Zie verder:: http://www.volkoomen.nl/

uit literatuurmuseum.nl. veldslag van Alexander de Grote en Darius.

Nochtan, wilmen die waerheit kinnen,

855 So waest een wonderliker dinc,

Dat so lettel volcs ende een coninc,

Binnen twalef jaren al die lande,

Bedwongen hadden ende hare viande.

Wilmen dan merken dies conincs doghet,

860 Ende sijn volc ende sine joghet,

Ende binnen hoe corten tijt hi dwanc,

Al dier werelt ommeganc,

Alle die orlogen, diemen vint,

En sijn hierjeghen niet een twint.

865 Die eerste stede die, hare dorste,

Setten jeghen den edelen vorste,

Dat was Athenen, die edel stede-

Die Cycrops eerst maken dede -

Bi den rade van Domestoene,

870 Die beide fier was ende coene.

Dit verhoorde Macedo,

Ende hi was haerde blide ende vro.

Hi porret there metter vaert

Ende voer tote Athenen waert.

875 Ende eer si hem mochten versien,

Ofte verweren, ofte vlien,

Was Alexander voor die stede,

Ende ooc sijn here mede.

Domestoen hi riep te rade,

880 Die hoochste, doe hijs hadde stade,

Bede poorters ende clerke.

Hi sprac di tale in Pallas kerke:

‘Ghi heren, enwetti dat,

Dat Cerces voor Athenen sat,

885 Die allegader Europen dwanc?

Nochtan hielden wi an sinen danc,

[p. 24] Jeghen hem die vaste poort.

Suldi werken na mine woort,

Wi sullen wederstaen dit kint.

890 Sijn doen dats rechte maer een wint.

Alse Domestoen dit seide aldus,

Doe andwoorde hem Encinus.

Hi scout Domestoene sere,

Dat hi jeghen sinen here,

895 Wilde houden eneghen strijt.

‘t Es sprac hi, ԥnghenen tijt,

Goet orloghen jeghen recht.

Wi hebben ghesijn nu ende echt,

Sinen voorders onderdaen.

900 Noch so sullen wijt ane vaen,

Salmen doen minen raet.

Orloghe ende strijt es emmer quaet.

Twi verliesen wi dese stede?

En es niet so goet alse vrede.

905 Hier binnen onderseinden si boden,

Ende si sworen bi haren goden,

Dat si altoos hem dienen wilden,

Ende si anderen here niene hilden.

Alexander was goedertieren,

910 Ende vergaf hem allen sciere,

Sinen groten tornen moet,

Want hi was te biddene goet.

Hi liet die clerke ter scolen gaen,

Ende die stat al onghevaen

915 Ende die scepe varen uut ende in,

Ende souken hare ghewin.

Alse Athenen hem algader,

Diende, alset sinen vader,

Philip te voren hadde ghedaen,

920 Doe porredi danen harde saen,

Te Teben vore die oude poort.

Die jonghelinghe quamen voort,

Die poorten sloten si jeghen den here,

Dat scade hem sint harde sere.

925 Had sine willen ontfaen met minnen,

Ende over haren here bekinnen,

Sonder wapen met scoonre tale,

[p. 25] Alse hem hadde betemet wale,

Bi aventuren si waren tien stonden,

930 Van orloghen quite vonden.

Ende om dat sine onweert maecten,

Waest goet recht, dat sine smaecten,

Ende sine wapene ende cracht.

Men street daer beide dach ende nacht.

935 Die van Theben waren mesmaect,

Ende so ghewont ende so gheraect,

Dat si behouden haren leven,

Gherne hadden die stat upgheven.

Nochtan baedsi ghene ghenaden.

940 Die coninc hi was saen beraden,

Wat hiere mede hadde te doene.

Mettien quamen die baroene,

Van den lande ende seiden dat,

Dat daer woonden in die stat,

945 Die quaetste scalke, diemen weet.

Ooc hadden si die Grieken leet,

Ende dicke hebben sise versleghen,

Ende hare stat ghehouden der jeghen.

Men vint bescreven aldus:

950Ԉet was een coninc, hiet Ydipus,

Die sinen vader te doot sloech.

Nochtan was dat niet quaets ghenoech:

Siere moeder nam hi te wive,

Ende wan bi haren live,

955 Twee twillinge, eer hi staerf.

Maer nochtan tere waerf,

Doe hijt wiste, hine const ghedoghen,

Ende stac uut beide sine oghen.

Deen van dien hiet Polinices,

960 Ende dander hiet Etiocles.

Si daden hem in dese poort,

Onderlinghe meneghe moort,

Ende hare orloghe moesten becopen,

Al die lande van Europenծ

965 Men leest in romansc noch heden,

Dat si onderlinghe streden.

Dese dinc ende dese moort,

[p. 26] Es ghesciet in dese poort.

Doe dit die baroene telden,

970 Peinsde Alexander dat ontghelden,

Souden, die binnen Teben waren,

Ende dede ten assaute varen,

Ene scare van dertienhondert up orsse,

Ende daden der stede grote porsse,

975 Want sine mochtse niet verdriven.

Nochtan deden sire vele bliven.

Doe quamen die voetganghers fel,

Met taertscen overdect wel.

Doe brachtemen die evenhoghen,

980 Daer vele quarele ute vloghen.

Som was tfolc verdect met scilden,

Die si boven hare hovet hilden.

Aldus ghinc men ten mure.

Daer vant menech quade aventure.

985 Met piken braken si die veste.

Die van Teben verloren die beste.

Die van wonden ontflien mochten,

Si scuulden daer in haghedochten.

Die van Grieken braken die mure,

990 Ende quamenre ghelopen dure;

Si sloeghen algader doot,

Jonc, out, clene ende groot,

Het was alleens, wijf ende man.

Mettien volghede daeran,

995 Die nieuwe coninc Alexander,

Ende met hem noch een ander,

Hiet Cleades, met ere haerpe.

Doe die coninc aldus scaerpe,

Alle die van Teben dwanc

1000 Sanc hi den coninc desen sanc.

ԇheweldech here Alexander,

Du best alleene, engheen ander,

Dien die sterren sijn onderdaen.

Si doen ons al dat verstaen,

1005 Dattu sals hebben haestelike,

Die viere houke van ertrike.

[p. 27] Hevestu nu al dat vergheten,

Datti dijn meester leerde weten,

Aristotiles, die vroede,

1010 Dattu souts met sachten moede,

Dine gramscap laten sinken?

En woutu niet daeromme dinken?

Peinse doch om dijns meesters woort!

Waer omme woutu dese poort,

1015 Testoren aldus?

Hier was gheboren Liberbacus,

Die dlant dwanc van Endi.

Dien eersten wijngart plantte hi,

Dien men in Europen sach.

1020 Die boeke doen ooc ghewach,

Dat Hercules hier was gheboren,

Die was die meeste vele te voren,

Dienmen vant in ertrike.

Anfioen maecte sekerlike,

1025 Desen mure, ende al die stede,

Leestmen dat Cadmus maken dede.

Verwonnen lieden doe ghenaden,

Ende onverwonnen saltu scaden.

Dat rike mach niet sijn ghestade,

1030 Daer men vecht sonder ghenade.

Ende oftu emmer tfolc wils doden,

Wes genadech doch dien goden,

Ende dien kerken van dier poort!

Dus ende Cleades sine woort.

1035 Maer die coninc hi gheboot,

Dat ment al sloughe te doot.

Daer na gheboot hi den knechten,

Dat si die mure souden slechten.

Doe dede hi verbernen sciere,

1040 Al die stat met griexen viere,

Doe hi Teben hadde ghevelt,

Ende hi dlant hadde in sine ghewelt,

Ende hem ooc was al onderdaen,

Senden die van Rome saen,

1045 Emulium haren bode,

[p. 28] An Alexander, dien ertscen gode,

Ende gaven hem die roomsce crone.

Dit was ene ghifte scone.

Hi besette Grieken lant,

1050 Ende ghereide al te hant,

Tote Asien sine vaert,

Te vaerne te Darise waert.

Bedi sciet hi sijn here.

Die bloot waren ende van cranker were,

1055 Ende die van cleinen name waren,

Diere wildi al ontbaren,

Ende hietse in Grieken bliven,

Dat si helpen souden den wiven.

Selve dede hi scepe laden,

1060 Met wapen ende met dieren ghewaden,

Beide met dranke ende met spisen,

Dat altoos in ghere wisen,

Hem en ghebrake up die see.

Siere scepe en waren nemmee,

1065 Dan tweehondert, achttiene min.

Wonder hebbic in minen sin,

Hoe dat hi noit was so coene,

Dat hi provetsce stont te doene,

Met so cranker herecracht,

1070 Jeghen algader Daris macht.

Doe si die havene begonden rumen,

Vloghen si ghelike ere plumen.

Die hoorne maecten selke gheblas,

Dat wonderlike te hoorne was.

1075 Daer riep menech: ԯwi! owach!

Ende daer na was groot hantgheslach.

Hare herte seide hem te waren,

Datter lettel soude ontfaren,

Ende van allen groten heren,

1080 Dare lettel souden keren.

Owi, here god, hoe macht sijn,

[p. 29] Dat elken minsce int herte sijn,

So soete dunct sijns selves lant?

Die Brabantsoen prijst Brabant,

1085 Ende die Fransois Vrankerike,

Die Duutsce dat keyserrike,

Die Baertoene prisen Baertanien,

Die Tsampanoise Tsampanien.

Also mint die voghel dwout,

1090 Daer hi in hevet grote ghewout.

Al dademene in een waerme mute,

Mach hi, hi vlieghet ute.

Dus priset elkerlijc sijn lant.

Maerlant seide dat hi noit en vant,

1095 Also goet lant, alse Bruxambocht.

Ic waens hem daerbi heeft ghedocht,

Om dat hiere in was gheboren,

Bedi prijst hijt te voren.

Aldus so waest bi den Grieken.

1100 Alsi niet meer en saghen vlieken

Dien rooc van haers selfs poort,

Nochtan stoeden si upt boort,

Ende saghen weder te lande,

Dor al dat si met ghenen viande,

1105 Haers ondanx en waren ghevaen.

Maer Alexander, sonder waen,

Die hadde so groten sin torloghen,

Dat hi altoos niet sine oghen,

Te lande en wilde keren weder.

1110 Der moeder sorghe leide hi neder,

Up sine twee suster en achte hi niet,

Die hi algader achter hem liet.

Hi was die ierste, die Asien sach,

Daer hi up dien stevene lach,

1115 Ende die berghe van Cilicë a.

Die blijscap ghinc hem so na,

Ende hem was te moede so sochte,

Dat hi cume spreken mochte.

Hem dochte de seil te lettel doen

1120 Ende dede sine liede roen.

[p. 30] Doe hem dlant so na sceen,

Dat een slinghere enen steen,

Ghewerpen mochte upt lant,

Nam hi een spere in sine hant,

1125 Ende scoot ghoont spere, dat het stac,

Int sant, ende dattie eerde brac.

Doe riepen sine ghesellen alle,

Dat wel gheleke goeden ghevalle.

Men scoot die ankere buten die boort,

1130 Ende men warp die bote voort.

Men sloech te hant die pauwelioene,

Up ene plaetse, die was groene.

Si maecten een groot gheluut,

Ende daden hare wapen uut.

1135 Daer na ghingen si eten saen,

Ende daer na wilden si slapen gaen.

Doe hiet die coninc wachten there,

Met ridders van groter were.

Die wachteren spraken onderlinghe,

1140 Omme menegherande dinghe,

Ende corten haren langhen nacht.

Doe was een ridder daer bedacht,

Ere avonturen, die hi vertelde,

Van Alexandere daer upten velde,

1145 Die hem ghesciet was te voren,

Tien tiden, dat hi dede toren,

Dien coninc Clause van Atervaen,

Ende hi hadden verwonnen saen,

In een prijchspel, daer si waren.

1150 Cortelike daer na te waren,

Sende die vrouwe van Endi,

Ene maghet hovesch ende vri,

So volmaect van allen leden,

Dat men in dien daghe heden,

1155 Niet en vonde hare ghelike.

So scone was soe sekerlike,

So wie diese met oghen sach,

Hi seide dat onder dien dach,

Enghene ware so volmaect.

[p. 31] 1160 Daer toe was soe so welgheraect,

Dat soe hare botscap wale,

Conde segghen in griexer tale.

Alexander wart bevaen,

Met haerre minnen ende soudse saen,

1165 Hebben ontfaen tere amien.

Hi deedse sinen cnape vrien.

Alse Aristotiles dit ane sach,

Mercte hi wat an hare ghelach,

Ende ondervant met siere liste-

1170 Want hi vele wijsheiden wiste -

Dat soe oit was upghehouden,

Van haerre joncheit tot haerre ouden,

Met serpenten ende met venine.

Hi deet dien coninc wel in scine,

1175 Ende toghet, hem al openbare,

Dat niemen so staerc en ware,

Hadde hi met hare te doene,

Hine ware steendoot eer noene

Dus ware die coninc doot tien stonden,

1180 En hadt sijn meester niet ondervonden.

Dit sprac deen toten anderen,

Ende ghinghen om dat here wanderen,

Tote dat begonde daghen.

Doe die ridders dat versaghen,

1185 Ghincsi in hare tenten slapen,

Ende hieten wachten hare knapen.

Die leewerke, die nachtegale,

Ende ander voghele songhen wale,

Doe si saghen die dagheraet.

1190 Als Alexander dat verstaet,

Vaert hi up ende cleede hem saen,

So dat hi up was ghestaen,

Ende ghecleet na conincs wisen,

Doe die sonne begonde risen.

1195 Hi ghinc uut dien pauwelioene,

Ende met hem menech ridder coene,

Ende ooc menich coene serjant.

[p. 32] Hi clam up enen berch tehant,

Daer si Asien mochten sien.

1200 Hi keerde hem omme ende sach mettien,

Dat coren up die campanien,

Ende die bossce up die montanien,

Ende ooc meneghe praierie,

Ende meneghe stede vrie,

1205 Ende meneghen wingaert mede.

Doe sprac hi ter selver stede:

Lieve ghesellen, het es ghenouch,

Asia es wel mijn ghevouch,

Ic later mi ghepait mede.

1210 Europen ende mijn erflijchede,

Ende dlant, dat mi liet mijn vader,

Dat ghevic u up algader.

Dit sprac hi ende met milder hant,

Gaf hijt dien heren al te hant,

1215 Ende si ontfinghent daer te lene.

Dat en was loghene enghene.

Dus onvervaert was sijn sin,

Dat hi waende sijn ghewin,

Hebben an dlant, dat hi woude.

1220 Hi hiet dat ment niet roven en soude.

Doe brac men up die pauwelioene,

Ende Macedo, die deghen coene,

Brachte dlant in sulken sorghen,

Dat si hem steden ende borghen,

1225 Al up gaven sonder strijt.

Dies was te meerre sijn jolijt,

Dan hise met crachte hadde bestaen.

Ende die hem niene woude ontfaen,

Die sloech hi ende dwanc so haerde,

1230 Dat hi gherne nam die vaerde.

Alse Alexander die Cilicë ene,

Hadde bedwonghen, so dat siene,

Over haren here helden,

Dede hi there vorweert telden,

1235 In dat lant van Frigia.

Daer leghet dat oude Troien na,

Ende Troien so was bi,

[p. 33] Ene riviere, hiet Santi,

Die heet in fransois Clarente.

1240 Daer waren wilen die parlemente,

Tusscen die Grieken ende die Troiiene.

Daer waren wilen ridders siene.

Aldaer vant Alexander, die fiere,

Staende enen ouden popeliere,

1245 Daer Paris in hadde bescreven,

Die minne, die hi hadde bedreven,

Met Ennones, die vrie,

Die talre eerst was sine amie,

Eer hi Elenam vercoos,

1250 Daer menich tlijf om verloos.

Hier beneden was een dal,

Daer die werringhe in was al,

Tusscen Venus ende Pallas,

Ende Juno, wie die scoonste was.

1255 Dit was om enen appel goet,

Want daer inne bescreven stoet,

Dat menne der scoonster gheven soude.

Parijs, die dat sceiden woude,

Gaf Venus dien appel in die hant;

1260 Daeromme was sider al dat lant,

Ende Troien ghestoort ooc al.

Daer at quam ghint groot ongheval.

Nu es Troien een clene dinc.

Doch sach wel die coninc,

1265 Dat wilen niene was clene.

Want daer laghen so vele stene,

Men mocht merken vele te bat,

Dat wilen was een grote stat.

Doe Alexander hadde besien,

1270 Troien, ghinc hi mettien,

Daer die ridderen van groten prise,

Laghen begraven in hare wise.

Up dat graf stont bescreven,

Hoe dat si waren bleven,

1275 Ende hoe hare namen waren.

[p. 34] Mettien so quam hi ghevaren,

Daer hi Achilles graf sach staen.

Bi den litteren kinde hijt saen,

Die hi ant graf hevet vonden.

1280 Dus spraken die littren, diere stonden:

ԁchilles, die Hector verwan,

Leghet hier, die edele man,

...... scotene.....doot,

Onder den voet, daer hi was bloot.

1285 Doe dat sach die jonghelinc,

Wel behaghede hem dese dinc.

Hi begoot met melke deerde,

Ende wirokede haerde weerde.

Doe so sprac hi dese tale,

1290 Die ic mach gheseghen wale:

Ey, edel man, men mach wel prisen,

Dine aventure in elker wisen.

Dat Omerus screef dine geeste,

Dat dunct mi die alre meeste.

1295 Al verwonstu ooc sekerlike,

Hectore, den staercsten van dien rike,

Hets meerre ere dat sulc een clerc,

Alse Omerus was, sulc werc,

Makede van dinen daden.

1300 Woude mi god also beraden,

Dat welctijt so ic doot bleve,

Sulc een cleerc mine daet bescreve!

Alse de werelt durenture,

Mine wet gheet ende mine cure,

1305 Al van daer die sonne up staet,

Tote daer soe neder gaet,

Ende van dien suden totien norden,

Aldaer die werelt mijn es worden,

Ende alse ic bem in eertrike,

1310 Enich prince gheweldelike,

Also alse maer een sonne en es:

Nochtan ontsie ic mi al des,

Dat mi na dit grote gheval,

[p. 35] Een scrivere ghebreken sal.

1315 Ic ware mi des liever wijs,

Dan te vaerne int paradijs.

Edele Grieken, nu hoort na mi!

Siet dat u niet leet en si,

Dat u dit wert te sure.

1320 Al es soe fel die aventure,

Die altoos niet ghestade en blivet,

Siet dat soe u niet en verdrivet!

Die niet besuert, niet besoet,

Die niet mesdoet, niet en boet;

1325 Na pine comet goet gheval.

Hoort wat ic u seghen sal,

Waer bij mijn troost es so goet,

Ende wat mi dus verhoghen doet.

Doe mijn vader was onlanghe doot,

1330 Ende Grieken was in groter noot,

Ende ic die crone hadde ontfaen,

Omtrent midnacht, sonder waen,

Lach ic in mine kemenade,

Ende was in meneghen rade.

1335 Mine ridders sliepen achter borghe,

Maer ic was in sulker sorghe:

Om dat ic was een nuwe man,

Enwistic doe wat vanghen an,

Weder so volghen mine viande,

1340 So bescermen mine lande.

In wiste wat eerste ane vaen.

Mettien quam ene claerheit saen,

Die nacht teghinc alse een ghedwas,

Daer ic in die camere was,

1345 Ende ic selve toe ghesach,

So dochte mi worden dach.

Ic wane tlicht was van hemelrike;

Van anxene swetic sekerlike.

Een hemelsch man dochter mi comen -,

1350 Mochtic hem man bi orlove nomen -,

Die vremde cleder hadde an,

Die ic ghenomen niet en can,

[p. 36] So menegherande waren si ghedaen.

Maert dochte mi sonder waen,

1355 Dat hi ghecleet was....ghegare

Alse ocht eens jodenbisscop ware.

Sine scoen waren beleit met goude,

Also alse hijt selve woude,

Een soom van goude diere ende goet,

1360 Beneden omme sijn cleder stoet,

Vor die borst haddi twalef stene,

Die sere lichten al ghemene,

Te middewaerde in sijn voorhooft,

Stoet bescreven, dies ghelooft,

1365 Met vier litteren ene name.

Mer en was mi ghene scame,

Dac ic die litteren niene ghelas,

Bedi dat gheen griex en was.

Ene crone stont up sijn hovet,

1370 Ene goutspanghe vor tforhovet,

Omt haer ghinc hem een soom van goude,

Ende hi was grau van scoonre oude.

Aldus was die grote here,

Alse ic u seghe, min no mere.

1375 Ic hadde achtinghe openbare,

Te vraghene, wie dat hi ware,

Ende wat hi woude, ende wanen hi quame,

Ende hoe dat ware sine name.

Maer hi sprac eerst te mi waert,

1380 Ende seide: ‘ghereide dine vaert,

Alexander, machtich man,

Ende vare uut dinen lande dan,

Ic sal di gheven in dine ghewout,

Al tfolc, dat die werelt hout.

1385 So waer dattu in eertrike,

Enen sies in mine ghelike,

Dat es mijn volc, en doe hem niet!

Ende mettien hi van mi sciet.

Alse hi en weghe voer, dedi die sale,

[p. 37] 1390 Rieken utermaten wale.

Dit es die sake die mi doet,

So blide sijn in minen moet.

Dat sprac hi met groter joien,

Daer hi ghelogiert lach bi Troien.

1395 Dus machmen merken wel te voren,

Dat hi van gode was vercoren,

Prince te sine van al eertrike.

Want hi waest selve sekerlike,

Ofte sijn bode, die daer quam,

1400 Daer hi de ghewelt af nam.

Dus nemet inde deerste bouc.

So wiere an naide enen douc,

Van valscher rimen, hi mesdoet,

Want die rime es al goet. [p. 38]

Dander bouc.

Hier binnen quam die niemare,

Vor Darise al openbare,

Dat Alexander ware int lant,

Ende hijt al dwonghe metter hant.

5 Daris was gheweldich ende rike,

Ende langhe haddi sekerlike,

In groter weelden ende met vreden,

Sijn lant ghehouden ende sijn steden.

Al was meerre sijn conincrike,

10 Ende bat ghewapent sekerlike,

Ende ooc riker van groten goude,

Ende ooc bat met ghewoude,

Menech coninc onderdaen,

Ende hi ooc meer prijs hadde ontfaen,

15 Ende daer toe ouder was van daghen,

So en dochtes hem niet wel belaghen,

Dat hi te stride moeste riden;

Want hine plaechs in langhen tiden.

Bedi, wilmen die waerheit horen,

20 Hi dochtes mi luttel hebben te voren.

Al was sine name hoghe,

Sijn herte en wilde gheen orloghe.

Nochtan, omdat hi niet en wilde,

Dat ieman sijn sceren hilde,

25 Dreighedi den coninc openbare,

Om dat hi wesen soude in vare,

Ende sprac haerde hoghe tale,

Want hi mocht volbringhen wale,

Ende dede int lant ghebieden,

30 Herevaert al sinen lieden.

Ses hondert dusentich baroene,

Wel ghewapent ende coene,

Die beste die tien tiden saten,

Tusschen der see ende Eufraten,

35 Dede hi met Mennone varen,

Jeghen Alexanders scaren.

Alse dit volc aldus trac uut,

Sende Daris een saluut,

Tote Alexander, om dat hi wilde,

40 Dat menne over machtich hilde.

Hi gaf hem selven groten prijs,

Want hi sprac in derre wijs:

Ԅaris die draeghet die hoochste crone,

Boven allen coninghen te lone,

45 Ende die ooc maech es alre gode,

Hi ontbiet met sinen bode,

Alexandere, sinen cnechte,

Dat hi verdient heeft te rechte.

Al bestu dapper ende jonc,

50 Ensprinc niet enen dullen spronc,

Ende wes te pijnlec niet een twint!

Du wasses noch, du bes een kint.

Die vrucht, die noch niet es ripe,

Die es quaet ghepluct van siere pipe.

55 Laet dine wapen, du enbes gheen man,

Met dulheiden daetstuse an,

Ganc tot dijnre moeder Olimpias,

Die selden gherne suver was.

Hi es dul, die hem niet en scaemt.

60 Ic sende di, datti bat betaemt,

Dats te dinen behouf een breidelkijn,

Dattu mi onderdaen salt sijn,

Ende in minen dienste bliven,

Of ic sal di als een paert driven.

65 Ic sinde di mede ooc enen stoet,

Die te diere kintsceit es goet.

Enen bigordel sindic di mede,

Dattu teringhe te derre stede,

Hebben moghes ende broot, [p. 40]

70 So enblijfstu niet van hongher doot.

Bestu so keytijf ende dul,

Enter riesheit so vul,

Ende int herte so premant,

Dattu liever heefs dinen viant,

75 Dan dinen vrient in alre tijt,

Ende du liever heefs den strijt,

Ende orloghe, danne vrede,

So hore, wat ic di segghe mede:

Jeghen di en sal gheen goet man vechten,

80 Maer quaden verwoeden knechten,

Sal ic di so sere doen blouwen,

Datti sal dijn leven rouwen,

Ende werpen di na minen wane,

Daer du en salt sonne sien no mane.

85 Dus nam ende sijn saluut,

Ende men laest al over luut.

Doe Alexander dat vernam,

Wart hi utermaten gram,

Ende een luttelkijn hi doe sweech.

90 Doe peisde hi dat dat ghedreech,

Luttel goet hem mochte scaden.

Doe antworde hi met staden,

Den heren, die dat saluut brochten,

Want hem sijn moet begonde sochten.

95 Aldus sprac hi totien lieden:

‘Hoort! ic sal u bet bedieden,

Wat betekent uwes heren present:

Die bal es ront al ommetrent:

Dat bediet de werelt ront,

100 Die mijn sal sijn in corter stont.

Die breidel bediet, dat ic sal riden,

Up die Persen in corten tiden,

Ende dwinghense met minen sweerde,

Ghelike of si waren peerde.

105 Wat dit bigordel bediet,

[p. 41] Dat en sal achterbliven niet:

Ic sal hebben allen Daris scat.’

Doe dedi weder scriven dat,

Ende hingher sinen seghel an,

110 Ende sandet weder den hoghen man.

Den boden gaf hi selver ende gout,

Ende dede hem ere menichfout.

Cortelike na deser tijt,

Was een die bitterlijkste strijt,

115 Tusscen Alexander ende Mennoene.

Dit was up dien velde groene,

Up ene riviere, hiet Granike.

Daer bleef dat volc ghemenelike,

Met Mennoene, dien edelen here.

120 Alexander hadde daer die ere,

Ende Darise quam die niemare,

Dat Mennoen versleghen ware,

Ende al dat hi met hem brachte.

Die mare dede hem onsachte,

125 Van hem ende van den ridders mede.

Al was hi droeve, nochtan hi dede,

Alstie ghene, die die aventure,

Prouven woude durenture.

Hi dede sine liede comen,

130 Die men in den strijt sal nomen,

Ende ghereide sine vaert,

Met haesten ter Eufraten waert.

So menich edel man was daer,

Al en seidic anders niet dit jaer,

135 Ic soudes cume te voren comen,

In soudese al bi namen nomen.

Si quamen daer met groten prighe,

Die men sal nomen in dien wighe,

Hoe hare aventuren ghinghen;

140 Hier en mochtment niet volbringhen.

Doe Daris ter Eufraten quam,

Endi met toesiene vernam,

[p. 42] Dat daer was so menich scilt,

Ende daer so menich scare hilt,

145 Verhief hi sere sinen moet.

Ic wane, hi anders niene doet,

Dan hi tfolc telde metter vaert,

Teersten dat die dach upvaert,

Alse wilen Cerces dede,

150 Doe hi verwan meneghe stede.

Vijvendertich hondert dusent heren,

Waren daer ghetelt met eren.

Nochtan so blevere so vele, hem dochte,

Dat mense niet ghetellen mochte.

155 Hi bevalse met groter sorghen,

Sinen goden, dat sise borghen

Moesten jeghen dat griexe here,

Dat hi ontsach herde sere.

Teerste orloghe, dat Daris helt,

160 Alse ic u eerst hebbe ghetelt,

Jeghen die Grieken, die coene waren,

Dat was doe hi dede varen,

Seshondert dusent met Mennoene,

Edele ridders ende coene,

165 Up Alexander den jonghelinc.

Dat was wonderlike dinc,

Dat daer tien tiden ghesciede:

Al waest dat hi hadde min liede,

Jonc ende out, cleene ende groot,

170 Slouch hi al te gader doot,

Ende Mennoene den here mede.

Ooc wan hi ter selver stede,

Die rike borch, daer Midas,

Wilen eer coninc up was,

175 Midas was so dorerike,

Dat men seide sekerlike,

So wat hi hadde in de hant,

Dat gulden waert alte hant.

Gordia hiet wilen de sale-

180 Dat vint men bescreven wale

Ende nu te tiden heet soe Sardis,

Dit vint men wel dat waer is.

In enen hoec van Asia,

Staet soe ende Europen na.

185 Daer comen twee seen te samen,

Die men heet bi rechter namen

Narvel ende Oceanus.

Een fluvie, heet Sangarius,

Vallet daer in beide die seen,

190 Ten hoeke, daer si worden een.

Binder salen steet Jupiters kerke,

Groot ende van starken ghewerke.

Daer binnen so staet Midas waghen,

Die vele last mochte draghen.

195 An dat joc hinc die vreemde knoop.

So menegherande was sijn loop,

Datmen niemene en mochte vinden,

Die den knoop mochte ontbinden.

Het was over menech jaer,

200 In die stede voreseit aldaer,

So wie so den knoop ontcnochte,

Dat hem altoos niene ontfochte,

Hine soude wel saen daerna,

Here wesen van al Asia.

205 Doe Alexander dat hadde verstaen,

Was hi in den wille bevaen,

Dat hi den knoop woude ontstrecken.

So dat hiere an begonde trecken.

Doe hi sach dat niet en diet,

210 ‘Ghesellen, het es al om nietլ

Sprac hi ԩn can niet ghemicken,

Hoe ic dit soude ontstricken.

Dit sprac hi ende trac uut sijn swaert,

Ende sneet ontwee ter vaert,

215 Ende ontcnochte al durenture.

Dus bedrooch hi de aventure.

ԗat dunct uլ sprac hi, Զan desen?

Asia sal noch mine wesen.լ

Alse hi al dat hadde ghedaen,

220 Voer hi tote Acirien saen,

Dat was een poorte utevercoren.

Hi sende sine boden voren,

Int lant van Capadocia.

Al dat volc verre ende na,

225 Ghinghen ghewillike in hant,

Ende gaven up al hare lant.

Doe si al bedwonghen waren,

Woude die coninc henen varen,

Jeghen Darise mettier haest,

230 Daer hine wiste alre naest.

Hi voer binnen eens daghes wilen,

Eenendertich groter milen,

Want hi woude dien bloden tyrant,

Scoffieren ende winnen dlant.

235 Hi haeste hem ooc te seerre vele,

Want hi wiste harde wele,

Dattie rochen nauwe waren,

Daer hi dor soude moeten varen,

Dat hem Daris daer mochte weren,

240 Ende sinen volke sere deren.

Bedi haesti hem ten slechten lande,

Daer Daris was ende sine viande.

Daris hi was upghestaen,

Eens moorghens tilike; also saen,

245 Hi gheboot ter selver stonde,

Alsi dien dach bekinnen conde,

Dat men porrede metter vaert,

Tien lande van Cilicë en waert.

Daer was groot uter maten,

250 Doe si voeren van der Eufraten,

Dat een scone riviere was,

Dat gheluut ende dat gheblas;

Die berghe dochten hem van pinen,

Te stucken breken ende dwinen,

255 Ende die stene dochten hem scoren.

Men mochte haerde verre horen,

Van dien hoornen die donringhe.

Van verre hoordemen tghedinghe.

Nu hoort algader harewaert,

260 Hoe dat volc was ghescaert!

Vor alt here voer een waghen,

Die in sijn casse brachte ghedraghen

Van finen selvere enen outaer,

Ende een vier lach up aldaer,

265 Dat volc van Persen anebede,

Over een grote gotlichede.

Daerna quam een waghen goet,

Daer Jupiters beelde up stoet.

Dien traken twee witte peerde.

270 Hi was ghemaect met groter weerde,

Van goude ende van dieren stenen.

Daerna quamen.......

Ende twalef manieren volcs ghevaren,

Eerlijc met haren scaren.

275 Daer quamen vor die ander alle,

Tfolc van dien lande van Triballe,

Die so dore langhe leven,

Dat si van groter oude sneven.

Het es daer wet, het es daer noot,

280 Dat tkint sla den vader doot.

Hine mach ander doot ontfaen,

Men moetene te doot met wapen slaen.

Tien dusent man so quamer sciere,

[p. 46] Ghevaren van dusdaenre maniere,

285 Up waghene, die vergult waren.

Daer na so quamen ghevaren,

Vijftien dusent van sconincs maghen,

Die cleder brochten ane ghedraghen,

Alsulke alse vrouwen nu plien,

290 Dat mense daer bi mochte sien.

Daerna quam dies conincs waghen,

Die Darise brochte ghedraghen.

Die sproten scemerden van goude,

Also alse hijt selve woude.

295 Bi hem stoeden gode bescreven,

Daer hi hem an hielt al sijn leven.

Met goude ende met dieren stenen,

Beide met groten ende met clenen,

Was die waghen versiert van binnen,

300 Ende van buten in allen sinnen.

Boven dien waghene, te waren,

Was ghemaect van goude een aren,

Die de sonne van hem weerde,

So dat soe hem niet en deerde.

305 Tien dusent man in waerre dinc,

Voeren vore dien coninc.

Hare scachte waren selverijn,

Ende hare yseren fijn goudijn.

Nochtan dede di coninc riden,

310 Twee hondert man bi siere siden,

Die alle waren conincs kinder,

Some meerre, some minder.

Nochtan ghinker daer alomme,

Dertich dusent teenre somme,

315 Van voetganghers teenre scaren.

Daerna so quamen ghevaren,

Dies conincs kinder ende sijn wijf,

Ende siere moeder ende sine joncwijf

Ende al die allame van dien hove.

320 Ende vijftich vrouwen van groten love

[p. 47] Quamen up vijftich waghen ghevaren,

Die Daris amien waren.

Ghevuerde cnapen alse capoene,

Diemen tien tide hiet spadoene,

325 Waren der vrouwen camerieren,

Want men plach doe diere manieren.

Tien tiden so waest ooc sede,

Welctijt so die coninc dede,

Van Percen roupen herevaert,

330 Dat al volghede ter vaert,

Man, wijf, quenen ende kinder,

Cnapen, cnechte, meer ende minder.

Daer na quam die scat ghevaren,

Up seshondert mulen te waren,

335 Ende driehondert kemele mede,

Brochten scat up hare lede.

Ene scare quam dwers daer an

Meer dan hondert dusent man,

Die scoten ende worpen stene.

340 Daerna so quamen alghemene,

Een trop van misseliken lieden,

Die nieman al en can bedieden.

Manne warent wel na al;

Daer af en was gheen ghetal.

345 Dat here maecte sulc ghestof,

Dat die sonne waert verdonkert of,

Alse ocht die nevel hadde ghedaen;

Dat doetmen ons vorwaer verstaen.

Doe voer Alexander na,

350 Ende vant dat lant van Cilicë a,

Verbernt ende verherghet doe

Van den volke datter vlo.

Hi voer te eenre stede ghereet,

Die Cyrus Pauwelioen heet.

[p. 48] 355 Hi seinde voren Permenioene,

Ende gheboot hem te doene,

Dat hi soude houden in vrede,

Tarcen, die goede stede.

Want Daris hiet die Parcen,

360 Verbernen die poort van Tarcen.

Hier was sinte Pauwels gheboren,

Die goods apostel was vercoren,

Ende hier was sijn vader gegraven,

Die rike was van groter haven.

365 Doe die viande verjaghet waren,

Quam Alexander na ghevaren,

Te Tarchen in die goede stede,

Ende alle sine ridders mede.

Door die stat loopt ene riviere,

370 Claer ende van goeder maniere,

Die Signus heet na minen wane.

Dat bediet in dietsce een swane.

Door hare witheit, wanic wel,

Heet soe Swane end niewer om el.

375 Men secht dat soe ne meer en bringt,

Waters, van al daer soe springt,

Dan hare gheeft die eerste adere,

Van dare soe comt al gadere;

Ander fonteine noch ander beke,

380 So en vallet in hare streke.

Hier waert Macedo gheware,

Dat niemen so gheluckech en ware,

Die sonder lettinghe aventure,

Hebben mochte altoos ter cure.

385 Ongheval ghesciede hem daer,

Daerom hi hadde groten vaer,

Ende alle die van Grieken toren,

Alse ghi nu hier moghet horen.

Het was int heetste van den jare,

390 Ende dat coren stont in sine are,

Ende et was half wedemaent,

Also alsemen die waerheit waent,

[p. 49] Recht omtrent middaghe.

Ooc segghe ic u al sonder saghe:

395 Dat sant van den velde stoof,

Entie aerde van heeten cloof.

Alexander was sere verhit,

Endi sach die Swane wit,

Ende ooc wel te maten diep.

400 Met haesten hi daerinne liep,

Ende spranc int water saen,

Om dat hi hem wilde dwaen.

Twater was uter maten cout,

Ende hi was verhit menichfout.

405 Dus vercoude hi te hant,

Bedi dat die gheest niene vant

Eneghe adere in dien tiden,

Daer hi toe mochte liden.

Dus verloos hi since cracht,

410 Ende seech neder in onmacht.

Die riddere si trakene uut,

Ende weenden sere over luut.

Si ghinghen carmen ende dinghen,

Si riepen: ‘Bloeme van jonghelinghen,

415 Waer heefstu dese doot verdient,

Te stervene onder dine vrient,

Sonder wapen aldus naect?

Wat onghevalle heefti ghestaect?

Owi! verbannen aventure,

420 Du bes tienwerf also sture,

Alse eneghe tyghere, diemen vint,

Ende wandelre, dan een wint,

Ende eiseliker dan Tisiphon,

Die in der hellen es ghewon.

425 Daer en es gheen duvel also fel,

Alse du, dat machmen merken wel.

Sech, waeromme dodestu dan,

Ere tijt desen man?

Tote nu so waerstu alse moeder;

430 Waer bi so bestu alse stiefmoeder?

[p. 50] Want du hads beheten desen,

Dat hi meester soude wesen,

Vander werelt tenen gader.

Owi! coninc, lieve vader!

435 Waer sal varen die griexe scare,

Di metti es comen hare?

Wi en moghen keren niet te lande,

Want si testoort sijn met brande

Ende algader sonder lijfnere.

440 Hoe sullen wi ons setten ter were,

Ende sonder di den strijt bestaen?

Ens nieman werdech sonder waen,

Noch en ware ooc up al die eerde,

Dat hi na di coninc weerde.

445 Die aventure hoorde dat,

Daer soe up die eerde sat.

Soe helt in die hant een wiel.

Alset keerde, een man viel,

Ende een ander man waert here,

450 Die derde rike ie lanc so mere,

Die vierde was al uut keytijf,

Ende bleef onsalich al sijn lijf.

Soe was blint, want soe en sach,

Niet, wie hi was die onder lach,

455 No wien soe maecte here.

Dat es hare doen emmermere.

Soe stont up ende bespotte die Grieken,

Die sere claegheden haren sieken,

Ende soe green met haren monde,

460 Soetelike ter selver stonde.

Soe scoutse dat si waren vervaert,

Ende sprac aldus ten Grieken waert:

‘Der liede gheclach es wel dul

Ende groter onweticheiden vul,

465 Dat si mi dus sere moeien.

Mi maechs te rechte vernoien,

Dat elc moet volghen siere nature,

Sonder allene die aventure.

Die liede ontseghen mi mijn recht.

[p. 51] 470 Alsic make here den cnecht,

Dan gheven si mi groten lof;

Als ickene werpe weder of,

Van der eren, dare icken brochte,

Dan sceldsi mi, alse of ic mochte,

475 Sijn ghestade bi miere nature.

So en ware mijn name niet aventure,

Mochte ic altoos ghestade bliven.

Het es onrecht dat si driven;

Bedi ic moet sijn onghestade,

480 Ende nu doen vrome ende nu doen scade,

Ende nu doen riden, ende nu doen beten,

Sal ic aventure heten.’

Doe sweech soe ter selver stont,

Entie coninc roerde sinen mont,

485 Ende begonde ademen doch,

Maer evel hadde hi binnen noch.

Hi slouch up sine oghen beide,

Ende sprac met groter serecheide:

Bedi hebbic dit ongheval,

490 Dat mi die coninc Daris sal,

Sonder were moghen slaen,

Die hier bi es, sonder waen,

Ende et staet mi harde onsiene,

En moghen niet fisiciene,

495 Mi ghehelpen in corten tiden:

Mijn viant en sal niet biden,

Hi en sal om mijn ongheval,

Blide sijn ende vanghent al,

Ende slaen mi mine ridders of.

500 Maer weet god! ic sal sonder lof,

Ende sonder ere verslaghen werden,

Ende ooc ligghen up der erden,

Onbegraven ende bloot,

Ende bliven in ellenden doot.

505 Nochtan mocht also wesen,

Dat mi fisiciene mochten ghenesen,

So woudic gheerne bi rade werken.

Ic secht ooc ridders ende clerken,

[p. 52] Dat ic vechten meer beghere,

510 Jeghen Darise ende sijn here,

Dan ic nu doe te desen stonden,

Van minen live die ghesonde;

Want al bem ic siec al noch,

Mochtic bi minen live doch,

515 Ene corte wile ghestaen,

Daris mochte sonder waen,

Met sinen lieden vlien ander weghen,

Ende Grieken souder vechten jeghen.

Mettien sweech die coninc stille,

520 Die heren ontsaghen, dat hi wille

Ende hi ooc int herte dochte,

Dat sijn evel meeren mochte.

Philip hiet sijn fisicien.

Alse hi dorine hadde besien,

525 Ghelovede hi dat hi soude wesen,

Binnen drien daghen al ghenesen.

Hem sende een paer letteren doe

Sijn riddere Parmenio.

Hi was ghevaren een deel bat voort,

530 Tote Yssoen, der vaster poort;

Hi screef dat hi hem soude vorsien,

Van Pilippe, sinen fisicien,

Want hine vergheven soude.

Hem ware ghelooft met groten goude,

535 Dat hi soude hebben sekerlike,

Daris suster in huwelike.

Hier af hadde de coninc vaer,

Ende twivelde oft ware waer,

Bedi hem gaffene up trouwe groot,

540 Philip, sijn vader, eer hi bleef doot.

Tien derden daghe brachti poisoen,

Daer hi hem met waende doen,

[p. 53] Ghenesen ende dat evel vlien,

Ende hiet hem drinken uut mettien.

545 Blodelike dranc hijt uut,

Maer teerst toochdi hem tsaluut

Min no meer dan recht also,

Alst hem seinde Permenio.

Ende talre eerst dat hijt besach,

550 Wat daer inne bescreven lach,

En achte hi een twint niet das,

Alse die onsculdech was.

Hi antwoorde hem metter vaert:

‘Coninc, en wes niet vervaert,

555 Laet hier af dijn sorghen sinken,

Ende wille dit poisoen uut drinken.

Alst dine aderen hebben ontfaen,

So machet di in staden staen.

Die mi belooch, her Alexander,

560 Die heeft u liever, dan een ander,

Of hi en ghetrouwet mi niet van desen,

Dattu moghes bi mi ghesen,

Of hem ware lief dine scade,

So dattu gheneses spade.

565 Want wie so onsculdeghen man,

Verradenesse tijet an,

Des sijt seker ende ghewes,

Dat hi een verrader es.

Want wie so gherne quaetheit doet,

570 Hi waent dat nieman en si goet.

Aldus vallet dat hi snevet,

Die gheens quaets verdient en hevet,

Ende die quaet hevet ghedaen,

Laet men dicke quite gaen.’

575 Doe hi seide dese dinc,

Gheboot hi mede den coninc,

Dat hi hem niet en soude ontsien.

Dat poisoen ghinc nederwaert mettien,

Ende die coninc hi ghenas,

580 Teerst dat binden aderen was.

Te voren was hi onghedaen;

[p. 54] Sine varwe quam hem weder saen.

Die heren waren alle blide,

Ende quamen besien te stride,

585 Philip, diene hadde ghenesen,

Dies si blide mochten wesen.

Des anderen daghes metter sonnen,

Doe die nacht was ontronnen,

Sat hi up sijn snelle wreen,

590 Hiet Bucifal, der bester een,

Dat men wiste in eneghen tide.

Hi maecte al sine liede blide,

Ende dankes sinen goden saen,

Dat hi cracht hadde ontfaen.

595 Daerna dedi die borghe slechten,

Die jeghen hem wilden vechten,

Ende voer van Tarchen te Yssoen waert,

Dat wel met ketenen was bewaert.

Daer quam hem jeghen Permenio,

600 Die sijns was harde vro,

Ende gheledene in die poort,

Die van den poorters was ghestoort.

Die heren vraechden hem tien tiden,

Weder hi woude daer ontbiden,

605 Darise ende sine ghewelt,

So voorder soeken up dat velt.

Doe seidi, tware beter vele,

Striden in die nauwe kele,

Tusschen die roetsen, want si seiden,

610 Het ware al eens daer van hem beiden.

Permenio sprac dat hem dochte,

Datmen daer bat belopen mochte,

Darise ende sine ghewelt,

Dan buten up dat breede velt.

615 Narbasines, die openbare,

In allen doene was moordenare,

Ende groot here van Oscanie,

Seinde onder Alexanders paertie,

Een paer litteren tote Cicines,

[p. 55] 620 Die Alexanders ridder es,

Al te Yssoen in de stede.

Hi ontboot hem Daris vrede,

Woudi Alexander nemen dleven,

Ofte enechsins vergheven.

625 Waert dat hijt volbringhen woude,

Beide van selver ende van goude,

Souden si hebben haren wille.

Cicenes liet ligghen stille,

Dat paer litteren, dat hem quam,

630 So dat die coninc vernam.

Al en hadde hi ghenen ghere,

Te dodene sinen gherechten here,

Nochtan so was in den stonden,

Dat paer litteren over hem vonden,

635 Ende was daer omme doot.

Dat was onrecht haerde groot.

Mettien quamen al te hant,

Ridderen uut Griekenlant,

Timodes ende sine neven,

640 Die uten lande waren verdreven,

Tote Darise omme sout,

Ende ooc mede om behout.

Si raden Darise, of hi woude,

Dat hi weder keren soude,

645 Met sinen here ten pleinen lande;

Ende oft hem dochte wesen scande,

So rieden hem die Grieken dat,

Dat hi soude half sinen scat,

Weder senden ende half sine liede,

650 Bedi, ocht also ghesiede,

Dat si deen helt verloren al-

Of god wille, dat niet sijn en sal!-,

Dat Darise volcs te vullen bleve,

Daer hi di Grieken mede verdreve.

655 Want het es....al durenture,

Eens conincs goet ende aventure,

Te settene algader up enen dach.

[p. 56] Dit es die raet, die sere wach,

Den ridders, die daer hoorden toe.

660 Si rieden haren here doe,

Dat hi die Grieken doden dade,

Dat ware die loon van sulken rade.

Want si wouden dat gheloven,

Dat si den scat wouden roven,

665 Ende met penninghen versoenen,

Jeghen Alexandere, den coenen.

Maer Daris was een soete man.

Hi antwoorde den heren dan:

(Sijn herte twivelde dies si seghen),

670 Ԏeen, ghi heren, doet enweghe!

Ic bem die ghone, dies niet enbestaet,

Dat ic wille dat men verslaet,

Goede riddere ende coene,

Die te minen pauwelioene,

675 Comen ghevaren omme sout.

Ic bem van daghen nu so out,

Het ware lachter dedic dat.

Dus bleven si quite daer ter stat.

Maer niet en woudi weder keren,

680 Want hi scaemde hem der onneren.

Doch sendi weder dat meeste goet,

Van sinen scatte metter spoet,

Tote Damas in die stede.

Maer na sijnre voorders sede,

685 Helt hi daer wijf ende kindere,

Beide meerre ende mindere.

Seker so was Daris dies,

Waert sijn win ofte verlies,

Dat men te wighe soude gaen,

690 Teerst datmen saghe die sonne up staen.

Hi clam up enen beerch groene,

Te midden onder die pauwelioene,

Daer een lauwerboom up stont,

Wel ghewassen ende ront.

695 Ooc so es ghedaen sijn nature,

[p. 57] Al vrore deerde durenture,

Weder dat es heet of cout,

Dat hi altoos sine lover behout.

Ooc stont daer menich blomekijn,

700 Enter luchter siden sijn,

Liep ene riviere over tsant,

Het was die scoonste diemen vant.

Hier stont Daris ende besach,

Al dat volc, dat onder hem lach.

705 So goetlijc was hi ghedaen,

Dat men hem sonder waen,

Gheerne soude wesen vrient,

Al en haddijs anders niet verdient.

Hi hiet dat volc sceden te voren,

710 Ende sine tale horen.

ԅdele heren van Perci,

Die beste wigande sijdi,

Van der werelt uutvercoren.

Ghi sijt van den goden gheboren,

715 Ende van den ouden Beluse comen.

Dat es noch wale cont u somen.

Hi verdiende in die eertsce weelde,

Dat na hem dat eerste beelde,

Was ghemaect, dat ie ghewas.

720 Daerbi so verdiendi das,

Dat hi eerst van eertrike,

Was ghevoert te hemelrike.

Ghi heren en sijt niet vervaert.

Dit orloghe en es niet waert,

725 Datment heet eneghen wijch.

Want die cnecht die wille prijch,

Houden jeghen sinen here,

Mi dunct dat hi verwoet es sere.

Et en es gheen strijt, maer het es wrake,

730 Also als ghevalt die sake,

Dat die here sinen cnecht,

Blouwet ende voeret na sijn recht

Ende sijns selfs lant bescermt.

Ic wane die keytijf niene ghehermt,

[p. 58] 735 Die quade bastaert, om die dinc,

Dat hi worden es coninc,

Hi waent werden sekerlike,

Here van al eertrike.

Dat riet hem die jonghe joghet.

740 Ic wane ghi wel merken moghet,

Dat hi onversien ende sonder raet,

Alrande dinc dicke bestaet.

Hem ware liever, ware hi doot,

Dan hi hem up gheve door di noot.

745 Al nu so es hi hopeloos,

Dat hi so meneghen man verloos,

Jeghen Mennoene up die Granike,

Daer menech man bleef jammerlike.

Wach arme! dat quade cnechte,

750 Houden wanen hare ghevechte,

Die alleweghe aerm waren ende keytijf,

Jeghen heren, die al hare lijf,

Hebben ghehat wensche ghewout,

Ende dient selver ende gout.

755 Alexander, hoe gheerne ic wiste,

Bi wat duvele, of bi wat liste,

Du winnen waens dat conincrike,

Dat Cyrus wan gheweldelike,

Die tlant van Lidien verwan,

760 Ende Cresus den riken man,

Die die rijcste was te voren,

Die noch ie was gheboren,

Ende Baltasar van Babilone,

Ende daertoe alre heren crone,

765 Die tien tiden coninc waren.

Al es hi te hemele ghevaren,

Noch hebbic sine aventure,

Ende sijn gheluc al durenture.

Noch segghic ene ander sake,

[p. 59] 770 Dies ghij moghet sijn te ghemake:

Wi sijn van dier giganten gheslachte,

Die alle waren van groter crachte,

Entie dien toren van Babilone,

Die noch es hoghe ende scone,

775 Eerstwerf van teghelen wrochten,

Entie jeghen die gode vochten.

Bedi bidde ic u, dat ghi doet,

Uwe voorders in uwen moet

Ende dat ghi doet al sulke were,

780 Dat ghijs lof hebt ende ere.

Sal een keytijf, een incomelinc,

Ooc verdriven uwen coninc,

Ende houden uwer voorders erven,

Al sult ghiere ooc om sterven?

785 Alst so ghevalt - dat niet en sal,

Of god wille ende goet gheval -

Dat iemen vlie den griexen cnechten -

Of ghi dor mi en willet vechten -,

Hi peise doch om sijn wijf,

790 Ende om sine kinde, ende tlijf,

Verliesen sullen in den strijt;

Ende dan so eest vechtens tijt.

Nochtan weet ic wale alleweghe,

Dat wi sullen hebben den seghe.

795 Want ic in minen drome sach,

Daer ic up minen bedde lach,

Bernen die griexe pauwelioene,

Ende den keytijf dulcoene,

Ghecleet na babiloonsce wise.

800 Hi voer in die poort van prise,

Daerna brochtmenne mi ghevaen.

Doe verghinc mijn droom wel saen.

Wat hulpt dat ic u vele seide?

Ic sweert u bi die gotlicheide,

805 Vander sonnen, di wi u wisen,

Die wi bi orlove laten risen,

[p. 60] Int einde van onsen conincrike:

Die vlien, sullen ewelike,

Verdreven wesen van den lande,

810 Ghelijc dat waren onse viande.

Doe hi stoet in dese tale,

Quam ghelopen in den dale,

Een messenghier met eenre mare,

Ende seide dat Alexander ware,

815 Ghevloen ende there ghinge faelgen

Over berch ende buscaelgen,

Ende ter seewaert ware ghevloen.

Hi was so blide, hine wiste wat doen,

Van vrouden, doe hi hoorde die tale.

820 Over berch ende over dale,

Ende over bosch ende over stene,

Ghinc dat volc vlien al ghemene,

Algader dien dach ende die nacht,

Dies waren si qualijc bedacht -

825 Om dat sien sullen achter lopen;

Dat si sere sullen becopen.

Want Alexander en hadde vrucht,

Dan om dies conincs Daris vlucht.

Al hadde hi den core also,

830 Weder hi liever hadde dat hi vlo,

Ende hi verwonne in sulker wijs,

So dat hi soude hebben den prijs,

Ende al werende tlijf verliesen,

Hi en soude wat weten kiesen,

835 Want hi soude hem emmermere,

Daerna scamen der onnere.

Also na waren si nu comen,

Daris scaren, dat si vernomen,

Waren in die diepe dale.

840 Men mochte si bekennen wale,

Bi dien blikene van den goude,

Entie stuvinghe van der moude,

Verdonkerde dier sonnen ganc,

[p. 61] Dat avont sceen sonder wanc.

845 Up enen toren liep een seriant.

Hi riep in Yssoen al te hant,

Dat Daris quame ende al sijn here,

Ende men vaste vinghe ter were.

Cume gheloofdet Alexander,

850 Dies blider was dan een ander,

Ende sere langhde na den wighe.

Hi riep: Էapent u te prighe!

Hi was die eerste die uut trac,

Ende ooc die den eersten stac.

855 Hem volchde menech scone serjant,

Helm up hovet, scacht in die hant.

Nu laet sien, wat sullen doen,

Die men seide dat si waren ghevloen.

Doe tfolc sach dat si dare waren,

860 Alexander ende sine scaren,

Wel ghewapent vor sijn oghen,

Doe wisten si wel, si waren bedroghen.

Men riep daer helpe! in menegher tale;

Men mochtes niet verstaen wale.

865 Daris scaerde anderwaert dat here,

Ende sette tfolc ter were.

Hi hadde in sinen sin ghedacht -

Ooc mochte hijt hebben volbracht -,

Dat hi die Grieken voren ende bachten,

870 Soude hebben beringht met crachten.

Hadde hijt ghedaen, het ware hem goet.

Maer daventure, die emmer doet,

Den starken breken, den cranken staen,

Die en liets hem niet anegaen.

875 Dus stoeden die Grieken wel ghescaert

Up enen berch al onvervaert.

Alexander sette hem ter were,

Vore algader tander here,

Ene scare van lieden te voet,

880 Die ten wapen waren goet.

Sijn here was in tween ghescaert.

[p. 62] Die rechter side die bewaert

Nichanor, Permenions sone,

Die alre eren was ghewone.

885 Hector sijn broeder was daer mede,

En Tholomeus, die wonder dede,

Meleager ende Perdicas,

Clitus ende ooc Amictas.

Dit waren riddere al van prise;

890 Elc na conincstavels wise,

Van ere paertien leitsman.

Ane die luchter side daeran,

Was leitsman Permenio,

Die der orloghen was wel vro.

895 Ende an die selve side so was,

Sijn sone, mijnher Philotas,

Craterus ende Antigonus,

Cenus ende Eumenius.

Alexander, die coene was ende blide,

900 Hi was in die ander side,

Met enen helm van goude root,

Sijn spere staerc ende groot

Ende wel ghewapent over al,

Ende hi sat up sijn Bucifal.

905 An di side hielt bi hem doe,

Alre naest Eufestio,

Die die scoonste was als te voren,

Ende sijn gheselle uut vercoren.

Vore tfolc voer Alexander die fiere,

910 Blakende met sijnre baniere.

Den hoghen lieden bat hi sere,

Te vechtene door der werelt ere.

Hi makede sinen lieden moet;

Den vrecken man gheloofdi goet,

915 Eighinen lieden gheloofde hi,

Dat hise soude maken vri,

Die traghe wincti metten vingheren,

Ende hietse werpen met den slingheren.

Hi sprac: hoort an nu dese tale,

[p. 63] 920 Eer ghi gaet vanden berge te dale:

ԅdele heren, nu sijt coene!

Heden hebdijs wel te doene;

Gi sult alt volc van eertrike,

Dwinghen saen wel cortelike.

925 Siet hier den dach, daer u up sal,

Die aventure ghelden al,

Den seghe, dien si u behiet.

Dit goet es uwe, en twivelt niet.

Dat toochde soe u wale te voren,

930 Doe soe u Teben liet te storen,

Ende ghi Athenen haddet so vervaert,

Dat het al u eighen waert.

Siedi nu dese liede staen?

Sij sijn als wive al ghedaen,

935 Si blicken van goude so sere,

Si hebben hope vele mere

Omme roof, dan om verwinnen.

Men salt hem wale doen bekinnen,

Dat onse sweert gout biten ontwee.

940 Si connen dreighen ende nemmee,

Si sijn der weelden so ghewone,

Dat si en durren ghene soene

Houden jeghen di scaerpe swaerde.

Noopt mense enewerf metter gaerde,

945 In den rugghe of in den buuc,

Over busch ende over struuc,

Sullen si vlien met alre cracht.

Daer sal men merken uwe macht,

Ende of ghi mint mi haerde,

950 Daermen breect die plompe swaerde,

Daermen scoort die buckelaren,

Daer sal ic wel besien die scaren,

Die mi van herten goedes onnen.

Verwint tfolc, het es verwonnen!

[p. 64] 955 Di sijns viants leven spaert,

Hi heeft sijns selves lijf onwaert.

In striden salmen nieman sparen,

En si of si verwonnen waren.

Godsat hebbe die traghe hant!

960 Die blode vecht alse een wigant,

Als hi niet en mach ontvlien,

Dan sal den coenen niet ghescien.

Die van Percen hebben dicken,

Die Grieken gheslaghen tsticken,

965 Ende ooc menich onrecht ghedaen,

Bede vercocht ende ghevaen.

Dunket u wesen ghenoech -

Neent, het es groot onghevoech -,

Dattie kindere dat becopen,

970 Dat hare voorders hebben belopen?

Al die liede sonder waen,

Sullent becopen, die hier staen,

Dat onrecht dat up Europen,

Dicwile es belopen.

975 Media ende Daris, die hier staet,

Sullen becopen Cerces daet,

Die Grieken groten toren dede.

Dat sullen wi wreken hier ter stede,

Up meer volcs, dan ghi hier siet;

980 Want dus vele en ghenoeghet mi niet.

Vecht alse ic doe omme prijch,

Deelt met mi den starken wijch!

Ic lat u tgoet bliven allene,

Want ic en wille dinc enghene,

985 Dan den name van dier daet.

Dit sprac hi, ende metter vaert,

Noopti Bucifalle met sporen.

Het lichte hem achter ende voren,

Entie scaren begonden naken,

990 So dat si hem onderstaken.

Maer eer ic telle van iemans cracht,

Wie daer vlo, ocht wie daer vacht,

Sal ic u wijs maken das,

[p. 65] Hoe Daris scilt ghetekent was.

995 Daris wapen waren goet.

Maer dat an den scilde stoet,

Dat was een hystorie lanc.

Diet horen wille, hebbe danc.

Sijn scilt hinc an enen waghen,

1000 Want gheen man en mochten draghen,

Hi was goudijn goet ter curen,

Hi hadde seven coverturen;

Gedeelt was hi in drien quartieren.

Boven stonden in haerre manieren,

1005 Daris voorders haerde scone,

Die gygante van Babilone,

Ende hoe Memroet die gygant,

Dat in sinen rade vant,

Datmen enen toren soude maken,

1010 Die toten hemel soude gheraken,

Om dat die luvie daer naer,

Nemmermeer en dede vaer.

Also stont dare Chams gheslachte,

Hoet daer den hoghen toren wrachte.

1015 Doe en wout god niet ghedoghen,

Ende quam sine cracht daer toghen,

Ende verkeerde hare sprake.

Om aldusghedane sake,

Bleef di toren te makene voort.

1020 Daeraf so comt nu die poort,

Die es gheheten Babilone.

Al dit stont bescreven scone,

Int overste quartier van den scilde,

Also alst die here wilde.

1025 In dat ander so stont mee,

Hoe die coninc van Caldee,

Nabugodonosor die rike,

Met groten here gheweldelike,

Te Jherusalem weert voer voren,

1030 Ende hoe hi daer brac meneghen toren,

Ende hoe die coninc vacht den seghe,

Jeghen die Joden alleweghe.

Daer stont bescreven, hoe dat was,

Ghevanghen die coninc Cedecias,

1035 Ende ooc mede daer met hem,

Al tfolc van Jherusalem,

Entie coninc ooc gheblint,

Ende in den kerkere ghesint.

Sijn twee kinder waren met lede,

1040 Vor sijn oghen onthovet bede,

Ende goods kerke entie mure,

Ende al die huus gheslicht aldure.

Ende ooc nam hi ons heren vate,

Ende voerde se siere strate,

1045 Ende diender sine afgode mede,

Daer hi groot quaet ane dede.

Cedecias verloos die crone,

Ende bleef ghevaen in Babilone,

Ende die Joeden mede aldaer,

1050 Al durenture seventich jaer.

Nochtan liet hi te scrivene bliven

Een hystorie, die ic sal scriven,

Hoe Nabugodonosor lach,

In sinen drome ende sach,

1055 Een beelde groot vore hem staen,

Dat wonderlike was ghedaen:

Sijn hovet was goudijn root,

Entie scouderen entie aerme groot,

Waren selverijn al claer;

1060 Die buuc was coperijn, dats waer,

Yserijn waren sine been,

Dat en es loghene engheen;

Van eerden waren die voete sijn,

Ende ghemanc ooc yserijn.

1065 Dus sach die coninc al te hant,

Hoedane wijs dat sonder hant,

Een keselkijn ghehouwen waert,

Ute enen berghe, dat metter vaert,

Gheent beelde an sinen voet smeet.

1070 Het vel ter neder al ghereet,

Ende vaert te nieute alse ghestof.

Danieel hi spreect hier of,

Want hi bediede desen droom:

‘Coninc’, sprac hi, ‘Nu nemet goom!

1075 Dat beelde betekent di;

Du bes selve, coninc vri,

Dat guldijn beelde, dat du saghes,

Daer du in dinen drome laghes.

Die selverin scouderen metten aermen,

1080 Bediet dat dijn rike sal aermen

Ende cranken van ghewoude,

Also vele alst selver es beneden goude.

Ooc salt sijn ghedeelt in tween,

Dat en es loghene engheen;

1085 Het sullen hebben die Persiene,

Ende ooc mede die Mediene.

Die buuc, die coperijn was al,

Dat es dat in Grieken sal,

Een coninc werden ende sal verslaen,

1090 Percen ende Meden ent rike ontfaen.

Die been van ysere bediet,

Dat roomsce rike ende anders niet;

Gheliker wijs dat yser verwint,

Alle spise die men vint,

1095 So sal verwinnen troomsce rike,

Al dat volc van eertrike.

Dat die voete waren van eerden,

Betekent dat daerna sal weerden,

Die werelt quaet ende onghetrouwe.

1100 Daerna sal ene vrouwe,

Sonder man een kint ontfaen.

Dat bediet sonder waen,

Dat keselkijn, dat du saghes,

In dinen droom, daer du laghes.’

1105 Ooc liet hi achter enen droom,

Hoe dat hi sach enen boom,

Nabugodonosor die rike,

Ende hoorde van hemelrike,

Dat men dien soude houwen uut,

1110 Ere stemme roupen over luut,

Ende men die wortele niene soude sniden,

Totien daghe dat seven tiden,

Verkeert waren up den boom.

Daniel bediede hem den droom;

1115 Hi seide, dat hi die boom ware,

Om dat hi gode hadde ommare,

Ende hi ware so sot,

Dat hi selve waende wesen god.

Bedi so seidi over waer,

1120 Dat hi soude seven jaer,

Alse een beeste eten al uut,

Beide gars ende cruut,

Ende in enen osse sijn verkeert,

Totien tiden, dattijs ware gheleert,

1125 Dat doch ware een ander god,

Die overal heeft sijn ghebot.

Dit was dien coninc al ghesciet,

Nochtan waest daer bescreven niet.

Sint droech hi weder crone,

1130 Ende was coninc in Babilone,

Alsi te voren hadde ghedaen.

Hi dede sinen sone vaen, , , ,

1135 Te dien tiden was int rike,

Dat hi was beesten ghelike.

Daerna doe hi doot was bleven,

Waert sijn sone daer verheven.

Doe dede hi in corten tiden,

1140 Sinen vader ontwee sniden,

In clenen stucken al te gader.

Aldus begaedde hi sinen vader,

Ende gaf elc stucke enen giere,

Ende lietse enweghe vlieghen sciere,

1145 Om dat hi ontsach dat hi verresen,

Van dode te live soude wesen,

Ende hem dat rike soude ontgaen.

Dat was waerheit sonder waen.

Also nam Nabugodonosor ende,

1150 Om dat hi gode niet en kende.

Aldus ende in deser maniere,

Waren ghemaect die overste quaertiere.

Maer het was om sconincs lachter,

Dat dit was ghelaten achter.

1155 In dien voet ooc van den scilde,

Stont bescreven, alse men wilde,

Hoe Daris trike van Meden wan,

Met Cyrus, den riken man.

Balthasar sat daer ghescreven,

1160 Die tien tieden coninc was bleven,

Van Nabugodonosors gheslachte,

Die luttel up gode achte.

Hi maecte tenen tide feeste -

Aldus leest ment in die geeste –,

1165 Mettien vaten diende men hem,

Die Nabugodonosor te Jherusalem,

In die heleghe kerke nam.

Daerom was god up hem gram.

Daer hi sat met sinen wiven,

1170 Ende sine feeste soude driven,

Quam een hant van hemelrike,

Nemmeer en sach men sekerlike.

Soe screef drie woort, ende mettien,

En mochte mense meer ghesien.

1175 Maer niemen van sinen lieden,

En mocht ghelesen no bedieden.

Doe was ghehaelt Daniel,

Die prophete, ende laest wel.

Dit waren die woort, sijts ghewes:

1180 Mene.....Tegel.....Fares.

ԃonincլ seide Daniel,

Ԋa en weetstu dat selve wel,

Dat dat rike dinen oudervader,

Nabugodonosorre, algader,

1185 God gaf, ende hijs niet en kinde.

Daerom waert hi ghelijc den rinde,

Seven jaer al ommetrent.

Dit heefstu selve wel bekent.

Nochtan en scuwestu ghene sonden,

1190 Dore eneghe dinc in allen stonden.

Ooc en woutu niet laten,

Du en does di dienen metten vaten,

Die dijn oudervader nam.

Daeromme es god up di gram,

1195 Ende hevet di al dit ghesent,

Daermede du saen sals sijn ghescent.

Mane dat bediet ghetal:

Dijn rike es ghetellet al,

Ende het hevet te vele gouts;

1200 Du sals verliesen dattu houts.

Tegel dat bediet ghewichte:

Du salt dijn goet verliesen lichte.

Fares bediet besceet:

Di sal saen ghescien groot leet:

1205 Lijf ende rike dat sal bede,

Van di sceden met groten lede;

Cyrus van Percen ende Daris van Meden,

Sullen winnen die stat noch heden.’

Dit sprac hi, ende binder nacht,

1210 Waert ghevaen met groter cracht,

Babylonie, die goede stede,

Ende Baltasar versleghen mede.

Die twee coninghe verwonnense sciere.

Si daden ontleiden die riviere,

1215 Ende nam anderen loop, dan soe plach,

Te voren over meneghen dach,

Ende dor die gate van den mure,

Daer twater plach te lopene dure,

Quam ghelopen in met crachte,

1220 Tfolc ende wan die poort bi nachte.

Ende Cyrus liet in Babylone,

Daris van Meden draghen crone.

Dit en was Daris niet, god weet,

Die jeghen Alexandere street.

1225 Al omtrent den scildes rant,

Stont bescreven, hoe di wigant,

Cyrus meneghen seghe vacht.

Hi wan Lidien met siere cracht,

Ende al die grote rijcheit mede,

1230 Die Cresus hadde in meneghe stede,

Die die alre rijcste was te voren,

Die noch nooit was gheboren.

Nochtan dore al dat hi verwan,

So menich lant, so meneghen man,

1235 Die coninghinne Thamaris,

Soe en achte niet al dis,

Een moghende wijf ende vermeten,

Ende vrouwe van den Massageten,

Ende ooc van der magheden lant,

1240 Dat Amasonien es ghenant.

Soe vinc Cyrus, den edelen deghen,

Ende heeft hem thovet af ghesleghen,

Ende waerpt met groten overmoede,

In ene cupe vol van bloede.

1245 Soe seide Ԥu begheres strijt;

Al bestuus sat, het es wel tijt.’

Aldus was ghene scilt ghedaen,

Als ghi moocht horen ende verstaen.

Die ander boec neemt hier ende.

1250 Nu hoort van den groten ghenende,

Dat Alexander daer ghesciede,

Vore sconincs Daris liede.

God here, hoe moghen wi blide

Altoos wesen of teneghen tide?

1255 Waerbi moghen wi die werelt minnen,

Daer wi luttel ane moghen winnen,

Enten lesten vinden niet,

Also men dagheliken siet?,

Cyrus, die een groot here was,

S o men hier te voren las,

Die so menighen prijs ghewan, , , ,

- sine name,

Nochtan bleef hi met groter scame,

1265 Van enen cranken wive doot,

Die bi naturen es wel bloot.

Waerom mesdoen wi jeghen gode,

Die dlijf ons leent bi sinen ghebode,

Ende alsi wille, so eest ghedaen,

1270 Met ons allen sonder waen?

Elc hoede hem vor der sonden val!

In dien derden bouc staet al,

Van Darise ende Macedo,

Wie so vacht ende wie so vlo.

Die derde boec.

Eer liet ic die geeste staen,

Daer men te stride soude gaen,

Entie scaren hem onderstaken.

Nu seghic u in waren saken,

5 Dat die crakinghe van den slaghen,

Ende tstriden ende tjaghen,

Verdreef tgheluut van den businen,

Dat al niet en dochte schinen.

Daer vloghen so vele scichte,

10 Ende quarele so ghedichte,

Datmen cume ghesach die lucht.

Daer was an beiden siden vrucht.

Die eerste, die ter selver stede,

Ane eneghen joeste dede,

15 Dat was die coene Macedo,

Die van vrese noit en vlo.

Daer hi sach dat menich scilt,

Wel verdect met goude hilt,

Ende men van goude doreroot,

20 Daerinne een drake van kele groot,

Den standaert brochte ghedraghen,

Voor Darise up enen waghen,

Daerwaert keerde hi ter vaert,

Mettien breidele sijn paert,

25 Om dat hi woude sonder waen,

Talre eerst Darise verslaen;

Hem dochte dat hijs bat verdiende.

Doe quam een van Daris vriende,

Die van Surien soudaen was,

30 Ende was gheheten Arethas,

Ende hi hadde an sinen scacht

Enen witten vane, daerin ghewracht,

Een lyoen van goude stoet.

Een karbonkel diere ende goet,

35 Was up sinen helm gheset.

Hi es die eerste man, die let,

Alexandere mettien spere.

Die coninc sette hem ter were.

Ateras brac sinen scaht;

40 Maer Alexander reet met cracht,

Hem den bokelare ontwee,

Up die bulle min no mee,

Die van goude was wel claer.

Die scacht ghinc in over waer,

45 Dor die wapine ter herten toe.

Aretas storte neder doe.

Dat was die ierste, die daer staerf.

Die Grieken riepen menichwaerf:

ԏnse es die seghe, onse es die seghe!

50 Ghi sijt verwonnen, vliet enweghe!

Clitus en Tholomeus bede,

Daden utermaten lede,

Die van Percen ende haren scaren.

Tholomeus reet te waren,

55 Dodone van Parten van boven neder,

Datti niet meer upstont weder.

Clitus dede met sinen spere,

Utermaten grote were.

Hem quam Ardofilon te ghemoete.

60 Die een stac anderen onsoete,

Dattie scachte ontwee spronghen.

So sere si te gader dronghen,

Dat si tsockeerden metten peerden,

So dat si vielen up der eerden.

65 In onmacht waren si alle bede.

Men waende dat si waren versceden.

Clitus was deerste die ontspranc,

Met nide hi dat sweert uut swanc,

Ende stont over sine voete.

70 Hi sloech Ardofilone wel onsoete,

Thooft van den buke, alse die boude,

Daer hi hem rechten soude.

Doe quam die here van Babilone,

Die here Macheus, die herde scone,

75 Ende wel gheraect was in den mont;

Hi sloech doot ter selver stont,

Enen Griec, die hiet Jolas.

Dat versach daer Philotas.

Metter haest quam hi ghestreken,

80 Ende woude Iolase wreken;

Maer Macheus hi ontreet.

Dat was Philotas haerde leet.

Maer al en mochten si niet ontriden;

Othim slouch hi ontwee die siden.

85 Dat was in die luchter paertie.

Doe quamen die van Hircanie -

Ende souden Philoten vervaren -,

Met vele ridders up hem ghevaren.

Hi nam den meneghen dat leven;

90 Maer wel na was hiere selve bleven.

Hem quam te helpene Antigonus,

Cenos ende ooc Craterus,

Ende Permenio, sijn vader,

Ende dat luchter here algader.

95 Si braken die Yrconoise scaren.

Antigonus versloech te waren,

Feax met sinen scaerpen sweerde.

100 Craterus dede grote were.

Daer vele hogher liede toe saghen,

Sat een ridder up enen waghen.

Hi doreslouch hem helm ende hooft,

Ende alse hijt hem hadde gheclooft,

105 Trac hi hem van den waghen neder.

Nemeer en richte hi hem weder.

Die hier versleghen bleef aldus,

Hi was gheheten Anfilocus.

Craterus slouch ter selver stede,

110 Sinen waghenman te doot mede.

Permenio die in ghenen tiden,

Die van Percen ne woude vermiden,

Hi dorreet dat here met crachten.

Twee ridders quamen met twee scachten,

115 Die beide joesten up hem daden;

Maer en mochte hem niet scaden.

Ysamnes was deen gheheten,

Ende eens conincs sone vermeten.

Dimus was des anders name.

120 Maer hi en achtes niet een brame,

So wat si hem moghen doen.

Een ander ridder was ghevloen,

Van den Grieken, hiet Orestes,

Die up een roche gheclommen es,

125 Die voer hi troosten, ende mettien

Heeft hi Ysamnesse versien.

Dor die borste stac hi hem te hant,

Dat hi viel neder in dat sant.

Orestes, die wech was ghevloen,

130 Dedi die wapen ane doen,

Ende mettien trac hi sijn swaert.

Dimuse slouchi ter vaert,

Sinen aerm af, dat was waer,

Ende reetene al te stucken daer.

135 Agilone verslouch hi mede,

Ende Elame ter selver stede,

Cirifon ooc mede daerna,

Van den lande van Arabia.

Dus vachtmen an die luchter side,

140 Ende die strijt was herde stide.

Maer an die rechter siden vacht,

Emenidus met groter cracht.

Hi sloech met sinen sweerde,

Daer hi den meneghen mede deerde,

145 Ende stac ooc met spieten.

Dien hi gheraecte, hi en condes ghenieten.

Metten sweerde so slouch hi,

Dyaspen, enen ridder hi,

Eudochiun hi mede scoot,

150 Met enen spiete steendoot.

Hi slouch meneghen ter neder,

Ende reet dore ende quam weder.

Nichanor dede wonder groot.

Hi sloech meneghen te doot,

155 Ende maecte die plaetse root van bloet.

Mettien dede Eclimus hem ghemoet,

Een bacheleer met enen scachte,

Scone ende edel van gheslachte,

Want hi was van Cyrus gheboren.

160 Hi reet up Nichanor van voren,

Ende hi stakene up dien scilt,

Dien hi up die side hilt;

Maer hi en mochte hem niet ghederen.

Nichanor sette hem ter weren,

165 Ende stakene doe vele sciere,

Mettien spere dor die visiere,

Dor den nese in bede doghen.

Eclimus en const niet ghedogen,

Hi en viel neder van den paerde,

170 Voren, al blint up die aerde.

Die prince van Ninivee,

Hi dede vele Grieken wee;

Hi vacht harde an Daris side,

Ende maecte vele Grieken onblide.

175 Negusar seit men dat hi hiet.

Hi scoet meneghen scaerpen spiet.

Ooc consti vechten metten swaerde,

Mettier gysaermen sloech hi haerde,

Alse nu vachti metten ghescotte,

180 Nu metter aex, ghelijc den Scotte.

Helime hadde hi ghescoten dure;

Dorilas haddes quade hure,

Dien haddi metten sweerde doot.

Armogenes hadde thovet root,

185 Hi was gheslaghen mettier aex.

Dese drie hadden luttel ghemaex,

Ende alle drie so warent Grieken;

Si en dorften hare wonden wieken.

Philotas sach daer Negusar,

190 Die jeghen die Grieken was ghespar;

Hi trac sijn sweert ende voer bat naer.

Ic sal u segghen over waer,

Dat een pyrop diere ende goet,

Up Negusars helme stoet.

195 Philotas sloughene van boven,

Helm ende steen heeft hi ghecloven.

Nochtan die coyfie wederstoet,

Dien slach, bedi soe was so goet.

Doch becochte hi sere den smete -

200 Dat sweert was van goeder bete -,

Die luchter hant verloos hi saen,

Doe hi den slach waende ontfaen.

Negusar hadde luttel ghemaex,

Nochtan verhief hi sine aex,

205 Ende soude wreken den slach.

Maer Amictus het versach,

Ende boot sinen scilt daerjeghen,

Els ware Philotas doot bleven;

Want die aex voer in den scilt,

210 Daren Amictus voor hem hilt,

Tote der middewerde in.

Philotas peinsde om sijn ghewin:

Daer hi die aex uuttrecken soude,

Slouch hi Negusare, alse die boude,

215 Althans af die rechter hant,

Dat soe neder viel upt sant.

Van rouwen comt dicke cracht.

Negusar hevet hem bedacht,

Dat hi onnutte es in orloghe.

220 Hi stont up enen waghen hoghe,

Ende waerp hem te ghemoete,

Rechte vor Iolas voete.

Iolas voer up hem ter neder,

Ende eer hi mochte upcomen weder,

225 Was hi dorscoten ende sijn wreen.

Negusar ooc, alst hem wel sceen,

Was dorscoten met spieten.

Dus moeste hi der doot ghenieten.

Alnu was dare so ghevochten,

230 Dat vele liede becochten,

Ende si waren som wel moede.

Dat gras was bedect met bloede,

Die dode bedecten deerde.

In beiden siden hadde met sweerde,

235 Menech man die doot vercoren;

Maer die Percen hadden verloren,

Vele meer liede, dan die Grieken.

So dat die lucht begonde rieken,

Entie van Percen sijn vermoit,

240 So dat des stridens hem vernoit.

Nochtan so was die scare clene

Van dien Grieken al ghemene;

Maer hare coenheit ende hare were,

Was beter vele dan Daris here.

245 Die Percen begonden vlien.

Alexander heeft dat versien,

Ende slouch achter alstie coene,

Die alle dinc bestont te doene,

Met ere scare van lieden te voet,

250 Die hem wel in staden stoet.

Beide dor ridders ende dor paerde,

Ende dor scutte ende dor swaerde,

Sochti des conincs Daris waghen,

Want hiene gheerne hadde verslaghen.

255 Daris broeder Oxateus,

Sach Alexander comen aldus.

Hi sette ene scare ter were,

Vor sinen broeder jeghen sijn here.

Daer was rouwe ende hantgheslach,

260 Het riep daer ‘owi! owach!

Ane beden siden menech man,

Die ic al ghenomen niet en can.

Maer die Percen hadden al,

Van den stride tongheval.

265 Som hadden si die storte ontwee,

Ende dorscoten wasser mee,

Som met colven ghesleghen doot.

Si laghen van den bloede root;

Die een slouch met al den leden,

270 Ende selc hadde die pine leden,

Een ridder stoet an Daris side,

Die bekennet was haerde wide,

Ende hadde witte wapen an.

Van Damiette was die man,

275 Sijn name was Soroas.

Men secht datti die vroetste was,

Van sterren in Egypten lant,

Dien men in dien tiden vant.

So wat dinghe soude ghescien,

280 Dat consti in die sterren sien;

Hi wiste wale in waren saken,

Welctijt dat coren soude gheraken,

Of welctijt diere soude sijn.

Hi sach ooc in der sterren scijn,

285 Wanen so die snee quam,

Ende wat den wint maect so gram,

Ende wat nature die lentijn,

Doet groene ende soete sijn.

Die dauwes nature wisti ghereet,

290 Ende waerbi die somer es so heet,

Bi wat naturen die wijngaert,

In dien heerfste sijne rijpheit baert.

Ooc wiste hi wel ter cure,

Hoe die heerfst heeft droghe nature.

295 Noch wiste hi wonderlike

Hi kende die hemelsce,

Ende ooc die viere elemente,

Ende al die sterren van dien firmamente.

Die sevene hemele kendi wel,

300 Ende wiste bat, dan iemen el,

Bi wat naturen ende bi wat dinghen,

Dat si jeghen den achtenden dringhen:

Die hemel, daer die sterren in staen,

Doetse met hem westwaert gaen;

305 Nochtan wille hare vaert,

Alle wege ten oosten waert;

Hi wiste wel, hoe meneghen graet,

Die hemel van der eerden staet.

Die zodiaken kendi wel,

310 Ende wiste bat dan iemen el,

Waerbi ooc twalef tekine staen,

Daer die planeten onder gaen.

Die sterren die hier boven liden,

Die wi sien te haren tiden,

315 Ende die ooc onder ons staen,

Die noit man en sach sonder waen,

Al haren ganc ende hare nature,

Wisti herde wel ter cure.

Al die uren consti sien,

320 Ende watter in soude ghescien.

Dat ic u telle, dat is clene;

Maer hi kendet al ghemene,

So wat so an den hemel staet,

Cort ende lanc, goet ende quaet.

325 Soroas hadde versien,

Dat hem soude ghescien,

Dat hi emmer soude sterven,

Ende die better doot verwerven,

In dien strijt, dien men daer vacht.

330 Des was hi haerde wel bedacht,

Want die sterren sonder waen,

Dadent hem haerde wel verstaen.

Hi begheerde dattene Alexander,

Soude doden ende gheen ander,

335 Want het dochtem wesen ere,

Storve hi van alsulken here.

Hi begheerde sere die doot,

Entaer die strijt was haerde groot,

Quam hi hem neven up enen waghen -

340 Ende brochte meneghen spiet ghedraghen.

Hi scoot dien coninc up dien scilt,

Daer hi vor den waghen hilt.

Hi scoot up hem meneghen spiet;

Ende dat en ghenoechdem niet,

345 Hi en verspraken ooc aldus:

Ԋa en was Neptanabus,

Dijn vader ende niemen el,

Dat weetmen vor waereit wel,

Ende hi wan di lachterlike,

350 Du bes een bastaert sekerlike.

Wat slaestu aldus sonder were,

Dat crancste volc van den here?

Com hare, oftu bes so coene,

Dattuut dars bestaen te doene.

355 Ic bem een ridder coene ende goet,

Ic bem van seven aerten vroet,

Ic bem die beste astronomien,

Die noit in lant was ghesien.

Alse Alexander dat heeft ghehoort,

360 Hi en toornede hem niet om dese woort,

Maer hem wonderde, dat sulc een here

Die doot begheerde also sere.

Goetlike so antwoorde hi:

ԏwi aerme, wat eest dat ic sie?

365 Soete vrient, laet dine tale.

Twi wiltu breken dedele sale,

Daer die wijsheit binnen es?

Des wes seker ende ghewes,

Dat mijn sweert nemmermeer en snijt,

370 Dine hersene, daer so vele toe tijt.

Du bes in die werelt goet.

Wat grooter lede eest, datti doet,

Die helle hebben dus vercoren,

Daer alle wijsheit in es verloren?

375 Dus sprac hi; maer Soroas,

Die emmer in den wille was

Dat hi van hem sterven woude,

Spranc van den waghen alstie boude,

Ende sloech den coninc in sijn die.

380 Een luttelkijn vergramde hi,

Maer hi liet den ridder staen,

Want hien niet en woude slaen.

Dus bedwanc hi sinen moet.

Maer Meleager, die bi hem stoet,

385 Slouch hem af bede sine been.

Doe viel daer der bester een,

Onder die voete in dat gras,

Dat haerde grote scade was.

Doe Soroas dus was versleghen,

390 Vlo daer menich coene deghen,

Entie scaren woorden testoort.

Die Grieken voeren voort,

Ende al die vrese van den stride,

Quam an des conincs Daris side.

395 Al es Daris staerc ende coene,

Wat raedi hem nochtan te doene?

Hi en mach niet sonder waen

Sonder hulpe die pine bestaen,

Ende hi en sach van al den heren,

400 Totem niemen weder keren.

Ooc sachi wale, wat die Grieken daden:

Berch ende dal al overbaden

Metten bloede, ja hi sach,

Tusschen die peerde, aldaer hi lach,

405 Sinen waghenare sonder hooft.

Hi was in twivel, des ghelooft,

Weder hi hem woude laten vaen,

So sterven, so die vlucht bestaen.

Doe hi dus in twivel was,

410 Scoot enen spiet Perdicas,

Ende gheraectene int hovet.

Doe waert hi also verdovet,

Dat hi ter aerden neder tumede,

Entien riken waghen rumede.

415 Hi en sette hem nemeer ter were,

Hi maecte hem vaste uten here.

Daer mochte men enen coninc sien,

Haerde onedelike vlien,

Die te voren wale sere vacht,

420 Met woorden, sonder ander cracht,

Ende maecte hem so bout.

Hi vlo met al siere ghewout,

Al te voete metter vaert,

Totien dat hem sende een paert,

425 Een riddere, die hiet Ausoen.

Ter vlucht begonste hi hem doen,

Daer hi wiste die Eufrate.

Hi voer henen siere strate,

Te Babilonien in die stede.

430 Hem volchde menich prince mede.

Macheus hoorde die niemare,

Dat Daris ontreden ware,

Ende hi hem hadde ghedaen ter vlucht.

Althans hadde hi grote vrucht,

435 Die te voren sonder waen,

Meneghe coenheit hadde ghedaen,

Ende ooc noch met siere cracht,

Jeghen die Grieken sere vacht.

Hi ghinc vlien al dat hi mochte,

440 Ende al dat here, dat hi brochte,

Ridderen knapen ende baroene,

En scaemden hem niet ter vlucht te doene.

Ende et es recht ende nature,

Alst hooft heeft quade aventure,

445 Dat al die lede sijn tongemake.

Alse die herde es onder die brake,

So sijn die scaep verbeten saen.

Hierbi machmen wel verstaen,

Als hare here was ghevloen,

450 Moesten sijt ooc mede doen.

Doe sloechmense doot van bachten,

Si en mochtens hem niet ghewachten.

Die niet en woude dor sijn lant,

Hem weren jeghen sinen viant,

455 Die moeste al vliende tlijf verliesen,

Ende een scandelike doot verkiesen.

Nu sijn die Grieken alle moede.

Si vaechden haer swaert van den bloede,

Ende Alexander hi gheboot,

460 Datmen niemen en sla te doot.

Hi hietse toten rove vaen,

Ende ooc ten scatte gaen,

Ende laden hem met goude.

Het was in enen donkeren woude,

465 Daer die kemele metten bulen,

Ende daertoe haerde vele mulen,

Stoeden gheladen metten scatte.

Alexander hi wiste al datte,

Ende voer aldare metter spoet,

470 Ende deelde ghelijc dat goet.

Men loet peerde ende waghen,

Also vele alsi mochten draghen.

Daer waert sat die vrecke man.

Men vult die sacke ende dat men can;

475 Si werper in al dat si vinden,

So vol waersi, men en mochtse binden.

Nochtan dat si so moede waren,

En mochten sijs niet ontbaren,

Si en vulden haer cousen ende haer broeke,

480 Hare boesemspleten entie doeke.

So vele hadden sijs gheladen,

Si en constent ghedraghen no bestaden.

Daerna ghinghen die keytive,

Ende vercrachten die scone wive,

485 Die comen waren metten here.

Si mochtent wel doen sonder were.

Nuscen ende goudine ringhe,

Hechsele ende alrande dinghe,

Dattie vrouwen scone maect,

490 Al hebben sijt te hem ghesaect.

Nochtan dor al dat dit ghesciede,

Algader Daris maisniede,

Moeder suster ende wijf,

Kinder, knapen ende joncwijf,

495 Bleven algader in hare ere.

Al dat goet, min ende mere,

Vergulde waghene ende cierheit,

Bleef hem al, ende so ghereit,

Waren si ghevoert in prisoene,

500 In die griexe pauwelioene.

Daris moeder dedi sulke ere,

Als oft sijn moeder ware, of mere.

Suster hiet hi Daris vrouwe,

Ende siere suster hiet hi joncvrouwe;

505 Daris kint hilt hi alse sone;

Dies was hi altoos ghewone.

Dat kint was van seven jaren.

So goedertieren was hi te waren,

Ende so hovesch in siere joocht.

510 Ware hi bleven in der doocht,

So en weetic in mine ghedochte,

Saken diemen hem lachteren mochte,

Alse an enen heidenen man.

Maer doe hi die rijcheit ghewan,

515 Beide van Percen ende van Meden,

Ende van al den riken steden,

Doe verkeerde sijn hoofsce sin.

Die weeldecheit ent groote ghewin,

Daden hem dorperheit verkiesen,

520 Ende sijn hovescheit verliesen.

Rijcheit ende die aventure,

Daden verkeren sijn nature.

Bedi die eer sine viande,

So hoveschlec hadde in sine hande,

525 Hi waert daerna sinen vrienden,

Die alre dogheden verdienden,

So wreet dat hise slouch te doot.

Dat was ene mesdaet groot.

Hi waende dat al ware goet,

530 Wat so hem stont in sinen moet.

Bedi seidi al openbare,

Dat Jupiter sijn vader ware,

Ende hiet dat mens gheloven sonde.

Dat dede rijcheit van den goude.

535 Hi hadde cure van den wensche;

Hem verdroot dat hi was mensche;

Nochtan dat hi die hoochste was,

Daer noit man af in boeke las.

Hier binnen riep hi Permenioene,

540 Ende gheboot hem te doene,

Dat hi te Damasch soude varen,

Om den scat met sinen scaren,

Die daer Daris hadde brocht.

Maer die soudaen hadde ghedocht,

545 Daer te voren dat hi die stede,

Ende ooc al den scat daermede,

Alexandere up gheven soude.

Bedi trac hi alstie boude,

Met sinen volc uter stede,

550 Om dat hi waende daermede,

Alexander succurreren,

Ende sijns heren cracht verweren;

Daerre so menech dusent bleef,

Dat noit man tghetal bescreef.

555 Eer hi hem noit bekinnen dede,

Was hi daer verslaghen mede.

Dus was ghehaelt in die stat,

Al sonder were al die scat.

Dit es allene die troost,

560 Die Daris drouve herte verloost,

Van al den scade dien hi nam,

Doe hem die niemare quam,

Dattie verrader doot ware,

Ende versleghen in die eerste scare,

565 Die valsche soudan van Damasch.

Voorwaert meer so waert hi rasch,

Ende prijsde sere daventure,

Dat soe somwile ter cure,

Den quaden sine quaetheit loont,

570 Ende dat soe nieman en bescoont.

Aldus vergat hi sinen rouwe,

Om des soudaens onghetrouwe,

Al was hem sulke scade ghesciet.

Ens niet so quaet, et en dooch iet.

575 Alexander hadde begraven,

Die heren met groter haven,

Die in den strijt waren versleghen;

(Dies woudi tallen stonden pleghen,

Dat hise groef na haerre weerden.)

580 Bin achte daghen brochtmense ter eerden;

Ende hi voerde dat here voort,

Tote Saiet, ter ouder poort.

Fenise hieten die lantsliede.

Hi dwancse al sonder miede

585 Dat si hem waren onderdaen;

Dus en woude hiere ghenen slaen.

Alse Saiet was ghegaen in hant,

Entie Fenise ende al dat lant,

Doe seinde die coninc boden voort,

590 Tote Tyren in die goede poort,

Daer Appollonis in was here

Gheweldich ende met groter ere.

Hi ontboot hem, of si wouden,

Dat si hem beraden souden,

595 Weder si hem wouden ontfaen,

So met stride wederstaen.

Onweert hadden si die boden;

Bedi daden sise doden.

So dat verhoort Macedo;

600 Hi was der orloghen wel vro,

Maer sere rouwen hem die liede;

Hi peinsde, dat si om ghene miede,

Jeghen hem en mochten versoenen.

Hi liet die poort van Cydoenen,

605 Ende voer voort te Tyren waert.

Die poorters vant hi onvervaert,

Ende ghevest met enen mure,

Ghetornet ende begraven ter cure,

Ende meneghen man staende ten tinne.

610 Blide was hi in sinen sinne,

Dat hi daer vechten soude seghe;

Dies was hi seker alle weghe.

Hi besach die poorte van bi.

Daer stont menich deghen vri,

615 Wel ghewapent na hare maniere,

Ende menich toren staerc ende diere.

Verhort waren die cantele

Jeghen tribuke ende magnele.

Daer stelde men meneghen pederiere.

620 Die van binnen behinghen sciere,

Die mure met planken ende met scilden,

Die die woorpe wel onthilden.

Met slingheren street men vele daer,

Ende met boghen, dat was waer.

625 So langhe vachtmen vor die stede,

Datmen daer meneghen steerven dede.

Nochtan en mochtmense niet winnen,

So grote were was van binnen.

Want si daden die were so groot,

630 Dat si dusent heren sloeghen doot.

Die stede stont bi der see;

Daer dedemen den lieden wee,

Met scepen, daer men mede vacht,

Up die poort met groter cracht,

635 Ende te lande vachtmen mede,

Te paerde ende te voete up die stede,

Bede bi daghe ende bi nachte,

Ende men brac den muur met crachte.

Al dat volc slouch men te doot,

640 Jonc ende out, clene ende groot,

Enghere ghenaden en woudemen pleghen,

Want si die boden hadden versleghen.

Hier omme dede die coninc verslaen,

Al dat men daer mochte begaen,

645 Sonder die in kerken vloen,

En woude hi gheen quaet doen.

Daer was haerde groot ghecrac,

Doe men die edel stede ontstac,

Onder wint met griexen viere.

650 Die brant was groot ende onghehiere.

Die vrouwen riepen lude met wene,

Het verbrande al groot ende clene.

Maer Appolonis hi ontghinc,

Doe tfolc al die doot ontfinc.

655 Daer was die doot menegherande:

Some liepen si in die brande,

Alsi wouden ontflien den slaghen,

Som si ooc dat vier ontsaghen,

Ende lieten hem met sweerden slaen.

660 Die dit ooc bede wouden ontgaen,

Si lieten hem vallen in die see.

Dus was daer meneghen vele wee.

Som bleven si onder der maisieren.

Dus waren die dode van manieren.

665 Ooc wasser vele in waren dinghen,

Die hem ooc met stricken hinghen.

Sulke waren ooc van dien,

Die altoos niet en wouden vlien,

Want het dochte hem wesen scande.

670 Si wouden dor die ere van den lande,

Werender hant haer lijf verliesen,

Ende een eerlec inde kiesen.

Men slouchse doot, ende si sloughen,

Dit dochte hem alre beste ghevoughen.

675 Het dochte mi sijn die scoonste doot,

Bedi si haddens ere vele groot.

Aldus was die edel poort,

Tyren algader ghestoort.

Dus es gheslicht menich tor,

680 Die wilen maecte Agenor,

Ende Tyren ierst die name gaf.

Wi vinden wel ghescreven daeraf,

Dat te Tyren, in die goede poort,

Eerst griexe letteren waren ghehoort;

685 Bedi Agenor hadde enen sone,

Hiet Cadmus, dat was die gone,

Die griexe letteren eerst visierde,

Daer hi die werelt met versierde.

Dit weetmen wel dat waer es.

690 Entie prophete Moyses,

Hi vant ebreusce litteren teerst;

Dus was die wijsheit ghemeerst.

Carmentis, ene maghet fijn,

Vant eerst letteren in latijn.

695 Te voren, eer Tyren was ghemaect,

So was tfolc al ongheraect,

Ende so luttel van vroeden lieden:

Woude ieman anderen iet ontbieden,

Wildi een paert, hi screef een paert,

700 Ende sendet ooc dan ter vaert;

Woudi iet el, hi screef des ghelike.

Dus was die sede in eertrike.

Nu es Tyren ghedestrueert,

Tfolc verslaghen, tgoet verteert.

705 Te voren en const noit man ghewinnen.

Nu doe ic u die waerheit kinnen,

Dat soe es ghevest weder,

Al was soe ghewoorpen neder,

Ende soe heet Surs heden den daghe,

710 Dat en es altoos enghene saghe.

Al was soe heidijn doe te tiden,

Soe es kerstijn woorden siden.

Daer dede sider wel groten staet

Die edel markijs van Monfraet,

715 Entie here van Tabarie.

Dat se god ghebenedie!

Si scoffeerden ooc Saladine,

Ende ooc die ghesellen sine.

Doe Tyren dus was testoort,

720 Doe voer Alexander voort,

Haestelike te Jherusalem,

Dat eerstwerf hiet Salem.

Noes sone, Sem die rike,

Die eerste coninc van eerderike,

725 Ende ooc die eerste pape mede,

Leestmen datse eerst maken dede.

Salem hiet hise ende woonde daer,

Meneghen dach ende menech jaer.

Melchisedech hiet hi ooc mede,

730 Ende al die coninghe vander stede,

Hieten langhe wile na hem.

Ende sider hiet Jherusalem,

Die coninc David, doe hijt wan,

Up dat volc van Chanaan.

735 Nu heeft Alexander bracht,

Groot here al daer ende heeft ghedacht,

Dat hi die poort sal ontsteken,

Ende dan ons heren kerke breken,

Daer die Joden sesse ende viertich jaer,

740 Over wrachten, dat es waer,

Eer sise mochten vol maken.

Dit lesemen in waren saken.

Doe hi was in dit ghedochte,

Enti die poort met crachten sochte,

745 Quam die patriarke voort,

Die woonde in die heileghe poort,

Met al den papen, die daer waren,

In diere ghelike, in diere ghebaren,

Dat Alexander onsen here,

750 Ghecleet sach, no min no mere,

Dan als een bisscop es ghecleet,

Also alst in dien eersten boeke steet,

Dat Alexander, daer hi lach,

Ons heren figure sach,

755 Over twee jaer hier te voren,

Eer hi Teben dede te storen.

Ten eersten dattien Macedo,

Sach, was hi haerde vro,

Ende bete neder up die aerde,

760 Ootmoedelike van sinen paerde.

Over sine knie hi neder seech,

Ende mettien hoofde hi hem neech.

Daer en was ridder noch baroen,

Hi en moeste ooc also doen.

765 Dien ridders wonderde uter maten,

Dat hi hem woude so ghematen,

Wanti was van hoghen sede.

Si vraechden hem, waerom hijt dede?

Hi seide ‘Dese hevet mi ghegheven,

770 Al mine macht ende mijn leven,

Die mi ooc mede gheven sal,

Onder mi die werelt al.’

Hi liet al tfolc buten die stede,

Sonder al luttel, die hi dede,

775 Met hem varen in die poort.

Hi mercte al wat daer behoort,

Ende hoemen dare diende gode.

Hi offerde na die ghebode,

Dat hem die patriaerke seide,

780 Selver, gout ende chierheide,

Ende gafse van allen chense vri.

Dese doocht die dede hi,

Den Joden dore onsen here.

Daeran dedi gode grote ere.

785 Si bleven ooc ghevrijet aldus,

Toter tijt, dat die here Antiocus,

Die ooc Epiphanes hiet,

Den Joden dede groot verdriet.

Dat es bi anderhalf hondert jaer;

790 Dit weet men wale dat es waer.

Doe ghinc verre die niemare,

Dat ment doe seide al openbare,

Int gheberchte van Caspi,

Die leghen int lant van Endi.

795 Daer was dat volc van Israhel,

Dat diende gode wilen wel,

Van Salmanassare verdreven,

Die coninc was al sijn leven,

Int lant van Asiria.

800 Hi hadde verre ende na,

Tfolc van Israhel ghevaen,

Ende hadt in dit lant ghedaen,

Dat met beerghen was besloten.

Daer waren si met haren roten,

805 Si en mochten uut maer tenen gate.

Doe si hoorden van derre bate,

Die Alexander den Joden dede,

Doe sinden si ooc boden mede,

Tote Alexandere, die bem baden,

810 Dat hi hem dede ghenaden,

Ende hise dade uten prisoene,

Want si hoorden ten joetscen doene.

Alexander hi dede doe vraghen,

Wie si waren ende wies si plaghen.

815 Doe seidemen weder ghereit,

Dat se dor haer grote quaetheit,

Onse here plaghen liet,

Want si up gode en achten niet;

Diese ute alre pinen brochte.

820 Bedi becochten sijt dus onsochte.

Bedi voer Alexander al daer.

Ic segghe u dat al over waer,

Dat hi dat gat vermuren dede.

Doe docht hem grote pijnlichede,

825 Want dat gat was haerde wijt.

Hi bat gode ter selver tijt,

Of hi die israhelsce roten,

Daerinne woude hebben besloten,

Dat hi die beerghe bi siere ghenade,

830 Tegader beide comen dade.

God ghehoorde sijn ghebede,

Want hi dat gat verhelen dede.

Daer sijn si binnen noch ghevaen,

Tiene gheslachten sonder waen,

835 Ende een half ooc daer mede.

Ocht onse here so vele dede,

Door enen heidinen man,

So segghic dat hi soude dan,

Doen dore eens Kerstijns bede,

840 Vele meer wonderlichede.

Drie hondert jaer dertich ende een,

Dat en es loghene engheen,

Drouch Alexander crone te voren,

Eer Jhesus Christus waert gheboren.

845 Daeromme eest also ghesciet,

Dat hi gode en kende niet.

Van Jherusalem ghereide sine vaert,

Alexander te Gazen waert,

Daer wilen Samson was beseten,

850 Van meneghen Philistee vermeten.

Men leest dat hi die poorten nam,

Ende up enen berch ooc clam.

Het was een vercoren stede;

So ghetrouwe was soe mede,

855 Darise, haren eersten here,

Dat si om min no om mere,

Enwouden Alexander ontfaen,

Ende gheloveden sonder waen,

Dat si dore hare ghetrouwechede,

860 Behouden souden hare stede.

Hi beleide die poorte al omme,

Met ere haerde groter somme,

Ende street daer met groten nide.

Men sloegher vele an elke side.

865 Mettien dat men street aldus,

Quam een van binnen, hiet Becus,

Ende waende den coninc doot slaen.

Hi quam rechte of hi ghevaen,

Hem den coninc woude gheven,

870 Ende uter poort ware verdreven.

Doe hi den coninc bi was comen,

Woudi hem tlijf hebben ghenomen.

Bindien scilde hilt hi tswaert,

Ende reet ten coninc waert,

875 Met crachte sloech hi hem upt hooft.

Hi hadden doot, des ghelooft,

Maer daventure weder stoet,

Die hem dicke badde ghehoet.

Bedi en haddi niet die macht,

880 Datti den slach hadde volbracht.

Alexander sloech te hant,

Becuse af die rechter hant.

Des hadde Becus groten toren,

Alse hi die hant hadde verloren.

885 Metter ander stac hi den here,

In die luchter scoudere sere.

Ende doe waert die coninc ghewont,

Met enen steen ter selver stont,

In die scene van den bene.

890 Daeromme gaf hi haerde clene.

Becuse sloechi sonder waen,

Ende dede dat hi hadde bestaen:

Hi dorbrac die staerke scaren.

Die ghene, die in die stede waren,

895 Gaven up die goede stede,

Behouden lijf ende lede.

Doe Alexander, die blide man,

Die stat van Gazen aldus wan,

Setti sine cure daerin,

900 Sulke alsi vant in sinen sin.

Doe voer hi te Egypten waert.

Al dat lant was so vervaert

Van den staerken griexen here,

Dat si up gaven sonder were,

905 Altenen gader haer conincrike.

Doe deet di coninc cortelike,

Na sinen wille besetten algader,

Want hi seide het was, sijns vader,

Bedi waert sijn van rechter ure,

910 Ende hi besetter in sine cure.

Daer vant hi een scone beelde,

Ghemaect na den edelen heelde,

Neptanabuse, sinen vader,

Van brunen maerbersteen algader.

915 Doe hi wiste, wies beelde twas,

Verhoghede hi sere das;

Hi cusset ende hi helset mede.

Ooc sprac hi ter selver stede:

‘Vader, du bes mi willecome,

920 Wient si scade ofte vrome.

Daer dedi maken ene stede,

Die hi Alexandrien heten dede.

Daer groef hi den prophete ons heren,

Jeremien met groter eren.

925 Sider dat hine graven dede,

En quam serpent engheen in die stede.

Daer hadder te voren so vele ghewesen,

Dat nieman cume en conste ghenesen.

Mettien reet hi sine vaert,

930 Met haesten te Lybien waert,

Dat een wonderlijc lant es.

Sijt des seker ende ghewes:

Het es so heet bi naturen,

Datter niemen en mach gheduren,

935 Ende het leghet in Affrike,

Int westeinde van eertrike.

Lybien dat es een arem lant,

Gras no coren wast int sant.

Daer es menich staerk woorm.

940 Welctijt dat es een stoorm,

So vlieghet tlant in die ghebare,

Ocht in die wilde see ware.

Daer en vallet dau no reen,

Rijm no snee altoos engheen.

945 Daer en es beke, noch riviere,

Noch water in neghere maniere,

Sonder een fonteine, dat es waer.

Ne maer een bosch es aldaer;

Ander boom, verre no na,

950 So en es int lant van Libia.

In den bosch es ene kerke,

Van haerde dieren ghewerke,

Daer Jupiters beelde in staet.

Die coninc vant in sinen raet,

955 Dat hire woude doen sine ghebede,

Ende bidden hem dat hi hem sede,

Wie sijn gherechte vader ware,

Want hi en wistes niet openbare.

Ooc woudi weten sonder waen,

960 Hoet hem in stride soude vergaen.

Hi seinde sine boden te voren,

Die hi uut hadde vercoren,

Enten pape groot goet te waren.

Selve quam hi na ghevaren,

965 Met ere mateliker scaren,

Die staercste, die int here waren.

Teerst dat si voeren binden sande

Ende si waren buten eylande,

Braken die baren also hoghe,

970 Vanden sande, al waest droghe,

Alse ocht ware in die gherume see.

Daer hadde menich vele wee,

Die versmoorden inden sande.

Si en vonden in den lande,

975 Noch voetspor, noch enich lant,

Noch gras, noch beemt, els niet dan sant.

Viere daghe ende viere nachte,

Reet die coninc dus onsachte,

Eer hi Amons busch vernam,

980 Ende in Jupiters kerke quam,

Daer hi van der fonteinen dranc,

Daer af te tellene es haerde lanc.

Soe es lau ter sonnen upganghe.

Dat duurt daer also langhe,

985 Toten middaghe; dan es soe so cout,

Dat ghijs cume gheloven sout.

So welken tijt die sonne es neder,

So es soe lau woorden weder.

So heet es soe up die minnacht,

990 Dat wallet van groter cracht.

So et naerre den daghe gaet,

So soe meer coelheit ontfaet.

Dit es een wonderlike nature.

Het waert den Grieken sere te sure,

995 Eer si dronken vander fonteine,

Die claer was ende haerde reine.

Als Alexander hade ghedronken,

Ende sijn hette was ghesonken,

Ghinc hi in den monster staen,

1000 Voor Jupiters ghebeelde saen.

Die afgod seide al openbare,

Dat Jupiter sijn vader ware.

Maer die duvel can wel lieghen,

Alse hi den minsche wille bedrieghen;

1005 Hi seide dat hi in ghenen strijt,

Sterven soude in eneghen tijt.

Hieromme was die coninc blide,

Ende keerde weder over side,

Mettien selven, die ontfaren,

1010 Uten heten lande waren.

Want daer versmoorde menich man.

Te Damiette quam hi an.

Hi hadde ghere van Libia,

Te vaerne in Etiopia,

1015 Dat es der swarter more lant,

Ende danen woudi altehant,

Varen in Mennoens conincrike,

Dat es toostinde van eertrike.

Maer hem quam een niemare,

1020 Dattie coninc Daris ware,

Anderwerf ghereet te wighe,

Met groten ghere ende met prighe.

Dus moet sijn wille bliven al,

Eist dat hi prijs bejaghen sal.

1025 Hier binnen dat Alexander wan,

Saiette, Tiren ende al haer man,

Jherusalem ende Gasa mede,

Ende in Egypten meneghe stede,

Hondert dusent bi ghetale,

1030 Ghevest uter maten wale,

Doe ghereide Daris echt sijn here,

Want hi hem woude doen ter were,

Al durenture sijn conincrike.

Al dat volc van eertrike,

1035 Dochte ten here te gader comen.

Dat ghetal en canic niet ghenomen,

Bedi, dat secht mi mijn waen,

Die sterren, die an dien hemel staen,

Waren te tellene also goet.

1040 Si scaemdens hem in haren moet,

Dat there ere verwonnen was.

Ooc hadden si achtinghe das,

Dat si souden vechten seghe.

Alle de liede vloen enweghe,

1045 Ridders, doorpers ende baroene,

Knapen ende serianten coene.

Men liet die lande woeste bliven,

Beide van knapen ende van wiven.

Men spien die ossen in die waghen,

1050 Die die wapen souden draghen.

Up buffele quam tfolc ghevaren,

Ende ooc up kemele te waren,

Up dromedaers ende olifante,

Quamen die ridders ende seriante.

1055 Die olifante droeghen castele,

Ende daer stoeden up cantele.

Si ghinghen in dier ghebare,

Alse ocht een maisiere ware.

Ende ridders waerre binnen,

1060 Wel ghewapent toten tinnen.

Cerces, die machtighe man,

Die wilen tlant van Grieken wan,

Enten berch van Cisia,

Die der see was haerde na,

1065 Slichten dede in die see,

Ende noch dedi wonders mee:

Doe hi van der see die helt,

Ghevult hadde met ghewelt,

Daerna dedi haerde saen,

1070 Met scepen dander helt overslaen:

Dore al dat hem dit ghesciede,

Nochtan hadde Daris meere liede.

Menelaus ooc van Grieken,

Die wilen Troien dede smieken,

1075 Ende sijn broeder Agamemnoen,

Aiax ende menich coene baroen,

Doe si in een eylant laghen,

Dat Aulis hetet nu bi daghen,

Ende tote hem quamen ghelopen,

1080 Al die liede van Europen -,

So vele volx hadden si te waren,

Alsi ten scepen souden varen,

Dat sijt ghescepen niet en mochten.

Nochtan leestmen dat si brochten,

1085 So vele scepe, dat dat mere,

Te nauwe was dien sciphere.

Al dat volc, dats groot roem,

Was vergadert, om een hoerdoem,

Te wrekene up Parise van Troien.

1090 Dies mochte dien meneghen vernoien.

Nochtan hadde Daris liede mee,

Dan si daden, dese twee,

Die hier vore ghenoemet waren.

Dies moghen die Grieken hem vervaren.

1095 Doe wonderes uter maten sere,

Alexander, den groten here,

Alsi hoorde die niemare.

Hi waende dat dat volc ware,

Uter eerden al weder comen,

1100 Dien hi dlijf hadde ghenomen,

In dien strijt die leden was,

Alsmen hier te voren las.

Also groot wonder haddi des,

Alse wilen hadde Hercules,

1105 Doe hi Antheus hadde ter neder,

Ende meerre ende staerker up stont weder,

Dan hi was, eer hi neder vel.

Doe Hercules dat wiste wel,

Hief hine boven in die lucht,

1110 Ende sprac ‘Di en helpt gheen vlucht,

En moetstu niet up daerde sterven,

Hier moetstu die doot verwerven.

Hercules slouch een serpent,

Dat menich hoot al omtrent,

1115 Hadde up sinen buke staende.

Alse hise af houwen waende,

Quamer up elken struke viere.

Doe verbernedi met griexen viere,

Bede serpent ende maras,

1120 Daer die grote beeste in was.

Dies hadde wonder Hercules;

Also hadde Alexander des,

Dat Daris anderwerf sulc here,

Jeghen hem brachte ter were.

1125 Maer hi hadde onweert tghetal,

Ende alle vrese ende ongheval.

Bedi voer hi siere strate,

Ende hi voer over die Eufrate,

Ende tgriexe here mede.

1130 Hi vant doorp ende stede,

Al verbrant ende tcoren,

Dat upt tlant stoet scone te voren.

Want Maceus van Babylone,

Die wale gheraect was ende scone,

1135 Hadt al verbrant clene ende groot,

Want Daris hem ontboot.

Dit dedi doen, om dat hi woude,

Dat Alexander keren soude,

Ende met hem tgriexe here,

1140 Alsi die lande sonder lijfnere,

Algader vonden ende sonder broot.

Maer hi en ontsach ghene doot,

Die edele man, die edele here;

Hi peinsde altoos om die ere.

1145 Hi vlooch rechte alse Tygris,

Dat een scone riviere is;

Soe es so snel, dat soe die stene,

Beide groet ende clene,

Met hare drivet in die see.

1150 Hi vlooch ghelijc alse die snee,

Die comt ghevloghen metter vlaghen;

Dit en waren ghene saghen.

Hi sochte Darise sonder waen,

Dat hi hem niet en soude ontgaen,

1155 Int einde van sinen rike;

Dies sneldi hem ghenendelike.

Up die Albene quam hi ghevaren,

Dat een riviere was te waren,

Daer Daris van sinen lieden,

1160 Diene qualike verrieden,

Was sint versleghen doorperlike.

Dat wrac Alexander, die rike.

Recht doe dach ende nacht versciet,

Alsmen die mane up gaen siet;

1165 Ende ooc was soe wale ront.

Doe soe up quam, ter selver stont,

So verloos soe hare lecht.

Anderwaerf so waert soe echt,

Also root alse een bloet.

1170 Lelic dat dat hare stoet.

Alexanders liede al,

Ontsaghen hem van ongheval,

Doe si die mane saghen vervaren.

Het was den daghe bi te waren,

1175 Dat men ten stride varen soude.

Ooc seiden si dat soe hem woude,

Vertoghen tgrote ongheval,

Dat bet achter comen sal.

Hem verkeerde hare moet,

1180 Die ten wapinen waren goet,

Want die herte hem verscoot;

Daer was die vrese haerde groot.

Si riepen alle even sere,

Jeghen Alexandere, den here,

1185 Si seiden dat sijn die scoude waren,

Dattie mane woude vervaren.

Alexander wouden si slaen;

Hem vernoies sonder waen,

Dat si met hem moesten varen.

1190 Si claechden, datti lande waren,

Al verarmet mettien viere.

Lant, bosch ende riviere,

Hadden onweert dat si wouden,

Die werelt met crachte houden,

1195 Ende alre liede heren wesen.

Si bewijstent ooc in desen:

Om dattie mane vertoornet ware,

Dat soe daerom was vervaren,

Ende dat hem die sterren bolghen,

1200 Dat hi cume woude volghen,

Nature ende minschlichede,

Ende hi hem anbeden dede.

Hem rouwet dat si so meneghe vrese,

Ende so meneghe staerke rese,

1205 Dor sinen wille hadden besuert,

Ende hem so dicke gheaventuert.

Mettien ghinc dat volc al uut,

Ende riep al over luut,

Dat si den coninc wouden slaen.

1210 Maer Alexander sonder waen,

Hi en haddes altoos ghenen vaer,

Hi riep die wijste meesters daer,

Diemen hiet astronomiene,

Ende gheboot hem te besiene,

1215 Wat die mane vervaren dede,

Ende wat die gode wouder mede;

Ende wat ooc mochte bedieden,

Dat sijt seiden al den lieden.

Die alre beste astronomien,

1220 Die beste in sterren conde ghesien,

Dat was doude Aristaldes.

Hi antwoorde den volke al des:

‘Ghi liede, laet u claghen staen.

Die sterren moeten dien ganc gaen,

1225 Dien si van beghinsele ghinghen.

Ic segghe u in waren dinghen,

Haren wech ende hare stede,

Ende al dat si bedieden mede,

Si houdent alse hijt gheboot,

1230 Diet al gheboot, clene ende groot,

Ende si en gaen niet uten kere,

Dien hi hem gaf, die grote here.

Maer niet en segghic dat ic weet,

Hoe die grote here heet,

1235 Diet al hevet in sijn ghebot;

Ens Jupiter niet, onse god.

Wat so die here van beghinne,

Hevet versien in sinen sinne,

So weder die see....sal gaen,

1240 So die eerde beven bestaen,

So die sterren hem verdraghen,

Of blixeme achter velde jaghen,

Ochte die donre ons vervaren,

Al dat wetic wel te waren,

1245 Dat al doet die grote here,

Ende daertoe wonders vele mere:

Dau, rijm, haghel ende snee,

Reghen, vorst ende daertoe mee,

Wat so in die lucht ghesciet,

1250 Dat ghevalt, alse hijt ghebiet.

Ic segghe, eertbevinghe ende vloet,

Die cracht ons heren algader doet,

Plaghen van sterren ende groten wint,

Al segghic dat onse here sint.

1255 Al dinghe volghen na sijn ghebot,

Met rechte es hi der naturen god.

Waerbi so de sonne vervaert,

Dat seghic u, hoort harewaert:

Men leest dat seven hemele staen,

1260 Daer die planeten binnen gaen,

Ende elc boven den anderen gaet.

In den nedersten so staet,

Die mane, die nu es vervaren.

Vier hemele bat up te waren,

1265 Steet die sonne, die den dach,

Int eertrike gheven mach.

So die mane meer lichts hevet,

So die sonne meer beghevet,

Ende so weltijt dat soe ontfanghet,

1270 So machmen merken dat soe hanghet,

Vor die sonne ende soe ontfaet,

Ane tlicht, dat van der sonnen slaet.

Alsoe tusscen ons staet enter sonnen,

Eest dat wi iet merken connen,

1275 Wi moghen merken dat soe doet,

Dattie sonne vervaren moet.

Ende dat ghesciet na minen wane,

Altoes in die nuwe mane,

Want en mach anders niet ghescien;

1280 Dit machmen bi naturen sien.

Welctijt dat also ghesciet,

So en eest sonder sake niet.

Coninghe ende ander hoghe liede,

Hebbent becocht, alst ghesciede,

1285 Want si heten sekerlike,

Sonne van al eertrike.

Bedi wildes hem onse here onnen,

Dat si betekent sijn bider sonnen.’

‘Nu hoort’ sprac Aristaldes echt,

1290 ‘Waerbi die mane verliest haer lecht.

Soe en vervaert te ghere stont,

Sonder dat soe es al ront.

Alse die sonne onder gaet,

Entie mane risen bestaet,

1295 So es deerde daertusscen recht;

Dus verliest die mane haer lecht,

So welctijt dat al dus ghesciet,

No min no me, no anders niet.

Hier bi eest, in minen wane,

1300 Dat dus donker es die mane.

Nochtan so en seghic niet,

Dat sonder redene ghesciet.

Ic wilt u prouwen bi clergien,

Ooc so sullen met mi lien,

1305 Die meesters van Egypten lant,

Dien die sterren sijn becant.

Die sonne hoort den Grieken toe,

Ende ic sal u segghen hoe:

Welctijt so die sonne vervaert,

1310 Dat Grieken dan verwonnen waert,

Ende alse dier manen dat ghesciet,

So en salt achter bliven niet,

Die Percen en sullen onder gaen.

Bi reden doe ict u verstaen:

1315 Alse Cyrus van Percen dwanc,

Menich conincrike lanc,

Ende hi woude der maechde lant,

Al bedwinghen metter hant,

Thamaris, die coninghinne,

1320 Die fier was in haren sinne,

Quam doe jeghen hem ter were.

Des avonts sachmen in dat here,

Die mane vervaren, alsoe nu doet.

Des moorghens storte menich sijn bloet,

1325 Ende Cyrus van Percen ooc mede;

Hi bleef daer ter selver stede.

Hier bi laet u claghen staen!

Die seghe es onse sonder waen.’

Al die liede, die dat hoorden,

1330 Gheloofden Aristaldes woorden,

Ende lieten doe haer belghen staen,

Ende sijn ten tenten weder ghegaen.

Ende Alexander dede bi nachte,

Die tenten up breken met crachte.

1335 Ooc voer hi blidelike voren,

Ende sanc dat ment mochte horen

Bi eenre halver milen lanc;

Van joien sanc hi nuwen sanc.

Ic secht u allen over luut:

1340 Die derde bouc gaet hier uut.

Ende vlo met allen sinen here,

1100 Daer Daris lach wel ter were.

Alse Daris wiste die niemare,

Dat tgriexe here comen ware,

Trac hi up een slechte velt,

Met algader siere ghewelt,

1105 Ende hi scaerde sine liede,

Ende ghelovede hem grote miede,

Up dat si niet en waren vervaert.

Dus troostise te stride waert.

Maer doe Emenedus vertelde,

1110 Waer Daris lage upten velde,

Ende met hoe groter herecracht,

Waert Alexander also bedacht,

Dat hi dede in al dat lant,

Vaen die beesten, die hi vant,

1115 Scaep ende coen, swijn ende paerde,

Esele, geite, ende hi scaerde,

Vor sijn here ghone diere.

Nu hoort wonderlike maniere!

Ane hare stroten ende ooc voren

1120 Ane hare hooft ende an hare oren,

Dede hi hem binden rise.

Dus so quamen si in derre wise,

Als ocht een mekel here ware.

Si verdonkerden openbare,

1125 Tsonnenscijn metten ghestove.

Dus quamen die heren met groten love,

So na dien Percen up dien dach,

Daer Daris ende sijn here lach,

Dat deen anderen roupen mochte.

1130 Dus waende Daris dat hi brochte,

Met hem liede vele mee,

Dan si beide hadden, dese twee.

Alexander es so na comen,

Dien van Percen, dat hi vernomen,

1135 Hevet hare pauwelioene,

Some root, some groene,

Some bernende van goude.

Nu es Macedo, die boude,

So na, dat men die banieren,

1140 An beiden siden mach visieren,

Wat tekene die heren draghen.

Doe die Grieken dat versaghen,

Wouden si te stride gaen,

Ende hadden wapen an ghedaen.

1145 Die van Percen an die ander side,

Waren ooc ghereet ten stride.

Cume so mochti verbieden,

Alexander, sinen lieden,

Si en wouden onghescaert,

1150 Ende sonder leitsman onbewaert,

Jegen Darise vechten gaen.

Maer die sonne sonder waen,

Snelde hare te hove waert.

Ic wane dat soe was vervaert,

1155 Tansiene also vele like,

Alse dare worden cortelike.

Alexander hiet doe ghereit,

Den Grieken graven een fosseit,

Al om dat here haestelike,

1160 Ende deerde werpen tenen dike.

Hi liep up enen berch sciere,

Ende met hem menich ridder fiere,

Daer hi den Percen was so bi,

Dat Alexander, die deghen vri,

1165 Bescouwen mochte die scaren,

Hoe dat si ghewapent waren.

Daer sach hi menegherande liede,

Die ic u al niet en bediede,

Die hem algader goudijn dochten,

1170 Vander cierheit, die si brochten.

Daer hoorden si misselike tonghen,

Ende orsse van groten spronghen.

Si maecten so groot ghescal,

Dit volc ende dese wapen al:

1175 Dorste ict segghen wel te waren,

Ic wane si deder om vervaren,

Die edele herte van dien man,

Daer meneghe doghet leghet an.

Hi riep tote hem sine baroene,

1180 Alse of hem twivelde van den doene.

Bat wanic nochtan dat hijt dede,

Om te kenne haren sede.

Hi vraechde, wat men soude doen.

Doe sprac die here Permenioen,

1185 Dat mense bi nachte soude bestaen,

Ende stillekine te doot slaen,

Want hi seide datmen bi nachte,

Scoffieren soude met clener crachte,

There, ofte algader vaen;

1190 Si souden algader sijn ontaen,

Bede van vare ende van slape,

Men mochtse daer binden alse scape.

ԗille mense ooc bestaen bi daghe,

Dit segghic u al sonder saghe,

1195 Daer sijn die eiselike Siten,

Alse of si de liede souden verbiten,

Entie wonderlike Inden,

Die hare haer niet up en binden,

Ende ooc menich groot gigant,

1200 Die wonende es in Bacteren lant.

Aldus vreseleke scaren,

Moghen ons’ sprac hi ‘vervaren,

Ende ooc mede sonder waen,

Hoe mochte dus lettel volx bestaen

1205 Al dat volc dat ghinder es.

Sijt des seker ende ghewes,

Dat Daris up dat grote velt,

Bedi leghet met siere ghewelt,

Ende up dese brede campanie,

1210 Om dat hi tusscen de nauwe montanie,

Van Cilicë en was besloten,

Hier te voren met siere roten.’

Alre meest, die dit hoorden,

Wouden volghen desen woorden.

1215 Polipercoen hi seide ooc mede,

Vor den coninc daer ter stede,

Dat men vechten soude seghe,

Voere dat volc bi nachte enweghe.

Doe sprac die conine altehant,

1220 Die int herte was gygant,

Al en was hi maer vijf voete lanc.

Ԋa, vrient, groten ondanc,

So moet hi hebben, diet mi riet.

Her Polipercoen, dit en diet niet,

1225 Dit es der moordenaren sede,

Dat ghi mi raet nu ter stede,

Di emmer spien na dorperheit;

Bedi minnen si demsterheit.

Die ere entie aventure,

1230 Die ons worden es te sure,

En willic niet dat enich lachter,

Haren name besmette hier achter.

Die nauwe rochen entie falisen,

En willic altoos niet prisen,

1235 Noch dat Daris voor mi vliet,

Dat en willic altoos loven niet,

Ende ooc en willic, sonder waen,

Bi nachte enghene dinc bestaen.

Ic sal dit volc bi daghe nopen.

1240 Die seghe, daer wi omme hopen,

Die si eerlike, ofte niet.

Ic hebbe liever dat ghesciet,

Dat wi alle bliven versleghen,

Dan wi bi nachte souden seghen.

1245 Mi en es die seghe niet so lief,

Dat ic wille, datmen in eneghen brief,

Van mi lase, daer mijn prijs,

Bi minderen mochte in enegher wijs.

Ja en sieti dat die Percen mede,

1250 Ghewapent hebben hare lede,

Ende ghemaect haer sciltwachte,

Dat mense niet en sla bi nachte?

Doet die heren wachten saen,

Ende wi sullen rusten gaen.

1255 Peinst om den dach van morghen,

Ende laet bliven nu u sorghen,

Ende en peinst niet alle weghe,

Dan wi sullen vechten seghe!

Doe hi aldus dese tale seide,

1260 Ghingen si binnen den fosseide.

Daris gheboot sinen here,

Wapenen hem ende doen ter were.

Hi ontsach sere den raet

Ende Permenioens baraet,

1265 Want hi waende sonder waen,

Dat mense bi nachte soude bestaen.

Hi dede die ridderen varen wachten,

Up orsse van groter crachte.

Selve voer die here mede,

1270 Daer men die sciltwachte dede.

In dien tiden begherde sere,

Alexander, die grote here,

Darise te sprekene, sinen viant.

Hi riep tote hem altehant,

1275 Emeneduse heimelike.

Hi sprac tote hem cortelike,

ԇescie al dat mach gescien,

Ic moet emmer Darise sien,

Ende spreken mont jeghen mont.

1280 Hi ghereide hem in corter stont,

Ende voeren wech si twee;

Met hem en voeren liede nemee,

Dan allene Emenidus.

Ghereden quamen si aldus,

1285 Tenen ghewade up ene riviere.

Daer hiet Alexander, die fiere,

Emeniduse sijns ontbiden.

Hi voer selve in corten tiden,

Allene onder tfolc van Perci.

1290 Alse hi quam den here bi,

Sach hi den coninc Darise riden,

Om sijn here ten selven tiden,

Ende besette die sciltwachten,

Ende hietse wale wachten.

1295 Stappans doet sach Alexander,

Die hovescer was, dan enech ander,

Groetine in caldeuscer tale.

Daris hi antwoorde wale,

Ende hietene willecome sijn.

1300 ‘Here’, sprac hi ‘Die here mijn,

Alexander, hi vraghet u bi mi,

Weltijt dat u wille si,

Datmen te stride sulle varen?’

Doe antwoordi ‘ic wane te waren,

1305 Dattu selve bes Alexander,

Die hier dus spreecs ende gheen ander.’

‘ic bem sijn bod,լ sprac hi ‘te waren,

Ende hiet mi tote di varen.’

‘willecome bestu mi dan’

1310 Sprac Daris, die edele man,

‘Du salt tavont met mi eten,

Ende dan salict di doen weten,

Want het es nacht altehant.’

Mettien nam hine bi der hant,

1315 Ende leidene int pauwelioen,

Ende hiet die tafele ghereiden doen.

Enen knape houden hi beval,

Sijn Bucifal, want hi seit, hi sal,

Na den etene weder varen,

1320 Tote Alexandere te waren.

Doe die tafele was gherecht,

Nam die coninc Daris echt,

Alexandere, daer hine vant,

Ende hietene sitten altehant,

1325 Ter tafelen recht jeghen hem,

Ende seide ‘Vrient nu nem,

Dit voordeel ende dese ere,

Dore Alexandere, dinen here,

Want hi es die hovescste te voren,

1330 Die noit ter werelt was gheboren.’

Aldus aten si te samen.

Mettien dies conincs scinkers quamen,

Die scincten den coelen wijn.

Alexander, die deghen fijn,

1335 Nam elken nap, dien hi hem gaf,

Ende dranc den wijn daer af,

Ende staken in den boesem dan.

Dit mercte een hoghe man,

Die vore sconincs tafele stont,

1340 Ende maket sinen here cont,

Mettien alse de coninc soude,

Scinken enen nap van goude;

Ende dien boot hi sinen gaste.

Hi dranc den wijn ende hilt vaste,

1345 Sconincx cop in sinen scoot.

Des hadde Daris wonder groot,

Ende seide ‘Vrient houdstu dijn scop?

Gef hare weder minen cop!

Twi wiltu minen cop roven?’

1350 ‘Here, ghi moghes mi gheloven’

Sprac hi ‘Dat ict niene dede,

Door ghene sake in dorperhede;

Hets sede in mijns heren hof,

Dien ghi ghevet groten lof,

1355 So wie te sijnre tafelen et -

Eist dat hijs niet en verghet -,

Dat al die nappe sijn eighen sijn,

Daer hi uut drinct dien wijn.’

Doe sprac Daris ter selver stede,

1360 Trouwen, dats ene hovescede,

Ende dies en pleghet niemen el.

Hout di dien cop, ic ans di wel.

Parsarges quam daer mettien,

Die Alexander hadde ghesien,

1365 Ten tiden dat hi was een kint.

Want hi dicke was ghesint,

Om dien cheins in Griekenlant.

Ende teerst dat hine hadde becant,

Seidijt enen, die bi hem stont.

1370 Doet Alexandere was cont,

Spranc hi up ende nam sijn swaert,

Ende liep ter doren waert,

Daermen hilt sijn Bucifal.

Die knape moest becopen al,

1375 Die tors biden breidel helt.

Dien slouch hi doot ende met ghewelt,

Ontreet hi aldus sinen waert.

Dies halp hem sijn goede paert,

Want niemen en mochte hem volghen.

1380 Dies was Daris sere verbolgen,

Dat hine dus hadde verloren,

Dien hi ghevaen hadde te voren.

Maer Alexander ontvoer aldus,

Ende quam aldaer Emenidus,

1385 Sijns ontbeet, toten ghewade.

Het was te diere tijt so spade,

Dat sine riddere slapen ghinghen.

Doe teldi hem van desen dinghen,

Hoe dat hi met Darise at,

1390 Ende toochde hem litekine dat

Die goede nappe die Daris waren,

Ende hoe dat hi was ontvaren,

Teldi vore die baroene.

Si waren blide van desen doene,

1395 Ende ghinghen slapen met ghemake,

Onthier ende si worden in wake.

Ane Daris side was grote vrese,

So waest an Alexanders rese.

Macedo ghinc, alse hi woude,

1400 Slapen up een bedde van goude.

Hi en mochte niet gherusten,

In sijn bede met enegher lusten.

Alse nu peinsdi dat hi wilde,

Beide met spere ende met scilde,

1405 Varen jeghen die rechter scare,

Doe peinsde hi dat beter ware,

An die slinke side te jaghene,

Om Daris here te versaghene.

Dus menichfout was sijn ghedochte,

1410 Dat hi slapen niet en mochte.

Doe Alexander was in sorghen,

Om dien wreden dach van morghen,

Sach hi een wonderlike dinc.

Die grote here, die coninc,

1415 Sach Tyberis die riviere staen,

Daer nu Rome es sonder waen.

In een eylant sachi ene sale,

Die Tyberis hadde altemale,

Ommelopen met haren strome.

1420 Dit sach hi alse in enen drome.

Die sale was hoghe al toter mane.

Daer up sat na minen wane,

Die godinne van den seghe,

Die hi minde alleweghe;

1425 Victoria was hare name.

Soe dochte hem scone ende bequame.

Dat huus stoet up viere pylare,

Groot ende scone openbare.

Deerste pylaer hiet Wijsheit;

1430 Die moet den ghonen sijn ghereit,

Die sege willen sekerlike,

Ghewinnen in dit eertrike.

Gherechtecheide was dander.

Die hadde over hem Alexander,

1435 Bedi so wan hi altoos seghe,

So waer hi quam alleweghe.

Die deerde das Ghedoochsamhede,

Dat haddi ooc in sinen sede:

Blidelike ghedoochde hi tsure,

1440 Om die goede aventure.

Die vierde pylaer dat es Cracht.

Wie hadde noit so grote macht,

Dese here, dese man van vive voeten,

Hien dorstene harde wel ghemoeten?

1445 Dusent doren waren an die sale,

Met dieren stenen haerde wale.

Welctijt men porrede die herre,

Mochtment horen haerde verre.

Wat dat bediet moochdi kinnen:

1450 Alse die liede seghe ghewinnen,

Spreectmen verre van haren daden,

Ende singhter af in meneghen staden.

Up die sille sit Ghierechede,

Die es in der ghoonre sede,

1455 Die strijt ende orloghe bestaen,

Ende die sege willen ontfaen.

Up enen solre in dien paleise,

Sit Victoria met peise.

Haer sitten es yvorijn al.

1460 Soe ghevet mildelike over al,

Met bliden handen alstie milde.

Up hare hooft stont alsoet wilde,

Een hoedekijn van lauwerblomen.

Dus sach hijt al in sinen drome.

1465 Ende hare sustere saten ooc daer

Ende songhen sere al openbaer,

Lof ende prijs ende werelt ere,

Ende si en sweghen nemmermere.

So wie dat hevet prijs ende seghe,

1470 Van hem spreect men alleweghe.

Naest hare sat die Mogenthede,

Verwaendelike up hare stede.

Noch heeft soe in haer bedwanc,

Al der werelt ommeganc.

1475 Ontsienlichede sat daer naer,

Die den maten doet groten vaer,

Daerna die vrouwe van allen rechte,

Die de gave en wille lechten,

Sittet in die derde stede,

1480 Ende soe hetet Gherechtechede.

Goedertierenheit es daer bi.

Soe maect een conincrike vri,

Ende soe doet bliven ghestade,

Ewelike met haren rade.

1485 Rijcheit es daerbi gheseten,

Die luttel dogheden leert weten;

Soe es moeder van allen sonden,

Ende maect werringhe tallen stonden.

Daer sit die vrouwe Eenradichede,

1490 Die vrede maect in allen steden.

Soe sit up enen setele hoghe,

Ende soe es teinde van orloghe.

Blijscap sit vor der vrouwen voete,

Die alleweghe singhet soete,

1495 Ende Smekinge ende Wale onnen,

Singhen scone na haer connen,

Vore die vrouwe Victoria,

Liedekine, die hier na,

Nemmermeer en werden verleet,

1500 Also langhe als die werelt steet.

Dese ystorien, die hier staen,

Moet hi hebhen sonder waen,

In sijn herte alleweghe,

So wie so wille winnen seghe.

1505 Dese vrouwe Victoria,

Sach ende sach verre ende na.

Cortelike soe versach,

Hoe dat Alexander lach,

Ende sorchde om die ere.

1510 Hare begonst ontfaermen sere.

Soe dochte ooc mede dat soe wilde,

Dat hi den seghe altoos behilde.

Bedi ontsach soe dattie vrese,

Van der vreseliker rese,

1515 Dien edelen vorste quetscen mochte,

Om dat hire vele om dochte.

Soe rumede stappans hare sale,

Met enen gheswerke ghedect wale,

Entoe ghinc soe altehant,

1520 Ten huse, daer soe den Slaep vant.

Aldus was hare tale algader:

‘Stant up, hoorstuut, lieve vader,

Vare, daer Alexander leghet,

Dien de sorghe so verweghet,

1525 Ende doe hem met dinen lusten,

Al dat vergheten ende rusten!’

Victoria sprac dese tale,

Ende soe voer weder thaerre sale.

Cume mochte die Slaep upstaen.

1530 Hi vlooch enweghe sonder waen.

So waer hi biden sterren vlooch -,

En si dat sake dat hi looch,

Die ghene diet screef in latijn -,

Si lieten haren ganc al sijn,

1535 Ende bleven slapen van der cracht,

Die hi hevet met hem bracht.

Traechlike quam hi ghevaren,

In dat griexe here te waren,

Up dies conincs bedde hi seech,

1540 Tusscen hem entier weech.

Mettien lieti die sorghen varen,

Ende sliep soetelijc te waren,

Al tote dat die sonne up stont,

Dat hi niet en roerde dan den mont.

1545 Mettien quamen die baroen,

In dies conincs pauwelioen.

Si haddens wonder dat haer here,

So vaste sliep ende so sere.

Hi was ghewone eer te treckene,

1550 Trage volc ende up te weckene.

Nu als die sorgen sijn alre meest,

Ende beide de heren sijn ghevreest,

Leghet hi ende slaept al sachte,

Ocht hijs een twint niet en achte.

1555 Si waenden som dat hi van vare,

Ende niet van slape so stille ware.

Nochtan en dorste sonder waen,

Niemen in sine camer gaen,

Noch die ridders noch die knapen,

1560 En dorsten hem nochtan niet wapen,

Si en hadden sconincs woort.

Permenio quam doe voort,

Ende hiet die liede eten gaen,

Eer men ten wapen soude vaen.

1565 Doe quam hem ene mare,

Dat Daris ghewapent ware,

Ende hi te stride soude varen.

Die conincstavel seide te waren,

Dat ware vele meer dan tijt

1570 Dat men uut te stride rijt.

Permenio ghenende hem ter dinc,

Te gane daer sliep die coninc.

Hi riep ende conden niet ghewecken,

Doe ghinc hien nopen ende trecken.

1575’Coninc’ riep hi ‘Het es dach.

Wat slape eest, datti houden mach?

Die van Percen ende van Meden,

Comen harewaert ghereden.

Laet dijn slapen wesen doch,

1580 Dijn volc es onghewapent noch,

Up dijn ghebot beiden si alle.

Bi wat groter onghevalle,

Heefstu die snelheit diere joghet,

Ende dine cracht ende dine doghet,

1585 Altegader dus verloren?

Du waers ghewone hier te voren,

Deerste te sine, diere up stoet.

‘Gheloves mi’, sprac die deghen goet,

‘Dat ic gheslapen niet en mochte,

1590 Eer ic die sorghe van mi brochte.’

Permenio hadde wonder das,

Dat hi sonder sorghe was.

Maer hi en dorste hem vraghen niet,

Bi wat saken dat was ghesciet.

1595 Alexander seide te hant,

‘Alse Daris hadde verbrant,

Dorp ende poort, bosch ende stede,

Ende hi hem niet ter were en dede,

No ghenen strijt en dorste bestaen,

1600 So mochtic sorghen sonder waen.

Maer nu es hi hier vore mi,

Ende al sijn volc so toghet hi,

Noch hi en mach niet ontvlien:

Wat dinghe soude ic dan ontsien?

1605 Gaet, doet onse ghesellen wapen,

Bede ridders ende knapen!’

Doe die coninc aldus hiet,

En wouden si langher letten niet;

Men blies een busine saen,

1610 Dat men ten wapen soude vaen.

Sijns selfs lichame heeft hi bewaert.

Mettien sat hi up sijn paert,

Dat rijkelike ors Bucifal,

Het was weert der werelt al.

1615 Doe hinc hi an hem sinen scilt,

Daer hi doe vor die tente hilt,

Daer stont in een lyoen rampant,

Van kelen root, alst ware een brant;

Anders was die scilt van goude.

1620 Die coninc reet henen alstie boude.

Doene saghen die baroene,

So blide wesen ende so coene,

Dien ghenen dochte diene saghen,

Dat hi seghe brochte ghedraghen.

1625 Hi besette sine scaren,

Ende beval hem te waren,

Dat si hem wachten van den waghen,

Daer si die sekelen ane saghen,

Dat si se niet ontwee en sniden.

1630 Hi hiet hem dat si niene vermiden,

Dier wagenaers entier peerden,

Si en dadense vallen toter eerden.

Want Daris hadde vor sijn here,

Waghene gheset ter were,

1635 Daer scaerpe sekelen ane waren,

Die dat volc souden vervaren,

Om dat si souden ontwee sniden,

Al dat ware an haren siden.

Mettien quam ter selver steden,

1640 Een man ghevloen van den Meden.

Hi seide dat Daris in waren saken,

Yserkine hadde doen maken,

Welke wijs dat mense waerpe,

Dat emmer up quame tscaerpe,

1645 Ende si van viere poente waren.

Om dat hi niet en mochte te waren,

Die Grieken met crachte verjaghen,

So woude hise met liste versaghen.

Die coninc dede den ghonen vaen,

1650 Dat hi gheen loosheit en dede verstaen.

Men spieder om ende het was waer.

Daris hadde ghesait aldaer,

Yserkine ter selver stede,

Die eerst Ulixes maken dede;

1655 Vore ene poorte waerp hise te Troien,

Dat dede dien meneghen vernoien.

Aldus haddi ooc ghedaen.

Alst Alexander hadde verstaen,

Voerde hi there al een ander strate

1660 Ende liet die stede van barate.

Aldus troosti sine liede,

Eer die staerke strijt ghesciede.

‘Ghesellen, seidi’Desen aerbeit,

Sal dat inde sijn, god weit.

1665 Nemeer en vechti hier na.

Den strijt van Cilicë,

Ende dien ghi vocht uptie Granike,

Jeghen Mennoene wel eerlike,

Sine sijn niewer toe goet,

1670 En si dat goede inde doet.

God entie goede aventure,

Make ons einde goet ter cure!

Want daventure ende haer ghewout,

Hevet mere blijscap menechfout,

1675 Dat ic bem here boven hare -,

Dat wetic wale al openbare -,

Dan dat soe vrouwe wesen moet,

Over meneghen prince goet.

Seder dat soe ghesach,

1680 Dat Grieken an mi ghelach,

Hevet soe ghevoordert mine liede.

Al waret sake dat ghesciede,

Dat soe mi deren woude in rade,

Soe en ware so coene niet dat soet dade.

1685 Dit volc van deser groter scare

Dat en es maer porringhe van vare.

Die aventure pijnt daeromme,

Hoe soe mi mach teenre somme

Dat ic vlie eneghen man,

1690 In toorne mi niet al vliedi dan.

Dit goet ende dese diere stene,

Es algader uwe ghemene.

Ic vare voren, nu volghet mi!’

Mettien reet die deghen vri,

1695 Ende there wel te samen.

Sulc ghecrac was, daer si quamen,

Ende een na anderen niet en duerde,

Als of die hemel te stucken scuerde,

Ende deerde, water, entie lucht,

1700 Te stucken braken mettier vlucht,

Ende al werden soude te niete,

Man ende beeste, velt ende vliete.

Dus vacht men ghinder met ghenende.

Die vierde bouc neemt hier ende.

1705 Some jeesten diere in staen,

Ic rade, dat hi ten ghenen ga,

Diet can ende hem mach wisen,

So sal hi die materie prisen.

Dese bouc entie derde mede,

1710 Die sijn swaer in somegher stede.

Dat hebbe ic bedi ghedaen,

Dat gheen riese sullen verstaen,

Die goede bouke onweert maken,

Alsi in die rime mesraken.

1715 Der bouke sullen noch sesse wesen,

Daer men in sal moghen lesen,

Wijsheit ende dachcortinghe,

Van Alexander, den coninghe,

Up dat soe secht dat es goet,

1720 Die scone, die mi peisen doet.

Al lachterent dander, mi en rouc.

Aldus beghint die vijfte bouc.

[p. 155] Die vijfte boec.

Laet bliven uwe dulle woort

Ende hoort die tale voort,

Hoe dat die strijt verghinc.

Ic segghe u dat in ware dinc,

5 Also alsic in latine las,

Dat dit in dien meye was

Dat men te stride was ghegaen.

Tijlic waest ooc sonder waen.

Nochtoe lach die dau up daerde,

10 Doe men treckede die swaerde.

Daer waenic wel dat ghesciede

Up dies conincs Daris liede,

Dat die prophete Daniel Vorseide te voren wel,

15 Dat een buc soude comen

Ute noordoosten ende verdomen

Die twee hoorne van den weder,

Di sal hi breken ter neder.

Die buc dat es Alexander,

20 Die onwaenliker was dan een ander.

Daris hi bediet den ram,

Die den groten scade nam.

Sine twee hoorne sekerlike

Bedieden sine twee conincrike,

25 Dat was Percen ende ooc Meden,

Die de Grieken al dorereden.

Dit was goods wrake, weet ic wel,

Want het seide Daniel.

Aristomines die Inde,

30 Seide de ghene diene kinde,

Was die deerste joeste dede

Jeghen Alexanders lede.

Hi was een riddere vermeten,

Up enen olifant gheseten.

35 Met ere swepen van tiene cnopen

Dede hi ghone beeste loopen.

Met enen ghevenijnden spere

Stac hi den coninc vor dat here,

Dat het voer al dor den scilt,

40 Die Alexander vore hem hilt.

Maer hi en mochtene niet ghewonden.

Die coninc stac weder tien stonden

Sinen olifante al dore die lanken.

Doe faelgierden hem die scranken

45 Ende gaf enen groten val.

Aristomines becocht al:

Die coninc maectene hoofdeloos.

Dits deerste diere dlijf verloos.

Die Grieken riepen ‘Die sege es onse!’

50 En es so menich stake te Donse

Alse daer spiete ende scichte

Na den coninc vloghen ghedichte.

Hi slouch nochtan al durenture,

Daer was met hem daventure.

55 Hi ghinc smeden alse met anghe,

Ende het ghinc daer haerde banghe.

Hi doorstac ooc Elifas,

Die sconincs Pharoens sone was.

Enen anderen slouch hi metten sweerde

60 Ende overreeten metten peerde,

Dat was Orcanis sone Pharos,

Dien makedi van den hoofde los.

Van Egypten was Elifas,

Ic wane Faros van Surien was.

65 Dat lant dat langhe lach verdroghet,

Waert metten roden bloede ghesoghet.

An beden siden bleef menich man,

Die ic ghenomen niet en can.

Doe stonden daer twee Daris man,

70 Enos ende Caynan.

Enos slouch met sinen swaerde

Enen Griec toter aerden,

Dat hi ghinder bleef aldus,

Entie hiet Ecifilus.

75 Cainan slouch Laoemedoene

Met ere hantaex alstie coene.

Doe Laoemedoen was versleghen

Quam Philotas daer jeghen.

Cainan ende ooc Enos

80 Makedi van den live los.

Mettien so quam een gigant

Jeghen Alexandere te hant,

Geon van der roder see.

En sijn so leelic niet si twee

85 Tusscen hier entie Losane.

Sijn moeder was na minen wane

Een gygantinne, ene slore

Ende soe wannen bi enen more.

Hi was groot ghelijc der moeder,

90 Al en was hijs niet te vroeder.

Van hude was hi swart algader,

Dus gheleec hi sinen vader.

Some ontsaghen si sine ghedane

Some die cracht van sinen slane.

95 Dese hadde Alexander doot,

Ne ware dat daventure verboot.

Ene colve hadde hi van drien cnopen.

Vijftiene heeft hiere mede belopen

Van den Grieken ende versleghen.

100 Doe quam hem die coninc jeghen.

Groot wonder hadde Alexander das,

Dat die viant so groot was.

Die colve hief hi up mettien,

Alse hi den coninc heeft versien,

105 Ende soe was root van den bloede.

Geon riep met groten moede

ԁlexander edele here,

Hoe waerstu verwoet so sere,

Dattu jeghen enen gigant

110 Souts comen, die es dijn viant?

Du heves ghelesen dat mijn gheslachte

Den hemel winnen woude met crachte.

Jupiter hi ontvlo cume.’

Dit sprac hi; ende hem liep die scume

115 Over sine leppen bede.

Die coninc lonet hem met lede,

Hi stakene ter selver stont

Metten spere in den mont

Ende naghelde hem die tonghe

120 An sinen roost ten selven spronghe.

Geoen stont ende beet den scacht,

Die coninc stietene met cracht

Metter borst van sinen paerde

Dat hi viel neder up die aerde.

125 So groten slach gaf hi te waren

Alse een eke van hondert jaren,

Die met haren telghen vallet.

Die Grieken quamen toe ghewallet

Ende dorstakene hondertfout.

130 Dus moeste hi sterven met ghewout.

Die rechtere scare vacht aldus.

An de luchtere vacht Clitus,

Een de beste van sinen live

Die noint gheboren was van wive.

135 Sijn suster soghede den coninc,

Ic wane hijs quaden loon ontfinc.

Der Percen slouch hi menech een

Ende gaf hem een quaet leen.

Een van Damasch, hiet Sanga,

140 Die was Clituse so na,

Dat hi hem sach slaen sinen broeder,

Sijns vader kint ende siere moeder

Ende hi suchte sere driewaerf,

Doe hi sach dat sijn broeder staerf.

145 Hi scoot up Clituse drie spiete,

Nochtan pijndi al omme niete.

Mettien scoot hi van den waghen

Ende heeftene mettien sweerde gheslaghen,

Dat hem de helm was gheclovet.

150 Maer die coyfie bescermet thovet,

Anders ware hi doot bleven.

Clitus hevet hem ghegheven

Mettien sweerde enen slach,

Dat hi vor sine voete lach.

155 Meta haerre beder vader

Die sach dit al tenen gader,

Hi waert van rouwen so cout,

Dat hi verloos al sijn ghewout,

No hine mochte wenen niet.

160 Dicke eist also ghesciet,

Die rouwe die den mensce deert

Dat hi de trane al verteert.

Die oude man versuchte sere

Ende waert bleec ie lanc so mere.

165 Hi hadde den rouwe so dore groot,

Dat hi wel na was bleven doot.

Doch dat hi te hem selven quam

Ende sprac alstie was gram

‘Wreet keytijf ende wreet liebaert,

170 Ja en hevet hier dijn swaert

Twee scone kinder tenen gader

Te doot ghesleghen bi haren vader,

Ende di ontfaermet niet miere oude?

Du wistes dat die moeder soude

175 Wenen sere om die niemare.

Daeromme biddic di, com hare

Ende nem mi met hem mijn leven,

Daer mine kinder mede sijn bleven,

So heefsture ghenomen drie,

180 Datti nemeer quaets en ghescie.

So mach die weduwe wenen dan

Om twee kinder ende enen man.

Heefstu kinder ofte moeder

Ofte enech wijf ochte broeder,

185 Noch moeten si om dine doot

Rouwe driven also groot!;

Clitus en achte siere vloeke niet

Ende Meta scoot enen spiet,

Grammelike up sijn ansichte,

190 Maer Clitus ontfinghen lichte

Up sinen scilt te middewaerde

Ende hi slouchene af metten swaerde.

Clitus ghinc hem bat naer,

Ende recht daer hem sijn grauwe haer

195 Up die scouderen neder hinc

Stac hi den ouden erminc

Dore den hals met sinen swaerde.

Doe viel hi neder uptie aerde

Onder sine kinder bede.

200 Hi helsese met groten lede

Ende voer enweghe metter vaert

Hem derder ter hellen waert.

Mettien quam Daris ghevaren

Vreselike met sinen scaren.

205 Bider cracht vanden stenen

Ende bi de vanden wrenen

Mochtmen weten dat Daris was.

Nichanor hadde wonder das,

Die di conincstavelie

210 Helt an die rechter paertie,

Ende keerde darewaert sijn here

Ende sette hem ter were.

Die aventure, die gheerne lieghet

Enten mensce dicke bedrieghet,

215 Gaf hem eerst goet gheval.

Hi dede vore hem vallen al

So wat so quam in sijn ghemoet.

Hi dorreet dat here te voet,

Alse ocht scape hadden ghewesen.

220 Cume mochter een ghenesen.

So menighe sloech daer sijn here,

Dat hi wel na sonder were

Darise selven hadde ghevaen

Doe quam hem tontmoete saen

225 Remnoen van Arabia,

Ende hem volchden mede na

Ridderen goet in hare doen.

Hi trooste die Percen diere vloen

Ende maecte hem moet, so dat si staen.

230 Enter were hebben ghevaen.

Men scoot vele scaerper scichte,

Die stene vloghen wel ghedichte,

Die men mettien slingheren waerp.

Daer was die strijt wrede ende scaerp,

235 Men vacht met colven ende met sweerden,

Men sloech die liede van den peerden.

Die ketele woorden vol van sielen,

Die metten helscen peke wielen.

Die doot hadde so vele te doene

240 In Daris pauwelioene,

Dat soe cume al tfolc verbeet,

Da te stervene was ghereet.

Het bleef in beide siden doot

Jonc ende out, cleene ende groot.

245 Maer Nichanor dedele deghen

Heefter so vele versleghen,

Dat hi den prijs heeft ontfaen

Van beiden siden sonder waen

Alse een ridder fier ende coene.

250 Altoos volchde hi Remnoene

Dore al dat folc, dat vor hem stoet.

Sijn doen dochten bore goet,

Al mochti al die liede slaen,

Soude hem dus die here ontgaen.

255 Mettien ruumden si hem tfelt,

Ende Remnoen, die vore hem helt

Quam Nicanore te ghemoete.

Die een stac anderen onsoete.

Die trensoene vielen int gors,

260 Ende si bleven beide tors.

Si lieten te gader gaen die peerde,

Ende si vinghen bede ten sweerde.

Men slouch die staerke helme dure,

Daer dat bloet liep uut ter cure.

265 Nichanor slouch so dicken,

Dat Remnoens scilt voer te sticken.

Hare paerde storten mettien

Dat si vielen uptie knien

Hi stac sijn sweert in toter hilte,

270 So dat hem woet al dor die milte.

Doe vloe tfolc van Arabia,

Entie Grieken liepen na.

Mettien quam tfolc van Yrcanie –

Datse god vermaledie! –

275 Wale ghewapent met ere scaren.

Si beringden harentare

Nichanore met haren lieden.

Sine cracht en mochte niet dieden

Jeghen al die grote somme.

280 Hi was beringt al om ende omme.

Eerst was hi ghevelt met spieten,

Dies en mochti niet ghenieten;

Up sinen helm so vellen stene

Beide groot ende clene,

285 So dat hi al te stucken brac.

Men leest dat in den scilde stac

Der quarelen menich een,

Dat hi ghelijc enen bossce sceen.

Doe faelierden hem die aerme,

290 Hi was ghescoten dor die daerme,

Sijn been en mochten hem niet draghen.

Dat seiden die gone die dat saghen

Dat ghemanc bloet ende sweet

Van sinen live liep ghereet.

295 Nochtan was sijn edele moet

So onvervaert ende so goet,

Dat menne niet en mochte vaen.

Doe ghinghen si hem met colven slaen,

Entie edele Nicanor,

300 Dies conincs Alexanders tor,

Hi viel neder ende bleef doot.

Nochtan dedi scade groot

Dien Percen, eer hi doot bleef.

Dat seide die gone diet screef.

305 Nicanor Permenioens sone,

Die alre doghet was ghewone

Ende maerscalc van der rechter side,

Es verslaghen in desen stride.

Die Grieken dreven groot mesbaer.

310 Alexander quam daernaer

Verbolghen als ons heren wrake.

Ic segghu dat in waerre sake,

Hi quam verbolghen als een lyoen,

Ende hem waren die gone ontvloen,

315 Die sine jonghen hadden doot.

Tfolc vlo al dor die noot.

Si hadden liever vlien enweghe,

Dan te vechtene om die seghe.

Een bacheleer bleef daer allene,

320 Doe dat volc vlo al ghemene.

Mennoen, die up die Granike

Was versleghen jammerlike,

(Dander bouc vertelt algader)

Was des ridders oudervader;

325 Fiadas hiet hi, ic wane,

Scone was hi van ghedane,

Ooc was hi van Cyrus gheslachte.

Verwaent was hi in sijn ghedachte,

Want hi soude sekerlike

330 Hebben ghehadt in huwelike

Daris suster, hadt so vergaen,

Dat hi den seghe hadde ontfaen.

Dor dat beheet van deser eren

Quam hi jeghen die wrake ons heren.

335 Maer en es ghene scoonheit,

Noch edeldom, noch rijcheit,

Die de doot verdriven mach.

Een bacheleer, claer alstie dach,

Sconincs ghespele Efestio,

340 Maecte sine herte onvro.

Al waren si scone bede ter curen

Si hadden twiselike aventure.

Enen scilt hadde Fiadas,

Daer ane ghescreven was

345 Een tygher rampant van goude

In kelen staende, alsmen woude.

Efestio reetene al dore

Ende gheraecten wel ter core

Door die borst ten scouderen uut;

350 Hien liets niet dor sine bruut,

Die Fiadase was beheten.

Hi storte neder sonder beten,

Ende hi sliep den langen slaep.

Die Yrcanoise vloen alse scaep;

355 Nicanor was ghewroken wel.

Hem was gheleert al sulken spel,

Dat si die Grieken al ontsaghen.

Si vloen ende lieten hem jaghen.

Dus vacht men in dat rechter here.

360 Permenio dede ooc grote were

Entie int slinke here waren.

Macheus quam daer ghevaren,

Die jeghen hem vacht met prighe,

Daer was die parsse van den wighe.

365 Hem quamen mede te ghemoete

Die van Bacteren haerde onsoete,

Ende Bessus hare here mede,

Die groot verdriet den Grieken dede.

Narbesines die moordenare

370 Quam dare ooc met siere scare.

Hantgheslach ende jammer groot

Was daer ende menegherande doot;

Men slouch daer meneghen slach.

Talre eerst dat een prophete sach,

375 Een vroet man van der heiden wet,

Die sere met bloede was besmet,

Sprac hi te siere suster saen:

‘Suste, ՠsprac hi ‘ghi sult gaen

Tote Alexandere int rechter here,

380 Daer hi vecht met groter were,

Ende secht hem al dese woort:

ԁlexander heefstu ghehoort,

Het es om niet, dattu dus loops

Ende om Daris doot dus hoops.

385 Die quaetheit en saltu niet doen,

Du best so edel een baroen,

God en willes niet ghehinghen,

No die quaetheit volbringhen,

Want die dese werelt sal erven an,

390 Dattu souts slaen enen ouden man.

Daris sal sterven andersins

Over enen corten tijt bat ghins,

Dan sullene sine liede slaen.

Des en sal hi niet ontgaen.

395 Secht hem dat hi succurere

Met groter haest tgriexe here,

Bedi Macheus van Babylone

Begaet die Grieken haerde onscone,

Hi neemt hem lijf ende goet;

400 Al eest dat Permenio doet

Grote were, hi en can gheslaen

Die Percen al die vor hem staen.’

Alse die here hadde gheseit,

Sijn suster voer enwech ghereit

405 Ter rechter siden, daer soe vant

Alexandere al te hant.

Die bootscap, die haer was gheheten,

Seidesoe saen; al sonder beten

Keerde hare de vrouwe ghereet.

410 Die tale was den coninc leet.

Ԗrouwe, wane so ghi comt’;

Sprac hi ԧhi moet sijn verdoemt,

Beide hier ende overal,

Die hoopt omme sulc gheval.

415 Daris en sal mi niet ontgaen,

Al quame mi bootscap sonder waen

Dat mine lieve sustere bede

Ende mijn moeder ooc met lede

Vanden Percen waren ghevaen.

420 Mochtic Darise allene verslaen,

Daer ic minen hope toe draghe,

So dedic haerde clene claghe

Omme dat ic hadde verloren;

Nemmermeer en haddics toren.

425 Sla ickene doot, sijt seker dies,

Dat hi mi boetet al mijn verlies.

Dat verlies achtic dan clene,

Dat hi mi boeten mach allene.

Noch segghe ic u meer, vrouwe,

430 Ende sweret u in rechter trouwe:

Al ware Daris in enen casteel

Van maerbersteen al gheheel

Ende seven mure van claren stale

Daer omme waren ghemaect wale

435 Ende Acheron, die helsce riviere,

Die altoos bernet ghelijc den viere,

In die graven sevenvout

Alomme liepe met ghewout,

Ende hare oevere van sulfur waren,

440 Die altoos bornen sonder sparen,

Entie casteel vol van spisen,

Ende van ridderen in alre wisen

Ende ghewapent ooc ter cure,

Nochtan en mochten daventure

445 Van mi altoos niet besceermen,

Dat ickene liete dan gheheermen.’

Dit was Alexanders tale,

Ende hi herwapende hem wale

Ende hi hiet sijn ors vergoorden

450 Haestelike met corten woorden.

Hi spranker up al daer ment hilt,

Voor die borst hinc hi den scilt

Ende nam enen staerken scacht.

Doe reet hi met groter cracht

455 Onder meneghen viant.

Daer waert sulc ghestof int sant,

Men mochte merken daerbi wel

Dat hijt was ende niemen el.

Affer een here van Libia

460 Was Alexandere alte na

Ende vacht up enen waghen,

Alsmen doe plach in dien daghen.

Craterus stac hem met crachte

Den waghen omme mettien scachte.

465 Daer was hi ghereden te sticken

Ende tetreden herde dicken.

Amictas, Alexanders deghen,

Hevet Lisiase te doot ghesleghen

M et sinen sweerde deghenlike.

470 Al was Lisias die rike

Van seven conincriken here,

Hi moestet daer becopen sere;

Al was hi here van den Siten,

Amictas sweert mochten wel biten.

475 Alexander sloucher vele:

Amilone stac hi dor die kele,

So dat hi dare moeste bliven

Ende sinen rouwe driven.

Antigonus was haerde gram,

480 Dat becochte Baradam.

Tholomeus sette tors te lope

Ende dorreet die grote hope

Van den Percen als een deghen.

Eumenidus heeft ooc versleghen

485 Meneghen man met sinen sweerde.

Cenos reet met sinen peerde

Die van Percen al te sticken.

Meliagar slouch wel dicken

Mettien sweerde up Daris here.

490 Perdica sette hem ter were

Jeghen die Percen, alstie gone,

Die wreder was, dan hi was ghewone.

Polipercoen die eerst woude

Datmen bi nachte vechten soude,

495 Dede selke were bi daghe,

Dat men prisen soude, diet saghe.

Dus ghinghen die Grieken jaghen

Ende quamen recht voor Daris waghen.

Daer si quamen vochten si so sere:

500 Elc was ghelijc sinen here.

Haddijt ghesien ooc, Macedo,

Hi souts hebben ghesijn wel vro,

Dat mettien ridders ende dander

Was so menich Alexander.

505 Qualike mocht Daris behaghen,

Alsi die Grieken hoorde jaghen

Ende sine liede tonder gaen.

Bi hoorne hevet hi verstaen

Dat ghecrac van der battalien,

510 Daer men dorslouch meneghe malien.

Die Grieken sijn so na ooc comen,

Dat si dlijf hebben ghenomen

Den ridders die in allen tiden

Hilden neven Daris siden.

515 Hoe mach iemen ter nauwer noot,

Alse hi vore hem siet die doot

Nutteliken raet visieren

Ende eerlike in alre manieren,

Alse sijns selfs sin faliert?

520 Daris peiset ende visiert,

Wat hi best mach anevaen.

Al wille hi die vlucht bestaen,

Daer en es niemen diene troost

Noch diene uter vresen loost.

525 So menich dusent alsi te voren

Ridders hadde uut vercoren

Ende seriante in sijn here,

Cume stonter daer ter were

Dusent jeghen die viande.

530 Die groote onnere entie scande

Daden hem dicke swaer versuchten,

Ooc so haddi grote vruchte.

Alsi was in deser vrese

Braken die Percen hare rese

535 Ende ghinghen alle vlien.

Daris, die dit heeft versien

Dat si lopen haerre straten

Ende si hem in dier vresen laten

Rumede sinen waghen,

540 Diene brochte daer ghedraghen,

Ende hi bejaghede doch een paert.

Doe ghinc hi vlien mettier vaert.

Nu vliet die coninc sonder ere,

Die verdoemt es haerde sere.

545 Hi vliet enen hovescen viant,

Ende hi sal comen altehant

Onder die quaetste viande,

Die sijn binnen sinen lande.

Hi vliet den hovescen lybaert

550 Ende vliet ten serpente waert;

Hien sal hem niet wachten des.

Bessus ende Narbesines

Die wilen aerm waren ende naect

Ende nu heren sijn ghemaect

555 Ende hi goet hadde ghegheven,

Si sullen nemen hem dleven,

Ooc segghic u over waer,

Si en sullen scuwen sijn grauwe haer.

Mettien quam die niemare

560 Dat Daris ontreden ware,

Ende Alexander heeft ghehoort,

Ende hieuw mettien sporen voort

Over die edele baroene,

Die daer upten velde groene

565 Laghen doot in hare bloet.

Cume hielt hem iemen voet,

Daer hi volchde den coninc.

Ic segghe u in waerre dinc,

Dat hi vlooch in dier maniere,

570 Als een steen uut ere pederiere.

Gheliker wijs alsmen siet,

Hoe dat ene sterre sciet

Jeghen storm in die lucht,

Also voer hi met groter vlucht.

575 Maer Daris was haestelike

Ghevloen met haeste over die Like;

Dat was ene scone flume.

Hi was over comen cume,

Doe hi peinsde dat hi woude

580 Die brugghe breken, so en soude

Alexander hem niet volghen,

Die achter hem quam so verbolghen.

Maer, weet god, hi ontsach

Dat Alexaeder up den dach

585A ltoos niemene liete ontfaren

Van die an dander side waren.

Hadde hi die brugghe tebroken,

Hi hadde hem selven wel ghewroken,

Bedi so waren dander bleven

590 Die hem sider namen dleven.

Dus hadde liever die keytijf

Sine liede dan sijns selves lijf.

Die Percen begonden vlien

Toter brugghen weert mettien.

595 Die grote hitte ende tsweet

Dede hem utermaten leet.

Daer bleef menich doot van dorste,

Omdat hi waters hadde borste.

Si liepen ten fonteinen waert

600 Enten beken met groter vaert,

Si dronken twater vuul ende claer.

Menech bleef ligghende daer

Van groter gulsecheit steendoot,

Want hem dwater den gheest versloot.

605 Some dronken sijs so vele,

Dat hem keerde uter kele,

Some borsten si ooc ontwee,

Nochtan wouden si dies waters mee.

Daer viel ooc in die riviere

610 Menech riddere goet ende diere;

Die brugghe en was niet wijt ghenoech,

Dies hadden si groot onghevoech.

So vele vielre in die Like,

Dat ic u segghe sekerlike,

615 Sechdemen u daer af tghetal,

Ghi en soudes cume gheloven al.

Alexander sach wel te waren

Dat hem Daris was ontfaren,

Endi sach sine liede moede

620 Ende bespringt mettien bloede.

Ende het ghinc ten avonde waert.

Doe voer hi met groter vaert

Te sinen ridderen haerde blide,

Die waren an die luchter side.

625 Doe hi comen was daerbi,

Permenioen, die deghen vri,

Hi seinde enen bode enweghe

Die seide mare vanden seghe

Dattie Percen vluchtich waren

630 Ende datter luttel ware ontfaren.

Doe voeren die Grieken metter vaert

Blidelike ten tenten waert.

Stappans saghen si openbare

Comen ene ander scare

635 Uten dale ten berghe waert.

Helm ende scilt, wapen ende swaert

Dochtem bernen van goude.

Si daden stuven ooc die moude.

Het waren Percen datter quamen.

640 Teerst dat si die Grieken vernamen,

Doe begonste hem wanhaghen;

Maer doe sier so luttel saghen,

Setten si hem al ter were

Jeghen Alexanders here.

645 Die coninc voer na sijn maniere

Blidelike vor sijn baniere,

Alse ofte hi om die battalie

Niet en gave ene malie.

Dedel coninc entie milde

650 Decte hem met sinen scilde.

Daventure was hem hout.

Hi reet stappans met ghewout

Ende doorstac dien conincstavel;

Dus haddi den besten cavel.

655 Hem volghede Lysimachus,

Permenio ende ooc Clitus

Ende alle dandere ridders mede.

Die coenheit, diemen ghinder dede,

Dat ware te telne al te lanc.

660 Het bleef daer beide staerc ende cranc,

Daer was menich sweert tebroken,

Niemen en staerf daer onghewroken.

So langhe wile hadden si ghevochten,

Dat si den dach ten avont brochten;

665 Entie sonne die was onder.

Doe docht den Percen wesen wonder,

Dat die Grieken niet en weken.

Doe ghinghen si hare scare breken

Ende ghinghen vlien enweghe.

670 Nemmeer en streden si om dien seghe.

Over die brugghe vander Like

Vloen si al ghemeenlike.

Het was haerde na middernacht,

Eer si ontvloen der Grieken cracht,

675 Tote dat si quamen tote Arbele.

Daer vonden si up siere sele

Dien drouven Darise, haren here,

Wenende utermaten sere,

Entie ghene die met hem waren

680 Ontreden der griexer scaren.

Daer saten si ende spraken alle

Van den groten onghevalle.

Kenlijc eest ende openbare,

So wie tweewaerf verwonnen ware

685 Ende so vele hadde verloren,

Dat hijs soude hebben toren.

Bi Darise so waest also.

Hi sat int herte wel onvro,

Drouflike besach hi die scaren,

690 Die met hem ontreden waren

Endi sprac met drouven moede:

Ԉet behoort ten wereliken goede

Alse nu te wesene groot here

Ende te levene met groter ere,

695 Alse nu verwinnen, alse nu verliesen,

Alse nu welvaren, alse nu riesen,

Alse nu qualec, alse nu wel;

Al eest dier aventuren spel.

En was die coninc Cresus niet so rike,

700 Datmen nieware sine ghelike

En wiste, verre noch na,

Die here was van Lydia?

Ende sider wart hi so keytijf,

Dat hi verloos goet ende lijf.

705 Cyrus die edele lantshere

Nam selve lijf hem ende ere.

Ja en was Cyrus daer na

Verwonnen in Amasonia,

Die grote here, dedele man,

710 Die de werelt al verwan?

Ja en nam hem ooc sijn lijf

Een coninghinne, een cranc wijf?

Thamaris was soe ghenant

Ende vrouwe vander maechden lant.

715 Men maecht bi Cercese merken,

Die met cogghen ende met berken

Al de see overdecken dede,

Daer hi Europen dwanc mede.

Doe quam hi voort te Mofilee,

720 Dats ene stat, staet up die see.

Hi hadde met twaelfhondert scepen

Ter see waert die stat begrepen

Ende te lande waert beseten

Met meneghen deghene vermeten.

725 Doe baden si raet an haren afgod,

Ende hi gaf hem dit ghebot,

Dat si met houtinen paerden

Vechten souden ende met swaerden.

Doe verstonden die heren wel

730 Dat scepe diede ende niet el.

Doe voer dat volc van Mofilee

Met haren scepen up die see

Ende verslouch Cerses here

Uptien lande ende uptien mere.

735 Selve mochti sonder waen

Met enen scepe cume ontgaen.

Aldus ontfloe die tyrant,

Die te voren dwanc al dlant.

Daer omme hebbic dit gheseit

740 Ende te voren u gheleit,

Dat ghi niet en sult wanhopen,

Al hevet u daventure belopen,

Die alleweghe es onghestade

Ende nu doet vrome ende nu scade.

745 Al sijn wi nu ghescoffiert,

Wat helpt anders ghevisiert,

Dan te peisene alle weghe

Dat wi noch sullen vechten seghe.

Nochtan en twifelic niet dies,

750 Et si ghewin ocht verlies,

Alexander hi en sal morghen

Dit lant bringhen in groter sorghen.

Hi en vint ghenen wederstoot,

Want die liede sijn al doot.

755 Hi sal die rijcheit ende dat gout

Algader nemen met siere ghewout.

Dan sullen giereghe Grieken

Hare wonden met goude wieken,

Dan sullen si hem allen laden

760 Ende haer giereghe herte saden.

Nu dunket mi die beste raet,

Na dien dat aldus staet,

Dat wi hem laten winnen die steden

Ende varen int lant van Meden,

765 Die noch ten wighe niet en quamen,

Ende van den strijt niet en vernamen.

Ic sal versamen cortelike

Die wonen int inde van den rike

Ende derdewaerf den strijt bestaen.

770 Ic hope wi seghe sullen ontfaen.’

Aldus liet Daris sine tale.

Nochtan seinde hi ghedicht wale

An Alexandere een saluut,

Dat ghi moecht horen overluut.

775 Ԅaris ontbiet sinen here,

Alexandere, saluut ende ere

Ende bit dien edelen baroen,

Dat hi doe door wel doen

Ende hi ontfaerme dier keytive,

780 Die behouden haren live

Dier avonturen sijn ontgaen,

Ende hise hem late te dienste staen.

Sindet mi weder mine kinder

Moeder, amien, meerre ende minder.

785 Ic sal di gheven al den scat,

Die mine voorders hebben begraven,

Daer toe dat rike lant van haven,

Bede Percen ende ooc Meden

790 Met allen minen riken steden.’

Maer Alexander, dedele baroen,

Seide, hi en wouts niet doen.

Gheporret es hi mettier vaert

Ende voer te Arbele waert,

795 Want hem was ghesecht voorwaer

Dat hiene soude vinden daer.

Ende alse Daris dat verstoet,

Porredi met groter spoet.

Doe ruumde hi Arbele bi nachte.

800 Hem was te moede haerde onsachte

Dat hi ruumde sine steden,

Ende voer int lant van Meden.

Teerst dat te daghene begonste,

Quam Alexander al dat hi conste

805 Ende alle die hi met hem brochte

Tote Arbele ende sochte Daris, die hem was ontfaren.

Groten scat wan hi te waren

In dien strijt ende in die stede.

810 Nu hoort, wat die here dede!

Hi gaf mildelike tgout

Ende ander rijcheit menichfout;

Die vrecke herten maecti sat,

So mildelike gaf hi den scat.

815 Hi hadde prijs ende wereltere,

Hi en achte up ander rijcheit mere.

Al die steden die hi vant

Ghinghen willike in hant.

Doe sende Daris, die coninc vri,

820 Tote Poruse van Endi

Ende seide ‘Porus, lieve vrient,

Dicke hevestu mi ghedient

Ghetrouwelike van minen lene,

Want dijn macht en es niet clene.

825 Com mi te helpen met diere cracht

Over dach ende over nacht!

Elken riddere willic in soude

Gheven vijf besante van goude

Ende elken voetgangher drie.

830 Daertoe willic gheven die

Alexanders goede Bucifal –

Het es weert der werelt al –

Met al de chierheit diet hevet;

Ic wane, so goet gheen en levet.’

835 Dus dedem Daris echt ter were

Jeghen Alexanders here.

Alexander voer metter vaert

Ten lande van Surien waert.

Al die poorten deden hem ere

840 Ende ontfinghen over here

Sonder slach ende sonder stoot.

Des was sine blijscap groot.

Mettien haddi int ghedochte

Dat hi woude, ochti mochte,

845 Waert met stride oft met minnen,

Die stat te Babylone winnen

Entie tegheline mure,

Die wilen maecte bi aventure

Die coninghinne Semiramis,

850 Also alst bescreven is,

Sconincs Ninus wijf, die vroede.

Soe dede temperen met bloede

Dien morter, daer al die maisiere

In waren ghewracht goet ende diere.

855 Ende noch staet daer hare sale

Hoghe ende scone ghemaket wale.

Die hoghe toren staet daer mede,

Die wilen Nemroet maken dede.

Daer gaf god tweeendseventich spraken

860 Den gonen diene wouden maken.

Die coninc quam van Babylone

Ghevaren utermaten scone

Also verre, alst es vander see

Tote ofte mee.

865 Doe quam ghegaen alse een bruut

Die soudaen Macheus uut.

Lettel liede quamer mee,

Dan met hem siere kinder twee.

Hi was van Darise ghevloen;

870 Te voet quam dedele baroen,

Die in die bede stride te voren

Vele volx hadde verloren,

Ende ooc en sciet hi niet dane

Sonder prijs na minen wane.

875 Doe quam Macheus bat voort

Ende gaf up die poort

Den coninc ende al sine kinder

Ende al dat volc meerre ende minder.

Alexander ontfinc dien here

880 Blidelike met groter ere

Ende custene ane sinen mont.

Hi dedene riden ter selver stont.

Hi en woude niet openbaren

Sine grote joie te waren;

885 Hi was so blide, dat hi woort

Cume mochte bringhen voort.

Wat wonder waest, dat hi was vro,

Dat Macheus quam also

Ende hem ghenade bat

890 Ende hem upgaf die goede stat,

Daer so menich coninc rike

In hadde gheweest gheweldelike!

Bedi het ware grote aerbeit

Te winne al sulke citeit,

895 Daer so menich edel deghen

Van binnen woude striden jeghen.

Het soude werden sere te sure,

Eer men die tegheline mure

Ende den roden morter scoorde,

900 Die menegher beesten bloet becoorde;

Daer moeste meneghe pederiere

Werpen steene up die maisiere.

Ende een man van sulker cracht,

Alse Macheus was gheacht,

905 Daermen in dien stride te voren

Groten prijs af mochte horen:

Ander heren mochten vele,

Hem castijen van den bispele

Dat si hem nemmermere

910 En setten jeghen den edelen here.

Doe dede hi sijn here scaren

Entie Percen achter varen,

Die reden onder sine baniere,

Ende hi maecte scaren viere

915 Ende quam in die edele poort,

Daer ghi eer af hebt ghehoort.

Mochtic ghetellen al die feesten,

Die de hoochste entie meeste

Binnen Babilonien dreven,

920 Also alsict vant bescreven

Van meester Wouteren Castelioen,

Soe soudict haerde gheerne doen.

Daer was van vrouden groot gheluut.

Men hinc daer die pellen uut

925 Entie rijcheit, die hier te voren

Menich coninc uutvercoren

Hadde ghewonnen ende ghecocht

Ende met crachte dare brocht.

Met ghimmen ende met diere ware

930 Waren verciert die outare.

Vor die huse up die pleine

Stonden beelden groot ende cleine,

Alse die liede allegader

Makeden na haren vader;

935 Som waren si silverijn

Som van goude, som yserijn,

Som van houte, som van metale

Ghescepen utermaten wale;

Elc na dien dat hi was rike

940 Hadde hi ghemaect sijns vader ghelike.

Daer waren dantse vele gheleit,

Die straten waren al bespreit

Met pelne ende met singlatoene,

Bede scaerlaken ende ooc groene,

945 Ende samijt met goude besleghen

Brochtemen aldaer ghedreghen.

In die mamerie van Babilone

Hinc menighe guldine crone.

Die rike poorteren van der stede

950 Entie hoghe vrouwen mede

Hadden cleder uut ghehanghen,

Daer draken in stonden ende slanghen,

Elkerlijc na sijn maniere.

Die salamandre, die biden viere

955 Levet sonder ander spise,

Die stont daer na hare wise.

Daer stont ooc durenture

Van den liebaert die aventure,

Die es wonderlike groot,

960 Want die leuwinne weerpt al doot

Hare jonghen, alles drie te gader;

Dan so comt daertoe die vader

Ende belecket sine jonghen

Al omme ende omme mettier tonghen,

965 Ende hi gaet roupen ende grongieren

Eiselike na siere manieren.

Mettien lude ontfaen si dleven.

Dit stont in die pelne bescreven.

Die nature stont daerna

970 Van enen serpente, heet vipera:

Men vintere niewer mee

Van haerre manieren dan twee.

Haer nature es dus ghedaen:

Alsi sullen ghenoten gaen,

975 Dan comt stappans dat wijf

Ende ontoet den mont wel rijf,

Entie man steect sijn hooft daerinne,

Ende soe bitet hem af van groter minne.

Aldus blijft die man daer doot,

980 Ende soe blijft van twee jonghen groot,

Ende alsoe gheneest, splijt soe ontwee;

Aldus en blijfter maer twee.

Die pellicaen stont daer bescreven:

Sine jonghe en moghen niet leven,

985 Si en hebben thertebloet

Vander moeder, diese broet.

Daer stont hoe die moeder peckede

Ende haers selfs herte uut treckede.

Dus werden si hare te sure.

990 Dit es geens voghels nature.

Fenix stont daer in dien viere,

Dat es ooc sijn maniere;

Alse hi te pulvere es verbrant,

So wast een ander altehant

995 Van den asscen, diere bleven.

Dus en magher maer een leven.

Ander beesten ende ander woorme

Van so wonderliker voorme

Stonden ghinder angheweven,

1000 Al en haddic el niet bescreven

Binnen achte daghen, na minen wane,

Dan haer nature ende haer ghedane,

Nochtan en haddic volscreven niet.

Hier bi eest dat ict achter liet

1005 Ende segghe u van den hoghen doene.

Die diernen ende die garsoene

Waren ghecleet met samite.

Daer was menich wempelwite

Ende menich dulle warmoesdierne,

1010 Die onghewone was te vierne:

Vraechde men, hoe soe hiete,

Soe seide ver Imme of Margriete.

Die selve niet en was so rike,

Dat hi hem cleden mochte eerlike

1015 Die hadde gheleende cleder an,

Was hi wijf, was hi man.

Al dien wech dien Alexander

Quam ghereden ende menich ander,

Was gheciert met sconen blomen,

1020 Die ic niet wel en can ghenomen.

Van boven waest met sconen risen

Al verdect in diere wisen,

Dat hem van den sonnenscine

En mochte comen eneghe pine.

1025 Als hi was binnen dier chiteit,

Was daer menech cruut ghereit,

Dat utermaten wale rooc,

Timiane ende wirooc,

Stakten, mirre ende sinamoma,

1030 Galanga, cassea ende aroma.

Dat deden si dor sine ere

Ende haerde vele mere.

Tygren, loncen ende lupaerde

Tooghde men hem ende liebaerde

1035 Ende meneghe beeste na minen wane,

Die ghevoet es in Yrcane.

Up die huse saten knapen,

Vrouwen ghinghen ten veinsteren gapen

Om dien edelen man te siene,

1040 Die nie wille en hadde te vliene.

Die menestrele quamer mede

Vor dien coninc in die stede

Ende loofdene met haren sanghe.

Daer was menich trompe langhe,

1045 Vedelen haerpen ende sijmphonien,

Cytolen die wel leren vrien,

Salterien, orghelen ende sciven;

Men speelder met sweerden ende met kniven;

Daer was menich astronomien,

1050 Die in die sterren conste sien,

Wat ghescien soude daernaer

Over menich hondert jaer.

Noit en was in eertrike

Man ontfaen so eerlike,

1055 Noit ontfinc dat volc van Rome

Met so eerliken gome

Haren keyser Octaviane,

Die ooc Augustus hiet, ic wane,

Noit en was so wel ontfaen

1060 Julius, dat es mijn waen,

Doe hi dien hertoghe van Swaven

Scoffierde ende alle sine graven

Tote Lyons up die Rone.

Hi quam achter haerde scone

1065Ende wan Burgondien ende Batrangijs;

Daer hadde Julius den prijs.

Doe vacht hi te Dole in Loreine,

Daer hadde hi den seghe alleine.

Hi verwan den hertoghe echt,

1070 Doe bolghen ridder ende knecht

Ende versloughen haren here,

Dus hadde Julius die ere.

Julius wan binnen tiene jaren

Dat hi van Rome was ghevaren

1075 Al tlant dat leghet nu

Benoorden berghe van Moniu.

Doe keredi te Rome waert.

Pompeius die was vervaert,

Hine dorste niet ombiden,

1080 No jeghen hem ter were riden

Ende vlo tote Brandijs;

Dus hadde Julius dien prijs

Ende volghede met crachte.

Doe vlo Pompeius bi nachte

1085 In Epiros entie Romeine.

Julius sach dat hi alleine

Mochte hebben Rome ende Lombaerdien

Ende al dat lant van Romanien,

Ende keerde weder in die stat

1090 Ende nam al Pompeius scat

Dien hi binnen Rome hadde ghelaten.

Daerna voer hi sire straten

In tlant van Spanjen, daer hi vacht

Echt jeghen Pompeius cracht.

1095 Daer verloos so menech tleven,

Dat noint tghetal ne was ghescreven.

Pompeius was verwonnen echt.

Fontinus, Tholomeus cnecht,

Nam Pompeius sijn leven

1100 Ende hi hevet sijn hovet ghegheven

Juliuse, den groten man.

Julius, die keyser, wan

Met groter cracht Egyptenlant

Ende maecter vrouwe inne altehant

1105 Cleopatren dat scone wijf.

Daerna nam hi meneghen dlijf

In dat lant van Affrike,

Die jeghen hem hadde crachtelike

Met Pompeiuse ghevochten,

1110 Dat si alle sere becochten;

Ende den coninc Juba

Volghedi langhe wile na.

Doe voer hi te Spangen weder,

Daer slouch hi meneghen ter neder;

1115 Pompeius swagher nam hi dlijf.

Dus makedi meneghen keitijf

Ende al dore sijns selves vrome.

Dit was deerste keiser van Rome.

Doe Julius dit hadde ghedaen,

1120 Keerde hi weder te Rome saen

Ende was ontfaen haerde scone.

Maer die feeste van Babilone

Die was scoonre hondertwaerf.

Nu hoort hoe die keyser staerf!

1125 Hi dede Rome groten lachter,

Want hi dreef die vriheit achter,

Daeromme balch tsenatuerscap sere.

Doe hi twee jaer ende nemmere

Hadde in Rome stille gheleghen,

1130 Was hi jammerlike versleghen.

Vierentwintich doregaender wonden

Gaf men hem ten selven stonden,

Brutus deet ende Cassius;

Dat senatuerscap wout aldus.

1135 Sie vloen en wech in Mutina.

Antonis die volghede na

Ende haddese daer beseten.

Doe lieten sijt te Rome weten.

Doe coosmen Octaviane

1140 Dat keiserike tontfane

Ende men seinde Irtuse ende Pansa

Toter poort te Mutina,

Dat si Antonise souden verdriven.

Irtus moeste ghinder bliven

1145 Ende Pansa waert so ghewont,

Dat hi staerf in corter stont.

Antonis voer in Egyptenlant

Ende liet sijns selves wijf te hant,

Augustus suster Octavia.

1150 Hi nam cortelijc daerna

Cleopatren tenen wive.

Dat becochti metten live,

Want Augustus voolchdem achter

Ende dedem groten lachter.

1155 Hi sconfierde al sijn here

Bede bi lande ende bi mere.

Cleopatra, die scone vrouwe,

Hadder omme so groten rouwe,

Ende was van herten ooc so gram,

1160 Dat soe twe serpente nam

Ende dedese hare sughen doot.

Antonijs hadde den rouwe so groot;

Hi dode hem selven met venine.

Aldus corte hi sine pine.

1165 Doe keerde hi te Rome weder

Ende leide al orloghe neder

Ende was here viertich jaer

Sonder orloghe, dat was waer.

Doe hi te Rome quam, die here,

1170 Was hi ontfaen met sulker ere

Ende de stat ghemaect so scone,

Sonder tote Babilone

Daer ic u eerst af liet bliven,

En sach nie man die feeste driven.

1175 Al waren die feesten al te samen,

Die noit binnen Rome quamen,

Ochte iewer binnen al eertrike,

Si en waren sekerlike

Algader niet so scone,

1180Alse die feeste van Babilone.

Het dochte mi ooc recht wesen:

Wilmen alle bouke lesen

Ende den genen meest prijs gheven,

Die meest dede in sijn leven,

1185 Alder hogher coninghe geesten

Ende al dat si mochten gheleesten

Dat en es maer een spel

Jeghen dat desen man ghevel.

Bedi te sinen twalef jaren

1190 Begheerde hi orloghe te waren,

Ende alsi was achtien jaer out,

Orloghedi met siere ghewout.

Het es recht dats elc man wondert:

Viertich dusent ende vijf hondert

1195 Hadde hi volcs toors ente voet,

Doe hi striden eerst bestoet

Jeghen die heren van eertrike

Ende hise dwanc gheweldelike;

Hi en was here maer twaelf jaer:

1200 Bedi segghic u over waer,

Wille men merken sine joghet

Entie hovesceit van siere doghet

Ende met hoe cleenre herecracht

Hi de werelt al vervacht:

1205 Al de prijs die Julius wan

Ende Augustus die edele man

Ende alle die keisere van Rome,

Dat es ghelijc enen drome

Daer men nomet desen here.

1210 Bedi hebben sijs cranke ere,

Die bouke makeden van Arture

Van Partonopeuse, van Sornagure,

Si en hadden des mans daet ghescreven

Ende groten prijs ghegheven.

1215 Hadde hi ghelevet, dats mijn waen,

Also langhe, alse dede Octaviaen,

Hi hadde den duvel uter hellen,

Lucifere ende sine ghesellen

Entien fellen Modicac

1220 Ghedaen so groten onghemac,

Dat si souden hebben gheneghen

Alexandere, dien jonghen deghen.

Ware sulc een coninc te Parijs,

Hi soude bejaghen groten prijs;

1225 Al heidenesse soude hi dwinghen,

Men soude van siere doghet singhen

Al van daer die sonne up staet,

Tote daer soe weder neder gaet.

Ware ooc die hertoghe van Brabant

1230 Sulc een riddere becant,

Dien roveren te Rippelmonde

Soude dunken grote sonde,

Tol te nemene met ghewelt

Den ghenen die varen up die Scelt.

1235 Die vijfte bouc geet hier uut.

God gheve haer also menich saluut

Alse woort in dien bouke staen,

Die mi dit te dietsce dede anvaen.

Die seste bouc.

Emmer eest recht datmen priset

Van dare die sonne riset

Al tote daer soe gaet te hove

Den edelen man van groten love,

5 Dat es die jonghe Macedo.

Nu es Babilonien vro,

Dat soe die plaghe van eertrike

Hevet in haren wike,

Daer alle coninghe af sijn vervaert

10 Ende ontsien sijn scaerpe swaert.

Dit es hi die dorriden sal

Dat lant van Asien overal

Entie werelt sal sijn wesen.

Van desen prince mach men lesen

15 In Daniels prophecije,

Dit es die boc van Macedonije,

Die die twee hoorne van dien wedere

Breken sal ende slaen ter nedere.

Dits hi die noit en was vervaert.

20 Te rechte es hi alles prijs waert.

Nu es besloten die aller beste

Te Babilonien binnen der veste,

Dien die werelt binnen hevet.

Hi dwinghet al dat volc dat levet.

25 Alle die lantsheren beven

Ende si wanen laten dleven,

Alsi desen here horen nomen.

Ter groter eren ente vromen

Sal hi der werelt coninc wesen.

30 Ware bleven ooc in desen

So groot sine hovescede,

Hen es sake daer hi mede

Eneghen lachter hebben mochte.

Nu merct hoe eerlike ende hoe sochte

35 Hi verwonnen volc hanteert;

Nu merct dat hi niet en verkeert

Dor eneghe gramscap sinen moet!

Hi es so hovesch ende so goet,

Die in den stride viant was,

40 Hi en wille hem niet verwiten das.

Hi hietse poorters in die stede,

Die hi in dien strijt vlien dede.

Cortelike sette hi sine cure

Te babilonien al durenture.

45 Daer verloos hi sine doghet,

Die hi hadde in siere joghet,

Die hem sijn meester leerde,

Want sijn goede sin verkeerde.

Die rijcheit van Babilone

50 Ende so meneghe vrouwe scone

Crankeden sere sine lede

Ende verkeerden sinen sede.

Want neghene dinc en doet

So verkeren des menschen moet

55 Ende begheren onsuverhede,

Alse dronkenscap ende ledechede.

Ende dat lantvolc hantiert gheerne

Ledecheit ende ooc taveerne,

Ende si sijn bi naturen heet.

60 Si verhuren ooc ghereet,

Al dat si hebben omme miede,

Want het sijn ghiereghe liede:

Aldus so was Alexander

Entier Grieken menech ander

65 Te Babilonie, in die stede,

In die grote weeldechede

Drie weken no min no mere.

Die lede waren hem so sere

Ende so traghe van groter weelden,

70 Hadden dedele griexe heelden

Tien tiden enen strijt bestaen,

Daer en ware gheen ontgaen.

Bedi rumet Alexander

Ende met hem menech ander.

75 Hi logierde buten de stede

Verre ende al sijn here mede;

Nochtan en mochti porren cume.

Doe verkeerdi die costume,

Die sine voorders langhe plaghen

80 Daer te voren in haren daghen:

Hi woude dat die soudeniere,

Elkerlijc na sijn maniere,

Wisten hare seker sout.

Hi visierde met ghewout

85 Dat tiene ridders ooc te samen

Enen conincstavel namen;

In griexe heet een decurioen,

In fransois heet een baroen.

Dan woude hi dat dusent baroene

90 Enen conincstavel coene

Hadden die hare dinc bemaerke,

Dat heet in griexe een cyliaerke.

Dit was, om dat hi woude weten,

Wie milde was van sinen smeten,

95 Ende een ridder anders prijs

Hem ane en trecke in ghere wijs.

Hi woude ooc elken gheven tsout

Na dien, dat hi ware bout.

Te voren waest die sede algader,

100 Doe Philip levede, sijn vader:

Alsmen up brac die pauwelioene,

Dat een deghen staerc ende coene

Met ere busine dede verstaen,

Alsmen ten wapen soude vaen.

105 Maer men mochte niet den horen

Over al int here horen.

Hier bi dede hi visieren

Dat men met ere banieren

Dies daghes soude doen verstaen

110 Dat men ten wapen soude vaen.

Snachts soudemen een vier ontsteken,

Alsmen de tenten up soude breken.

Hi gheboot dien coenen recken

Dat hem niemen soude antrecken

115 Anders lof no anders prijs

Dore eneghe dinc in ghere wijs,

Ende dat hem elc met siere daet

Ghenoeghen liete sonder baraet.

Dien groten heren bat hi sere,

120 Dien soudenieren boot hi mere,

Den doorpers belovedi vriheit.

Hi swoer bi siere sekerheit,

So wie dat vloe, hi soude sijn

Ewelike ghemaect eigijn.

125 Alst here hadde ontfaen die cure

Ghewillechlike al durenture,

Porreden si mettier vaert

Ter groter poort te Susen waert,

Daer Asswerus wilen coninc was,

130 Alse ic hier te voren las,

Ende Hester hadde ooc daerinne

Vrouwe ghesijn ende coninghinne.

Die van Susen hadden vrede

Ende gaven up die goede stede.

135 Aldare in die selve stat

Vant Alexander groten scat,

Entien guldinen wingaert mede,

Dien Asswerus maken dede.

Die druven waren van dieren stenen,

140 Bede van groten ende van clenen,

Die telgher van selver, die blader van goude.

Hi was ghelijc enen woude,

So lanc was hi ende so breet,

Die tralie, daer hi was up gheleet

145 Was van yvore ende van ebene,

Die columnen al ghemene,

Daer die tralie up was gherecht

Waren van maerbere scone ende slecht.

Daer gaf hi meldelike tsout,

150 Diere stene ende gout

Ende hi ghereede sine vaert

Haestelike te Uxien waert.

Uxien dat es ene ene poort,

Ic wane ghi selden hebt ghehoort

155 Van enegher so vaster stede.

Die wech was ooc so nauwe mede,

Dat een man van cranker were

Daer letten mochte een conincs here.

Ander gherande pat

160 En mochte men varen toter stat

No met crachte no met liste.

Cume was iemen daer, die wiste

Den rechten wech te Uxien waert.

Daer was een soudaen onvervaert,

165 Ghetrouwech ende machtech sere,

Medates hiet die here;

Darise was hi so hout,

Dat hi ende al sine ghewout

Dor hem die doot wouden besuren.

170 Els neghene veste van muren

So en was al om die stede,

Dan die nature wassen dede

Ene roche al omtrent,

Vast ende staerc alse die van Gent.

175 En mochtense binnen enen jare

Ergheren breet van enen hare;

Nochtan woudese Alexander winnen

Ende sine cracht daer doen kinnen.

Ridders ute sinen here

180 Coos hi van der meester were,

Die die provetse souden doen.

Maerscalc was daer af Tauroen

Een riddere van groten prise

Ende goet man na sine wise.

185 Selve porredi metter dagheraet,

Die grote here, daert al an staet,

Ende verwan ten selven stonden,

Die si voor die nouwe roche vonden,

So dat hi den wech ontede,

190 Daermen voer ter vaster stede.

Hi dede grote bome vellen,

Daermen mede soude quellen

Die poort, ende hi dede visieren

Tribuke ende pederieren

195 Ende daertoe menech magneel.

Hi dede maken enen casteel,

Die up vele rader stoet,

Van houte staerc ende goet,

So datmen voort mochte driven.

200 Daer up dedi ridders cliven,

Die de mure breken souden,

Woude mense jeghen hem houden.

Maer daer was een quaet toegaen,

Daer men met ysere soude slaen

205 Jeghen enen selfwassenen steen,

Want daer en was ander mure gheen.

Aldus en waest jeghen volc allene,

Daer jeghen hi strijt hadde ghemene,

Maer hi hadt jeghen die rochen,

210 Die wilt waren van groten bochen.

Nochtan dat so menich steen

Entier quarele menich een

Up sinen scilt ghescoten waren,

Sijn volc ende mochten niet te waren

215 No dor soete no dor sure

Ghebreken van den vasten mure.

Hi was die voorste van den here,

Ende hi dede de meeste were;

Alse nu waerp hi grote kesele

220 Alse thovet van dien esele,

Alse nu ghinc hi minieren,

Alse nu waerp hi met pederieren,

Alse nu ghinc hi die mure breken,

Alse nu ghinc hi die poorte steken,

225 Alse nu dreef hi den tor bat na,

Die torment van Asia

Ende riep ‘scaemt u, ghesellen,

Dat ghi dit muurkijn niet en moghet vellen!

Ghi hebt verwonnen Asya

230 Ende meneghe poort verre ende na,

Suldi slapen vore desen casteel,

Al es die mure vaste ende gheheel?

Wat steden ofte wat muren

Soude enichsins gheduren,

235 Daer die Grieken vore staen?

Wat castele soude ontgaen,

Hi en soude Alexandere nighen,

Dien hi met crachte woude ghecrighen?

Al ware hi hoghe toten trone

240 Ende daertoe staerc ende scone,

Hi soude vallen vore mi.;

Dese tale so sprac hi;

Ende Tauroen stont up die cantele

Van den hultinen castele.

245 Teerst dat hem die Grieken saghen,

Soe begans hem wel behaghen,

Entie binnen Uxien waren

En waenden niet der doot ontfaren.

Gheerne souden si den Grieken wiken

250 Ende uut haren lande striken; Լo:p>

Maer si en mochten niet ontgaen.

Up dien toren ghinghen staen

Scuttere ende steenweerpers mede,

Die sere quelden die stede.

255 Sciere sende Medates

Dertich ridderen, die baden des

Dien coninc, om lijf ende lede,

Ende hi up name die goede stede.

Alexander balch hem sere,

260 Hi en antwoorde min no mere,

Dan alse ic u segghen mach:

ԍorghenլ sprac hi, ‘In dien dach

Suldi al die doot ontfaen,

Ende een en salre niet ontgaen.’

265 Doe men dit in Uxien hoorde,

Wat die coninc hem antwoorde,

Waren si sere ghescoffeert

Ende van herten tebarenteert.

Ende hets recht, die niet en wille

270 Met goeden paise ligghen stille,

Dat hi orloghe so vele hevet,

Dat hem rouwe dat hi levet.

Cortelike waert doe nacht.

Medates, die niet en acht

275 Om ander dinc, dan om sijn lijf,

Sende boden, alstie keytijf,

Tote Daris moeder Cisigambis,

Die Alexanders ghevanghen is,

Dat soe hem om ghenade bade –

280 Hi wiste wale dat die coninc dade

Haren wille al openbare,

Alse of soe sine moeder ware –

Om dat hi Daris maech was,

Ende soe soude ghedinken das,

285 Dat sijn wijf ware hare nichte.

Cisigambis en dede niet lichte

Die bootscap, die bat die cnecht.

‘En es’, sprac soe ԧheen goet recht,

Noch behoort niet ter aventure,

290 Die ic ter wilen nu besure,

Te doene selken overmoet,

Al si dat mijn here, die coninc, doet.

Hoe soude ic so coene wesen,

Dat ic hem ghewoeghe van desen?

295 Met recht verwerct hi den vrient,

Die mer bit, dan hi verdient;

Die meer ghenaden hoopt,

Dan hi verdient, ofte coopt,

Hi es ongheraect in alle wet.

300 Het betaemt mi vele bet

Te peisene dat ic bem ghevaen,

Dan te peisene, sonder waen,

Ic was wilen coninghinne.

Ooc vruchtic in minen sinne

305 Dats den coninc iet vernoie,

Want ickene so dicke moie.’

Dit sprac die goede Cisigambis;

Nochtan so bat soe den coninc dis,

Of hi dat volc al woude slaen,

310 Dat hi den soudaen liete gaen.

Die goedertierenheit, die soe vant

An den hovescen viant,

En mochte te vollen niet bescriven,

Al dat gheboren es van wiven.

315 Want hi en vergaeft allene niet

Den soudaen, dat hem es ghesciet,

Maer allen lieden vander stede

Ende vanden conincrike mede

Vergaf hi sinen evelen moet.

320 Al sulke vriheit, als daer stoet

Te voren, eer hi wan die stede,

Die liet men hem hebben mede;

Dies hadden si den besten cavel,

Dat hem dus gheviel; haer gavel

325 Liet hi dlant al durenture.

Al hadde de wandel aventure

Ghegheven Darise die stede,

Sijn moeder en hadde met haerre bede

Die poorte also ghedaen vrien,

330 Alse Alexander dede Uxien.

Stappans doe dit was ghedaen,

Ende Medates hadde ontfaen

Van Alexandere die vriheide,

Deelde hi sijn here ghereide.

335 Hi seinde met Permenioene

Meneghen ridder fier ende coene,

Dat hi Darise, sinen viant,

Souken soude int pleine lant

Heimelike ende met liste.

340 Die beste, die hi int here wiste,

Helt hi nochtan in sine scare.

Hi voeren souken harentare

Up die casteele van den montanien;

Permenio voer in die campanien.

345 Die berghe waren hooch ende breet,

Daer Alexander over reet,

Die int lant sijn van Perci.

Noit en hadde die deghen vri

So menech leet so meneghe vrese,

350 Alsi hadde in ghone rese.

Daer ondervant die deghen wel,

Hoe onghestadich ende hoe fel

Daventuse es alleweghe,

So waert te sure hem die seghe.

355 Hi voer meneghen nouwen pat

Ende croop door menich nouwe gat,

Daer noit man te voren no siden

Comen en dorste noch liden.

Dicke was hi ooc verdreven

360 Ende ghevreest an sijn leven

Vanden volke van Perci.

Meneghen deghen so verloos hi,

Ende dicke moeste hi keren weder,

Alsmen van boven up hem waerp neder.

365 Grote scade was hem ghedaen,

Nochtan en woude hi niet weder gaen,

Eer hi verwan die van Perci,

Ende al dat volc verre ende bi –

Die wonen up die montanien,

370 Ende meest leven bi castanien

Ende also wilt alse beesten –

Hem lieten dwinghen ende dweesten.

Mettien so quam hem niemare,

Dat sijn volc ghevanghen ware

375 In die stat van Percepolis

Van den volke van Daris

Ende Permenio ghescoffiert.

Stappans haddi ghevisiert,

Dat hijt coenlike sal wreken

380 Entie stat te stucken breken.

Nochtan moeste hi overliden

Eer hi ter stat in mochte riden

Araxes, ene staerke flume.

Soe vlieghet ghelike ere plume,

385 Die een stoorm vlieghen doet.

En was meester noit so vroet,

Diere brugghe maken mochte.

Wat wondere waest dat hi dochte,

Hoe hi daer over comen soude?

390 Want hi die poorte winnen woude.

Hi merkede om den besten pas,

Ende waer die roche nauste was.

Daer maectemen binnen ere nacht

Ene brugghe met groter cracht,

395 Die up beide de rochen lach.

Talre eerst dat was dach,

Voer hi over ende sijn here.

Percepolis was sonder were,

Ende eer si hem ghecleden connen,

400 Heeft Macedo die stat ghewonnen,

Ende onsteken met griexen viere

Die edele poorte entie diere,

Daer so menich hier te voren

Coninc in was uutvercoren.

405 Over waer segghic u dat

Dat Alexander noit enghene stat

En wan, daer hi binnen vant

So meneghen dieren bisant.

No Susen no Babilone,

410 Die rike waren ende scone,

Si en deden niet een glas

Jeghen dat in Percepolis was.

Want di coninghe, die hier te voren

In Percen waren uutvercoren,

415 Hadden al den dieren scat

Bracht in die grote stat.

Die solre entie kemenaden

Waren met goude so gheladen

Met selvere ende met dieren waren!

420 En was allene niet te waren

Om nutscap ghedaen in tstede,

Maer om grote wonderlichede.

Die Grieken liepen om den roof

Ende vochter omme, so dat stoof;

425 Die vriende vochten onderlinghe

Om die grote diere dinghe

Hier hads selc so vele gheladen,

IIi en condt ghedraghen noch bestaden

Ende verloos lijf ende goet,

430 Om dat hijs so vele loet.

Diere cleder van cinglatoene,

Van purper, root ende groene

Ghinc men daer te stucken scuren.

Die afgode moestent besuren;

435 Men slouch hem af hande ende voete

Ende bereidese haerde onsoete.

Elkerlijc namer een deel;

Daer en bleef gheen gheheel.

Al die scone goudine vate

440 Woorpen si up die strate.

Aldus waert dat goet verteert,

Ende al ghedestrueert Percepolis, die edele stede,

Die Perceus maken dede,

445 Ende Meducen slouch te doot,

Daer af te tellene es wonder groot.

In dese stat so was gheboren

Die grote here, die hier te voren

Die see met scepen overslouch,

450 Men leest dat hi hier crone drouch.

Dat was Cerces, die dorevacht

Al Europen met siere cracht

Entie de berghe slichten dede

Entie see vullen daer mede.

455 Nemmermeer en woonder man,

Sider dat Alexander wan.

Wie daer na drouch die crone

Van Percen, hi woonde in Babilone

Ocht in een ander goede poort.

460 Van deser en weet men niet een woort,

Ende cume weetmen, waer soe stoet,

En si bider meester vloet

Araxes, die daer bi noch is,

Daer wilen stont Percepolis.

465 Haer ouvere sijn van maerberstene

Ghepaveit scone ende rene

Ane die side, daer wilen stoet

Percepolis die stede goet.

Nu besich wale, lieve vrient,

470 Of dese stat hadde verdient

Desen torment ende dit verlies?

Ja soe wel, sijt seker dies;

Want Cerces was gheboren daer,

Die Grieken dede groten vaer.

475 Ende alse die coninc quam in tstede,

Volchden hem driedusent mede

Van sinen volke, sonder waen,

Die van hem waren ghevaen.

Some waren si sonder oren,

480 Ende som hadden si de voete verloren,

Some doghen, some de hande,

Ende somen bleken ooc die tande,

Some waren si in haer voorhooft

Ghetekijnt, des ghelooft,

485 Met enen slotele gloiende heet.

Eer se Alexander sach ghereet,

Waende hi dat waren diere.

Doe hise kinde, die goedertieren,

Weende hi utermaten sere;

490 Die rouwe dwanc dien edelen here.

Hi hiet dat si hem troosten souden;

Wat so si van hem hebben wouden,

Dat woude hi hem gheven, twaren.

Wouden si in Grieken varen

495 Ende besien wijf ende kinder;

Hi gaf hem sinen orlof ghinder.

Doe berieden hem die keytive,

Weder si wouden hare wive

Varen besien ende hare kinder,

500 So si wouden bliven ghinder.

Some wouden si varen in Grieken

Ende haers selfs lucht berieken

Ende some binnen Asien bliven

Ende daer haren rouwe driven.

505 Mettien quam Eutecioen,

Die wilen was een groot baroen

Ende wel gheraect in sine tale.

‘Ghi heren, sprac hi ‘Nu merct wale,

Hoe sullen wi van groter scande

510 Moghen weder comen te lande?

Wi dorsten cume van onnere

Comen hier vore onsen here

Omme hulpe ende omme wrake.

Ic segghet u in ware sake,

515 Tmeeste gheluc, dat ons betaemt

Ende elken minsche, die hem scaemt,

Dats te sine in sulke lant,

Daen wi sijn al onbecant.

Niet en es also goet den keytijf,

520 Als te leidene sijns selfs lijf

In die stat, daer men niet en weet,

Wat live hi eerst hadde geleet.

Alendecheit so wel betaemt

Dien keytijf, die hem scaemt!

525 Daer vergheet hi met de weeldechede,

Die hi hadde in sine jonchede.

Die te verre sinen vrient betrout,

Ic waent dicke hem berout.

Si en weten niet dat die minne

530 Entie vrienscap es wel dinne.

Die trane comen haerde saen

Ende si sijn sciere vergaen.

Met tranen smeect men vrienden gheerne,

Anders hebben si luttel te onbeerne,

535 Ende alstie trane sijn vergaen,

So es die vrientscap al ghedaen.

Keytive claghen in allen tide,

Entie saleghe man es emmer blide

Ende hevet onweert dien keytijf,

540 Es hi man, ofte es hi wijf.

Wat manne datmen node besiet,

Dien en mint men altoos niet;

Elkerlijc soect sijn ghelike,

Die saleghe gaet onder die rike

545 Ende heeft den keytijf saen vergheten;

Dit mach elc bi hem selven weten:

Elc mochte sanders wel vernoien

Ende sijn gheselscap vermoien,

Ware niet dat wi drie dusent te samen

550 Ene aventure hier namen.

Die wijf, die wi namen dor minne

Entie joocht van onsen sinne

Ende wise dore dorloghe lieten,

Waendi hem en sal verdrieten,

555 Ende si en souden sere bronken,

Ocht si laghen met desen stronken,

Die verloren hebben dat let,

Dat men orbaert up dat bet?

Si sullen willen ghenotens plien,

560 Bedi sullen si ons node sien.

En kendi niet der wive nature,

Hoe fel soe es ende hoe sure?

Si sijn wandelre, dan die wint,

Ende nieloper, dan een kint,

565 Ende wreder, dan enich tirant,

Ende haerder dan een adamant.

Die onweert hevet enen ghesonden,

Soe soude wesen haerde ontbonden

Up enen keytijf sonder lede;

570 Bedi het es der wive sede.

Ja en hebdi de werelt verloren?

Bedi biddic u alles te voren

Dat wi souken eneghe stede,

Daer wi onse serechede

575 Leiden moghen elc bi anderen

Ende buten al dien lieden wanderen.’

Eutecioen die seide aldus.

Doe antwoorde Theseus,

Die was gheboren van Athenen:

580 Ԅie niet en ghelovet van enen clenen

Sinen maech ofte sinen vrient,

Ic wane hi luttel goeds heeft verdient.

Die es onghetrouwe overal,

Die allene int gheval

585 Sinen vrient dus heeft vercoren.

Wi en waren aldus niet gheboren,

Maer viande hebbent ons ghedaen.

Hi es wel weert, sonder waen,

Alles onghevals ter cure,

590 Die hem scaemt sijnre aventure.

Die sijns vrients niet en soude ontfaermen,

Of hi hem hoorde vore hem caermen,

Hi en betrouwet niemen wel.

Die man, die es van herten fel

595 Ende van onreinre manieren,

Waent dat niemen en es goedertieren.

Hoe mochti scoonre dinc begaren?

Ja en moochti te lande varen

Besien maghe, kinder ende wijf?

600 En waren wi niet haerde keytijf,

Wi souden rumen dit ellende

Ende varen Grieken bat ghehende,

Dattie vriende ons moghen begaen.

Want die siele, sonder waen,

605 Entie lichame rust te bet,

Die na haerre voorders wet

Bi haren vrienden sijn begraven.

Ic wille te lande weder scaven;

Bliven andere in Percen ofte in Meden,

610 Ic wille te lande weert noch heden:

Maer ic wille u eerst tellen

Van twee vrienden, waren ghesellen.

Twee coopman waren hier te voren,

Die een was van Baldach gheboren,

615 Dander was van Egypten lant,

Hare namen sijn mi onbecant.

Een deel waren si becant te samen,

Want haerre beder cnapen quamen

Van den enen toten anderen

620 Om groot goet ende om amanderen

Ende ooc om andere copinghe.

Dus gheneerden si hem onderlinghe.

Daer na gheviel die dach

Dattie coopman van Baldach

625 In Egypten quam ghegaen,

Daer hi wale was ontfaen

In dies anders coopmans sale,

Ende hi diende hem haerde wale

Acht daghe, want doe was die sede,

630 Ende toochde hem sine chierhede,

Knapen, diernen ende amien

Ende alrehande melodien.

Doe die acht daghe waren ghedaen,

Waert die van Baldach bevaen

635 Met ere siecheit haerde sere.

Dies was drouve dander here;

Hi sach dat hem stont onsiene,

Hi ontboot die phisiciene,

Diene mochten ghenesen.

640 Si tasten sinen puls mettesen

Ende si besaghen sijn orine.

Openbare no stillekine

En vonden si evel, dat hem dochte,

Dat dien lichame deren mochte.

645 Si seiden dat het ware van minnen

Ende dedent sinen weert bekinnen.

Doe vraechde die weert den coopman,

Of in sijn huus wijf ofte man

Enich ware, die hi minde.

650 Toochse mi, lichte ic vinde

Onder hemlieden enech wijf,

Die mi behouden mach mijn lijf.

Hi toochdem vrouwen, die wel songhen

Ende dansten ende spronghen;

655 Derre en woude hi enghene;

Hi toochdem groot ende clene

Van sinen dochteren tghetal,

Die sieke hi ontseide al.

Doe hadde hi een joncfrouwe,

660 Die hi minde up rechte trouwe

Ende hadde ghevoet menech jaer

Ende soude cortelic daer naer

Dat kint te wive hebben ghenomen,

Waersoe te haren jaren comen.

665 Die toochde hi den sieken man.

Hi seide Ԩier leghet mijn leven an.

Sal ic enechsins ghenesen,

Dat sal bi deser maghet wesen.

Die waert gaf hem die joncfrouwe

670 Ende deedse hem ooc ondertrouwe,

Ende al dat goet ooc sekerlike,

Dat hem met hare in huwelike

Belovet was, doe hise ontfinc.

Ooc gaf hi hare al die dinc,

675 Die hi hare soude hebben ghegheven,

Of soe sijn wijf ware bleven.

Ende alse die feeste was ghedaen,

Keerde die here van Baldach saen

Te lande weert met groter spoede

680 Mettien wive ende mettien goede.

Die Egyptien waert daernaer,

In weet over hoe menech jaer,

Aerm ende keytijf.

Doe sprac hi ԩc sal sonder blijf

685 Te minen vrient gaen te Baldach

Noch moorghen eer middach,

Machscien hi doet mi enech goet.’

Al naect liep hi ente voet.

Ende alsi daer quam, waest nacht.

690 Van hongher was hi sonder cracht,

Ende het was een groot tempeest.

Die scande deerde hem alre meest,

Dat hi ten huse niet en ghinc;

Hi ontsach hem ere dinc:

695 Dat hi was al onbecant.

Serech was hi; al te hant

Liep hi ligghen in een kerke.

Vele rouweliker swerke

Liepen over sine ghedachte.

700 Mettien een man den anderen brachte

Daer ghejaghet ende sloughene doot,

Ende eer ment wiste hi ontscoot.

Die liede hoorden dat ghecri,

Den doden minsche vonden si,

705 Si en wisten, wiet hadde ghedaen.

In die kerke quamen si saen

Ende sochten dien moordenare.

Mettien vonden si aldare

Dien aermen Egyptien

710 Ende vinghene mettien

Ende vraechden om dien moordenare.

Hi lijede stappans dat hijt ware,

Om dat hi liever hadde die doot,

Dan te levene in aermoede groot.

715 Int prisoen waert hi gheleit.

Smoorghens leide menne ghereit

Te hanghene bi der kele.

Uutwaert liepen liede vele;

Si waenden dat hijs hadde verdient.

720 Onder dandere liep sijn vrient,

Dien hi groot goet hadde ghedaen.

Hi saghene onder die galghe staen

Ende hi peinsde al te hant,

Dit es hi van Egypten lant,

725 Mijn vrient die mi so groot goet dede

Ende mijn lijf behilt ooc mede.

Ic sal door sinen wille sterven.

Doe riep hi menichwerven:

ԏch! wildi doden desen man?

730 Ic dede die moort, nu vaet mi an!’

Doe lieten si den eersten gaen

Ende hebben dien anderen ghevaen.

Mettien was daer die moordenare

Ende ghinc onder der scare.

735 Hi sprac te hem selven ‘Dese twee

En mesdaden min noch mee;

Du weets wel, tallen stonden

Dat god wreect alle sonden.

Hets beter, duut becopes hier,

740 Dan ghinder int helsce vier.’

Doe riep hi’Laet dien man gaen!

Ic hebbe die moort allene ghedaen.’

Die rechter hadde dies wonder groot

Ende quite dien anderen van der doot.

745 Ende vinc dien moordenare.

Hine wiste, wats recht ware;

Hi keerde weder met allen drien

Ende lietse den coninc besien,

Die here was binnen Baldach.

750 Doe die coninc dat ghesach

Doe en wisti, wien dat domen;

Maer hi hietse voor hem comen

Ende vergaf hem drien die moort,

Wouden si die waerheit bringhen voort.

755 Doe so sprac die Egyptien

Die waerheit, hoe hi quam te dien,

Entie coopman van Baldach

Seide dat hem ooc verwach

Also, alse ghi hebt ghehoort.

760 Die moordenare seide voort

Die waerheit vor al die liede

Also, alsoe hem ghesciede.

Die noch hilde gherechte trouwe

Nemmermeer lieten god in rouwe.

765 Aldus sijn si quite bleven.

Die coopman, die daer sijn leven

Aventuerde om sinen vrient,

Dies te voren hadde verdient,

Hi leidene thuuswaert met hem

770 Ende hi seide ‘Vrient, nu nem!

Dat wi hebben, dats ghemene

Jonc ende out, groot ende clene.

Wildi bliven hier met mi,

Ic wille dat al ghemene si,

775 Ende wildi ooc te lande keren,

So delen wi dan met eren

Mijn goet, ende nem deen helt

Ende doet in uwer ghewelt!’

Die Egyptien begheerde te lande,

780 Ende si deelden tgoet te hande;

So dat te huus voer die Egyptien.

‘Dit hebbe ic ghesecht bidien’

Sprac Theseus ‘ti moghen vinden,

Eest van wiven, eest van kinden,

785 Machscien aldusdaneghen vrient.

Hets onwijs, wies heeft verdient,

En willi te lande weder keeren;

Blijft hi hier, dat si met eren!’

Theseus hi hadde gheseit.

790 Luttel ieman was ghereit,

Sinen raet te doene gheerne,

Wants hem liever stont tontbeerne.

Alexander dede haren wille

Gheerne, lude ende stille;

795 Die in Asien bliven woude

Hi maectene rike van goude

Ende gaf hem goets ghenouch,

Dien sijn herte te lande drouch,

Dien gaf hi gheerne orlof

800 Ende sendene in siere moeder hof.

Alse dit Alexander hadde ghedaen,

Dede hi sijn here versamen saen

Anderweerf, alstie coene,

Ende ontboot Permenioene

805 Haestelike ter selver steden.

So dat hi voer int lant van Meden

Darise souken mettier vaert,

Datti hem gheensins ontfaert.

Want Daris was overende alleweghe

810 Jeghen Alexanders vullen seghe.

Snelliker, dan een liebaert,

Die loopt te sinen jonghen waert,

So quam hem Alexander na.

Daris was tՍ Ebractana,

815 Die hovetstat van Meden was.

Dane haddi achtinghe das,

Te varene saen in Bacteren lant.

Maer hi hoorde al te hant

Dat Alexander ware daerbi.

820 Nemmermeer en waende hi

Van hem wesen verre ghenouch;

Nauwelike dat hijt verdrouch

Ende verwandelde sinen raet.

Strijt was al sijn toeverlaet;

825 Hi hadde liever in den strijt

Te blivene, waert sine tijt,

Dan te levene sonder ere.

Bedi gheboot die edele here

Sinen lieden een stuc te stane

830 Ende sine tale te verstane:

ԗaret sake dat ghi waert

Traghe ende blode ende vervaert,

Ende u en rochte, hoe ghi stoorvet,

Maer dat ghi die doot verwoorvet

835 Waert met scanden, waert met eren,

So sweghic gheerne, lieve heren.

Maer neen ghi, ghi sijt sekerlike

Gereet u te weerne deghenlike.

Ooc hebbe ic te waren vonden

840 Trouwe an u tallen stonden

Meere dan ic hebbe verdient.

Hier bi weetic dat een vrient

Es te prisene haerde sere.

Ic bens blide ie lanc so mere

845 Dat dus ghetrouwe chevalerie

Behoort te miere companie.

Van dien Percen, die hadden leven,

Sidi ende nemeer mi bleven,

Ende emmer sidi met mi comen,

850 Daer ic hebbe scade ghenomen

Ende ghescoffiert was twee waerf,

Daer menich man bedaerf.

Bider trouwen, die ic vant ane u,

So dar ic wel lien nu,

855 Dat ic in Percen draghe crone;

Wilen was mijn Babilone.

Al bem ic aldus verwonnen

Nochtan hebdi mi bat gheonnen,

Dan dien gonen, die mi verwan.

860 Bedi so willic segghen dan,

Of ic u dit niet en lone,

Die grote here van dien trone

Sals u danken, weetic wel.

Wie sal wesen ooc soo fel,

865 Of so verdult, of so verdomt,

Die na ons in die werelt comt,

Hine sal spreken vander ere,

Die ghi daet uwen gherechten here?

Alse ghi doot sijt langhe stont

870 Suldi leven in dier liede mont.

Alrehande dinc verstervet

Sonder ere, die men verwervet.

Hier bi segghic, al woudic vlien –

Dat ic node late ghescien –

875 Ic hebbe al selken toeverlaet,

Soudic volghen uwen raet,

Ic soude ontmoeten minen viant,

Daer icken vonde in mijn lant,

Ende hi quame voor mine oghen.

880 Hoe langhe suldi dit ghedoghen,

Dat mi een incomelinc heeft verdreven?

Ofte ic eerlijc doch mijn leven

Verliesen moeste, ofte ghecrighen,

Dat ic verloos in bede dien wighen!

885 Al benic tonweert verwonnen,

Soudi mi selker scanden onnen

Dat ic dan bade minen viant

Dat hi mi gave in mijn lant

Ene clene macht in ene stede

890 Also, alsi Macheus dede?

Onlanghe was ic here

Van Asien ende daertoe mere,

Soude mi ghescien sulke scande,

Dat ic ga in mijns viants hande,

895 Ende hijs hem soude beromen

Dat ic tote hem moeste comen

Ende hi mi hadde ghenade ghegeven?

Ic sal mijn lant ende mijn leven

Eer up enen dach verliesen,

900 Eer ic dien lachter soude kiesen.

Dus sal een doot te gader scone

Mijn leven nemen ende mijn crone.

Eest dat ghi sijt so coene

Alse ic bem dese daet te doene,

905 Die Grieken noch haer coninc mede

En toghen haer hoveerdechede

Nemmermeer na dese batalie;

Wi spelen een spel ter falien,

Ofte wi slaen se alle doot.

910 Dat es ons ere vele groot,

Of ons die gode willen deren,

Alse wi onse lant verweren,

Dat wi so dien strijt bestaen,

Dat wi eerliken inde ontfaen.

915 Ic bidde u door miere voorders ere,

Die wilen ontsien waren sere,

Entie Grieken dwonghen so,

Dat sijs alle waren onvro,

Dat elc so eerliken vechte,

920 Jeghen die waren onse cnechte

Ende nu willen sijn onse heren,

Dat ghijs hebt lof ende eren

Voor die gode van hemelrike

Ende ooc mede up eertrike.

925 Dus inde Daris sine tale.

En bequam niet enen wale

Van al den heren van dien hove.

Daer en was gheen ghecri van love,

Bedi si waren al vervaert.

930 Artabacus sprac mettier vaert,

Die wale mettien coninc was –

Hi volchde Darise das –

ԗi sullent gheerne met di

Bestaen, edel here vri,

935 Ende aventuren onse leven.

U en willen wi niet begheven.’

Al dat volc, aerm ende rike

Gheloofdent al ghemeenlike.

Bessus ende Narbesines,

940 Die alre valscheit sijn ghetes,

Quamen voor Darise saen,

Om dat sine wouden vaen

Ende Alexandere seinden dan,

(Met hem quam menich man,

945 Om te doene sulken lachter)

Voolghede die coninc achter;

(Aldus waenden si best versoenen

Jeghen Alexandere dien coenen)

Ofte dat sine wouden ontliven

950 Ende dat si heren wouden bliven.

Narbesines sach dat hi mochte,

Segghen dat sijn herte dochte,

Want hi mocht volbringhen wale.

‘coninc’, sprac hi, mine tale

955 En sal di niet dunken goet.

Maer du weets wel datmen doet

Dicke ene wonde sniden,

Somwile diepen, somwile widen;

Die ersatre es dicke fel;

960 Menech evel gheneest men wel

Met betteren dranke diemen maect.

Alse een scip es gheraect

Up ene roche, up een sant

Men weerpt ute dat ghewant,

965Ende met ere groter scade

Behout men dlijf in menegher stade.

Dit segghic u, coninc, bedi:

- En weetstuus niet, ic segghe twi –

Ik waens die gode sijn verbolghen

970 Dattu der orloghe wils volghen;

Want daventure es ons fel.

Men sals anders prouven wel

Ende pinen om een nuwe gheval.

Nu hoort, wat ic u segghen sal!

975 Doet die crone van u een stic

Ende gheeftse enen anderen, dat radic,

Die dijn rike mach berechten

Ende gheluc hevet in vechten,

Onthier ende dorloghe es bleven

980 Ende dine viande sijn verdreven,

Dan saltuse weder ontfaen.

Stappans sal dit sijn ghedaen;

Inden ende Bacteren lant

Hebben so meneghen wigant

985 Si mogher meer bringhen ter were,

Dan volx was int eerste here.

Och! sullen wi ter doot weert gaen

Alse een scaep, dat men sal slaen?

Een coene man sal dier doot ontflien

990 Ende mińnen dlijf; men siet ghescien

Dattie blode begheert die doot,

Alse hi hevet vrese groot;

Dien erminc vernoit sijn leven,

Alse hi hevet ghesneven;

995 Die coene en laet niet ongheprouft,

Hi siet, hi merct, wat hem behouft;

Hi stervet, alsi niet voorder mach;

Dus es die doot dachterste slach.

Hier es Bessus, coninc, nu doe!

1000 Ghef hem die crone! ic seghdi hoe,

Dat hise di weder gheven sal,

Alse hi hevet bedwonghen al’.

Doe dit sprac Narbesines

Balch hem sere Daris des.

1005 Die sachte man, die goedertieren

Sprac ‘du slachts dien fellen dieren

Dat hebbic nu wel vernomen.

Bi mi so bestu up comen,

Scalc, nu woutu dinen here

1010 Doden ofte doen onnere.’

Dit antwoorde Daris doe

Ende trac tswaert uten scoe

Ende woudene hebben ghesleghen doot.

Maer Bessus dede onsculde groot,

1015 Dat hi dier cronen niet en woude

Ende bat dat hijs ontberen soude.

Hi hadde Darise doen vaen,

En haddi tswaert niet wech ghedaen.

Si hieten hare tenten saen

1020 Buten sconincs tente slaen.

Artabacus bat sinen here

Dat hijt dede dor sijn ere

Dat hijt verdroughe met ghemake,

Al waret een pijnlike sake.

1025 ‘Here’ sprac hi ‘dese dulle woort,

Die ghi nu hier hebt ghehoort,

Verdrach van den dinen wel!

Alexander hi es fel

Ende hi comt na ons ghereet.

1030 Es dat sake dat hijt weet

Dat si willen van ons varen,

Hine sal ons niet en sparen.

Verliesen wi tfolc van Bacterenlant,

Here, so sijn wi ghescant.’

1035 Daris volchde sinen raet,

Hi hielt al over baraet,

Ende liet sine tenten slaen.

Met rouwen was hi bevaen

Ende met wanhope; dese twee

1040 Sijn mettien keytive emmermee.

In die tenten was groot ghescal,

Want het was onberecht al.

Daris sterfdach die was bi,

Ende gheen here en was hi,

1045 Alsi hadde gheweest te voren;

Hi hadde rouwe ende groten toren.

Bessus ende Narbesines

Visierden, hoe si des

Beste te voren mochten comen

1050 Dat si hem dlijf hadden ghenomen.

Si wisten wel, soudemen vaen,

Dat ment met vresen soude bestaen,

Want die van Percen haren here

Gheerne vordeel doen ende ere,

1055 Want hi es van groter macht;

Sine name ontsietmen dach ende nacht;

Si ghenighen hem int ongheval,

Ende si ontsiene int gheval.

Dus eren sine, hoe dat gaet,

1060 Eest gheval goet ochte quaet.

Ende om dat dat volc haren here

Alleweghe doet goet ende ere,

So en dorsten sine niet vaen,

No met crachte doot slaen.

1065 Bedi viseerden si, si souden toghen

Grote onghedout voor sine oghen

Ende grote onscout bieden

Ende segghen dat si met haren lieden

Bede lief ende leet

1070 Met hem willen doghen ghereet.

Des ander daghes ter sonnen upganghe

Bliesmen ene busine langhe.

Daris hiet die tenten upbreken.

Si twee quamen toe ghestreken

1075 Met lieden van haerre hulde

Ende boden hare onsculde

Ende baden hem groot ghenaden.

Maer int herte hadsine verraden,

Want si die crone wouden draghen.

1080 Daris sat up enen waghen

Noch doe eerlike ende scone,

Verchiert met eens conincs crone.

Dandere laghen up die eerde

Ootmoedelike voor sine poerde,

1085 Si boden hem ere ten selven stonden,

Nochtan dat sine siden bonden.

Si weenden, entie oude man

Ghelovets ende weende dan.

Nochtan en beroude dies hem niet

1090 Dat si om die moordaet peinsden, iet,

Dor al dat si wale saghen,

Dattie oude man van daghen

Hovesch was ende goedertiere

Ende hijt hem vergaf sciere.

1095 Nochtan wiste hi wel ter cure

Dat si twee entie aventure

In allen doene jeghen hem waren.

Hi peinsde dat hi soude ontfaren

Alexandere al dat hi mach,

1100 Want hi hem allene ontsach.

Met Darise was een baroen,

Die gheheten was Patroen

Ende ute Grieken gheboren.

Hi hadde sijn lant verloren,

1105 Doe Alexander Athenen wan.

Onder hem was menech man;

Hi hadde bi dien * jaren.

Ghetrouwe was hi ooc te waren

Ende Daris vrient, alst wale sceen.

1110 Met sine vrient, menech een,

Dat hi voer bi Daris side.

Hi wiste wale, ende waes onblide,

Dattie coninc was verraden.

Doe hi mochte met staden,

1115 ‘Coninc,’ seidi ‘Tarbesines

Ende Bessus si vermeten hem des,

Dat si di emmer willen slaen.

Si sullent heden noch bestaen,

Also alsic hebbe vernomen.

1120 Hier omme bem ic tot u comen,

Dattu mi laets dijn lijf bescermen;

Met hem en canstu niet ghehermen.

Tavont doe dine tenten slaen

Onder donse, dats wel ghedaen.

1125 Grieken ende Europen lant

Hebben wi verloren, dats u becant,

Noch in Bacteren noch in Inden

Wetstu wel, dat wi en vinden

Lant no huus, wijf no kint.

1130 Wine hebben anders niet een twint,

Dan wi hopen tote di.

Ic bade di nemmer, coninc vri,

Dattu dedes dese dinc –

Want ic bem een incomelinc –

1135 Saghic dat iemen vanden here

Voor di woude staen ter were.’

Nu weetic wel dat alle dinc,

Die de hemelsce coninc

Hevet ghemaect met siere cracht,

1140 Dat si bede dach ende nacht

Also gaen, alsi ghebiet.

Bedi so wat nu ghesciet,

En wils god niet ghehinghen,

Men maechs altoos niet volbringhen.

1145 Bi Darise segghic u dat.

Hi ontghinghe terre stat

Mettien, woude hijt doen,

Dat hem riet sijn ridder Patroen.

Hi liet ghescien tghebot ons heren.

1150 Sine antwoorde willic u leren:

‘Al hebbic dicke ondervonden

Uwe trouwe in allen stonden,

Nochtan en willic niet laten

Mine liede ende verhaten.

1155 Hoe mochte ic van hem sceden?

Ic wille met hem mijn lijf leden,

Want ic hebbe hem sonder waen

Meneghe hoveschede ghedaen

Ende up ghehouden van der wieghen.

1160 Ic hebbe liever dat si mi bedrieghen,

Dan hem van mi quaet ghesciet.

Wat so daventure ghebiet,

Willic eer laten ghescien,

Eer ic van hem wille vlien.

1165 Es hem mine doot bequame

Ende mijn leven onghename,

Ic hebbe ghelevet alte vele,

Ic sterve gheerne, ic biede de kele.’

Patroen waert so tonghemake,

1170 Doe hi hoorde dese sake,

Hi verloos dien hope al

Om Daris groot ongheval.

Hi keerde onder die griexe scaren,

Di onder sine banieren waren,

1175 Ende hiet hem dat si waren ghereet

Te doghene lief ende leet

Om dies conincs Daris recht.

Bessus die quade cnecht,

Die hem selven sculdich kinde

1180 Dat hi Daris doot sere minde

- Griex en condi niet verstaen –

Hi ontsach hem sonder waen

Dat Patroen sijns ghewouch.

Ende hets openbaer ghenouch,

1185 Wie so valsch es ende fel,

Hi en betrouwet niemen wel.

Hi vraechde enen taelman,

Die griex ende sarrasinois can,

Wat die Griec hadde gheseit.

1190 Doe hijt wiste wel ghereit,

Soudi Darise hebben versleghen.

Maer hi ontsach hem datter jeghen

Patroen soude hebben ghestaen.

Hi peinsde hi soudene vaen

1195 Ende Alexandere prosenteren,

Sone soude hi hem niet deren.

Dus waende hi alre best ghewinnen

Alexanders hulde ende minne.

Hierbi verste hi dese moort

1200 Toter nacht ende voer bat voort.

Nacht es recht der quader doen,

Die ghere doghet nie en ploen,

Snachts alsemen die quaetheit doet

Diemen sdaghes niet sien en moet;

1205 Want dan es die blode coene

Een onscamel dinc te doene.

Doe quam Bessus ten coninc

Ende dancte hem derre dinc

Valscelike met scoonre tale

1210 Dat hi so hoofscelike ende so wale

Patroens raet hadde ontseit,

Die hem te voren was gheleit.

Hi seide’Here, nu merct wel,

Patroen es valsch ende fel,

1215 Hadde hi di, hine woude nemere,

Hi soude di leveren sinen here;

Mochte hi di vaen, hi soude di gheven

Alexandere die dijn leven

Nemen soude jammerlike.

1220 Ens gheen wonder sekerlike

Dat sijt al te cope gheven,

Die niet en achten up haer leven.

Ja en slaet hi in die aventure

Sijn lijf om ene clene hure?

1225 Een man die es een incomelinc,

Een keytijf ende een aerminc

Sonder wijf ende sonder kinder,

Ende nu es hier, nu ghinder,

Ende ooc anders niet en hevet,

1230 Dan hi bi sinen soude levet,

Die es onghestader dan een riet,

Dat dien winde volghet ende vliet.’

Bessus inde sine tale;

Daris lovet haerde wale,

1235 Nochtan wisti haerde wel

Dat het waer was ende niet el,

Dat hi van Patroene hoort.

Want het was so comen voort

Dat hi en mochte niet ontgaen.

1240 Sonder hope in vrese was hi bevaen.

Et dochte hem wesen haerde quaet

Te latene siere liete raet,

Nochtan dat hi hem niet en ghelooft.

Hi was ghereet te biedene thooft,

1245 Welctijt dat si hem wouden slaen.

In desen wille was hi bevaen.

Het was siere doot gheheinde.

Die seste bouc neemt hier einde.

Die sevende bouc.

Hier ga ic weder ane die geeste.

Daris levede sonder feeste,

Om dat hi wiste sonder waen

Dat hi niet en mochte ontgaen.

5 Ende het ghinc tavonde waert.

Sijn selfs gheest was vervaert

Ende verdrouvet toter doot;

Rouwe haddi ende jammer groot.

Die sone begonde onder gaen,

10 Drouvelike was soe ghedaen,

Ghelijc of soe hadde gheweent.

Men mach wel weten, wat soe meent.

Soe bleef langhe staende stille

Om dies conincs Daris wille,

15 Dor hem te linghene sijn lijf.

Die mane merrede sonder blijf,

Want soe node woude sien

Dat leet, dat daer soude ghescien.

Dus vortekende soe sine doot.

20 Maer so wat so god gheboot,

Dat en mochte noit bliven:

Sine moesten haren ganc vuldriven,

Also alsi hadden begonnen.

Nn hoort voort vander sonnen:

25 Al waest haer leet, soe ghinc te hove,

Entie coninc van groten love,

Die wilen was Asien onderdaen,

Dede sine tente slaen.

Sine ridders ghinghen slapen

30 Ende garsoene ende knapen.

Selve weende hi haerde sere

Daris, want die edele here

Waende wale al sonder saghe

Dat hi emmer vor dien daghe

35 Sterven moeste.

Wat sal hi doen?

Hi sloot dien pauwelioen.

Maer et es gheerne quaet

* dat verstaet,

Dat dien minsce coomt te voren,

40 Alse hi waent hebben verloren

Sijn lijf, van tide te tide

Ende hi allene es ende onblide.

Hi sprac jeghen sijns selfs sin

Dese tale, meer no min.

45 ԏwi, felle Jupiter! –

Ofte ict wale segghen der –

Vader ende here vanden goden,

Och, en helpstu mi in derre node?

Wat doestu mi leets besuren!

50 Waer hebbic dese aventuren

Verdient ende dit ongheval?

Owi, ghi gode, besiet dit al!

Waer verdiende ic dese pine,

Daer mi nu in staet te sine?

55 Ja en hebbic ooc niet dies verdient

Dat ic steerve onder mine vrient,

Noch sekerlike leven en mach,

Daer ic hebbe meneghen dach

Conic ende here ghesijn.

60 Nu staen si na dat leven mijn.

Of ic met onrecht hebbe ghedraghen

Die crone van Asien in minen daghen,

Ende of ic qualike hebbe berecht

Die lande beide nu ende echt,

65 Ende of ic breken wilde die wet,

Die mine voorders hebben gheset,

Ende of ic hebbe gheregneert dlant

Entie steden alse een tirant

Ende of ic ooc valscelike

70 Te enegher stede in mijn rike

Dien aermen hebbe ontwijst sijn erve

Dor des rijcs mans bederve,

Ende of ic dor minne, ofte dor miede

Hebbe ontervet mine liede,

75 Ende oft ic vonnesse hebbe vercocht

Dor prosent, dat mi es brocht,

Ofte dat van minen lieden een

Hem beclaghet dat ic sijn leen

Ontwiset hebbe enech waerf,

80 Dat van rechte hem verstaerf,

Ende ic recht hebbe begheven

Ende trouwe in al mijn leven:

So eist recht dat ict ontghelde

Mettier doot up desen velde.

85 Siet, ghi gode, hebbic mesdaen,

So wille ict becopen saen.

Ghenouch hebbic gheleit dit leven;

Alse ghi wilt, salict begheven.

Bessus come ende sla mi dan,

90 Narbesines, die felle man,

Come ende storte mijn bloet

Ende coelre mede sinen moet.

Maer of ic up eertrike

Hebbe ghelevet redenlike,

95 Ende ic redene ende recht

Hebbe ghedaen nu ende echt,

Also alst bescreven staet –

En si dat ic enech quaet

Met minen live hebbe ghedaen

100 Dat mi nature dede bestaen –

So bidde ic al den goden,

Die mi maecten ende gheboden,

Dat si mi besceermen moeten

Voor die ghone die mi mesgroeten,

105 Dats Bessus ende Narbesines.

Ghi gode, bedinct u des

Dat ghi hem allene doet becopen

Die moordaet, daer si om lopen,

Ende ic met rechte moete leven;

110 Dies verdient, hi moete sneven.

Ende of dat sake es dat die gode

Dat hebben vast in hare ghebode,

Ende ocht also es vorseit

Dat mijn leven u es leit,

115 Ende Atropos, diet al verslaet,

Breken wille minen draet,

Daer mijn leven an staet al:

Waer om eist dat een ander sal

Meerre macht hebben up mi,

120 Dan ic selve? ic segghe u twi:

Waer omme sal mi Bessus slaen,

Ende ic den Grieken ben ontgaen?

Ja en hebbic noch mijn leven?

Ende mijn hande sijn mi bleven,

125 Ende ic hebbe noch een swaert;

Ic sal mi doden mettier vaert,

So en doden mi niet die scalke.’

Dit sprac hi, ende an enen balke

Van der tenten hinc een swaert;

130 Doe trac hijt te hem waert.

Doe sacht een spadoen ende liep

Uter tenten ende riep.

Doe waert daer die jammer groot,

Men seide, die coninc ware doot.

135 Al die edele baroene

Quamen ten pauwelioene

Ende sloughen hare hande te samen,

Doe si die niemare vernamen.

Bede ridders ende knapen

140 En dorsten hem niet wapen,

Want si doe alle waenden des

Dat Bessus ende Narbesines

Hadden versleghen haren here.

Die Percen hadden dor haer ere

145 Gheerne wapen an ghedaen;

Maer sine dorstens niet bestaen,

Want si waren alle in vare

Vander quader scalker scare,

Ende dor die vrese vander doot

150 Lietsi dien here in dier noot

Mettien quamen die moordenaren

Wel ghewapent met haerre scaren

Ende met haren baren sweerden

Ende doorreden met haren peerden

155 Die Percen, die bi haren here

Staen ende troostene vanden sere,

Ende hebben hem dat sweert ghenomen.

Mettier vaert so sijn si comen

Ende waendene doot vinden.

160 Stappans deden sine binden

Ende slaen in vaste boien.

Ai keytive, wat suldi doien?

Hoe onghestade es dat gheval

Dat tesen levene behoret al!

165 Hoe wandel es die aventure!

Die wilen hadde sine cure

Van den oosten toten westen

Ende voer up enen guldenen waghen,

170 Entien so vele liede ontsaghen,

God weet, al nu te desen stonden

Hebben sine cnechte ghebonden

Ende up enen nouwen waghen

Gheleit, diene te voren ontsaghen.

175 Nochtan dor dat si haren here

Souden doen eneghe ere,

Dede Bessus dien here sijn

Beslaen in guldene vingherlijn.

Si roveden met groter scame

180 Sconincs scat ende sijn allame,

Als ocht ware in enen stride.

Si loeden in corten tide

Bede waghen ende kerren.

Si en dorsten niet merren,

185 Doe si die quaetheit hadden ghedaen;

Si hilden haren here ghevaen

Ende si ontfloen, want si ontsaghen

Dattene Alexander soude jaghen.

Waer vliedi? wat volghedi na,

190 Scande van al Asia,

Scalke, quade moordenaers,

Onrene knechte, quaet ghepaers,

Vondelinghe van nieute comen?

God moete u verdomen!

195 Wat lande sal u onthouden?

Waer suldi sculen? in wat wouden?

Ghi hebt ghevaen uwen here,

Wi sal so coene sijn emmermere,

Die met u sal durren leven?

200 Ja en hebdi uwen here verdreven?

Ende ooc, eer hi u sal ontgaen,

Sult ghine dorperlike verslaen.

Doe dese dinc ghesciede,

Quam Alexander ende sine liede,

205 Die torment van Asia,

Ende volgheden Darise na.

Tote Ebractana was hi comen,

Want hi die mare hadde vernomen

Dat Daris ware in die stede.

210 Nu hoort, wat Alexander dede!

Alse hi die mare hadde ghehoort,

Beleide hi al om die poort;

Hi waende Daris vinden daer.

Hi hadde achtinghe over waer

215 Die poort te slechtene neven deerde

Ende al te slane mettien sweerde.

Doe seiden hem die vander poort

Dat Daris ware ghevloen bat voort

Ende gaven die sluetele van der steden

220 Ende seiden dat hi ware in Meden

Ende hi Percen hadde ghelaten.

Doe voer die coninc siere straten

Ten lande van Meden waert

Darise souken mettier vaert;

225 Daerna woudi in Bacteren varen.

Doe quam een bode te hem te waren,

Die hem seide min no mere,

Dan hoet verghinc met sinen here,

Ende hoene vinghen sine liede,

230 Min no meer, dan alst ghesciede.

Alse Alexander dat verhoorde,

Hadde hi wonder van den woorde

Ende riep bat na sine baroene

Clituse ende Permenioene

235 Ende ander vele diere waren.

‘Ghesellen’ sprac hi ‘Laet ons varen

Doen enen clenen aerbeit,

Ons esser groot lof af ghereit.

Daris es hier bi ghevaen

240 Van sinen lieden, sonder waen,

Die hem sijn leven maken te sure

Ende doen hem hebben quade aventure.

Of hi es jammerlike doot,

Of hi leeft in groter noot.

245 Ic wille dat wi haestelike

Na volghen den coninc rike.

Al es hi onse viant,

Laet ons volghen al te hant.

Het es ere ooc also groot

250 Dien viant te helpene uter noot,

Alse hi woorden es keytijf,

Alse te nemene sijn lijf

Ende alse te vane in enen wighe.’

Die heren riepen al te prighe

255 Dat si dor vrese no dor doot

Hem en lieten in enegher noot.

Die ghesele van eerderike

Scaerde sijn volc ghenendelike

Ende ghinc sonder logieren bi nachte

260 Achter Darise met groter crachte

Dat si altoos niet en sliepen.

Di orsse haesten ende liepen

Snellike met groten ghere.

Selve voer hi min no mere,

265 Dan of hi een tigher ware,

Ende hi sochte harentare,

Die hem sine jonghen nam.

Dus so voer hi haerde gram

Ende peinsde, wat daer ghesciede.

270 Hem volchden alle sine liede.

Nu es Alexander so na comen,

Dat hi die stat heeft vernomen,

Daer Bessus dien here vinc.

Doe quamen jeghen dien coninc

275 Twee van Daris lieden gheraect,

Die met hem hebben vrede ghemaect,

Want si dier verraders scare

Haten ende hadden onmare.

Met desen tween hevet Alexander

280 Dien wech bestaen ende menech ander,

Want hem waren die straten cont.

Het was so na an dien avont,

Dat men die sterren mochte sien.

Alexander hi scaerde mettien

285 Al sijn volc in vieren

Ende voer in dier manieren,

Dat deen scare spreken mochte

Toter ander, als hem rochte.

Dus voer hi met groter cracht

290 Tote dien dat was minnacht.

Mettien quam Brocubelus,

Een ridder ute Daris huus,

Ende seide al openbare

Dat maer ene mile en ware

295 Ende ene halve ooc daermede

Al toter selver stede,

Daer Bessus die moordenare

Laghe met siere scare.

ԗacht, hoe ghi vaert darewaert!

300 Wacht dat ghi ghewapent vaert!

Dat u dat moordadeghe diet

En moghe ghescaden niet;

Want die ghere ghenaden en hoopt

Hem en roect, wat dode hi beloopt.

305 Hier bi sijn si van groter were

Die moordenare ende sijn here.’

Dit waren Brocubelus woorde.

Doet die griexe scare hoorde

Ende Alexander, die here,

310 Hadden si te meerren ghere

Die moordenaren te bestane.

Met groter haest voeren si dane

Van midnacht toter dagheraet.

Doe mochtmen horen dat baraet

315 Entie waghen horen kerren

Ende Bessus carinen van verren,

Ende elc mochte anderen wale sien,

Van diere volghen ende vlien;

Ne ware die stuvinghe vander mouden

320 Heeft die claerheit al onthouden.

Alexander hiet dat here staen,

Om dat tghestof soude vergaen,

Ende hi daerbi bekinnen mochte

Die moordenaren, die hi sochte.

325 Bessus liet doghen omme gaen

Van enen berghe, daer hi ghestaen

Was hoghe boven allen lande.

Hi sach comen sine viande

Blikende ende ghewapent wel

330 Ende meneghen voetgangher fel.

Stappans was hi in vare.

Hets recht, want elc moordenare

Es coenre te doene een moordaet,

Dan te doene een goede daet.

335 Alse die Grieken Bessuse saghen,

Begonds hem haerde wel behaghen.

Si sochtene met groter macht,

Al hadsi onghedeelde cracht.

Hadde Bessus ghewesen also coene

340 Eneghe hoghe daet te doene,

Alse hi te verradene was:

Ic dar mi wel vermeten das –

Hi hadde so meneghen coenen deghen –

Hi hadde al die Grieken wel versleghen

345 Ende ghewroken Asienlant;

Want hi hadde in sijn bewant

Vele meer volx dan Alexander

Ende duchtegher, dan een ander.

Sijn volc hadde meerre cracht,

350 Want het sliep ooc al die nacht

Ende hadde ghehat groot ghemac,

Dat dien Grieken al ghebrac.

Maer die anxt entie vrese

Van der edeler griexe rese

355 Ende ooc Alexanders name,

Die meneghen coninc dede scame,

Entie meneghen strijt verwan,

Maecte so blode meneghen man,

Die Bessus enegher eren onnen,

360 Dat si waenden sijn verwonnen.

Si scoten hare wapen of

Ende vloen al dor dat ghestof,

Ghelijc ocht waren onedele liede.

Nu hoort een deel, wat daer ghesciede

365 Doe dat die verradere saghen,

Liepen si te Daris waghen

Narbesines ende Bessus

Ende spraken te Darise aldus:

‘If dijn herte vlien begheert,

370 So sitte stappans up een peert

Ende vlie, die Grieken comen!

Vare met ons, het sal di vromen;

So machstu behouden dlijf.’

Daris hadde onweert haer bedrijf,

375 Hi seide, hine dedes niet,

Wat so hem daerna ghesciet.

‘Ic bidde noch minen goden,

Up dat ghi mi wilt doden,

Si sullen wreken minen rouwe;

380 Des edels Alexanders trouwe

Biddic al wenende omme wrake.

In volghe u dor ghene sake;

Ghi sijt moordadich ende fel.

Die doot ghenoucht mi haerde wel,

385 Ende soe en sal mi niet vervaren;

Engheen mesval sal mi te waren

Quaden knechten doen volghen.

Al es mi daventure verbolghen,

Soene mach mi deren nemee.

390 Al dodi mi nu, ghi twee,

Dats mi dat leste ongheval

Dat mi daventure gheven sal.’

Qualike bequamen dese woort

Dien ghonen, die se hebben ghehoort.

395 Bessus ende Narbesines

Bolghen hem sere, des sijt ghewes,

Ende scoten up Darise, haren here,

Meneghen spiet ende meneghen ghere.

Si gaven hem meneghe diepe wonde.

400 Si ghemistene doch ter selver stonde,

Dat sine int herte niet en rochten.

Maer die paerde, die den waghen brochten,

Sloughsi doot, om dat si dochten

Dat si hem volghen niet en mochten.

405 Hem twee slouch Bessus, die dief,

Die Darise hadden haerde lief.

Stappans doe dit was ghedaen,

Begonden si die vlucht bestaen.

Bessus vlo in Bacteren lant,

410 Narbesines vlo ooc te hant

In dat lant van Yrcanie.

Hare tweer companie

Vloen harentare, daer si dochten

Dat si hem onthouden mochten.

415 Daer bleven vijfhondert amirale

Ghewapent uter maten wale,

Die door recht ende dere van den lande

Wouden vechten jeghen die viande,

Want sine waenden verweren.

420 Ooc scaemden si hem der oneren,

Dat si behouden souden dleven

Ende hare here ware doot bleven.

Nochtoe dat si in twivel waren,

Weder si henen wouden varen,

425 So haer viande weder staen,

Mettien so quamen heerde saen

Uten dale dedele Grieken,

Die dien nacht al over wieken,

Up die berghe, daer si sien

430 Meneghen edelen ridder vlien.

Die Grieken waren van groten prighe

Ende hadden al den sin te wighe.

Wonder dat die coninc dede.

Permenio ende Philotas mede

435 Clitus ende Antigonus

Cenus ende Craterus

Polistratus ende Polipercoen

Mochtmen sien wonder doen.

Tholomeus ende Efestio

440 Dadent rechte bede also,

Dat hise prijsde, diet sach.

Daer bleef menech uptien dach.

Men ghinc daer houwen ende slaen;

Die blode mochte niet ontgaen,

445 No ontcrupen, no ontvlien;

En mochte dien coenen niet ghescien

Dat hi hem verweren mochte.

Menech was daer, die vercochte,

Eer hi staerf, sijn lijf wel diere.

450 Nu hoort wonderlike maniere!

Het screef die gone diet al sach,

Datmen cume gheloven mach:

Men vinc die blode ende slouch die coene.

Daer waren vele meer baroene

455 Ghevaen, dan in dien wighe te waren

Als ende als dier Grieken waren.

Nochtan so bleefer ooc doot

460 Drie dusent, die were groot

Deden, eer si dlijf verloren;

Het waren princen uutvercoren.

Die strijt was staerc ende groot

Tote dattie coninc gheboot

465 Datmen vechten soude laten

Ende pleghen voort dier maten;

So dat men liet dat striden bliven.

Daer was ghenouch der keytive!

So menech man wasser ghevaen,

470 Dat si tropmale alse beesten gaen;

Nochtan bleefer mere doot.

Daer en was ridder no ghenoot,

Die wiste, waer Daris ware.

Ende men sochten harentare

475 Up al die waghene, daer si mochten

Vinden dien coninc, dien si sochten.

Maer ic wane, sijs niet en vonden,

Want dorsse, die ghone dieve wonden,

Haddene ghevoert in een dal,

480 Daert eenlijc was overal

Bi eenre straten up ene flume.

Hi was cranc hi levede cume.

Die flume heet Albene,

Tusscen Brandijs enten Swene

485 En sijn niet drie so soete beken,

Ute eenre rochen comt soe ghestreken

Ende loopt over een soete sant.

Daer quam ghelopen al te hant

Polistratus, een griex man,

490 Die harde groten dorst ghewan

In dien stride, diemen daer vacht.

Der Albene heeft hi gheacht;

Mettier haest quam hi ghereden

Ende wel na was hi leden;

495 Ne ware hi doch versach

Dien waghen, daer Daris up lach,

Staende al onghecovertuert,

Want het was te stucken ghescuert,

Ende die paerde sach hi ghewont.

500 Daerwaert voer hi in corter stont;

Darise vant hi daer ter stede

Sere ghewont ende ooc mede

Int einde van sinen live

Ende ghelijc enen keytive.

505 Onghelijc was hi dien groten here,

Die wilen met groter ere

Jeghen Alexandere quam te wighe,

Entie here met groten prighe

Was van Percen ende van Meden

510 Ende van vele goeder steden.

Polistratus conste wale

Beide indsce ende griexe tale.

Hi vraghede, wie dat hi ware.

‘ԁy vrient’ sprac hi ‘kom bat hare!

515 Bestu een Griec?’

‘Ja ic, wie du?’

‘Hoor na mi, ic segghe u nu,

Ic was Daris wilen ere.

Nu hebbic gheen gheluc mere,

Dan du verstaes mine tale.

520 Daventure heeft mi wale

Gheholpen ende ic dancs haer sere.

Hoor mi, ende ic en bidde nemere.

O wi, oft mochte ghescien,

Hoe gheerne soudic sien

525 Alexandere, ocht also ware,

Ende segghen hem dat ic begare!

Ic woude, hi mijn inde saghe

Ende hi hoorde mine claghe!

Wi souden so te gader spreken,

530 Dat wi dien nijt al souden breken

Ende pais maken van orloghen.

Maer dit en willen niet ghedoghen

Daventure ende onse gode;

Hiertoe saltu wesen bode

535 Tote Alexandere, ende ganc

Ende segghe hem van mi groten danc,

Ende dat hijt met rechte heeft verdient.

Want hi was so groot een vrient

Mijns kinds Daris ende miere moeder

540 Miere suster Dymen ende mijns broeder

Ende Rixcolien miere dochter.

Sine vrientscap es vele sochter,

Dan die vrientscap van minen lieden,

Die mi dus qualike verrieden,

545 Want hi hevet dien minen ghegheven

Groot goet ende ooc hare leven,

Ende die ghene hebben mi doot,

Dien ic dede ere groot,

Ende dien ic gaf lant ende goet.

550 Met rechte soude ic onbehoet

Hebben onder hem ghesijn,

Die mi namen dleven mijn.

Dus loonden mi mine vriende

Daer ic doechden jeghen verdiende.

555 Daer omme biddic uwen here

Dat hi mi wreke also sere,

Alse hi woude dat ic dade

Ende mi ware ghevallen stade,

Ende dien ghonen doe selke recht,

560 Alsmen sculdich es dien knecht

Te doene, die sinen here verslaet

Valscelike met ere moordaet.

Want hi mach bi miere doot

Exempel nemen haerde groot,

565 Ende al die coninghe, die nu leven,

Die dien lieden ghebot uut gheven,

Moghen wachten hem bi mi.

Sie dat hi sulc rechter si,

Die grote here, van deser daet,

570 Ende hem so lone hare quaet,

Dat hijs en hebbe ghenen lachter,

Dat men niet en segghe hier achter.

‘Alexander wrac scandelike

Darise, dien coninc rike.’

575 Dit ware ooc grote scande.

Segghe hem minen ande,

Alexander, dien hovescen coninc,

Dat hi scuwe dusdane dinc.

Merke mine doot ende wreke dan

580 Minen lachter als gherecht man.

Ic bidde dien goden van hier boven,

Daer wi alle an gheloven,

Ende dien goden van der helle,

Daer ic wesen sal gheselle -

585 Up dat si mi dese bede dan gheven

In bidde nemeer in al mijn leven –

Ic bidde dat die ommeganc

Over breet ende over lanc

Vander werelt wesen moete

590 Onder Alexanders voete.

Segghe hem dat hi mi begrave

Eerlike met groter have,

Alsi Telico, mijn wijf, dede.

Dit es Daris achterste bede.’

595 Mettien trac hi een vingherlijn

Men enen jaspise guldin fijn,

Dat hijt droughe tenen prosente

Dien coninc in sine tente.

Ende dat coude vander doot

600 Quam te sijnre herten so groot,

Dat hem siele ende lijf versciet.

Die gheest voer henen ende liet

Dien aermen lichame doot ende cout

Ende voer in die goods ghewout.

605 Salech waren alle sielen

Wisten wi, eer wi vielen

In die quaetheit, in die sonden,

Wat tormente dat wi vonden,

Daer men die sonden in becoopt,

610 Die men in dit lijf beloopt.

Wisten wi in dit leven mede,

Hoe groot es die claerhede,

Daer die saleghe sullen varen,

So en souden wi niet begaren

615 Aerdersc goet ende verkiesen,

Daer wi die siele bi verliesen.

Onsuverheit van lichame

En soude ons niet sijn bequame,

Wine souden niet overjaghen

620 Lant ende paert, huus ende waghen

In dieren mede, in dieren wijn,

Daer die goliase gheerne in sijn.

Wijn, clareit ende bruscaert

En souden niet sijn so waert,

625 Dat men so vele soude in ghieten

Dat het quame te verdriete.

Wisten papen ende clerke,

Biscoppe ende heren van der kerke

Dien rouwe vander helscer pine,

630 Daer hem inne staet te sine,

Si souden scuwen symonie,

Si souden node haren neven

Die grote, vette provende gheven,

635 Eer sijs te rechte weerdich waren.

Men soude niet vercopen, twaren,

Ons heren erve, noch verhuren

Gheloofden si wale dier scrifturen.

Goods erve dats kerkelic goet,

640 Hi storter omme sijn bloet,

Dat souden hebben sine liede.

Dor vrientscap ende dore miede

Een rike man, die cume can beden

Sinen pater noster ende sinen crede,

645 Hevet provende ende personaet.

Een aerme clerc, die bi hem staet,

Die ter cure es wel fondeert,

Hevet cume, dat hi verteert.

Hierbi weert clergie onwaert,

650 Dies de meneghe heeft beghaert.

Wisten si den loon van der daet

Si souden scuwen dit baraet.

Hadde theerscap ooc gheloof

Wat groter sonden ware roof,

655 Sine souden niet so vele striden,

Noch orloghen, noch oec beriden.

Vrederic en hadde, alse ic wane,

Den paues niet verdreven dane,

Die gheheten was Innocent,

660 Hadde hi vorsien den torment,

Dien hi doghet altehant.

Owi, of ons ware bekant

Die sware val, dat sware sneven

Daer menech bose in es bleven

665 Entie ketel, daer hi in wallet

Die quade die in de helle vallet!

Maer dit onsaleghe aertsce goet

Verblent so dies menscen moet;

Alswi volghen dien ghewinne

670 Entier rijcheit werden in inne,

Bedrieghet smenschen vleesch den gheest;

Dits, dat ons deert alremeest.

Hen laettier sielen niet ghedinken,

Hoe saen die lichame sal stinken,

675 Hen laet ons niet ghedinken das

Wie onse sceppere was,

No waerwaert die siele geet,

Alsoe vanden lichame sceet.

Hierbi vergheten wi der doghet;

680 Hierbi begheert die dulle joghet,

Dattie nature wederstaet;

Hierbi doet die mensce quaet,

Ende hi en roect altoos niet,

Wattier sielen ghesciet.

685 Bi deser talen eist ooc recht

Dat Bessus, die quade cnecht,

Niet en ontsach der werelt scande,

No ooc die helsce viande,

No die gode van siere wet,

690 Hine hevet sine siele besmet

Met sijns selfs heren doot.

Daerane dedi quaetheit groot.

Nochtan Daris, al bestu bleven,

Jacob hevet een deel bescreven

695 In dietsch dijn orloghe ende dijn doen.

Meester Wouter van Tsastelioen

Hi vorseide in latine aldus,

Also als sinte Jeronimus

Eerstweerf bescreef met groter pine

700 Uten griexen in latine:

Al bestu doot, men sal di ere

Ende lof spreken emmermere,

Bede in walsch ende in ebreus

Ende in griex ende in caldeus

705 Ende in dietsch ende in latijn;

Dat sal di grote ere sijn.

Dine name sal emmer leven

Al es dijn lichame doot bleven.

Polistratus quam ghevaren

710 Haestelike mettiere maren

Ende gaf Alexandere tprosent,

Dat hem Daris hadde ghesent,

Dat was dat guldin vingherlijn,

Ende seide hem die tale sijn.

715 Alse Alexander hadde ghehoort

Al dies conincs Daris woort,

Voer hi met haesten altehant

Daer hi dien doden coninc vant.

Doe hine sach also ghewont,

720 Weende hi sere ter selver stont.

Hi ghinc sitten uptien waghene

Ende begonde sere te claghene;

Hi hadde vergheten al den nijt,

Die tusscen hem was langhe tijt.

725 Hi weende om sine doot,

Daer hi te voren pine groot

Dicke hadde om ghedaen,

Hoe dat hine mochte verslaen.

Mettien nam hi wel ghereet

730 Mettier hant sijn pellijn cleet,

Sine oghen droochde hi mettier slitte,

Met drouver herten sprac hi ditte:

‘anderen troost in dit lijf

So en hevet die keytijf,

735 Sonder dattie grote ere

Ende die name emmermere

Ende die daet die men van hem seit,

Dat daeran gheen inde en leit.

Edel coninc Daris van Meden,

740 Van Parten, van menegher steden

Ende van den lande van Perci,

Men sal verre ende ooc bi

Van dinen groten daden spreken,

Ende dies en sal di niet ghebreken,

745 Dine geeste en dure ende dine daet

Also langhe alstie werelt staet.

Du salt sere ghelovet wesen,

Men sal van dinen daden lesen,

Omme dattu waers so coene,

750 Dattu jeghen die griexe baroene

Ende jeghen dien coninc haren here

Striden dorsts, dat was grote ere.

Dat es die alre meeste prijs,

Dien du moghes hebben in enegher wijs.

755 Hadde dat moghen ghescien

Dat ic di levende hadde ghesien,

Du souts hebben gheprouvet wel,

Dat sochter es dan iewet el,

Mi te sine onderdaen;

760 Du souts wesen sonder waen

Boven alle coninghe here,

Sonder van mi ende nemere;

Dijn ghelike en ware gheen ander,

Sonder allene Alexander.

765 Ne ware dat die scalke bede

Di sloughen - het wert hem te lede –

Ende dijn grauwe haer ute sleten:

Dies en sal ic niet vergheten,

Om dat men segghen sal na mi

770 Dat ic een hovesch verwinre si.

Al was ic teerst dijn viant,

Mijn swaert ende mine rechter hant

Sullen doen wrake groot

Up dine viande dor dine doot.

775 Also waerlijc moetic dorvaren

Al die werelt met miere scaren

Van orient tote occident

Ende die mere al omtrent,

Ende die eylande vander see

780 Ende Vrancrike doen so wee,

Dat si moeten gaen in hant

Met al dien van Overlant,

Also waerlijc moetic liden

Moniu den berch in dien tiden

785 Ende dwinghen tfolc van Spanien

Ende twrede volc van Almanien,

Poelien ende Lombaerdien

Ende dat lant van Romanien

Ende die cracht van Rome breken,

790 Alsic dine doot sal wreken.’;

Dit was Alexanders tale.

Doe dede hi balsamen wale

Met dieren crude dien coninc.

Dat dede die here om die dinc,

795 Dat hi rieken niet en soude,

Want men groufene niet so houde.

Hi dede teerst maken een graf,

Daer hi groot goet om gaf.

Twee maerberstene diere ende goet,

800 Daer vele an ghescreven stoet,

Waren gheleit een boven anderen.

Daerane stonden salamandere

Ende ooc menegherande dier.

Donderste was root alse een vier,

805 Doverste steen hi was blanc,

Dicke ende groot, breit ende lanc.

Apelles wasser meester af,

Die makede dier vrouwen graf,

Daer die vierde bouc af seghet,

810 Wat daer ghescreven ane leghet.

Hi maecte an dien ondersten steen –

Dat en was loghene engheen –

Viere platen van latoene

Wel ghemaect na haren doene.

815 Daerup stonden columnen viere

Selverijn, groet ende diere,

Die capitele met goude visiert

Ende twewaerf ghepurgiert.

Effene ghepast met metale

820 Ende ghefoormeert haerde wale

Lach daerup een witte serc.

Daer ane stont dat diere werc,

Also alse Alexander woude,

Daerup ghegoten al met goude.

825 Apelles was wel gheraect;

Hi hade dien sarc boven ghemaect

Claerre vele, dan een glas,

Ende suverre, dan noit water was,

Scemerende ghelijc kerstale,

830 Dier sonnen ghelikende wale.

Die ronde voorme van eertrike

Wasser an ghemaect properlike,

Hoe soe was ghedeelt in drien,

Alse men wale hier mach sien,

835 Ende deylande diet hevet mede

Salmen nomen hier ter stede.

Die werelt es ghedeelt in drien

Alsmen wale hier mach sien.

Deen deel hetet Asia,

840 Dander deel Europia,

Affrica heet dat derde deel.

Ane Asia so es gheheel

Deene helft van eertrike.

Dat alre eerste conincrike

845Dat es dat eertsce paradijs.

Daerin steet dat selve rijs

Daer Adam bi brac tghebot.

Daerbi sloot onse here god

Met enen mure claer vierijn,

850 Daer saleghe sielen in sijn.

Daer es een boom, heet lignum vite,

Daer af so vintmen wonders mee:

Wie so van dier vrucht ate,

Hi bleve altoos in eenre mate

855 Sonder evel ende sonder doot.

Dit es van houte wonder groot.

Daer comen uut vier rivieren,

Die ghi moghet horen visieren:

Phison, die heet ooc Ganges,

860 Coomt van enen berghe, heet Cocobaces,

Ende loopt dor dlant van India.

Geon heet dander daerna,

Ende Nilus so heet soe mede.

Soe loopt dor meneghe goede stede

865 Ende dor Egypten, theleghe lant,

Dat es meneghen man becant.

Bi Alexandrien min no mee

So valt soe in die grote see.

Soe es gedeelt in seven sticken,

870 Dat hebbic ghelesen vele dicken.

Tigris heet die derde riviere,

Die vierde Eufrates, dus esser viere.

In Ermenien springhen dese twee;

Die eene loopt al dor Caldee,

875 Ende dore doude Babylone

Eufrates, een riviere scone.

Naest dien paradyse so es

Menech lant, des sijt ghewes,

Allen lieden onbekent;

880 Want daer es menich serpent

Ende vreselike beesten.

Aldus segghen ons die geesten.

Talre eerste conincrike daerna

Dat eest dlant van India

885 Ende gaet suut toter roder see.

An die noortside min no mee

Staet een berch, heet Caucasus;

An die westside Occeanus.

In Endi, na minen wane,

890 Es een eylant, heet Tamprobane,

Daer tiene stade binnen staen.

Elcs jaers sijn daer sonder waen

Twee somere ende twee wintere mede,

Ende daer in die selve stede

895 Groit dat cruut in allen tijt;

Die voghele hebber groot delijt.

Twee eylande sijn daerna,

Deen heet Argere, dander Crisa.

Daer sijn berghe guldijn root,

900 Ende daertoe menich drake groot

Ende voghele gripe, die daer wachten

Jeghen alle man met crachten.

Die berghe van Caspia

Sijn int lant van India,

905 Daer Alexander, die coninc,

Meneghen joden in bevinc

Tusscen die see ende die berghe,

* resen ende dwerghe

Van Gochs ende Magochs gheslachte;

910 In weet, wat duvele se daer brachte.

Dese eten liede ende ooc beesten

Ende drinken bloet, segghen de geesten.

In India ligghen waerlike

Vier ende viertich conincrike

915 Ende daertoe menegherande liede,

Die ic u een deel can bedieden.

Orestes sijn daer ende Germane

Ende Coacren ooc, alse ic wane.

Al sulke bome daer staen,

920 Dat si boven dien wolken slaen.

Int gheberchte wonen Pigmene,

Liedekine haerde clene,

Die jeghen die cranen houden strijt,

Want si in den oochstetijt.

925 Nemen willen hare coren

Ende hare lant al testoren.

Si draghen kindere te drie jaren.

Daer wast peper ooc te waren;

Het es wit van rechten aerde.

930 Maer si jaghen haerre vaerde

Die serpente al met viere;

Dus weerdet van bruunre maniere.

Binnen achte jaren weerden si out,

Dat si verliesen hare ghewout.

935 Daer wonen ooc Macrobiene,

Grote liede ende onsiene,

Die sijn twalef ellen lanc.

Daer es luttel ieman so cranc,

Si en houden meneghen strijt

940 Jeghen svoghels grijps ghebijt,

Achter liebaerde, voren aren,

Dus eest bescreven te waren.

Daer es volc van Buricolet,

Daer elc man sinen vader et,

945 Ofte siere moeder, alsi sterven,

Ofte van oude bederven.

Diere niet en et, heves scande,

Want hets sede in dien lande.

Daer sijn liede, die rauwe vische eten;

950 So staerc sijn si ende so vermeten,

Dat si verwinnen enen walvisch wel

Ende achterswemmen: si sijn so snel,

Ende si drinken die soute see.

Daerna so es wonder mee:

955 Daer sijn liede met breden voeten,

Ghescepen, als oft waren loeten,

Die ander huus negheen en maken,

Dan si up heffen met vlaken

Ende bescermen hem jeghen dien reghen.

960 Ander liede woner jeghen,

Die hebben an elke hant

Sestiene vinghere, dats becant,

An elken voet sestiene teen;

Dat en es loghene engheen.

965 Daer sijn liede, dats wel cont,

Die hovede hebben alse een hont

Ende lede met langhen clauwen;

Ghecleet sijn si met huden grauwen,

Ende alsi spreken tenegher stont,

970 Bassen si, ocht ware een hont.

Ooc hooric in bouken saghen

Dat daer some vrouwen draghen

Grauwe kinder; in hare ouden

Werden si swert, ende si behouden

975 Hare lijf so menech jaer.

Ander liede wonen daer

Die kinder draghen vive tsamen;

Dits also waer alse Amen.

Maer achte jaer en moghen si leven.

980 Ander liede woner neven,

Diemen heet Arimaspi.

Maer ene oghe en hebben si,

Die staet hem int vorhooft voren.

Ander volc es daer na gheboren,

985 Die up enen voete gaen,

Ende een aerm es hem ghestaen

In hare borst te middewerde.

Si lopen seerre dan perde,

Ghelijc alse een voghel vloghe,

990 Ofte alsmen scote met enen boghe.

Daer sijn liede sonder hovet,

Ende hem staen doghen, dies ghelovet,

In haere scouderen; haer mont es

In hare borst, des sijt ghewes;

995 Gheborstelt sijn si alse swijn.

Ander liede daerbi ooc sijn,

Die bi eens appels roke leven.

Ganghes die flume loopt hem beneven.

Rieken si ooc enen stanc,

1000 Si sterver af, si werden so cranc.

Serpente machmen daer ooc vinden

So staerc, dat si den hert verslinden

Ende si swemmen over die see.

Nochtan vintmen wonders mee:

1005 In Ganges so vintmen ale

Dertich voet lanc bi ghetale.

Daer sijn woorme met tween aermen,

So staerc, sine laten niet ghehaermen

Enen groten olifant,

1010 Sine verdrinkene altehant.

In die see ooc van Endi

Vintmen slecken, so groot sijn si,

Dattie liede huse maken

Van haren scellen. dit sijn saken

1015 Waer ende loghene enghene.

Daer so vintmen seilstene

Ende adamante, die sijn so staerc,

En machse breken gheen waerc,

Sonder sbox bloet allene.

1020 Dats wonder van enen stene.

Tusscen Inden ende Tygris

Leit een lant, dat gheheten is

Partia. in sinen wike

Sijn drieendertich conincrike.

1025 Partia hetet bi rechter namen

Om liede, diere eerst in quamen,

Ende van den Siten waren gheboren,

Die Parten hieten te voren.

Deen rike heet Aracusia

1030 Dor een poorte, daer het na

Wilen eer gheheten was,

Also alsic in dien bouke las.

Assuria, dats ware dinc,

Dat van Assur dien coninc

1035 Ontfinc sine rechte name

- Ende bleef hem ooc sint bequame –

Om dat was talre eerst sijn lant,

Dat leghet daerna altehant.

Sijn oudervader was Noe,

1040 Die voer over der lovien see,

Ende sijn vader dat was Sem

Die eerste coninc van Salem.

Daerna so staet dat lant van Meden

Met menegher goeder vaster steden,

1045 Dat na dien coninc Medus heet.

Daerna leestmen dat Percen steet,

Dat some liede heten Perci;

Dat heet na den coninc vri Perceuse,

Jupiters sone.

1050 Hi maecte ene stat wel scone,

Die Alexander brac te sticken,

Ghenoemt hebbicse ooc dicken:

Percepolis es soe ghenant,

Daer men teerst binnen vant

1055 Toverie, dies sijt ghewes.

Daer es een steen heet Pirites,

Die eens minscen hant bescout

Alsmene iewet vaste hout.

Dien Sineliten vintmen daer mede,

1060 Sine grote crachtechede

Die wasset bede ende waent

Metter mane in elker maent.

Van Tygris toter Eufraten

Leghet een lant groot utermaten,

1065 Dat heet men Mesopotamia

Van twee rivieren, daer het na

Eerstwerf gheheten was.

Ic dar mi wel vermeten das,

Dat daerin steet Ninive,

1070 Drie dachvaert lanc ende mee.

Die maecte Ninus hier tevoren,

Die ute Grieken was gheboren

Deerste orloochs man van eerderike.

Dit es waerheit sekerlike.

1075 Daer staet dat rike van Babylone,

Die Nemfroet maecte haerde scone.

Ninus wijf, Semiramis,

Maecte dien mure die daer is;

Tweehondert slachellen hooch

-1080Dat seide die ghone die niet en looch –

Ende vijftich ellen es hi dicke,

Van roden teghelen wel ghemicke,

Ende viertich milen es domganc

Met hondert poorten sonder wanc

1085 Ghegoten al van metale

Staerc ende groot, gheraect wale.

Dor die stat loopt die Eufrate.

Daerinne staet dat oude ghesate,

Doude tor, die Nemfroet wrachte

1090 Vier milen hooch met sinen gheslachte.

Daerbi eest dlant van Calde,

Daer vroede liede wonen mee

Van sterren, dan in enich lant

Dat nu ter werelt es becant.

1095 Astronomie was daer eerste vonden,

Also als ons die bouke orconden.

Daerbi so es Arabia;

Daerbi die goede stat Sabba,

Daer Sibilla was gheboren,

1100 Die versochte hier tevoren

Salomoene, den here,

Want hi conste wijsheiden mere,

Dan iemen verre ofte na.

Int lant van Arabia

1105 Leghet een berch, heet Sinay.

Daer leghet een maghet vri

Begraven, Sente Kateline

Die dinghele grouven sonder pine.

Daer ontfinc Moyses die wet,

1110 Dies moet ons allen sijn te bet.

Daer wonen die Moabiten Amoniten,

Ydumeen ende Madianiten.

Tusscen dier see ende Eufraten

Es een goet lant utermaten,

1115 Ende es gheheten Surien

Van enen edelen coninc vrien,

Daert wilen na was ghenant.

Daer staet in dat selve lant

Ene stat, die Damasch heet,

1120 Daer ene flume dore gheet,

Die Farfar gheheten es.

Daer staet inne, des sijt ghewes

Anthiocien, die wel rike stat

Daer tkerstenheide vore sat

1125 Ende dien coninc Corobrant

Verdreven met vechtender hant.

Daer es ooc der Fenicen lant,

Dat van Fenix es ghenant,

Die Agenors sone was,

1130 Die Tyren maecte, daermen af las

In dien derden bouc te voren,

Daer menech mensche bleef verloren.

In Fenicen so staet Surs;

Daer brachte wilen groot succurs

1135 Die markijs van Monferaet,

Dat in dietsce bescreven staet.

Daer bi so es ooc gheset

Ene edele stat, heet Sajet.

Een berch, heet Lybanus,

1140 Leghet in Fenicen, secht men dus,

Daer die cederbome up staen.

Daeran springhet sonder waen

Die Jordane, die daer loopt,

Daer onse here in was ghedoopt.

1145 Palestine staet daer mede,

Dat na ene goede stede

Was gheheten, Palestin,

Die noch gheleghen es daerin,

Ende nu heet soe Ascaloen,

1150 Vor dat dhertoghe van Bulioen

Dode meneghen Sarrasijn;

Dies moete hi ghelovet sijn.

Daerna es Joden lant,

Dat na Judas es ghenant,

1155 Jacobs sone, spatrierken.

Daer staet dat hooft van allen kerken,

Jherusalem, daer nu te tiden

Die heidene ute ende in riden.

Daer na es ghestaen Galilee,

1160 Daer god ghinc up die see,

Ende daerna so es Nasaret

- Bi Montabur es soe gheset –

Daer onse here was ghevoet.

Daerbi ant tfelt storte sijn bloet

1165 Menech edel kerstijn deghen,

Die tien tiden waren versleghen,

Dat die edele coninc Wijt

Jeghen Salladine hilt strijt.

Daeran leghet Sodoma

1170 Ende daertoe Gomorra;

Daer vijf goede stede stonden,

Die God selve dor hare sonden

Met sulfur ende met viere ontstac

Ende so hare sonden wrac.

1175 Daer es nu die dode see,

Want daer en mach min no mee

In vloten, en gaet te gronde.

Soe ontfaet in haren monde

Algader die flume Jordane.

1180 Daer bi wonen, dat ic wane,

Agarene ende Nabatiene

Ende andere gheslachte tiene,

Die dit lant houden met crachte,

Die sijn van Hismahels gheslachte,

1185 Die sullen die werelt winnen

Met crachte ende sonder minnen.

Al die werelt sal onder hem staen

Te cheinse ende ooc in dienste gaen,

Al dien eylanden vander see

1190 Sullen si doen haerde wee

Ende hebbent al in hare ghewout,

Dier werelt rijcheit ende haer gout.

Dus is die waerheit voerseit al

Dat Ismals kinder gevallen sal.

1195 Nu segghen papen ende clerke,

Dat dese liede ende haer ghewerke,

Dese Tatre, die nu so bout

Asien dwinghen met ghewout,

Dat si sijn Ismalite,

1200 Ende prouvent met vlite:

Dat sijt al dwinghen sonder waen

Ende niemen jeghen hem mach gestaen.

Rechte suut van desen lande

Es Egypten al te hande,

1205 Dat alre eerst hiet Epla.

Over ene wile daerna

Wan Egiptus al dat lant

Ende hiet Egypten al te hant.

Die rode see es ant oostende

1210 - Daer Moyses met ghenende

Tfolc over leide; dies hebbi danc,

Want Pharao aldaer verdranc –

Ende gaet west tote Affrike.

Men vint gheen lant sijn ghelike,

1215 Noch daer so goede stede staen.

Nilus hevet al om bevaen,

Die bat up ooc Ganges heet.

Men leest dat daer binnen steet

Hondert dusent goeder stede.

1220 Men leest dat tote an den daghe heden

Daer noit gheswerc over en leet,

No van reghene wat en weet.

Maer Nilus, die clare riviere,

Hevet al sulke maniere,

1225 Dat soe wast ende maket nat

Algader Egyptenlant; omdat

Machmen coren winnen ghereet.

Daer es een stat, die Teben heet,

Die Cadmus maecte, Agenors sone,

1230 Ende hietse Teben na die gone,

Die hi maecte in Griekenlant,

Die Alexander, die wigant,

Al verbernde ende velde,

Alse u die eerste bouc vertelde.

1235 Daer was sente Mauricius gheboren,

Die Maximianus hier te voren

Ontlivede ende die ghesellen sijn,

Omdat si waren kerstijn.

Daer ligghet ane grote woestine,

1240 Daer Zozimas entie ghesellen sine

Ende daertoe menich eremite

Gode dienden met vlite.

Cambices die * hiet,

Die verwan Egyptendiet,

1245 Ende maecte ene stede scone,

Die hi hiet Babylone.

Dat es Babilone-Kaer,

Die nu thovet es, dats waer,

Van algader dien conincrike.

1250 Daer maecte sider deghenlike

Alexander, die vrie,

Ene stat, heet Alexandrie,

Daer hi in es begraven

Nu ter stont met groter haven.

1255 Nu nemic weder mine vaert

Van dien westen ten oosten waert

Toten berghe, heet Caucasus,

Ende telle u daeraf aldus:

Sijn oostende es verheven

1260 Jeghen die see, ende comt ghedreven

Rechte over noort tote Europen.

Bindien berghe, daer hi es open,

Es dlant van Amasonia.

Die Massageten sijn daerna

1265 Entie Colken ende die Sarmaten,

Dits wreet volc utermaten.

Dat es dier maechden lant.

Daer was Cyrus, die wigant,

Versleghen vander coninghinnen,

1270 Om dat hi dlant waende winnen;

Die was gheheten Thamaris.

An die noortside loopt Fasis,

Ene scone riviere, al te hant.

Vaste daeran licht Bacterenlant,

1275 Dat na een water Bacteren heet,

Dat daer in den lande gheet,

Daer Bessus, die moordenare,

Was ghevloen met siere scare,

Doe hi Darise hadde versleghen

1280 Een ander lant es daer jeghen,

Dat es gheheten Yrcanie,

Daer vlo met siere companie

Narbesines, die felle man.

Van enen bosce, leit daeran,

1285 Heeft Yrcanie de name ontfaen,

Daer voghele in sijn sonder waen,

Haer vederen scemeren met nachte.

Daerbi wonet volc van crachte,

Bede Siten ende Hunen,

1290 Die met Ettelen, dien brunen,

Alle die lande, die nu sijn

Tusscen Spanien ende dien Rijn,

Dorevoeren met orloghen.

Danen machmen sien met oghen

1295 Berghe, die daer ligghen bi,

Die heten Yperbori.

Over die berghe an die noortside

So waiet emmer in allen tide

Die noorden of die noortoostenwint

-1300Hier an liegic niet een twint -

Ende dit heet dier Taters lant.

Daerbi leghet al tehant Albania, om dat tfolc aldare

Gheboren weert met witten hare.

1305 Armenia dat ligghet daernaer.

Noch so es die arke aldaer

Up enen berch, heet Ararat,

Daer Noe selve binnen sat

Ende voer up, doe die lovie ghinc;

1310 Dit es ghewaerlike dinc.

Daerna es Yberia

Ende daerna Capadocia,

Die die namen souden ontfaen,

Van steden, diere binnen staen.

1315 Daer sijn merien sonder waen,

Die mettien winde voolne ontfaen;

Sine leven maer altoos drie jaer;

Dit lesemen al over waer.

Daer an es minder Asia,

1320 Dat al ommetrent wel na

Beloken es mettier see,

Daer ic u af sal tellen mee.

Ene poort es in dat lant,

Die Effesus es ghenant,

1325 Die maecten die wijf wileneer,

Doe si dlant ende daertoe meer

Hadden ghewonnen verre ende na,

Die wijf van Amasonia.

Daer leit sinte Jan ewangeliste,

1330 Die gods verholenhede wiste.

Daer na es Migdonia,

Dat te voren hiet Berica,

En nu hetet Bitinia,

Van enen coninc, daer het na

1335 Was gheheten, Bitinus;

Ooc heeter ene stat aldus.

Ene stat es ooc daerna,

Die heet Nich ochte Nicea.

Dit lant van Bitinia

1340 Heet ooc dat meerre Frigia.

Daer staet Smirna, die stede,

Die Teseus maken dede.

Gallacia dat es daerbi,

Dat na den Gallen heet bedi,

1345 Want si mettien coninc Bitine

Dat lant wonnen met groter pine.

Daerna so es tminder Frigia;

Ene dochter hadde Europa,

Daert eerst was na ghenant.

1350 Daerbi so es een ander lant,

Dat gheheten es Dardane,

Na Dardanuse na minen wane,

Die was Jupiters sone.

Daer in es Troien, daer die gone

1355 Van Grieken tien jaer vore laghen,

Eer sise ghewonnen saghen.

Daerna so es Licaone,

Daer loopt een riviere scone,

Die wilen eer Hermus hiet,

1360 Haer sant was gout ende el niet.

Lidia so staet daeran,

Dat van Liduse die name wan.

Sijn broeder hiet Tirrenis,

Daer een poorte na gheheten is,

1365 Die gheheten es Tiatira.

Daerna so es Ysauria,

Dat van der lucht ontfaet die name,

Want soe es daer so bequame.

Cilicë a so es ooc daeran,

1370 Daer Alexander, dedele man,

Scoffierde Darise dien coninc,

Dat van Cilixe die name ontfinc,

Dies rijks Agenorres sone.

Daers een berch, alstie ghone,

1375 Die in latine taurus heet.

Daer lesemen dat Tarcen steet,

Die Perceus maecte hier te voren,

Daer sinte Pauwels was gheboren.

Daer na so es Licia,

1380 Pisidia, Pamfilia

Ende Ponten dat grote lant,

Daer Ovidius was versant

Ende ooc mede sinte Clement.

Dat rechte up die see ent.

1385 Asien hebben wi dorlopen,

Nu sulwi segghen van Europen.

Dats terdendeel van eerderike.

Het was gheheten sekerlike

Na eens dochter, hiet Agenor,

1390 Die Tyren hadde meneghen tor,

Ende was Europa ghenant.

Jupiter, die grote tyrant,

Hi ontfoerdese haren vader;

Daerna so heet dit algader.

1395 An die noortside der see bi

Ligghen berghe, heten Rife,

Ende een riviere, heet Tanas,

Die na enen coninc gheheten is,

Entie mersce Meotides,

1400 Daert bi ghesceden es

Van dien lande van Asia.

Bi eere stat Theodosia

Gaen die merscen toter see,

Dus delen si die lande ontwee.

1405 Van Tanas rechte suut

Leit een lant, dat es al uut

Ghedeelt mettier Donouwen,

Dat hetet te minen trouwen

Dat nederste Citia.

1410 Daerna leecht Alania, Gotlant,

Lijflant ende Prusen

Hongerien ende Rusen,

Daer Kiewen es die goede stede,

Een die beste van kerstenhede,

1415 Bulgerie ende Polane,

Behem ende ooc Comane.

Tusscen Monju entier Dunouwen

Leecht een lant, daer scone vrouwen

Haerde vele binnen sijn;

1420 Germania hetet in latijn.

Het gaet west al toten Rine,

An die noortoostside sine

Loopt een riviere, heet die Elve.

Swaven leghet in dat selve,

1425 Daer die Dunouwe springhet in.

Viertich rivieren valler in,

Min no meer, in die Dunouwe,

Dies es soe alre watere vrouwe;

Alre meeste draghen si scepe

1430 Van die vallen in haren grepe.

In seven stucken min no mee

Valt soe ghedeelt in die see.

Van danen over viertich milen

Machmen beseffen sonder ghilen

1435 Haren stroom al in die see,

Ende versch ooc drinken, dat es mee.

Daerna esser Vrankenlant,

Dueringen, Beieren al te hant,

Sassen ende Westfalen mede,

1440 Algader dese goede stede

Hiet Almanien wilen eer

Ende daertoe lants vele meer.

Vander Elven al nederwaert

Leghet Vrieslant an die vaert;

1445 Tusscen der Elven ende Sincfal

Hiet wilen eer Vrieslant al.

An die noordoostside es Denemaerke,

Daer waren wilen heelde staerke,

Ende bat oost so leghet Sweden,

1450 Een lant met vele goeder steden;

Noortwegen es bat noort.

Men en vint gheen lant bat voort.

Nu keric weder ten oosten waert.

Daer de Dunouwe ter see in vaert

1455 Ende tusscen dier Narvelsee

Ligghen conincrike twee;

Dat een heet Neder-Pannonia,

Dat ander heet Messia.

Daeran so es Bulgerie;

1460 Tracien dat es daer bie,

Dat na Jafets sone Tyras

Eerstwerf gheheten was.

Constantenoble, die goede stede,

Die Constantijn maken dede

1465 Ende na hem es ghenant,

Staet daer in dat selve lant.

Algader hetet Grieken entrouwen

Tusscen dien Braes ende dier Dunouwen.

Wilen eer doe hiet Cetin.

1470 Een lantscap es daerin,

Dat men heet Dalmatia;

Ene stat steet daerna,

Die es gheheten Epyrrus.

Achilles sone hietse aldus,

1475 Die selve Pirrus hiet.

Daer es een fonteine, en liege u niet,

Daer men in blusscet enen brant

Ende weder ontsteect al te hant.

Ene poort es daerna,

1480 Die es gheheten Caonia,

Die Ectors broeder Helenus

Na Caoene hiet aldus.

Daer so staet ene stede,

Die Molosus maken dede,

1485 Pirrus sone, ende daerna

Heet die poort Molosia.

Athenen staet daerbi,

Die Cycrops, een coninc vri,

Eerstwert maken dede,

1490 Daerbi Theben die goede stede,

Die Alexander destrueerde,

Bedi dat soene verweerde,

Tessalien, dat goede lant,

Dat van Tessaluse es ghenant,

1495 Ende daertoe Macedonie,

Daer Alexander, die vrie,

In was gheboren ende ghevoet,

Ende daer leecht sijns vader goet.

Men leest dat daer Olympus staet,

1500 Een berch die boven dien wolken slaet.

Daer es Corinten, een stede scone,

Daer Alexander in spien crone.

Arcadia die staet daer voren,

Daer Jupiter in was gheboren.

1505 Een steen es daer, heet Asbestoen,

So wonderlike es sijn doen:

Woort hi enewerf ontsteken,

Sijn vier en mach niemen breken.

Hoghe Pannonia es daernaer;

1510 Over waer leestmen dat daer

Sente Mertijn was gheboren,

Die met gode es vercoren.

Daerbi so es Ystria

Bi enen watere, daert na

1515 Was ghenant, dat Yster heet,

Dat uter Dunouwen gheet.

Italiane heten in latijn

Alle die liede die nu sijn

Tusscen die Suutsee ende Moniu.

1520 Waerbi dat es, dat segghic u:

Een coninc was in Cicile,

Die daer coninc was een wile,

Die was gheheten Ytalus,

Daerom hetet dlant aldus.

1525 In die noortside es Lombaerdie,

Daer in steet meneghe stede vrie.

Voort bat suden es Tuscane,

Campanien dat es daerane,

Daer men vint dien goeden wijn

1530 Ende vaste borghe binnen sijn.

Daerbi so es Latie;

Daer staet die edele stat, die vrie,

Roma, thovet van Europen,

Daer menech hevet toe ghelopen,

1535 Die Romulus wilen stichte,

Daer Ovidius vele af dichte.

Daerna so es Poelien gheleghen

Ende Calabren daerjeghen;

Venigen de stat es daerna,

1540 Dat es tende van Italia.

Die Rijn sprinct onder Moniu

Ende loopt recht noort; dat segghic u,

Dattene die noortsee ontfaet.

Al dat lantscap dat nu gaet

1545 Tusscen dien Rijn ende Bartanienlantsee

Hiet wilen Gallen ende daertoe mee.

Doe quam Vranke, die coninc,

Die met Eneas van Troien ontghinc,

Ende maecte Troien upten Rijn,

1550 Dat nu heet Santen: al woort sijn,

Dat lach algader in desen wike;

Doe hiet hi dlant Vrancrike,

Ende nu hetet som Loreine,

Som Elsaten, som Ardeine,

1555 Tiraten ende Henegouwen,

Brabant ende Haspegouwen,

Vlaenderen ende Vermendoos,

Rechte Vranken ende Artoos,

Normandie ende Champaengen.

1560 Galle gaet tote Carcaengen,

Dat heet wel gheclede Gallen,

Dat en es niet cont hem allen.

Een ander Gallen es daerna,

Dat heet gehaerde Gallia,

1565 Want die liede, die daer waren,

Waren altoos met langhen haren.

Bertaengen es in dit Gallen;

Besuut der Loren met allen

So gaet vort toter Rone.

1570 Daer in staet meneghe stede scone;

Daer in es Berry ende Averne,

Borgondien, ende meneghe taverne

Binnen es van goeden wine.

Daer binnen es Limosine

1575 Entie wilde Recordane;

Dus eist ghedeelt na minen wane.

Tusschen dien berch enter Rone

Es derde Gallen, van Nerbone,

Dat heet ghebaerde Gallia.

1580 Dat willic segghen u waerna:

Om dat die liede hier te voren

Hare baerde niet en scoren.

Daer staet die stat van Nerbone

Bede Marsaelgen ende Tolone

1585 Harleblanke ende Mompelier

Ende Provence, daer menech fier

Provensale binnen es.

Aerbelose, des sijt ghewes,

Leghet in dat Gallen mede

1590 Ende daertoe meneghe goede stede.

West daerna leghet Aniou

Ende dlant van Poitou,

Dat heet Aquitania,

Om dattaer verre ende na

1595 So vele rivieren lopen.

Talre west van Europen

Daer es Spaengen, tgoede lant,

Daer Herculus, die wigant,

Sine columnen heeft ghesat.

1600 Dat dede die deghen omme dat,

Want hi woude gheweldelike

Tusscen European ende Affrike

Ene brugghe over die see slaen,

Daer noch sine columnen staen.

1605 In Spaengen leghet altemale

Tconincrike van Portigale,

Castele, Gallisien ende Aragoene,

Sebilien ende Lisiboene,

Daer Ulixes here was,

1610 Alsmen int bouc van Troien las.

Hier ent die tale van Europen;

Nu willic voort in Affriken lopen.

Affrike ontfinc die name

Van enen, die van Abrahame

1615 Comen was, die Affer hiet,

Ende gaet oost, in liege u niet,

Jeghen Egypten an dat sant

Ende gaet noort an Spaengenlant.

West om gaet sine strike

1620 Toten westende van eertrike.

Daer es een lant, heet Libia,

Dat meeste lant van Affrika,

Ende es dat beste corenlant,

Dat noit man in die werelt vant.

1625 Daerna es een lant, heet Ceucis,

Daer Karthago binnen is,

Die beste stat van Affrike,

Die maecte gheweldelike

Ene vrouwe, hiet Dido,

1630 Die waert sider haerde onvro,

Want soe dor Eneas minne

So sere waert uten sinne,

Dat soe haer selven slouch te doot.

Dat was scade haerde groot.

1635 Agenor was hare vader,

Dies Tyren was al tenen gader.

Daerna so leit Getulia

Ende daerna Numidia,

Daer Jugurta here in was.

1640 Daer stoet die stat, daer in las

Die goede sinte Augustijn,

Die heet Ypone in latijn.

Etyopen es danen suutwaert,

Dat na Etham gheheten waert.

1645 Dus vintmen Etyopen drie:

Dat een es, dat segghemen mie,

Boven Egypten dat Etyopen,

Daer Nilus uut comt ghelopen;

Dander staet bat Inden na,

1650 Daer staet die stat, heet Sabba,

Daer Sibilla vrouwe af was,

Alsmen hier te voren las.

Dat derde es in Affrike.

In elc vintmen sekerlike

1655 Swarter more menech een.

Dat en es loghene engheen.

Suutwaert van desen Etyopen

Ligghen grote woestine open

Allen lieden onbekent,

1660 Want daer es menech serpent

Ende daertoe menegherande dier,

Allen lieden onghehier,

Ende dor die hitte vander sonnen

Es dat lant al ongewonnen.

1665 Daerna so es die grote see,

Daerin vintmen wonders mee:

Dat sonnescijn maectse so heet,

Dat soe wallet also ghereet,

Alse dwater doet over tfier;

1670 Daer es menech vesch onghehier.

Daer lecht een berch, heet Adlas,

Die na enen coninc gheheten was,

Affrike was hem onderdaen,

Adlas hiet hi sonder waen.

1675 Up dien berch sat die coninc vrie

Ende screef astronomie.

Prometheus was sijn broeder mede,

Die een beelde spreken dede.

Affrike es een groot lant,

1680 Tmeeste deel es onbecant

Al dien lieden, die nu sijn,

Om dat heete sonnescijn.

Affrike laten wi nu staen

Ende willen ten eylanden gaen.

1685 Cypren leghet in die Suutsee

Jeghen Surien min no mee.

Bat oosten leghet Cretenlant,

Na dien coninc Crete ghenant.

Bat oost so leghet Abidos,

1690 Ende daerna so leghet Colchos,

Ende daerna, dies sijt ghewes,

Vierenvijftich Cyclades:

Eylande sijn also ghenant,

Die ligghen jeghen Asien lant.

1695 Dat meeste daer af heet Delos,

Ende daerna leghet Samos;

Daer was gheboren Pittagoras,

Die vinder van musiken was.

Eerdine potte waren daer

1700 Eerst ghemaect, dat was waer.

Cycilien dat leghet daerna

Bi den lande van Italia.

Daer es die berch van Vulcane,

Die altoos bernet, alsic wane.

1705 Bi Cicilien in die wilde see

Ligghen eilande, heten Eolee,

Die bernen ooc in allen tiden,

Dat segghen si, diere bi liden.

Bi Atlase, die in Affriken es,

1710 Ligghen eylande, heten Gorgades.

Overwaer segghic u mee:

Bat ute in die hete see

Lach dat grote eylant,

Dat hadde enen meerren rant,

1715 Dan Europen of Affrike,

Dat verdreef ghemenelike,

Met al dien volke, dat daer sat.

Plato bescreef ons al dat.

Daers nu de see ghestoormt van hitten;

1720 Dat segghen si, diere bi sitten.

In Nilus so es een eylant,

Dat Mero es ghenant;

In dien somere so en es daer

Enghene scaduwe, dat es waer,

1725 Alse die sonne es te middaghe.

Daer in staet, dats ghene saghe,

Ene stat, heet Sienee;

Daer in es noch wonders mee:

In die stede so es een pit;

1730 Alse die sonne ten hoochsten sit

Scijnt soe tote up dien gront

Rechte neder ter selver stont;

Dien put maecten philosofiene

Dertich ellen diep ende tiene.

1735 Daerna es dat verloorne lant,

Allen lieden onbecant,

Ende leghet west van Affrike.

Men vindet, wanic, in eertrike

Lant so scone noch so goet,

1740 Noch daert so goet in wesen doet;

Ende heet om dat tverloren lant:

Het es ghesciet dat ment vant,

Ende alsemen daerave sciet,

En conde ment ghevinden niet.

1745 Wi lesen dat sinte Brandaen

In dat lant was sonder waen,

Die bi der see ende upt lant

Wonders vele ondervant.

Buten Europen ligghen eylande

1750 Vele, die noit man en becande,

Ende andere, die ic nomen sal,

Some breet, some smal:

Maiorke ende Minorke mede

Ende Maroch, daer meneghe stede

1755 Wel gheaisiert binnen es,

Ende drieendertich Orcades.

Buten Bartanien es Inghelant,

Waloos, Scotlant ende Irlant

Ende een eylant, heet Tanados;

1760 Het maecte dier serpente los

Waer dat men die eerde hevet,

Die an dien eylande clevet.

Buten Noortweghen es Tyle;

Dat segghic u al sonder ghile,

1765 Dat daer die lover niet en vallen

Van dien bomen al met allen.

Daer eist dach al dien somer lanc

Ende nacht swinters bedwanc:

Ses maent nacht ende ses maent dach;

1770 Dus screef die ghone diet sach.

Noortoostwaert van desen lande

Leghet die grote see te hande.

Die so hevet in sijn ghewout

Die winter - daer eist altoos cout; -

1775 Soe es vervroren verre ende wide,

Soe en doiet in ghenen tide.

Al dit wonder vander see,

Van dien lande daertoe mee

Hadde Apelles bescreven

1780 Up Daris graf, ende daer beneven

Bescreef hi die properheide

Van dien landen ende die chierheiden.

Die salic nomen u ghereet.

Dalrebeste corenlant, dat men weet,

1785 Dat es dat hete Libia.

Amons lant dat es daerna,

Dats tallen tiden sonder reghen.

Egyptenlant dat es daerjeghen,

Dat Nilus doet wesen rike.

1790 Cartago thovet van Affrike

Stont met groten torren daer.

Athenen stont daernaer,

Twijste volc van eerderike.

Roma stont daer hoverdelike,

1795 Spanien was daer ghevisiert

Met Ercules palen verchiert.

Saba die stont daer ooc,

Daermen vint dien wirooc.

Dat ridderscep van Vrancrike

1800 Es die blome van al eertrike;

Goet wijn so es in Campanien;

Dul sijn si van Baertanien,

Want hets tghelove van hem somen

Dattie coninc Artur sal weder comen.

1805 Condich so es die Noorman,

Die lnghelsce wel smeken can,

Alre vrecste sijn de Lombaerde,

Die Duutsce wreet metten swaerde,

Die van Bolonien hebben den prijs,

1810 Dat si sijn van loien wijs.

Apelles screef up Daris graf

Met guldinen litteren, daer hi af

Meneghe marc hadde te lone:

Ԅaris die wilen drouch die crone

1815 Bede van Percen ende van Meden

Es begraven teser steden,

Dies conincs Arsamus sone.

Dese coninc was die gone,

Dien Alexander ghenendelike

1820 Afwan sijn conincrike.

Ooc screef hi mede sonder waen,

Hoe langhe die werelt hadde ghestaen

Eer Alexander crone drouch;

Dat was wijsheiden ghenouch.

1825 Neghenenviertich hondert iaer

Tweeendertich min, dats waer,

Hadde die werelt ghestaen,

Eer hi crone hadde ontfaen.

Binnen dien dat Apelles screef

1830 Dat wonder, daer hi over dreef

Langher wile, dan ic weet,

Ontboot Alexander ghereet

Tote hem die soudeniere

Ende hi gaf na siere maniere

1835 Bede selver ende gout

Ende rijcheit menechfout

Ende hiet dien lieden dat si plaghen

Haers ghemaex, want hi daghen

Woude aldaer met siere scare,

1840 Tote dat Daris begraven ware.

Doe die liede ledich laghen

Ende haers ghemaex plaghen

Quam niemare in dat here,

Dattie coninc hadde ghere

1845 Te kerene te lande waert.

Doe gherede tfolc sine vaert,

Entie coninc, die hier af al

Niet en wiste, hoorde tghescal,

Ende hi vraechde, wat daer ware.

1850 Doe hi wiste die niemare,

Was hi drouve ende riep sciere

Tote hem die soudeniere

Entie ridders ende die baroene.

Hi sprac Ԩier es menech deghen coene,

1855 Dies hem te rechte scamen soude

Dat hi te lande keren woude.

Dien rechten here hebdi verdreven:

Cnechte, die hem namen dleven,

Sulwise heren laten bliven?

1860 So slachten wi dien keytiven.

Gi hebt Percen ende Ermenije

Ghedwonghen ende ooc Surije

Fenicen ende ooc Media

Capadocien ende ooc Lidia

1865 Parten ende Cilicene

Ende daertoe meneghe borch siene.

Ghi hebt dorcropen menech gat

Ende ghewonnen meneghe stat

Ende meneghen berch overgheclommen

1870 Ende menech water overgheswommen.

Wi moghen in vier daghen varen

Daer Bessus niet en mach ontfaren

No ontcrupen, no ontvlien.

En laet u de scande niet ghescien

1875 Dat Bessus nu crone draghet,

Ende ghi Darise hebt versaghet.’;

Doe waren sijs saen beraden

Dat si sinen wille daden

Ende ooc riepsijt al overluut.

1880 Die sevende bouc gaet hier uut.

Die achte bouc.

In dien sevenden bouc so stoet,

Hoe Daris, die coninc goet,

Met groter eren was begraven,

Ende Alexander met groter haven

5 Ghichte sine soudeniere

Mildelike na sijn maniere.

Nu segghic u die redene voort.

Te Ebractana, in die poort,

Liet hi dien here Permenioene,

10 Enen deghen fier ende coene,

Ende beval hem dlant van Meden,

Bede lant ende steden,

Om dat hijt soude berechten.

Selve voer die here vechten

15 Jeghen alt volc van Yrcanie

Met al siere companie.

Dare vant hi menech dier

So staerc ende so onghehier,

Dat hi jeghen die beesten vacht

20 Langhe wile met groter cracht,

Eer hi quam dor die woestine

Van Yrcanien met groter pine,

Ende hi sochte harentare

Narbesines dien moordenare.

25 Drie daghe vacht die edele man,

Eer hi die beesten verwan.

Die coninc hadde enen camerlinc,

Die al sijn hemelike dinc

Wiste bat, dan iemen el.

30 Narbesines hi wiste dat wel,

Entie ghone was sijn vrient,

Want hijs hadde verdient;

Hi was gheheten Bogoa.

Narbesines hi sende hem na

35 Boden, alse hijs hadde stade

Ende bat hem dat hine verbade

Jeghen dien coninc, sinen here,

Bogoa bads haerde sere

Alexandere dor sine goede

40 Dat hi van dien evelen moede

Narbesines liete verdinghen,

Want hi in neghenen dinghen

Darise en scade an sijn leven,

Ende hiere ooc toe waert verdreven

45 Van Bessuse, dien fellen man.

So dat hi was sijn taleman,

Ende hi borghe ende staden

Woude setten in siere ghenaden

Sonder slach ende sonder stoot,

50 Lietmenne quite van der doot.

Die vrient heeft, het scijnt hem wel;

Al was Alexander fel

Sinen viant, Bogoa

Lach hem so met bidden na,

55 Dat hi belovede den camerlinc

Met dieren eden in waere dinc,

Dat hine den hoochsten soude maken

Sekerlike in waren saken,

Die in al sijn here ware.

60 Dus wan hi dien moordenare

In sine ghewelt met cleenre pine

Ende alle die ghesellen sine.

Alse Macedo, die vrie,

Was int lant van Yrcanie,

65 Ghinc van hem die niemare

Verre ende wide, harentare,

Al tote in der maghede lant.

Doe begheerde al te hant

Talrestis, die coninghinne,

70 Hem te siene, want die minne

Hadde haren sin also bevaen,

Dat soe dien wech woude bestaen.

Tweehondert maechde van haren lieden

Dede die vrouwe ontbieden,

75 Want soe dien woude souken,

Daer men vele af vint in bouken.

Selve was soe so scone een wijf,

Dat men tien tiden anders lijf

Noit en sach hare ghelike,

80 Daertoe machtech ende rike.

Haer haer was kersp ende blont

Ende onghevlochten talre stont,

Dat sat utermaten scone.

Daer up drouch soe ene crone

85 Van finen goude wel ghemaect.

Van clederen was soe een deel naect,

Want het was haers lants sede.

Soe hadde wel ghemaecte lede.

Voorhooft breet, wintbrauwen slecht,

90 Oghen blide, nese recht,

Rode lier ende witte tande,

Langhe vinghere an hare hande.

Die aerme te maten grouf

Alsten wapen was behouf.

95 Haer hals wit ende alomme

Ront alse een colomme,

Ghemaect van witten maerberstene,

Hare mont te maten clene,

Entie lippen bloetroot.

100 Van anderen leden was soe groot

Ende ridderlike ghewrocht.

Ic bem dies haerde wel bedocht,

Dat Blancefloer, die vrouwe van Spanien,

No Blancefloer, die in Baertanien

105 Met Tilenrise was ontfaren,

No Blancefloer van Beauraparen

Van scoonheden haer niet en gheleken.

Ooc so dar ic wale spreken

Dat Ysaude van Yrlant,

110 No die metter witter hant,

No Melioer van Ciefdore,

No daer Amadis was dore

So dul wel langhe wile,

No die gone, die haere ghile

115 Met Waleweine hilt ghereet,

Doe men hem sijn ors ontreet,

No die scone Ampholie,

No ooc Lanceloots amie,

Deanira, no Phillis,

Hoe die vrouwe was ghecleet.

Soe spranc vanden oorsse ghereet,

Teerst dat soe den coninc sach,

Ende haeste hare, al dat soe mach.

145 In hare rechter hant soe drouch

Twee spiete, waren scaerp ghenouch,

An hare luchter side hinc

Een horenboge, dats ware dinc,

Ende een coker al vol strale,

150 Dat sat haer utermaten wale.

Een bliaut hadsoe ane

Ghescepen na minen wane

Wonderlike na haers lants sede.

Dien luchteren aerm ende scoudere mede

155 Onghecleet ende naect,

Also was dat cleet ghemaect.

Ooc so eist haers lants sede:

Alse daer in eneghe stede

Gheboren weert een maechdekijn,

160 Dat pleecht die hevemoeder sijn,

Dat soe hem ter selver tijt

Die rechter mamme afsnijt,

Dat si te bat souden scieten

Bede met boghen ende met spieten.

165 Die luchter mamme laet men bliven,

Ocht gheviele oec dien wiven

Dat si kinder winnen wouden,

Dat si se gheneren souden.

Talrestis besach dien here,

170 Hare wonderets haerde sere,

Hoe dat so clene een lichame

Hebben mochte so groten name.

Soe peinsde, waer die grote doghet

Entie cracht van siere joghet

175 Ligghen mochte in sine lede.

So simpel was hare sede,

Dat soe peinsde in haren raet

Dat niemen en dede grote daet,

Ende niemen en ware wel gheraect,

180 Sonder dien die nature maect

Van lichame groot, hoghe ende scone;

Maer die nature gheeft te lone

Dien clenen minsce groten moet,

Die leleken maect soe vroet;

185 Want het was menich lelec mensce,

Die van wijsheiden hadde wensce.

Alsoe dien coninc dus besach,

Vraechde hi, wat hare wach;

Of soe eneghe grote bede

190 Hebben woude up hovescede.

Doe seidsoe dat soe comen ware

Toten coninc ende hare scare,

Om dat soene hadde ghemint,

Ende te draghene bi hem een kint.

195 Ooc seidsoe dat soes weerdech ware,

Dattie coninc wonne an hare.

Ware dat een knapelijn ware

So sceent recht al openbare,

Dat ware here van sinen rike;

200 Ghesciet ooc sekerlike

Dat ware een maechdekijn,

So sout coninghinne sijn

Van haren lande in waren sinne.

Dit bat soe up gherechte minne.

205 Doe dede Alexander vraghen,

Of soe wapen woude draghen,

Ende siere orloghen pleghen.

Doe antwoorde soe daerjeghen

Dat hare lant ware onberecht.

210 Doe antwoorde Alexander echt

Dat hijt haerde gheerne dade

Up hovesceit, dat soe hem bade.

Aldus hadsoe hare bede,

Ende soe keerde te haerre stede

215 Ende te haren coincrike

Met haren maechden blidelike.

Bindien dat Alexander dwanc

Yrcanie al over lanc,

Ende Talrestis die coninghinne

220 Loon hadde van haerre minne,

Spien Bessus crone in Bacterenlant,

Ende hi gheboot al te hant,

Dat menne coninc heten soude.

Ooc gheboot hi alstie boude

225 Herevaert al sinen lieden.

Die Siten dedi ooc ontbieden,

Dat si met hem souden striden.

Dit verhoorde in corten tiden

Alexander ende mettier vaert

230 Hiet hi porren darewaert.

Maer dat volc was so gheladen

Met goede, sien constent bestaden

Ende cume porren vander stede.

Nu hoort, wat die coninc dede!

235 Die edele here entie milde

Peinsde dat hi verbernen wilde

Al dat goet, groot ende clene,

Sonder die wapine allene.

Hi hiet te gader bringhen tgoet,

240 Daer menech sturte om sijn bloet,

Eer hijt uptie viande wan,

Die diere cleder, die wilen span

Dat behendeghe volc van Seren,

Die hem met sidenwerke gheneren,

245 Ende daertoe meneghe dierhede,

Al, segghic, dattie coninc dede

Up enen pleine te gader draghen,

Daer die heren toe ghesaghen.

Doe hiet hijt verbernen al

250 Diere ende ondiere, groot ende smal,

Daer al tfolc toe sach met oghen.

Het stont hem so, si moestent doghen;

Al hadden siere dicke te voren.

[p. 287] Meneghen vrient om verloren

255 Ende meneghen brant om ontfaen

Ende meneghe wonde sonder waen,

Nochtan en dorsten sijt niet claghen

Wat si vor hare oghen saghen;

Sconincs goet verberndemen mede;

260 Dat waest, dat hem verdraghen dede.

Ghemene plaghe ghedoocht men wel.

Sident dat also ghevel

Van den goede dat daer bedaerf,

Seiden die heren menechwaerf,

265 Dat si bi des conincs rade,

Al docht hem wesen scade,

Van groten soorghen quite waren.

Dus moestsi idel danen varen.

Doe reet Alexander mettier vaert

270 Met grooter haest te Bacteren waert,

Die noit ontsach wijch no strijt;

Nochtan was hi ter selver tijt

Van sinen volke wel na doot.

Daer ghesciede jammer groot;

275 Want daer een van sconincs vriende

Ende die hem langhe diende,

Die dies conincs raet al was,

Permenioens sone Philotas,

Die grote moort drie daghe hal,

280 Alse ic u voort vertellen sal.

Philoten sciltknecht een, hiet Dimus,

Ende een, hiet Nicomacus,

Stoeden ende spraken onderlinghe

Omme menegherande dinghe.

285 Mettien versuchte Dimus sere.

Nicomacus vraechde dien here,

Wat hem te versuchtene ware.

Doe seide hijt hem openbare,

Hoe hi ende Demetrius

290 Ende een ander, hiet Lecolaus,

[p. 288] Hadden ghesworen sonder waen

Dat si dien coninc souden verslaen.

Mettien bleef dese sprake.

Nicomacus seide dese sake

295 Sinen neve Cebaline.

Cebalijn seide stillekine

Dese moordaet al Philoten,

Dat Dimus met siere roten

Alexandere soude verslaen;

300 Philotas dade het voort verstaen.

Maer drie daghe sweech hijs stille;

Dat dede hi dor Dimus wille.

Doe Cebalijn dat ghesach,

Dede hijs Metroene ghewach;

305 Metroen seit Alexandere voort.

Doe die coninc wiste die moort,

Hiet hi die verraders vaen.

Alse dat Dimus hadde verstaen,

Trac hi uut sijns selves swaert

310 Ende dode hem selven mettier vaert.

Philotas waert ooc ghevaen,

Want men teech hem sonder waen

Dat hijt algader beriet,

Want hijt wiste ende seides niet.

315 Bedi verbant men hem die oghen,

Het stont hem so, hi moestet doghen,

Die hande uptien rugghe ghebonden,

Dus ledemene vor die orconden.

Die coninc dede te hant ghebieden

320 Die ghemeente van sinen lieden

Met wapen in sijn pauwelioen.

Hem wonderde wat si souden doen,

Dat si dare ontboden waren;

Si vraechden om die niemaren.

325 Mettien brochtemen Dimus voort.

Die coninc sprac dese woort:

ԗel na was ic u ghenomen,

Ghi heren; nu eist hier toe comen,

[p. 289] Dat ic leven mach een ure;

330 Dies halp mi die aventure.’;

Alse die coninc dit ghesprac,

Was daer van roupen groot ghecrac:

Woudemen hem die verraders gheven,

Si souden hem nemen dleven.

335 Doe seide die coninc ‘wat wildi? ‘

Ic secht u gheerne, wie hi si.

Het was mijns vaders grote vrient,

Ende die mi langhe heeft ghedient,

Mijn grote vrient Permenioen,

340 Dien ic boven mine baroen

Oit hief ende boven sine ghenote,

Ende sijn sone, die here Philote.

Si rieden eerst om dit doen

Ende met hem Demetrioen

345 Lecolaus ende Dimus mede,

Die hier doot lecht ter stede.

Dit waren si, diet al berieden.’;

Doe riep daer menech van den lieden

Dat men torconde brochte voort.

350 Metroen sprac daer sine woort,

Nicomacus ende Cebalijn.

Elc sprac die orconde sijn,

Dat ic u seide hier te voren.

Do seide die coninc ԧhi moghet horen

355 Hoe ghetrouwelike ende hoe sere

Dat hi minde sinen here!

Na dien dat hi die waerheit wiste,

Of hise daertoe niet en tiste,

Hoe soude hi sulken heelre sijn?

360 Teerst dat wiste Cebalijn,

Hine heeldet niet ene wile.

Permenioens sone hilt sijn ghile;

Hine achtes min no mere

Te waerne sinen rechten here.

365 Om dat sijn vader es so rike,

Om dat ic hem dat conincrike

Van Meden hebbe bevolen,

Woudi mijn leven hebben ghestolen.

Hi waende na dat leven mijn

370 Here vander werelt sijn.

Ic wane, Philotas bedi,

Dat ic sonder kinder si

Ende sonder vader ende sonder maghe

Corten wille mine daghe.

375 Twaren! hi es bedroghen.

Ic sie hier vor mine oghen

So meneghen Griec nu te tiden

Staende neven miere siden,

Onder meerre ende minder:

380 Ic en bem niet sonder kinder.

Wattan! al swighet Dimus stille,

Al es dat Philotas wille;

Te min en es hi sculdech niet

Van allen dat hier es ghesciet.

385 Die cnapen sijn van haren here

Dicke bedwonghen also sere,

Dat si selven hem bedraghen;

Sine dorren van hem niet ghewaghen.

Dicke was Permenioens sone

390 Met mi te spottene ghewone,

Ende gheerne was hiere bi,

Daer men spotte met mi;

Hi seide dat hijs blide ware,

Dat Jupiter seide openbare,

395 Dat hi mijn rechte vader was.

Maer keitiven mochte vernoien das,

Dat ic so onghemate ware;

Want hi seide, ic hadde ommare

Menschlijcheit ende nature.

400 Ic sweech, nochtan wistict ter cure;

Om dat ic ere hem te voren

Hadde ghedaen ende uutvercoren,

En wildickene niet onwaert maken.

Maer nu verkeert hi dese saken,

405 Ende hi toocht na siere macht

Die quaetheit, die hi heeft ghedacht.

Wien mach ic mijn lijf betrouwen!

Ic maecte enen, dat mach mi rouwen,

Here boven al den minen,

410 Nu willi om mijn leven pinen.

Mi ware beter, waeric bleven

In enen strijt, dan mijn leven

Mine ghesellen nemen souden

Die mi souden dlijf behouden.

415 Lieve vriende, dit claghic nu.

Up ghenade so biedic mi u,

Want ic en wille noch en mach

Niet gheleven enen dach,

In moet sterven, eist nu, eist echt

*420Dies biddic u dat ghi mi recht.’;

Dit sprac hi met grammen moede,

Al daert hoorde menech vroede,

Ende hi ghinc enweghe uten rade,

Ende hi hiet bringhen voort met stade

425 Philoten, ende hi talen soude

Voor hem allen, of hi woude.

Hi doet, om dat mens hier achter

Spreken en soude ghenen lachter,

Dat hi sonder scepentale

430 Hadde verdaen uut siere sale

Also enen edelen man.

Philotas stoet ende hadde an

Een quaet cleet te desen stonden;

Die hande waren hem ghebonden,

435 Alse men dien moordenaren plach.

(p. 292) Hoe drouveleke dat hi sach!

Onghelijc was hi dien here,

Die wilen met groter ere

Maerscalc was van al dien here

440 Entie met scilde ende met spere

Alre naeste dien coninc was,

Ende daermen hier tevoren af las,

Die dat here so dicke scaerde

Ende vor die viande verwaerde.

445 Sconincs manne twifelden sere.

Si peinsden om dien groten here

Dien edelen Permenioen

Ende om des goets Philotas doen;

Want Permenioen hadde verloren

450 Twee edele kinder daer te voren:

Voor Tyren dien jonghen Hector,

Daer men vellede meneghen tor,

Ende Nichanor, dien edelen deghen,

Dien dՙrcanoise hebben versleghen.

455 Ende daertoe so was hi nu

Int lant van Meden ghemaect baliu,

Ende hi ooc daer niet en was.

Ooc ghedochtsi mede das,

Dat hi was sijn enech kint,

460 Dattie vader sere mint.

Ende ooc mede was haer waen

Dat hi tonrechte was ghevaen

In vreemden lande wel verre;

Dus twifeldsi, al waersi erre.

465 Dit versach die baliu Amictas

Dittie gramscap ghesonken was,

Ende hi sprac om Philotas leven,

So dat hi weder up heeft gheheven

Der liede moet met sulker tale,

470 Alse hi conde segghen wale.

Doe was Philotas sere in vare,

Doghen en keerdi hare no dare,

No hine hief up sijn hooft.

Hi deet bedi, dies ghelooft,[p. 293]

475 Dat hi hem kende sculdich das,

Ofte dat hi in vare was

Ende in vresen vander doot.

Doe quam hem een wederstoot,

Dat hi verloos al sine cracht

480 Ende hi viel neder in onmacht

Up dien ghonen diene helt.

Doe quam hem weder sine ghewelt.

Mettien cleede, dat hi hadde ane,

Droochde hi af sine trane

485 Ende hi seide dese tale

Ghestadelike ende wale:

Een man, die onsculdich es,

Vindet saen, dies sijt ghewes,

Hoe hi ontladen mach sijn lijf.

490 Maer dat en doet niet die keytijf,

Die hem selven sculdich weet.

Maer mine herte weet haer ghereet

Onsculdich van deser daet,

Ende daventure es mi quaet

495 Ende fel an dander side.

Aldus stae ic onblide

Ende en weet mi waerwaert keren.

Want mine herte, lieve heren,

Troostet mi wel ter cure;

500 Die wint vander aventure

En laet mi niet sijn verloost;

An dene side bem ic ghetroost,

An dander side bem ic doot.

Dus hebbe ic die vrese groot.

505 Bedi moetic over mi spreken,

Als die coninc es wech ghestreken,

Diet te rechte horen soude, [p. 294]

Mine onscout, of hi woude

Domen mi na mine tale;

510 Want hi mach allene wale

Mi quite laten ende domen,

Ende ic en mach niet henen comen,

Hien liete mi selve gaen,

Die here, die mi dede vaen.

515 Al eist dat ic ooc ghebonden

Voor u sta in desen stonden,

Ghelijc dat ics sculdich ware,

Ende ic wel weet al openbare

Dat ic niet en mach ontbreken:

520 Nochtan willic mine tale spreken

Ende ontladen minen hals,

Dat men niet en segghe als ende als

Na mine jammerlike doot:

Ԑhilotas hi hads scande groot,

525 Dat hi hem verdelen liet,

Hine hadder jeghen ghetalet iet.’;

Ghi heren, hoe suldi gheven

Enech vonnesse jeghen mijn leven?

Want niemen mi betijet das

530 Dat ic vanden ghenen was,

Die jeghen sconincs leven rieden.

Cebalijn met sinen lieden,

Diet van Nicomacuse verhoorde,

Ende wroeghet mi niet van enen woorde,

535 Nicomacus liet mi wel quite

- Die coninc seit nochtan met vlite,

Dat ic hier af sculdich bem –

Ende Dimus hi dode hem;

Een die sijns selfs lijfs niene vermeet,

540 Wie es so vroet dan, diet weet

Dat hi mijns vermiden soude,

Ende hi hem selven doden woude?

Of die coninc mi ooc tijet

Dat Dimus des heeft ghelijet

545 Dat ic daer af sculdich was,

Ic wille mi onsculdeghen das.

Wi lesen in die Troiaensce geeste,

Doe Achilles dalre meeste,

Die alre beste int griexe here,

550 Doot was bleven sonder were,

Doene Paris haerde onsoete

Hadde ghescoten onder die voete

Met enen ghevenijnden spere,

Doe was in dat griexe here

555 Om die wapine vele talen.

Ulixes, die dien here halp halen

In sconincx Licomedes sale,

Ende die dinghen conste wale

Heescede die wapen over recht.

560 Aiax wildese hebben echt,

Want sijn vader Telamoen

Ende Achilles vader Pelioen

Dese waren ghebroeder bede,

Alset wisten die Grieken gherede;

565 Ende om dat hi die staercste was,

Woudi hem vermeten das,

Dat hi die wapen hebben woude.

Ulixes antwoorde alstie boude,

Daert hoorden Achilles vrient,

570 Dat hi die wapen hadde verdient.

Aiax hi verweetem mede

Dat hi noit coenheit en dede,

Ende dat ooc en ware verholen,

Hine hadde bi nacht ghestolen

575 Binnen Troien Pallas beelde:

Ulixes antwoorde voor die heelde:

‘men daerf mi verwiten niet,

Al es mi die dinc ghesciet,

Want beter man, dan ic si,

580 Dyomedes was met mi

Ende ic was daer af sijn cnecht.’;

Doe verweet hem Aiax echt

Ende seide dese tale:

‘Her Ulixes, men weet dat wale,

585 Doe men voer up Troien striden,

Ghi waert vervaert so tien tiden,

Dat ghi u selven maket verwoet

Ende wanet hebben behoet

Dat ghi niet waert comen te stride.

590 Palamedes wist betide;

Alse ghi eriedet up die see

Settedi u kint, min no mee,

Vore uwe paerde in die vore;

Want hi wiste wel ter core,

595 Haddi verloren uwen sin,

Dat ghijt vermeet meer no min.

Maer doe ghijt niet woudet doden,

Waerdi bracht in desen noden

Ende ghevoert in desen strijt,

600 Daer ghi af ontaen sijt.

Ulixes hi andwoorde weder:

‘Her Aiax, lecht die tale neder,

Want men sals mi ghenen lachter

Met rechte spreken hier achter,

605 Dat mi die dinc es ghesciet.

Achilles en scames hem niet,

Hi en was ghevloen, dat weetmen wale,

In sconinx Licomedes sale

Die grote here dedele man,

610 Ende hadde wijs cleder an.

Dien lachter draghic wel ghemene

Met hem, want ic bem haerde clene

Jeghen Achillese van crachte

Ende van goede ende van gheslachte.’

615’Dus ontsculdechde hem’ sprac Philote,

‘Ulixes voor die griexe rote

Met beteren mannen, dan hi was.

Ooc dar ic mi vermeten das,

Dat Dimus mi die moort teech an,

620 Om dat ic was een beter man.

Merct ghi heren, die wet ende recht

Hebt bekent nu ende echt,

Bi wat rechte men sal verdoen

Enen edelen man, enen baroen,

625 Die onghewroucht es van orconden

[p. 297] Bede nu ende tallen stonden

Ende onbemaert ende onbeseit

Van alre moordadecheit,

Entie selve niet en lijet?

630 Ic bem sere vermaledijet.

Men en hadde mi de moort beteghen,

Daer ic mede bem bedreghen,

Maer dat mi die mare brochte

Cebalijn diet al besochte;

635 Want mine name niemen en wrouchde.

Maer dat mi noit en ghenouchde

Oorscalke, no niemare,

Moet ic becopen sware.

Wat soudic gheloven enen cnecht,

640 Of sine claghe ooc was recht?

Al seit een aerm mensche waer,

Sine tale en acht men niet een haer.

Dus sijn dies aerms menschen woort,

Al sijn si goet, luttel ghehoort.

645 Of ic Dimus gheselle ware,

Hoe so soudic openbare

Laten werden dese moort?

Ic hadde tstucken eer ghescoort

Sonder wanconst Cebaline

650 Openbaer of stillekine,

Eer hijt dien coninc hadde gheseit.

Nochtan sident, god weit,

Dat mi dese moort was ontect

Quam ic met swaerde uutghetrect

655 In dies conics kemenade

Tenen hemeliken rade;

- Want het es die derde dach

Dat ics eerst hoorde ghewach –

Twaren, woudickene hebben gheslaen

660 Ic hadt doe wale moghen bestaen.

[p. 298] Hoe so soudic hebben ghevorst?

En soudic niet hebben ghedorst

Sonder Dimus hulpe doen?

Was ic dan sijn garsoen?

665 Soudic met Dimuse dat bestaen

Ende minen gherechten here slaen,

Om dat ic coninc wesen soude?

Wien so hebbic met goude

Ofte met enegher dinc ghemiet?

670 Dat secht, ende en swighets niet!

Mi tijet die coninc met ghewelt,

Dat ic met hem mijn sceren helt,

Om dat hi hem beromde das,

Dat Jupiter sijn vader was;

675 Maer aermen lieden mochte vernoien,

Die hem tallen tiden moien

Dor sine hoveerdecheit.

Te waren mine ghetrouwecheit

Entie vrientscap entie minne

680 Entie vroetscap van minen sinne,

Die some liede sere beniden,

Ende dat ic ooc tallen tiden

Dien coninc seide dat hem messat,

Dat maecte mi met hem ghehat.

685 Dies lije ic wale dat ic seide.

Dan dedic dor gheen nidecheide,

Want mi des wale ghedachte

Dat hi si van der gode gheslachte;

Maer ic hadde dien coninc lief,

690 Ende dat hi hem so verhief,

Ontsaghic mi dats hem vererren

Die herren mochten van den sterren,

Ende dats die princen mochten beniden,

Die altoos sijn neven siere siden.

695 Wat vromet mi, coninc here,

Dat ic hebbe dor dine ere

Versleghen die liede mine?

Wat mach mi vromen mine pine?

Ic hebbe twee broeders uutvercoren

[p. 299] 700 Dore sconincs wille verloren;

Mijn vader en es ooc hier niet,

No hine weet niet ons verdriet,

No inne dar ontbieden niet.

Twi tijetmen hem dat hi verriet

705 Den coninc? en es niet ghenouch

Dat hi hevet groot onghevouch

Van tween kinderen, die hi verloos,

Hine werde al kindeloos

Ende verliese dien derden mede?

710 Hi sal met groter onsculdechede

Dore minen wille mede sterven.

O wach, vader, du moets bederven

Dor mine scout ende met mi!

Mijn leven es mi comen van di,

715 Ende van mi coomt di de doot

Met onscoude haerde groot.

Ic corte di dijn oude lijf.

Twi wonstu noit dien keytijf,

Die nemen sal di dijn leven?

720 Met rechte souts dune hebben vergheven

Ochte versleghen hier te voren,

So en waerstu noit dor mi verloren.

Ic was di een quaet ghewin.

In can ghemerken in minen sin,

725 Welc onser heeft meer onghevals,

Of mine joghet als ende als,

Of dine oude, lieve vader.

Mine cracht wast algader

Ende aldus moet ic sterven!

730 Mijns vader oude moet bederven!

Mochtwi noch een stucke duren,

Onthier ende wi bi naturen

Die doot souden anegaen,

Wi souden meneghen prijs ontfaen.

735 Dit sprac hi, entie coninc quam

Sere ontsteken ende gram

Met ere scare ghewapent wale,

[p. 300] Alse hi sprac dese tale.

Doe quam hem die vaer so groot

740 Door die vrese vander doot,

Dat hi verloos al sine cracht

Ende seech neder in ommacht.

Selc was daer, die spreken woude

Dat menne leven laten soude;

745 Maer dat was al onghehoort.

Andere heren brachten voort,

Dat men Philoten stenen soude;

Selc was, die visieren woude

Dat menne met gheselen soude slaen.

750 Doe dede die coninc maken saen

Tormente voor Philotas oghen;

Het stont hem so, hi moest ghedoghen.

Mettien sprac hi stillekine,

Woudemen corten sine pine,

755 Al die waerheit vander moort

Woude hi gheerne bringhen voort.

Men seide ‘Jaet.’ doe sprac Philote,

Hi hadde ghemaect ene rote,

Dat men dien coninc soude slaen.

760 Doe ghinghen die cnechte saen

Philoten stenen, dien keytijf.

Maer doemen niewer an al sijn lijf

Niet sien en mochte dan al wonden,

Lijedi in corter stonden

765 Bede teinde ende tbeghin

Van der moort, meer no min.

Maer die bouc en lijet niet das,

Dat hi dier daet sculdich was,

Maer hi twifelet harde sere,

770 Of hijs lijede, dedele here,

Om te cortene sine pine

Daer hem in stont te sine.

O wach, aerme! daventure

Hoe quaet, hoe scale ende hoe sure

775 Es soe dien steerfliken lieden!

[p. 301] Hoe luttel hare helpen dieden!

Dien soe hoghe climmen doet,

Hoe sciere gheeft soe hem onspoet,

Ende werpten van den eren neder

780 In groten aermoeden weder!

Nu was hi ghemaket here,

Philotas vader, met groter ere

Over tlantscap van Meden,

Ende met groter werdecheden

785 Here boven sine ghesellen

Permenioens sone, daer ghi af tellen

Hoort so meneghe grote daet:

Nu es hi sonder enech toeverlaet

Ghevallen, alsi waende cliven

790 Ende verdeelt mettien keytiven

In ellende ende ghesteent,

Die menichwerven es beweent.

Al die liede woorpen steene

Up dien edelen man ghemene,

795 Die tevoren al den lieden

Menechwerf dede ghebieden

Dat men ten wapen soude gaen.

* Ses daghe na Philotas doot

Dat was jammer haerde groot –

800 Porrede Alexander mettier vaert

Jeghen Bessuse te Bacteren waert.

Hi brochte tfolc in Bacteren lant

In sulker vresen al te hant,

Dat si die Grieken sonder waen

805 Niet en dorsten bestaen.[p. 302]

Ende Bessus vlo in enen casteel,

Die staerc was ende gheheel.

Daer vinghene sijn selves vrient,

Om dat hijs wale hadde verdient,

810 Ende sendene Alexandere ghevaen,

Die hande ghebonden sonder waen,

Al moedernaect, haerde onsoete

Om dien hals ende om die voete

Ghespannen utermaten vaste.

815 Doe sprac hi ten leden gaste,

Dien hi felliken anesach:

Sech, wat verwoetheiden lach

In dinen sin, verwoet man,

Of wat dulheiden brochter di an,

820 Dattu dien coninc, die di dede

Also meneghe hoveschede

Souts dorren binden ende vaen

Ende daertoe doorperlike slaen,

Om dattu draghen wouts crone?

825 Di comter af groot leet te lone.

Mettien riep hi Exateuse,

Dien broeder van Dariuse,

Ende gaf hem Bessuse ghevaen.

So dedi mede sonder waen

830 Narbesines dien fellen man.

Hi sprac ;inne hebbe daeran

Niet tebroken minen eet,

Want het was in mijn beheet,

Dat ickene soude den hoochsten maken

835 Van den minen in waren saken:

Nu hankene an die hoochste galghe.’;

Daer hinc hi die twee valsce balghe

Daris broeder Exateus

Ende wrac sinen broeder dus.

840 Aldus nam Bessus conincrike

Cort einde doorperlike.

Alexander hadde menech jaer

Ere begheert, dat es waer, [p. 303]

Te winne dier Siten lant.

845 Bedi voer hi al te hant

Darewaert met sinen scaren

Ende quam up een riviere ghevaren,

Die es gheheten Tanais,

Die int besceden gheleghen is

850 Tusscen Bacteren ende Siten lant.

Dat es in bouken wel becant

Dat soe met crachte comt ghelopen

Tusscen Asien ende Europen,

Ende sceet dese lande ontwee

855 Daer soe vallet in die see.

Enghene huse en hebben die Siten;

Si sijn ghedaen alse of si biten

Souden die liede, die si sien.

Men seghet ooc dat si plien

860 Te wone in die haghedochten

Ende si ander goet en sochten

Dan hem nature woude gheven

Broot, dare si bi leven;

No sine willen selver no gout

865 No anders hebben in hare ghewout.

Up die riviere slouch Alexander

Sine tenten ende menich ander.

Hi dede scepe maken te waren,

Daer hi mede soude over varen

870 Ende doen die griexe swaerde biten

Up dat wreede volc van Siten.

Mettien quamen tweewaerf tiene

Groter manne ende onsiene

In dat griexe here te waren,

875 Up eislike paerde ghevaren,

Met ere wonderliker manieren.

Doe sprac die outste vanden lieden,

880 Doe hi dien coninc sach so clene

[p. 304] ԗaerstu also groot allene

Van lichame, alse van ghierecheden,

Of waerstu also groot van leden

Alse du groot van moede sijs,

885 Die werelt ware in alre wijs

Al te clene te dinen behouf,

Want du wesen souts so grouf,

Dat dijn ene hant soude slaen,

Daer wi sien die sonne up gaen,

890 Dander hant, dat es groot wonder,

Daer die sonne gaet onder.

Nochtan en sout di ghenoughen niet.

So wat dinghe so ghesciet,

Dat soutstu willen besien.

895 Waer soude de drouve sonne vlien,

Du en soutster here af willen wesen?

Bedi meerkic wale in desen,

Dattu vele dinghe begheers,

Die du dijns ondanx ontbeers.

900 Alstu die werelt heves verwonnen

Soutstu dorvechten ende dorronnen

Beesten, beerghe, stene, wout;

Ja die snee, die es so cout

Ende leit in die diepe valleien

905 Soutstu met dinen swaerde heien;

Die wondere die in woude luuscen

Soutstu met dinen volke uut buuscen.

Diere oorsse macht ende diere ghesellen

Sal noch die elemente quellen.

910 Neemstu daer an enghenen goom:

Hoe hooch ghewassen es een boom,

Hoe staerc ende hoe out van jaren,

Up ene corte wile te waren

Weert hi uter aerden ghehouwen.

915 Die up dien sconen appel scouwen,

Die staet up den hoghen boom, [p. 305]

Ende die dan niet en nemen goom,

Hoe hem met ghemake winnen,

Ic wane, si luttel wijsheit kinnen.

920 Maerc, alstu wout dien appel plocken,

Dattu mettien droghen stocken

Te dier eerden niet en vals.

Al es die leuwe staerc ende ghemals

Ende coninc boven alle beesten,

925 Men vint noch lesende in geesten

Dattene die clene vlieghen aten;

Waerbi so laet di ghematen.

Iser ende stael es haerde hart:

Ene rostevlecke clene ende swart

930 Bedeervet, al es soe cranc.

Ens niemen onder dien hemels ganc,

Hine mach dien cranken ontsien.

Wie sijn si die der werelt plien,

Of so rike of so groot,

935 Sine moghen ontsien die doot?

Wat hebben wi metti ghemene?

Wi en mesdeden groot no clene

Jeghen dijn lant no jeghen di.

Wie so dijn gheslachte si,

940 Of twi du hare best ghesent,

Of wie du best, dats onbekent

Al dien Siten ende verholen,

Want hets volc dat woont in holen;

Si vlien wapine ende liede

945 Ende wonen, daert es onghediede.

Oit waren die Siten vri,

Ende ic sal di segghen twi:

Want sine begheren anders niet,

Dan die nature ghebiet.

950 Daeraf en moghen si sonder waen

Enghenen man te dienste staen,

No sine willen nemmermere [p. 306]

Van eneghen volke wesen here.

Drie dinghe maken salech den man:

955 Die lijf ende goet bescermen can

Ende mettien sinen hem bedraghet

Ende om andere goet niet en jaghet;

Dit sijn die dinghe die ons salech maken.

Woutu iet boven desen saken,

960 So woutu meer, dan salichede.

Wachti hierbi van quader sede!

Ic wille dattu kinnes mede

Een deel van der Siten sede.

Sine hebben anders niet dan beesten

965 Ende ploeghe daer si dlant met dweesten

Si hebben ghescotte ende speren,

Daer si dlant mede verweren,

Ende * daer wi onsen goden

Dienen mede na onsen gheboden.

970 Dien vrienden die wi hebben vercoren

Delen wi mede onse coren.

Wat lande sal di beste voughen?

Ofte wat goede sal di ghenoughen

Cappadocien ende Lidia

975 Surien, Percen ende Media

Bacteren es di onderdaen;

Nu woutu Inden winnen saen.

Scaemdi, hets scande groot:

Wat soudi onse quekenoot,

980 Vrec man, wat sullen di onse beesten?

So wat die werelt mach gheleesten

Dat es algader dijn;

Nochtan duncstu di arem sijn.

Wat sal di tgoet, dat emmer doet

985 Becommert wesen dinen moet? [p. 307]

So du meer heves in dijn ghewout,

So du mee begheers dat gout.

Aldus comt di ghebrec van den goede.

En meercstu niet in dinen moede,

990 Hoe langhe du waers in Bacteren lant?

Alse du dwinghs na diere hant

Deen lant, so comt di dander jeghen.

Aldus comt van orloghe seghe,

Ende vanden seghe so comt strijt.

995 Nu woutu varen in corter tijt

Over die Tanais om viande

Ende wout dwinghen tiere hande

Sitenlant, dat noit man en dwanc;

Maer onse aermoede, gode danc!

1000 Maect ons dapper ende snel;

Maer dijn volc, dat weetmen wel,

Dats so drachtich van groten goede:

Dat segghic di met waren moede:

Sine sullen ons ghevolghen niet,

1005 Wat so hem daerna ghesciet.

Wine hebben niet, wi wesen snel,

Dus moghen wi vlien ende volghen wel.

Als du souts wanen dat wi sijn

Verre van den volke dijn,

1010 Sullen wi sijn onder dijn here;

Alse du souts wanen staen ter were

Ende ons vaen ende slaen

Sullen wi ontlopen saen.

Die Siten en achten niet up goet;

1015 Noit en quam in haren moet

Enegherande ghiericheide.

Sine hebben borghe no chiteide

No casteel; maer in woestinen

Gheneren si hem met groter pinen.

[p. 308] 1020 Bedi pijndi te houdene vaste

Daventure, die hare gaste

Utermaten sere hoont,

Want soe nieman en verscoont.

En si haer lief, en es gheen man,

1025 Diese met hem behouden can.

Hier omme volghe nutten rade!

Die wile dat soe es ghestade,

Mac een einde an dijn striden,

Dattu in corten tiden

1030 Niet en verlies al dine pine.

En meercstu niet int herte dine,

Hoemen daventure bescrivet

Met enen rade, daer soe drivet

Dien enen up, dien anderen neder?

1035 Daeromme kere te lande weder!

Ende of soe di de hande biet,

Houtse vaste, dat soe niet,

Alsoe wille, di ne ontvlieghet;

Want soe gheerne dien man bedrieghet.

1040 Bestu god, so saltu dan

Ghenade doen den steerfliken man

Ende hem sijn noottorft gheven;

Du en salt niet corten hare leven

No nemen hare goet.

1045 Bestu mensce, set dinen moet

Te peinsene, wattu sijs.

Het es doorheit in alre wijs

Dattu dijns selves heves vergheten.

Dine vrient sijn, wiltuut weten,

1050 Daer du niet up en heves ghestreden.

El gheen volc en leeft met vreden,

Dan die sonder hoverde sijn.

Het seghet mi die herte mijn

Dat si di spade sullen gheonnen,[p. 309]

1055 Die du in stride heves verwonnen.

Want eer sal aerde sterren draghen,

Entie leidesterre entie waghen

Sullen eer te hove gaen –

Dat segghic di al sonder waen –

1060 Eer sullen vissche water vlien,

Ere dat mach ghescien.

Tusscen di ende die du heves verwonnen

- Eist dat wijt ghemeerken connen –

En mach ghene minne sijn.

1065 Al toghen si di scone anscijn,

Binnen draghen si dien nijt;

Buten tooghsi di in allen tijt,

Alse of si di hadden lief;

Binnen haetsi di alse enen dief.’

1070 Dus sprac die Site in siere tale

Voor dien coninc in die sale.

Alexander sweech al stille

Ende liet hem segghen sinen wille.

Die Siten saten up hare paerde

1075 Ende voeren haerre vaerde

Over dien Tanais in haer lant.

Alexander gherede hem te hant

Ende dede ten wapinen vaen

Die sine ende te scepe gaen.

1080 Sijn here deelde hi in drien.

De voorste scare woude hi besien.

Daer was met hem Eufetio

Ende Armolaus, die node vlo,

Ende Nicanor van Traci,

1085 Ende Simacus, die deghen vri,

Glaucus ende Polidamas

Ende Aristoen, die coene was,

Pencestes ende Lavernaet

Ende Cymeus, die meneghe daet

1090 Dicke * hadde ghedaen.

Dit waren ridders sonder waen

Van groten prise, van groter namen,[p. 310]

Die nieuwinghe uut Grieken quamen.

Tholomeus was in dander here

1095 Ende ander ridders van groter were:

Perdiccas ende Antigonus

Clitus ende Emenidus

Meleager ende Tauroen Cenus,

Amictas ende Matroen.

1100 De Percen waren in de derde scare,

Daer af was een ridder mare,

Daris broeder, ghemaket here,

Exateus, met groter ere,

Ende die ghetrouwe Artabatus

1105 Ende die rike Mascus

Ende Pasarges, diene eerst bekende,

Doe die coninc met ghenende

Tote Daris tafele sat

Ende met hem uter scotelen at.

1110 Dus voer die coninc over die riviere

Ende met hem menech heelt fiere,

Bede ridders ende seriant,

Die mi sijn bi namen onbecant.

Doe si quamen an dander lant

1115 Sloughen si die tenten al te hant.

Die Siten quamen daer ter were

Ghegaen met enen groten here

Ghespeert, of het ware een wout.

Daer was menech heelt bout

1120 Bede te paerde ente voet;

Dies wies Alexanders moet.

Voor die Siten quam ghevaren

Een deghen, niet out van jaren,

Dien de Siten hadden verheven

1125 Coninc om sijn coene leven,

Ende was gheheten Baradach.

Teerst dattene Alexander sach,

Keerdi darewaert sijn paert.

[p. 311] Baradach was onvervaert;

1130 Hi slouch sijn paert met ere swepe;

Een spere nam hi in sinen grepe,

Dat bede staerc was ende groot.

Sijn scilt was ghevaerwet root.

Elc stac up anderen met nide.

1135 Die coninc stakene up die side,

Dat hem dat spere dede wee,

Ende het spranc in stucken twee,

Ende een trensoen hem int rechter oghe.

Baradach sat haerde hoghe;

1140 Hi stac dien coninc up den scilt,

Dien hi voor die joeste hilt,

Dat sconincs sadelstelle brac.

Sijn spere dede enen groten crac;

Ende si vinghen bede ten swaerde.

1145 Baradach hi slouch so haerde

Up Alexanders scilt, dat hi met allen

Ter eerden neder quam ghevallen.

Doe sprac die coninc te hant:

‘Vrient, du heefs mijns enen pant,

1150 Dien sal ic losen tinen scanden.’;

Doe cloofdi hem thovet toten tanden,

Ende Baradach bleef ghinder doot.

Die strijt was staerc ende groot;

Maer wie dat van den Siten sach

1155 Dat versleghen was Baradach,

Hi vlo weder danen hi quam.

Doe die coninc dat vernam,

Volchdi na met groter porsse.

Daer bleven doot man ende orsse,

1160 Bede Siten ende Grieken

Die nemmermeer daerna ne wieken.

Eufecio slouch daer hem tween

Neven die knien af die been.

Armolaus verloos sijn paert

1165 Ende vacht te voet als een liebaert.

Nicanor ende Simacus

Saghene te voet staen aldus;

[p. 312] Si gaven hem een staerke paert;

Si doden meneghen an die vaert.

1170 Pencestes ende Lavernaet

Deden meneghe grote daet,

Ende Cymeus ende Aristoen

Ende Glaucus, die node vloen,

Ende Polidamas die deghen

1175 Hebben haerre so vele versleghen,

Dattie Siten vluchtich waren.

Doe quamen die twee andere scaren:

Tholomeus metter siere

Ende Exateus, die fiere.

1180 Si beringhden met haren here

Die Siten, die daer stoeden ter were,

So dattier luttel mochte ontgaen.

Maer die coninc sonder waen

Was beringht van hem tienen,

1185 Die hem van groten slaghen dienen.

Ne ware Clitus, diet versach,

Die coninc ware up dien dach

Van den Siten daer versleghen;

Want Clitus boot dien scilt derjeghen,

1190 Doene diere een soude slaen.

Dat sweert ghinc in sonder waen

Over die helt van den scilde,

Wilde die Site of en wilde,

Hi liet ghinder sinen brant.

1195 Doe slouch hi metter bloter hant

Uptien coninc sulken slach,

Dat hi en hoorde no en sach.

Maer Clitus wrac dies conincs smerte,

Hi stac hem tswaert in toter herte,

1200 Dattie Site viel ter neder.

Si dorredense voort ende weder;

Daer en was niemen, dan si tween,

Si en sloughen hem af hande ende been.

Bindien vacht Tholomeus sere

1205 Ende Exateus die here

Met haren volc uptie Siten.[p. 313]

Si deden hare scilde spliten,

Nochtan verloren si vele liede.

Si dwonghense al sonder miede,

1210 Die mochten, dat si hem ontvloen.

Doe was daer een, hiet Dromoen,

Die snelste vander Siten lant.

Hi maecte met siere hant

Ene plaetse haerde breet,

1215 Want hi was staerc ende wreet.

Tauroen ende Simacus si staken,

Doe hem niemen en dorste ghenaken,

Van verren up hem metten spere,

Nicanor sette hem ter were.

1220 Ende slouchene, dat hijt tsweert verloos.

Dromoen vlo ende vercoos

Emeniduse onder die porsse

Ende hi liepene van den orsse,

So dat hi quam uten ringhe.

1225 Hem volchden die jonghelinghe

Maer en mochtene achterriden.

Alexander quam tien tiden

Ende Clitus, die coene deghen,

Van daer siere tiene hebben versleghen,

1230 Ende Dromoen liep up dien coninc.

Ic segghe u in waerre dinc,

Hi waendene lopen ter neder.

Die coninc sette hem daerweder,

Want hi stakene dor die kele.

1235 Al waerre der Siten vele,

Si vloen al sonder keren;

Dus wonnent die Griekeheren.

Ende dandere, die hem waren ontgaen,

Woorden hem al onderdaen.

1240 Te voren hadden de Siten verwonnen

Menech lant onder der sonnen:

Assirien, Percen ende Meden

Ende Affrike met allen steden;[p. 314]

Nu sijn si dien Grieken onderdaen.

1245 Sint dat die mare was verstaen

In die lande diere bi laghen,

Begonste hem dat volc versaghen

Al toten oostende van eertrike,

Want si wisten sekerlike

1250 Dat noit volc die Siten en dwanc

Sonder die Grieken; des hebben danc!

Sine waenden niet dat iemen ware

So staerc alse Alexanders scare.

Dus waert dien Grieken onderdaen

1255 Menich coninc sonder waen

Dor sconincx goedertierheit mede.

Want het was Alexanders sede:

1260 Alsi verwan een volc met crachte,

Hi was hem mede ooc so sachte,

Dat hise met dogheden verwan.

Dies plach altoos die edele man:

Hine ontdwanc niet hare goet;

1265 Ooc was hi so wel ghemoet,

Alsi liede hadde ghevaen,

Bat mens hem, hi lietse gaen.

Daerbi mochtemen merken mede,

Dat hem vrecheit niet en dede,

1270 Dat hi eerst orloghe bestoet,

Maer sijn onvervaerde moet.

Hi was van groten ghenende.

Die achte bouc neemt hier ende.

Die neghende bouc.

Dus sijn die Siten al bedwonghen

Met Alexandere, dien jonghen,

Ende hi sette sine vaert

Ten lande van Indien waert.

5 Daer waert hi up Clituse gram.

Hi verhoorde ende vernam

Dat hi hem beromde das,

Dat bi siere hulpen was

Die coninc der doot ontgaen.

10 Daerbi slouch hi hem, dat was mesdaen,

Ende dode Armelause mede

Ende ooc ter selver stede

Dien vroeden Calistonese.

Met onrechte slouch hi dese.

15 Het berou hem so sere,

Dat hi en at, min no mere

Binnen drien daghen daernaer.

Bedi secht men ons over waer:

Elc man sie om sijn bederve;

20 Conincs hulde en es gheen erve.

Nu salic tellen van Endi.

Die sonne rijst den lande bi;

Hoghe berghe hebbent bevaen

An die oostside sonder waen

25 Ende ane de suutside mede.

An de noortside hout sijn stede

Een berch, es Caucasus ghenomt,

Daer menich water ute comt.

In die middel eist slecht lant.

30 Hets na een flume ghenant,

Heet Indus, leit in die suutside.

Hoghe berghe delent wale wide.

Daer in sijn vijfdusent steden

Ende menich dusent liede mede

35 Sijn, onghehoont, in elke stat.

Overwaer segghic u dat,

Dat Ganges, die ooc Phisoen heet,

Dor dat lant van Inden gheet.

Daer soe alre naust es,

40 Es soe wijt, des sijt ghewes,

Vierdusent voete, dat es waer,

Daer soe wijtst es daer naer,

Hondert dusent, ende aldus

Scrivet Junius Solinus.

45 Hare water es haerde soete,

Ende soe es diep hondert voete;

Si vallen in die Rode see,

Ganghes ende Indus dese twee;

Sij sijn die meeste rivieren twaren,

50 Die dor al die werelt varen.

Si vellen bome, si storen tlant;

Waer so iet an haren cant

Comet, * grote stene,

Dat voersi wech, groot ende clene.

55 Acesis valt in Ganges,

Dat een grote riviere es;

Si maken haerde groot baraet,

Daer hare stroom te gader gaet.

In die riviere vintmen ghemene

60 Gout, ghimmen ende diere stene,

Ende weerder sijn bi onsen tiden,

Dan si oit waren siden

Dat Adam ghescapen was

Dese rijcheit, sijt seker das,

65 Vintmen int lant van India.

Alse Alexander quam bat na

Ende cont waert int conincrike

Dattie ghesele van erderike

Met haesten quame darewaert,

70 Woorden die princen al vervaert

Ende gaven hem grote ghichten:

Diere stene, die sere lichten,

Bede borghe ende steden

Vul van lieden ende rijcheden.

75 Maer Porus sonder waen

Woudene allene wederstaen.

Teerst dat verhoort Macedo,

Was hi der orloghen vro,

Want hi hoopte om dien seghe

80 Des was hi seker alle weghe.

Ende Porus seinde hem jeghen

Boden, die hebben ghedreghen

Letteren, die aldus spraken

Tote Alexandere in waren saken:

‘Porus, die here van Endi,

Alexander, die ontbiedet di,

Om dattu sijn lant vervaers:

Peins wat hoocheiden du begaers!

Jane bestu een steerflijc man,

90 Twi strides du jeghen die gode dan?

Ic wille du ooc weets, wie ic si:

Ic bem Porus, jeghen mi

En mach niemen ghestaen.

Bedi ghebiedic di, sonder waen,

95 Kere te Grieken met onneren!

Haddic mi willen daertoe keren,

Ic hadt ghewonnen wilen eer.

Maer daer en es min no meer

Vander rijcheit niet een twint,

100 Die men in mijn rike vint;

Bedi eist dat ic niene begare

Grieken, ende ic hebt ommare.’;

Die coninc bat sinen lieden

Dat si hem niet en ontrieden,

105 Dat Porus sprake dusdane woort,

Want hi dicke hadde ghehoort

Van Darise dies ghelike.

Doe screef hi dit ‘coninc rike,

Here Porus, ghi waent ons vervaren

110 Met woorden; neen ghi niet, te waren.

Ghi secht dat Grieken van rijcheden

Niet en ghelijct uwen steden:

Bedi mach ons bat hoghen

U lant te winne, want wi moghen

115 Hopen omt goet, dat men vint daer;

Want ics wel lije, ende hets waer,

Men en vint in Grieken alsulc goet,

Als men in u lantscap doet;

Ende om dat wi dat wale kinnen,

120 Wilwi di dijn goet afwinnen.’

Doe Porus hoorde dit saluut,

Voer hi met sinen lieden uut,

Ende Alexander quam hem jeghen.

Up een riviere sijn si ghesleghen

125 Die Ydaspes was ghenant,

Die liep dore Porus lant.

An deen side lach Alexander

An dander Porus ende menech ander.

Porus here was wel bewaert

130 Met oliphanten al om ghescaert,

Daer hoghe torre up waren ghestaen.

Maer die hoochste sonder waen

Was daer die coninc selve up sat.

Over waer segghic u dat,

135 Dat hi was vijf ellen lanc.

Sine wapene waren ghemanc

Bede van selvere ende van goude.

Hi was ten besten van siere oude;

Ende also vele alse hi meerre was,

140 Was hi coenre. sijt seker das,

Dat int lant van India

Noch niewer verre ofte na

En was gheen man siere ghelike

Van grote ende cracht sekerlike.

145 Nochtan was sijn outste broeder

Taxillis, dies was hi vroeder,

Alexandere onderdaen

Ende hadde sijn lant van hem ontfaen.

Die Grieken ontsaghen niet allene

150 Poruse, maer ooc ghemene

Tgrote water, datter liep.

Het was utermaten diep

Ende tvierendeel breet van ere milen.

Wouden die Grieken tere wilen

155 Jeghen Poruse varen striden,

Si moesten met scepen over liden.

Maer die viande waren

An dander side met haerre scaren

Diese met crachte weren mochten

160 Wel lichte, of sise sochten.

In die riviere laghen eylande;

Daer quamen dicke die viande

Entie Grieken omme striden

Ende prijs ontfaen an beden siden,

165 Somwile min, somwile mee.

Nu waren met Alexandere si twee,

Die waren van ere ghedane;

Ooc waren si na minen wane

Up enen dach bede gheboren.

170 Elc hadde anderen vercoren,

Waest in scaden, waest in vromen;

Waer so si te stride waren comen,

Elc was neven anders side,

Ende si en scieden te ghenen tide.

175 Nicanor hiet deen, dander Simacus.

Van buten toochden si aldus,

Wat hare herte binnen drouch.

Simacus sprac ende louch:

‘Nicanor en siestu niet,

180 Hoe nauwen water dat verbiet

Den onverwonnen Macedo,

Die noit dor ghenen man en vlo,

Dat hi niet en dar over varen?

Wi willen doch wat doen te waren!

185 Weten varen in dit eylant,

Daer in es menech viant!

Wi moghen daer ghewinnen ere.

Bliven wi doot, emmermere

Salmen tellen van onsen doene.’

190 Nicanor sprac alstie coene:

‘Te waren ic peinset ooc aldusӕ

‘Nu varewi sprac Simacus

Met lichten wapen up die viande!’

Ende si voeren te gonen eylande

195 Ende met hem si vijftiene

Ende Andromacus, die siene,

Des conincs sone van Agriane.

Dus voeren die heren dane

Ende quamen in dat eylant,

200 Daer si vonden meneghen viant.

Teerst dat die Inden vernamen

Dattie Grieken ghinder quamen,

Waert daer een groot gheluut;

Si traken hare sweerde uut.

205 Simacus was over eer.

Hi maecte meneghen thovet seer,

Ende Nicanor, sijn gheselle,

Sende meneghen ter helle.

So dede Andromacus die deghen.

210 Si hebber so vele versleghen,

Dat si waren doot alle

Die van Inden bi ghevalle,

Die daer waren int eylant.

Nu mochtsi keren altehant

215 Met groter eren ende verhoocht,

Maer die dulheit soe toocht

Dat soe hare niet en wille laten

Met ghere redene ghematen.

Doe sijt hadden al versleghen,

220 Quam daer noch menich meer jeghen,

Dan siere te voren hadden verdreven;

Dat moester gaen an hare leven,

Want daer en pijnde niemen te vliene,

Daer bleef Andromacus, die siene,

225 Ende met hem si vijftiene

Staerke ridders ende siene;

Dat Grieken langhe hevet gheclaghet.

Nu staen die andere twee versaghet

Ende vochten jeghen meneghe rote,

230 Die sere ghewont sijn met ghescote,

Ende sine weten wat best doen

- Want si haerde node vloen –

Want hare speren waren ontwee,

Ende si en hadden quarele mee,

235 No ander wapen, danne swaert.

Si liepen ten vianden waert

Ende ghinghen houwen ende slaen;

Maer si waren sonder waen

Met quarelen so ghewont,

240 Sine mochten te gherre stont

Met swaerden ghenen lof verwerven;

Si saghen dat si moesten sterven.

Elc bat anderen ‘laet mi teerst gaen!

Ic wille vor di die doot ontfaen.’

245 Simacus sprac ‘in does niet.’

Nicanor sprac ‘wats mi ghesciet,

Ic sal sterven vor di,

Want nemmermeer en mochte mi

Leder ghescien in ghenen daghe,

250 Dan of ic di sterven saghe.’

Elc woude anderen decken.

Doe scoot een van den coenen recken,

Een groot gygant, ene pike

Ende gheraecte ghenendelike,

255 So dat hise bede dorescoot.

Dus bleven si te samen doot

Elkerlijc in anders aerme.

Dat was grote ontfaerme.

Dit was int upgaen vander sonnen

260 Dattie Grieke waren verwonnen,

Ende Porus haddes groot delijt,

Wat hi sach ter selver tijt,

Ende verhief sere sinen sin.

Ende hine hoopte niet te min,

265Alexander, om den seghe.

Daerom peinst hi alle weghe,

Hoe hi tander lant ghewint.

Nu es daer eens conincs kint,

Hiet Ettel, ende was also

270 Ghedaen, alse Macedo

Van linghen ende van ghedane.

Alexander dede hem doen ane

Sine wapine, in diere ghebare,

Alse of hijt selve ware;

275 Of Porus om hem dade spien,

Dat menne ghinder mochte sien,

Ende hiet dat hi dien ouver hilde,

Alse of hi recht niet en wilde

Poghen omme overvaren.

280 Selve voer hi wech te waren

Ende nam in siere were

Die staercste vanden here,

Omdat hi recht alstie boude

Poruse bedrieghen woude

285 Met ere cleenre gheselscepe.

Verre en wech stoeden sine scepe.

Ic wane dat hem god was mede;

Want hi ter selver wilen dede,

Doe si tscepe wouden gaen

290 Die lucht verdonkeren saen

Met enen so donkeren miste:

Cume was iemen die wiste,

Wie hem sat alre naest.

Si voeren enwech met groter haest.

295 Dese mist soude te waren

Ander volc sere vervaren,

Waersi daert hem oncont ware;

Maer die coninc van dier scare

Hi peinsede daeromme al,

300 Dattet ware sijn gheval;

Ende hi voer voren, ent ander here

Volchde hem met groten ghere.

Teerst dat si quamen an dander lant

Slouchsi die paerde al te hant

305 Ende Alexander hi voer voren.

Hem volchden ridders uutvercoren

Tholomeus ende Aristoen,

Polidamas ende Tauroen Clitus,

Craterus ende Amictas

310 Exateus ende Perdicas

Peusestes ende Meleager mede

Ende Lavernaet, die wonder dede.

Dit waersi, die daer over waren.

Mettien quam een met ere maren

315 Ende telde dat al over ware

Alexander ende ware dare.

Ende dat weder waert al blide.

Porus sach an dander side

Ettel staen in die ghebare

320 Alse oft Alexander ware.

Doe waende hi dat men hem loghe.

Hi sach van enen berghe hoghe

Blikende comen al te hant

Alexandere sinen viant.

325 Stappans satte hi ter were

Vierdusent ridders vore there

Ende hondert waghene ghebattalgiert,

Met houte wale ghevisiert,

Daer menich scutter in lach.

330 Maer alst quam uptien dach

Waest van dien miste luttel nat,

Die maecte die weghe glat,

Dat si cume porren mochten.

Nu hoort, hoe se die Grieken sochten!

335 Alexander quam ghesleghen

Haerde lichtelike daerjeghen.

Al en was sijn scare niet groot,

Men vant niewer haers ghenoot.

Men riep daer helpe! in menegher tale.

340 Dare was ten selven male

Van businen groot ghescal;

Men sloech daer meneghen int dal.

Deerste, diere was versleghen,

Die quam Alexandere jeghen;

345 Dat was Wilcon, een gygant,

Ende hi sat up enen olifant,

Dies conincs Enacus sone.

Alexander was die gone

Die noit joeste en vercoos.

350 Hi maecte Wilcoen liveloos

Ende stac die beeste dor de kele.

Vore hem hilden ridders vele,

Die hi alle dorereet.

Die Grieken volchden hem ghereet.

355 Hi sochte Porus sonder waen,

Dien hi sach van verren staen

Up enen dien meesten oliphant,

Diemen noit in Inden vant,

Ghelijc oft ene borch ware.

360 Doe sprac hi al openbare:

Ic sie nu - dat si met goede! –

Een dinc ghelijc minen moede.

Nu moetic vechten jeghen die diere

Ende ooc jeghen die ridders fiere.

365 Mettien quam hem ene mare

Dat sijn volc beringhet ware

Van Poruse ende van den sinen.

Doe reet hi darewaert met pinen.

Hem volchde Polidamas

370 Ende Aristoen, die coene was.

Aristoen slouch Rubicoene

Mettien swaerde, alstie coene,

Ende hi maecte daerde root.

Candaceus waende enen stoot

375 Doen jeghen Polidamase;

Glaucus stackene jeghen de blase

Met enen wel staerken spere.

Dus bleven de Inden sonder were,

Entie Grieken hebben dorvaren

380 Teerste here met haerre scaren,

So dat hem twivelen begonde.

Porus hiet ter selver stonde

Die olifante mettien torren

Jeghen dat griexe here porren.

385 Maer dat sijn traghe diere,

Sine moghen in gere maniere

Vlien no volghen also wel,

Alse een peert, die sijn so snel.

Die Grieken wachten hem daerjeghen;

390 Alsi de Inden hadden gheslegen,

Ontreden si haren slaghen.

Dus ghinghen de Grieken jaghen.

Die Inden scoten grote scichte

Ende worpen grote stene gedichte,

395 Maer die Grieken, dies ghelooft,

Hilden targen over thooft,

So dat sijs bleven sonder scade.

Die Inden woordens te rade,

Om dat si waren in vare,

400 Dat si braken hare scare,

Want sine wisten wat doen.

Die Grieken volchden ende si vloen.

Nochtan versamese Porus echt

Ende ghebiet dat men vecht.

405 Hi sette dolifante voren

Met wreden oghen, met langhen oren;

So dat die Grieken waren versaghet,

Ende hare briescen hevet ghejaghet

Der Grieken peerde, dat si vlien,

410 Nochtan dat si niet en sien,

Dan si hoorden dat ghescal.

Dus vloen die Grieken welna al.

Dit hevet Alexander versien

Ende riep, wat duvele doet u vlien?

415 Sidi moede nu van slane?

Waer sidi van Agriane

Ende ghi heren van Tracia?

Ghi Percen comt bat na!

En saechdi dusdaen dier noit eer?

420 Gaet! maect hem die been so seer,

Dat si ter eerden neder vallen!’

Die Grieken keerden weder met allen

Ende vergaten alle de doot.

Ic wane men daer meneghen scoot;

425 Si wonden beesten ende man.

So eernstelike ghinghen si an,

Datse die beesten traden doot.

Doe was die strijt staerc ende groot.

Twivel was daer menichfoude,

430 Wie dien seghe hebben soude.

Dier Inden bleven vele doot,

Dier Grieken scade ooc es groot

Si riepen om aexen ende baerden

Ende si spronghen vanden paerden

435 Ende si ginghen dolifante houwen

In hare been. doe mochtmen scouwen

Die ridderen deghenlike slaen.

Met rechte moghen sijs prijs ontfaen.

Dus woorden si ghewont met spieten

440 Ende met bilen;si en constens ghenieten,

Hen vel al, man ende olifant.

Tander volc vlo al te hant,

Die van wonden mochten ontvlien,

Ende lieten haren here mettien

445 Allene, recht in diere ghebare

Alse oft een scip in dier see ware.

Hi stont up enen tor allene

Ende hi waerp vele stene.

Men scoot na hem al omtrent,

450 So dat hi bloede als een rent;

Hi hadde neghen doregaende wonden.

Sijn menre sach ten selven stonden

Sere ghewont sinen here.

Hi slouch den olifant so sere,

455 Dattie beeste sere vlo.

Doe dat versach Macedo,

Volchde hi hem met groter haest.

Doe hi Poruse was naest,

Scoot Porus up hem enen spiet.

460 Daer af quam hem groot verdriet,

Want hi gheraecte sijn Bucifal

- Het was weert die werelt al –

Ende scoot dore mettier vaert.

Doe sterven soude dedele paert,

465 Boghet sine knien met groter weerde

Ende sette dien coninc uptie eerde,

Om dattene quetsen niet en soude.

Dat paert was weert boven allen goude,

Entie beste dinc, die ie ghewan

470 Alexander, dedele man.

Die coninc dede maken waerde

Dor die ere van sinen paerde

Daerna ene stat van groten prise

Ende dedese heten Bucifallise.

475 Daer dede hi sijn oors begraven

Eerlike met groter haven,

Want en woude in sinen tiden

Noit anderen man laten riden,

Sonder allene dien coninc.

480 Doe ghesciede dese dinc,

Volchde Poruse in tander here

Taxilles mede na met gere,

Die coninc was ende Porus broeder,

Sijns vader kint ende siere moeder

485 Ende riep ‘Broeder gif up dijn rike

Dien edelsten van eertrike!’

Al was Porus sere ghewont,

Nochtan kendi ter selver stont

Sijns broeder stemme ende seide:

490 ‘Bestu Taxilles? met leide!

Du heves mijn lant ende mi ooc doot,

Dattu sonder wederstoot

Dijn goet up gaves ende dijn lant.’;

Ende hi hilt in sine hant

495 Enen spiet staerc ende groot

Ende scoot sinen broeder doot,

Ende hi vlo enwech al te hant.

Ne ware sijn olifant

Was so menichfout ghewont,

500 Dat hi viel in corter stont

Ende waerp sinen here te voet.

Doe waerp hi met groter spoet

Sijn tekijn af ende vlo;

Sine herte waes onvro.

505 Doe hadde die coninc een ander paert

Ende quam ghevloen mettier vaert,

Ende Porus was ontfaren.

Doe waert hi te rade te waren

Dat men twintich daghe vrede

510 Houden soude up sekerhede

Ende men daerbinnen graven soude

Die doot waren, of men woude,

Ende men gansde die ghewonde.

Dit sweren si bede terre stonde.

515 Hierbinnen peinsde Alexander

Dat hi allene, ende gheen ander,

Tenen campe beroupen soude

Dien coninc Poruse alstie boude.

:Here stout, edel man Porusռo:’

520 Dit sprac hi in sine letteren dus,

Ԅi ontbiet Alexander

Dat hi allene, ende gheen ander,

Jeghen hem enen camp vechten wilde,

Bede met spere ende met scilde;

525 Want wat prise of wat eren

Moghen princen ende heren

In eneghen stride belopen,

Daert die aerme liede becopen?

Welc onser dat daer blivet doot,

530 Ic wille dat sonder wederstoot

Sijn volc blive anderen onderdaen.’

Dit woude Porus gheerne bestaen,

Want hi meercte wel das,

Dat hi twee ellen langher was,

535 Dan Alexander, ende hi waes blide.

Ende si sworen dit in elke side.

In dien tiden dede Porus spien,

Want hi gheerne hadde ghesien

Alexandere dien here;

540 Bedi so dedijs meerken sere;

So dat Alexander wiste.

Doe ghinc hi maken hem met liste

Tote Poruse, dien edelen man,

Ende dede andere cleder an.

545 Hi ghinc in dier Inden scare

Alse of hi een wijncoper ware.

Ende Porus hi meercte das,

Hi sach wel dat een wijncoper was.

Doe groete Porus dien coninc

550 Ende hi seide dese dinc:

‘waer es dijn here, wat doet hi?

Of van wat ouden dat hi si?’

Doe antwoordi in corter stont:

‘Dat willic u doen cont.

555 Die coninc sit na sine maniere

In siere tenten bi enen viere,

Alse de oude liede plien.’;

Porus antwoorde mettien,

Want hi was blide derre tale:

560’Twi en merket hi dan wale

Mine joghet ende sine oude?

Hoe wanet hi met ghewoude

Mine slaghe wederstaen?’

Here, ic seggu sonder waen

565 Dat sijn doen mi es oncont.’

Porus seide ter selver stont:

‘Soutu draghen dinen here

Dit saluut, ic sal di ere

Daeromme haerde vele doen.’

570 Doe swoer die edele baroen

Dat Alexander soude sien,

Wat so hem daerna soude ghescien.

Mettien heefti orlof ghenomen

Ende es te sinen lieden comen.

575 Hierbinnen es die dach comen,

Daer die camp up es ghenomen.

* Si waren coninclike versiert.

Dicke hebben * visiert,

Wat tekine Alexander drouch.

580 Ander wapen haddi ghenouch:

Halsberch, curie, cousen van stale

Ende al dat coninc sit wale,

Ende een sweert van goeder snede.

Ooc hadde die here mede

585 Enen spiet, die hem up minne

Talrestis gaf, die coninghinne,

Ende enen knijf van Andene.

Ander wapen en woudi enghene.

Porus die grote staerke man

590 Hi hadde drie halsberghe an,

Ende een curie van metale

Ende twee paer cousen van stale

Ende van yvore enen witten scilt,

Daer stont in van sabel een wilt

595 Dier ende heet een olifant.

Hi hadde in sine rechter hant

Ene colve van latoene.

Een swaert hadde die deghen coene,

Dat was wel sesse voete lanc,

600 Ende enen knijf, die was ghemanc

Van goude te samen ende van stale.

Si quamen ghewaerneret wale

Ter stat, dare sijt bespraken

Te vechtene om die hoghe saken

605 Up oorsse van prise ghereden.

Teerst dat si quamen tiere steden

Beten die heren te voet;

Want in dien ghebode stoet

Van Ercules, dien wigant,

610 Die alre eerst dien strijt vant,

Dat men te voete vochte int crijt.

Nu gaet hier up enen strijt.

Alexander trac sijn swaert

Ende ghinc te Poruse waert,

615 Om dat hi dien camp beriep.

Porus jeghen hem * liep.

Si sloughen coninclike slaghe.

Ic segghe u dat al sonder saghe

Dat Alexander hem gheliet,

620 Alse of hi scermen en conde niet,

Want hi gheerne ondervonde,

Wat Porus an scermen conde,

Dies hi selve meester was.

Die coninc Porus mercte das,

625 Dat hi niet en decte thooft;

Hi wanet hem hebben gheclooft.

Een adamant diere ende goet

Up Alexanders helm stoet.

Daer up gaf Porus enen slach;

630 Die steen, die daer up lach,

Dede tswaert breken ontwee.

Doch was dien coninc so wee,

Dat hi booch up sine knien.

Alse die Grieken dat versien,

635 Waren si in soorghen groot;

Si waenden dat hi ware doot.

Ende Porus liet ligghen tswaert

Ende vinc ter colven waert.

Alexander waert vergraemt,

640 Want dies slaghes hi hem scaemt

Ende slouch Poruse, alse hi wilde,

Den enen oort van sinen scilde

Ende sine twee halsberghe dore

Ende maecte ene wide score;

645 Maer die derde bleef gheheel.

Porus versaechde hem een deel,

Alse hi dien slach besief.

Alexander hi verhief

Anderwerven sinen brant

650 Ende slouch met willegher hant

Ter selver stede, alstie vrie,

Dor den halsberch entie curie,

Dat hem trode bloet uut ran.

Daer twifelde menich man

655 An dies conincs Porus side.

Ooc was daer menich Griec blide.

Ende alse Porus sach sijn bloet,

Quam hem weder saen sijn moet,

Alstien coenen lieden pliet.

660 Hi dede bughen alse een riet

Alexander vor sine hande;

Hi slouch up dies scildes rande,

Die ghemaect was van ebene.

Ens houts maniere el neghene,

665 Die ghedoghen mochte die slaghe,

Die Porus slouch in dien daghe,

Het en ware ghespleten tsticken.

Hi dreef Alexandere dicken

Om dien rinc in ghenen daghe.

670 Hi ruste onder ghone slaghe,

Want hi slouch node, hi en waenden wonden.

Doe verscaemdi hem tien stonden;

Hi waenden wonden in dien voet,

Daer Porus vore hem stoet.

675 Hi slouch up enen steen tehant,

So dat hem sijn swaert ontwant,

Ende verloost bi onghevalle.

Doe twifelden die Grieken alle.

Porus vinc te Alexanders sweerde

680 Ende tart ontwee in die eerde.

Hi sprac: Զrient, nu bestu doot.

Nochtan, dine doocht es so groot:

Wiltu, ic sal di leven laten,

Ende kere weder diere straten

685 Met dinen lieden te lande!’;

Hi antwoorde: het ware scande!

Groot wigant, es dat dijn waen

Dat ic can wesen onderdaen

Iemene, die noit was gheboren?

690 Wat bestu boven mi te voren?

In gheve om dijn dreghen niet.

Mettien trac hi enen spiet,

Die binnen stac in sinen scilde.

Porus was siere slaghe milde,

695 Ende Alexander was ghestade.

Doe sprac Porus ‘Dit es scade

Dat hier bliven sal upt gras,

Die miltste coninc, die noit was.’

Doe songhen die Indenheren.

700 Porus soude hem ommekeren

Ende sach al omtrent

Ende hoorde na hare parlement.

Mettien verhief Alexander den spiet

Ende en liets om sijn dreghen niet,

705 Hi en scoot Poruse int fondament.

Hi sturte neder als een rent.

Doe Porus ghevellet was,

Waren die Inden drouve das;

Si wouden Alexandere slaen.

710 Doe ghinc Macedo hoghe staen

Ende bat datmenne hoorde.

Hi seide tote hem dese woorde:

‘Waerbi vochtwi desen camp,

Dan bedi: wie dien ramp

715 Van ons twee daer in ghecreghe,

Sijn volc soude alleweghe

Dien anderen sijn onderdaen?

Dit was om uwe ghesonde ghedaen.

Begheerdi ooc terre tijt

720 Jeghen mi te hebbene strijt,

Gheliker wijs dat ic verwan

Poruse, dien groten man,

Bi avonturen ende bi ghevalle,

So weerdi verwonnen alle.’

725 Dit seide hi, ende also saen

Woorden si hem onderdaen;

Ghelijc haren gherechten here

Swoersi hem trouwe emmermere.

Nu waende Alexander des,

730 Dat Porus versceden es.

Doe sach hi hem die oghen ontoen.

Sciere verghinc dien edelen baroen

Al die gramscap ende nijt.

Doe sprac hi ter selver tijt:

735 Hoe waerstu oit so verwoet,

Porus, dattu dinen moet

Dorstes verheven jeghen mi,

Sint dat die mare quam te di

Van minen conincliken daden?

740 Porus antwoorde met staden:

ԉc sal antwoorden hier of,

Eist dattu mi gheves orlof.

Vor desen strijt, vor desen scamp

So ne ontsach ic niemens camp;

745 Ic waende niemen in eertrike

Gheweest en hadde mine ghelike,

Doe ic was staerc ende ghesont,

Ende dijn gheluc mi was oncont.

Nu weetic dattu staerker sijs;

750 Maer na di hebbic den prijs

Boven alle die nu leven.

Bedi en wille di niet verheven,

Al hebbic verloren vele.

Ic bem di gheset tenen bispele:

755 Al was ic staerc, staerker ic vant.

Hoe mochti salech sijn becant,

Die heeft, dat hem te staden staet,

Hine hebbe daerup hi hem verlaet

Dat hem niet en mach ontgaen?

760 Ooc es beter sonder waen

Niet clemmen, danne vallen van hoghen.

Vrecke liede die ghedoghen

Van verliesene meer aermoede,

Dan si ghenoechte hebben van goede.

765 Ghemate di bi minen rade!

Daventure es onghestade.’

Macedo hadde wonder das,

Na dien dat Porus verwonnen was,

Dat hi alse een verwinre sprac.

770 Hi dede hem doen groot ghemac

Ende gansen sine wonden.

Hi gaf hem weder tiere stonde

Al dat lant, dat sijn was eer,

Ende daertoe vele meer

775 Gaf hi hem van hem te lene

Bede borghe ende stene,

Ende hi waert Alexanders man.

Doe Porus merken began

Dat Alexander so hovesch was,

780 Was hi sere verhoghet das.

Hi gaf hem den verborghen scat,

Dien sine voorders hadden ghehat,

Ende maecte al dat here rike.

Dus waert hi vrient ghestadelike.

785 Al die coninghe van Orienten

Quamen in dier Grieken tenten;

Si gaven borghe ende lant

Alexandere in die hant.

In dien dat hi was in Indi,

790 Was een coninghinne daerbi

In Etyopen, hiet Candacis,

Daer menech swart moor in is,

Die sinde up minne ende up houde

Van utermaten finen goude

795 Alexandere hondert sticke

Voets lanc ende voets dicke

Ende enen halven voet breet.

Ooc sinde soe hem ghereet

Vijfhondert more sonder baert.

800 Ooc sinde soe an derre vaert

Amons crone, die beter was

Dan noit enghene, daer ic af las,

Ende tiene malen vol van stenen

Dat men en vant beter enghene,

805 Ende vierdalfhondert elpendiere

Ende ses paerduse, beesten fiere.

(Van den paerduse ende den liebaert

Es ghewonnen die lupaert.)

Soe seinde hem tachtich espentine

810 Ende daertoe dor den wille sine

Seinde soe hem panteren viere

Ende daertoe van wreder maniere,

Haerde groot, twintich honde.

Ooc seinde soe hem tiere stonde

815 Driehondert vreseliker stiere

- die waren in bande,

Ende hout van haers selves lande,

Vijftien hondert edelre roeden,

820 Die an ebeensche bome stoeden.

Dese ghichten ontfinc die here

Ende dankes hare met groter ere.

Nu es Alexander blide

Dat hi binnen so corten tide

825 Porus conincrike wan.

Hi maecte hem enweghe al dat hi can,

Om te besiene cortelike

Dat oosteinde van eertrike.

Maer die stede van Subdraken

830 Woude hare ter were maken,

Ende Alexander hi beleide

Die stat al omme uptie fosseide.

Die Grieken laghen an dene side

An dandere Porus, goet te stride;

835 Exateus lach an die derde.

Men ghinc ghinder striden herde.

Binnen was Abysari,

Een edel coninc ende een vri.

Alexander woudese winnen met crachte.

840 Men deder meneghen hort onsachte;

Nochtan wassoe vast ter cure.

Hi hiet lederen draghen ten mure

Ende was die eerste diere up clam.

Sere verbolghen ende gram

845 Ghinc hi up dien mure staen,

Die hoghe was sonder waen.

Men scoot up hem menech quareel,

Men waerp daer meneghen steen gheheel

Van den toren nederwaert;

850 Maer niemen volchde an die vaert.

Doe hadsijs alle scande groot,

Want hi na ghevaen was, ofte doot,

Ende liepen al ten mure.

Daer ghevel quade aventure,

855 Want die lederen braken ontwee.

Daer hadde menech prince wee,

Die van hoghen neder vel.

Dit was dien coninc een quaet spel,

Die allene stoet uptien mure,

860 Daer hem sijn leven waert te sure.

Hi was ghescoten so met stenen

Ende met quarele menech enen,

Dat hi vermoeit was van slaghen.

Doe dat sine liede saghen,

865 Riepsi ‘Here, sprinct achter saen!

Wi sullen u sachte ontfaen!’

Hi seide ‘en mach ghescien;

Soudic minen viant vlien?’

Doe hi hadde gheseit dat woort,

870 Spranc hi neder in die poort

Onder al sine viande.

Hi hadde liever doot, dan scande.

Dit was een wonderlike daet:

Eer hem enech toeverlaet

875 Ofte soccours mochte comen,

Mochti wesen up ghenomen

Ofte ghesleghen al te sticken.

Maer daventure, die hem dicken

Hadde ghedaen menech ere,

880 Die halp hem nu ter wilen mere,

Want soe nam sijns goeden goom.

Daer stont een groot lauwerboom

Ghelijc ocht ware dore sinen wille.

Daerane ghinc hi staen al stille;

885 Men mochten niet van achter slaen.

Mettien scilde heefti ontfaen

Meneghen slach ende meneghen steen.

Daer en was so coene engheen,

Die sinen swaerde ghenaken dorste.

890 Daer vacht over dien edelen vorste

Sijn hoghe name ende daventure.

Sijn scilt waert ghescoten dure,

Ende sijn helm ghescoort te sticken.

Over sine knien booch hi dicke,

895 Want hi ghequetst was van dien spronghe.

Die edele coninc entie jonghe

Mochte qualike ghestaen.

Alsene iemen woude slaen,

Die jeghen hem strijts begheerde,

900 Dien slouch hi so mettien sweerde,

Dat hi vor sine voete lach.

Aldus blever uptien dach

Die staercste twee van al Subdraken.

Niemen en woude hem meer ghenaken,

905 Die ghene dinc saghen ghescien.

Hi weerde hem up sine knien

Ende slouch harentare

Ghelijc oft een tyger ware.

Mettien scoot een groot gygant

910 Up hem een spere al te hant,

Dat voer in sine rechter side

Ende maecte ene wonde wide,

Daer bloets so vele ute ran,

Dattie coninc cranken began.

915 Hi waende wale tspere uutwinnen,

Maer dat yser blever binnen.

Hi rustem onder dien lauwerboom.

Dies nam die man goeden goom,

Diene metten spere scoot;

920 Hi waende dat hi ware doot,

Want sijn swaert daer bi hem lach.

Hi waende hebben groot bejach

An sconincs diere ghewaden.

Die coninc sprac met staden,

925 Teerst dat hine tasten besief:

‘Vlie enweghe, onreine dief!

En kinstu Alexandere niet?’

Dit sprac hi ende mettien hi tiet

Sijn sweert ende stac tien tiden

930 Dien gygant dor sine siden,

So dat hi vel up die aerde.

Die coninc sprac ‘vare diere vaerde

Ter hellen! wes mijn bode daer

Dat icker come vechten hier naer,

935 Eer ic sterve!’ doe hi dit sprac,

Woude hi staen; maer hem stac

Dat yser so, dat hi mettien

Neder seech up sine knien

Ende vraechde of ieman ware

940 Die vechten woude; quame dare!

Bindien dattie coninc vacht

Hadde tebroken met siere cracht

Die here Peucestes een wiket.

Ic wane dat hi niene let,

945 Hine liep met baren swaerde

Tote daer die coninc lach up daerde.

Teerst dattene die coninc sach,

Seech hi neder in onmacht

In sinen scilt sere ghewont.

950 Timeus quam ooc ter stont

Ende Aristoen ende Lavernaet;

Dit waren ridders van hogher daet.

Si wederstonden meneghen Inde.

Ic wane noit man en kinde

955 So lettel liede, die so sere

Vochten over haren here,

Tote dat Timeus waert ghevelt.

Peucestes waert ooc met ghewelt

Int hooft ghewont ende Lavernaet.

960 Die waren Alexanders toeverlaet,

Nu ligghen si vor sine voete.

Aristoen doet vele ghemoete;

Maer hi was so sere ghewont,

Dat hi qualike teser stont

965 Dien coninc bescermen mochte,

Want men hem te sere versochte.

Doe quam buten ene mare

Dat Alexander versleghen ware.

Die mare hadde ander volc vervaert,

970 Ende dit liep al ten mure waert;

Daer en ontsach niemen die doot;

Het liep al, cleene ende groot,

Percen, Grieken, Porus here.

Si tebraken met groten ghere

975 Bede met haken ende met barden

Dien staerken mure entien harden;

Si maecten ene strate wijt.

Wat so si vonden terre tijt,

Waest man of wijf, jonc of out,

980 Si sloughent al doot met ghewout,

Om te wrekene haren here.

Si ne spaerden min no mere

Alse langhe, alsi vonden te slane.

Abysari pijnde hem tontgane,

985 Die crone in Subdraken drouch,

Die wile dat men tfolc al slouch.

Die ridderen namen Alexandere thant

Ende leidene up dies scildes rant.

Si droughene in sijn pauwelioen.

990 Doe was daer een sijn baroen,

Sijn ersatre Cristobolus.

Hi sach sinen here ghewont aldus

Met enen wederhaecten strale,

Ende dat ment niet en mochte wale

995 Ute bringhen sonder sniden.

Ooc ontsach hi hem tien tiden

Dat hi te vele soude bloeden,

Ende hijs hem niet en mochte hoeden

Ghenase hi qualic sinen here,

1000 Hi ne verlore lijf ende ere.

Dit mercte wale Macedo

Dat hi was int herte haerde onvro,

Alse of hi in twivel ware.

Hi sprac ‘Cristobole, com hare!

1005 Of ic niet en mach ontsneven,

Twi laetstu mi so lange leven

In die smerte van der wonde?

En ontsiestu niet die sonde?

Du moghes corten doch mijn leet.

1010 Cristobolus sprac ghereet:

ԃoninc here, laetti houden,

Oftu dijn leven wilt behouden,

Want men moet dine wonde widen,

Verporrestu iet an dinen sniden,

1015 Het mochte an dijn leven gaen.

Alexander antwoorde saen:

ԃristobole, tware recht onnere

Dat men enen edelen here,

Enen coninc binden soude,

1020 Ofte houden met ghewoude.

Een coninc sal sijn tallen stonden

Quite ende vri ende onghebonden.

Doe dattu wilt, ic swighe al stille.

Cristobolus dede sinen wille.

1025 Noch hine wiscede noch en green.

Maer doe hi ghenesen sceen,

Ende dyser was ute ghewonnen,

Quam dat bloet so na gheronnen,

Dat die here viel in onmacht.

1030 Doe riepen de heren met groter cracht

Dat Alexander ware doot.

Daer was rouwe ende jammer groot;

Niet eer en ende dat gheluut,

Vor dat Cristobolus een cruut

1035 Ter wonden dede, dat was goet,

Ende hi stelpte dat bloet.

Doe ruste de coninc ende sliep.

Mettien men in die tente riep:

ԁlexander es an die bate.

1040 Tfolc was blide utermaten

Ende ghinghen eten ende drinken

Ende lieten haren rouwe sinken.

Ende die coninc hi ghenas.

Teerst dat hi ghenesen was,

1045 Ende cume was beloken

Die wonde, so hevet hi ghesproken

Te vaerne int inde van eertrike;

Want hi woude haestelike

Dwinghen tfolc te sinen handen,

1050 Dat wonet in dien eylanden,

Die ligghen bi den paradise.

Abisari gherede sine spise,

Doe hi versoent was jeghen hem;

Taxilles quam tote hem,

1055 Die coninc van Alabodine,

Die gherede hem die scepe sine,

Ende Porus van Endi

Was hem tallen tiden bi.

Teerst dat die Grieken vernamen,

1060 Ghinghen si alle te samen

Toten coninc in die sale.

Craterus sprac ‘Hore onse tale,

Hoochste coninc! dijn overmoet

Ende dine doghet, al es soe goet,

1065 Wat inde saller af comende sijn?

Al ware al die werelt dijn,

Nochtan ware soe di al te clene;

Du en weets mate enghene.

Al en achtstu up dijns selves leven,

1070 Dine vriende sijn di beneven,

Peins om hare leven doch!

Dor dinen wille willen wi noch

Jeghen al die werelt striden;

Dor dinen wille willen wi liden

1075 Over die vreselike see,

Ende alle diere, dat es mee,

Willen wi dore di dorvaren,

Enghene vrese willen wi sparen,

Woutstu doch di selven wachten.

1080 Wat gode sal ons bemachten?

Hoe langhe sullen wi sijn ghesont,

Daer wi souken talre stont

Nieuwe vrese ende nieuwen anxt?

Alse daventure alre lanxt

1085 Met enen man ghewesen hevet,

Hoe saen dat soene beghevet!

Hoe mochstu ghedurech sijn?

Wie mach bescermen dleven dijn

In dese werelt? want soe es loos.

1090 Twi weerpstu di selven altoos

In grote vrese om clene ghewin?

En mercstu niet in dinen sin

Dat enen man sacht sijn moet,

Hevet hi na pine groot goet?

1095 Wacht di selven entie dine!

Laet ons vor di doen die pine!

Scuwe vrese sonder ere!

Wat eren mach hebben een here

Dat hi enen knecht verbit?

1100 Hi es ries, die sijn lijf verslit

Sonder ere ende sonder prijs.’

Craterus sprac in diere wijs,

Ende Tholomeus ende al dandere

Baden hier omme Alexandere.

1105 Craterus woort ende sine tale

Bequamen Alexandere wale,

Ende sprac ‘Danc hebbet dies,

Dat ghi meer vreest mijn verlies,

Dan uwes selfs, lieve heren!

1110 Ic weet u groten danc der eren;

Want sint dat ic eerst crone drouch,

Hebdi mi ghedient ghenouch.

Maer mi es anders, dan u es.

Sijt des seker ende ghewes

1115 Dat ic orloghen niene begheve,

Also langhe, alse ic leve;

Ende ic bem noch jonc van jaren.

Ic en beghere niet te waren

Langhe lijf, maer grote name;

1120 Die es allene mi bequame.

Onedel volc set sinen moet

Om langhe leven ende om goet;

Maer ic bem der werelt here,

Dies en achtics min no mere.

1125 Ic telle de seghen ende niet de jare

Entie ghichte, die mi tote hare

Daventure heeft ghegheven.

Tellic tgoet al van minen leven,

So hebbic ghelevet langhe.

1130 Europen es in minen bedwanghe,

Asien ic wan met ghenende.

Nu bem ic bi der werelt ende,

Ende soe es mi vele te clene.

Alsicse bedwonghen hebbe allene,

1135 Dan sal ic u daerna toghen

Een ander werelt vor uwe oghen.

Die staerke man maecht al verwinnen.

Antipodes suldi bekinnen,

Daer de sonne west up staet

1140 Ende oost ooc te hove gaet.

Alst hier es dach, eest daer nacht.

Ontsechdi mi ooc uwe cracht,

Volcs en mach mi niet ghebreken;

Waer ic doe mijn tekijn up steken,

1145 Alt volc sal mijn eghin sijn.

Onedel volc, dul alse swijn,

Sal ic maken edel ende vroet.

Eist dat ghi minen wille doet:

Datti nature hevet verholen

1150 Ende bedect in nauwen holen

Suldi sien, sidi so coene.

Dit begheric te voldoene

Ende in desen enden mijn leven,

Wilt mi daventure gheven.

1155 Dus indi sine tale ter vaert

Ende bat die heren te scepe waert.

Si seiden dat sijt gheerne daden,

Na dien dat hijt hem dorste raden.

Nu varen si ter see waert.

1160 Porus gherede hem die vaert

Al tote daert wilen dorevacht

Ercules met siere cracht

Ende Liber Baccus mede.

Alsi quamen terre stede,

1165 Vondsi haerre tweer pale

Van goude ghemaket wale.

Want elkerlijc van desen heelden

Hadde ghegoten na hem twee beelden

- Die waren vijftien voete lanc –

1170 Daer einde haerre beder bedwanc,

Derre tweer deghene vermeten.

Alexander hi woude weten,

Weder si waren hol of vul;

Datmenne en hilde over dul,

1175 Dedise boren dore tien stonden,

Ende doe hise vul hadde vonden,

Dedi die gate vullen met goude

Ende voer voort met ghewoude,

Om te soukene selsiene dinc.

1180 Doe en vant die jonghelinc

El niet, dan berghe, bossce ende velde

Ende olifante, die met ghewelde

Daer waren, ende wrede serpente,

Die men vint in Oriente.

1185 Van danen voer hi ter Oostersee,

Om te siene wonders mee,

Want hi hoort ghewagen des

Dat noit Liber Baccus noch Ercules

Die see en prouveden aldaer,

1190 Want soe so donker es vorwaer.

Aldus woude dedele vorste

Doen dat noit man doen en dorste.

Teerst dattie wint was west

Ent hem dochte wesen best,

1195 Voeren de heren vanden lande

Harentare souken viande;

Ende het was hem allen oncont.

Doch quamen si na der selver stont

Bi drie weken an een lant,

1200 Dat Argere es ghenant,

Daer die berghe noch in sijn

Allegader selverijn.

Daer vonden si volc, heet Lemnes,

Dat algader sonder hovet es;

1205 Gheborstelt sijn si alse swijn.

Daer vant ooc voghele die deghen fijn,

Die achter alse leuwen waren

Ende voren ghedaen alstie aren.

Derre sloughen si vele doot.

1210 Daerna vant hi een eylant groot,

Dat Crisa nu es ghenant.

Daer vondsi guldene berghe int lant

Ende coatricen ende ooc draken,

Derre si meneghen dorstaken.

1215 Si dwonghen de Ichthiofagiten,

Liede die wel vessce verbiten.

Daerna quaemsi in een lant,

Daer die liede in sijn ghenant

In griexer tale Gymnosofisten,

1220 Die vele wijsheiden wisten,

Dats in dietsce ‘Nakede vroede.’

Teerst dat se Macedo, die goede,

Sach, sprac hi ghelijc den milden

Dat si baden, dat si wilden,

1225 Dat gave hi hem sonder wedertale.

‘Ghef ons ewelec leven!’

Hi seide’Hoe mochtic dat ghegheven?

Ic bem selve een steerflec man.’

1230 Dander sprac ‘twi doestu dan

Dus vele quaets? du heves scande;

Wat jaghestu dus achter lande?’;

Van daer voer hi in Tambrobane.

Dats een eylant na minen wane,

1235 Talre beste van eertrike.

Daer was in een coninc rike,

Die Alexandere gaf sijn lant

Ghewillike in die hant.

Daerin sijn tiene edele stede

1240 Ende meneghe rijcheit mede,

Ende beesten, die sere biten;

Diere stene, margariten,

Carbonkele met crisoprassen,

Die in ghenen lande en wassen.

1245 Doe si danen ghesceden waren,

Quamen die Grieken ghevaren

In der Macrobienen lant.

Daer vonden si meneghen gigant,

Want si sijn twalef ellen lanc.

1250 Die hadde hi saen in sijn bedwanc.

Si waren so mesraect,

Dat si waenden, tware ghemaect

Tfolc van ysere ende van stale;

Dus waren si bedroghen wale.

1255 In dat lant es een fonteine,

So claer es soe ende so reine,

Dattet scemert also clare,

Alse oft van olie ware,

Wat so men daer mede dwaet.

1260 Nu es Alexanders raet,

En weghe te varene al te hant

Om te soukene ander lant.

Nu sijn die Grieken up die see,

Om te soukene lants mee.

1265 Si voeren, ende si en wisten waer.

Want si quamen dicke daer,

Daer grote deemsterheide was.

Ten jonxten gaf die aventure das,

Dat si van verren saghen staen

1270 Ghelijc alse ene borch ghedaen,

Die hem algader guldin dochte.

Na dien dat ict gheweten mochte,

So waest dat eertsce paradijs,

Dat volmaect es in alre wijs.

1275 Die vierine mure dochtem van goude.

Hi voer daerwaert alstie boude,

Alexander entie sine,

Die het winnen wouden met pine.

Nu sijn si an die roche comen.

1280 Na dien dat sijt hebben vernomen,

So dunket hem al sonder waen

Tote boven up die wolken slaen.

Alexander hilt stille ene stonde

Ghinder met sinen dragmonde;

1285 Hi peinsde wat hi beste dade.

Doe hi was in desen rade,

Riep een man van boven neder:

‘Alexander!’ hi antwoorde weder:

‘weetmen daer boven iet van mi,

1290 Dat ic Alexander si?

Wie es daer? wes es dit lant?’

Dander seide al te hant:

Ԅit lant es des selves heren,

Die di met so groter eren

1295 Al die werelt heeft ghegheven –

In sijn ghewout es ooc dijn leven –

Entien du wilen comen saghes

Up dijn bedde, daer du laghes,

Doe hi di gaf in dijn bedwanc

1300 Al dier werelt ommeganc.’;

Alexander antwoorde weder:

‘wat wildi mi werpen neder

Tenen lijteken dat ic hier was?

So machmen mi gheloven das.’

1305 Hi seinde hem hare enen steen

- Men vint siere ghelike en gheen

In algader eerderike: -

‘Dit es dijn tseins sekerlike

Van den eertscen paradise.

1310 Nu doe wale alstie wise

Ende lech al dijn souken neder

Ende vare ten ghemenen lande weder!

Daer saltu ondervinden saen,

Hoe dijn leven sal vergaen.’

1315 Doe trac hi thovet bindien mure.

Recht na dese aventure

Keerde Alexander te lande,

Ende hi hadde in sine hande

Ghonen wonderliken steen,

1320 Die clare alstie sonne sceen.

Hi wouch meer, alse ic hore segghen,

Dan alt ghewichte datmen legghen

Mochte daerjeghen in ene scale;

Nochtan verwouchene wale

1325 Also groot eerden als een siere;

Dit was een vremde maniere.

Hoe sine voorme was ghedaen

Dat willic u doen verstaen:

Hi was ghevoormet alse eens menscen oghe;

- 1330 Ecclesiastes cant wel toghen –

Dat hi die rijcheit neder wouch,

Wat so menre jeghen drouch,

Ende also luttel eerden alse een siere

(Dit was een wonderlike maniere)

1335 Hem neder wouch, dat es bedi:

Also langhe alse Alexander si

An den vleesce ende leven moet,

So en es die rijcheit niet so goet,

Van alder werelt diemen vint;

1340 Also god wille dat ghesciet

Entie aventure ghebiet,

Dattie mensce steerven moet,

Een clene stucke eerden es so goet,

1345 Alse die mensce ende beter vele.

Niemen en versta dit in spele!

Dit was betekekent bi den stene.

Dit en was loghene enghene.

Eer dese tijt quam, hier te voren

1350 So en was noit man gheboren,

Die die oosteylande dorste besouken.

Hier es deinde vanden neghenden bouke.

Die tiende bouc.

Alexander heeft ghesproken

Overdaet, die onghewroken

Altoos niet en mach wesen;

Want hi hem vermat van desen,

5 Dat hi sal, eist dat hi levet,

Dattie nature verholen hevet,

Sinen lieden openbaren.

Ooc so seidi mede te waren

Dat hem ware al eerderike

10 Te clene tenen conincrike.

Hier om was die Nature gram,

Alsoe die overdaet vernam.

Soe liet alrehande werc

End nam up hare een gheswerc;

15 Soe maecte hare ter hellen waert.

Waer so soe quam an die vaert,

Alle dinc waren hare onderdaen.

Die elemente hebse ontfaen,

Elkerlijc, want soese sciep.

20 Die lucht eerst jeghen hare liep

Ende groetese met soeten winde.

Teerst datse die aerde kinde,

Groete soese mettien blomen.

Twater es mettien visscen comen

25 Ende tfier metten planeten.

Alrande figuren beten

Ende eren hare sceppersse

Ende bidden dat soe niet en persse

Met honghere hare creaturen.

30 Dit was die tale der Naturen:

‘Danc hebt dat ghi mi doet ere!

Nu en souct min no mere

Die dinc, die ic hebbe verholen!

Ic vare enweghe ter helscer scolen

35 Dor uwen wille ende dor den minen.

Dat sal Alexandere scinen,

Want het sal sijn hooft becopen.’

Dit sprac soe ende dede open

Die aerde ende ghinc ter hellen.

40 Nu hoort! ic sal u hier af tellen.

Soe sach vor der helle dure

Rechte onder die helsce mure

Seven vrouwen in seven borghen,

Dier elc man wel mach sorghen.

45 Die een was moeder van den sonden,

Vrecheit, die daer was tien stonden.

Soe huudde dien groten scat.

Over waer segghic u dat,

Dat soe ghesmoutens gouts so vele

50 Goot in dier vrecker kele,

Dat soeser mede hevet verladen,

Al en conde soes hare niet ghesaden.

Hoverdechede, die coninghinne,

Sat daerna met erren sinne

55 In ene borch groot ende rike

Ende bespotte hare ghelike.

Luxurie, dats Onsuverhede,

Lach dare up hare stede

In bernender modre versmoort;

60 Want soe suverheit testoort.

Gulsecheit sat up hare stede

Ende verteerde hare lede.

Soe liet weder dor den hals gaen,

Dat soe te vele hadde in ghedaen.

65 Gramscap sat daer verbolghen.

Soe doet die ghone, die haer volghen,

In allen tiden sijn verwoet;

Want soe de liede maect onvroet.

Ghierecheit sat daer allene

70 Beloken in haren stene,

Hare hande onder hare liere

Ende bernende in dien swarten viere.

Nidecheit ende hare kinder

Hadden hare sale ghinder:

75 Verradenesse ende Loosheit.

Al en moghen si niet ghereit

Bedecken der liede weldade,

Si verkerense met haren rade.

Met desen seven hovetvrouwen

80 Woonde mede ooc en trouwen

Ypocrisie, die haer can maken

Buten goet in allen saken.

Ende Smekinge was ooc mede,

Die nu hevet hare stede

85 Met hoghen lieden in die sale,

Want soe can met scoonre tale

Hoghen lieden doen verstaen

Saken, die quaet sijn ghedaen.

So grote cracht hevet die miede

90 Ende smekinghe onder hoghe liede,

Dat si bejaghen haren wille,

Waer so si sijn, lude ende stille.

Dese sonden hevet besien

Die nature ende mettien

95 Ghinc soe bindien helscen muren.

Daer sach soe die sielen gheduren

Int vier dat bernet sonder lecht

Elke siele na hare recht.

Ic segghe u de stat vander hellen

100 Na dien dat ons die bouke tellen.

Soe staet midden in die aerde

Ende bernet altoos even haerde;

Boven inghe ende binnen wijt.

Daer pinet vier in elken tijt

105 Sielen, die hebben mesdaen.

Al sijn si in een vier bevaen,

Nochtan hebsi niet even groot

Die pine van dier langher doot.

Want dat vier es so gherecht,

110 Dat het den here ende den knecht

Also met pinen hevet bevaen,

Na dien dat si hebben mesdaen:

Some meer, some min.

Daer sijn ooc vele sielen in

115 Welna al sonder mesquame,

Sonder dat si van Adame

Sijn besmet ende el niete.

Dese weten lettel van verdriete.

Bi redenen prouvict u al.

120 Te somere alse berch ende dal

Es verciert metter sonnen,

Men siet hem tween te gadere ronnen,

Die een loopt met cleenre pine

Die ander es vander sonnen scine

125 So verhit, dat hi versmacht

Ende verliest al sine cracht.

In die middel van dier vlamme

So stoet die felle druut, die gramme

Lucifer Leviathan,

130 Die bedrooch dien eersten man.

Teerst dat hi die Nature sach,

Liet hie tfier, daer hi in lach,

Ende ghinc te hare waert.

Om dat soe niet en ware vervaert,

135 Liet hi sijn duvelike ghedane

Ende snelde hem te ontfane

Die grote sconhede weder,

Die hi hadde, eer hi neder

Van den hemele was verscroven,

140 Doe hi inghel was hier boven

Ende dor sine hoverdechede

Was gheworpen vander stede.

Doene die Nature sach

Begonste soe hare gheclach:

145 Ԗader ende wreker vanden sonden!

Wilen in dier eerster stonden

Waerstu clare alstier sonnen scijn,

Maer dor die hovaerde dijn

So verloorstu hemelrike.

150 Ic bidde di hulpe drouffelike.

Het es recht du gheves loon:

Want alstu verloors dien troon,

Waerstu sonder stede bleven,

En haddic di niet ghegheven

155 Ene sonderlinghe stede

In dese grote demsterhede.

Ic bringhe ene niemare ghedragen:

Alle creaturen claghen

Over Alexanders overmoet.

160 Hi dwanc enen coninc goet,

Coninc Clause van Atervaen;

Tracien es hem onderdaen;

Hi slouch Pausaniase doot,

Hi brac Teben, al was soe groot,

165 Hi dwanc Athenen ende Matone,

Hi drouch ooc roomsce crone,

Hi dwanc Luken ende Pise,

Hi slouch ridderen van prise:

Mennoene entie met hem waren,

170 Hi dorreet ooc te waren

Daris lant, dat hem verstaerf,

Ende verwan dien here driewaerf,

Hi verdreef dien here Apolonise

Ende brac Tyren, de stat van prise,

175 Hi wan Egypten ende dorreet

Libien, dat es so heet;

Babylone heeftene ontfaen,

Die Siten sijn hem onderdaen,

Hi heeft die israelsce roten

180 Binnen Caspi besloten;

Dus heeft hi Asien bevaen,

Ende Porus es hem onderdaen,

Subdraken heeft hi ghevelt

Abisari staet in siere ghewelt,

185 Taxilles es ooc sijn man;

Ende dat es meer: hem en can

Ghenoughen al dese ere.

Hi sochte deylande, dats mere,

Die sijn in die Donker see.

190 Heeft hi ghelucke goet voort mee,

Hi sal sien, wanen Nilus comt,

Want hi hem al nu beromt

Dat hi sal winnen tparadijs.

Du en wachtsti in alre wijs,

195 Hi sal di de helle af winnen.

Daertoe willi ooc bekinnen

Die werelt die hier onder es

Ende dwinghen Antipodes.

Hi wille de sonne sien west upstaen

200 Ende oost te hove gaen.

Nu wrec ons over dit verlies!

Wat eren soutstu hebben dies,

Of wat lone, of wat prise

Dattu uten paradyse

205 Adame dreves int drouve dal,

Of di Alexander winnen sal?’

Soe waende wech varen na dese woort.

Lucifer sprac ‘Vrouwe hoort!

Ic sals uwen wille doen sonder waen,

210 Ende ic en sals niet ave staen,

Eer ickene hebbe in der hellen

Met anderen sinen ghesellen.’

Stappans so riep hi te rade

In dier hellen alle die quade.

215 Up een plein quamen die keitive,

Daeromme lopen rivieren vive.

Die rivieren heten aldus:

Lete ende Avernus

Cocitus ende Flegeton

220 Ende die wrede Acheron.

Dese bernen ende stinken;

En mach niemen ghedinken

Dat hiere nie sonne sach,

Ofte eneghen wint, die helpen mach.

225 Daer ligghen die drouve sielen

Mettien duvelen, die vielen,

Ende doghen onghehoorde doot,

Want dat es hare meeste noot,

Dat si sterven sonder blijf;

230 Die hier leiden sondich lijf

Ende altoos om sonden werven,

Die moeten altoos ghinder sterven;

Si moghen de deemsterhede tasten,

Die drouve sielen, die altoos vasten;

235 Nu hebben si heet ende nu cout;

Daer es rouwe menechfout,

Ende hi moet sonder ende sterven,

Dien de helle doet bederven.

Doe thelsce volc versament was,

240 Die oude viant Sathanas

Wispelde drie waerf, ende al die ween

Wart ghestilt. daer ne was gheen

Die roupen dorste, doe hijt hoorde.

Doe sprac hi der Naturen woorde,

245 Ende hi seide meer daertoe:

‘Secht, mine ghesellen, hoe

Sullen wi ghedoghen dese overdaet,

Van desen man, diet al verslaet

Ende die alle dinc ontsien?

250 Laetmen sinen wille ghescien,

Hi sal al die werelt breken.

Dats al niet, maer hi sal steken

Dor die dicke aerde een gat,

Ende maken tote ons enen pat,

255 Daertoe sal hi onse sielen vaen.

Dus moeten wi hem sijn onderdaen.

Ooc so segghen die propheten

Dat god der werelt hevet beheten

Menech jaer hier te voren

260 Dat een man soude sijn gheboren

Met mieraclen, in weet wie;

Met sinen houte so sal hie

Breken onse vaste prisoen

Ende onse sielen daerute doen.

265 Nu siet, ghi heren vander doot,

Helpt ons gheraden terre noot,

Die wile dat men ons mach helpen!

Laet ons dies mans daet stelpen,

Dat hi niet die ghone en si

270 Die de helle sal hebben vri.’

Cume hadde hi dit gheseit,

Dat Verranesse sprac ghereit:

(Die was dier Nidecheiden dochter)

‘Lucifer, laet wesen sochter

275 Vorwaert meer dine maniere,

Ic salt di volbringhen sciere,

Want het es mi clene pine.

Ic hebbe een cracht van venine,

Men vint gheen van dierre naturen;

280 En mach in gheen vat gheduren,

No in ysere, no in stale,

No in goude, no in metale,

Dan in een coeclauwe allene.

Dat salmen gheven hem ghemene

285 Mettien claren wine ghemanc.

Hi sal sterven eer iet lanc.

Want Antypater, mijn vrient,

Die Alexandere heeft ghedient

Ende over Grieken es baliu,

290 Dien hebbic, dat segghic u,

Vander wieghen up gheleert

Dat hi van buten enen eert

Ende int herte draghet de moort.

Nu es hi ghedaghet voort;

295 Na dat hi hevet gheregniert dat lant,

Willene de coninc al te hant

Met hem hebben in sijn here,

Dat hi sine oude vertere.

Bi des mans helpe sal ic saen

300 Alexandere verslaen.’

Verranesse sprac dese tale.

Dat drouve volc priset wale,

Dat soe so sciere hadde vonden

Goeden raet in corten stonden.

305 Stappans voer soe uter helle

Tote Antypater, haren gheselle,

Die een quaet verrader was

Ende haerde sere in soorghen das,

Hoe hi behouden sal sijn ere

310 Jeghen den coninc, sinen here,

Doe riet soe der herten sijn

Te makene dat staerke venijn.

Ende doe hijs wale was gheleert,

Was soe saen ter hellen ghekeert.

315 Ende soe comt noch dicke uut

Te radene dusdaen saluut.

Nu es comen uter see

Alexander ende heeft mee

Wonders vonden, dies hi sach,

320 Dan ic u wel besceden mach.

Nu wille hi besien de woestine

Van Endi met groter pine

Ende daerna so willi scone

Varen tote Babylone

325 Ende besetten Asienlant.

Daerna wille hi te hant

Affriken winnen al

Ende daerna, heeft hijs gheval,

Spanien winnen ende in dien

330 Ercules colummen sien

Ent westeinde van eertrike winnen.

Ende daerna willi doen bekinnen

Sine cracht in Vrancrike

Ende Gallen dwinghen ghemenelike

335 Ende Aquitaengen ende Bertanien

Germaengen ende Allemanien.

Dan willi Moniu overliden

Ende Lombaerdien doreriden

Ende dor Rome in Grieken varen.

340 Bedi ontboot hi te waren

Dien van Surien in waren saken

Dat si scepe daertoe maken.

Alsi besocht heeft dlant van Inden

Willi hem dies onderwinden.

345 Dit heeft hi met Porus bestaen,

Die hem raet gaf sonder waen,

Dat hi Inden bescouwe,

Om dat men hem niet en wantrouwe,

Dat hi hadde enech lant

350 En ware den Grieken al becant.

Si quamen bi groten brouken,

Daer souden si passage souken.

Mettien rees daer een dier

Vreselijc ende onghehier.

355 Sijn rugghe was scaerp alse een saghe,

Twee hovede hadt up sinen craghe;

Deen was ghescepen alstie mane.

Sine huut, diet hadde ane,

Was ghelijc enen seepaerde.

360 Doe dander hovet openbaerde,

Gheleect eens cocodrilles hooft

Ende verbeet ooc, dies ghelooft,

Met enen bete ridders twee.

Sine mochtent nemmermee

365 Met ghenen spere doresteken.

Doe ghincsi sine been breken

Ende met groten hameren slaen.

Doe ghinghen si naerre staen;

Hem wonderes dat dier was so groot,

370 Dat daer lach ghesleghen doot.

Daerna quaemsi tenen woude,

Daer sloughen si tenten met ghewoude

Ses milen lanc, ses milen breet

Bi enen watere, dat Buemer heet.

375 Si wouden bliven daer dien nacht.

Doe waren met groter cracht

Die voorste cnapen sere versaghet,

Dat si ten tenten waren gejaghet

Ende si riepen ‘wapent u!

380 Hier comen olifante nu;

Si sullen dit here storen.’

Alexander hi riep voren

Die ridders van Tesalia:

‘Varet voren, ic come na;

385 Drivet voren swijn ende soghen

Doetse gorren, ghi sult moghen

Die olifante so vervaren.’;

Selve quam hi na te waren

Met Poruse, dien edelen deghen.

390 Die olifante quamen hem jeghen,

Some swart some bont.

Porus makede hem cont

Dat si goet te stride waren;-

Si wanese vaen ende vervaren-

395 Men soude de soghe so doen gorren,

Sine souden hem niet weren dorren.

Doe woorden die beesten versaghet,

Some vanden swinen verjaghet,

Some van ludene van businen.

400 Alexander volghede met pinen.

Daer slouchen siere neghenhondert doot

Ende tachtich, dat was wonder groot.

De tande naemsi tharen doene,

Ende keerden in die pauwelioene.

405 Die coninc hiet sciltwachte sciere

Bi nachte doen jeghen die diere.

Des ander daghes quam hi te waren

Ane een jeghenode ghevaren,

Ane enen meersch up een riviere.

410 Daer sach hi volc naect als die diere.

Si waren lanc neghen voete,

Si drinken water, eist sout, eist soete,

Rauwe vische eten si

415 Buten water ende daer onder

Moghen si duren, dat es wonder.

Alsi wouden tote hem tiden,

Dukeden si in de riviere besiden.

Ebigmaris heet die riviere,

420 Daer si wonen dese diere.

Doe quamen si in een foreest,

Daer vonden si alre meest,

Die men heet Cynokephaline.

Si sijn ghehovet als hondekine.

425 Si quamen jeghen hem ghelopen

Te samen met groten hopen,

Si scoten ende vloen mettien.

Si quamen al daer si sien

Woestinen utermaten breet.

430 Alexander hoort ende versteet

Dat daer en was wonders nemee,

Tote datmen quame ter Oostersee.

Ende si voeren weder west.

Doe dochte den coninc wesen best,

435 Om dat dlant was waterloos,

Dat si niet en scieden altoos

Vanden watere, dan twalef milen.

Daer dedi tenten slaen tier wilen.

Die tenten sijn daer saen ghesleghen,

440 Ende hout daertoe ghedregen

Ende daer ghemaect groot vier.

Doe waert die wint so onghehier,

Die up hen van oosten quam,

Dat sijs alle woorden gram.

445 Hi stac die tenten al ter neder.

Dat vier vlooch voort ende weder

Ende verbernde man ende paerde.

Dat was een weder dat vervaerde

Dat volc, want et was bi nachte

450 Ende in dien heerfst dat waeit onsachte.

Doet dach was bonden si te samen

Hare haernasch ende quamen

Daert was ghelie in enen dal.

Dies avonts ghinghen si over al

455 In die pauwelioene eten,

Want die stoorm was gheseten.

Des avonts waert daer coude groot.

Doe quam hem up een ander noot:

Die snee viel up hem in den dale

460 Also breet, dat lesemen wale,

Alse haddent ghewesen vliese.

Doe ontsach hem van verliese

Alexander, die milde, die boude,

Hi waende dat al versmoren soude.

465 Hi en wiste ander boete,

Sonder dat hi onder de voete

Dien snee dien volke treden dede.

Maer een reghen quam daermede,

Die smelten dede al dien snee.

470 Te hans quam daer wonders mee:

Een gheswerc quam daerna ghegaen,

Vreselec so waest ghedaen,

Swart oft die helle ware,

Ende bedecte alle die scare,

475 Daer si laghen in dien dale.

Doe saghen si ten selven male

Groot vier vallen uter lucht.

Daeraf hadsi grote vrucht,

Want dat velt waert al ontsteken.

480 Dat volc begonde doe spreken

Ende seiden het ware ons heren wrake,

Dat een man begonde de sake

Die van gode verholen es,

Ende no Liber Bacus, no Hercules

485 So verre dlant en dorsten souken.

Doe hiet die coninc oude douken

Die te stucken ghescoert laghen

Dien ridders jeghen tfier draghen,

Want het wasser jeghen goet.

490 Die coninc sprac ‘god die doet

Met alre dinc, dat hi ghebiet,

Dien biddic dat hi ons besiet

Dat wi niet en sterven hier.’

Stappans bleef staen dat vier,

495 Ende die nacht verscoonde al.

Ende die coninc gheboot in Դ dal

Dat men groot vier ontsteken soude,

Ende dat hi ate, wie dat woude.

Drie daghe waren si achter een

500 Dat nie sonne up hem en sceen,

Want swarte gheswerc hadse bedect.

Eer Alexander wech ghetrect,

Dedi vijftich ridderen graven

Eerlike met groter haven,

505 Die in dien snee waren versmoort.

Ende daerna voersi voort.

Cortelike quamen si te waren

Bi der groter see ghevaren,

Daer si saghen Oost-Etyopen

510 Ende die montanien open,

Die Hennos heten in dat lant.

Daerwaert voer hi al te hant.

Si vonden thol, daer in ghevoet

Liber Bacus was, die deghen goet,

515 Die al dlant verwan met wiven.

Dus hoort men Solinus scriven.

Ooc scrivet hi al over waer

Dat Liber Bacus was vierhondert jaer

Ende sesse, eer Alexander quam.

520 Doe Alexander thol vernam,

Seidemen, wiere in ghinghe,

Dat hi soude cortelinghe

Sterven bindien derden daghe.

Dit hielt die coninc al over saghe.

525 Doe sinde hiere in someghen keytijf,

Die verbuert hadde dlijf;

Si bleven doot bin drien daghen.

Hi hads rouwe, hooric ghewaghen.

An Liber Bacus dedi sine bede

530 Ende bat dat hi ende sijn volc mede

Te lande weder moeste keren

Te siere moeder met groter eren.

Dat bat hi al omme niet.

Alsi vraechde ofmen iet

535 Wonders meer vonde int lant,

Men seide Ԯeent.ՠhi hiet te hant

Al sijn here varen hene

In een poort, heet Fasiatene.

Si voeren bi siere baniere.

540 Doe quamen hem tontmoete sciere

Twee oude man. doe sprac die coninc:

Secht mi, heren, ene dinc:

Weti iet wonders in dit lant?’

Die een seide al te hant:

545 Ԉere, eist dat ghijt beghaert

Henen over tien dachvaert

Moochdi wonder groot bescouwen.

Maer ic segghe u bi trouwen,

Dat hier tusscen luttel waters si.

550 Daeromme segghic di: bedi

Nem metti viertich dusent man

Ende bewisse di van water dan,

Want die rochen nouwe sijn,

Daer liden moet dat here dijn,

555 Daer moechdi vele beesten sien.’

Alexander was blide van dien.

‘Eer ghi mi enweghe leet,

Secht wat dat ghi mi beheet

Te toghene dat selc wonder es.

560 Die een sprac Էes seker des

Ende merc des wale ende gome,

Wi sullen toghen di twee bome,

Deen es der manen, dander der sonnen,

Die griex ende intsch spreken connen;

565 Waer af dattu ooc wilt horen,

Sullen si di bringhen te voren.;

Hieromme waert Alexander erre

Ende hi sprac ‘Ben ic so verre

Van westen tote oosten ghereden,

570 Dat ghi mi sout bespotten heden?

Te waren, dat weert ut te scanden.’

Dae sworen si bede te hande:

‘Hets waer, ende ghi moecht weten saen,

Of wi u valsch doen verstaen.’

575 Die ridders baden hem utermaten,

Dat hijt niet en soude laten,

Hine voere dat wonder besien.

Daer coos hi uutten here mettien

Viertech dusent, die best waren;

580 Dander hiet hi henen varen

Ridders ende ooc olifante

Knapen ooc ende seriante

Met Poruse te Fasiatene;

Ende hi voer metten ouden hene.

585 Int droghe lant sonder water

Vant hi vele ommater

Serpente ende menegherande diere

- Van so misseliker maniere

Gheheten na die intsce tale,

590 Dat niemen can ghedietscen wale –

Tote dat si quamen dien bomen bi.

Man ende wijf vonden si

In dat lant, dat si begheren,

Ghecleet met huden van panteren

595 Van tygren ende van anderen dieren.

De coninc vrachde ‘Van wat manieren,

Ofte wat liede so sidi?’;

Si seiden’Inden so sijn wi.’

In dat lantscap so wies ooc

600 Edele balseme ende wirooc,

Want de bome balseme draghen,

Ende die liede, die si daer saghen

Si leveder bi al te waren.

Mettien so quam hi ghevaren,

605 al daer die mamerie stoet.

Die pape hi quam ute te voet,

Die pape van dien bomen was.

Alexander mercte das,

Dat hi was langher dan tien voete,

610 Van ghedane haerde onsoete,

Swart, ghetant als een hont,

Hi stont ghelijc ter selver stont

Alse of hine soude verbiten.

An sijn oren hinghen margariten.

615 Hi groete dien coninc ende vraghede

Wat hi woude ende wat hi jaghede.

Hi seide ‘ic quam hier in dien,

Dat ic die bome woude sien,

Die der sonnen enter manen

620 Heilech sijn na minen wane.’

Die pape sprac ‘Bestu rene

Van wive ende van manvolc ghemene,

Du moghes gaen in die heleghe stede.’

Daer stonden Alexanders ridderen mede,

625 Vierhondert, luttel meer of min.

Die pape seide ‘wildi hier in

- Ghi sijt clene liedekine –

So doet af die vingherline

Ende uwe cleder ende uwe scoen,

630 Het es sede, ghi moetet doen.

Der sonnen boom sal spreken saen,

Alse die sonne sal onder gaen,

Want hets sijn recht ende sijn sede,

Ende alse de sonne riset mede.

635 Dier manen boom spreect also saen,

Alse die mane sal up staen

Ende alse soe te hove gaet.’

Dit hilt al over baraet

Alexander, ende mettien

640 So ghinc hi die bome besien,

Die bede stonden in een paerc,

In enen mure en bore staerc.

Ende een bosch stont bindien mure,

Dien ghinc die coninc selve dure

645 Met anderen sinen ghesellen.

Si saghen uten bomen wellen

Balseme, diemen diere coopt,

Ghelijker wijs dat hars loopt

Ende hanghet uten kerseboom.

650 Dies nam Alexander goom

Ende naems vele, omdat wel rooc.

So deden sine ridders ooc.

In midden van den foreeste

Stonden twee die alre meeste

655 Bome, die noit die coninc sach.

Dat waest, daer het al an lach.

Si waren hoghe der voete hondert,

Hoe sere dat Alexandere wondert;

Hi waende wale al over waer

660 Dat vele te reghene pleghe daer,

Ende si so lanc waren daerbi.

Mettien so antwoorde hi,

Die pape, ende seide dat noit rein,

No beeste no voghel enghein

665 No ooc geenrehande serpent

Waert ghesien al omtrent.

Ne ware die bome bede

Waren ghewassen uter hede

Ende ghewijt wilen ere

670 Inder manen ende der sonnen ere.

Die grote Inden settense daer

Ende woonden hier menech jaer,

Ende si sijn lanc van helechede.

Doe woude die coninc daer ter stede

675 Offeren doen. die pape verboot

Ende seide Ԩier en mach niemen doot

Beeste slaen, no voghel ooc,

No selve ontsteken wirooc’;

Ende hiet hem allen na dien

680 Dat si vielen up hare knien

Ende cusseden dat hout

Ende baden met ghewout

Bede der manen ende der sonnen,

Dat sijs hem souden onnen,

685 Dat si die waerheit doen verstaen,

Hoet met hem soude vergaen.

Dat dede gheerne Alexander.

Doe vraghede dien pape een ander,

Weder si spraken griex so intsch.

690 Die pape seide’iԩc wilduut kins:

Der sonnen boom hi can wel bede,

Dier manen boom beghint gherede

In griex, in intsch int hi di spraken.

Dit sijn waerlike saken.’

695 Tien tiden dat dit ghesciede

Sach die coninc ende sine liede

Die sonne te hove gaen

Ende dat sonnenscijn ooc slaen

Boven an dier sonnen boom.

700 Die pape seide ‘Nemet goom!

Siet upwaert ende peinst te voren,

Waer af ghi wilt die waerheit horen!

Dan salmen u saen antwoorden.

Niemen en segghe het met woorden!

705 De coninc ende sine liede saghen

Onder die bome, onder dier haghen,

Si wachten hem jeghen baraet.

Doe vernamen si gheen quaet;

Upwaert saghen si doe alle.

710 Hi peinsde, hoe hi met ghevalle

Ende met seghe ende met eren

Te lande weder soude keren

Moeder ende suster sien.

Die sonnenboom antwoorde mettien:

715 ‘onverwonnen met wighen

Alexander, du sout ghecrighen

Dat heerscap van eertrike.

Maer du en comes sekerlike

Te dinen lande nemmermere.’

720 Dit sprac die boom toten here

Met cleenre stemmen in intscer tale.

Die woort bequamen hem niet wale

Alexandere; het was hem leet

Dat hiere so vele hadde gheleet.

725 Sijn volc begonde wenen;

Alexander dreechde dien enen,

Den anderen stilde hi met mieden

Ende bat al sinen lieden

Dat sijt niemenne en seiden.

730 Anderwerf so woude hi beiden,

Van dier manen boom te hoorne tale.

Die pape hi seide hem wale

Dat te midnacht soude sijn

Dier manen upganc bi een lictekijn.

735 Hier om woude Alexander biden

Ende nam neven siere siden

Perdicas ende Philotine

Ende daertoe dien neve sine,

Die cortelinghe uut Grieken quam.

740 Want hi vele wel vernam

Dat niemen anderen slouch daerin;

Dies ontsach hi hem te min.

Al die andere hiet hi vlien

Ende ghinc inwaert met hem drien

745 Vore dien heleghen boom staen

Ende anebedene saen

Ende peinsde dat hi weten woude

Die stat, daer hi in steerven soude.

Ende doe die mane begonste risen,

Alexander, deghen vri,

Dijn steerfdach es hierbi;

Ter neghender maent, int naeste jaer

Saltu sterven, dat es waer,

755 Te Babilonien in die stat.

Het sal di een doen dat,

Daer up du moedes min no mere.’

Alexander weende sere,

Also deden dander drie.

760 Al nochtan so twifelde hie,

Ocht enech ware vanden drien

Daert hem af mochte ghescien.

Ende dat berou hem haerde sere

Dat hijs en peinsde min no mere.

765 Si ghinghen danen ende wouden eten.

Maer Alexander, woudijt weten,

Drouvede, dat hi niet en at.

Sine vriende baden hem dat,

Dat hi hem selven niet en dode.

770 Hi at een deel, al dede hijt node

Ende daerna ghinc hi biden mure,

Dat hi daerna ter eerster ure

Echt hore dier sonnen boom.

Der dagheraet so nam hi goom.

775 Hi wecte sine vriende saen.

Tote dien pape sijn si gegaen,

Die noch sliep ende was bedect

Met dierhuden onverdect.

Een kouke, was dies avonts bleven

780 Van balseme, lach hem beneven,

Up ene tafele die vor hem es,

Ende daerup een yvorijn mes;

Want daer en es yser no loot,

Maer gout hebben si te vullen groot.

785 Si eten balseme ende wirooc,

Claren boorne drinken si ooc,

Die daer springhet in een dal.

Ende die liede pleghen al

Tetene sonder scolaken;

790 Si en hebben bedde no lilaken,

Van vellen maken si leitieren

Ghecleet met huden vanden dieren.

Bina leven si tweehondert jaer.

Die pape ghinc met hem daer.

795 Vore der sonnen boom si ghien.

Alexander peinsde in dien,

Wie dattene doden soude.

Hi peinsde dat hijt weten woude,

Wat siere moeder Olimpias

800 Ende sinen susteren ghehouden was.

Doe sprac die boom in griexe woort:

‘Brochtic di den verrader voort,

Daer di de doot af sal comen,

Du haddes hem saen sijn lijf ghenomen;

805 Dus soutstu die dinc verdriven,

Die niet achter en moghen bliven.

Over neghen maent hier naer

Saltu doot bliven, dat es waer,

Te Babylonien in die poort.

810 Du en weerts van ysere niet vermoort,

No met selvere, no met stale,

No met goude, no met metale,

Du salt sterven met venine.

Olimpias, die moeder dine,

815 Sal doorperleke bliven doot,

Ombegraven ende bloot

Salsoe ligghen vor de beesten.

Dine sustere selen sijn de meeste,

Ende twee die salechste langhe wile,

820 Die solen sijn bin menegher mile.

Al sal dijn leven niet sijn lanc,

Die werelt sal sijn in dijn bedwanc.

En vraech ons en twint niet voort!

Rume onse borch ende vare ter poort,

825 Die Faciatene heet, Tote Poruse ghereet!’

Die pape sprac ‘u hantgheslach

Ende u wenen al dien dach

Doet de bome belghen sere.

830 Rume die borch, coninc here!’

Nu twivelt meneghen man hier af,

Wie hem daer antwoorde gaf.

Dattie bome niet en spraken

Weetmen wale in waren saken.

835 Some segghen sekerlike

Dat dinghel was van hemelrike,

Ander liede waenden das,

Dat het van den duvele was.

Maer daertoe secht mi mijn waen,

840 Die duvel en mach niet verstaen,

Wat so enech mensce peinset,

Ofte segghen waer ongheveinset

Sonder loghene daermede.

Maer dese stemme en dede

845 El niet dan waer verstaen.

Hierbi so seghet mi mijn waen,

Na dien dat soe gaf antwoorde

Dien ghepeinse ende niet dien woorde,

Dat soe van goods halven was.

850 Dient waer dunct, volghe mi das!

Alexander hiet te hant

Sinen lieden rumen dlant

Ende hietse varen hene

Te Poruse te Faciatene,

855 Want het dochte hem wesen goet.

Hi saecht an dier liede moet

Dat si in wanhope waren,

Hi sach wel dat hi moeste varen

Danen, en soudsi hem begheven.

860 Hi bat dien drien, die daer beneven

Waren daer men die antwoorde gaf,

Dat siere niet en seiden af.

Aldus sijn si enwech ghevaren,

Die balseme ende wirooc te waren

865 Roken so langhe stont.

Doe dat dien Inden waert cont,

Die woonden bi der groter see,

Seiden si dat nemmermee

Alexander sterven en mochte,

870 Om dat hi dat lant besochte,

Daer noit vremde man en quam.

Doe dat Alexander vernam,

Wiste hijs hem danc ende dochte

Dat het loghene wesen mochte,

875 Die hem die bome hadden gheseit.

Ende hi voer te Poruse ghereit.

Daerna quam hi in een dal,

Hiet Jordia over al.

Daer sijn serpente menech een,

880 An haren hals hebben si dien steen,

Die smaragdus es ghenant.

Noit en was man becant,

Die liden mochte dor dat dal.

Die serpente leven al

885 Met witten peper, dat wast int lant.

Dat es dien Inden wel becant.

Si hebben daer ghemaect forneise,

Daer si up ligghen met peise,

Dertich voete vander eerden.

890 Daer met jaghen si haerre veerden

Die serpente met viere;

Dus eist van bruunre maniere.

Die serpente die daer sijn,

Alse beghinnet die lentijn,

895 So hebben si orloghe groot

Ende dan blijfter vele doot.

Hieraf hadde meneghen steen

Alexander, dat wonder sceen.

Daerna quamen si te hant

900 Varende in der Bragmannen lant,

Dats heilechste volc van eerderike.

Si delen haer goet ghemeenlike

Ende si en hebben gheen afgode.

Si en doen niet buten goods ghebode,

905 Daer sijt weten, nemmermee.

In dien lande noch in dier see

En souken si neringhe enghene.

Si ontfinghen wel ghemene

Alexandere ende ooc die sine,

910 Die daer quam met groter pine,

Ende Dyndimus, die daer was here

Ontfinkene met groter ere.

Van danen voer hi tote Ceres,

Dat alre gherechteste volc es,

915 Dat men weet in eerderike.

Tusscen dese twee conincrike

Loopt een riviere, die Axis heet.

Dats een lant, daer men niet en weet

Van hoerdom no van valscen ede,

920 Daer en was noit so groot onvrede,

Daer men manslacht om dede;

Dronkenscap no *

En kent men daer clene no groot;

Si en eten anders niet dan broot

925 Ende daertoe somech coukelkijn,

Si drinken borne; ende dit sijn

Die behendechste van sijtwerke.

Si maecten een ghelede sterke

Ende leden dien coninc uptie vaert

930 Ten coninghe Poruse waert

Al toten berghen van Caspi,

Ende daer so scieden si.

Voort quam Alexander die fiere

Daer hi vant erehande diere:

935 Voren rechte tusscen haer oren

Stont ghewassen een groot horen,

Alst ware een selfwassen been,

Dat ghelijc enen swaerde sceen

Ende ghetant ghelijc ere saghen.

940 Teerst dat si die liede saghen,

Quaemsi ghelijc verwoeden wilde

Ende staken de ridders dor die scilde.

Daer hadden si enen staerken strijt.

Si slougher doot ter selver tijt

945 Achtdusent ende vierdehalf hondert.

Hoe sere dies Alexandere wondert

Dat si so sere jeghen hem striden!

Doch dat sijt met pinen liden

Ende quamen aldaer ghevaren,

950 Daer Porus lach met siere scaren.

Na dien dat Permenio

Was versleghen rechte also,

Alse de achtende bouc vertelt,

Makede Alexander met ghewelt

955 Over Percen ende over Meden

Ende alle die goede steden

Baliu sinen neve Aloene

Ende gheboot hem te doene

Dat hi soude in corter wile

960 Vive guldine pile

Maken doen te Babilone.

Daerin hiet hi scriven scone

Altenen gader sine geesten.

Die soudemen setten met groter feesten

965 Int al einde van Endi,

Voorder dan die deghen vri

Liber Bacus noit comen dorste,

Ofte Ercules, die edele vorste.

Si waren lanc vijfentwintech voete,

970 Daer an bescreven met grooter moete

Sine geesten utermaten wale,

Tien voete hogher dan Ercules pale

Ende daertoe voorder oc gheset,

Want hi dlant besochte voorder bet.

975 Alexander vergat dies al

Dat hem dat ghevallen sal,

Dat hem die bome hadden gheseit,

Maer hi haeste hem ghereit

Te winne also menich lant,

980 Alse hier voren es ghenant,

Daer hi de scepe toe dede maken.

Ende of ooc waer waren die saken,

Die hem die bome seiden,

So woude hi hem ghereiden,

985 Te stervene met groter ere.

God here, wel lieve here,

Wat inde sal hier ave wesen?

Al waert al sijn daer wi af lesen,

Ende al dat dat sonnescijn besiet,

990 Nochtan soudt hem al dunken niet.

Ens niemen rike die nu levet,

Hem en ghenoughet te dien dat hi hevet.

Hoe saen sal hi sijn bedroghen!

Nu wille hi sine macht toghen

995 Al dien lieden, die nu sijn;

Te waren dat sal een venijn

Hem benemen haerde saen.

Hi waent die werelt al verslaen

Ende al tfolc verwinnen moghen,

1000 Hi sal verliesen met ere toghen:

Want die verrader Antipater,

Die hem dies ghenenden der,

Ende sulc sijn gheselle,

Dien die vrouwe van der helle

1005 Leerde maken dat venijn,

Dat niewer in en mochte sijn,

Sonder in een coeclauwe allene,

Die sijn comen al ghemene

Te Babilonien in die poort

1010 Ende visieren om die moort.

Men leest in een ander stede

Dat Alexanders suster dede

Met haren rade den broeder vergheven;

Want soe waende na sijn leven

1015 Enen hoghen man nemen daerna.

Aldus seghet Scolastica.

God here, hoe valsch es die aventure!

Nu hevet soe te menegher ure

Desen man behouden dleven;

1020 Och, sal soe hem laten vergheven?

En mach soen nu niet doen ontvlien,

Of dat die saken niet en ghescien:

En mach soe niet openbaren

Die ghone, die dat doen begaren,

1025 Ende doene anders sins doch bliven,

Waert met sweerden of met kniven?

Want daermet heeft hi meest ghedaen.

Maer nu seghet mi mijn waen

Dat hi was so seghevri,

1030 Dat niemen in die werelt en si,

Diene mochte met wapen winnen.

Willemen dan die waerheit kinnen,

So waest hem dan meerre ere,

Dat menne mochte nemmermere

1035 Doden, dan met venine.

Dus quam hem ere vander pine.

Nochtan dat de Aventure sach

Dat hem naecte die steerfdach,

Wille soene prince maken allene

1040 Over de werelt al ghemene.

Soe maecte cont dien coninc

Also verre als die werelt ghinc.

Also sere waert tfolc vervaert,

Doe dat openbare waert

1045 Dat hi bedwonghen hadde Asien lant,

Ende hi woude al te hant

Dwinghen dlant van Affrike

Ende al de werelt ghemenelike –

Hoe verre dat si van hem waren –

1050 Dat si niet en waenden ontfaren;

Gheen eylant en was so vast,

En ontsach dien wreden gast.

Al die lande van eertrike

Ghereden hem ghemenelike

1055 Alexandere te gane in hant

Ende up te ghevene al hare lant,

Om te sachtene sinen moet.

Si quamen ter see waert metter spoet

Ende snelden hare vaert.

1060 Cartago waert so vervaert

Ende algader Affrike

Dat si meenden ghemeenlike

Si wouden hem sijn onderdaen

Spanien, dat hadde ontfaen

1065 Daer te voren meneghen seghe,

Screef dat hem wilde alleweghe

Dienen alse sinen here.

Gallen seinde hem, dat es ere,

Een fine guldine crone.

1070 Almanien quam hem scone

Ende Germanien te ghenaden.

Lombardien es beraden

Ende Italen alghemene:

Al sijn si mettien staerken stene

1075 Van Moniu ghevest ende metter see,

Sine waenden nemmermee

Alexandere wederstaen.

Sardanien waert hem onderdaen

Ende ooc die vaste Cecile

1080 Ende Cypre, dan was ghene ghile.

Maer ic maect u te lanc:

Wat so die aerde in hare bedwanc

Hevet dat waert hem onderdaen

Ende quamen te Babilone saen.

1085 So menech bode quam al daer,

Scepe geladen, dat was waer,

Met so menegher dierhede

Ende daertoe van so menegher stede,

Dats cume ieman gheloven mochte,

1090 Hoe men daer die mare brochte.

Teerst dat Macedo vernam

Dat eertrike al gader quam

Te Babilonen hem te ghenaden,

Waert hi haerde saen beraden

1095 Ende hadde dien wille groot

Te varene te siere doot

Ende snelde hem sere utermaten.

Hi quam in dier Eufraten

Nederwaert met siere scaren

1100 Al bi dien watere ghevaren.

Ende doe hi quam dier stat bi,

Ontsceepte die deghen vri

Ende voer toors metter vaert.

Doet in die stat cont waert

1105 Dat Alexander quame aldaer,

Dat segghic u al over waer

Dat men al die stat verchierde.

Elc man pijnde ende visierde,

Hoe hi hem scoonste maken mochte.

1110 Ic segghu dat in waren ghedochte

Dat si maecten meerre feeste

Bede die minste entie meeste,

Dan si ghedaen hadden te voren,

Doe si hem coninc vercoren.

1115 Ende Alexander quam ghevaren

Moghentlike met drien scaren;

Die poorters quamen jeghen hem uut,

Daer was van feesten groot gheluut.

Aldus quamen si in die stede,

1120 Daermen hem groot ere dede.

Teerst dat hi was ghebeet,

Was hem een sitten ghereet

Van yvore ende van goude.

Selve was hi, alse hi woude

1125 Versiert met ere conincscrone.

Daer besiden so sat scone

Die grote coninc Porus,

An dander side Exateus,

Die dies conincs Daris broeder was.

1130 Ic dar mi wel vermeten das,

Dat siere ghenote engheen

Scoonre man ghinder en sceen:

Sijn haer was kersp ende blont,

Blosende lier ooc talre stont,

1135 In die oghen was hi goedertieren.

Hi hiet in laten sciere

Die boden, die daer waren comen,

Die ic bi namen u sal nomen.

Teerst quam die bode van Gallen

1140 Ende brachte vor hem allen

Enen scilt ghesmeet van goude,

Versiert met stenen menechfoude;

Want daer es van ridderscap die blome.

Cartago met groten rome,

1145 Die van Affrike es hovetstede,

Brochte enen helm van goude mede,

Want men daer die beste maect.

Almanien brochte al naect

Te prosente een swaert van stale,

1150 Dat men daer can smeden wale,

Van goude die appel ende scoe.

Spanien seinde dien coninc doe

Een oors van prise appelgrau,

Ghereide ende breidel van siden blau

1155 Ende die steghereep van goude.

Italien seinde dor sine houde

Van siden een groot pauwelioen.

Cecilien seinde na sijn doen

Halsberch ende cousen een paer

1160 Ende een coverture van selvere claer.

Noorweghen ende Denemaerke

Seinden teldende peerde staerke,

(Want het was tien tiden een)

Inghelant, dat wonder sceen,

1165 Seinde enen cop vol diere stene;

Het was Scollant doe ghemene.

Yrlant seinde een scip vul scachte,

Baertanien seinde daer met crachte

Enen boom, die ganse drouch.

1170 Nochtan en waest niet ghenouch:

Elc conincrike seinde scone

Van goude ene diere crone

Ende daertoe purper ende scarlaken

Ende alrehande diere saken:

1175 Selver, gout ende bliaude

Ende meneghe diere miraude

Ende wat die mensce gheerne siet.

Dat ic u nome, dats al niet;

Maer ic segghe u cortelike,

1180 Al dat goet van eerderike

Was hem gheseint daer te samen.

Dus sprac hi ten ghonen, diere quamen:

Ԅanc hebbes god ende daventure

- Al eist mi worden te sure –

1185 Dat mi ghesciet al dese ere

Dat ic bem een enech here

Van eertrike nu tier tijt.

Dat ghi, die hier nu comen sijt

Ende van verren sijt ghesent,

1190 Over here mi bekent

Sonder slach ende sonder stoot,

Danc ooc moetijs hebben groot.

Hadde Daris aldus ghedaen

Ende over here mi ontfaen,

1195 Hi hadde weder ontfaen sijn lant.

Dus waert woorden hem becant

Dat mi te dienne es groot ere.

Porus, die rike here,

Mach dat weten haerde wel

1200 Dat ic sachte bem ende niet fel,

Al verwan ickene met stride *

Dan mi te dienne in allen tide.

Want ic wille dat mijn vrient

Ende wat menscen dat mi dient

1205 Dat hi wese also vri

Ende eighendomes quite si,

Dat men segghe in elke stede

Dat el niet dan vrihede

En es mi te wesene onderdaen,

1210 Up dat si willen te paise staen.’;

Dit hevet hi ten boden gheseit.

Mettien so keerde hi hem ghereit

Te sinen ridderen ende sprac:

ԇhi, die groot onghemac

1215 Ende menech lant hebt dorronnen,

Eer die werelt wi verwonnen,

Met wier cracht ic hebbe ghecreghen

Dat mi die werelt heeft gheneghen,

Uwe loen en sal niet wesen clene;

1220 Want ghi weerdich sijt allene

Mi te hebbene tenen here,

Ende ic bem weerdech wel der ere

Dat ic ooc u coninc si;

Want u die coude niet van mi

1225 En verdreef in Siten lant;

Die grote hitte ende tgrote sant

Van Libien ende van Persi

En versciet u niet van mi.

Dat wonder van der intscer see,

1230 Dat swarte gheswerc, die grote snee,

Die leuwe van Yrcani

Ende dat wonder van Endi,

Die serpente ende die olifante

Ende ooc die leleke gygante,

1235 Al hebdijt met mi dorronnen;

Darise bebdi tweewerf verwonnen

Ende Mennoene hebdi doot;

Porus weec, al was hi groot,

Taxillis ende Abysari,

1240 Dese coninghe verwonnedi.

Nu en wetic hier ter tijt

In die werelt enghenen strijt;

Maer om dat ic niet en wille

Dat onse wapen ligghen stille,

1245 Laet ons een ander werelt souken!

Men vindet lesende in bouken

Dat een ander werelt es,

Daer tfolc heet Antypodes,

Laet ons dat winnen mede!

1250 Dat gheen lant no ghene stede

En si, si en sijn algader mijn;

So en mach gheen sake sijn,

Die ghebreect an uwer ere,

Dus salmen van ons emmermere

1255 Bede singhen ende lesen.

Hier af sal ic u leetsman wesen.

En es gheen lant dat * staet,

Willics mi pinen, in doorgaet.

1260 Die staerke maecht al besouken.

Ja en segghen onser voorders bouken

Dat mee werelde sijn dan ene?

Mine bliscap soe es clene

1265 Dat ic dene niene hebbe bedwonghen.

Het weten doude metten jonghen

Dat mi Rome hier te voren

Tenen here hadde vercoren

Ende si mi seinden haerde scone

1270 Bi Emulium ene crone;

Nu wilsi dit belof mi breken.

Dat willic talre eerste wreken

Ende Rome neven daerde slechten,

So dat si nemmermeer en vechten.

275 Dit sprac hi, ende daerna saen

Begonste de sonne sinken gaen.

Stappans ghinc de sonne te hove,

Entie coninc van groten love,

Dien eertrike was onderdaen,

1280 At ende ghinc slapen saen.

Ende die lucht waert onghedaen;

Sterren ende mane woorden bevaen

Met enen swarten gheswerke in dien,

Datse niemen en mochte sien.

1285 Waer so die scepeliede waren,

Die bider see souden varen,

Si en consten bi sake neghene,

No bi naelden no bi stene

Die leidesterre niet ghevinden.

1290 Om dat si hem niet en bekinden

Bi sterren no bi steens cracht,

Bleven si al dien nacht

Drivende. al, clene ende groot,

Beweende Alexanders doot.

1295 God here, wel lieve here,

Waerbi verloos hi emmermere

Tgheluc, dat hem mede was?

Maer ic bem in wane das:

Hadde hi hem laten ghenoughen

1300 Met redene ende met ghevoughe,

1265 dat ic die nieue heb;

Hadde hi so ootmoedelike

Gheluc ghedraghen, als hi was rike,

Alse hi sijn aermoede dede,

Hi ware ontfaren terre stede,

1305 Dat hi niet en ware bleven

Van den venine, dat hem was ghegheven.

Nu eest comen ter dagheraet,

So dattie dou te vallene en bestaet;

Die voghele en songhen niet,

1310 Dat haerde selden es ghesciet

Na dien tijt van haren eersten sanghe;

De nachtegale sweech van bedwanghe

Ende van rouwe, die nakende was.

Vele liede mercten das,

1315 Dat de daghesterre eerst verscoot

Ende dandere lichten noch al bloot,

Doe die dagheraet up stoet;

Soe snelde haer met groter spoet

Voor den daghe te hove waert,

1320 Ghelijc of soe ware vervaert.

Die dagheraet was haerde lanc,

Die sonne rees aen haren danc.

Teerst dat soe was up ghestaen,

Woude soe wederkeren saen;

1325 Maer goods ghebot wasser weder.

Ay, god here, doe keren weder

Die sonne, of een wile staen!

Want soe sal bederven saen

Die sonne van der werelt al.

1330 Maer, weet god, dat ongheval

Ende die wile soe was bi

Dat die edele deghen vri

Dat venijn moeste ontfaen,

Dies hi niet en mochte ontgaen.

1335 Die sonne sceen hoge up den dach

Ter cameren, daer hi in lach

Haerde sachte ende sliep.

Menech man snelde ende liep

Te comene in dies conincs sale.

1340 Die coninc achemeerde hem wale

Ende quam sitten uptier sele.

Daer was feeste overvele.

Selve gaf hi grote ghichten,

Meer dan ic u can berichten.

1345 Mettien so brochtemen dien wijn,

Daertoe snelden de ridders fijn.

Senberis ende Antypater,

Dier ic cume ghewaghen der,

Brochten ghemanc in dien wijn

1350 Dat onverwinleke venijn.

Ende dien god dies onste

Dat hem noit man verwinnen en conste,

Hem quam coude ende grote pine,

Dat hi vel ende beswalt onder de sine.

1355 Doch halpmen hem te bedde waert.

Sine vriende bleven beswaert

Ende weenden haerde sere;

Maer daer en dorste vor dien here

Niemen wenen openbare;

1360 Si waenden der aventuren ware

Soude hem te staden staen,

Alsoe dicke hadde ghedaen.

Maer teerst dat dat venijn

Quam binnen dien aderen sijn,

1365 Ende hem die puls dede verstaen

Dat hi niet en mochte ontgaen,

Dede hi maken in die sale

Sijn bedde scone ende wale.

Daer quamen al sine baroene

1370 Ende menich seriant coene

Wenende ende waren onvro.

Teerst dat dit sach Macedo

Dat menech sine cleder scoorde,

Sprac hi dusdaneghe woorde:

1375 ԗie sal na mi werdech wesen

Dat hi here si van desen

Ende coninc van diere scare,

Teerst dat ic uter werelt vare?

Langhe ghenouch hebbic ghehadt

1380 Die werelt al, ic benre sat.

Mi es ghenouch ooc aventure

In stride vergaen wel ter cure;

Minen leden vernoiet des,

Dat dese siele daerinne es;

1385 Ic hebbe verteert lijf ende stonde

In dier werelt met menegher sonde;

Ic hebbe ghenouch tote nu

Die werelt berecht, dat segghic u.

Ic moet berechten nu dien troon;

1390 Men roupt mi te meerren loon,

Want die hemel wille mi halen,

Om dat ic daer soude betalen

Dat rike, dat gherechte algader

Met Jupiter, minen hemelscen vader.

1395 Daer moetict berechten al,

Van eerderike dat gheval

Ende al dat doen van hemelrike.

In weet ooc niet sekerlike

Oftie gygante sijn verresen,

1400 Daer wi vele ave lesen,

Astreus ende Tifous

Egeon ende Enceladus

Ende si dien hemel willen winnen.

Si willen weten ende bekinnen

1405 Dat Jupiter van groter ouden

Dien hemel niet en can behouden.

Om dat si niet en dorren striden

Hebben si nu te desen tiden

Boden al na mi ghesant

1410 Dat ic mijn comen niet en make lanc,

Ende Jupiter hevet gheseit;

Ic moet dare, al eest mi leit.’;

Aldus inde hi sine woort.

Sine ridders vraechden hem voort,

1415 Met naten oghen, wien hi wilde

Dat eertrike na hem behilde.

Hi sprac Ԩet sal die beste sijn

Coninc na dat leven mijn

Entie es dies riken werdich wale.

1420 Mettien ontvel hem die tale,

Ende hi en constene niet ghenomen.

Maer in dien es hi becomen,

Dat hi nam een vingherlijn

Van den luchter vingher sijn

1425 Ende gaeft Perdicas an die hant.

Die heren peinsden al te hant,

Dat hi woude dat na sijn leven

Perdicas hare here bleve.

Scolastica seit dese dinc:

1430 Doe hem sine tale ontghinc,

Dat hem sine memorie bleef,

Ende alle sine dine bescreef,

Ende dat hi twalef jaer drouch crone.

Ooc maecte hi twalef stede scone;

1435 Alle hiet hise Alexandrie,

Sonder ene stede vrie,

Die hiet hi Bucifaline,

Ende some hiet hise Alexandrine.

Hi bescreef in elke stede

1440 Enen coninc ende dede

Elken ene crone draghen

Van dien ridders in dien daghe

Die met hem waren sine ghenoot.

Ne ware na sine doot

1445 Vochten die viere jeghen die achte

Ende verwonnense met crachte.

Deen vanden vieren was Tholomeus,

Dander was Anthiocus,

Emenidus ende Perdicas:

1450 Dus wanic datter viere was.

Dese viere behelden trike

Na Alexandere gheweldelike.

Doe Alexander elken coninc

Bescreven hadde sine dinc

1455 Drouch hem tfenijn ter herten saen.

Sine oghen ghinghen te stare staen,

Ende dat coude vander doot

Brachte hem selken wederstoot,

Dattie siele sciet uten vate

1460 Ende voer enweghe haerre strate,

Daer soe verdiende ende god gheboot.

Doe waert van claghen gheluut so groot

Alse ocht die donre ware.

Dat saghen si openbare,

1465 Dat hem dAventure niet en halp,

Dies maecten si groot ghestalp.

O wi, hoe salech ware die man,

Leide hi sinen sin daer an,

Hoe hi de salechede mochte erven,

1470 Ende hi dan ontsaghe sterven;

Want es het aerm, es het rike,

Al moet sterven ghemenelike.

Dats der sielen een groot vaer

Daer men volcht den goede naer,

1475 Dat dien aermen man bedrieghet;

Die werelt ere, die gheerne lieghet,

Doet vergheten ons der doot.

In dier see doochtmen vrese groot,

Ghelijc oft volc ware verwoet

1480 Ende al om dier werelt goet.

Clerke varen te Rome waert,

Dat es een vreselike vaert,

Daer si ooc groot goet om verteren;

Want si willen impetreren

1485 Provende met groter eren.

Ghevalt dat si te lande keren,

So comt een coorts ende nemet saen

Al dat si hebben begaen.

Bi Alexandere prouvent wi allene:

1490 Dien de werelt was te clene,

Die geeste seghet ons daer af:

Hem was groot ghenouch een graf

Van vijf voeten maerberijn.

Te waren, dat dunct mi jammer sijn

1495 Dat so edel een lichame

Ende een man van sulker name

So langhe in ondiere aerde lach,

Tote dat Tholomeus sach,

Die ooc mede Soter hiet,

1500 Dien Alexander Egypten liet;

Dat was die gone die Achers stichte.

Hi maecte, seghet dat ghedichte,

Alexandere een diere graf

In die stat, die hi hem gaf,

1505 Dats in Egypten Alexandrie,

Daer was met groter sengerie

De here begraven ende met feesten.

Hier makic ende vander geesten.

Nu dankic gode, die mi die cracht

1510 Gaf, dat ic hebbe vulbracht

Alexanders aventure;

Want hets worden mi te sure.

God gheve haer ere ende prijs goet

Die dede dat ict bestoet,

1515 Want soe es edel ende bequame.

Die wille weten hare name,

Ic segghe hem, waer hise mach souken:

Die eerste littere van ses bouken

Segghen hare name, min no mee,

1520 Beghinnet hi ter eerster G.

Ic bidde ooc al dien ghonen mede,

Waer so si sijn in elke stede,

Die in desen bouke lesen,

Sien siere in iet bescreven wesen

1525 Daer iet an te beterne es,

Jacop bidt hem allen des,

Dat sijt beteren, hets wel ghedaen;

Want diet wille maecht verstaen

Datti materie es haerde swaer;

1530 Ende ooc om een half jaer

Was over dien bouc ghedicht.

Ware die materie licht,

So waert te lachterene mere,

Haddicker in mesgrepen sere.

1535 Nu biddic dier moeder ons heren,

Dat soe mi moete daertoe keren,

Dat ic hare dienen moete.

Al es mi die werelt soete,

Ic hope noch an haren troost,

1540 Die meneghe siele heeft verloost,

Dat soe noch mijn leven al

Tenen goeden inde bringhen sal;

Want soet noit manne en ontseide,

Die an hare sinen hope leide.

1545 Met hare moetwi sijn vercoren;

Amen segghet alle diet horen!