Roman van Lancelot

185 |1ra| [...] van der werelt. Ende omme dat mijn vrient dese ere beiagen wilt so heuet hi omboden alle die riddren van sinen lande. ende hi heuet gheseit dat hi mi met hem voeren sal. ende ic den hoet hebben sal mach hi. Ende ic bidde v harde sere seit si dat ghi margen helpt minen vrient. bedi seit si ic weet wale eest dat ghi hem helpt hi sal den tornoy verwinnen. Doe quam die riddre in die camere. ende hi was wale gemaect ende starc ende hi was blont ende alsene sine vriendinne sach so stoet si op iegen hem. ende seide. here siet hier mijn here waleweine die v margen helpen sal ten tornoie. ende alse dat die riddre verstoet so liep hi te mijn here waleweine ende namene in sine arme ende hietene wellecome wesen bouen allen riddren die leefden. Doe vragede hem mijn here walewein hoe dat hi hiete. ende hi seide dat hi hiete canaginnis. Doe seide hi hem van den tornoie die wesen soude. also alse hem die ionfrouwe gheseit hadde bedi hi waende wel dat hijt noch niet geweten ne hadde. ende hi bat hem op grote vrienscap dat hi hem holpe. ende mijn here walewein seide dat hijt gerne doen soude. Danc hebt seit hi die riddre ende ic duchte mi dan let tel ic en sal hebben den prijs van den tornoie. Doe ghingense sitten ten etene. ende alle die van daer binnen waren blide van den geloue dat mijn here walewein gelouet hadde. bedi sie hadden grote hope dat sie den tornoi verwinnen souden. |1rb| Sanders dages smargens alsie op waren gestaen ende sie bereit waren doe voerense enwech. ende die ionfrouwe cleidde hare so rikelec dat noit engene bat gecleedt en was. ende si was oec ene de scoenste ionfrouwe van al den lande. Doe voer die ionfrouwe en wech ende hare gesinde. ende dolden so verre dat sie quamen op ene steenroke. Doe sagense daer onder in een dal enen tornoy die begonnen was op een scone velt. Ende de coninc marbouart en droech dien dach engene wapene. maer hi hadde doen slaen .j. pawelioen in middewert van den beemde daer die coninginne sijn wijf in was ende ander vrouwen van den lande waerre oec in omme den tornoy te siene. Ende daer was ene ionfrouwe der coninginnen nichte die seide dat sijt alle horden dat si hebben soude den hoet bedi haer vrient deedt best.

Maer alse canaginnis vriendinne quam. so seide si dat si niet waer en seide waer omme scone ionfrouwe seit si. daer omme seit si canaginnis vriendinne datter beter riddren sijn dan hi. ende die nu comen sijn. Ende wie es dat seit si die ionfrouwe Bi gode seit si sine name ne seggic v niet. maer ghi seltenne saen bekinnen. Doe was der coninginnen nichte sere verbolgen ende seide dat si hare quame mergen bi hare ende tone hare den riddre dien si meint. doe ghinc si te hare stappants ende sie besagen die riddren die sloegen op ende neder. ende mijn here walewein vragede canaginis 187 |1va| met welken dat sie striden souden. Doe seide hi dat si striden souden iegen tsconinx liede. Alsie daer quamen omme hare gesellen te helpene. so gereidde hem mijn here walewein te iosterne. doe quam iegen hem een riddre. ende sie verrechten deen opten andren. ende quamen te gadre wat dat die orse gelopen mochten. ende die riddre brac sijn spere ende mijn here walewein stakene so fellec dat hine van den orse velde. ende metten valle die hi viel brac hi sinen arm. Doe voer hi op enen andre. ende stakene oec aue ende al dat vore hem quam dat stac hi aue. ende hi deedt so wale dat sie alle seiden diet sagen dat hi wale den prijs verdient hadde. ende binnen dien dat sie aldus spraken. so quamen vten castele wel ijc. riddren omme te helpene sconinx lieden bedi sie worden sere moede. ende walewein hadse qualeke gehantiert. Ende alsie comen waren in de vergaderinge so dadensijt so wale. dat engheen man bliuen ne mochte in sijn gereide dien sie geraecten met haren scarpen yseren. hine moeste vallen ter erden. ende sie iagedense so dat sgreuen volc met groter pinen behilt die place. ende mijn here walewein vacht met so groter pinen dats hen allen wonderde diet sagen ende hilt alle sine gesellen in die place.

Doe quam daer een riddre die sgreuen broeder was ende brachte met hem wel .iijc. riddren. ende alsie quamen bi den tornoie. so ondersloegense hen so sere dat wonder was dat enech man vore |1vb| hen gestaen mochte. Doe quam daer een riddre in den beemt wale ghewapent met roden wapenen. ende alse hi bi den stride quam so besach hi den tornoi. ende hi sach dat sgreuen volc harde wale dede. ende doe voer hi tsconinx lieden wert omme hen te helpene. Ende alse dat tsconinx liede sagen so riepense. haer wert edel riddre ende helpt ons want wijs wale hebben te doene. Doe voer die rode riddre iegen die gene daer mijn here walewein mede was. ende doe reet hi onder hen met sinen orse ende stac den eersten of die hi ontmoette ende den andren also. ende daer na den derden. ende nieman ende was daer hine ontsagene. Ende mijns here waleweins gesellen die waren so versaget dat sie wel na geuloen waren. Doe seiden die vrouwen die ten venstren lagen van den castele dat die rode riddre al verwonne. Doe was mijn here walewein buten geuaren hem vercoelen. ende doe quam een garsoen die hem seide dat daer ware een roet riddre de beste van alder werelt. Alse dat mijn here walewein horde so wonderes hem sere. wie dat wesen mochte. ende doe verbant hi sinen helm haestelec ende nam ene gelauie die starcste die hi venden mochte ende quamen iegen den riddre ende die riddre weder iegen hem. ende onderstaken hen so sere dat die gelauien te stucken vlogen maer negeen en viel. ende mijn here walewein was harde erre dat hi den riddre niet aue en had de gesteken. ende die riddre was

189 |2ra| hebben al mine begerte. ende nu ne salic nemmeer siec sijn. Doe stoet si op ende dede ane haer himde ende be reidde hare so si best mochte. ende ghinc te lancelote. ende lyoneel was op geseten al ongewapent ende hi hadde ane cledre van sendale roc ende mantel. hi voer enwech te houe wert wat dat sijn ors gelopen mochte. ende die ionfrouwe was comen vore lancelote die alsiec was. Ende alse hise comen sach toende hi hare tscoenste gelaet dat noit man sach ende hietse wellecome wesen. Sekerlec seit hi ic hadde vre comsten wale te doene. bedi ic ben sieker ende ongesonder dan ic plach te sine daer omme biddic v dat ghi v pijnt om mi tegenesenne. op ene vorwerde dat ic v riddre wesen sal den dach dat ic leue. doe seide si sine begerde elniet. Binnen dien dat sie aldus spraken quam ghinder die riddre hare broeder ende alse hi se sach bi lancelote was hi harde blide. bedi hi waende dat si noch te bedde hadde gelegen. ende si hiet dat men lancelote tetene gereidde. ende si visierde wat men hem gereiden soude ende si deder so groten nerenst toe dat hi alle dien nacht wale ruste. ende sanders dages geuoelde hi hem [.]at lichter dan hi hadde gedaen [..]nders dages te voren. ende si hadde hem gemaect ene zalue daer si hem mede saluede sine borst ende sine arme. doe sliep hi so wale dat hi niet ne ontwiec vore auond. ende si vragede hoet hem stoede ende hi seide wale god danc. |2rb| bedi ic sal saen sijn genesen. ende si dedenne allutel eten ende was harde blide. doe sliep hi echt ende ne ontwiec niet vore smargens ende alse hi in wake was so sach hi lioneel die quam gereden wat hi mochte. Ende alse hi bi den pawelioene quam so beette hi. ende ghinc te lancelote ende hi vantenne allene bedi alle die andre sliepen. ende alse hi comen was vore lancelote so vragede hi omme sire vrouwen. Here seit hi si ombiedt v meer dan hondert dusentech salute. Ende si ombiedt v ochte ghise nie minnet omme v te bescudden ne van der doet ende hare oec dat ghi der ionfrouwen wille doet. ende ne doedi des niet so hebdi hare minne verloren. ende hi seide hi seide hi sout doen so dat sijt hem niet lachtren ne soude no dat hi niet gehaedt ne soude wesen van der ionfrouwen. Ende hoe geuoeldi v seit hi lioneel. bi gode seit hi ic geuoele mi so gesont dat ic wel wane dat ic saen sal mogen riden. Op dien dach na den etenne so geuiel dat lancelot bleef allene int pawelioen. ende die ionfrouwe diene genesen hadde [...] ende hi sat op sijn bedde ende bego[...]se te besiene. ende si dochte hem so scone ende bequam hem so wale. ne hadde hi die coninginne niet gemint so getrouwelike hi hadde der ionfrouwen wille gedaen. maer hi minde die vrouwe so sere dat hi hare negene losheit doen ne woude. Ende si die gerne hadde gesien dat hi hare sire minne georloft hadde seide. Here ic hebbe v genesen ende 191 |2va| bescudt van der doet god danc. nu wille ic dat ghi mi hout mine vortwerde. Doe vragede hi wat vorwerden. Jc segt v seit si. het es waer dat ic v minne ende hebbe gemint sint dat ic v eerst sach so dat nie ionfrouwe so sere .j. riddre minde. dat was wale in scine bedi ic was wel na doet omme uwen wille. ende ic ware doet maer dat gi mi omboet dat ghi ewelec soudt wesen mijn riddre ende mijn getrouwe vrient. ende met derre talen wasic stappants genesen. ende ic stoet op ende quam te v ende halp v so dat ghi al genesen sijt god danc. nu so heissche ic v mijn gelof. ende wil dat ghi mi sekeert dat ghi vorwert meer mijn riddre bliuen selt ende mijn getrouwe vrient. ende ne selt gene andre minnen dan mi also lange alse ghi mi getrouwe vendt. Alse lancelot dit uerhorde pensde hi allutel ende seide. Sekerlec ionfrouwe het es waer ghi hebt so vele dor mi gedaen dat wel recht es dat ic ben v ridde ende v vrient ende dat willic gerne wesen. bedi ontseidic v dat so haddi qualeke [..]staedt v pine ende vwen dienst. ende ic segge v w[.......] ionfrouwe negene en [....]t die ic minne vore uwen lichame. no nemmermeer minnen sal. Maer van dien dat ghi mi verbiet dat ic mi ane negene andre houden ne sal dats mi .i. groet wantroest. ende sal v seggen waer bi. nochtan ne seidict noit tote manne no tote wiue. het es waer dat ic minne te selker stat daer ic negene losheit doen ne sal. maer ic salre minnen so getrouwelike |2vb| dat ter mine herte ewelike bliuen moet. bedi al woudicse en wech doen ic ne soude mogen. want mijn sen esser so ingewortelt dat ics negene machte ne hebbe enwech te doene. ende mijn herte esser slape ic ende wake ic. ende mijn gepens esser dach ende nacht. ende aldus ben ic al te haren gebode. so dat ic minen wille niet doen ne mach. niet meer dan die knape doen mach ander dinc dan hem sijn here heedt. here seitsi ghi hebt geseit alse .i. getrouwe man ende ic weet wale dat gi mi node bedriegen soudt. dies weet ic v groten danc. Maer omme dat ghi sijt die beste riddre van der werelt so ne latic v niet dus lichte quite. maer ic wille dat ghi mi houdt mine vorwerde alsic v seggen sal. het es was ghi mint so edel ene vrouwe ende so hoge dat ghi v node vernederen sout omme so auelose ene ionfrouwe alse ic ben ende sekerlec ic ne segt daer bi niet dat enege ionfrouwe es in die werelt die werdech ware v te minne. ende daer bi ne wille ic niet dat ghi mi mint iegen uwen wille. ende sal u seggen wat ghi doen selt. ghi mint ene grote vrouwe dat weet ic wale ende gi daedt groet quaet leiddi vwen sen an .i. andre vrouwe. maer wouddi ene andre minnen. behouden v[..] vrouwen ere nieman ne soudt [.] lachtren. doe seide hi negeen m[.]nne mochte dat gedoen. het mochte seit si wale ende sal v seggen hoe. het es waer seitsi dat ic v minne so sere dat nie wijf so sere ne minde enen riddre. bedi die minne van [...]

185 |1ra| [...] van de wereld. En omdat mijn vriend deze eer bejagen wil zo heeft hij ontboden al de ridders van zijn land en hij heeft gezegd dat hij mij met hem voeren zal en ik de hoed hebben zal, mag hij. En ik bid u erg zeer, zei hij, dat ge morgen helpt mijn vriend. Daarom, zei ik, weet wel is het dat gij hem helpt hij zal het toernooi winnen. Toen kwam de ridder in de kamer en hij was goed gemaakt en sterk en hij was blond en toen hem mijn vriendin zag stond ze op tegen hem en zei hem; heer zie hier mijnheer Walewein die u morgen helpen zal te toernooi. En toen dat die ridder verstond zo liep hij naar mijnheer Walewein en nam hem in zijn armen en zei hem welkom te wezen boven alle ridders die leefden. Toen vroeg hem heer Walewein hoe dat hij heette en hij zei dat hij heet Canaginnis. Toen zei hij van het toernooi dat wezen zou alzo zoals hem de jonkvrouw gezegd had en daarom hij waande wel dat hij het nog niet geweten nee had. En hij bad hem op grote vriendschap dat hij hem hielp. Mijnheer Walewein zei dat hij het graag doen zou. Dank heb je, zei hij die ridder, en ik ducht me dan minderen ik zal hebben de prijs van het toernooi. Toen gingen ze zitten te eten en alle die van daarbinnen waren blijde van de belofte die mijnheer Walewein beloofd had. Daarom hadden ze grote hoop dat hij het toernooi winnen zou. De volgende dag morgen toen ze op waren gestaan en ze bereid waren toen voeren ze weg en de jonkvrouw kleedde zich zo rijk dat nooit geen beter gekleed was. Ze was ook een van de mooiste jonkvrouwen van al het land. Toen voer de jonkvrouw weg en haar gezellen. En doolden zo ver zodat ze kwamen op een steenrots. Toen zagen ze onder in een dal een toernooi die begonnen was op een mooi veld. En de koning Marbouart droeg die dag geen wapens, maar had laten slaan 2 paviljoenen in het midden van de weide daar de koningin, zijn wijf, in was en andere vrouwen van het land waren er ook om het toernooi te zien. En daar was een jonkvrouw de nicht van de koningin die zei zodat ze het allen hoorden dat ze hebben zou hebben de hoed omdat haar vriend het beste deed.

Maar toen Canaginnis vriendin kwam zo zei ze dat niet waar was en zei waarom jonkvrouw. Daarom zei Canaginnis vriendin dat er betere ridders zijn dan hij en die nu gekomen zijn. En wie is dat, zei de jonkvrouw. Bij god, zei ze, zijn naam nee zeg ik u niet maar ge zal hem gelijk gaan bekennen. Toen was de koningin nicht zeer verbolgen en zei dat haar dat ze morgen komt bij haar en toont haar de ridder die ze bedoelt. Toen ging ze tot haar gelijk en ze bezagen de ridders die sloegen op en neer. En mijnheer Walewein vroeg Canaginnis met welke dat ze strijden zouden. Toen zei hij dat ze strijden zouden tegen koningslieden. Toen hij daar kwam om zijn gezel te helpen zo bereidde hem mijnheer Walewein tot het steekspel. Toen kwam hem een ridder en ze vochten de ene op de andere en kwamen tezamen wat de paarden lopen mochten. En die ridder brak zijn speer en mijnheer Walewein stak hem zo fel dat hij van het paard viel en met de val die hij viel brak hij zijn arm. Toen voer hij op een andere en stak hem ook af en al dat voor hem kwam stak hij af en hij deed het zo goed dat ze allen zeiden die het zagen dat hij wel de prijs verdiend had. En binnen die dat ze aldus spraken zo kwamen uit het kasteel wel 200 ridders om te helpen konings lieden omdat ze worden zeer moede. En Walewein had ze kwalijk gehanteerd. En toen ze gekomen waren in de verzameling zo deden ze het zo goed dat geen man blijven nee mocht in zijn zadel. Die ze raakten met hun scherpe ijzer hij moest vallen ter aarde. En ze joegen zo dat het graven volk met grote pijn behield de plaats. En mijnheer Walewein vocht met zo’n grote pijn dat het allen verwonderde die het zagen en hield al zijn gezellen in die plaats.

Toen kwam daar een ridder die de graaf broeder was en bracht met hem wel 300 ridders en toen ze kwamen bij het toernooi zo sloegen ze hen zo zeer dat wonder was dat enig man voor hen staan mocht. Toen kwam daar een ridder in de wei goed gewapend met rode wapens en toen hij bij de strijd kwam zo bezag hij het toernooi en hij zag dat het graven volk het erg goed deed. En toen voer hij tot konings lieden waart om hen te helpen. En toen de konings lieden het zagen zo riepen ze; hierheen edele ridder en help ons want wij het wel hebben te doen. Toen kwam die rode ridder tegen diegene daar mijnheer Walewein mee was. En toen reed hij onder hen met zijn paard en stak de eerste af die hij ontmoette en de andere alzo en daarna de derde en niemand was er die hij ontzag. En mijnheer Walewein’ s gezellen die waren zo bang dat ze bijna gevlogen waren. Toen zeiden de vrouwen die te venster lagen van het kasteel dat de rode ridder al overwon. Toen was mijnheer Walewein naar buiten gevaren om zich te verkoelen en toen kwam een bediende die hem zei dat daar was een rode ridder de beste van al de wereld. Toen dat mijnheer Walewein hoorde zo verwonderde het hem zeer wie dat wezen mocht. En toen bond hij zijn helm haastig en nam een lans de sterkste die hij vinden mocht en kwam tegen de ridder en die ridder weer tegen hem en onderstaken hen zo zeer dat de lansen te stukken vlogen maar nee geen viel. En mijnheer Walewein was zeer geërgerd dat hij de ridder niet af had gestoken en die ridder (?)

zal hebben al mijn begeerte en nu zal ik nimmer ziek zijn. Toen stond ze op en deed aan haar hemd en ze bereidde zich zo ze best mocht en gin tot Lancelot en Lyoneel was opgezeten al ongewapend en hij had aan kleren van satijn, rok en mantel. Hij voer weg te hof waart wat zijn paard lopen mocht. En de jonkvrouw was gekomen voor Lancelot die al ziek was. En toen hij haar komen zag toonde hij haar het mooiste gelaat dat nooit man zag en zei haar welkom te wezen. Zeker, zei hij, ik had uw komst wel te doen omdat ik ben zieker en ongezonder dan ik plag te zijn, daarom bid ik u dat gij u pijnt om mij te genezen, op een voorwaarde dat ik uw ridder wezen zal de dag dat ik leef. Toen zei ze; ik begeer anders niet. Binnen dien dat ze aldus spraken kwam ginder de ridder haar broeder en toen hij haar zag bij Lancelot was hij erg blijde omdat hij waande dat ze nog te bed had gelegen. En ze zei dat men Lancelot te eten bereidde en ze versierde wat men hem bereiden zou en ze deed er zo grote vlijt toe dat hij al die nacht goed ruste. En de andere dag voelde hij zich lichter dan hij had gedaan de andere dag te voren. En ze had hem gemaakt een zalf daar hij zich mee zalfde zijn borst en zijn armen. Toen sliep hij zo goed dat hij niet nee wakker was voor de avond. En ze vroeg hem hoe het stond en hij zei; goed, goddank, daarom ik zal gelijk zijn genezen. En ze deed hem al wat eten en was erg blijde. Toen sliep hij echt en nee was niet wakker voor ‘s morgens en toen hij wakker was zo zag hij Lyoneel die kwam gereden wat hij mocht. En toen hij bij het paviljoen kwam zo wachtte hij en ging tot Lancelot en hij vond hem alleen omdat alle de andere sliepen. En toen hij gekomen was voor Lancelot zo vroeg hij om zijn vrouwe. Heer, zei hij, ze ontbiedt u meer dan honderdduizend saluten. En ze ontbiedt of ge haar niet mint om u te behoeden nee van de dood en haar ook dat ge de jonkvrouw wil doet en nee doe je het niet zo heb je haar minne verloren. En hij zei; hij zou het doen zodat zij hem niet uitlachen zou nog dat hij gehaat nee zou wezen van de jonkvrouw.

En hoe voel je je nu, zei Lyoneel, bij God, zei hij, ik voel me zo gezond dat ik waan dat ik wel zal mogen rijden. Op die dag na het eten zo geviel dat Lancelot bleef alleen in de paviljoen en de jonkvrouw die hem genezen had [...] en hij zat op zijn bed en begon te bezien en ze leek hem zo mooi en bekwam hem zo goed, nee had hij de koningin niet bemint zo trouw dan had hij de jonkvrouw wil gedaan, maar hij beminde die vrouw zo zeer dat hij haar geen valsheid doen nee wou. En zij die graag had gezien dat hij haar zijn minne geoorloofd had zei: Heer ik heb u genezen en behoed van de dood, goddank, nu wil ik dat gij me houdt mijn voorwaarde. Toen vroeg hij; wat voorwaarde? Ik zeg het u, zei ze, het is waar dat ik u min en heb bemind sinds dat ik u eerst zag zodat geen jonkvrouw zo zeer een ridder minde. Dat was wel in schijn omdat ik was bijna dood om uw wil en ik was dood maar dat ge mij ontbood dat ge eeuwig zou wezen mijn ridder en mijn getrouwe vriend en met die taal was ik gelijk genezen. En ik stond op en kwam tot u en hielp u zodat ge al genezen bent, goddank. Nu zo is mijn belofte en wil dat ge me verzekerd dat gij voortaan meer mijn ridder blijven zal en mijn getrouwe vriend en nee zal geen andere minnen dan mij alzo lang als ge mij trouw vindt. Toen Lancelot dit hoorde peinsde hij wat en zei: Zeker jonkvrouw, het is waar, ge hebt zoveel voor me gedaan dat wel recht is dat ik ben uw ridder en uw vriend en dat wil ik graag wezen. Omdat ontzei ik u dat zo had ge kwalijk [..]staakt uw pijn en uw dienst. En ik zeg u w[.......] jonkvrouw nee geen [....]t die ik min voor uw lichaam, nog nimmermeer minnen zal. Maar van die dat ge mij verbiedt dat ik me aan nee geen andere houden nee zal dat is me een grote wantroost en zal u zeggen waarom nochtans. Nee, zei ik het nooit tot man nog tot wijf. Het is waar dat ik min te sommige plaats daar ik nee geen valsheid doen zal . Maar ik zal haar minnen zo getrouw dat er mijn hart eeuwig blijven moet. Omdat al wou ik haar weg doen ik nee zou het mogen want mijn zin is er zo ingeworteld dat ik nee geen macht nee heb weg te doen en mijn hart is er, slaap ik en waak ik en mijn gepeins is er dag en nacht. En aldus ben ik al tot haar gebod zodat ik mijn wil niet doen nee mag, niet meer dan de knaap doen mag ander ding dan hem zijn heer zegt. Heer, zei ze, ge hebt gezegd als een trouwe man en ik weet wel dat ge me node bedriegen zou. Dus weet ik uw grote dank. Maar omdat ge bent de beste ridder van de wereld zo nee laat ik u niet aldus licht gaan, maar ik wil dat ge me houdt mijn voorwaarde zoals ik u zeggen zal. Het is dat ge mint zo’n edele vrouwe en zo hoog dat ge u node vernederen zou o, zo haveloos een jonkvrouw zoals ik ben. En zeker ik nee zeg het niet daarom dat er enige jonkvrouw is in de wereld die waardig is u te minnen en daarbij wil ik niet dat gij mij mint tegen uw wil. En zal u zeggen wat ge doen zal, ge mint een grote vrouwe, dat weet ik wel, en ge deed groot kwaad legde ge uw zin aan een andere vrouw. Maar wilde ge een andere minnen en behouden uw vrouwe eer niemand nee zou lachen. Toen zei hij; nee geen minne mocht dat doen. Het mocht, zei ze, wel en zal u zeggen hoe. Het is waar, zei ze, dat ik u min zo zeer dat geen wijf zo zeer nee minde een ridder, daarom de minne van [...]