Gaf hi heme Claretten saen,

Die hi begeerde vor alle vrouwen,

Ende si hem weder met goder trouwen.

16810Daer was die feeste harde groet:

Alle sine vriende hi daer ontboet

Ende gout hen allen met groten lone.

Sider droech hi selve crone

In sire moder lant gerede

16815Ende in Spaengen lant oec mede,

Ende levede lange in goeder maten.

Hier af willic die tale laten,

Ende van Galias spreken vord,

Keys neve. Nu swijcht ende hord.

XXXVI.

Hoe de ridder met de mouwen zijn moeder vond en hoe hij Clarette nam.

Het avontuur zegt nu daar of,

Dat de koning wil houden hof

16700 Vanwege de ridder met de mouwen.

Daar kwamen ridders en jonkvrouwen,

Daar kwamen graven en hertogen,

Die rijk waren en vermogend:

Koningen ontbood hij ook te gelijk

16705 En drie koninginnen bij namen.

114 Daar was er een gekomen zonder man

Om haar leen te ontvangen dan:

Het was van grootmoeder en vader:

Dat koninkrijk kwam op haar allemaal.

16710 Toen men ter tafel was gezeten

Liet de koning de ridder weten,

Die men noemde met de mouwen,

Dat hij diende voor de vrouwen.

En daar hij stond voor de koningin,

16715 Die zonder man was gekomen daarin,

Dacht het haar te wezen dezelfde man

Die de ridder met de mouwen aan haar won,

Zo gelijk was hij de vader.

Om dit zo meende ze allemaal

16720 Dat haar geliefde was voor waar.

Van vrees viel ze in onmacht daar.

Men hief haar op: toen ze bijkwam

De ridder ze tot haar nam

En vermaande hem bij zijn trouw daar

16725 Dat hij haar zei wie hij was;

Hem zou er geen erg van geschieden.

Hij antwoordde de vrouw meteen:

"Vrouwe, ik zag niet vader of moeder,

Die ik niet was bekend;

16730 Nog me kwam nooit zo voort

Dat ik er van had gehoord

Hoe ze heten of wie ze zijn;

Maar toen ik was een kindje

Om de maat van zeven dagen

16735 Was ik te vondeling gedragen

Te Dover op de zee.

Ik kan het u berichten nimmer meer."

Hierbij herkende die vrouw wel dat,

Dat dit zelfde haar kind was;

16740 Maar ze bedekte toen haar woord

En schaamde zich te brengen voort

Ze wachtte totdat ze kwam te lande.

Ze bedankte hem en ging gelijk

In de zaal, daar was groot spel.

16745 Men bediende daar uitermate wel.

Na het eten bad ze een bede

De koning, dat hij graag deed,

Dat was, dat ze de ridder met de mouwen

Tot huis begeleide die schone vrouwe.

16750 De koning gaf haar deze bede

En zond Walewein ook mede

En Percheval, en beval hen drie

Dat ze haar wegbrengen snel.

Onderweg zei ze het hem al

16755 Wat haar gebeurd was, groot en smal,

En hoe dat hij haar zoon is;

En dat zij het verborg kwam bij dit,

Om dat men ze alle stenigen dan

Die een kind had zonder getrouwde man.

16760 "Om dit legde ik u te vondeling.

Aldus zijn voort gekomen diet dingen:

Uw vader was die schoonste ridder mee

Die men wist, en diende beter

Mijn vader dan nooit een man deed;

16765 En toen hij wist de waarheden,

Dat ik met kind was bevangen,

Ontkwam hij mijn vader gelijk.

Ik zag hem nooit sinds, zij het zeker dit,

Ik weet niet of hij dood of levend is.

16770 Nu wil ik het u niet langer verhelen;

Ik wil u, zoon, mijn land aanbevelen,

Ik wil het u geven voor mijn man,

En altijd de uwe zijn voortaan."

Nu was de ridder met de mouwen

16775 De blijdste die men mocht aanschouwen.

Hij dankte God Onze Heer

Dat hij was gekomen aan deze eer.

Zijn moeder was ook zo blijde daar of,

Dat ze liet roepen een hof,

16780 En deed tezamen al haar land

Omdat ze haar zoon vond.

Ze liet alle heren verstaan,

En liet hen van hem ontvangen

Al haar land, Toen hij het ontving

16785 Wilde ze dat hij was hun koning.

Toen dit feest was gedaan

Zei ze hem zijn naam gelijk:

Zijn naam dat was Miraudijs,

Die sinds verwierf menige prijs

16790 Eer hij deze wereld verliet,

Dank heb de heren die het hem aanraadt.

Een man was er nimmer daar,

Dat weet ik wel al voor waar,

Hij toont vanwaar hij is gekomen,

16795 Zoals de roos doet boven andere bloemen.

En die ook dorper is en monnik

Men mag het wel aan hem verstaan;

In welk land zo men hem ziet

Hij kan zijn zeden laten niet.

16800 Aldus was het met de ridder gekomen,

Zijn hoge lieden heeft hij genomen

En is met Walewein gevaren

Tot koning Arthur, zonder sparen,

Met manschappen erg groot.

16805 En toen koning Arthur verstond

Hoe hem zijn dingen zijn vergaan

Gaf hij hem Clarette gelijk,

Die hij begeerde voor alle vrouwen,

En zij hem weer met goede trouw.

16810 Daar was het feest erg groot:

Al zijn vrienden hij daar ontbood

En vergold hen allen met grote lonen.

Sinds droeg hij zelf een kroon

In zijn moederland gereed

16815 En in Spanje land ook mede,

En leefde lang in goede maten.

Hiervan wil ik de taal laten,

En van Galyas spreken voort,

Keye’s neef. Nu zwijg en hoor.

XXXVII.

Van Galyas ende den riddere metter mouwen.

16820Ons seget daventure hier of,

Dat coninc Artur hilt een hof,

Daer toe quamen al die meeste.

Daer es comen terre feeste

Clarette ende haer man gevaren,

16825Die onlancs gehuwet waren,

Daer quam menech, sijt seker das.

Een riddere die hiet Galyas,

Die was Keys suster sone,

Van Rome was geboren die gone.

16830Hi quam vore den coninc staen

Ende groettene hoveschlijc, ende seide saen:

"Her, her coninc, gi sult verstaen,

Ic hebbe u menegen dienst gedaen

Alse goet riddere doet sinen here.

16835Nu biddic u, her coninc, harde sere,

Dat gi mi doet hier ene bede

Dore uwe grote edelhede."

Die coninc sprac: "Wat gi bid nu,

Bi mire cronen, ic geeft u."

16840"Here," sprac hi, "God lone u daer of,

Soe magics mi houden an u belof,

Want conincs word mogen niet keren.

Nu hord her coninc vor al dese heren,

Gi moget u scamen, sonder waen,

16845Dat gi hier vor u ogen siet gaen

Die Keyen uwen drossate sloech,

Die altoes uwe ere droech,

Waer hi was, in allen lande;

Hi verweerde dicke u scande

16850Ende hevet dicke dor u gedaen

115 Wonder groet ende bestaen."

Die coninc seide: "Her Galyas,

Wi weten wel wat Keye was:

Hine hadde noit so goden vrient,

16855Hine sprac hem lachter onverdient.

Ende ne haddict oec niet gesworen,

Gine ledet heden sonder toren

Datgi mi sprect dus nae nu."

Galyas balh hem, dat secgic u.

16860"Her coninc, hout wet ende sede,

Ende doet mi nu mine bede."

"Wat beden wildi hebben dan?"

"Here, ic eysche u te campe den man

Die mijn oem Keyen sloech.

16865Ic wille wreken dat ongevoech

Opten riddere metter mouwen.

Ic weet oec wel, bi mire trouwen,

Dat hi selve oec niet en weet

Hoe dat hi anders heet,

16870Noch wie dat sijn vader was:

Ic saels hem doen lien, sijt seker das:

Doetene mi hebben in eenen crite,

Ende sijt alder beden quite

Die gi mi gavet heden eer,

16875Ende laet mi colen mir herten seer."

Die coninc sprac: "Begeeft uwer dorperheit.

Gi hebter te vele toe geseit

Dat gi den riddere dit verweet.

Men weet int hof hoe hi heet,

16880Ende wanen oec dat hi es comen:

In horde noit sire gelike nomen."

Galias seide: "Ic gelove wel des,

Dat hi een goet riddere es;

Maer dat hi sinen hogen moet

16885An min oem wrac, dan was niet goet,

Dat motic ember an hem wreken."

Doe quam die riddere vord gestreken,

Diemen hiet metter mouwen,

Ende seide: hem soude noch berouwen

16890Derre talen ende derre blame;

"Men weet int hof wel minen name."

Doen antwerde heme Galyas:

"Ic lecge u hier op, sijt seker das,

Dat gi verminket minen oem.

16895Wildijs loechgenen, nu nemt goem,

Ic does u lien. Siet hiers pant."

(Doe boet hie hem den hanscoe thant.)

"Ende dat sijn vader was bovier,

Des willic hem doen lien hier."

16900Doe werd die riddere welna verwoet,

Ende nam den hanscoe metter spoet,

Ende seide: "Her coninc, eer wi sceden

Soe sijt seker van ons beden,

Dat elc vervolge nu sire clage,

16905Ende hi come ten virstechsten dage."

Doe bat der coninginnen Galyas

Datsi worde sijn borge das.

Hi was haer riddere ende haer maech met,

Om dit moest sine borgen, dat wet,

16910Dat hi ten campe sal weder comen.

Daerna heeft hi orlof genomen

Ende voer wech te sinen magen

Tote dat quamen die .xl. dagen.

Maer den ridder metter mouwe

16915En eischemen borge no trouwe.

Die coninc had op hem genomen

Dat hi te campe soude comen

Tes .xl. dages, dat wisti wale.

Hier af latic bliven die tale,

16920Ende sal hier vertrecken u

Hoe hi sinen vader vard soeken nu.

XXXVII.

Van Galyas en de ridder met de mouwen.

16820 Ons zegt het avontuur hiervan,

Dat koning Arthur hield een hof,

Daar toe kwamen al de grootste.

Daar is gekomen tot een feest

Clarette en haar man gevaren,

16825 Die net gehuwd waren,

Daar kwam menigeen, zij het zeker dat.

Een ridder die heet Galyas,

Die was Keye’s zuster zoon,

Van Rome was geboren diegene.

16830 Hij kwam voor de koning staan

En begroette hem hoffelijk, en zei gelijk:

"Heer, heer koning, gij zal verstaan,

Ik heb u menige dienst gedaan

Als goede ridders doen hun heer.

16835 Nu bid ik u, heer koning, erg zeer,

Dat ge me doet hier een bede

Door uw grote edelheden."

De koning sprak: "Wat ge bid nu,

Bij mijn kroon, ik geef het u."

16840 "Heer," sprak hik, "God loont u daar of,

Zo mag ik me houden aan uw belofte,

Want konings woord mogen niet keren.

Nu hoor heer koning voor al deze heren,

Ge mag u schamen, zonder waan,

16845 Dat ge hier voor uw ogen ziet gaan

Die Keye uw drost sloeg,

Die altijd uw eer droeg,

Waar hij was, in alle landen;

Hij ververweerde dik uw schande

16850 En heeft dik voor u gedaan

115 Wonder groot en bestaan."

De koning zei: "Heer Galyas,

Wij weten wel wat Keye was:

Hij had nooit zo’n goede vriend,

16855 Hij sprak over hem lachen onverdiend.

En had ik het ook niet gezworen,

Ge leed heden zonder toorn

Dat ge me spreekt aldus aan nu."

Galyas verbolg hem, dat zeg ik u.

16860 "Heer koning, houdt wet en zede,

En doe me nu mijn bede."

"Welke bede wil ge hebben dan?"

"Heer, ik eis u te kamp de man

Die mijn oom Keye sloeg.

16865 Ik wil wreken dat onbetamelijke

Op de ridder met de mouwen.

Ik weet ook wel, bij mijn trouw,

Dat hij zelf ook niet weet

Hoe dat hij anders heet,

16870 Nog wie dat zijn vader was:

Ik zal het hem laten belijden, zij het zeker das:

Latt hem me hebben in het krijt,

En ge bent al de bede kwijt

Die ge me gaf heden eer,

16875 En laat me verkoelen mijn hart zeer."

De koning sprak: "Begeeft uw dorpsheid.

Ge hebt er te veel toe gezegd

Dat ge de ridder dit verweet.

Men weet in het hof hoe hij heet,

16880 En vanwaar ook dat hij is gekomen:

Ik hoorde nooit zijn gelijke noemen."

Galyas zei: "Ik geloof wel dit,

Dat hij een goede ridder is;

Maar dat hij zijn hoge moed

16885 Aan mijn oom wraakte, dat was niet goed,

Dat moet ik immer aan hem wreken."

Toen kwam de ridder voort gestreken,

Die men noemt met de mouwen,

En zei: het zou hem nog berouwen

16890 Die taal en die blaam;

"Men weet in het hof wel mijn naam."

Toen antwoordde hem Galyas:

"Ik leg u hier op, zij het zeker dat,

Dat ge verminkte mijn oom.

16895 Wilde gij het loochenen, nu neem waar,

Ik laat u liegen. Ziet hier de pand."

(Toen bood hij hem de handschoen gelijk.)

"En dat zijn vader was een veehoeder,

Dus wil ik hem laten belijden hier."

16900 Toen werd de ridder bijna verwoed,

En nam de handschoen met een spoed,

En zei: "Heer koning, eer we scheiden

Zo zij het zeker van ons beiden,

Dat elk vervolgt nu zijn geklaag,

16905 En hij komt te veertigste dag."

Toen bad de koningin Galyas

Dat ze wordt zijn borg dat.

Hij was haar ridder en haar verwant mee,

Om dit moesten ze hem borgen, dat weet,

16910 Dat hij te kamp zal weer komen.

Daarna heeft hij verlof genomen

En voer weg naar zijn verwanten

Totdat kwamen die 40 dagen.

Maar de ridder met de mouwen

16915 Eiste men borg nog trouw.

De koning had op hem genomen

Dat hij te kamp zou komen

Te 40 dagen, dat wist hij wel.

Hiervan laat ik blijven de taal,

16920 En zal hier vertrekken u

Hoe hij zijn vader vaart te zoeken nu.

XXVIII.

Hoe die riddere metter mouwen vant sinen vader.

Nu seget ons vord daventure

Dat hi orlof nam tier ure

Te vaerne tsine wive ward;

16925Maer hi wilt in dese vard

Sinen vader soeken varen

Tote dat die .xl. dage baren

Dattie camp genomen was.

Hi reet velt, bosche, maras

16930Weder ende vord, wide ende side;

Hine vernam niet tien tide

Van sinen vader gene waerhede.

Daer na vernam hi tere stede,

Beneden recht in enen dale,

16935Ene utermatene scone zale:

Het was nacht ende reet derward.

Daer vant hi vore die brucge den wart.

Hi groettene ende bat den here

Oft hi sijn gast mochte sijn tramere?

16940Die here seide doe: "Godeweet,

Mijn herberge es u gereet:

Gine mocht niet vorder, sonder wanc;

Dit wout es wel ene dachvard lanc,

Ende tenden dwout vindi scire

16945Enen casteel op ene rivire,

Die sduvels es, wet te voren.

Daer mach nieman sonder toren

Vore liden, men vane ende lecge daer

Een dach donct hem .vij. jaer.

16950Ende wilt hi hem weren daer ter stede,

Men doettene saen: dits haer sede.

Quamere oec ieman ut Arturs lande

Men soude hem doen grote scande,

Om Waleweins wille, die quam vore thof

16955Ende sloech den here enen broder of

Ende sire liede een groet getal.

Hi hadde meer dan goet geval

Dat hi metten live ontginc.

Dor dese sake, dor dese dinc,

16960Doetmen op hen grote wrake.

Nu radic u boven allen sake,

Datgi nine vard vor dien casteel:

Daer licgen ridders gevaen een deel,

Ende tien castele entire veste

16965Behoren vijf ridders, dalre beste

Diemen weet in enege stede,

Ende die gebrodere sijn oec mede.

Ende alsmen daer enen riddere siet,

Die om aventuren te ridden pliet,

16970Dien bestaen si alle vive

Ende rovene dan vanden live."

Doe pensde die riddere metter mouwen:

"Ic sal breken, bi mire trouwen,

Dien onsede vandien lande,

16975Oft ic later min lijf te pande."

Dus leidine met hem in di zale,

Daer hem was gedient wale;

Ende die ward merctene sere.

Doe seidi tot hem: "Bi Gode, here,

16980Her riddere, dies es menech dach

Dat hier eens een ridder lach,

Die u soe overgelijc was,

In sach nie geliker, sijt seker das;

Ende doen hi van hier sette sine vard

16985Voer hi henen ten castele ward:

In const hem ontraden niet.

Hi droech, docht mi, groet verdriet

Verholenlike ende groten rouwe."

Doen pensde die ridder metter mouwen:

16990"Dat was min vader, in twifels niet;

Ende om dat hi van mire moder sciet

Dreef hi rouwe ende mesbaer.

Nu willic hem margen volgen daer,

Ende proven daer mijn geluc."

16995Doen si gesproken hadden een stuc

116 Gingen si slapen tot dat es dach.

Doene die riddere verbaren sach

Stont hi op ende nam orlof

Ende ruemde also des ridders hof,

17000Ende reet henen inden foreeste.

Omtrent middach hi vereeste

Enen man onder der sonnen,

Die uten castele was ontronnen,

Die mager was ende cranc:

17005Enen bard toter herten lanc:

Hine hadde cleder, cousen no scoen,

Ende quam dor dat wout gevloen.

Doe vragede hem die riddere gereet

Wanen hi quame also bereet?

17010Die ander seide: "In dar niet beiden

Dat ic u geseide die waerheiden;

Ic wane datmen mi volget naer.

Ic lach gevaen in pinen swaer

In enen casteel die staet daer voren;

17015Eric quam in desen toren

Wasic een riddere, dat secgic u."

"Ay lieve vrient, berecht mi nu,

Oft gi cont, dor u oetmoede;

Ic sal u geven van minen goede."

17020"Ay here, des haddic grote noet,

In at in tween dagen broet,

Ende in hebbe oec gene have

Daermen mi om tetene gave.

Nu vraget mi here." Doe vraechdi:

17025"Wat lande staet hier vore bi?"

"Here, daer staet Mauregaert,

Alse gi uten foreeste vart,

Een casteel daer toe behoren

Vif gebrodere ute vercoren,

17030Die menegen doen sinen fijn.

Dit foreest daer wi in sijn

Es .xl. milen lanc int riden;

Ende moet ember vorden casteel liden

Die dore dwout wille varen.

17035Maer comans sijn daer vri, twaren:

Maer ridderen van aventuren

En mogen daer vore niet geduren.

Hier leget een conicrike voren

Daer Arturs ridderen menegen toren

17040Den coninc hier vore hebben gedaen;

Hine conste niet wel wederstaen.

Vonden si daer in ondadege man,

Ende die hem niet beteren wilde dan,

Sine velden sine ondaet gereet.

17045Om dese dinc maecte, Godweet,

Die coninc desen casteel vordane

Om Arturs liede te wederstane.

Dus leget daer menech gevaen,

Die nembermer waent ontgaen.

17050Ic lach daer gevaen wel .vij. jaer."

Doe sprac die riddere daernaer:

"Lieve vrient, nu merct mi ane:

Sagedi daer iemane van mire gedane,

Van minen done, van minen wesen?"

17055Die ander besagene ende seide na desen:

"Jaet, here, ict segt u sekerlijc,

In sach noit gene so gelijc

Van allen maniren, van allen leden;

Maer hi es van merre outheden.

17060Hi leget oec daer in gevaen;

Maer int irsten litemenne gaen

Achter hove gespannen wel.

Om dat hi conste alrehande spel

Hi meesterese alle vander zale:

17065Hi can oec alrehande tale.

Maer sider hem daer sere mesfel,

Daer hi speelde scaecs spel,

(Om dattene ridder versprac daer

Nam hi een vinde ende warpen daernaer,

17070Dat hem een tant viel uten monde)

Doe dedene die here nemen ter stonde

Ende dede hem binden sine hande

Vor sinen buec met enen bande.

Den kerchodere dedi oec ongemac:

17075Hi slogene dat hem die halsknoc brac.

Om dit heeft hi gevancnesse swaer;

Ende dat hi et, wetet vorwaer,

Moethi opt deerde nemen metten monde,

Gelijc ere beesten oft enen honde.

17080Aldus gedaen es nu sijn leven:

God moet hem troest ende hulpe geven."

Doe sprac die riddere metter mouwen:

"Nu bevelic mi onser vrouwen

Ende onsen here al tenengader.

17085Opt aventure oft dit es min vader

Ic blive daer doet ofte gevaen,

Oft ic salne verloessen saen."

Hi gaf den riddere een broet, taetwijn,

Ende vijf besante van goude fijn.

17090Doe danctem die gene derre eren

Ende riet hem sere dat wederkeren;

"Want die casteel es alte fel.

Ic weet dat te voren wel,

Al lager Artur vore seven jaer,

17095Hine wonne niet, wet vor waer.

Ende weltijt datter een comt voren

Soe salmer blasen enen horen:

Dan sal daer een riddere utcomen;

Ende al worde dien dlijf genomen

17100Soe comt die ander, dan die derde,

Dan die vierde, genen verde.

Ende sagen sire u enen doetslaen

Soe soudense u alle bestaen,

Die ten castele toe behoren:

17105So haddi ember dlijf verloren.

Ende naden virden comt altoes uut

Die here gereden, die over luut

Die starcste es van allen desen.

Vore hem ne mach nieman genesen."

17110Doe sprac die riddere metter mouwen:

"Ic bevele u onser vrouwen;

Ic vare ten castelewaerd sonder waen."

"God moet u behoden." sprac dander saen.

Dus reet henen die riddere vri

17115Tote dat was den avonde bi.

Doe sach hi int wout ende nam goem

Waer crayen screiden op enen boem:

Hine wiste wat bediden mach.

Doe sach hi waer een ridder lach

17120Sere gewont ende mesmaect,

Alse die hem ter doetward maect:

Dies waren die crayen blide.

Een perdekijn stont bi sire side,

Dat mager was ende cranc.

17125Doe beette die riddere eer iet lanc

Ende ginc biden riddere staen

Ende vrachde wiet hem hadde gedaen?

"Here, dat ic dus was geslegen

Es drie dage. Ic hebbe gelegen

17130In groter noet....Nu biddic u,

Dat gi mi biecht ende moneget nu;

Ende alsic doet ben graeft mi dan

Met uwen swerde, edel man;

Want ic sal onlange leven.....

17135Mijn herte begint mi begeven."

Doe hoerdi sine biechte daer ,

Ende beval heme daer naer,

Ware dat hi mochte leven,

Dat hi der quaetheit soude begeven.

17140Doen nam hi eerde ende monechden nu.

Daerna vraechdi hem, secgic u,

Vander passagen. Hi seide daer:

"Ic wasere onthouden .xxx. jaer;

Ende doe ic quam te minen ouden dagen,

17145Dat ic nember wapine mochte dragen

117 Dedemen mi den steen wachten.

In dese weke in ere nachten

Ontgingen mi drie gevangen man:

Dat teechmen[mi] algader an,

17150Dat icse ute hadde laten gaen.

Doe gingense mi algader slaen

Die heren vandien castele.

Desen loen hebbics te dele:

Sine achten op Gode niet een blase,

17155Si slachten alle Judase:

Dat heeft menech riddere becocht.

Ic biddu here, dat gijs u wocht."

Doe sprac die riddere metter mouwen:

"Live vrint, bi mire trouwen,

17160Gi hebt lange gevast: gi had noet

Dat gi aet. Ic hebbe hier broet

Ende wijn, dien ic met mi hebbe bracht:

Men gaeft mi daer ic lach tnacht;

Mijn waerd seide mi dat ics soude

17165Te doene hebben in desen woude.

Nu et, ic sal u dan ten stonden

Hier verbinden uwe wonden,

Ende met u bliven tot margen vroe."

Hi hadde over hem enen viersteen doe,

17170Daer hi vier ute sloech; int wout

Ginc hi doe rapen droge hout

Ende maecte een vier ende leiden daer

Biden vire, ende verbant daernaer

Sine wonden, ende deden eten,

17175Ende dede hem sijns leets daer vergeten.

Omtrent middernacht geen vier vernamen

Drie scekers ende vaste derward quamen.

Si hadden gode orsse bescreden:

Si quamen vaste derward gereden.

17180Die riddere heefse scire vernomen

Ende es te sinen orsse comen

Ende es daerop gesprongen saen.

Doen riep en scekere: "Laet staen. laet staen.

Gine moget ons niet ontgaen.

17185Het es al onse, sonder waen,

Dat wi hier vinden; in wils niet helen,

Wi rovent al ende oec stelen;

Maer wildijt met gemake geven

So mogedi behouden dleven."

17190Doe sprac die riddere metter mouwen:

"So mocht mi min lijf sere rouwen

Dat ic nie ridder was gedaen,

Soude mi een dief een mordene[re] dus saen

Ontreigen oft nemen min goet:

17195Ic hadde liver waerdi verwoet.

Ic ben allene ende gi sijt drie;

Oftic u enen voet ontflie

Soe motic heden werden gescint.

Alse gi wilt soe begint."

17200Dus gingen si den riddere ane,

Ende hi began op hen te slane,

Ende slogere twee ter neder,

Dat si nembermer opstonden weder.

Die derde waende doe ontflien,

17205Maer en mochte hem niet gescien:

Sijn ors was hem te snel

Ende sine slage waren te fel:

Hi slogene doet, ende nam trosside

Ende gaeft genen riddere tien tide,

17210Die ginder gewont was biden vire.

Hi dankets hem herde scire.

Dander rossiden vinc hi ter stede

Ende gafse den riddere beide mede.

Dus warense toten dage aldaer.

17215Des ander dages; wet vorwaer,

Sijn si gesceden in corter stont,

Ende die riddere, dire was gewont,

Voer wech daer hi mochte genesen.

Die riddere metter mouwen voer na desen

17220Vaste vord tote omden middach,

So verre, dat hi den casteel sach,

Die van grauwen stene was opgewrocht,

Dat menech heeft dire becocht.

Doe bat hi dor sine oetmode

17225Onsen here dat hine behoede.

Hi ginc van sinen perde goet.

Ende hergordet metter spoet,

Ende nam ware an sine sake

Oft hem enege dinc gebrake.

17230Doe sat hi weder in sijn gereide.

Gode nam hi in sijn geleide

Ende es biden castele comen.

Daer heeft hi enen horen vernomen,

Die daer harde lude blies,

17235Die menegen bracht heeft int verlies.

Doe quam een ridder utgereden,

Wel gewapent van allen leden,

Ende riep opten riddere saen:

"Vaste, geeft u op gevaen,

17240Ende segt mi oft gi igeren vernaemt

Van Waleweine al daer gi quaemt.

Bestaet hi u iet? oft sidi

Ute Arturs lande? berecht mi gi.

Sidi van danen dat segt mi saen,

17245Sone moechdi metten live niet ontgaen."

Doe seide die riddere metter mouwen:

"In berechts u niet, bi mire trouwen;

Maer als gi wilt, begint den strijt."

Die ander seide: "Hets meer dan tijt."

17250Si reden te gadere met haesten groet:

Elc hadde een spere starc ter noet.

Hi stac den riddere vanden castele ter vaerd

Dat hi keerde die vote opwaerd.

Hi brac een arm ende een been.

17255Daer binnen quam daer noch een

Ute gevlogen alse een drake,

Die sinen broder gerne wrake.

Den riddere metter mouwen hi stac

Dat sijn spere te stucken brac;

17260Ende die riddere stakene weder

Dor scilt, dor halsberch, dor leder,

Dat tspere ten scouderen ut quam.

Dies werd daer binnen menech gram.

Hi trac ut sijn spere al roet,

17265Entie ander viel neder doet.

Doe keerdi achterwaerd danen hi quam,

Daer hi een scone plein vernam.

Doe quam die derde broder aldare

Alse oft hi uten sinne ware.

17270Si onderhurten hen ende staken,

Dat haer speren beide braken.

Si gingen metten swaerden slaen.

Die riddere metter mouwen sach saen

Waer die virde riddere ut quam:

17275Tors ende te voet hi vernam

Hem volgende menegen man.

Doen hi dit sach ginc hi an

Den riddere, die vore hem hilt,

Ende slogene doet met gewilt.

17280Doe pensde die riddere metter mouwe:

"Mi es beter, bi mire trouwe,

Dat ic kere te woude waerd."

Dus keerdi omme metter vard.

Ende die vierde broder, Godweet,

17285Volgede hem na int wout gereet.

Ende alst die swerte werd geware

Keerdi uten wege daernare,

Om dat hi wilde dattene tier stonden

Van die hem volchden nine vonden.

17290Ende die ander riep hem dicke an:

"Keert u omme, valsch man.

Gi moet becopen u ondaet."

Ende alse die swerte riddere verstaet

Dat hi verre gnoech in es gereden

17295Keerdi hem omme daer ter steden.

118 Deen reet opten anderen saen

Ende gingen hem met swerden onderslaen.

Si slogen altenen slach in slach.

En quam noit man daer hi sach

17300So fellen strijt tuscen hen tween

Alsi herden daer al in een.

Wat holpt dat ict lanc make?

Daer geviel also die sake,

Dat vanden caste[le] die here groet

17305Ter eerden viel verslegen doet.

Die ziele voer daerse hadde verdient:

Dus helpt God sinen vrient.

Die swerte riddere beette ter stede

Ende ontwapende sanders ridders lede,

17310Ende dede sine selfs wapine uut,

Ende wapende hem al over luut

Met des ridders wapine, die daer lach,

Ende nam sijn ors dat hi daer sach

Ende sater op, ende leetde in sijn hant

17315Dors dat hi daer brachte int lant,

Ende reet gewapent in dier gebare

Oft die here van daer binnen ware,

Ende reet toten castele metter vard.

Doens die portenere geware ward

17320Waendi dat sijn here hadde gewesen

Ende ontede die porten alle mettesen.

Hi reet in ende riep over luut:

"Vastelike, trect uut, trect uut.

Blieft ieman nu hier inne

17325Ic slane int hoeft toten kinne."

Si vloen alle met groten gere:

Si waenden dat hi uten sinne were.

Si maecten hen buten opt velt,

Manne ende wive, met gewelt,

17330Dore die vrese vanden live.

Hi sloet die porten alle vive.

Doe nam hi den portier biden hare

Ende warpene in die gracht daer nare,

Daer hi scire in verdranc.

17335Doe ginc die riddere eer iet lanc

Daer hi den kerker vonden heeft,

Daer menich in clagede dat hi leeft,

Doen hi dese clage horde

Sprac hi te hen dese worde:

17340"Comt ute, die hier ligt gevaen,

Ic sal u allen verloessen saen."

Dus dedise alle boven comen.

Daer heeft hi sinen vader vernomen,

Dien hi blidelike ontfinc;

17345Ende hi vertelde hen al die dinc,

Wien hi daer vore heeft verslagen

Ende wi daer dlijf heeft ontragen

Vanden heren van daer binnen.

Si warens blide in allen sinnen.

17350Si vonden daer nu spisen gnoech,

Broet ende wijn vele ende int gevoech.

Si aten, si dronken ende waren blide:

Dies mogen si danken nu ter tide

Gode ende onser soeter vrouwen

17355Enten riddere metter mouwen.

Si vonden cleder genoech ende gewaden

Inden casteel, die si an daden.

Elkerlijc nam sijn gevoech

Van dat hi wilde: daer was gnoech.

17360Die ridder metter mouwen ende sijn vader

Deelden menech soete word te gader.

Daer was menech mager ende cranc,

Dat dede hen des kerkers bedwanc:

Sine mochten gaen no riden;

17365Dit dede den riddere daer ontbiden.

Hine wilde hen daer niet ontfaren

Vore dat si bat vercomen waren.

Die gene, daer ic hier vore af seide,

Die haren here opter heide

17370Volgeden, daer hi reet int wout,

Si sochtene harde menechfout

Eer sine igeren vinden conden.

Te lest hebsine doet vonden.

Doe ginc hen irst rouwe in hant:

17375Si namen den lichame daer te hant

Ende vordene ten castele waerd

Met groten sere; ende in die vard

Vonden si die ander .ij. verslegen.

Die hebbense met vor hen gedregen

17380Toter porten; ende int begin

Ripen si: "Vaste, ontoet, laet in."

Maer dat was pine jegen spoet:

Die porte hen nieman daer ontoet.

Si bleven licgende dien nacht

17385Vore die porte optie gracht.

Doe sprac ene vrouwen vort an:

"Hier reet heden in een man,

Die ane hadde mins heren wapen:

Hine liet daer binnen wijf no k[n]apen,

17390Hine jaget al ut metter spoet,

Gelijc oft hi ware verwoet."

Doen drogense alle over een das,

Dattie gene die riddere was

Die haren here sloech te doet.

17395Des margens, doen di dach ontscoet,

Wapendensi hen ende hoetden al dare

Dat hi hen daer niet ontvare.

Si sinden boden ende vermaenden

Daer si hulpe ende troest bewaenden.

17400Dit lietense haren vrienden weten.

Aldus werd die casteel beseten

Met wel vijf hondert man ter were,

Die sweren te wrekene haren here

Eer si van daer sceden meer;

17405Si selen den riddere hebben eer,

Al souden sire licgen seven jaer.

Maer die van binnen, wet vorwaer,

Senden hen buten selke quarele,

Die drie man dorvlogen inden rivele.

17410Dus wordense sere achter gedreven,

Want menech man verloes daer dleven.

Men waerp met bliden menegen steen.

Dus trocken si achter al in een

Ende dorsten narre comen niet.

17415Ic laetse bliven in dit verdriet,

Ende sal u tellen vanden coninc Arture,

Wat hem gevel in dese ure.

XXVIII.

Hoe de ridder met de mouwen vond zijn vader.

Nu zegt ons voort het avontuur

Dat hij verlof nam te die uur

Te varen tot zijn vrouw waart;

16925 Maar hij wil in deze vaart

Zijn vader zoeken te varen

Totdat die 40 dagen baren

Dat het kamp genomen was.

Hij reed veld, bos, moeras

16930 Weer en voort, wijd en zijd;

Hij vernam niet te die tijd

Van zijn vader waarheden.

Daarna vernam hij te ene plaats,

Beneden recht in een dal,

16935 Een uitermate schone zaal:

Het was nacht en reed derwaarts.

Daar vond hij voor de brug de waard.

Hij groette hem en bad de heer

Of hij zijn gast mocht zijn daar meer?

16940 De heer zei toen: "God weet,

Mijn herberg is u gereed:

Ge mocht niet verder, zonder twijfel;

Dit woud is wel een dagreis lang,

En te einden van het woud vind je snel

16945 Een kasteel op een rivier,

Die duivels is, weet te voren.

Daar mag niemand zonder toorn

Voor gaan, men vangt en legt hem daar

Een dag lijkt hem 7 jaar.

16950 En wil hij hem verweren daar ter plaatse,

Men doet het gelijk: dit is hun zede.

Kwam re ook iemand uit Arthurs land

Men zou hem doen grote schande,

Om Waleweins wil, die kwam voor het hof

16955 En sloeg de heer een broeder of

En zijn lieden een groot getal.

Hij had meer dan goed geval

Dat hij met het lijf ontging.

Door deze zaak, door dit ding,

16960 Doet men op hen grote wraak.

Nu raad ik u boven alle zaak,

Dat ge niet vaart voor dat kasteel:

Daar liggen ridders gevangen een deel,

En het kasteel en die vesting

16965 Behoren vijf ridders, de aller beste

Die men weet in enige plaats,

En de gebroeders zijn ook mede.

En als men daar een ridder ziet,

Die om avonturen te rijden pleegt,

16970 Die bestaan ze alle vijf

En beroven hem dan van het lijf."

Toen peinsde de ridder met de mouwen:

"Ik zal breken, bij mijn trouw,

Die onzede van dat land,

16975 Of ik laat er mijn lijf te pand."

Dus leidde hij met hem in die zaal,

Daar hem was gediend wel;

En de waard merkte zeer.

Toen zei hij tot hem: "Bij God, heer,

16980 Heer ridder, dit is menige dag

Dat hier eens een ridder lag,

Die u zo zeer gelijk was,

Ik zag niet gelijker, zij het zeker dat;

En toen hij van hier zette zijn vaart

16985 Voer hij heen te kasteel waart:

Ik kon het hem ontraden niet.

Hij droeg, dacht ik, groot verdriet

Verholen en grote rouw."

Toen peinsde de ridder met de mouwen:

16990 "Dat was mijn vader, ik twijfel niet;

En omdat hij van mijn moeder scheidde

Dreef hij rouw en misbaar.

Nu wil ik hem morgen volgen daar,

En beproeven daar mijn geluk."

16995 Toen ze gesproken hadden een stuk

116 Gingen ze slapen totdat het is dag.

Toen de ridder openbaren zag

Stond hij op en nam verlof

En ruimde alzo de ridders hof,

17000 En reed heen in het bos.

Omtrent middag hij zag

Een man onder de zon,

Die uit het kasteel was ontgaan,

Die mager was en zwak:

17005 Een baard tot het hart lang:

Hij had klederen, kousen nog schoenen,

En kwam door dat woud gevlogen.

Toen vroeg hem de ridder gereed

Waarvan hij kwam alzo bereden?

17010 De ander zei: "In durf niet wachten

Dat ik u zei de waarheden;

Ik meen dat men me volgt na.

Ik lag gevangen in pijnen zwaar

In een kasteel die staat daar voren;

17015 Eer ik kwam in deze toorn

Was ik een ridder, dat zeg ik u."

"Ay lieve vriend, bericht me nu,

Als ge kan, door uw ootmoed;

Ik zal u geven van mijn goed."

17020 "Ay heer, dus had ik grote nood,

Ik at in geen twee dagen brood,

En ik heb ook geen have

Daar men mij om te eten gaf.

Nu vraag me heer." Toen vroeg hij:

17025 "Welk land staat hier voor bij?"

"Heer, daar staat Mauregaert,

Als ge uit het bos vaart,

Een kasteel daar toebehoren

Vijf gebroeders uitverkoren,

17030 Die menigeen doen hun fijn.

Dit bos daar we in zijn

Is 40 mijlen lang in het rijden;

En moet immer voor het kasteel gaan

Die door het woud wil varen.

17035 Maar komt men zijn daar vrij, te waren:

Maar ridders van avonturen

En mogen daarvoor niet duren.

Hier ligt een koningrijk voren

Daar Arthurs ridders menige toorn

17040 De koning hiervoor hebben gedaan;

Hij kon hen niet goed weerstaan.

Vonden ze daar in een misdadige man,

En die zich niet verbeteren wilde dan,

Ze velden zijn slechte daad gereed.

17045 Om dit ding maakte, God weet,

De koning dit kasteel voortaan

Om Arthurs lieden te weerstaan.

Dus ligt daar menige gevangen,

Die nimmermeer waant te ontgaan.

17050 Ik lag daar gevangen wel 7 jaar."

Toen sprak de ridder daarnaar:

"Lieve vriend, nu merk me aan:

Zag ge daar iemand van mijn gedaante,

Van mijn doen, van mijn wezen?"

17055 De ander bezag hem en zei na dezen:

"Ja het, heer, ik zeg het u zekerlijk,

Ik zag nooit geen zo gelijk

Van alle manieren, van alle leden;

Maar hij is van meer oudheden.

17060 Hij ligt ook daarin gevangen;

Maar in het begin liet men hem gaan

Achter hof gebonden goed.

Omdat hij kon allerhande spel

Hij is geheel meester van de zaal:

17065 Hij kan ook allerhande taal.

Maar sinds hem daar zeer misviel,

Daar hij speelde schaakspel,

(Omdat hem een ridder beledigde daar

Nam hij een pion en wierp hem daarnaar,

17070 Zodat hem een tand viel uit de mond)

Toen lieten de heren hem nemen ter stonde

En lieten hem binden zijn handen

Voor zijn buik met een band.

De gevangenbewaarder deed hij ook ongemak:

17075 Hij sloeg hem zodat bij hem die halsknokkel brak.

Om dit heeft hij gevangenis zwaar;

En dat hij eet, weet het voorwaar,

Moet hij op de aarde nemen met de mond,

Gelijk een beest of een hond.

17080 Aldus gedaan is nu zijn leven:

God moet hem troost en hulp geven."

Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Nu beveel ik me onze vrouw

En Onze Heer al tezamen.

17085 Op het avontuur of dit is mijn vader

Ik blijf daar dood of gevangen,

Of ik zal hem verlossen gelijk."

Hij gaf de ridder een brood, fles wijn,

En vijf stukken van goud fijn.

17090 Toen dankte hem diegene de eer

En raadde hem zeer dat weerkeren;

"Want dat kasteel is al te fel.

Ik weet dat tevoren wel,

Al lag er Arthur voor zeven jaar,

17095 Hij overwon het niet, weet voorwaar.

En welke tijd dat er een komt voren

Zo zal men blazen een horen:

Dan zal daar een ridder uitkomen;

En al wordt die het lijf genomen

17100 Zo komt de andere, dan de derde,

Dan de vierde, die vaart.

En zagen ze er u een doodslaan

Zo zouden ze u alle bestaan,

Die tot het kasteel toe behoren:

17105 Zo had ge immer het lijf verloren.

En na de vierde komt altijd uit

De heer gereden, die overluid

De sterkste is van al dezen.

Voor hem mag niemand genezen."

17110 Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Ik beveel u onze vrouw;

Ik vaar ten kasteel waard zonder waan."

"God moet u behoeden." sprak de ander gelijk.

Dus reed heen die ridder vrij

17115 Totdat was de avond nabij.

Toen zag hij in het woud en nam waar

Waar kraaien schreiden op een boom:

Hij wist wat het betekenen mag.

Toen zag hij waar een ridder lag

17120 Zeer gewond en mismaakt,

Als een die hem ter dood waart maakt:

Dus waren die kraaien blijde.

Een paardje stond bij zijn zijde,

Dat mager was en zwak.

17125 Toen bad de ridder aanstonds

En ging bij de ridder staan

En vroeg hem wie het hem had gedaan?

"Heer, dat ik dus was geslagen

Is drie dagen. Ik heb gelegen

17130 In grote nood....Nu bid ik u,

Dat ge me biecht mag nu;

En als ik dood ben begraaf me dan

Met uw zwaard, edele man;

Want ik zal kort leven.....

17135 Mijn hart begint me te begeven."

Toen hoorde hij zijn biecht daar ,

En beval hem daarnaar,

Waar dat hij mocht leven,

Dat hij de kwaadheid zou opgeven.

17140 Toen nam hij eerlijk en bediende hem nu.

Daarna vroeg hij hem, zeg ik u,

Van het gebeurde. Hij zei daar:

"Ik ben er gehouden 30 jaar;

En toen ik kwam tot mijn oude dagen,

17145 Zodat ik nimmer wapens mocht dragen

117 Liet men mij de gevangenis bewaken.

In deze week in een nacht

Ontgingen me drie gevangen man:

Dat rekende men mij allen aan,

17150 Dat ik ze uit had laten gaan.

Toen gingen ze me allen slaan

Die heren van dat kasteel.

Dit loon heb ik ten deel:

Ze achten op God niets,

17155 Ze slachten alle Judas:

Dat heeft menig ridder bekocht.

Ik bid u heer, dat gij ze u wraakte."

Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Lieve vriend, bij mijn trouw,

17160 Ge hebt lang gevast: ge had nood

Dat ge at. Ik heb hier brood

En wijn, die ik met me heb gebracht:

Men gaf me daar ik lag vannacht;

Mijn waard zei me dat ik het zou

17165 Nodig hebben in dit woud.

Nu eet, ik zal u dan ten stonden

Hier verbinden uw wonden,

En met u blijven tot morgenvroeg."

Hij had bij hem een vuursteen toe,

17170 Daar hij vuur uitsloeg; in het woud

Ging hij toen rapen droog hout

En maakte een vuur en legde hem daar

Bij het vuur, en verbond hem daarnaar

Zijn wonden, en liet hem eten,

17175 En liet hem zijn leed daar vergeten.

Omtrent middernacht dat vuur vernamen

Drie rovers vast derwaarts kwamen.

Ze hadden goede paarden bereden:

Ze kwamen vast derwaarts gereden.

17180 De ridder heeft ze snel vernomen

En is tot zijn paard gekomen

En is daarop gesprongen gelijk.

Toen riep een dieven: "Laat staan, laat staan.

Gij mag ons niet ontgaan.

17185 Het is al van ons, zonder waan,

Dat we hier vinden; ik wil het niet verhelen,

Wij roven alles en ook stelen;

Maar wil gij het met gemak geven

Dan mag je behouden het leven."

17190 Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Dan mocht me mijn lijf zeer berouwen

Dat ik niet ridder was gedaan,

Zou me een dief en een moordenaar aldus gelijk

Bedreigen of nemen mijn goed:

17195 Ik had liever was ge verwoed.

Ik ben alleen en gij bent drie;

Of ik u een voet ontvlied

Zo moet ik heden worden geschonden.

Zoals ge wil zo begin."

17200 Dus gingen ze de ridder aan,

En hij begon op hen te slaan,

En sloeg er twee ter neer,

Zodat ze nimmermeer opstonden weer.

De derde waande toen te ontvliegen,

17205 Maar het mocht hem niet geschieden:

Zijn paard was hem te snel

En zijn slagen waren te fel:

Hij sloeg hem dood, en nam het ros

En gaf het die ridder te die tijde,

17210 Die ginder gewond was bij het vuur.

Hij bedankte hem erg snel.

De andere paarden ving hij ter plaatse

En gaf ze de ridder beide mede.

Dus waren ze tot de dag aldaar.

17215 De volgende dag; weet voorwaar,

Zijn ze gescheiden in korte stond,

En de ridder, die er was gewond,

Voer weg daar hij mocht genezen.

De ridder met de mouwen voer na deze

17220 Vast voort tot omstreeks middag,

Zo ver, zodat hij het kasteel zag,

Die van grauwe stenen was gewrocht,

Dat menigeen heeft duur bekocht.

Toen bad hij door zijn ootmoed

17225 Onze Heer dat hij hem behoedde.

Hij ging van zijn paard goed.

En omgorde zich met een spoed,

En nam waar aan zijn zaak

Of hem enige ding ontbrak.

17230 Toen zat hij weer in zijn zadel.

God nam hij tot zijn geleide

En is bij het kasteel gekomen.

Daar heeft hij een horen vernomen,

Die daar erg luid blies,

17235 Die menigeen gebracht heeft in het verlies.

Toen kwam een ridder uitgereden,

Goed gewapend van alle leden,

En riep op de ridder gelijk:

"Vast, geef u op gevangen,

17240 En zeg me of ge ergens vernam

Van Walewein al daar ge kwam.

Bestaat hij u iets? of bent gij

Uit Arthurs land? bericht me gij.

Ben je er vandaan dat zeg me gelijk,

17245 Dan mag je met het lijf niet ontgaan."

Toen zei de ridder met de mouwen:

"Ik bericht het u niet, bij mijn trouw;

Maar als ge wilt, begin de strijd."

De ander zei: "Het is meer dan tijd."

17250 Ze reden tezamen met haast groot:

Elk had een speer sterk ter nood.

Hij stak de ridder van het kasteel ter vaart

Zodat hij keerde de voeten opwaarts.

Hij brak een arm en een been.

17255 Daar binnen kwam daar nog een

Uit gevlogen zoals een draak,

Die zijn broeder graag wraakte.

De ridder met de mouwen hij stak

Zodat zijn speer te stukken brak;

17260 En de ridder stak hem weer

Door schild, door harnas, door leder,

Zodat de speer ten schouder uit kwam.

Dus werd daarbinnen menig gram.

Hij trok uit zijn speer geheel rood,

17265 En de ander viel neer dood.

Toen keerde hij achteruit vanwaar hij kwam,

Daar hij een mooi plein vernam.

Toen kwam de derde broeder aldaar

Alsof hij uitzinnig waar.

17270 Ze onderreden hen en staken,

Zodat hun speren beide braken.

Ze gingen met de zwaarden slaan.

De ridder met de mouwen zag gelijk

Waar de vierde ridder uit kwam:

17275 Te paard en te voet hij vernam

Hem volgde menige man.

Toen hij dit zag ging hij aan

De ridder, die voor hem hield,

En sloeg hem dood met geweld.

17280 Toen peinsde de ridder met de mouwen:

"Me is beter, bij mijn trouw,

Dat ik keer te woud waart."

Dus keerde hij om met een vaart.

En de vierde broeder, God weet,

17285 Volgde hem na in het woud gereed.

En toen de zwarte het werd gewaar

Keerde hij uit de weg daarnaar,

Omdat hij wilde dat die te die stonden

Van die hem volgden niet vonden.

17290 En de ander riep hem dik aan:

"Keert u om, valse man.

Ge moet bekopen uw slechte daad."

En toen de zwarte ridder verstaat

Dat hij ver genoeg in is gereden

17295 Keerde hij zich om daar ter plaatse.

118 De een reed op de andere gelijk

En gingen hen met zwaarden onderslaan.

Ze sloegen alle slag in slag.

Er kwam nooit een man daar hij zag

17300 Zo’n felle strijd tussen hen twee

Alzo hard daar al in een.

Wat helpt het dat ik het lang maak?

Daar gebeurde alzo die zaak,

Dat van het kasteel de heer groot

17305 Ter aarde viel verslagen dood.

De ziel voer daar ze had verdiend:

Dus helpt God zijn vriend.

De zwarte ridder steeg af ter plaatse

En ontwapende de andere ridders leden,

17310 En deed zijn eigen wapens uit,

En wapende zich al overluid

Met de ridders wapens, die daar lag,

En nam zijn paard dat hij daar zag

En zat er op, en leidde het in zijn hand

17315 Het paard dat hij daar bracht in het land,

En reed gewapend in die gebaren

Of hij de heer van daar binnen was,

En reed tot het kasteel met een vaart.

Toen hem de portier gewaar werd

17320 Waande hij dat het zijn heer had geweest

En opende de poort geheel met deze.

Hij reed in en riep overluid:

"Vast, trek uit, trek uit.

Blieft iemand nu hier in

17325 Ik sla hem in het hoofd tot de kin."

Ze vlogen allen met grote gang:

Ze waanden dat hij uitzinnig was.

Ze maakten hen buiten op het veld,

Mannen en vrouwen, met geweld,

17330 Door de vrees van het lijf.

Hij sloot de porten alle vijf.

Toen nam hij de portier bij de haren

En wierp hem in de gracht daarnaar,

Daar hij snel in verdronk.

17335 Toen ging die ridder aanstonds

Daar hij de kerker gevonden heeft,

Daar menig in klaagde dat hij leeft,

Toen hij deze klagen hoorde

Sprak hij tot hen deze woorden:

17340 "Kom er uit, die hier ligt gevangen,

Ik zal u allen verlossen gelijk."

Dus liet hij ze alle boven komen.

Daar heeft hij zijn vader vernomen,

Die hij blijde ontving;

17345 En hij vertelde hem alle ding,

Wie hij daarvoor heeft verslagen

En wie daar het lijf heeft ontdragen

Van de heren van daar binnen.

Ze waren blijde in alle zinnen.

17350 Ze vonden daar nu spijzen genoeg,

Brood en wijn veel en in het gevoeg.

Ze aten, ze dronken en waren blijde:

Dus mogen ze bedanken nu ter tijde

God en onze lieve vrouw

17355 En de ridder met de mouwen.

Ze vonden klederen genoeg en gewaden

In het kasteel, die ze aandeden.

Elk nam zijn gevoeg

Van dat hij wilde: daar was genoeg.

17360 De ridder met de mouwen en zijn vader

Deelden menig lief woord tezamen.

Daar was menig mager en zwak,

Dat deed hen de kerkers bedwang:

Ze mochten niet gaan of rijden;

17365 Dit liet de ridder daar wachten.

Hij wilde hen daar niet laten gaan

Voordat ze beter bijgekomen waren.

Diegene, daar ik hiervoor van zei,

Die hun heer op de heide

17370 Volgden, daar hij reed in het woud,

Ze zochten hem erg menigvuldig

Eer ze hem ergens vinden konden.

Tenslotte hebben ze hem dood gevonden.

Toen ging hen eerst rouw in gelijk:

17375 Ze namen het lichaam daar gelijk

En voerden het te kasteel waart

Met grote zeer; en in die vaart

Vonden ze de andere 2 verslagen.

Die hebben ze mede voor hen gedragen

17380 Tot de poorten; en in het begin

Riepen ze: "Vast, open, laat in."

Maar dat was pijn tegenspoed:

De poorten hen niemand daar opent.

Ze bleven liggen die nacht

17385 Voor de poorten op die gracht.

Toen sprak een vrouw voort aan:

"Hier reed heden in een man,

Die aan had mijn heers wapen:

Hij nee liet daar binnen wijf of knapen,

17390 Hij jaagde ze alle uit met een spoed,

Gelijk of hij was verwoed."

Toen kwamen ze alle overeen dat,

Dat diegene die ridder was

Die hun heren sloeg ter dood.

17395 ‘s Morgens, toen de dag ontschoot,

Wapenden ze zich en hoedden al daar

Dat hij hen daar niet ontkwam.

Ze zonden boden en vermaanden

Daar ze hulp en troost waanden.

17400 Dit lieten ze hun vrienden weten.

Aldus werd dat kasteel bezet

Met wel vijf honderd man ter verweer,

Die zweren te wreken hun heren

Eer ze vandaar scheiden meer;

17405 Ze zullen de ridder hebben eer,

Al zouden ze er liggen zeven jaar.

Maar die van binnen, weet voorwaar,

Zonden hen buiten zule pijlen,

Die drie man doorvlogen in de muiterij.

17410 Dus worden ze zeer achter gedreven,

Want menig man verloor daar het leven.

Men wierp met blijden menige steen.

Dus trokken ze naar achter aanstonds

En durfden dichter te komen niet.

17415 Ik laat ze blijven in dit verdriet,

En zal u vertellen van koning Arthur,

Wat hem gebeurde in deze uren.

XXXIX.

Hoe die coninc Artur belegen es ende Clarette van Spaengen; ende vanden riddere metter mouwen.

Daventure telt ons te hant,

Dattie coninc van Irlant

17420In Bertangen quam, Godweet,

Ende stichte roef ende brant gereet;

Ende die coninc en hebs goet geval,

Hi sal sijn lant verlisen al.

Die coninc sinde om sine barone,

17425Hem te beradene van desen done;

Ende tirst dat si versament waren

Quam een bode oec in gevaren

Van Spangen ende brachte niemare

Dat Clarette beseten ware

17430In enen casteel, ende hadde verloren

Vele dat haer toe soude horen.

Die bode vrachde daer met rouwe

Om sijn here metter witter mouwe;

"Die coninc van Arragoen

17435Wilse winnen ende onder doen,

Om dat sine te manne nine wilde

Doen si nam den riddere milde.

Hi wilse winnen ende tere amien

Houden met crachte, sonder vrien."

17440Alse dit die coninc Artur vernam

119 Was hire omme tornech ende gram;

Ende hi seide toten bode daer naer:

Sijn here es gevaren hine weet waer;

Maer hi soude scire weder comen

17445Tenen campe, die hi hadde genomen.

Doe seide die knape: "Na dat staet,

Here, heft si an [u] enen toverlaet."

Die coninc ontseit hem algader,

Ende seide: al waer hi Claretten vader

17450Hi soude bescermen sijns selfs lant

Eert quame in eens anders hant.

Her Walewein stont den coninc bi,

Ende seide: "Here, en horet nieman dan gi

Ic soude u verspreken, sonder wanc,

17455Gine wistes mi heden danc.

Gi gedinct onlange, sonder waen,

Dattie riddere dor u heeft gedaen.

Nu willic haren lachter verweren;

Ende die mine vrienscap begeren,

17460Ic bidde hen dies dor genaden,

Dat hi Claretten staen in staden:

Levic, en blieft niet onverdient.

Laet sien, hebbic hier enegen vrient?"

Doe geloefdent hem daer te dier stonde

17465Si .xij. vander tavelronde.

Doe seide die coninc Artur: "Gi heren,

Seldi mi dus laten onteren

Den coninc, die op mi hier comt?

Mine ziele mote sijn verdomt.

17470Ic ontsecge u allen u leen al bloet."

Doe so antwerde hem Lanceloet:

"Godsat hebhi, dies hem ontsiet.

Dor dit gedreich en blivewi niet.

Wi selen den coninc vollech verdriven,

17475Ofte machlicht daer ontliven,

Die Claretten wille ontarven;

Ende eer gi ons sout oec darven,

Gevallet dat wi wouden keren,

Gi sout eer onse goet meren

17480Eer gi ons darvet, Godeweet."

Alse die coninc Artur dit weet,

Dat si daerward ember varen

Bat hi hen vriendelijc daer naren

Dat si saen keren weder te lande

17485Ende helpen hem weren sine viande.

Hi gelovet sinen oem aldaer,

Ende voren wech saen daer naer

Tote Claretten in Spangelant,

Die waende haer lijf verlisen thant.

17490Daer quam Perchevael ende Walewein,

Ende Lanceloet ende mijn her Ywein:

Daer was Erec ende Duvengael,

Ende Ecgravein ende Lynvael:

Daer was die hertoge Maggelwijn,

17495Ende Gosengoes, die geselle sijn,

Ende mijn here her Gariet,

Ende Keyadijn oec, dat wet.

Dese .xij. quamen daer,

Ende bestonden den coninc daer naer.

17500Si reden int here met harre conroet

Ende slogen daer menegen doet.

Clarette verkinde haers oems scilt,

Ende Lanceloets mede, die daer hilt.

Doen deetsi saen utevaren

17505Die ridders die daer binnen waren,

Ende bestondense van over ene side.

Dus slogen si daer inden stride

Menegen riddere te doet.

Walewein, Perchevael ende Lanceloet,

17510Ende die heren vander tavelronden

Doetden daer vele te dien stonden.

Des conincs liede gingen vlien,

Ende hi ward gevaen mettien

Ende inden casteel gevoerd daernaer.

17515Doen die scoffelture was leden daer

Quamen die heren ter borch gegaen,

Ende Clarette heefse wel ontfaen.

Doe vrachde Clarette, die scone vrouwe,

Om haren man metter mouwen.

17520Si was tornech ende sere gram

Dat hi met hen niet en quam.

Doen antwerden die heren daer ter stont,

Hi ware allettel ongesont,

Ende soude te hare comen na desen

17525Alse hi ware noch bat genesen.

Si dede die heren wel te gemake

Ende besette haer lant na die sake,

Ende voer metten heren te Bertangen waerd;

Ende voerden met hem in die vard

17530Den coninc gevaen van Arragoen:

Hine wister wat jegen doen.

Dus quamen si ten coninc Arture,

Die nu hadde cranke aventure;

Die coninc van Yrlant entie sine

17535Hadden hem gedaen grote pine:

Si hadden sire liede gewont een deel

Ende af gewonnen menegen casteel.

Nu waren comen die vander tavelronden,

Dies Artur blide was tien stonden.

17540Sander dages wilde die coninc van Yrlant

Stichten beide roef ende brant

Vore Carlioen ende winnen die stede,

Alsi daer vore die andere dede;

Maer hine conde, wet dat wel;

17545Die coninc was hem nu te fel

Ende verweerde hem metten heren.

Nu willic weder ten riddere keren

Die men heet metter mouwe,

Die nu dreef harden grote rouwe

17550Om hi te campe niet mach comen

Te tide dien hi hadde genomen.

Hi moet den coninc nu verligen

Ofte sinen vader bedrigen,

Die noch niet was hercomen

17555Vander pinen die hi hadde genomen

In den kerken daer hi lach.

Die sone maecte groet geclach

Om sinen camp; doe seide di vader:

"Live sone, wi waren verloren algader

17560Wildi ons ontfaren nu."

"Vader, neen ic, dat secgic u;

Ic sal hier bliven tottien tiden

Dat gi moget vechten ende striden,

Ende dese ridders haer cracht gewinnen,

17565Dan blivic langer niet hier binnen.

Nochtan scamic mi sere daer of,

Datic breke des conincs gelof."

Doen die heren waren genesen

Soe dat si stridens mochten gewesen;

17570Doe sprac die riddere metter mouwen:

"Elc sta anderen bi met trouwen,

Ende wapenwi ons ende riden uut,

Ende maken ter porten groet geluut."

Dus reden si ten porten saen

17575Ende hebben di porten wide ontaen:

Die andere quamen jegen gereet.

Ic secge u datmen daer sere street.

Die swerte riddere ende sijn vader

Dore braken die [viande] tenegader;

17580Si voren vore onder hen tween:

De andere volhden hen al in een:

Si hilden hen te gader wel.

Daer werd die strijt groet ende fel.

Si hadden jegen Gode mesdaen,

17585Daerombe moest over hen gaen.

Si maecten daer in enen scaert:

Si wonnen daer menech goet pard;

Daer ne dorste nieman gaen te voet,

Van al dien die hen bestoet.

17590Di vifte broder bleef daer doet.

120 Si scoffierden al dat conroet,

Ende vele verdranker in die rivire.

Doe keerden si in die veste scire

Ende gingen eten ende waren blide.

17595Elc hadde een ors oft een rosside

Ende wapine gnoech tharen wille.

Dien nacht bleven si daer al stille,

Ende sander dages wilden si varen.

Si baden Gode dat hise wil sparen.

17600Dus reden si henen in dat wout.

Daer waren ridders starc ende stout.

Nu hord wat hen gescide daer naer:

Rechte doen si quamen aldaer,

Daer die riddere die scakeren doet sloech,

17605Dies ic u hier voren gewoech,

Sagen sise alle drie comen gereden,

Ende elc hadde enen duvel bescreden,

Die soe groet was int opsien,

Dat hem elc ontsach van dien.

17610Si waren pecsward alle drie,

Ende blakende ogen hadden sie.

Die riddere metter mouwen sach wel

Dat dit was duvels spel:

Die riddere manese met diren woerden

17615Wie si waren ende waertoe si horden?

"Wi sijn die scakers," seiden si,

"Die gi versloecht rechte hier bi;

Ende dit sijn duvle die ons dragen;

Ende waren onse lichamen begraven

17620Het soude ons lichten onse pine."

Die riddere seide: "In dese carine

En litic u niet in genen saken,

Wistics u waer met quite maken

Van desen duvlen, die u dragen,

17625Soe dat gi ten joncsten dagen

Comen mocht daer God es."

Doe seide daer een: "Des sijt gewes,

Haddewi seven jaer alombeganc

Onsergelijc messen sanc,

17630Wi souden comen te hemelrike."

Doen sprac die riddere: "Sekerlike,

Dit gelovic u, dat ic na desen

Seven jaer drie messen [sal] doen lesen

Alle dage" (gelovede hi daer).

17635Doen voer hi int wout daernaer

Ende dede die lichamen daer ter eerden,

Die si groven met haren swerden.

Mettesen worden sceden si daer:

Si dancten den riddere sere daer naer.

17640Die riddere ende sijn geselschap reet vord,

Ende quamen gereden tot ere port,

Die harde sierlike stoet.

Een portere quam in haer gemoet,

Ende nodese met hem te bliven nu.

17645Si dadent gerne, dat secgic u.

Si reden naer na dese sake:

Si waren daer herde wel te gemake;

Men gaf elken dat hi begeert.

Doe vrachde hen daer die werd

17650Oftsi quamen den coninc Arture

In staden te stane nu ter ure?

"Hi heves te doene herde wel:

Die coninc van Yrlant es hem fel,

Ende wel seven lansheren

17655Wille verdriven ende onteren."

Doen dit die riddere verstoet

Was hijs drove in sinen moet,

Ende pensde hi soude derward varen

Metten genen die met hem waren.

17660Hi bat den waerd daer ter uren

Dat hi hem dade maken newe asemuren.

Dus maectemen elken sijn gevoech

Van sinen tekene dat hi droech.

Die swerte riddere dede na dit

17665In al sine wapine ene mouwe wit.

Doe betaelden si haren werd

Van dat si tsijns hadden verteert;

Ende die riddere en liet achter niet

Van dat hi den drien scakeren behiet,

17670Hine dede alle dage, sijt seker das,

Drie messen lesen, waer hi was.

Doe namen si orlof ende reden ter vard

Te sconincs Arturs lande ward,

Die belegen was tier stont,

17675Ende dede allen sinen lieden cont,

Dat hi sander dages wilt striden.

Ende Galyas, die te tien tiden

Tsinen campe was comen doe,

Hi sprac den coninc Artur toe:

17680"Her coninc, gi sijt een versworen man,

Daer ombe comt u dese scade an;

Ende een verswoeren man es zegeloes:

Mi donke also sidi altoes.

Gi hebt verloren uwe trouwe,

17685Want gi mi den riddere metter mouwe

Ontsteken hebt, soe dat hi

Te campe nine comt jegen mi

Tsinen dage, die leden es."

Die coninc eerdem so sere des,

17690En haddijt dor die coninginne gelaten,

Hi had gewroken so utermaten,

Hi had bec[oc]ht metten live, Godweet.

Die coninc antwerde hem gereet:

"Ic hebbe desen camp op mi genomen,

17695Maer hi sal noch volcomen:

Ic magen versten, des sijt vroet,

Alse lange alst mi donct goet;

Ende ic sal u camps noch versaden,

Also mote mi God beraden."

17700Daerna esmen slapen gegaen.

Ende smargens esmen op gestaen,

Ende gereiden hen ende voren uut.

Daer was van blasene groet geluut.

Perchevael ende Walewein,

17705Lanceloet, Erec ende Ywein

Reden vore inden strijt;

Ende die vander tafelronde tier tijt

Voren met ende menech man.

Dus voren si den coninc an

17710Van Yrlant, dise wederstoet.

Dus mochtmen sien die daer was goet;

Daer ward gebroken menech spere

In beiden siden inder were.

Men sagere menegen tumelen neder,

17715Die nembermer op ne stont weder.

Daer dogeden grote pine tien stonden

Die heren vander tafelronden:

Si moesten van pinen achter keren,

Dat selden gesciet was den heren;

17720Maer der andere was te vele vor waer.

Dus duret toter nonen daer.

Die vrowen die ten torren lagen

Begonste des strijts qualijc behagen.

Mettien hebbensi vernomen scire

17725Ene witte mouwe in ene banire.

Doen Clarette die mouwe sach

Riep si, al dat si ropen mach:

"Weerd u, gi heren, op mine trouwe,

Hier comt die riddere metter mouwe,

17730Mijn vrient, mijn live man,

Met menegen riddere di hem volcht an."

Dit horden die daer neder waren,

Ende worden geware der scaren:

Doe waren si blide ende onversaecht.

17735Maer den anderen des qualijc behaecht;

Doe si die ridders sagen comen

Ende die mouwe horden nomen

Dat was qualijc haer gevoech.

Mettien die riddere daerin sloech,

17740Ende alle die met hem waren

121 Si gingen vresselike gebaren.

Si vochten so sere ongespard,

Ende maecten daer so groten scard,

Dattie coninc van Yrlant

17745Selve moeste gaen in hant,

Ende liet hem den riddere vaen.

Doe was dat striden scire gedaen:

Wie dat mochte ontflien, vor waer,

Vloe en wech ende liten daer

17750Haren coninc ende ridders een deel

Diemen gevaen voerde inden casteel.

Dus nam inde daer dat striden.

Daer sachmen menegen man verbliden

Om den riddere metter mouwen;

17755So dadent vrowen ende joncfrouwen.

Clarette was blide als te voren:

Si heeft vergeten al haren toren,

Die daer nu sach haren man,

Die daer den heren tellen began

17760Sijn aventuren die sijn gesciet,

(Hine liets een twint achter niet)

Ende vanden castele te Mauregard,

Daer noit riddere in was gespard,

Ende daer lagen dese ridders alle gevaen.

17765Alse die coninc dit hadde verstaen,

Ende dat hi sinen vader heeft vonden,

Men sach nie in genen stonden

Den coninc soe blide, dat wetic wale,

Ende die heren altemale.

17770Die coninc goetde sinen vader

Ende die met hem quamen algader.

Nu latic bliven hier van desen

Ende sal u van Galias lesen.

XXXIX.

Hoe koning Arthur belegerd is en Clarette van Spanje; en van de ridder met de mouwen.

Het avontuur vertelt ons gelijk,

Dat de koning van Ierland

17420 In Brittannië kwam, God weet,

En stichtte roof en brand gereed;

En de koning heeft goed geval,

Hij zal zijn land verliezen al.

De koning zond om zijn baronnen,

17425 Hem te beraden van dit doen;

En ten eerste dat ze verzameld waren

Kwam een bode ook in gevaren

Van Spanje en bracht nieuws

Dat Clarette belegerd was

17430 In een kasteel, en had verloren

Veel dat haar toe zou behoren.

De bode vroeg daar met rouw

Om zijn heer met de witte mouwen;

"De koning van Arragon

17435 Wil haar overwinnen en onder doen,

Omdat ze hem tot man niet wilde

Toen ze nam de ridder milde.

Hij wil haar winnen en tot een geliefde

Houden met kracht, zonder vrienden."

17440 Toen dit koning Arthur vernam

119 Was hij er om toornig en gram;

En hij zei tot de bode daarnaar:

Zijn heer is gevaren hij weet niet waar;

Maar hij zou snel weerkomen

17445 Tot een kamp, die hij had genomen.

Toen zei de knaap: "Naar dat het staat,

Heer, heeft ze aan u een toeverlaat."

De koning ontzei het hem allemaal,

En zei: al was hij Clarette’s vader

17450 Hij zou beschermen zijn eigen land

Eer het kwam in een andere hand.

Heer Walewein stond de koning bij,

En zei: "Heer, hoort niemand dan gij

Ik zou u uitschelden, zonder aarzeling,

17455 Ge wist me heden dank.

Ge bedenkt onlangs, zonder waan,

Dat die ridder voor u heeft gedaan.

Nu wil ik zijn lachen verweren;

En die mijn vriendschap begeren,

17460 Ik bid hem dus door genaden,

Dat hij Clarette bijstaat:

Leef ik, en blijf niet onverdiend.

Laat zien, heb ik hier enige vriend?"

Toen beloofden het hem daar te die stonde

17465 Zij 12 van de tafelronde.

Toen zei koning Arthur: "Gij heren,

Zal me dus laten onteren

De koning, die op mij hier komt?

Mijn ziel moet zijn verdoemd.

17470 Ik ontzeg u alle uw leen al bloot."

Toen zo antwoordde hem Lancelot:

"Vervloekt is hij, die hem ontziet.

Door dit gedreig blijven we niet.

We zullen de koning volledig verdrijven,

17475 Of mag gemakkelijk daar ontlijven,

Die Clarette wil onterven;

En eer ge ons zou ook bederven,

Gebeurt het dat we wilde keren,

Ge zou eerder ons goed vermeerderen

17480 Eer ge ons bederft, God weet."

Toen koning Arthur dit weet,

Dat ze derwaarts immer varen

Bad hij hen vriendelijk daarnaar

Dat ze gelijk keren weer te lande

17485 En helpen hem verweren zijn vijanden.

Hij beloofde het zijn oom aldaar,

En voeren weg gelijk daarnaar

Tot Clarette in Spanje land,

Die waande haar lijf te verliezen gelijk.

17490 Daar kwam Percheval en Walewein,

En Lancelot en mijnheer Ywein:

Daar was Erec en Duvengael,

En Ecgravein en Lynvael:

Daar was de hertog Maggelwijn,

17495 En Gosengoes, de gezellen van hem,

En mijnheer heer Gariet,

En Keyadijn ook, dat weet.

Deze 12 kwamen daar,

En bestonden de koning daarnaar.

17500 Ze reden in het leger met hun konvooi

En sloegen daar menigeen dood.

Clarette herkende haar ooms schild,

En Lancelots mede, die daar hield.

Toen liet ze gelijk uitvaren

17505 De ridders die daar binnen waren,

En gingen ze aan over een zijde.

Dus sloegen ze daar in de strijd

Menige ridder ter dood.

Walewein, Percheval en Lancelot,

17510 En de heren van de tafelronden

Doodden daar veel te die stonden.

De konings lieden gingen vlieden,

En hij werd gevangen meteen

En in het kasteel gevoerd daarnaar.

17515 Toen de schoffering was geleden daar

Kwamen de heren ter burcht gegaan,

En Clarette heeft ze goed ontvangen.

Toen vroeg Clarette, die schone vrouwe,

Om haar man met de mouwen.

17520 Ze was toornig en zeer gram

Dat hij met hen niet kwam.

Toen antwoorden de heren daar terstond,

Hij was geheel wat ongezond,

En zou tot haar komen na dezen

17525 Als hij was nog beter genezen.

Ze deed de heren wel te gemak

En bezette haar land na die zaak,

En voer met de heren te Brittannië waart;

En voerden met hen in die vaart

17530 De koning gevangen van Aragon:

Hij wist er niet wat tegen te doen.

Dus kwamen ze tot koning Arthur,

Die nu had zwak avontuur;

De koning van Ierland en de zijne

17535 Hadden hem gedaan grote pijn:

Ze hadden zijn lieden gewond een deel

En afgewonnen menig kasteel.

Nu waren gekomen die van de tafelronden,

Dus Arthur blijde was te die stonden.

17540 De volgende dag wilde de koning van Ierland

Stichten beide roof en brand

Voor Carmeloet en winnen die stede,

Zoals hij daarvoor die andere deed;

Maar hij kon het niet, weet dat wel;

17545 De koning was hem nu te fel

En verweerde hem met de heren.

Nu wil ik weer te ridder keren

Die men noemt met de mouwen,

Die nu dreef erg grote rouw

17550 Omdat hij te kamp niet mag komen

Te tijd die hij had genomen.

Hij moet de koning beliegen

Of zijn vader bedriegen,

Die nog niet was bijgekomen

17555 Van de pijnen die hij had genomen

In de kerker daar hij lag.

De zoon maakte groot geklaag

Om zijn kamp; toen zei de vader:

"Lieve zoon, we waren verloren allemaal

17560 Wilde ge ons ontvaren nu."

"Vader, neen ik, dat zeg ik u;

Ik zal hier blijven tot die tijden

Dat ge mag vechten en strijden,

En deze ridders hun kracht herwinnen,

17565 Dan blijf ik langer niet hier binnen.

Nochtans schaam ik me zeer daar of,

Dat ik breek konings belofte."

Toen de heren waren genezen

Zodat ze te tot strijden mochten wezen;

17570 Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Elk staat de ander bij met trouw,

En wapenen we ons en rijden uit,

En maken ter poorten groot geluid."

Dus reden ze ten poorten gelijk

17575 En hebben de poorten wijd geopend:

De anderen kwamen tegen gereed.

Ik zeg u dat men daar zeer streed.

De zwarte ridder en zijn vader

Doorbraken de vijand tezamen;

17580 Ze voeren voor onder hen twee:

De andere volgden hen al in een:

Ze hielden zich tezamen wel.

Daar werd die strijd groot en fel.

Ze hadden tegen God misdaan,

17585 Daarom moest het over hen gaan.

Ze maakten daarin een schaar:

Ze wonnen daar menig goed paard;

Daar durfde niemand gaan te voet,

Van al die hen bestond.

17590 De vijfde broeder bleef daar dood.

120 Ze schoffeerden dat hele konvooi,

En velen verdronken er in de rivier.

Toen keerden ze in de vesting snel

En gingen eten en waren blijde.

17595 Elk had een paard of een ros

En wapens genoeg tot hun wil.

Die nacht bleven ze daar al stil,

En de volgende dag wilden ze varen.

Ze baden God dat hij ze wil sparen.

17600 Dus reden ze heen in dat woud.

Daar waren ridders sterk en dapper.

Nu hoor wat hen gebeurde daarnaar:

Recht toen ze kwamen aldaar,

Daar de ridder de rovers dood sloeg,

17605 Dit ik u hier tevoren gewaagde,

Zagen ze hen alle drie komen gereden,

En elk had een duivel bereden,

Die zo groot was in het opzien,

Dat hen elk ontzag van die.

17610 Ze waren pikzwart alle drie,

En brandende ogen hadden zij.

De ridder met de mouwen zag wel

Dat dit was duivels spel:

De ridder vermaande ze met die woorden

17615 Wie ze waren en waartoe ze hoorden?

"We zijn de rovers," zeiden zij,

"Die ge versloeg recht hier bij;

En dit zijn duivels die ons dragen;

En waren onze lichamen begraven

17620 Het zou ons verlichten onze pijn."

De ridder zei: "In deze vorm

Liet ik u niet in geen zaken,

Wist ik u waarmee kwijt te maken

Van deze duivels, die u dragen,

17625 Zodat ge ten jongste dagen

Komen mocht daar God is."

Toen zei daar een: "Dus zij het gewis,

Hadden we zeven jaar alom begonnen

Ieder van ons mis gezang,

17630 We zouden komen te hemelrijk."

Toen sprak de ridder: "Zekerlijk,

Dit beloof ik u, dat ik na deze

Zeven jaar drie missen zal laten lezen

Alle dagen" (beloofde hij daar).

17635 Toen voer hij in het woud daarnaar

En liet de lichamen daar ter aarde,

Die ze begroeven met hun zwaarden.

Met dezen worden ze gescheiden daar:

Ze dankten de ridder zeer daarnaar.

17640 De ridder en zijn geselschap reden voort,

En kwamen gereden tot een poort,

Die erg sierlijk stond.

Een portier kwam in hun gemoed,

En nodigde ze met hem te blijven nu.

17645 Ze deden het graag, dat zeg ik u.

Ze reden na deze zaak:

Ze waren daar erg goed te gemak;

Men gaf elk dat hij begeert.

Toen vroeg hen daar die waard

17650 Of ze kwamen tot koning Arthur

In bijstaan nu ter ure?

"Hij heeft het wel nodig erg wel:

De koning van Ierland is hem fel,

En wel zeven landsheren

17655 Willen hem verdrijven en onteren."

Toen dit de ridder verstond

Was hij droevig in zijn gemoed,

En peinsde hij zou derwaarts varen

Met diegenen die met hem waren.

17660 Hij bad de waard daar ter uren

Dat hij hem liet maken nieuw banieren.

Dus maakte men elk zijn gevoeg

Van zijn tekens dat hij droeg.

De zwarte ridder deed na dit

17665 In al zijn wapens een mouw wit.

Toen betaalden ze hun waard

Van dat ze bij hem hadden verteerd;

En de ridder liet achter niet

Van dat hij van de drie rovers zei,

17670 Hij liet alle dagen, zij het zeker dat,

Drie missen lezen, waar hij was.

Toen namen ze verlof en reden ter vaart

Tot konings Arthurs land waart,

Die belegerd was te die stonde,

17675 En deed al zijn lieden kond,

Dat hij de volgende dag wil strijden.

En Galyas, die te die tijden

Tot zijn kamp was gekomen toen,

Hij sprak koning Arthur toe:

17680 "Heer koning, ge bent een verzworen man,

Daarom komt u deze schade aan;

En een verzworen man is zegeloos:

Me lijkt alzo bent ge altijd.

Ge hebt verloren uw trouw,

17685 Want ge me de ridder met de mouwen

Ontnomen hebt, zodat hij

Te kamp niet komt tegen mij

Te zijne dag, die geleden is."

De koning ergerde zo zeer dit,

17690 En had hij het door de koningin gelaten,

Hij had hem gewroken zo uitermate,

Hij had het bekocht met het lijf, God weet.

De koning antwoordde hem gereed:

"Ik heb dit kamp op mij genomen,

17695 Maar het zal nog volkomen:

Ik mag hem verlengen, dus zij bekend,

Alzo lang als het me lijkt goed;

En ik zal uw kamp nog verzadigen,

Alzo moet me God beraden."

17700 Daarna is men slapen gegaan.

En ‘s morgens is men op gestaan,

En bereiden hen en voeren uit.

Daar was van blazen groot geluid.

Percheval en Walewein,

17705 Lancelot, Erec en Ywein

Reden voor in de strijd;

En die van de tafelronde te die tijd

Voeren mee en menige man.

Dus voeren ze de koning aan

17710 Van Ierland, die ze weerstond.

Dus mocht men zien die daar was goed;

Daar werd gebroken menige speer

Aan beiden zijden in het verweer.

Men zag er menigeen tuimelen neer,

17715 Die nimmermeer opstond weer.

Daar gedoogden grote pijn te die stonden

De heren van de tafelronden:

Ze moesten van pijn achteruit keren,

Dat zelden gebeurd was de heren;

17720 Maar van de anderen waren er te veel voorwaar.

Dus duurde het tot de noen daar.

De vrouwen die te toren lagen

Begonnen de strijd kwalijk te behagen.

Meteen hebben ze vernomen snel

17725 Een witte mouw in een banier.

Toen Clarette die mouw zag

Riep ze, alles dat ze roepen mag:

"Weert u, gij heren, op mijn trouw,

Hier komt de ridder met de mouwen,

17730 Mijn vriend, mijn lieve man,

Met menige ridder die hem volgt aan."

Dit hoorden die daar neer waren,

En worden gewaar de scharen:

Toen waren ze blijde en onversaagd.

17735 Maar het de anderen dus kwalijk behaagt;

Toen ze die ridders zagen komen

En de mouw hoorden noemen

Dat was kwalijk in hun gevoeg.

Meteen de ridder daarin sloeg,

17740 En allen die met hem waren

121 Ze gingen vreselijk gebaren.

Ze vochten zo zeer zonder sparen,

En maakten daar zo’n grote schaar,

Dat de koning van Ierland

17745 Zelf moest gaan in de hand,

En liet zich door de ridder vangen.

Toen was dat strijden schier gedaan:

Wie dat mocht ontvlieden, voorwaar,

Vloog weg en lieten daar

17750 Hun koning en ridders een deel

Die men gevangen voerde in het kasteel.

Dus nam einde daar dat strijden.

Daar zag men menige man verblijden

Om de ridder met de mouwen;

17755 Zo deden het vrouwen en jonkvrouwen.

Clarette was blijde zoals tevoren:

Ze heeft vergeten al haar toorn,

Die daar nu zag haar man,

Die daar de heren vertellen begon

17760 Zijn avonturen die zijn geschied,

(Hij liet niets achter niet)

En van het kasteel te Mauregard,

Daar nooit een ridder in was gespaard,

En daar lagen deze ridders alle gevangen.

17765 Toen de koning dit had verstaan,

En dat hij zijn vader heeft gevonden,

Men zag niet in geen stonden

De koning zo blijde, dat weet ik wel,

En de heren allemaal.

17770 De koning begroette zijn vader

En die met hem kwamen allemaal.

Nu laat ik blijven hier van dezen

En zal u van Galias lezen.

XL.

Hoe die riddere metter mouwe ende Galyas enen camp vochten.

Daventure seget nu vord,

17775Alse Galyas hevet verhord

Dattie riddere comen es

Metter mouwen, quam hi na des

Vore den coninc ende seide ter steden:

"Ic hebbe verhaelt van valscheden

17780Desen riddere, die minen pant nam,

Ende tsinen dage niet en quam."

Die coninc seide: "Arger puten soene,

Keye u oem die es gewone

Dat hi noit wel seide no dede;

17785Mi donct gi sijt van sire sede.

Ic hebbe tote noch verdaget den camp,

Gi sultene nu hebben sonder scamp:

Gi sult wel weten wat gi jaecht.

Dat hi die riddere dus verdraecht

17790Van uwer ondaet ende swiget stille,

Dat doet hi dor minen wille."

Die seide die riddere metter mouwen:

"Dat doe ic, here, bi mire trouwen.

Doettene mi margen hebben te crite,

17795Ic maecs alder werelt quite,

Oft ic blivere selve in doet."

Daer was spel ende bliscap groet.

Clarette dede haren man verstaen

Hoe oec haer saken waren vergaen

17800Altemale, ende al haer doen

Vanden coninc van Arragoen,

Ende dat hi daer oec lage gevaen.

Die riddere dankes Gode saen.

Des ander dages, bi mire trowen,

17805Quam die riddere metter mouwen

Toten coninc in die zale

Ende sprac: "Here, u gedinct wale,

Dat mi Galyas hevet versproken:

Canic, ic werder af gewroken.

17810Nu biddic u, dat gine doet comen

Ten campe dien hi heeft genomen."

Die coninc seide: "Bi Gode, dat si."

Galyas, Keys maech, ontboet hi,

Ende seide dat hi hem scire gereide

17815Ten campewaerd sonder beide.

Galyas was blide des,

Ende wapende hem, sijt wes,

Ende trac ute te velde daer

Met sinen magen, wet vor waer.

17820Ende die swerte riddere mede

Wapende daer wel sine lede.

Die coninc ende menech met gewelt

Brachtene daer Galyas helt.

Doen sprac die marscalc daer of:

17825"Elc voldoe hier sijn belof,

Van dat hi sculdech es te doene."

Die ridders waren starc ende coene

Ende reden te gadere met crachte,

Ende braken beide haer scachte.

17830Si trocken haer swerde doe ter tijt:

Si hadden enen fellen strijt

Ene lange wile vanden dage,

Ende slogen ongevoge slage

Optie helme ende optie malgen,

17835Datter menech moeste falgen.

Doe seide ten riddere metter mouwe

Galyas: "Wildi mi houden trouwe,

Ic late u min geselle wesen:

Soe mogedi vander doet genesen.

17840Ende betert minen oem oec mede."

Die riddere metter mouwen sede:

"Dies en sal God nember gehingen,

Ende gine moges oec niet volbringen;

Maer weerd u wel, gi hebbets te doene."

17845Die dach was gegaen over none,

Ende die riddere scaemde hem das,

Dat so lange geduerde Galias,

Ende slogene soe met gewelt,

Dat hi in onmacht viel opt velt:

17850Hem liep dbloet uten monde.

Hi lach in onmacht lange stonde;

Maer die riddere en wilden doe niet slaen,

Hi waender lachter an ontfaen.

Doen die coninginne dit gesach,

17855Dat Galyas dus stille lach,

Die haer maech ende haer ridder was,

Si was harde drove das;

Ende Lancelote bat si doe herde sere,

Dat hi toten riddere kere,

17860Ende hi hem bidde, dat hi haer geve

Galyase haren neve:

Wille hi daer vore gout of have

Men saels hem gnoech geven daer ave.

Doe ginc die coninc ende Lanceloet

17865Ende seiden hem wat hem ontboet

Die coninginne. "Op rechte trouwe,

Ontbiet mi dit," sprac hi, "min vrouwe,

Die mi irst min wapine gaf?

In prise haer have niet een caf

17870Vore hare vrinscap ende haer houde;

Si mach mi gebiden wat si woude.

Ic gevene haer gerne, dat secgic u."

Men hief Galyas op daer nu,

Die met pinen gespreken conde,

17875Ende si blevens beide optie stonde

Van alder sonen, van alder saken

Inder coninginnen uutspraken.

Galias dede hem genesen.

Nu selewi swigen van desen

17880Ende vanden coningen spreken mede,

Die gevaen lagen bede.

XL.

Hoe de ridder met de mouwen en Galyas een kamp vochten.

Het avontuur zegt nu voort,

17775 Toen Galyas heeft gehoord

Dat de ridder gekomen is

Met de mouwen, kwam hij na dit

Voor de koning en zei ter plaatse:

"Ik heb verhaald van valsheden

17780 Deze ridder, die mijn pand nam,

En te zijn dag niet kwam."

De koning zei: "Erge hoeren zoon,

Keye uw oom die is gewoon

Dat hij nooit goed zei of deed;

17785 Me lijkt ge bent van zijn zede.

Ik heb tot nu opgeschort het kamp,

Ge zal het nu hebben zonder schamp:

Ge zal wel weten wat ge jaagt.

Dat hij de ridder dus verdraagt

17790 Van uw slechte daad en zwijg stil,

Dat doet hij door mijn wil."

Dus zei de ridder met de mouwen:

"Dat doe ik, heer, bij mijn trouw.

Laat me morgen hebben te krijt,

17795 Ik maak het de hele wereld kwijt,

Of ik blijf er zelf in dood."

Daar was spel en blijdschap groot.

Clarette liet haar man verstaan

Hoe ook haar zaken waren vergaan

17800 Allemaal, en al haar doen

Van de koning van Arragon,

En dat hij daar ook lag gevangen.

De ridder dankte God gelijk.

De volgende dag, bij mijn trouw,

17805 Kwam de ridder met de mouwen

Tot de koning in de zaal

En sprak: "Heer, u bedenk wel,

Dat me Galyas heeft gezegd:

Kan ik, ik wordt er van gewroken.

17810 Nu bid ik u, dat ge hem laat komen

Te kamp die hij heeft genomen."

De koning zei: "Bij God, dat is."

Galyas, Keye’s verwant, ontbood hij,

En zei dat hij hem snel bereidt

17815 Te kamp waart zonder wachten.

Galyas was blijde dit,

En wapende hem, zij het gewis,

En trok uit te velde daar

Met zijn verwanten, weet voorwaar.

17820 En de zwarte ridder mede

Wapende daar goed zijn leden.

De koning en menigeen met geweld

Brachten daar Galyas ophield.

Toen sprak de maarschalk daar of:

17825 "Elk voldoet hier zijn belofte,

Van dat hij schuldig is te doen."

De ridders waren sterk en koen

En reden tezamen met kracht,

En braken beide hun schachten.

17830 Ze trokken hun zwaarden toen ter tijd:

Ze hadden een felle strijd

Een lang tijd van de dag,

En sloegen ongevoegde slagen

Op de helmen en op de maliën,

17835 Zodat er menige moest falen.

Toen zei tot de ridder met de mouwen

Galyas: "Wil ge me houden trouw,

Ik laat u mijn gezel wezen:

Dan mag ge van de dood genezen.

17840 En verbetert mijn oom ook mede."

De ridder met de mouwen zei:

"Dus zal God nimmer toestaan,

En ge mag het ook niet volbrengen;

Maar verweer u wel, ge hebt het nodig."

17845 De dag was gegaan over noen,

En de ridder schaamde hem dat,

Dat zo lang duurde Galyas,

En sloeg hem zo met geweld,

Zodat hij in onmacht viel op het veld:

17850 Hem liep het bloed uit de mond.

Hij lag in onmacht lange stonde;

Maar de ridder wilde toen niet slaan,

Hij meende er lachen van te ontvangen.

Toen de koningin dit zag,

17855 Dat Galyas dus stil lag,

Die haar verwant en haar ridder was,

Ze was erg droevig dat;

En Lancelot bad ze toen erg zeer,

Dat hij tot de ridder keert,

17860 En hij hem bid, dat hij haar geeft

Galyas haar neef:

Wil hij daar voor goud of have

Men zal het hem genoeg geven daarvan.

Toen ging de koning en Lancelot

17865 En zeiden hem wat hem ontbood

De koningin. "Op echte trouw,

Ontbiedt me dit," sprak hij, "mijn vrouwe,

Die me eerst mijn wapens gaf?

Ik prijs haar have niet een kaf

17870 Voor haar vriendschap en haar houding;

Ze mag me gebieden wat ze wou.

Ik geef het haar graag, dat zeg ik u."

Men hief Galyas op daar nu,

Die met pijnen spreken kon,

17875 En ze bleven beide op die stonde

Van alle verzoening, van alle zaken

In de koningin uitspraken.

Galyas liet hem genezen.

Nu zullen we zwijgen van dezen

17880 En van de koningen spreken mede,

Die gevangen lagen beide.

122 XLI.

Hoe Perchevael ende Lanceloet ende Walewein entie metter mouwen worden gevaen, ende hose Ywein metten lybarde verloest.

Daventure doet ons becant,

Dattie coninc van Yrlant

Moeste daer werden Arturs man,

17885Ende nembermer oec vort an

Jegen hem soude mesdoen

In en gerehande ocsoen.

Die coninc van Yrlant drovede sere;

Ende dit verdriet min no mere

17890Teech hi an, ende sinen rouwe,

Den riddere metter witter mouwe.

Hi pensde hi souts hem gerne wreken,

Condi, met enegen treken.

Doen hi sekerheit hadde gedaen,

17895Ende varen soude, bat hi saen

Den coninc dat hine dade geleden,

Dat hi coenlijc mach henen sceden.

Artur seide: "Dit willic wale."

Hi hiet Waleweine ende Perchevale,

17900Ende den riddere metter mouwen,

Ende Lancelote, dat sine met trouwen

Voren souden tote optie zee.

Dus voren si no min no mee

Al gewapent metten coninc

17905Toter zee, in warre dinc,

Daer si menech scep vernamen,

Die haer here te hulpen quamen;

Maer doen si hadden vernomen

Dat haer here jegen hen es comen

17910Waren si blide ende hebbene ontfaen;

Ende hi es te scepe gegaen,

Ende hi bat den heren dat si bleven,

(Hi soude hen scone gichten geven)

Dien nacht met hem, ende smergens vroe

17915Varen daer si willen toe,

Si waenden dat trowe hadde gewesen

Ende bleven daer; ende binnen desen,

Eert dach was, waren si mee

Dan .xx. milen binnen der zee;

17920Ende doen si slapen waren gegaen

Haddense haer wapine afgedaen.

Des margens sagen si wel, vorwaer,

Dat si waren bedrogen daer.

Die riddere metter mouwen twaren,

17925Hadde sinen vader met hem doen varen,

Want hine was geen tijt blide

Hine haddene bi sire side.

Nu sijn si in groten toren comen:

Men hefse alle opgenomen:

17930Hen ne doech dreigen no vechten,

Sine mogen hen selven niet berechten.

Dus heeft hise in Yrlant bracht.

Over dach ende over nacht

Sendise ten inde van sinen rike

17935Gevaen harde jamberlike

In een gevancnesse dat was swaer;

Een dach dochte hen seven jaer.

Ende borre ende broet gaf men hen daer,

Ende anders niet, wet vor waer.

17940Nu heeft Artur groten toren

Dat hi sine ridders hevet verloren:

Hine conster niet vernemen of.

Om van hen te weten hilt hi hof,

Maer hine vernam van hen niet;

17945Des haddi rouwe ende verdriet.

Doe swoer daer sere min her Ywein,

Hi soude riden berch ende plein

Ende hine rest oec nembermeer

Hine salre af vernemen eer.

17950Nu hadde Ywein enen lybard,

Hi was wel vier ridders waerd:

Waer dat hijs hadde te done

Dien voerde met die ridder cone.

Dus heeft Ywein orlof genomen

17955Ende es in Yrlant irstwaerf comen,

Ende wandelde daer in verre ende vord

Soe lange, dat hi heeft verhord

Dattie ridders gevaen lagen,

Daer si groet verdriet dragen,

17960In enen casteel binnen daer mee,

Daer mense mach winnen nembermee.

Nu hord wat Ywein nu doet,

Alse hi dese niemare verstoet:

Hi dede enen grauwen roc an

17965Boven sine wapine, die edel man,

Ende twee ruwe wanten ende enen hoet,

Die breet was ende lelijc stoet,

Ende enen staf in sinen hant,

Ende ginc gelijc enen triwant,

17970Die noit riddere hadde gesien.

Sijn ors wisselde hi mettien

Om een cranc mager pard:

Cleder ende al hulp hem sijn waerd.

Hi hadde alrande wapine groet ende smal,

17975Maer sijn grise roc bedecket al.

Doe ginc met sinen libaerde na das,

Daer hem die casteel gewiset was,

Daer vore stont ene gode stat.

Her Ywein gin[c] daerin nadat

17980Ende speelde met sinen lybaerde daer

Om sticken broets, wet vor waer.

Hi dede sinen lybaert springen

Ende tumelen oec na dien dingen.

Daer was hi drie dage int stat geheel:

17985Doe vernamment inden casteel,

Ende ontboden heren Yweine daer naer

Dat hi met sinen lybarde quame daer,

Men sout hem gelden, sonder waen.

Dus es hi derward gegaen

17990Ende speelde daer van sinen spele;

Maer men boet hem lettel no vele,

Maer si hilden hem haer sceren.

Hi bat dat sijs souden ontberen;

Ende sine woudens laten niet.

17995Ende alse her Ywein dit siet

Dattie nacht daer ontscoet

Warp hi af sinen breden hoet

Ende sinen grisen roc ter vard,

Ende trac ute sijn gode swaerd

18000Ende troeste sinen lybaert mede,

Die wel kinde sinen sede;

Ende hi ginc staen vor die dore

Ende slogene doet dire quam vore.

Sijn lybaert scoretse toten voten:

18005Hi gincse met sinen clauwen groten....

Wat helpt dat ict maecte lanc?

Si doetdese alle, sonder wanc,

Die daer waren inder vesten.

Dus quam sijn dinc ten besten.

18010Hi lite ut sine vriende daer naer,

Die lagen in gevancnesse swaer,

Ende vertelde hen altemale

Hoe hi gewonnen heeft die zale.

Si waren blide; si gingen eten:

18015Sine hadden in langen goeds ontbeten.

Dien nacht bleven si daer.

Des ander dages doent was claer

Wapenden si hen dor die noet

Metten wapinen die daer doet

18020Lagen, ende daden haer cleder an,

Ende hare paerde reden si dan

Ende voren en wech in dire gebaren

Alse oft si vanden castele waren.

Ende doen die heren int stat quamen

18025Ende die vander stat den lybart vernamen

123 Volgende den heren, si pensden van desen

Dat baraet mochte wesen;

Ende die stat ward in roren daer

Ende volgeden den ridders naer;

18030Maer die libard deetse wederkeren

Achterward met groten onneren,

Ende die ridders slogen oec mede:

Si doetden daer menegen vander stede,

Dus vochten si. Dore die noet

18035Moesten si gaen in enen boet,

Want die comoenge vander stat

Quam op hen; ende om dat

Huerden si desen verman,

Dat hise voerde Bertangen an.

18040Si geloefden hem grote rijchede.

En wildijs niet doen, si souden ter stede

Worpen over boerd gereet.

Alse die dit hord ende weet

Seidi hi soud gerne anegaen,

18045Sijn seil trac hi op doe saen

Ende es gesceept diepe int zee.

Dies was den anderen te mode wee.

Nu salic swigen hier van desen

Ende vans ridders moder metter mouwen lesen.

122 XLI.

Hoe Percheval en Lancelot en Walewein en die met de mouwen worden gevangen, en hoe Ywein met de leeuw verloste.

Het avontuur maakt ons bekent,

Dat de koning van Ierland

Moest daar worden Arthurs man,

17885 En nimmermeer ook voortaan

Tegen hem zoude misdoen

In geen gelegenheid.

De koning van Ierland bedroefde zeer;

En dit verdriet min of meer

17890 Trok hij aan, en zijn rouw,

De ridder met de witte mouwen.

Hij peinsde hij zou het hem graag wreken,

Kon hij, met enige streken.

Toen hij zekerheid had gedaan,

17895 En varen zou, bad hij gelijk

De koning dat hij hem liet begeleiden,

Zodat hij koen mag heen scheiden.

Arthur zei: "Dit wil ik wel."

Hij zei Walewein en Percheval,

17900 En de ridder met de mouwen,

En Lancelot, dat ze hem met trouw

Voeren zouden tot op de zee.

Dus voeren ze min of meer

Geheel gewapend met de koning

17905 Tot de zee, in ware ding,

Daar ze menig schip vernamen,

Die hun heer te hulp kwamen;

Maar toen ze hadden vernomen

Dat hun heer tegen hen is gekomen

17910 Waren ze blijde en hebben hem ontvangen;

En hij is te scheep gegaan,

En hij bad de heren dat ze bleven,

(Hij zou hen schone giften geven)

Die nacht met hem, en ‘s morgens vroeg

17915Varen daar ze willen toe,

Ze waanden dat hij trouw had gewezen

En bleven daar; en binnen dezen,

Eer het dag was, waren ze meer

Dan 20 mijlen binnen de zee;

17920 En toen ze te slapen waren gegaan

Hadden ze hun wapens afgedaan.

‘s Morgens zagen ze wel, voorwaar,

Dat ze waren bedrogen daar.

De ridder met de mouwen te waren,

17925 Had zijn vader met hem laten varen,

Want hij was geen tijd blijde

Hij had hem bij zijn zijde.

Nu zijn ze in grote toorn gekomen:

Men heeft ze alle opgenomen:

17930 Hen deugde dreigen nog vechten,

Ze mogen zichzelf niet berechten.

Dus heeft hij ze in Ierland gebracht.

Over dag en over nacht

Zond ze ten einde van zijn rijk

17935 Gevangen erg jammerlijk

In een gevangenis dat was zwaar;

Een dag leek hen zeven jaar.

En bronwater en brood gaf men hen daar,

En anders niet, weet voorwaar.

17940 Nu heeft Arthur grote toorn

Dat hij zijn ridders heeft verloren:

Hij kon er niets vernemen of.

Om van hen te weten hield hij hof,

Maar hij vernam van hen niet;

17945 Dus had hij rouw en verdriet.

Toen zwoer daar zeer mijnheer Ywein,

Hij zou rijden berg en plein

En hij rust ook nimmermeer

Hij zal er van vernemen eer.

17950 Nu had Ywein een luipaard,

Hij was wel vier ridders waard:

Waar dat hij hem had te doen

Die voerde met die ridder koen.

Dus heeft Ywein verlof genomen

17955 En is in Ierland de eerste maal gekomen,

En wandelde daarin ver en voort

Zo lang, dat hij heeft gehoord

Dat de ridders gevangen lagen,

Daar ze groot verdriet dragen,

17960 In een kasteel binnen daarmee,

Daar men ze uit mag winnen nimmermeer.

Nu hoor wat Ywein nu doet,

Toen hij dit nieuws verstond:

Hij deed een grauwe rok aan

17965 Boven zijn wapens, die edele man,

En twee ruwe wanten en een hoed,

Die breed was en lelijk stond,

En een staf in zijn hand,

En ging gelijk een trawant,

17970 Die nooit een ridder had gezien.

Zijn paard verwisselde hij meteen

Om een zwak mager paard:

Kleren en alles hielp hem zijn waard.

Hij had allerhande wapens groot en smal,

17975 Maar zijn grijze rok bedekte al.

Toen ging hij met zijn luipaard na dat,

Daar hem dat kasteel gewezen was,

Daarvoor stond een goede stad.

Heer Ywein ging daarin nadat

17980 En speelde met zijn luipaard daar

Om stukken brood, weet voorwaar.

Hij liet zijn luipaard springen

En tuimelen ook naar die dingen.

Daar was hij drie dagen in de stad geheel:

17985 Toen vernam men het in het kasteel,

En ontboden heer Ywein daarnaar

Dat hij met zijn luipaard kwam daar,

Men zou het hem vergelden, zonder waan.

Dus is hij derwaarts gegaan

17990 En speelde daar van zijn spel;

Maar men bood hem weinig nog veel,

Maar ze hielden met hem hun scherts.

Hij bad dat zij het zouden ontberen;

En ze wilden het laten niet.

17995 En toen heer Ywein dit ziet

Dat de nacht daar ontschoot

Wierp hij af zijn brede hoed

En zijn grijze rok ter vaart,

En trok uit zijn goede zwaard

18000 En troostte zijn luipaard mede,

Die wel kende zijn zede;

En hij ging staan voor de deur

En sloeg dood die er kwam voor.

Zijn luipaard verscheurde ze tot de voeten:

18005 Hij ging ze met zijn klauwen begroeten....

Wat helpt het dat ik het maak lang?

Ze doodde ze alle, zonder waan,

Die daar waren in de vesting.

Dus kwam zijn ding ten besten.

18010 Hij liet uit zijn vrienden daarnaar,

Die lagen in gevangenis zwaar,

En vertelde hen allemaal

Hoe hij overwonnen heeft die zaal.

Ze waren blijde; ze gingen eten:

18015 Ze hadden in lang niet goed ontbeten.

Die nacht bleven ze daar.

De volgende dag toen het was helder

Wapenden ze hen door die nood

Met de wapens die daar dood

18020 Lagen, en deden hun klederen aan,

En hun paarden reden ze dan

En voeren weg in die gebaren

Alsof ze van het kasteel waren.

En toen die heren in de stad kwamen

18025 En die van de stad de luipaard vernamen

123 Volgde de heren, ze peinsden van dezen

Dat het bedrog mocht wezen;

En de stad werd in beroering daar

En volgden de ridders daarnaar;

18030 Maar de luipaard liet ze weerkeren

Achteruit met grote oneer,

En de ridders sloegen ook mede:

Ze doden daar menigeen van de stede,

Dus vochten ze. Door die nood

18035 Moesten ze gaan in een boot,

Want die koning van de stad

Kwam op hen; en om dat

Huurden ze deze veerman,

Dat hij ze voerde te Brittannië aan.

18040 Ze beloofden hem grote rijkheden.

En wilde hij niet doen, ze zouden ter plaatse

Werpen overboord gereed.

Toen hij dit hoorde en weet

Zei hij hou zou het graag aangaan,

18045 Zijn zeil trok hij op toen gelijk

En is gescheept diep in de zee.

Dus waren de anderen te moede wee.

Nu zal ik zwijgen hier van dezen

En van de ridder moeder met de mouwen lezen.

XLII.

Hoe tridders vader metter mouwen sijn wijf wan ende troude.

18050Die aventure seit ons nu dat,

Dat dese ridders quamen an een stat

Verdreven, eer sijs iet wisten,

Met hagele ende met donkeren miste.

Si sagen daer ene scone port

18055Ende menegen tor weder ende vord.

Doe seide tridders vader metter mouwe

Toten heren: "Bi mire trouwe,

Ic ben des nu worden vroder,

Dat hier woent mins soens moder."

18060Doe spraken te hem die ander heren:

"Soe laet ons in die stat keren,

Ende laet ons spreken an der vrowen,

Oft si uwen vader wilt trouwen,

Ende u getrout kint maken dan;

18065Want si es noch sonder man."

Nu hadde die vrouwe gesworen

Dat hare nembermer man quame voren

Dans ridders vader, wats gesciet,

Diemen metter mouwen hiet.

18070Die heren sijn comen tot bider tat:

Doe vernamen si scire na dat

Hoe die stat was belegen.

Si sagen daer menege tente beslegen:

Si sagen daer menege banire

18075Ende tekene oec menegertire.

Daer lach die coninc van Cornuwalgen,

Die daer niet ne waende falgen,

Hine soude die vrowe hebben te wive

Ende houdense te sine live,

18080Die hi beseten hadde daer binnen,

Waerd met storme, waerd met minnen.

Daer was nu vrede gegeven der stat,

Ende ic mac u secgen dor wat:

Die vrowe wilt hare beraden:

18085Om te scuwene merre scaden

Si wilde gerne di stat opgeven

Om te behoudene haer liede leven.

Nu es haer soene comen daer voren

Met goden ridders utvercoren.

18090Die van binnen in alre wise

Waenden dat si brachten spise

Daer si tscep comen sagen:

Soe waenden oec di buten lagen.

Si warer van onvervard

18095Ende quamen vaste ter zee ward.

Om dat daer vrede was genomen

Sijn si ongewapent comen.

Menech quam daer, die ongemate

Was, gegaen metten drossate.

18100Doen min her Ywein sach die scaren,

Die metten drossate comen waren,

Bat hi sinen gesellen daer naer

Dat si liten gewerden daer:

Hi soutse bescermen alle wale.

18105Si volgeden alle sire tale.

Doe ginc Ywein in dire gebare

Oft hi meesterscipman ware

Opten cant vanden scepe staen;

Ende die drossate hi riep saen

18110Dat men sijn recht gave ter vaerde.

Doe sprac Ywein metten lybaerde:

"Wat rechte wildi hebben dan,

Dat wi hier sijn comen an?

In hebbe horen secgen hier te voren

18115Dat te desen castele soude horen.

Wat heren leget hier vore nu?

Berecht mi des, des biddic u."

Hi sprac: Hier lege[t] vor dese stat

Die coninc van Cornuwalge, die dat

18120Heeft gesworen bi sire trouwe,

Dat hi winnen sal die vrouwe

Ende hebben oec tenen wive,

Ende bliven hier here tsinen live.

Nu betaelt mi metter spoet

18125Eer gijt met scanden doet."

"Wat tolle siewi sculdech dan?"

"Die heilecht," seide die ander man,

"Moetti geven ende niet min."

Her Ywein sprac: "Ic sal mi hier in

18130Gaen beraden met minen gesellen."

Doen ginct hen her Ywein vertellen

Ende seide: "Wi selen trecken uut,

Ende maken een herde groet geluut,

Oft onser hondert ware hier in.

18135Elc trec sijn swaerd int begin,

Ende in onsen halsberch bloet mede.

Ic sal minen lybaert ter stede

Ute sinden vore ons, Godweet."

Men scoet planken ut gereet:

18140Si maken alle groet geluut,

Entie lybaert spranc vore vut.

Doen worden si alle sere vervard.

Hi gegreep thans dat paerd

Ende tract metten man ter neder.

18145Alle die daer waren keerden weder

Ende gingen vlien wat si conden.

Si waenden wel dat tien stonden

Dat scip vol gewapende liede ware

Doen si dese so horden gebaren.

18150Ywein riep sinen lybaert weder:

"Du heves gnoech geten, com hier neder."

Hi quam saen. Doen wilden si

Ten castele waerd, die stont daer bi.

Daer stont ene porte ter havenen ward,

18155Daer waerd voren si metter vard:

Daer lagen ridders boven, dat secgic u,

Die den lybaert kinden nu;

Si haddene gesien in Arturs lant,

Hi was herde wide becant.

18160Si groetten die ridders int begin

Ende seiden: "Gi heren, laet ons in;

Wi sijn uwer vrouwen vrinde.

Den ridders dochte si haddent siende

Alsi der heren tekine vernamen:

18165Si litense in [in] Gods namen

Ende hebben die porte wide ontaen,

Ende hebbense herde wel ontfaen.

Ende hierenbinnen sijn comen nu

Des conincs liede, dat secgic u,

18170Al gewapent, wel dusent man,

124 Om den scepe te stridene an,

Die haren drossate hadden verloren.

Si hadden om hem groten toren.

Si vondene daer verbeten opt sant.

18175Doe si quamen opter zee cant,

Ende sijs daer niet en vonden

Keerden si weder alle tien stonden

Dese latic aldus hier bliven.

Men ginc daer boven bliscap driven.

18180Alle die porters vander stede

Quamen te castelewaerd gerede

Om die ridders te sine vermaert,

Ende oec mede omden lybaert.

Die riddere metter witter mouwen

18185Groette hoveschlijc sire vrouwen,

Sire moder. Doe sijt vernam

Dat haer sone was die daer quam

Was sijs so blide, sonder waen,

Dat si en wiste wat anegaen.

18190Doe seitsi: "Willecome, live soene.

Des sidi harde selden gewone

Dicke te comene daer gi mi saget.

Haddi oec langer iet gedaget,

Ic wane ic hadde min goet verloren

18195Ende mijn lijf als te voren."

Daerna sach si sinen vader,

Doe sise willecome hiet algader,

Dine wan an haren live.

Hine was geboren noit van wive,

18200Die merre bliscap hadde int herte:

Doen vergat si alle smerte,

Sine scaemde haer niet ende tard vord

Ende seide een herde soete word:

"Willecome, live man,

18205Die desen riddere an mi wan.

Dat gi dus lange hebt gemerd

Dies was min herte sere verert."

Daer was bliscap groet gedreven:

En mochte niet lichte sijn bescreven

18210Die feeste die daer was, met trouwen.

Doe nam die riddere metter mouwen

Sire moder besiden tenen rade,

Ende hiet hare dat si wel dade

Ende si troude sinen vader:

18215Si souts te bat varen algader.

Si seide dat sijt gerne dade

Nadien dat hijs hare bade;

Ende om te meerne sine ere

Soe wilt sine nemen tenen here.

18220Hi seit sinen gesellen doe,

Dies blide waren ende vroe.

Men ontboet die heren vander port,

Ende dede enen pape comen vort,

Ende troude daer die scone vrouwe

18225Des ridders vader metter mouwe.

Daer was bliscap menichfout.

Si gaven selver ende gout

Dies begeerden, ende ander goet,

Alsmen noch ten brullochten doet.

18230Daer was die riddere gemaect here,

Die lange hadde geweest met sere.

Doen dedi een teken maken mede

Dat hi ware here vander stede;

Ende hi wilde bevreden sijn lant,

18235Hem en gebrake spere ende brant.

Aldus waren si in die stede.

Des ander dages ginc ut die vrede.

Die van binnen staken haer baniren

Toten tennen in allen maniren,

18240Alse die hadden enen neuwen here.

Doe werd die coninc buten kere

Ende wilde weten die niemare

Wat heren datter binnen ware.

Doe sinde die coninc enen ridder daer,

18245Die bloets hoets quam so naer,

Ende met sinen scilde averrecht

(Dit was een teken van vrede echt).

Doen dit sagen die van binnen

Quamen hem spreken toten tinnen.

18250Die daer buten helt sprac te hant

Oft si rumen wilden dat lant,

Ende opgeven harre vrouwe?

Doe sprac die riddere metter mouwen:

"Opdat gi ons niet wilt ontflien

18255Wi selen u cortelike vorsien,

Oft God wilt, tuwer onnere.

Mijn vrowe heeft genomen een here,

Die u sal gematen wel.

Al ware u here noch alse fel,

18260U here sal hier nu vele verlisen;

Maer woude hi enen kempe kisen,

Die desen twist ende desen strijt

Dar becorten in een crijt

Jegen enen van hier binnen,

18265Mogene uwe here verwinnen,

Hebbe dit lant ende dese stede;

Ende blijft onse here boven mede,

Soe rume u here mire vrowen lant.

Vaerd, secget uwen here te hant."

18270Die riddere seide: "Gi segt herde wel;"

Ende keerde ombe ten coninc fel,

Ende seide hem dat hi hadde gehort;

Hine liets achter niet een word.

"Heeft die vrowe enen here vercoren?

18275Ic hadde mi liver dlijf verloren.

Ende wet oec wel, so willic dan

Vechten jegen den selven man,

Dise te wive heeft genomen.

[God die moete hem verdomen.]

18280Die daer nu es comen binnen,

Sal hi die stat entie vrouwe winnen

Sonder slach ende sonder stoet,

Soe ware min ongeval alte groet,

Die hier so lange hebbe gelegen.

18285Hi come mi te crite jegen:

Ic dodene daer ofte hi mi;

Die verwint hi hebse vri."

Daer was menech diet hem ontriet,

Maer hine wouts laten niet,

18290Ende es hem derder ten torre gereden.

Doe sagen die van boven neden.

Die vrouwe stont oec ten tinnen an

Ende sach den coninc vore hare dan,

Die niet leliker mochte wesen:

18295Sijn voerhoeft was hem gelesen:

Die ogen clene, gelijc der ratten:

Men sach nie nese soe platten.

Hi hadde lange hangende oren

Sine tande waren hem gelu voren:

18300Hi hadde den mont ongemicke,

Wijt, ende die lippe dicke.

Hi behagede der vrouwen qualijc sere

Jegen haren man, in allen kere.

Dus es die coninc comen daer

18305Ende riep opwaerd ende seide daernaer:

"Gi heren, mijn bode seide tot mi

Van enen campe, dien nu gi

Vechten wilt, man jegen man.

Soe willic selve vechten dan

18310Jegen den genen die mi min lief

Nemen wilt. Alse enen dief

Moet men mi hangen nu hier bi,

In salne doden, oft hi mi."

Dit horde die riddere metter mouwen

18315Ende seide: "Her coninc, bi mire trouwen,

Hi en blives heden achter,

Noch min vrouwe, in den lachter."

Dus werd daer die camp genomen,

Dat daer leet was hen somen

18320Die daer binnen waren gestaen

125 Ende wilden den camp vor hem angaen;

Maer tridders vader metter mouwe

Seide doe: "Bi mire trouwe,

Ic salne selve vechten, secgic u.

18325Danc moetti alle hebben nu,

Want die conincs wils gehingen niet

Dat ieman vechte, wats gesciet,

Dan die selve man, Godweet,

Die sridders vader metter mouwen heet."

18330Aldus werd daer die camp genomen.

Die coninc es tsinen lieden comen

Ende vertelde hen allen, sonder scamp,

Dat hi genomen heeft enen camp,

Ende gesworen daer enen eet,

18335Welc harre dat ondergeet,

Dat hi rume lant ende stede;

Ende die den camp verwinnet mede

Hem sal bliven die vrowe scone

Ende al haer lant mede te lone.

18340Doe dede die coninc gebieden

Int here al sinen lieden

Dat si hen bereiden te desen,

Want die camp hi soude wesen

Des ander dages, dat secgic u.

18345Maer selke rieden den coninc nu

Dat hi quite scoude dese dinge,

"Want camp te vechtene onderlinge

Dat es aventuerlijc herde sere;

Ende laet hem dlant, dat radewi mere."

18350Doen antwerde hen die coninc:

Hine liete achter om gene dinc

Die hem mochte daer af gescien.

Die van binnen, dat wetic wale,

Hadden onder hen oec menege tale.

18355Des ridders vrouwe weende sere;

Si hadde vrese om sine ere.

Wat soude hier af lange tale?

Naden etene wetic wale,

Datmen es daer slapen gegaen.

18360Ende sander dages es op gestaen

Des ridders vader metter mouwen,

Ende beval hem onser vrouwen.

Daerna ginc hi messe horen

Met menegen riddere welgeboren;

18365Ende doen die messe was gedaen

Ontbeet hi ende ginc hem wapinen saen

Met goeden wapinen sonder lac.

Men gaf hem alles dat hem gebrac:

Perchevael ende gene heren,

18370Die menegen strijt verwonnen met eren,

Elc wiesdem sine behindechede,

Ende porden met hem uter stede.

Dus quamen si gereden opt velt

Al daer die coninc gewapent helt,

18375Alse die gereet was ten stride.

Si namen haer speren in wederside

Ende elc liet op anderen lopen.

Deen wilt den anderen doen becopen

Dat si tornech waren ende gram.

18380Doen dus elc op anderen quam

Braken si haer speren ontwee

Oft riet ware, no min no mee.

Deen geraecte den anderen wel:

Gene joeste die was fel:

18385Met pinen blevense int gereide,

Si waren soe in dole beide.

Si vingen tharen swerden saen

Ende gingen daer met nide slaen

Optie helme ende optie maelgen,

18390Datter menech moeste faelgen.

Die scilde waren afgeslagen.

Die coninc began den riddere vragen:

Oft hi hem op wilde geven,

Behouden sijn lijf ende sijn leven,

18395Hi soudene hoveschelike vaen,

Anders ne mochti niet ontgaen

Doe seide die riddere van daer binnen:

"Soe moettijs andersins beginnen

Dan gi tot noch hebt gedaen;

18400Ic blive eer doet eer gevaen.

Gi moet u andersins berechten,

Laet u scelden ende laet ons vechten."

Doe gingen si hen echt onderslaen

Alsi te voren hadden gedaen.

18405Hare slage waren ongehier:

Hare helmen bornen alse vier;

Maer die daer dreef den meesten rouwe,

Dat was van binnen sie scone vrouwe:

Si was in vare om haren here

18410Ende om haer lant ende hare ere.

Die coninc sach die scone vrouwe,

Die hi minde met goder trouwe:

Hi dochte dat sine mochte haten

Dat hi niet en conde gematen

18415Den riddere daer hi jegen vacht;

Daer af gewan hi grote cracht,

Ende omhaelde daer sijn paert,

Ende reet opten riddere metter vaerd,

Ende die riddere op hem weder,

18420Dat hare peerde vielen neder

Ende si vlogen uten gereide.

Si sprongen weder op beide

Ende onderslogen soe te voet,

Datmen sach dat rode bloet

18425Nedervallen inden rinc.

Die ene baden vorden coninc

Dat hi bliven moeste int ere:

Die andere baden vor haren here,

Die daer jegen den coninc vacht,

18430Dat hem God verlene cracht.

Die riddere metter witter mouwe

Bat vore hem, ende sijn vrouwe,

Baden Gode onsen vader,

Ende die heren allegader,

18435Dattie riddere moeste verwinnen.

Doe sloech die riddere hirenbinnen

Den coninc soe sere dat hi boech

Ende sijn swaerd ontwee vloech.

Doen die riddere dit vernam

18440Was hi tornech ende gram

Dat hi sijn swaerd hadde verloren.

"Twi wasic," seit hi,"ie geboren.

In gecreech nie geval,

Noch nembermeer hebben ne sal."

18445Doen die coninc dit heeft vernomen

Es hi stoutelijc op hem comen,

Ende ginc hem an met groten slagen.

Die riddere pinsde: "Ic moet al wagen:

Oft al gewonnen oft al verloren."

18450Daerne die coninc heeft vercoren

Scoet hi op hem ende dochte

Sijn swaerd te nemene oft hi mochte.

Den coninc hi daer soe bevinc

In sinen arm: om dese dinc

18455Worstelden si lange ende hadden strijt.

Daerna ontwranc, des seker sijt,

Den riddere den coninc sijn swaerd.

Doe vloe die coninc achterwaerd

Ende was utermatene erre

18460Ende vraechde den riddere van verre

Oft hi wilt spreken om die sone?

Doe sprac die riddere alse die cone,

Dat hi der sonen nine begeert;

"Maer besiet dat gi hebt een sweerd,

18465Want wildi striden, in doe u niet

Gine hebt een swaerd, wats gesciet."

Doe riep die coninc om een swaerd,

Dat hem was gegeven ter vaerd.

Doe seide die riddere metter mowen:

18470"Bi sente Marien onser vrowen,

126 Nu benic seker ende gewes

Dat dit min here, min vader es;

Hine was noit dorper no corliaen

Die dese coenheit heeft gedaen.

18475Mijn herte es mi daer af verhoget

Dat hem geviel dese doget."

Doe vochten si noch lange ende sture.

Doe sprac noch ter selver ure

Die coninc, oft hi versoenen woude

18480Ende vallen vor hem op die moude,

Ende werden nu vortmer sijn man

Eer hi hem meer scanden doet an,

Ende ontfa van hem lant ende stat,

Ende sijn wijf si sine na dat.

18485Des balch hem die riddere sere

Ende seide: "Bi Gode onsen here,

Ic soude eer doet bliven dan."

Doe ginc hi hem van irst an

Met groten slagen soe onsochte.

18490Die coninc weerdem dat hi mochte

Ende sloech weder harde gedichte.

Dus was anstelijc dat gevichte,

Soe dat hen beiden trode bloet

Ten nese enten monde utwoet.

18495Tridders vader metter mouwe

Pensde: mocht hi winnen die vrouwe

Sou soudi hebben lant ende stat.

Doe sloech die ridder den coninc na dat

Enen slach groet ende fel,

18500Dat hi daer in onmacht vel,

Ende hadde verloren sine cracht.

Die riddere was wel bedacht

Ende dede hem af den helm ter stede

Ende sine coyfie oec mede,

18505Ende maecte hem sijn hoeft bloet;

Maer hi slogene clein no groet

Om dat hi lach in onmacht daer.

Doe hi verquam, wet vorwaer,

Ende al bloet van[t] sijn hoet,

18510Ende den riddere die boven hem stoet

Met enen swaerde te slane gereet,

Doe gaf hi hem dor meerre leet

Ende wilde werden tridders man

Van gode ende van live vort an,

18515Om dat hine te live late daer.

Hi boet hem sine hande daer naer.

Die riddere pensde om dese dinc:

"Sloechstu doet den coninc,

Die hem verwonnen geeft ende tachter,

18520Daer ware scande ende oec lachter."

Doe quamen die heren in wederside

Ende wilden horen nu te tide

Wat die twee seiden daer.

Die coninc swoer vor hen daer naer,

18525Dat hi nembermer, daer hi weet,

Den riddere en dade scade no leet;

Ende quame ieman die hem wilde deren,

Hi sout na sine macht weren.

Dit dochte daer elken man gnoech:

18530Daer was menech die therte loech

Vanden gene van daer binnen.

Dus sciden si daer alle met minnen.

Die coninc voer doe tsinen lande

Ende hadde bejaget scade ende scande,

18535Ende die van binnen tharen castele

Met bliscapen ende groten rivele.

Si hadden bliscap ende spel:

Haer saken waren vergaen wel:

Si dancten onsen here daer of.

18540Die vrowe geboet te houden hof.

Si geboet alle di hilden leen,

Borge, lant ofte steen,

Dat si te hove quamen nu.

Daer quam menech, dat secgic u.

18545Die feeste was groet diemer dreef:

Dat seide die gene dise screef,

Datmen selden heeft gesien

Soe grote feeste igeren gescien.

Die vrouwe maecte haren lieden

18550Cont, ende dede gebieden,

Dat si hilden nu vord an

Den riddere die den camp verwan

Over haren gerechten here,

Ende doen hem waerdecheit ende ere.

18555Si waren dies scire beraden

Ende seiden dat sijt gerne daden,

Hi hadder menegen maech int lant

Ende wasere wilen wel becant.

Noch vercondechde die vrowe meer,

18560Des si nine wisten eer,

Dat haren sone soude bliven

Therscap, na harre beider live,

Vanden gode dies si was vrowe;

Ende dat was die riddere metter mouwe.

18565Wat mochticker vele af dieden?

Thof teginc ende si scieden:

Elc wilde te sinen keren.

Walewein ende die andere heren

Wilden keren tote Arture

18570Ende daden gereiden scone atsemure,

Ende porden daerna te Bertangen waerd.

Die vrowe voer met in die vaerd,

Ende menech hoge baroen.

Si vonden den coninc te Karlioen

18575Ende met hem hoger liede vele.

Van selker bliscap, van selken spele

Heeftmen, selden gehord.

Doen die heren quamen vord

Die coninc dancte Gode vanden gevalle

18580Dat sine ridders quamen alle.

Daer werd bliscap sonder letten.

Die hadde gesien Claretten,

Hoe blide si was van haren here,

Hine hads vergeten nembermere.

18585Si waren alle blide van sinne,

Coninc, ridders ende coninginne.

Die ridders vertelden den coninc saen

Dat si meer ne waren ontgaen,

En had her Ywein gedaen, ende mede

18590Sijn liebart, die daer wonder dede.

Si vertrocken al, ende lietens niet,

Dwonder dat hen was gesciet,

Vans ridders vader metter mouwe,

Hoe hi wan die scone vrouwe

18595Opten coninc van Cornuwaelge.

Nu wisten si alle, sonder falge,

Des ridders moder ende vader,

Dat hem Galyas verweet algader.

Hem es sijn dinc ten besten gevallen:

18600Alsoe moet comen oec ons allen.

Nu laticse hare feeste driven

Ende sal u vanden coninc scriven.

XLII.

Hoe de ridder vader van de mouwen zijn vrouw won en trouwde.

18050 Het avontuur zegt ons nu dat,

Dat deze ridders kwamen aan een stad

Gedreven, eer zij iets wisten,

Met hagel en met donkere mist.

Ze zagen daar een schone poort

18055 En menige toren heen en voort.

Toen zei de ridder vader met de mouwen

Tot de heren: "Bij mijn trouw,

Ik ben dus nu geworden bekend,

Dat hier woont mijn zoons moeder."

18060 Toen spraken tot hem de andere heren:

"Zo laat ons in die stad keren,

En laat ons spreken aan de vrouw,

Of ze uw vader wil trouwen,

En u getrouwd kind maken dan;

18065 Want ze is nog zonder man."

Nu had die vrouw gezworen

Dat haar nimmermeer een man kwam voor

Dan de ridders vader, wat dus geschiedt,

Die men met de mouwen heet.

18070 Die heren zijn gekomen tot bij de stad:

Toen vernamen ze snel na dat

Hoe de stad was belegerd.

Ze zagen daar menige tent geslagen:

Ze zagen daar menige banier

18075 En teken ook menige.

Daar lag de koning van Cornwall,

Die daar niet waande te falen,

Hij zou die vrouw hebben tot wijf

En houden haar tot zijn lijf,

18080 Die hij bezet had daar binnen,

Was het met storm, was het met minnen.

Daar was nu vrede gegeven der plaatse,

En ik mag u zeggen door wat:

De vrouw wil zich beraden:

18085 Om te schuwen meer schade

Ze wilde graag de stad opgeven

Om te behouden hun lieden leven.

Nu is haar zo gekomen daar voren

Met goede ridders uitverkoren.

18090 Die van binnen in alle wijze

Waanden dat ze brachten spijzen

Daar ze het schip komen zagen:

Zo waanden ook die buiten lagen.

Ze waren ze er van niet bang

18095 En kwamen vast ter zee waart.

Omdat daar vrede was genomen

Zijn ze ongewapend gekomen.

Menige kwam daar, die onmatig

Was, gegaan met de drost.

18100 Toen mijnheer Ywein zag die scharen,

Die met de drost gekomen waren,

Bad hij zijn gezellen daarnaar

Dat ze lieten geworden daar:

Hij zou ze beschermen alle wel.

18105 Ze volgden al zijn taal.

Toen ging Ywein in die gebaren

Of hij meester schippper was

Op de kant van het schip staan;

En de drost hij riep gelijk

18110 Dat men zijn recht gaf ter vaart.

Toen sprak Ywein met de luipaard:

"Welk recht wil je hebben dan,

Dat we hier zijn gekomen aan?

In heb horen zeggen hier tevoren

18115 Dat het tot deze kasteel zou behoren.

Welk leger legt hiervoor nu?

Bericht me dus, dus bid ik u."

Hij sprak: Hier ligt voor deze stad

De koning van Cornwall, die dat

18120 Heeft gezworen bij zijn trouw,

Dat hij winnen zal die vrouw

En hebben ook tot een wijf,

En blijft hier heer tot zijn leven.

Nu betaal me met een spoed

18125 Eer gij het met schande doet."

"Welke tol zijn we schuldig dan?"

"De helft," zei de andere man,

"Moet ge geven en niet minder."

Heer Ywein sprak: "Ik zal me hierin

18130 Gaan beraden met mijn gezellen."

Toen ging hen heer Ywein het vertellen

En zei: "We zullen trekken uit,

En maken een erg groot geluid,

Of er van ons honderd waren hier in.

18135 Elk trekt zijn zwaard in het begin,

En in onze harnas bloot mede.

Ik zal mijn luipaard ter plaatse

Uit zenden voor ons, God weet."

Men schoot planken uit gereed:

18140 Ze maken allen groot geluid,

En de luipaard sprong voor uit.

Toen worden ze alle zeer bang.

Hij greep gelijk dat paard

En trok het met de man ter neer.

18145 Alle die daar waren keerden weer

En gingen vlieden wat ze konden.

Ze waanden wel dat te die stonden

Dat schip vol gewapende lieden waar

Toen ze deze zo hoorden gebaren.

18150 Ywein riep zijn luipaard weer:

"U hebt genoeg gegeten, kom hier neer."

Het kwam gelijk. Toen wilden zij

Te kasteel waart, die stond daarbij.

Daar stond een poort ter haven waart,

18155 Derwaarts voeren ze met een vaart:

Daar lagen ridders boven, dat zeg ik u,

Die de luipaard herkenden nu;

Ze hadden het gezien in Arthurs land,

Hij was erg wijd bekend.

18160 Ze groetten die ridders in het begin

En zeiden: "Gij heren, laat ons in;

We zijn uw vrouwe vrienden.

De ridders dachten ze hadden het gezien

Toen ze de heren tekens vernamen:

18165 Ze lieten ze in Gods naam

En hebben de poort wijd geopend,

En hebben ze erg goed ontvangen.

En hierbinnen zijn gekomen nu

De konings lieden, dat zeg ik u,

18170 Geheel gewapend, wel duizend man,

124 Om het schip te strijden aan,

Die hun drost had verloren.

Ze hadden om hem grote toorn.

Ze vonden hem daar verbeten op het zand.

18175 Toen ze kwamen op de zeekant,

En ze hen daar niet vonden

Keerden ze weer alle te die stonden

Deze laat ik aldus hier blijven.

Men ging daar boven blijdschap drijven.

18180 Alle poorters van de stede

Kwamen te kasteel waart gereden

Om die ridders te zien vermaart,

En ook mede om de luipaard.

De ridder met de witte mouwen

18185 Groette hoffelijk zijn vrouw,

Zijn moeder. Toen zij het vernam

Dat het haar zoon was die daar kwam

Was zij zo blijde, zonder waan,

Zodat ze niet wist wat aan te gaan.

18190 Toen zei ze: "Welkom, lieve zoon.

Dus bent ge erg zelden gewoon

Vaak te komen daar ge me zag.

Had je ook langer iets gewacht,

Ik waan ik had mijn goed verloren

18195 En mijn lijf zoals tevoren."

Daarna zag ze zijn vader,

Toen ze hen welkom zei allemaal,

Die won hem aan haar lijf.

Hij was geboren nooit van wijf,

18200 Die meer blijdschap had in het hart:

Toen vergat ze alle smart,

Ze schaamde zich niet en trad voort

En zei een erg lief woord:

"Welkom, lieve man,

18205 Die deze ridder aan me won.

Dat ge dus lang hebt gewacht

Dus was mijn hart zeer vereerd."

Daar was blijdschap groot gedreven:

En mocht niet licht zijn beschreven

18210 De feesten die daar was, met trouw.

Toen nam de ridder met de mouwen

Zijn moeder bezijden te raad,

En zei haar dat ze wel deed

En ze trouwde zijn vader:

18215 Ze zou beter varen allemaal.

Ze zei dat zij het graag deed

Nadien dat hij het haar bad;

En om te vermeerderen zijn eer

Zo wil ze hem nemen tot haar heer.

18220 Hij zei zijn gezellen toen,

Dus blijde waren en vrolijk.

Men ontbood de heren van de poort,

En liet een paap komen voort,

En trouwde daar die schone vrouwe

18225 De ridders vader met de mouwen.

Daar was blijdschap menigvuldig.

Ze gaven zilver en goud

Die het begeerden, en ander goed,

Zoals men nog ter bruiloft doet.

18230 Daar was de ridder gemaakt heer,

Die lang had geweest met zeer.

Toen liet hij een teken maken mede

Dat hij was heer van de stede;

En hij wilde bevrijden zijn land,

18235 Hem ontbrak speer en brand.

Aldus waren ze in die stede.

De volgende dag ging over de vrede.

Die van binnen staken hun banieren

Tot de tinnen in alle manieren,

18240 Als een die hadden een nieuwe heer.

Toen werd de koning uitzinnig

En wilde weten dat nieuws

Welke heren dat er binnen waar.

Toen zond de koning een ridder daar,

18245 Die blootshoofds kwam zo nabij,

En met zijn schild omgekeerd

(Dit was een teken van vrede echt).

Toen dit zagen die van binnen

Kwamen ze hem spreken tot de tinnen.

18250 Die daar buiten hield sprak gelijk

Of ze ruimen wilden dat land,

En opgeven haar vrouw?

Toen sprak de ridder met de mouwen:

"Opdat ge ons niet wil ontvlieden

18255 We zullen u gauw voorzien,

Als God het wil, te uw oneer.

Mijn vrouw heeft genomen een heer,

Die u zal ontmoeten wel.

Al was uw heer nog alzo fel,

18260 Uw heer zal hier nu veel verliezen;

Maar wou hij een kamp kiezen,

Die deze twist en deze strijd

Daar bekorten in het krijt

Tegen een van hier binnen,

18265 Mag uw heer overwinnen,

Heeft hij dit land en deze stede;

En blijft onze heer boven mede,

Zo ruimt uw heer mijn vrouw haar land.

Vaart, zeg het uw heer gelijk."

18270 De ridder zei: "Ge zegt het erg goed;"

En keerde om tot de koning fel,

En zei hem dat hij had gehoord;

Hij liet achter niet een woord.

"Heeft de vrouw een heer vgekozen?

18275 Ik had me liever het lijf verloren.

En weet ook wel, zo wil ik dan

Vechten tegen dezelfde man,

Die haar tot vrouw heeft genomen.

[God die moet hem verdoemen.]

18280 Die daar nu is gekomen binnen,

Zal hij de stad en de vrouw winnen

Zonder slag en zonder stoot,

Zo was mijn ongeval al te groot,

Die hier zo lang heb gelegen.

18285 Hij komt me te krijt tegen:

Ik dood hem daar of hij mij;

Die overwint hij heeft haar vrij."

Daar was menige die het hem afraadde,

Maar hij wou het laten niet,

18290 En is naar de derde toren gereden.

Toen zagen die van boven beneden.

De vrouw stond ook te tinnen aan

En zag de koning voor haar dan,

Die niet lelijker mocht wezen:

18295 Zijn voorhoofd was hem gerimpeld:

De ogen klein, gelijk de ratten:

Men zag niet een neus zo’n platte.

Hij had lange hangende oren

Zijn tanden waren hem geel van voren:

18300 Hij had de mond onbeschrijfelijk,

Wijd, en de lippen dik.

Hij behaagde de vrouwen kwalijk zeer

Tegen haar man, in alle keren.

Dus is de koning gekomen daar

18305 En riep opwaarts en zei daarnaar:

"Gij heren, mijn bode zei tot mij

Van een kamp, die nu gij

Vechten wil, man tegen man.

Zo wil ik zelf vechten dan

18310 Tegen diegenen die me mijn lief

Nemen wil. Als een dief

Moet men mij hangen nu hierbij,

Ik zal hem doden, of hij mij."

Dit hoorde de ridder met de mouwen

18315 En zei: "Heer koning, bij mijn trouw,

Hij blijft heden achter,

Nog mijn vrouwe, in het lachen."

Dus werd daar dat kamp genomen,

Dat daar leed was hen soms

18320 Die daar binnen waren gestaan

125 En wilden het kamp voor hem aangaan;

Maar de ridders vader met de mouwen

Zei toen: "Bij mijn trouw,

Ik zal zelf vechten, zeg ik u.

18325 Dank moet ge alle hebben nu,

Want de koning wil het toestaan niet

Dat iemand vecht, wat dus geschiedt,

Dan dezelfde man, God weet,

Die ridder vader met de mouwen heet."

18330 Aldus werd daar dat kamp genomen.

De koning is tot zijn lieden gekomen

En vertelde hen allen, zonder schamp,

Dat hij genomen heeft een kamp,

En gezworen daar een eed,

18335 Welk van haar dat ondergaat,

Dat hij ruimt het land en stede;

En die het kamp overwint mede

Hem zal blijven die vrouwe schoon

En al haar land mede tot loon.

18340 Toen liet de koning gebieden

In het leger al zijn lieden

Dat ze hen bereiden tot dezen,

Want dat kamp het zou wezen

De volgende dag, dat zeg ik u.

18345 Maar sommige rieden de koning nu

Dat hij kwijt schold deze dingen,

"Want kamp te vechten onderling

Dat is avontuurlijk erg zeer;

En laat hem het land, dat raden we meer."

18350 Toen antwoordde hen de koning:

Hij liet het na om geen ding

Die hem mocht daarvan geschieden.

Die van binnen, dat weet ik wel,

Hadden onder hen ook menige taal.

18355 De ridders vrouw weende zeer;

Ze had vrees om zijn eer.

Wat zou hiervan lange taal?

Na het eten weet ik wel,

Dat men is daar slapen gegaan.

18360 En de volgende dag is op gestaan

De ridders vader met de mouwen,

En beval hem onze vrouw.

Daarna ging hij mis horen

Met menige ridder welgeboren;

18365 En toen de mis was gedaan

Ontbeet hij en ging hem wapenen gelijk

Met goede wapens zonder gebrek.

Men gaf hem alles dat hem ontbrak:

Percheval en die heren,

18370 Die menige strijd overwonnen met eren,

Elk wees hem zijn behendigheden,

En gingen met hem uit de stede.

Dus kwamen ze gereden op het veld

Al daar de koning gewapend hield,

18375 Toen die gereed was ten strijde.

Ze namen hun speren aan weerszijde

En elk liet op andere lopen.

De ene wil de andere het laten bekopen

Dat ze toornig waren en gram.

18380 Toen dus elk op de andere kwam

Braken ze hun speren in twee

Of het riet was, min of meer.

De ene raakte de anderen wel:

Geen spel die was fel:

18385 Met pijn bleven ze in het zadel,

Ze waren zo dol beide.

Ze vingen hun zwaarden gelijk

En gingen daar met nijd slaan

Op de helmen en op de maliën,

18390 Zodat er menig van moest falen.

De schilden waren afgeslagen.

De koning begon de ridder te vragen:

Of hij hem op wilde geven,

Behouden zijn lijf en zijn leven,

18395 Hij zou hem hoffelijk vangen,

Anders mocht hij niet ontgaan

Toen zei de ridder van daar binnen:

"Zo moet gij het anderszins beginnen

Dan ge tot nog toe hebt gedaan;

18400 Ik blijf eerder dood dan gevangen.

Ge moet u anderszins berechten,

Laat uw schelden en laat ons vechten."

Toen gingen ze hen echt onderslaan

Zoals ze tevoren hadden gedaan.

18405 Hun slagen waren ongehoord:

Hun helmen branden als vuur;

Maar die daar dreef de meeste rouw,

Dat was van binnen die schone vrouw:

Ze was in gevaar om haar heer

18410 En om haar land en haar eer.

De koning zag die schone vrouw,

Die hij beminde met goede trouw:

Hij dacht dat ze hem mocht haten

Dat hij zich niet kon meten

18415 De ridder daar hij tegen vocht;

Daarvan won hij grote kracht,

En draaide om daar zijn paard,

En reed op de ridder met een vaart,

En die ridder op hem weer,

18420 Zodat hun paarden vielen neer

En ze vlogen uit het zadel.

Ze sprongen weer op beide

En ondersloegen zo te voet,

Zodat men zag dat rode bloed

18425 Neervallen in de ring.

De ene bad voor de koning

Dat hij blijven moest in eer:

De anderen baden voor hun heer,

Die daar tegen de koning vocht,

18430 Dat hem God verleent kracht.

De ridder met de witte mouwen

Bad voor hem, en zijn vrouwe,

Bad God Onze Vader,

En de heren allemaal,

18435 Dat die ridder moest overwinnen.

Toen sloeg de ridder hierbinnen

De koning zo zeer dat hij boog

En zijn zwaard in stukken vloog.

Toen die ridder dit vernam

18440 Was hij toornig en gram

Dat hij zijn zwaard had verloren.

"Waarom was ik," zei hij,"ooit geboren.

In kreeg niet geluk,

Nog nimmermeer hebben zal."

18445 Toen de koning dit heeft vernomen

Is hij dapper op hem gekomen,

En ging hem aan met grote slagen.

De ridder peinsde: "Ik moet alles wagen:

Of geheel gewonnen of geheel verloren."

18450 Daarna de koning heeft gekozen

Schoot hij op hem en dacht

Zijn zwaard te nemen als hij mocht.

De koning hij daar zo beving

In zijn arm: om dit ding

18455 Worstelden ze lang en hadden strijd.

Daarna ontwrong, dus zeker zij,

De ridder de koning zijn zwaard.

Toen vloog de koning achteruit

En was uitermate boos

18460 En vroeg de ridder van verre

Of hij wil spreken om de zoon?

Toen sprak de ridder zoals de koene,

Dat hij de zoon niet begeert;

"Maar beziet dat ge hebt een zwaard,

18465 Want wil ge strijden, ik doe u niets

Ge hebt een zwaard, wat dus geschiedt."

Toen riep de koning om een zwaard,

Dat hem was gegeven ter vaart.

Toen zei de ridder met de mouwen:

18470 "Bij Sint Maria onze vrouw,

126 Nu ben ik zeker en gewis

Dat dit mijn heer, mijn vader is;

Hij was nooit dorps nog lomperd

Die deze koenheid heeft gedaan.

18475 Mijn hart is me daarvan verhoogd

Dat hem gebeurde deze deugd."

Toen vochten ze nog lang en stuurs.

Toen sprak nog terzelfder uur

De koning, of hij verzoenen wou

18480 En vallen voor hem op de modder,

En worden nu voort meer zijn man

Eer hij hem meer schande doet aan,

En ontvangt van hem land en stad,

En zijn vrouw de zijne na dat.

18485 Dus verbolg hem die ridder zeer

En zei: "Bij God Onze Heer,

Ik zou eerder dood blijven dan."

Toen ging hij hem van eerst af aan

Met grote slagen zo hard.

18490 De koning weerde hem dat hij mocht

En sloeg weer erg dicht.

Dus was angstig dat gevecht,

Zodat hen beide het rode bloed

Te neus en de mond uitwoed.

18495 De ridders vader met de mouwen

Peinsde: mocht hij winnen die vrouwe

Zou hebben land en stad.

Toen sloeg die ridder de koning na dat

Een slag groot en fel,

18500 Zodat hij daar in onmacht viel,

En had verloren zijn kracht.

De ridder was wel bedacht

En deed hem af de helm ter plaatse

En zijn bedekking ook mede,

18505 En maakte hem zijn hoofd bloot;

Maar hij sloeg hem klein nog groot

Omdat hij lag in onmacht daar.

Toen hij bijkwam, weet voorwaar,

En alles bloed van zijn hoofd,

18510 En de ridder die boven hem stond

Met een zwaard te slaan gereed,

Toen gaf hij hem op door meer leed

En wilde worden ridders man

Van goed en van lijf voortaan,

18515 Omdat hij hem te lijf laat daar.

Hij bood hem zijn handen daarnaar.

De ridder peinsde om dit ding:

"Sloeg u dood de koning,

Die hem overwonnen geeft en ten achter,

18520 Dat was schande en ook lachen."

Toen kwamen de heren aan weerzijde

En wilden horen nu te tijd

Wat die twee zeiden daar.

De koning zwoer voor hen daarnaar,

18525 Dat hij nimmermeer, daar hij weet,

De ridder deed schade of leed;

En kwam iemand die hem wilde deren,

Hij zou het naar zijn macht weren.

Dit dacht daar elke man genoeg:

18530 Daar was menigeen die het hart lachte

Van diegene van daar binnen.

Dus scheiden ze daar alle met minnen.

De koning voer toen tot zijn land

En had bejaagd schade en schande,

18535 En die van binnen hun kasteel

Met blijdschap en groot geluid.

Ze hadden blijdschap en spel:

Hun zaken waren vergaan goed:

Ze dankten Onze Heer daar of.

18540 De vrouw gebood te houden hof.

Ze ontbood alle die hielden leen,

Burchten, land of steen,

Dat ze te hof kwamen nu.

Daar kwam menigeen, dat zeg ik u.

18545 Dat feest was groot die men er dreef:

Dat zei diegene die het schreef,

Dat men zelden heeft gezien

Zulke grote feesten ergens geschieden.

De vrouw maakte haar lieden

18550 Bekend, en liet gebieden,

Dat ze hielden nu voortaan

De ridder die het kamp overwon

Voor hun echte heer,

En doen hem waardigheid en eer.

18555 Ze waren dus snel beraden

En zeiden dat zij het graag deden,

Hij had er menige verwant in het land

En was er wel goed bekend.

Nog verkondigde de vrouw meer,

18560 Dat ze niet wisten eerder,

Dat haar zoom zou blijven

De heerschappij, na hun beider leven,

Van het goed daar ze van was vrouw;

En dat was de ridder met de mouwen.

18565 Wat mag ik er veel van aanduiden?

Het hof ging en ze scheiden:

Elk wilde tot de zijnen keren.

Walewein en de andere heren

Wilden keren tot Arthur

18570 En lieten bereiden mooie versiering,

En gingen daarna te Brittannië waart.

De vrouwe voer mee in die vaart,

En menige hoge baron.

Ze vonden de koning te Carmeloet

18575 En met hem hoge lieden veel.

Van zulke blijdschap, van zulke spelen

Heeft men, zelden gehoord.

Toen die heren kwamen voort

De koning bedankte God van het geval

18580 Dat zijn ridders kwamen allen.

Daar werd blijdschap zonder letten.

Die had gezien Clarette,

Hoe blijde ze was van haar heer,

Hij had haar vergeten nimmermeer.

18585 Ze waren alle blijde van zin,

Koning, ridders en koningin.

De ridders vertelden de koning gelijk

Dat ze meer niet waren ontgaan,

En had heer Ywein niet gedaan, en mede

18590 Zijn luipaard, die daar wonder deed.

Ze vertelden al, en lieten niet,

Het wonder dat hen was geschied,

Van de ridders vader met de mouwen,

Hoe hij won die schone vrouwe

18595 Op de koning van Cornwall.

Nu wisten ze alle, zonder falen,

De ridders moeder en vader,

Dat hem Galyas verweet allemaal.

Hem is zijn ding ten besten gevallen:

18600 Alzo moet komen ook ons allen.

Nu laat ik ze hun feesten drijven

En zal u van de koning schrijven.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/