Den Camp vander doot

Uit; https://www.dbnl.org/tekst/pert001camp01_01/pert001camp01_01_0013.php

Door; Nico Koomen.

Dit boeck is ghenoempt den Camp vander doot
Studeert hier inne want het is v noot

Dit boek is genoemd het Kamp (tweestrijd) van de dood
Studeer hierin want u hebt het nodig.

Hier beghint een bouck oft een tractaet. Dwelc van elc waer goet gheuzeert
Daer af den tijtel dus gescreuen staet Deerste vanden Ridder gedelibereert.

Hier begint een boek of een traktaat, wat van elk was goed geadviseerd. Waarvan de titel dus geschreven staat/ De eerste van de Ridder over gelegd.

Hier begint dat prologus vanden boeck

Gehieten den Camp vander doot

Hier begint de proloog van het Geheten de Kamp van de dood.

WAnt gelijc die propheet Iob seijt Dat leuen des menschen is als een strijt opter aerden ende de mensche niet sekere en heeft dan de doot niet onsekere dan de ure des doots Daer om sellen allen sterflijke menschen dit boeck dat gehieten is den Camp vander doot. dicwijls ouer lesen ende mitter herten ouerdencken ende speculeren want het vol is van geestelijke verstandenisse vol van scrifturen ende figuren vol van exempelen der poeten ende nae die conste vande rethorijc zeer constelijc geset is toenende demanire van eenen princelijke gewapende ridder lerende dat elck mensche mit geestelijke wapenen dat is mit duegden enen doot camp vechten moet om te strijden tegens den tijtlijken doot. waer mede elck aenbeuochten wort van Atropos die godinne des doots welcken niemant ontgaen mach mer den tijt wel verlengen mach mit goet regiment mit wijslic ende dueglijc te leuen waer bij dat hij den ewigen doot sel mogen ontgaen ende inder ewicheit leuen sonder eynde Amen

Men sel weten dat die bedudenisse van sommige walsche namen staende inde figueren voer elc capittel die salmen vinden int eynde van deesen boec

Hier beghint den Camp vander doot

Zo veel minder dagen als vanden iaren

Schiet ic van huys om een voyaedse te doen

Duer een begeerte en occusoen

Alleenlic mer Ghepeys word ic geware

Die my geselscapte geseit int clare

En brocht mij daer vast int gedacht

Hoe ic voertijts myn ioncheit ouer bracht

UEese die was zeer myn vriendinne

Zij nam voer huer dus een propoost

Seggende tot my hoort wes ic beginne

Die sijns selfs verget is sot van sinne

Hi scuwet de eere hi wort zeer ongetroost

Ic houde hem onwerdt en alder boost

Ende gelaeten van de godlijke gracie

Niet wert geeert tzijn te geender spacie

GHi ziet duert voerleden saisoen passeert

De boomen de eerde en de groen heyen

De blomen de bladeren al geuioleert

Sonder roke oft crachte geconfondeert

Tloof geuallen al bloot de weijen

De couwe mit snewe wilse beleyen

Twort al veroudt en cout sonder ieugt

Sijn groysel faelgeert hem en de duegt

Algelijcxs ist ooc mit v gewaerlijc

Die den tijt vwer iongerdagen

Hebt ouerbrocht en gaet nv swaerlijc

Lancx so ouder des v ioncheit claerlijc

Faelgeert en v vriendelijc behaghen

Gi en moecht sulken hoep niet meer beiagen

Als de bomen die iairlix int groyen volherden

Want ionger en moegdi nemmemeer werden [6]

Soudi dan vergeten hoe gij zijt gestaect

Den voerscreuen tractaet zo eyselic inder noot

De welc Colijn caellui heeft gemaect

Te brusel wonachtich die zo bij ten raect

Genaempt zijnde den Pas vander doot

Waer bij gij weten moet ic segt v bloot

Wye die starcxste is hoe gij v bekent

Tsij de oude Crancheit oft Accident

Dees twe ridders sijnde zo wreedelijc

Int groot forest van Atropos

Houden daer den pas seer weedelijc

Zo wonderlijc en so onbescedelijc

Dat sulc sijnder dagen daert wort los

De menige crijgt daer sulken schos

Waer bij zij huers goets al moeten deruen

Want zij allen menschen doen steruen

Mijn heere Accident de wreede

Hij gherieft al de iongen oft ouwen

Tsgelijcx Crancheit bi onbesceede

Brinct ooc al tonder mit zijnen beleede

Die haer ieugt staet int vercouwen

Sij smiten. sij keruen. sij slaen. sij houwen

Huer mordadicheit gelijcx was nie gesien

Nyemant en mach hem beijden ontulien

Weet gij niet dat Exces de hyrault

Heeft die capittelen al omme gecondicht

Weet gij niet wat wreeder gewout

Accident. v leueren sal dassout

Betert v tes tijt van des gij hebt gesondicht

Siet wel toe eer gij wort gewondicht

Dat gij v verweren wel te passe gordt

Want gij begost doen gij in de werelt tordt

Oft zij dij stercker dan de stercke sampson

Oft meer te ontsien dan de stoute hercules

Oft zij dij wiser dan de Coninc salomon

Oft schoonder dan de schoone absolon

Oft subtijlder dan was dyomedes

Vreesdij niet wat in dit gepeys al es

Dat deese niet en mochten verbij gaen

Want niet meer dan zij en suldij vrij staen

So ouder zo den tijt meer naken sal

Om v int velt te zijn bereet

V genaect al reede dat swaer ongeual

Der outheit. makende groot gescal

Als een trompette die op de clocke sleet

En noodt v vast. oft v is lyef ofte leet

Feytelijc te doene v defencie

Inde bataellie sonder assistencie

Dus heeft mi tgepeis vast te voren geleit

Al tgene daer ic mit soude vechten

Des ic my ginc ter stont maken bereit

En hebbe huer van als grooten danc geseit

Myn wapen brochten daer myn knechten

En liet mi zoot behoert fierlic toe rechten

Ghelijc een ridder nam speer schilt ende sweerdt

En al gewapent spranc ic op mijn peerdt [7]

Hoe de bereede ridder clouck ende rasch

Tsijnder quetsten wilt int volle harnasch [8]

[8] Mijn peert was gehieten wille

Mijn harnasch was gesteken inder temperueren

Eens waters genaemt crachtih int gescille

Mynen scilt hiet gode hope vast en stille

Ten minste om dat lange sou dueren

Myn glauie was van Auentueren

Gemaect bij wonderlijcker auentagie

En mijn sweret was van groter courage

Aldus nam ic aene de vaert

Tegen mijn partye vol moedicheden

En alleenlijc rijdende ongespaert

Volgende de eerlijcke maniere verclaert

Vander goeden ridders ouerleden

Dus heb ic twe dagen lanc gereden

Sonder vinden enige auenture

Werdich te stellen in scrifture

Ten is geen noot dat ic verhale

Myn peesteren merren oft reposeringe

Mer tis wel reden te desen male

Dat ic mijn auentuere te berge te dale

Oopelic segge om v conforteringe

Recht omtrent .ij. dagen in mijn spacieringe

Reet ic my vermeyende menighen stap

In een pleyne gehieten werlijcke blijscap

Ic nam in dees plaetse sulken iolijt

En dees contreie my so behaegde

Ic en cost van daer niet te dier tijt

Des ic Auentuere vant eer lanc respijt

Van eenen ridder die my belaegde

Hij riep recht als een onuersaegde

Wacht v wilt v stellen te were

Des ic my behelpen woude mit mynen spere

Mer ic antwoirde hem te dier spacien

Segt my te minsten uwen naeme

Zij dij Ridder oft van wat nacien

Eer ic tegen v steec bij uwer gracien

Des hij seide geerne zoot wel betaeme

Wien dat belieft oft mach wesen blame

Ic hiet Aenstoot hier op dees stede

De eyghen zone van gulsichde

Hoe verstae ic dat hoe sal dit wesen

Seide ic zij dij niet Outheit of Accident

Die Atropos pas hout durclijc gepresen

Doen ic v sach meende ickt bij desen

Des seide zij neem ic zijter in content

Mer ic bin hem luyden dicwijls omtrent

Als ondersaten de meeste verhenen

Deerste persecutuer vant smenschen leuen [9]

Hoe dheremijt ontfinc in sijn herberghe dien den heremyte prees. Hij vant hem daer bescut van erge. Des blijscap In sijn herte rees.

[10] Dus nam ic der werts terstont de vaert

En seide dat god v blijscap wil gonnen

Den dach wort out den nacht hem baert

Wildi my vanden vwen deelen my verclaert

Alzo ic v te mijnent soude ionnen

Hij willecomde my geerne t was na der sonnen

Hi dede myn peert en my groot gemake

Als vrient den vrient plege voer alle sake

Hij heeft my seluen ontwapent daer

En in sijn eygen huys gelogiert

Enen groten mantel brocht hi mi daer naer

Die hem Voersienicheit gaf dats waer

Van zijden gewracht fraylijc ghechiert

Van sulcken weerdt was ic noit gehantiert

Want die chiere die hij my daer dede

En vant ic noit op enighe stede

Hij dede my daer mit diligencie

Water om waschen nettelijc voert brengen

Bij eenen iongelijc schoon in apparencie

Genaempt guede ioncheit na myn intencie

Dus hoerdic hem noemen bij anderen dingen

Die weerdt die leyde my sonder verlingen

In een cleyn capelle die bij zijnent stoet

Zeer deuoet en scoon bequamene en zoet

Daer dede ic ter stont mijn orisoen

Voerden outaer zeer schoen vercleedt

Mit eenen cleede van Ghenouchdoen

Verwapent mit Berou. willet beuroen

Penitencie die hadt aldus bereedt

De heremijte heeft my al omme geleedt

Duer een goet duegdelijc verstercken

Want sonder dit machmen luttel goets wercken

Hij badt my dat ick corten woude

Mijn oracie te deesen male

En leyde my daer ic mit vroude

Mijn auont mael mit hem doen soude

Mildelijc geuende mit soeter tale

Spec ende er weten so ict verhale

Hadde hij daer te wille present

Des ic doen van dien wel was content

Dijcwijls liet ic mijn ooghen draeyen

Om te zien van mynen weerde de ieeste

Soe ic meer sach zo meer belaeyen

Om op hem te zien des moest ic verfraeyen

Sijn weesen was eerlijc als een de meeste

Wit haren baert had hij gelijc eenen geeste

Scheen hij rechts vuyt abstinencien

En wel een man sijnde van grooter sciencien

Nauwelic mocht ic mi wel onthouwen

Ic en moste na zijnen naem hem vragen

En wat hem porrede in goeder trouwen

Al daer te wonen in dat beuouwen

En dat ic zinen naem mit my mocht dragen

Duer zijn duecht hoordic hem gewagen

Groote kennisse heb ic wel aen u

Ic wil dat gij van my hebt kennesse nv

Die heremijt maect den Actuer bekant

Hoe dat sijnen naeme is Verstant [11]

[12] Dheremyt die ginc van als tbeste doen. Mit zijnder spijsen hij hem feesteerde. Alle zijn wesen dede hij hem bevroen. Dwelc hem tallen duegden instrueerde.

Verstant.

Ic hebbe mi getrauelleert in menich lant

Als die van auentuere een ridder hiet

En mijnen naem is gehieten verstant

Die al omme ooc wel is bekant

Vanden besten ia vander tafeconden ziet

Dus siende de werelt anders niet

Dan een zee des leuens onseker gestaect

Zo hebic van de plaetse mijn demeyne gemaect

Soberheit heeft gemaelt mijn broot

Goet leuen heeft getempert mijnen wijn

Mijn wandelen is in blijscapen groot

Planteit is mijn meestersse bloot

Sonder melancolie is de ruste mijn

Hier binnen en compt geen nidich schijn

En dit huys hiet onder mijn bedrijf

Vander redenen een ouerblijf

Rechts hier wil ic leuen en steruen

Hier wil ic mijnen tijt ouerlien

Gode soeken de werelt begheuen

Der zielen dienen en den lichaem verheuen

Doer te veel te minnen zeer castien

Ic heb te zeer ghemint in allen zien

De sonden. des bid ic onser vrouwen

Dat zij my in dit wil ghestadich houwen

Dijn aengrijp dijn sake en dijnen name

Heb ic al wel gheincorporeert

Geen dinc en es voer my verborgen twaer om vrame

Ic ziet al ic weet al zoot wel betame

Of werwerts datmen trect ofte verkeert

Gij zijt wter maertsen ghepasseert

Daer fortune. wonder ende druc

Hebben begost een wonderlijc stuc

Dus heb di mijns naems verstant gecregen

En tgene dat ic v nu wil vermonden

Ic weet wel dat gij zijt onderweghen

Als een stout vroom edel deghen

Vwen lichaem te leueren te deesen stonden

Den geenen die noit na mijn orconden

En waren verwonnen van hoe out verdaegt

Dees hebbent al doot ende wech geiaecht

Accident vindi altoos bereet

Al vast ghewapent ende te paerde

Al te dooden en te bringhen int leet

En crancheit die op dander zijde steet

Wreet sonder genade als de onuerueerde

Mer tsegen een die bereet is te sweerde

Ia daer crancheit maect den tsegen stoot

Daer tegens heefter Accident wel xxx doot [13]

Ic heb v verclaert al v wesen

Vwen naem v saken uwen wille

Vlyen noch deysen en is niet gepresen

V begrijp moetti volbrenghen in desen

Gaet vertoent v en zijt niet stille

Ghij crijgt eer genoech in dit gescille

En ghy wort ghepresen doert beghinnen

Condi mijn heer Accident verwinnen

Ende indien dat ghy verweerder zijt

Te onderhouden datter is voersproken

So gheef ic v een ghifte te deser tijt

Een glauie van Regemente in v berijt

Inde stat van v lance ghebroken

Hier mede steect smijt wilt wonder coken

Want hier mede mach worden verwonnen

Accident dear ghy hem sult vinden connen

Hier bij moetti als ghy ontsprinct

V seghenen mit uwer rechter hant

Gode biddende dat hy uwes ghedinct

En uwen goeden enghel v gehinct

Te sijn in deesen wech v onderstant

Dwelc ic gode bid almachtich bekant

Hem danckende zo mijn herte dat meent

Van alle die duechden die hij ons verleent

Vander tafelen sijn wij dus op gestaen

Mit goeder moeten nae de gracie

Ende ic vant mijnen weert daer veel lach aen

Doer sijn propoost so wijs ghedaen

Dat ic in hem nam iubilacie

Hy seide my ghy sult te dese spacie

Slapen gaen ende dan morghen vrouch

Toen ic v mijn reliquien nae v ghevouch

Daer nae leide hij my om logieren

In een plaetse properlic versciert

So ient ic moeste vruecht hantieren

Hij dede my decxsels ghenoech bestieren

Op een matte van rusten ghesciert

Ic en had noit herberge so wel geregiert

Noch plaetse oec na mijn behaghe

En daer sliep ic tot den scoonen daghe

Als ic ontspranc het was schoon dach

Doen hoerdic een cloxken luijden daer

Dus stonde ic haest oppe sonder verdrach

En wiesch mijn handen also ic plach

Scamelic doer negligencie zwaer

De misse vant ic bereit en an den outaer

Eenen obseruant die se sanc na mijn intencie

Die gehieten was Obediencie [14]

De alue die hy daer aen dede

Was goede wille van eerst ghenaempt

De amict hiel als mate haer stede

Tgortsel was van puerder suuerhede

De stole was als caritate gheraempt

De manipel was vol trouwe besaempt

Ende de casuffel was hogelic gheacht

Want van eerbaerheeden was sij gewracht

De hostie was van saligher trouwen

Ende de kelc hiet gheloue inder waerheit

Dampullen goet recht sonder vouwen

Ende tlicht hadde int bescouwen

Van gracie alle de openbaerheit

De quispel van sculde geen zwaerheit

En die clocke was al bij auijse

Geheelicke van goeden onder wijse

Alle dlijnwaet vanden outaere

Was seer rijckelic ende wel geordineert

Ghemaect van costelijker ware

Van eenen wercke der waerheit clare

Dmissael was van beloften ghecontinueert

Sulke edelheit was noit ghegrondeert

Noch plaetse daer god badt was gedient

Des ic dees plaetse prees dus ghegrient

paesbert was eendrachticheit beuonden

De candelaers waren al van accoerde

Den outaerstein had van perfectie tvermonden

En van goeder intencien waren te dien stonden

De glasen veynsteren daer ic na spoerde

En mit ontfermen so ic sach en hoerde

Was daer gheciert met allen rijckelijc

De heylige capelle zoot was blijckelijc

De misse gecelebreert sijnde ic doen sach

Mijnen weerdt die daer hadde ghelesen

Seer deuoot sijn mettenen also hy plach

Die my ter stont boot goeden dach

En vraechde my wes ic voer in desen

Hoe ic gherust hadde mit een blide wesen

Ic seide wel hem bedanckende zeere

Vanden herberghen ende vander groote eere

Doen seide hij my nu moet ic voldoen

Tbelof mijn tresoers so ic v dede vermaen

My onder wisende dat ic wel soude beuroen

Peysende om der stucken vreempt fautsoen

Die van goude noch siluer en waren gedaen

De dore van achterdincken dede hij open saen

De slotel was begeerte van wetenheit daer

En tslot was eenen schoonen spiegel claer [15]

Hoe verstant dheremijt sijn reliquien thoont. Den acteur die wonderlijc sijn gewracht. En seit hem hoe accident elken hoont. Tsij bij bedroge of bij sijnder cracht.

[16] Dees plaetse was recht oft een cleoster ware

Gepareert mit wonderlijcken scilderien

Dus peyst wel of ic daer int clare

Mijn beste dede al vielt my opt dsware

Om kennen en weten al dees fantasien

Verstant dede wel want te desen tijen

Seide hij my appliceert hier toe uwen sin

So crijg di van mijn reliquien tbekin

Siet hier dit is van eenen ezel tkakebeen

Daer Accident abel met bracht ter doot

Bij Cayn dien brachte int gheween

Doer een haetsap die niet en was cleen

Dus was hij deerste die de eerde ontsloet

Hy dede quaet die misdade was groot

Want hij vermoerde so elkerlijc is vroet

Een vanden besten voer der diluuien vloet

dit is den pylaer lect hier aen merck

Die sampson mit crafte heeft ghebroken

Daer hi me afwerp want hi was so sterck

Tgrote paleys twelc hoge was int werc

Sijns wijfs bruloft was daer gewroken

Hem en meer ander doode hi daer onder beloken

Twas al van accidents werck den horriblen

De proeue is inden text vanden biblen

Dit es een betoeuerde hemde my wel versint

Daer mede dyanira die niet bet en mochte

Meinde te minnen of te sijn ghemint

Daer sij me doode ende heeft ghscint

Hercules den stouten dier bij inden brant gherochte

Accident wast die huer desen raet sochte

So ghy lesen moecht in enighe partye

Vander gooden genealogye

In desen koker so moechdi vinden

Den griffien daer mede was doot gesteken

Iulius cesar als van zijnen beminden

Dien sij in huer cenaet brochten tinden

Bij groeter wreetheit soot heeft gebleken

Dit waren van accident de treken

Deese dinghen geuen ons memorie

Nae de Roemsche historie

Deese busche die ic v hier thoone

Sonder handelen of ooc aen te tastene

Antipater deedse open in persoone

Om alexander die drouch der werlt crone

Te dodene ende met venijn te verlastene

Accident begoste hem te fastene

Dus bleef daer iamerlijc vergeuen

Die in de werelt was meest verheuen [17]

DAt groot stuc op dat gijt al siet

Tes de lance daer mede achilles

Doode hector van troyen dat vrome diet

De meeste ontsien ic en lieghe v niet

Die vaillanste die oyt was of noch es

Sulc es al accidents entremes

Hier af moechdi vinden na mynen intencie

Daer de destructie van troyen maect mentie

MIt desen boghe ende gescutte mede

Was ghedoot ende tondergebrocht

Achilles mit grooter subtijlhede

In venus tempel te troyen int stede

Van parys die meerstelic heeft gerocht

Accident heeft desen raet ghesocht

Dus bleef daer ten baette gheen wieken

Die vroempste gehieten onder die grieken

HEt zweerdt dat ghinder al recht steet

Es tselue daer mede doot bleef pompeius

Bij den coninc van egipten wreet

Die hem doode hem brengende int leet

Sijn hooft afslaende daer bleef hij dus

Accident gaf om dit te doen den gus

Des hij dede vallen pyler ende den man

Daer rome meest eeren bij gewan

SIedi daer wel den gheuenijnden rinc

Daer mede van carthago hanibal

Tvenijn creech dits wonderlic dinc

Daer hij hem seluen met ontginc

Vol venijns die voer sijn tijt bequal

Accident min geldet daer hij af zwal

Dus starf een die vaillanste prinche

Die noit gouuerneerde enich prouinche

SIet daer noch meer den groten speer

Daer marckconinc van cormiaille

Brochte ter doot doer dit geweer

Tristanne ia oic mit al sijn heer

Vijleynlijc mit een openbaer betaille

Accident en speelde hem geen faeille

Te doodene so ic in der historie las

Die vanden besten riddes ter werlt was

MIt desen spriete snydende ende goet

Dede doden als een wijf verradich

Voertijts den coninck agamemnon vroet

By hueren paellairt die ter ijder fame stoet

Des si wel hieten mach fel moerdadich

Dees beleide den grieken vroech ende spadich

Sijn wijf die verradelic was bedacht

Heeften bij accident ter doot ghebracht [18]

Met desen braeckmaert onmenschelic zeere

Doode mordreit vol quaets ghevult

Den coninc Artueren zijnen heere

En waleweyn sijnde vol grooter eere

Niet als stout vassael tot zijnen heere gehult

Mer mit grooter ontrouwen verdult

Daer accident af was de beleyder stuere

Op dees twee princhen groot van valuere

Mit deesen goeden basselare

Was holofernes in voerleeden tyen

By Iudith ter doot gebrocht int clare

Verlossende huer stadt die was in vare

Vander belegghe in allen zijen

Als bijder hant van eender maegt

Des minne mit wreetheiden hem heeft gheplaegt

Met desen hamer ende naghel snel

Doode iahel de eerbare vrouwe

Sizaram die tirant wreet ende fel

Den slach was godlijc hy viel seer wel

Den nagel ginc int hooft hy creech rouwe

Goods volc bedreefs feeste so ic houwe

Accident bestiert dus al sijn vechters

Proeue is inden boeck vanden rechters

Mit desen twe glauien bij exces

So hebben twe broederen elc anderen gedoot

Om dat wijlen voertijts Ethiocles

Niet en woude leveren polomites

Trijcke hem beloeft ende hem hadde ghenoot

Accident dien gheen ghekijf ontgroodt

Wasser omtrent so ghij vint verschenen

Inde wercken van thebes en athenen

Mit dien anderen spriete raeymondijn

Doode sijn goeden oem froomont

Menende dattet was een euerswijn

Dwelc hem op liep hij most bescaempt sijn

In tdichste des boschs daer bereet stont

By accident worde hij daer ghewont

So gij leesen moecht tallen terminen

In de ghesciedenisse van meluzynen

Dats euerswijn dat te doet bracht heeft

Den schoonen adonis noch ionc van sinnen

Die tot iaghen al sijn genoecht gesocht heeft

En sijn lijf te auentueren gedocht heeft

Teghen den raet vander goddinnen

Accident liet hem sijn wreetheit kinnen

Want hij belette die mynlijke secreten

Vanden vrouwen nae tseggen der poeten [19]

Mit deser grooten dagghen swaer

Quetste ioab die by hem comen was

Amazam mit een cusse openbaer

En dooden heymelijc van achter daer

Dwelc wel tcussen ghelijc van indas

Twas een vyleinich vuijl ghebras

Van accidente waerdich der ioden vloeck

So men lesen mach inden coninghen boeck

Mit desen steenen en dees slinghere

Heeft die coninc dauid mit grooter coraedge

Goliam gedoot den grooten dwinghere

Die der quaetheit was een verstringhere

So wel aen hem als aen sijn lijnaedge

Accident die brinct altijt sulke gaedge

Die hem betrout hij salse so al beleyen

Ia al waert korsten ioden of heyen

Mit desen vaste siet was gehanghen

Aman die so rijke was ende machtich

Om dat hij hadde so groot verlanghen

Te destrueren ende te brengen int pranghen

Diootsche volc daer of was clachtich

Hefter vol duechden wijs ende voerdachtich

Accident dede dat hij verworgde

Mardocheus creeg deere die niet meer en sorgde

Etvirendeel te sien en hadden wij geen stade

Tweesen der plaetsen mocht ic niet noteren

Men quam ons segghen het worde spade

Des mijn waert doer sijn grote genade

Ende ic ginghe van daer spaceren

Verstant dede my seer fanteseren

Doer die reliquien die hij my liet blijken

Twas een wonderlijc monstre niet ongelijken

Sus sijn wij beyde van daer gesceyden

Vuyt dit cloester ghedencken den name

Daer ic in nam blyscap om verleeden

Een scerp solaes vol drucx beleeden

En een iolijt vol der mesquame

Tes een sorghe een versekerde fame

Tes een sekerheyt onseker ende boos

Des ic sonder pijne niet en was altoos

Nochtant bescaempt moest ic my veisen

En ic wasser oic seer by bedruct

Dat icx niet al en sach tot dier reysen

En doer tverwonderen most ic meer peysen

Dat mi mijn gesichte niet en hadde geluct

In dit cloester te sien yet heels of gestuct

Aengaende crancheyt oft der outheyt fier

Dit dochte mijn sijnde een vreemt bestier

er verstant heeft my wel ghetoeft

Seggende tot my op dat ic wederkeerde

Hij soude my tsruplus toonen dus wordic besoeft

En van crancheit wat enginen hi behoeft

En al dweesen daer druc oyt by meerde

Sijn stocken en sijn niet houten so hi mi leerde

Mer van crancheit sijn sijn cudsen ongeloot

Daer de drager hem seluen mede doot

Sij lieten ons propoost na bethamen

Ic deede mijn wapen an al bereit

Van des wij vonden ontbeten wij tsamen

Ondercussende elc anderen adieu wij namen

Van sijnder duecht heb ic hem danc geseit

Belofte deedic so hij mi hadde gheleit

Hem te besoecken tot mijnder vromen

Mocht ic weder om vander reysen comen [20]

Van desen boeke de tweetste partye. Wort hier als nu van v luyden bekent. Hoe verstant den acteur gheeft int wye. De lance genaempt goet regement.

[21] Sus heb ic na mijn lance gheuraecht

Als ic op mijn paert was ghescreden

Die my dees vrient gaf out verdaegt

Van Regemente die mij wel heeft behaecht

Tegen de stercxste van alle zwaerheden

Dus bin ic mijns weegs lancx int dat gereden

Te veldewerts in in een scoon landouwe

Dwelc groot scheen in menigerley vouwe

Den naem deser landouwen diet wel noteert

Was nae onser talen genoempt den tijt

Hoe wel hij lanc ende breet is ghescitueert

Nochtans seer haest is hy ghepasseert

Ia als blyscap ende vroegt daer es int crijt

So licht als den wint is daer douerlijt

Daer vernam ic om corten mijn woerdt

Dat den tijt op een cort gaet zeer voerdt

Mijn paert dat gehieten was wille

Nam sijnen wech houdende hem in sijnen trant

Het omdroech my des worden wij in gescille

So haestelic ic en cost gehouden stille

Recht in de middel des velts plaisant

Seer haestelic sach ic ende beuant

Eenen ridder die my daer verbeyde int pleijn

Des ic daer vechten moste tegen hem certeijn

Hy was ghewapent al mit Arbeit

Sijn paert was gehieten pijne

Sijn scilt soot bleeck inder sonnen claerheit

Was bescildert mit waken ende vaec inder waerheit

So caduyc men saegt nau ten fijne

Vanden lijden was sijnen rock in schijne

En hij gheleeck wel ten es geen faellie

Recht of hy gecomen had vuijt een betaillie

Ic hadde ouer zeer ghaerne ghesien

De continancie van mijn teghen partie

Ten was niet moghelic dat mocht gescien

Men hadde moghen meynen dat ic bij dien

Sijn ridderscap ontsien hadde so ic belie

Ic sanc mijn lance en hij ooc ten strye

Wij onderstaken malcander mit onsen speren

Dat wy beide vielen wij costent niet geweren

Hij die goet ridder was sonder falen

Spranc op sonder lanc te beyden

So dedic ooc ic en wou niet dralen

Hij nam sijn zweert fijn ende goet van stalen

Om mij veel drucx en leets te bereiden

Mijn lance daer af my verdroot te sceiden

Van Regemente ghelaten tot mijnder vromen

Heb ic om mijn bescudden inde hant genomen [122]

Sijnen schilt heeft hij wel te passe gestelt

Ende meende my wel te verlastene

Mit regement heb ic hem so versnelt

Hy moste wijcken twe of drie reysen getelt

Dat hem verdroot my aen te tastene

Vaillandelijc pijnde hy my te fastene

Mar ic verweerde mi so dat ic my verloste

Ten besten dat ic mochte en coste

War hij liep my altoos op mit vlaghen

Hij deilde my wel van sinen zweerde

Dat ghemaect was van te veel daghen

So onsachtelijc en so zwaren slaghen

Dat ic daelde bij na doot op deerde

Mijn lance die brac doer sijn houeerde

Mits der cracht van sijn wreet gheberen

So most ic mi mit minen zweerde verweren

So langhe hebben wij tsamen geuochten

Dat wij niet heels hebben behouwen

Den scilt gecroet den halsberch ontvlochten

Smeet deen dander slouch wat wijs mochten

Elkerlyc wou hem om wreken benouwen

Onsen adem hernemen wij wel wouwen

Des wij sijn achtewarts getrocken beide

Dwelc de stercxste ooc wel by leide

Mijnen adem hernomen hier in dit perc

So aensach ic wel mijnen aduersarijs

Ic ontsach hem want hij was seer sterc

Dus begheerdic spraec ic prees sijn werc

Seggende edel vassael en vroem zoot claer is

Ic bidde v een bede die niet zwaer is

Te condighen uwen name eest die wille dijn

Dat bidde ic v heere op dat mach sijn

Sus seide hij my mit versekerde gelate

Seer zoetelijc en mit blijde aensichte

Edel ben ic vuyt coninclijken ghesaten

Bouen pertcheual den valois van state

Bekint doer mijn cracht enen ghedichte

Weet dat ic outheit bin int ghelichte

Bereit om te ontmoeden ghemeenlic elken

Ia oft int midden vanden Tijden denselcken

Niement den tijt ouer lijden mach

Hij en moet ooc doer mijn bedrijf wat lijden

Sulc doet mi outheit mijns naems gewach

Die my om vinden noit soecken en sach

Mer hij abuseert sijn exploot bij tijdeu

Doer my moet hij passeren sonder vermiden

Sulcken wech moeghen sij som verweruen

Oft sij moeten in huer ionghen dagen steruen

Mer na dat gij zijt in mijn banden beseuen

So moet ghij weten wat ic can

Ghij moet v hier geuanghen gheuen

Ic ontsegge v al heel verweert v leuen

Tes v van noode oft ic sal v gheraken

Ic spranc doen voren mit luttel spraken

En daer begoste weder ons onvreede

Wreedelijcker dant van alden dage dede [23]

Acteur hier teghen de outheit vecht Want hy alree compt tsijnen dagen Des de outheit op hem soect sijn recht Des de outheit op hem soect sijn recht. En neemt hem gevanghen om brengen in plagen

[24] Uan te veel daghen sijn glauie was

Die contrarieerde op dien dach

En Regemente mijn lance brac op dat pas

Des ic doodelijc nauwelijc en ghenas

Dat my zeer quelde des dedic gheclach

Want mijn tonderbringhen daer an lach

En mijnen scilt van vaster hopen

Was afgheworpen mit sulker nopen

Als outheit mijn wapen hadde beroeft

Sonderlinghe mijnen scilt hope genaempt

Hij meindet al gewonnen hebben my geloeft

Mits dat hij my hiel al verdooft

En sonder enige macht of cracht bescaempt

Gheen vercouvreren wasser geraempt

Om te ontgaen dat zwaer bestier

Dan mijn op te geuen als een prisonier

Sus gaf ic mijn geuanghen inde genade

Vander outheit doer sijn duecht

Ic beloefde hem te bliuene ghestade

Mijn renchoen te betalene vrouch ende spade

Tot sijnder begeerten heb ic my gevuecht

Hij ontfict my gaerne des wort ic verhuecht

Hy nam hier op mijn gewapende hantscoen

Als een verwinder en meester plach te doen

Daer na seide hy soude hy my tracteren

Seer mindelijc al was ic sijn gheuanghen

Ic moste mijn belof houden sonder cesseren

Al te doen dat hij soud declareren

Op de peyne onder eedts bedwanghen

Want een prisonier moet sonder verlangen

Al tghene doen ist vrouch of spa

Datmen hem hiet gaet sijnder eeren te na

Alder eerst ten vorsten inden amoreuse traetse

En wil ic niet dat gy v voertan steect

Daer is bedructe blijscap daer om haetse

Een soet smaecxsel vol venijns inde plaetse

Hij es sonder sin dies hem niet en wreect

Men haet my daer smijns daer niet en ghebreect

Want outheit versteken is inder minnen vier

Daer om verbiede ic v damoreus quartier

Ende daer na in des huwelijcx dal

En wil ic niet dat gijer meer gaet

Het is een seer periculeus wal

Het is voer doutheyt groot ongheual

Het is een aerde voer my seer quaet

Ic en wille niet dat ghy ooc inne slaet

Int dansen en reyen met scoone vrouwen

Daermen ledicheit huer scole siet houwen [25]

Ooc verbiede ic v der heeren houen

Der prinschen ende der hertoghen mede

Daer is groot pericle in onder ende bouen

Ionghe luyden zijnder zeer na verschouen

Om eere te crigen en waerdichede

Mer ic zieder ghenouch nae doude zede

Comen bij gheualle van grooten ongelucke

Arm van vrienden ende goede vol van drucke

Int foreest vanden verloren tijden

En wilt daer in geen genouchte meer rapen

Ghy hebt uwen tijt te zeer laten lijden

Om veel te iaghen wilt v vermyden

Dagen nachten en muegdi niet wel betrapen

Dees plaetse brinct in luttel blyscapen

Mer waect om stellen tot profijt uwen tijt

Doutheit radet v dat ghy dus doende sijt

Steken tornieren ende alle pijnlic spel

Is v van selfs nu al verboden

Tmorgens tuwen opstaene verstaet mi wel

Maect v bereetscap en peyst niet el

Want gij moet vechten tegens die noit en vloden

Ende die menigen in deerde hebben gecroden

So sullen sij uwen lijchaem ooc vernielen

En bidt dan dat god gedencke uwer zielen

Sus heb ic al v stucken gheordineert

Die ic niet en wil dat ghijse laet

Gheloefdijt my v dit wel gheprofiteert

Iv contrarien neen het v contrarieert

En de gracie der waerheit gij versmaet

Des seidic hem peyst niet wat scaet of baet

Dat ict laten sal mijn beloff dits slot

Mer ic salt onderhouwen so help my godt

Doen sprac hij weest wel te vreden

Indien ic mijn belofte wel hiel in state

Hij riet my en wilde ter dese steden

Dat ic den wech soude inne treden

Doer twout der outheit dat icks niet en vergate

Want tes den wech de rechte heerstrate

Te spreken nae redene der naturen

Om te comen tot mijnder auenturen

Harnasch en paert hij my weder gegeuen

Vuyt liberalen wille en bij auijse

Oorlof nemende seide hij my vrient verheuen

Ic geue v hier om sduechts aencleuen

Dit gorgerijn gemaect bij sulken ghijse

Dat gemingelt is mit een baert int grijse

Ghemaect van naturen vrij onbesmit

So gij langher leeft zo hij meer wort wit [26]

Sus gaf my outheit dit present

Te weten eenen grijsen baert die zeer wast

Ic schiet van daer en hij bleef daer ontrent

Te bewaren mijn ghijfte was ic content

Na den tijt in die contreye beclast

Dus hiel ic mijn aensichte vast

Teghen doutheit diemen vliet in allen hoeken

En men soudse mit rechte al omme soeken

Sus bin ic daer eenen berch opgeclommen

Die den haluen tijt wel mach betalen

Mer ic bin weder wel half neder gecommen

Seerder ghedaelt dan op teender sonnen

Want tlet meer tclimmen dan doet dalen

Dus moestic schoonkens voert sonder dralen

Teghen doutheit zeer woest en deseert

Die elcken destrueert en maect luttel weert

Ier onlancx had ic ghereden daer

Daer ic eenen schoonen cruijswech vant

Ic vergat mijnsselfs mits gepeysen claer

Dat ic buyten tsweegs reet was openbaer

Anders dan my outheit maecte bekant

Dus nam ic voer my als quaet verstant

Den voetpat diemen wel hieten mach abuijs

Daer hem de mensche inne vint confuijs

Een wech docht my mit allen groen

Die velden schoon altemet bij tije

Nochtans ouertreden was tsayson

Bladeren ende bloemen nae tstijs bandoen

Abuijs stelt dleuen altijt int dwye

Daer sloeg ic mits een fantasye

Doer de groote genoechte van mijnder ioncheit

Al dander ic vergat doer mijn bloncheit

Maer na tghedincken my bespranc

Van al mijnen ionghe tijt verloren

Outheit vergat ic daer veel an was belanc

Tprisoen dobligacie tbelof zeer stranc

Ic dochter veel te min op dan te voren

Ic was recht zoot scheen om vruegts orboren

Inde tijt certeyn alzo my dochte

Om al te hebbene dat ic wensche mochte

Wapenen amorousheit voeghelen honden

Twas terstont my al onderdaen

Castelen in spangien maect ic te dien stonden

En van caerden wenst ic een cranschen gebonden

Ic vercreegt al mer luttel bleef my zaen

Abuijs dede my wedar int tgroien slaen

Doende my gelouen dwelc was onmogelijc

Doer sijn vreempt misleyen onsienlijc [27]

Ic en hiel voort meer breidel noch toom

Mijn paert ghinc sijnen ghanc vast voort

Ic en sach niet meer bergen hagen noch boom

Zo vol twiuels was ic nemens wel ghoom

Ic en kende mi seluen niet dus was ic verdoort

Ic en wist niet waer ic was oost west zuijd noort

Abuijs heeft my emmers doen peysen

Sij vergheten hem seluen die dus reysen

So langhe heb ic ghereden ende gedoelt

Doer eenen voetpat van luttel profijts

Sonder kinnen strate of wech hoe diep gehoelt

Ic en vant my in een plaetse onghemoelt

Noit dier gelijke scoone vol appetijts

Een paleys zeer rijckelijc vol iolijts

Tscoonste alle wenschen in te eruen

En daer inne nemmermeer te steruen

Uan fijnen goude waren die cresten

In vlammich rayende tegen der zonnen schijn

De mueren silueren als van den besten

De veynsters cristallen vol scoonder gesten

De cappe des ic verwondert moest zijn

Was gedect mit ambre claer als robijn

Die huer claerheyt werp men mochter niet op zien

Zo groot den prijs niemant en weet van dien

De veynsters waren daer al ghevult

Mit vrouwen ionffrouwen ende heeren

Zo rijkelijc gheciert aen thoeft gehult

Men sach noit iuweel versiluert noch vergult

Als dit mit schoone maechden vol eeren

Men sach daer ooc de vruechde vermeeren

Menighen gorgias menich edel diet

En in deese plaetse en ghebrac niets niet

Scaelmey pijpers waren daer en trompers

Sij pepen zo luijde tscheen al donder

Deen sanc dander speelde als drucx beletters

Som waren sij van sotte coute opsetters

Elck bedreef daer blijscap bijsonder

Bij abuijse was ic zo worden tonder

Dat my dochte waer ic daer binnen mueren

Dat mi daer goede auenture soude gebueren

Sus ginc ic derwerts siende na den poertier

Die verwonderen hiet van vreemden beleye

Ic seide hem lieue vrient edel princhier

Dit paleys zo schoon staende hier

Sijns ghelijc en es in gheen contreye

Willet my doch nomen des hij my seye

Lief heere wildi den naem versinnen

Het es ghenaempt Tcasteel der minnen

Hoe acteur voer tcasteel der minnen quam Daer begeerte hem in hebbe woude Mer ghedincken hem den inganc benam Dus creech hij auentuere menichuoude

Doen tradt ic achtewerts schiere

Want van den minnen was ic al versteken

Mer begeerte quam daer voer de banniere

Die my dede verliesen alle mijn maniere

En heeft my int voertgaen willen toe spreken

Ghedincken heeftet willen wreken

Die my versprack van des ic doen soude

Vraghende of ic meyneedich wesen woude

Daer stac hi terstont voir mijn ooghen

Den spiegel van voirledenen dinghen

Daer hij my oude de outheit in ginc tooghen

Die my al om volghede ic moestet dooghen

Mits den eedt die ic zwoer doer sijn by bringen

Ic sach daer voert ic moestet gehingen

Mijnen baert bescildert al wit gemingelt

Ic verwonderde my dat ic so was geringelt

Begeerte die nam mijnen breidel inde hant

Ende woude my weder bringen inder minnen

Mer ghedincken seide doen hy creeg tverstant

Vliet van hier viellaert vuijl plauant

Of ghy wort wat anders te binnen

En wilt sulken werc niet meer versinnen

Der minnen spel moetti lochenen voerdan

Want om sulck ambocht en sij dy meer geen man

Als ic wel peysde om mijn stucken

Hoe my begeerte woude tempteren

Ic en geloofdes niet tmost anders gelucken

Des seidic excuseert my van desen drucken

Doer v duecht sal ic dan veriubileren

Wilt mijn veruolgers mit woerden gloseren

Ist dat my dontsanc der minnen sou gescien

So wilt seggen ghy en hebt my niet gesien

En hoe veel pijnen dat begeerte dede

Om mijn te brenghen weder int net

Ghedincken die ic minde mit zoeter zede

Brochte mi inden wech van beter gesonthede

Treckende my van daer des voer ic te bet

Abuys liet ic daer ic heb hem after geset

Ic reet en voetpat in goet auys bedochten

Des ic in mynen wech quam sonder bedrochten

Sus seide ic der mynnen adiu en aen haer

Dien ic mynen dienst hadde ghegeuen

Die woude dat niet en worde openbaer

Vander scoonste des werlts is si een verwaer

Zo vol duechden was noit geene gepresen

Doer haer duegt heb ic haer liefte bewesen

God weet wat inde ic hoep te vercrigen

Wijen datmen geen dinc en can verswijgen

In dees maniere woudic den rugge keren

Ter minnen. ende al wes haer toe behoort

Gedincken wou deerste propoost noch eeren

Om dat ic in als sou vruechde vermeeren

Mijn belofte houdende daer ic om quam voort

Mijn auentuere leidde ic zo aen tboort

Dat ic my in doudagen vant op dat pas

Veel dieper dan ic meinde des ic verwondert was

Een wech die docht my beuende wesen

En vol van diepen straten ende holen

De lucht vol neuels vol roocx geresen

Geuende den roke infect ongepresen

Onvruchtbaer en vol lijdens tot alre tijt

De erde isser doer quolen sonder profijt:

De renten des leuens en worden niet betaelt

Dan mit criten kermen wt quellinge gehaelt [30]

Alle de boomen sijn daer onvruchtbaer

Die noch bloemen noch vruchten en dragen

De bladeren drooch niet weerdich een haer

De cruijden sonder cracht tes openbaer

Na dat de medicinen mach ghewagen

Int corte tes een lant so dorre vol plaghen

Dat daer niet en wast tot smenschen leuen

Dan tfruyt van sulphur vol stancxs verheuen

Daer zijn fonteyne bitter van smaken

De loopende aerkens sijn vol lijdens

Men en derf daer na der mane claerheit niet waken

Der zonnenschijn en siet men niet blaken

Daer sijn de duijsternisse vol vermydens

Suchtinge van goet gecrijscx des stridens

Es daer zeer deerlijc lanc nacht ende dach

Zo men in velden en boschen hoeren plach

Doudaghen is daer een beuende cheys

Hoe langhe men sit men rust dies te min

In doudaghen en is geen gesont gepeys

Ziecte die heeft daer huer forneys

Ghesontheit heeft daer cleijn ghewin

Blijscap en heeft daer gheen bekin

Om de zware melancolie

Die daer regnerende is op die partie

Hier omtrent aen eenen wech niet wijt

Is een besloten eylant gheuonden

Dat men hiet bouen de dagen des seker sijt

Tes een plaetse zijnde wel vermaledijt

Vol tegenspoets tot allen stonden

Ic en hebber niet geweest vatet torconden

Mer so na bij dat ic gheuoelde de locht

Des ic vol suchtinghe worde gherocht

Men en gaet bouen die daghen niet

Om eenighen tijt daer inne te bliuene

Want daer in te zijne is groot verdriet

Dlichaem vol drucx en lijdens men siet

De ziele bedroeft mits den aencliuene

Ioncheit die mits doudagen begint te stiuene

Die gaet vast voort in lanc zo oudere

Hoe langer geleeft zo meest blijft coudere

Tes zeer te vresen so ic versta

Te woenen bouen doudaghen

Mer de sulke beit ooc wel hier na

Tgroot vageuier dunct hem minder scha

Ist dat sijt pacientelijc draghen

Dus bid ic onsen heere dat ic mach beiagen

Mijn penitencie zo te vseren

Om mijn ziel salichlijc te conforteren

Als ic mijn in sulke sceepen vant

Van doudaghen daer ic my in dochte

Ic en koos gheen ander plaetse of lant

Om my verureempden vanden onderstant

Ten waer dat ic bouen doudagen comen mochte

In dusdanige point hiel ic mi al sochte

Doer tminste quaet soot was muegelijc

In doudaghen als aerde onhuegelijc

Daer bekendic volcx genouch sonder getal

Die deden diuerschen mommerien

Deen van sijn outheit sommighe iaren stal

Mit blancketsel rosetsel ia segghen al

En scheren hoer baerden dicwils voer huer tijen

Dander trompeerden om vrouwen te vrijen

Mits thaer te croeken mits iagen in wilde

Mits diuersch abijt vander lichter ghilde [31]

Der outheit en mach niet lieghen en trouwen

Noch ontrekenen die iaren moeten lijden

De natuer en mach niet iongher bedouwen

Sulc lijden en is niet geneeselijc om scouwen

Daer en helpt wijsheit cracht noch vermiden

En daer en is niet sekerder in allen zijden

Dan tongaen waert mogelijc den eesche

En te vullen de kerchouen mit vleesche

Sus willen wij zwighen van dit propoost

Tes een sprake zeer melancolijke

Ic en vant voetpat noch wech tot mijnen troost

Om wt te gerakene des word ic beuoost

Daer om faelgeerde al mijn rethorijke

Ic las in outheits lesse zoot blijke

Des outheit my leerde lijden op dat pas

Sulc lijden dwelc ongheneselijc was

Ic dede zomen siet doen den vueghele

Die ghesloten is inder gheyolen

Oft die bedruct is staende opte buegele

Om sijn geuangenisse laet hangen sijn vluegene

En soect verlossinge doer gaten of holen

Hij troost hem seluen al es hij doerquolen

En sinct scoonkens peysende om tiolijt

Dat hy gehadt heeft inden voerleeden tijt

Aldus moest ic my seluen verblyen

Mits doudaghen daer ic my inne vant

Peysende om mijn voerleden wercken bij tijen

Deen dede my scade dander dede my bedien

Den tijt en was niet ghelijkelijc bekant

Dlichaem moede ende mat therte inden brant

Ic visiteerde al dees contreye

Daer om ic wonder vant van vreempde beleye

Want in dees plaetse zo drogachtich

Beuant ic een quartier van deser eerden

Trijkelijcxste en tbeste ghedrachtich

En tvetste lant het is warachtich

Datmen begaen mach of rijden mit paerden

Gheen bequamer plaetse van meerder waerden

Dan dese daer in staet een schoon gestichte

Thiet goede auentuere blijde int gesichte

Het dunct den menighen in huer auijs

Dat inde outheit gheen ghenoucht en is

Het is. ende ic wil daer af doen bewijs

Ghij moet in studium gaen ia wildijs

Verstant crijghen gij vint daer tproces

Om leeren steruen soect daer tbeles

Hoe datmen dleuen moet onderhouwen

Dat wij na goods wille steruen souwen

Dit is de lesse vander wijsheit

Sulc is tbewijs vonden vanden duegt

Dits middel dat outheit nae sijn auijsheit

Vraecht om te crijghene iolijtheit

Dit dient der outheit ende ioncheit iuegt

Gheen dinc en is so melancoleus gevuegt

Dan de wercken vander sondegher daet

Dwelc te na der armer sielen ghaet

De mueren deeser cleijnder edificien

Daer af ghesichte my so wel bequam

Waren gheuest mit sulker condicien

Dat al verschoonde inder compositien

Doer tportael dat costelijc was en lofsam

De grachten men voer sekerheit aen nam

Wel bedoluen wel bewacht int sincken

Vander hant eens meesters goet gedincken [32]

Douerdec was van wel te studeerne

De veynsters van ondersoeken ghespelt

De poerte van wel te occupeerne

Ende de brugghe van wel te labuerne

En bouen al waren daer ooc ghestelt

Banieren om claerlichten van groot gewelt

Die elkerlijc doer deden vermaen

Als dat een plaetse was om leeren en verstaen

Ledicheit wasser al vuyt ghebannen

Labeur dat men den poertier daer hiet

Daer en moghen niet in vileynige tirannen

Men geuoelde wel daer in ialoursche mannen

Om ouerbringhen den tijt ende anders niet

De tijtcortinghe om scuwen menich verdriet

De lessen diemen leert wiltes niet vergheten

Es anders niet dan connen leeren ende weten

Sus creeg ic begheerte om in te commen

En om de woenstat wel te kennen

De vraech en derf niet sijn benomen

Ic liet mijn paert peysteren sijnder vromen

En quam aen den poertier om bet te versinnen

Ic seide lieue vrient om vruecht te winnen

Gheeft my doch hier in een intreye

De kennisse te hebben van desen beleye

Den poertier was wat ruijt ende grof

En seide dat ic paciencie vermeerden

Ten is hier vrij gheen bagijnhof

Mer hier is scole hebbende grooten lof

Hier wort ons viant dongheleerde

Hier is der wijsheyt tresoor de gheerde

Tes de rijcheyt de meeste van weerde

Men can geen meerder vinden opter eerde

Dese plaetse bewaert een princesse dierleit

De schoonste die enich mensche oit sach

God heeftse ghemaect vol der edelheit

Dat sij euen ionc blijft zoemen seit

Sonder verminderen tsij nacht of dach

Sij en heeft geen oor steruen sij niet en mach

Hoeren naem is elcx crijgs victorie

Geheeten al omme versche memorie

Des al de blyscap ende tsolaes

Dat in de oudagen wort beuonden

Niemant huer moede en wort claes noch maes

Diese niet en soect mach wel seggen elaes

Ten es geen wonder al droeft hij tallen stonden

Sulc soecxse daer sij faelgeert na mijn vermonden

Want memorie is somtijts int bezuren

Een vander secreten vander natueren

Ten es chato plato noch socrates

Sij hebben int proeuen wel ghefaelt

Want de memorie soe elc wel weet comen es

Bij natuerlijker porcie wie twiuelt des

Int corrupt lichaem mit liefden doorstraelt

Ic geloue hoet gheput is of ghefaelt

Dat de menschen al alsulcken goet

Niet vander naturen mer van god comen moet

Tes waer natuer verleenet tvat

Daermen die memorie inne vint

Duer de siele daert dleuen in hout huer stat

En bijder porcien die sij eerst heeft gehadt

Waer bij memorie vast werct en bint

Tes dan die siele daer sij inne is gheprint

Die god maecte daer nature cesseerde

Dus wast god die mijn meesterse formeerde [33]

Sus dan als mijn meesterse is gemaect

Van god den meester van allen wercken

Zo waerdige sake en so perfect geraect

Tmach wel besocht sijn en daer na gehaect

Van veel meesters en groote clercken

Hij moetse ooc wel eeren int slofs verstercken

Den man die tot in doudaghen leeft

En hij die memorie niet verloren en heeft

Al ist dat hij haer hout als donbekinde

Ic bin labeur diese yerst werf vant

Bij studeringhe worddic huer beminde

Ic dragher den slotel of waer dat ic inde

Niemant sonder duecht en vint an haer lant

Dus die aen memorie soect onderstant

Die moet leeren ende wel onthouwen

En op ghedincken stellen al sijn betrouwen

Mer ten inde ende tot uwen confoorte

Om dat ic v zo diepe sie in doudaghen

Dwelc is een woninge sterc na de behoorte

Dus sal ic v op doen terstont de poorte

Gaet aensiet mijn vrouwe na v behagen

Labeur die my ginc goede ionste draghen

Wees my den wech in dit casteel lustelijc

Dwelc weerdich was en zeer incostelijc

Uersche memorie dees waerdige vrouwe

Heeft my haer goedertirenheit bewesen

Sy quam mi te voeren reyn van bescouwe

En ontfinc my blidelijc mi sprekende touwe

Mit goeder manieren ionstich gepresen

Sy was schoon geciert reyn wt gelesen

Mit een laken dat gepeys heeft gepointratuert

Van veel wonders hier voertijts gebuert

Ic sach in dit laken zeer scoon gheprent

Gheborduert van goude op scoon flueel

Veel wonders van doude en niewe testament

Op thoeft had sij een chiraet excellent

Zo ic meer sach zo mi meer beuiel t parceel

De meeste zoetheit quam daer wt geheel

Dwelc gehieten was outghedincken

In leesen hooren weten doert beschincke

Ic badt haer doer huer edelhede

Dat ic haer boecken aenscouwen mochte

Hoe wel ict huer badt zijs niet en dede

Seggende die hier studeren wil ter stede

Moet zijn lesse seker sijn soe ic plochte

Tsij bijder herten ofte int ghedochte

Want memorie en heeft geen ander boecken

Dan sulc als ghedincken hem mach soecken [34]

Tot luttel profijts dienet studeren

Hem die in doudaghen comen ten fijne

Mer zij moghen hem stellen om fantizeren

Peysen ouerdencken en ÿmaginieren

Al dat zij oit saghen en al huer doctrine

Dees dinghen zijn der herten een medicine

Daer om segt my vrijlic al uwen wille

En memorie sal v dienen al stille

Als ic dees vrouwe dus hoerde spreken

So zoetelijc tot my en zo bequame

Ic worde vertroost zoot heeft gebleken

Ic seide ic moet v eeren onbesweken

Want v onderwijs behoet my voer blame

Om tbegrijp te doen mit mijnen lichame

En begeer ic geen ander const in mijn smerte

Want daer dlijden is daer op peyset herte

Ic loope ic reyse ic ga ic rinne

Tegens dwreede foreest van Atropos

Dit ouerdincken gaet my te diep inne

Ic moet eer ic sterue mit droeuen sinne

Doeruechten den strijt of sleuens worden los

Tegen twe ridders geuende menige schos

Daer af heer Accident is deene

En dander heer crancheit in groeter weene

Ic vraechden oft bij enigher historien

Bij legenden of bij enighe cronijken

Bij ghescriften ofte oude memorien

Oft bij gedincken van victorien

Oft bij subtijlheden oft bij practijken

Oft ergens enich sins heeft mogen blijken

Van dees twe ridders hier bouen geraempt

Ofte zij noit verwonnen waren ofte bescaempt

Uercreeg daer oit yemant auantage

Hoe groot hij was hoe stout hoe koene

In my is stout begrijp en courage

Dat ic daer sal mijn personnage

Feytelijc mit cracht so pijnen te doene

Dat icx lof crighen sal na mijnen beuroene

Op dat my prijs ende eere sal beclijuen

Oft de stinckende prij salder voer blijuen

Als versche memorie al dit verstont

Tot wat inde ic wou tenderen

Seer zoetelijc heeft zij tot my vermont

Ic heb al verstaen v sterc verbont

Des ic v mijnen raet sou presenteren

Mer mijn sprake mocht v verabuseren

Dies sal ic v mitten ooghen laten sien

Al dat icker af versta en weet van dien [35]

Hoe versche memorie thoont de sepulturen Int derde bouck van die ouerleden sijn En hoe acteur kendt bijder scrifturen Die bij accident oft crancheit bestreden sijn [36]

Een dore dede zij daer open wij sijn in gegaen

En op een groot velt dat sij ons stelde

Huer woeninghe was an dit velt gestaen

Tvelt was so wijt daer so veel lach aen

Als tuschen parijs is ende de schelde

Daer en was roetse noch berch die yet quelde

Men sach tvelt ouer dwers en lancx

So meer ghemerc zo my docht meer beuancxs

Dit pleyn dus groot oneindelijc om scouwen

Was ghesciert mit costelijker sepulturen

Meerstelijc ghesneden werkelijc verhouwen

Van keysers coninghen heeren ende vrouwen

Tomben sercken statuen al mit scrifturen

Om te kinnen alle creaturen

Die bij accident sijn ter doot gerocht

En van crancheit ooc ter eerden gebrocht

Hij beual dat van my worde gestudeert

Den pas der doot voerscreuen inder noot

Daer menighe doode pry leit consumeert

Die in haer leuen waren so gheexalteert

De beenderen los van vel en van vleesche bloot

Tgetal om begrijpen was my te groot

Te constich te sinlic om te begrijpen

Twas een sake seer excessijf niet te gelijken

Hij seide in dit kerckhof van memorie

Suldijse al vinden op dit pas

Die begrauen sijn in dees territorie

Daer of dat de bibel maect historie

Wtgenomen sijn tween enoch ende helyas

Die doer goods voersienicheit so ic las

Om te volbringhen toecomende bewijs

Beyde gestelt sijn int eertsche paradijs

De groote daer omerus af heeft gescreuen

Sijn al verrot in dit kerckhof begrauen

En alle die na valerium sijn ghebleuen

En daer tullius wercken af sijn beseuen

En alle die de poeten oit lof gauen

Sijn al te niet tsij heeren of slauen

De eerde die heeftse al verslont

Tot aschen ghebrocht inde caluen gront

Accident die slaet crancheit besprinct

En atropos leuert hem de plaetse

Sij en sparen noch man noch wijf twert al

Sij bringent al tonder oft lacht of sinct gecrict

De doot en spaert niemant in dese traetse

Sij es der naturen tegens want sij haetse

Nait sij huer cleer so schoert sij haer abijt

Dus tusschen natuer en de doet is altijt strijt

Alle die gene die den vrome faiten deden

Voertijts te babilonien inde stadt

De clercken van athenen vol wijser raden

De troyanen vanden grieken beladen

Daermen so veel af scrijft hoe ende wat

De doot heftse expedieert moede ende mat

En die van amazonen mactich ende clouck

Sij sijn der doot gheleuert inden houck

Op dat gij hier alle doude testament

Begrijpen muecht so versaet dan hier dijn oghen

Wildi den keest smaken weest diligent

En siet hoe zij ooc nu na den tijt present

Als haer voersaten ghestelt sijn int verdrogen

Leest en onthout spiegelt v in dit betogen

Dese brochte die doot int lijden smertich

Sint dat men screef viertienhondert. v. ende dertich [37]

Sus steldese my des wordt ic coene

Daer ic wel mercte de sepulturen

Dat zij die waren van de niewe fantsoene

En huer misterien vreempde van doene

En bij de wapenen ende scrifturen

En bij de habijten ende figuren

Dat die doden die daer lagen bedoruen

Waren bij na mijns gedenckens gestoruen

Daer waren epitaphien sonder ghetal

Daer ic de doden niet af en bekinde

Dus sal icker af zwighen geheel ende al

Sij stont bij my twas goet gheual

Versche memorie die ic daer versinde

Des toonde zij my de dooden aen deen inde

Die ic bekende aen hueren aencleuene

De dooden gestoruen binnen mijnen leuene

Sus bij gelucke ic inde foertge quam

Daer Atropos dwerc af beleide

Ic sach daer van sint iorijs den heer lofsam

Dien Crancheit bijder kelen nam

En verwantene dat hem qualijc gereide

Hij was groot en wijs des bescreide

Hem menich mensche vuijt sinen lande

Hij lach daer doot binnen den sande

Op eenen keyser warp ic mijn ooghen

Tsconincx van beemen zone gheeert

Segemont een princhelijc betooghen

Een stout bescermer om een verhooghen

Vanden duijtschen rijcke doert vermeeren

Crancheit dier menigen brinct int verzeeren

Heeft hem en mat ondancx sekerlijke

Der keyserlijker croon en sconincx rijke

Daer sach ic den graue van lingy

Die van lutsenborg drouch den name

Een die vaillanste prinche zo was hij

Hij hiel hem Accidente altoos bij

Auenturende teghens hem sijnen lichame

Mer crancheit die vuijt was om sijn vlame

Die begost in den pas op hem te veruermene

En doode daer hem sonder te beschermene

Daer lach bij hem ooc een portugaloos

Hertoghe van coimbres een sconincx zone

Der duechden vol vantmen hem altoos

Een vaillant heer wijs en niet boos

Dan op sijn viande daer was hij gewone

Mer int beste sijns leuens was hij te gone

Die bij accidente bij een dootlijc hatijscap

Gedoot was en benam daer al sijn blijscap

Ter stont so draeydic noch mijn oogen

Onder eenen zerck van harden steenen

Daer doot lach loys de buel int betoogen

Die veel wert was des moest men droogen

Menighe ooghe diemen daer sach wenen

Accident die elkerlijc doet vereenem

Doer zijn wapeninge pijnt al te sommene

Hij dooden int scoenste van zijnen aencomene

Twe pausen sach ic onder een tombe daer

Felix ende eugenius des zeker zijt

Dees maecte in rome een scisma zwaer

Elc woude zijn scoonste doen voerwaer

Om paeus te zijn ia op eenen tijt

De heylighe kercke creechs verwijt

Mer crancheit stackse beide inder aerden

En maecte een inde huere houaerden [38]

Ic sach daer twe engelsche capiteynen

Sij laghen consumeert ende al verrot

In vranckerijke waren zij souuereynen

In striden sachmen haer vianden vercleynen

Sij waren zeer ontsien dat was tslot

Deen was scalles en dander taelbot

Sij waren bij accident huers doots zoekere

Gedoot. al waren zij hondert werf cloekere

Daer lach een die seer was beclaecht

Duer zijn epitaphen daer ghescreuen

Gilles van bertangien vander doot belaecht

Bij accidente dien heeft gheplaecht

En bij hem lach hoogelijc verheuen

Die crancheit doode en roofde dleuen

Twas hertoge artur tot cloucheden able

Hij was in vranckerijke connestable

Laques de bourbon lach daer in een graf

Coninc van napels een prinche vaillant

De werelt en prees hij niet een caf

Want hij hem in een religioen begaf

En worde een minder broeder obseruant

Crancheit die menich worpt int sant

En paste op kerke of croone vermaert

Want hij en heues vander doot niet gespaert

Onder een tombe van latoene

Vant ic begrauen twee lichamen

Tgescrift was eerlic twas goet te bevroene

Twas van hijre en van potoene

Vanden besten oorloghers sonder pramen

Crancheit heeftse gedoot sonder scamen

Ondancx hueren naem vol der eeren

Die hem te minsten bleef na tverzeeren

Een sepulture rijckelijc sonder gelijke

Van eenen ouerlander ic daer sach

Twas hertoghe aelbrecht van oostrijke

Hij en was vreck noch scaers alst blijke

Mer een milt prince daer veel an lach

Accident gaf hem van voren eenen slach

En doode hem mit grooten ouerdade

Dwelc men hiel voer groote scade

Op dese plaetse en faelgeerde emmers niet

Om vanden wormen ghegeten tsijne

Die van hongerien coninc lanceloet hiet

Vander grooter germanien dedelste diet

Om keyser te wesen zoot was int schijne

Accident nam hem in hatiscap ten fijne

En doode hem mit ontfermelijker slagen

Tot groote lachtere vanden pragen

Eenen goeden ridder ic ooc vernam

Die bij crancheit was ghepasseert

Twas van varembon de heere lofsam

En bij hem lach een die in eeren clam

Accident doode hem dus is hij verneert

Twas die heere desmauille geexalteert

Deuoot duechelijc ende vaellant

Sijnen naem was iaques de chaillant

Daer lach in sepulturen zo ic houwe

Een ridder al doot in dat pleyn

Gheboren int lant van heneghouwe

Sijnen lof bliuet zeer menichuouwe

Tes messuer iaques de laleyn

Twe en twintich werf was dit edel greyn

In oorloghe binnen dertich iaren

Mer accident wouts vander doot niet sparen [39]

Accident die om wreken zoect den aert

Heeft doen verrotten in dees praerye

Een die vol eeren was hoogelijc vermaert

Twas van borgongien cornelis de bastaert

Hij was een stout ridder in zijnen tye

Mits der baren doerden schilt ouer dsye

Dwers doer lelien en lewen ghewracht

Bekendic desen ridder hoghe gheacht

Uander varennen brese mijn heere

Van normandien groot seneschal

Lacher ooc doot hem en gebrac noit eere

Plat inden sauele na doude leere

Ghelijc eenen ghemenen man hier int dal

Sijn vaillandicheit was daer smal

Sijn wesen scoon spreken en zijn ghelaet

Heeft accident ghebrocht inden lesten staet

Ic bekende daer twe hertoge van mylanen

Philips maria was daer deene

Infect en doot leggende inder banen

Den datum stonter niet wie sout wanen

Bij hem lach rustende cout gelijc den steene

Hij die mylanen want zo ic meene

Hertoge franchisque zone van schoertse

Crancheit doodese beide mit grooter foertse

Daer sach ic de nueschasteel tiebaut

Die een maerscalc van bourgongien was

Den naem en tijtel was scoon int onthout

De bourgonnous en hadden in langen so stout

Want hij was de koenste op dat pas

Goet ridder en ghetrouwe so ict las

Crancheit die maecte daer scoon de plaetse

Der doot betaelde hij sijn scult inde traetse

De graue van friborch was daer ooc gelegen

Ende drie broeders van thoulongoen

Elc was vaillant genoempt in allen wegen

Mer crancheit heeftse int net ghecregen

En tonder ghebrocht sonder renchoen

Teruant een ridder vaillant en koen

Bij na volmaect in sinen stoutheden

Lach daer ooc doot en in deerde getreden

In mijnen wech vant ic inden fijn

Eenen zerck zeer meesterlijc ghemaect

Daer lach onder de chancelier rollijn

Sijnen tijtel stont ghescreuen int latijn

Het bewees hem in iusticien volmaect

Om stichten groote huysen heeft hij gehaect

Hospitalen en kercken heeft hij gefundeert

En daer na es hij bij crancheit ghefineert

Ic bekende te niete eenen prince voerdachtich

Die in aschen en poedre was gedegen

Twas hertoge kaerle van orliens machtich

Die zo vol duechden was van moede sachtich

Noit yemant en mochter seggen tsegen

Bij hem lach die god sijn rijck wil bewegen

Mijn heer van dunoys wijs ende vroet

Crancheit doodse ende brochtse onder voet

Troy de graue van poursuant

Heb ic bij den anderen doot gheuonden

Des goets hertoegs camerlinc men hem beuant

Sijn broeder sochte hem in menich lant

Iehan graue van chimay zoet van faconden

Vol duechden machmense wel vermonden

Want huer ridderscap hebben zij eerlijc geplogen

Mer crancheit heeftse onder hem getogen [40]

Eenen eerlijken lichaem van grooter macht

Bekendic sonderlijc daer te zijden

Twas coninc alphonse vol stoutheden bedacht

Seer groot van state zeer milde gheacht

Sijn weerdicheit machmen wel belijden

Ondancx sijns volcx in dien tijden

So nam crancheit op hem sijn reste

Int stercste van sijnder hooger conqueste

Ic vant daer ooc xantes ende charuy

En van toesoene veel groote heeren

Habourdin la vere en crequy

Brimuer molenbais en auxy

Heer simon van laleyn vol der eeren

Coninghen hertoghen grauen int verzeeren

Sach ic daer doot legghen op dat velt

Bij accidente oft crancheit ter doot gequelt

Doch lagen daer in deerde geleit mit wene

Twe rijke mannen vol groots bestiers

Cosmas de medicus die was deene

Ende iaque cuer dander so ic meene

Van goede en van gelde groote fijnanchiers

Hem en halp tgoet niet meer dan den banckiers

Want crancheit diet al doot en verwint

Besprinctse mit sijnder cudsen dus sijn sij geint

Ic sacher noch twe elc was connestable

Simpoel haluere de la lune tsamen

Elc was zeer machtich en notable

Vroem ende ontsien en agreable

Elc hadde fortune tot zijnen vramen

Accident die heeftse willen beschamen

Want hij doodese te dier spacien

Rechts int hoochste van huer regnacien

Uan moruel mijn heere waleran

Lach daer doot bijden anderen deerlijc

Onder een zerck gestrect en daer vast an

Lach ooc begrauen inder erden ghespan

De heere van sauoesen in feiten verueerlijc

Hij en was hem seluen niet zo verweerlijc

Crancheit heeft daer zijnen nijt ghebaert

Want vander doet en heeft hi se niet gespaert

Een machtich heere gehieten warwijck

Heb ic aen zijn root cruys bekent

Zo dedic den hertoge van clarens dier gelijc

Accident en achtes niet al waren zij rijck

Hij doode ooc twe engelsche daer omtrent

Bat neder lach ooc een scotte present

Graue van glas int deerde ghemineert

En bij sulcker auentueren geexpedieert

Sergy conchy ende brederoede

Sach ic daer legghen bijde voetpaeden

Ic bekende ooc an de maniere en moede

Groot volc van pruyschen en menige iode

En veel ridders van rodes vol vromer daden

Van calentrane en templiers thuerer scaden

Varen bij accident totter doot verminct

Oft bij crancheit diet ooc al te nieten brinct

Ueel volcx vander maertsen van torquyen

En een goet ridder van grooter daet

Le blanc diemen hiet vander valekyen

Hij dede menige spronc op storcx partyen

Meneghe proaetse mit fierder ghelaet

Crancheit naiet altoos zijnen naet

Zo hij op deese wel heeft beweesen

Die mit rechte soude zijn ghepresen [41]

Uanden bourbonoosen de hertoge loys

Lach daer bij crancheit plat ende mat

En bij hem twe van zijn kinderen wijs

Mer accident gecreechse in zijn pourprijs

Scade ende zeere te deernen zo was dat

Deen was van beau ieu dnatste blat

En dander was iaques de ioncxte zone

Een ridder vol schoonheden was de gone

Doch sach ic van antiochien eenen prince

Die cipers voer hem hadde erflijc

Accident die niet en past op goet oft prouinche

Die gheraecten doodlijc mit eenen pinche

Int beste van dier plaetse dus was hij sterflijc

Crancheit die was ooc eenen bederflijc

Want hij mordadelijc brocht ter doot

Loys van oringhen een prinche groot

Daer lach ooc doot onder een sauac

Een prinche daer ic verbij henen ghinc

Hij was een graue van ermingnac

My dochte mijn herte in stucken brac

Duer den druc die mi therte beuinc

De hertoge van nemours creeg daer ooc den minc

Van accident dier maecte cleijn werck of

Want hij hadden ghesteken in dit kerchof

Een coninc van cecilien lach ooc daer

Boom en vrucht van volmaecter eeren

Crancheit doodene mit drucke zwaer

En ic sacher ooc doot legghen een paer

Onder een tombe sonder wederkeeren

Van zijnen kinderen twe hertogen en heren

Van calabren zeer duechdelijc genoempt

Bij accident gedoot en deerlijc versoempt

Daer lach ooc een coninc van inghelant

Henderic die mit allen was semple

Aen zijn ghescrict men wel beuant

Dat hij geen orlooghs man was bekant

Noch prince van stoutheden zijnde exempele

Noch hij en voerde nau coninclijc wemple

Mer bij accident was gheexpedieert

Dees edel coninc qualijc ghefortuneert

Ic vant ooc legghen binnen deesen wijke

Tdoode lichaem van den edelen persoone

Carel den groten coninc van vranckerijke

De seuenste van dien naem zeer rijckelijke

Men sach hem verheffen hoogelijc de croone

Sijn inde was duechdelijc van bethoone

Crancheit doodene tbleec en waerlijc eest

Al hadt een simpel ridder gheweest

Een hertoge van guieenen ic ooc sach

Daer leggende doot gelijc ander doyen

Bij accidents mordadicheit hij daer lach

En van sulcker doot creeg hij ooc den slach

Als zijn neue de hertoge van sauoyen

Hertoge ian die my tranen dede stroyen

Van cleue lach daer ooc binnen der eruen

Die crancheit tsgelijcx hadde doen steruen

Buten deser kerstelijker plaetsen

Lach een die ic al ander sach passeren

Sonderlinge in triumphen ende in traetsen

Twas de turck diemen sach mit zijnder haesten

Twalef conincrijcken subiugeeren

Ende twe keyserijcken conquesteren

Groot was dees turck dees amoras

By crancheit hij tonder ooc gebracht was [42]

Al mocht ic als matusalem werden

Die leefden meer dan negen hondert iaren

En ic dagelicx tscriuene cost volherden

De dooden die ic daer sach int voerts treden

Zo soudicx scriuende niet openbaren

Tmochte den lesers den sin beswaren

Elkerlijc mach wel peysen dan hoe

Ten is geen noot dat ic hen quellinge an doe

Daer sach ic legghen onder de lichamen

Sonder nommere oft enich ghetal

Keyserinnen coninginnen na elcx bethamen

Hertoghinnen grauinnen groot van namen

Vrouwen ionffrouwen in des doots geual

Ic lijde my wel al noemicxe niet al

Lacen haer scoonheit noch haer edelheit

En halp tegen de doot niet voerwaer gheseit

Heilighe vaders pausen cardinalen

Eerdsbiscoppen en ooc patriarcken

Abden priooren conuersen mitter malen

Ia cellebroeders di de dooden selfs halen

Sij leggen daer ooc costers en clercken

De wormen etense zo men mach mercken

En de beenderen zijn also int ghelijke

Men en kent niet wie arm was of rijke

Keysers bouen truanten cockinen

Ongheuallige safftiers oft coninghen

Hertogen grauen en die dagelijcx pijnen

Brootbidders scepenen doctoers in medicinen

Arme rijke ouders oft ionghelinghen

Sotten dasaerts die oit lijf ontfinghen

De doot heeftse al doot gheseit int clare

En niemant van hen en bringes nieue mare

De heilige conuersen ende abdessen

Deuote persoonen ende nouicien

Vrouwen ionffrouwen ende prioressen

Gheestelijc waerlijc van wat possessien

Wel gheprebent of sonder beneficien

Tmoet al ter doot ia van wat condicien

Atropos crijgtse in sijnder hotten al

Tes al verrot ende noch meer verrotten sal

Sus heeft mi geseit tot mijnder confortacien

Versche memorie wilt mijn wel verstaen

Gij siet hier des doets werc te deser spacien

Ten helpt geen gelt of vrient van wat nacien

Gij en moet ooc tsgelijcx in derde voertaen

V en mach geen salijchlijker werc an gaen

Dan te steruen als dan in sulcker staet

Datmen los zij van alder misdaet

Al dat zij seide redene heuet bewesen:

Hoe wel dat al pijlijc is om doen

Dus zijn wij in huer huys gegaen mit desen

Daer zij my heeft om mijn genesen

Een ontbijten gheset na tstijts saysoen

Dees vrouwe vol duechden willet beuroen

Seide my allet voerseide verhael

Twas veel betere dan een noen mael

De stucken die zij my heeft ghetoont

Hebben my wel doen afterwerts peysen

Huer sprake mit redenen zo verschoont

Ic heb mit goeder herten huer geloont

Mijn gepeys en woudic huer niet meer veysen

Tcomme soet mach ic en sal niet deysen

Dauentuere sal ic vromelijc aengaen

Dwelc noit mensche en coste wederstaen [43]

Doen sprac zij ic geue v mijn consent

En ic sal v gaerne inden wech ooc leyen

Sij vraegde na haer hageneye tent

Doen leyde zij my en ic haer ic was content

Ic was gheluckich in deeser contreyen

Ter stont eer ic wiste sonder lanc beyen

Vonden wij ons ter stont sonder faellie

Daermen ghemeenlijc hout bataellie

Ic peysde hoe ic naerder comen mochte

Want vant volcke was daer rumoer groot

Men slouch daer slagen groot en onsochte

Rechts eenen tournoy zijnde my dochte

Twas te druckelijc vele dat exploot

Voert in comen des percx sachmen bloot

Eenen pieroen mit gluden letteren bescreuen

Daer dusdanige woerden in waren beseuen

Hier indt den wech des werelts pleyn

Hier indt den voetwech van sleuens partye

Hier houtmen den aflijuighen pas certeyn

Daer atropos iuge af is een souuerain

Houdende douerhant en singnorije

Niement en comme hier hij en blijfter te strye

Want twe campionen zeer fel ende sterck

Hebben v voersaten al gedoot in dit perck

Accident altijt den eersten beuecht

Niet lange en beit hij die zijns ontgaet

Mist hij so compt die hem beslecht

Crancheit die hem ter stont werpt auerecht

Die betrapten en doot hem mit felder daet

Ten help curaetse noch eenighen raet

Hier vintmen de mordadighe figure

Daer dinde nemen moet elcke creature

en dees piroene bleuic niet langhe

Dus trockic bijden lijsten besloten

Om dat ic veel volcx sach inden bedrange

Van die den camp sagen binnen de beuange

Ofte vreemde stucken die daer waren gesproten

Niet lange en was ic ontrent deser roten

Ic en sach daer ter stont in dit ramot

Atropos sittende op een hooch scauot [44]

mHier inden vierden
bouck muegdi beuinden Hertogen
philips van borgongien doot Die in deesen pas quam druclijc tinden Bij crancheit die hem bracht inder noot [45]

Stropos mit een diuersch abijt

Gheciert zijnde op een vreempde maniere

Ghebourdeert mit colueren sonder profijt

Ghetanteleert van wormen in huer berijt

Sittende zeer hooghe als de fiere

Dweesen scheen wel van groote bestiere

Sij hadde van ontseggen een gescut inde hant

Op den sulcken eer hijs wel crijgt verstant

De maerscalc daer hiet ouerdaet

Hij hiel vanden lijsten dordinancie

De hyrault hiet ghewillicheit wel gade slaet

Hij drouch een blasoen geaspereert wel verstaet

Gecoluert sonder kennisse inde instancie

De canchelier hiet vreese sonder confortancie

Dragende den zegel dies crijgt elc rouwe

Verwapent. nyemant hier in hem betrouwe

e lijsten waren vol drucx beuonden

Die droefheit hadde selue ghetimmert

Tpauilloen was een gecrijsch te dien stonden

De banieren vol ghescreys int vermonden

Mit suchten ende duchten ist daer al belimmert

De crijt weerders waren ooc al beslimmert

Vanden twe intreyen ic en vergats niet

Felle versmaetheit en vileynich verdriet

Uanden verweerder tpauilloen

Was daer zeer rijckelijc ghesciert

Vol soetheden en duehden willet beuroen

De bannieren hadden van eeren fantsoen

Die zeer wel stonden dus bestiert

Die hyrault was wel gemint edel ghemaniert

Die tblasoen drouch van vromicheden

Ghecroont mit geheelder edelheden

De willicheit hyrault in de plaetse spranc

En dede daer een ghebot ouer al

Dat nyemant en make geluijt of geclanc

Op de peyne van atropos grooten ondanc

Oft dat nyemant en make geschal

Op dat hem elck hueden mach voer ongeual

Doen riep hij treedt voort op de vechters

Dat elck zijns rechts sou zijn beslechters

Uuijt zijn pauilloen spranc daer ter stont

Crancheit die drouch twe gijsermen

Deen hiet persecucie goet ront

En dander consummacie daer hij mede doerwont

Al dat hem voercompt sonder ontfermen

Van sable was zijn wapenroc om bescermen

Daer op bescildert was tdocht my om vrame

Eenen dooden onghewapende lichame [46]

Om te volbringen dit tegenwoirdich werc

De verweerder spranc voert op dander zije

Mitter wapen van bourgongien in dat perc

Eere die conduceerde hem euen sterc

Ende en schiet van hem noit te geenen tije

Het was zaligher ghedachten die ic belije

Hertoge philips die zeer wel gemint was

De grootste vanden hertoge hij bekint was

Hij hiel vromelijc in sijn hant

Een lance ghenoempt goet auijs

In dander hiel hij om zijn onderstant

Een taerdge scoon ghesciert en plaisant

Van machte van vrienden twas al den prijs

En op dat ic in clare wel doe bewijs

Sijn haetse was volstandicheit gheseit

Tegen tbespringhen van alder tsegenheit

Crancheit scheen wel te ontsiene

En scudde zijn glauie van droefheden

En op hem toonde hij wel mit zijnen engienen

Mochte hij hem verbeiden sonder tonuliene

Hij waer om doot oft tonder ghetreden

De goede hertoge dus seere bestreden

Hij liet los ooc zijn glauie als een ridder bouwe

Die den voet wt den wege niet stellen woude

Sus sijn sij allencxkens naerder gecomen

Deen op dander fierlijcken bereet

Crancheit heeft eerst zijnen strael genomen

Van zwaerheden en warp hem ter onuromen

Na den hertoge om hem te bringen int leet

Mer dees goet heer die dus vromelijc street

Ontfinct princelijc op sijn taergie doen

Den schuet als een vroom campioen

De hertoge van deesen slach hem desen deelde

Toonende wel een ridderlijke cracht

Sijn verweren hij vromelijc auentuerde

Zo wel dat crancheit bij na faelgeerde

Die selue sijn cracht thoonde en zijn macht

Elc heeft om sijn leet wreken ghedacht

Elc wou verwinder zijn int verzeeren

Tsij vander bataellien oft vander eeren

Dees goede hertoge nam doen sijn haetse

Die was mit vasticheden ghenagelt vast

Ende crancheit mit sijn wrede gramaetse

Slouch mit persecutien in dees plaetse

Die mit onuasticheit hem heeft belast

Elc heeft anderen mit wille aenghetast

Sij slougen slach om slach smeet deen dander hieu

In dees wreede bataellie euen nieu [47]

Memorie die hadde den hope zeer groot

Dat den hertoge den strijt winnen souwe

Om dat hij zo wederstont crancheits aenstoot

Die ooc wel bethoonde ende niet en vloot

Tegen accident in menigherley vouwe

Mer crancheden mits crancken betrouwe

Ontsach hij want na sijn oude zeden

Slouch hij slaghen van flouwicheden

Om te kennen der wapeninghe feyt

Zo machmen in dees scole comen leeren

Es de bespringer van groeter vromicheit

De verwerder om winnen doet ooc arbeit

Brinct deen int lets dander brinct verzeeren

Stoutelijc ziedmense vlyen en wederkeren

Om malcander te vinden op tbloote

Twelc hem luyden werdt dunct. M. pont grote

So lange heben zij gesmeedt geslagen

Dees twee campionen op dit velt

Dat de gesonste quam int vertraghen

Hij bequeldet bezuerdet hij mostet beclagen

Hij worde van flouwicheden al ontstelt

Want crancheit die heeften daer al so gequelt

Met eenen slaghe van eender flumen

Dus bleef die hertoge hij en cost ontruijmen

Lacen de hertoge bleef dus verwonnen

Daer Atropos luttel om gaf oft was leet

Niet meer en soud zij deesen prince ionnen

Dan den snoodsten zijnde onder der zonnen

Twas haer al blijscap ende te lachen gereet

Sij thoonde wel dat zij op hem was wreet

En dat zij niet en zoect bijsondere

Dant volc doot te ziene en brenghen tondere

Doen quamen die hyraulten wel gheleert

En namen een laken van werden gheweuen

En hebbent geleit opten lichaem gheeert

In derde begrauen mit drucke verzeert

Ewighe memorie was derde beseuen

Daer zijnen naem noch in es bleuen

En zo langhe dat de werelt dueren sal

Noch nemmermeer van hem anders scriuen

sal [48]

Hoe hertoge kaerle hertoge philps zone Wiens tijttel van borgonge brabant is bekent Die tot alder edelheit was ghewone Als een stout champioen beuecht accident [8]

Naulijc was dlichaem opgeheuen daer

Of te minsten int graf gheleit

Hoord ic groot geruchte en groot gebaer

Van twe heeren sterc grof en zwaer

Elc was gestoffeert vol der vromicheit

Accident was deerste die ic sach bereit

Die fierlijc voertquam om vechten

Ghewapent als diet al wou beslechten

Sijn peert mit wreetheden gebarduert was

Tharnas getempert mit gramme zeden

Mit ongeual zijn lance gheriueert was

Sijn zweert mit overmoet gehanteert was

Daer menich mit is onder ghestreden

En om tvolc te maken meer tonvreden

Zo hinc an zijn sadelboom een cudse groot

Van fortune daert al bij compt inde noot

Een bourgongioen ooc daer voer spranc

Gehieten kaerle een prinche ontsien

Hij gheleec wel daer veel an was belanc

Die in zijn zaken te volbrengen viel wel stranc

Tmoeste na sijnen wille zijn ende gebien

Sijn peert hiet fierheit sonder ontulien

Gewapent frisch zo hem heeft betaempt

Mit wapenen van stouticheden ghenaempt

Uan hooghen begrijpe sijn lance was

Grootmoedich hert gaf hem sijn zweert

De smit hiet meersterscap doer sijn ghebras

Vrijheit hiet sijn dagge op dit pas

Om verwinder te zijn was hij expedeert

Duer sijn faconde scheen hijs wel weerdt

Want gebrec was noit in hem geresen

Dan hij zo lanc zo meer waerdiger mocht wesen

Daer en was tente noch pauilloen gerecht

Om dwapen schout te doen in desen strijt

Mer inde staduwe ontrent een grecht

Twas versamen van desen ic segt v slecht

Ten was niet sonder geroep of sonder gecrijt

De lance waren scerp om te doene spijt

Sij begosten daer malkanderen aen te gane

Deen om verweeren dander om te slane

Accident stac seer sterck mit groeten nijde

Opten hertoghe mit al zijnder macht

Dat drie werf sijn peert viel int wijde

Nochtans en vloot hij daer niet op zijde

Mer hoepte te ontcomen duer zijn cracht

Hij passeerde de lance daer hij hem beuacht

Dat den voordel niet en mochte helpen

Den hertoge noch sijn leet gestelpen

De sweerden waren wel gereet gestelt

Om dat elck tbeuecht sou cort beslechten

Die haetscap heeft elc te toeuene versnelt

Tspel was niet dan ter doot toe sijn gequelt

In sulc perikel is hij die hier moet vechten

Wan const cracht dieners oft knechten

En machmen hier geen hulp verweruen

Men moet den camp winnen of self steruen

De hertoge die vroom was ende sterck

Sstelde zijnen lichaen om verweeren

Mer Accident duer sijn vterste werck

Aengreep sijnen clippel hier int perck

De cudse van quaet willich begeren

De fortune hem gaf om tvolck bescheren

Om dat sij den val souden maken effen

Die hem te hooge willen verheffen [50]

De hertoge heeft Accident veriaecht

Tot dat fortune daer quam op stede

Des accident mit sulcke slage heeft geplaecht

Den hertoge ter doot twelc gode zij beclaecht

Vant ongeluc sijn ziel heb ewighe vrede

Ic houwe hij noit yemant erch en dede

Ic claghe dat hij der doot niet ontginck

Dus int velt bliuende noit ontsemeger dinck

Is doorloge sulc dat zij mach zijn gepresen

Doer een eerlijke vrome heercracht

So macht tvolc van wapenen wel druclijc wesen

Wenende suchtende vol lijdens geresen

Duer hertoge kaerle edel geacht

Tes my nochtant consoort dat dus was gewracht

Dat mijn meester niet en was verwonnen

Van eenighen menschen onder der zonnen

Mer fortune hout altijt in de hant

Doer die godlijke cracht die sonder gront es

Alle de wercken der menscheit plaisant

Tsy den goeden of quaden als onderstant

Tot haeren wille na dat elcken noot es

De influencie des hemels die elcken bloet es

So Aristoteles mach te kennen gheuen

Es onkenlijc na ons wercken beseuen

Alsmen in goeden wercken te voren es

En dat de begeerte compt tot blijscap al

Men mach dan seggen datmen wel geboren es

En datmen van gode vuijtuercoren es

Want tcompt al zo hij wil groot en smal

Mer wort yemant erm of crijgt ongeual

Oft gediffameert wort in eeniger manieren

Men selt al in contrarien iugieren

Sus dan wilt altoos duechden eeren

Na gods gebot ende wterste wille

Wij moeten ons herte te gode werts keren

Die de mane doet cleynen en vermeeren

En den hemel doet drayen op een spille

Tes de ghene die nemmermeer es stille

Die int secreet van sijnen ydeen puere

Hem becommert mit onse auentuere

Sus creech Accident de victorie

Op deesen prinche die edelheit vzeerde

Die altijt bliuen sal inde memorie

En sal ghenoempt werden in historie

Hertoghe kaerle de ghetrauilleerde

Dus zwijgic van hem en daert resteerde

Sal ic voert condighen zo ic las

Wat noch meer ghebuerde op dit pas [51]

Accident woude noch vast verbeyen

Oft hem wat niewes an comen souwe

Hij ginc hem mit anderen wapen ghegreyen

Mit een harnasch vol waenhopen hem bereyen

Op datment van verre sage so ic houwe

Hij stont int midden te voete als de bouwe

Mit een glauie van swaren ghewichte

Genoempt quaet auentuere int gedichte

Een snydende zweert nam hij aen de zye

Ghemaect van een haestige ziecte zwaer

Daer hij mit gedoot heeft een groot partye

En om tvelt te behouwen int wye

Om zijn tsegen partye aen te doen vaer

Hij hadde een dagghe het is waer

Vol hemelijke melancolie ghepollijst

Daer menich persoon ter doot is gewijst

Ic hoorde daer alle drucx bequelders

Trompetters claroeners en fluters

Op clauicordioms en orghel speelders

Moeselers sackebouters en veelders

Principalijc mede herpers en luters

Elc triumpheerde als vruechden wtruters

Derwerts te loopen was elc vol veerdich

Want de materie wast wel weerdich

aer sach ic comen een schoon rosbaer

Dat tuschen.ij. eenhoornen was gedregen

Deen hiet volmaecte goetheit dats claer

Zoete manier hiet dander daer nae

De meeste bekent in allen weghen

Twasser al mit goude beslegen

Trosbaer tschieraet vergult bepeerlt

Tsgelijcx een was niet in deser weerlt

De twe eenhoornen waren gheleydt

Van vier prinschen hooghe gheboren

Bloeme der duechden was die hoochste men seit

En goede naem was ouer al gebreydt

Dees twe gingen bijden eersten al voren

Dander twe om volgen waren ooc vercoren

Deen was edel herte sonder haetscap

Dander wairdicheit teghen violeenscap

Hier na volgden mans een groote schare

En veel vrouwen ooc sonder ghetal

Elc triumpheerde int openbare

Twas een schoon geselscap geseit in clare

Van rijcheden schoonheden wast al bouen al

Nu ist tijt te maken ghescal

Vanden rosbaer te weten de gesciente

Want daer in leyt wel de verdiente [52]

mHoe Accident de hartoghinne verwant Van oostenrijke des actuer hem presenteerde En hoe Atropos Respijt an hem sant Des hij sijns opsets en feits cesseerde [53]

Daer sat naectelijc in grooter chierheit

Een princhesse inde wapen ghestelt

Die gecomen was om te wreken de grote fierheit

Beteikende duer des drucx bestierheit

Dat haer in desen pas was aen gehelt

Sij scheen wel pantasilea die was gequelt

Om wreken hectors doot zij te troyen quam

Mer de wrake zij te zeer op huer nam

Haer harnasch hadde blijscap gemaect

En die gaf haer een huysken van goede ghepeyse

Twas al om haer bescudden ongelaect

Al dat haer beloefde twas wel gheraect

Totte dachuaert van dier reysen

Huer zweert was scerp om te doen deysen

Huer vianden doer dat zij was coene

Geheeten begeerte van wel te doene

Sij hadde om werpen een iauelyne

Die ghenaempt was blijdelijc ontfanck

En hueren schilt om bescudden alle partye

Hiet ghetrouwelijc minnen tot den fijne

Sonder wissel der herten oft der oogen ganc

Voort meer op dat icx niet en make te lanc

Hueren wapenroc was mit vruechden

Gheuult mit hondert dusent duechden

De vrouwe die is daer voert gesprongen

Om accident te ontmoeten al bereet

Sij dede publiceren mit edelder tongen

Bij getrouwicheit hueren hirault eenen ionghen

Hier isse die compt quyten hueren eedt

Ten dage alzoot aen huer gescreuen steet

Dits van oostenrijke de hertoghinne

Die huer presenteert mit zoeten sinne

Als accident zijn partye aensach

In sulcker schoonheit ende valeur

Hij vreesden faelgieren op dien dach

Hij ontsach hem zeer twas zijn gheclach

Dat hem deere mocht bringen int ghetruer

Hij aensach haer cracht ende huer figuer

Sijnde bij vierentwintich iaren out

Dit dede hem verwonderen menichuout

Ter dwaes of dul zijn cancellier

Seide hem v corauge sal v faelgeren

Dat ionc boomken machmen boogen schier

Ioncheit mach wel lijden tegen tdangier

Volstandich blijuende sonder varieren

Mer ghij sult vinden bij costumeeren

Dat wie haer besprinct mit siecten bloot

Soectse gheen remedie zij isser om doot

Accident bescaempt spranc daer voert

Als die vol spijts men sach doer crupen

De vrouwe quam hem tsegens aen zijn boert

Die quetste sonderlijc sonder spreken woert

Mit een ghescut van een paerlijke stupen

Doer deesen slach moeste ons ontslupen

Marie van bourgongien reene

Des menich mensche comen is in weene

Dees accident zijnde zo wreet ende fel

Heeft bij deser moordadicheit ongeordineert

Ons palladium berooft ende niemantel

Dlot ende de benedictie alzo wel

Daer bourgongien onder heeft geregneert

Desen naem is nu gheint en ghefaelgeert

Doer deser edelder vrouwen ouerlijt

God verleen haer ziele vruegt sonder respijt [54]

Was den troylus voer ons int scouwen

Daer troyen bij was weder ontset

Die den troyenen heeft onderhouwen

In couraedgen in cracht tsegen veel rouwen

In lanc dueren na hectors vermet

Och waer zij onser bleuen ons waer te bet

Sij waer ons onderstant tot onser vromen

Tegen alle leet dat ons mocht ouercomen

Dlesers lesende hier af den reghele

Wilt dees auentuere wel ouerdincken

Spiegelt v in deesen schoonen spiegele

Gij moetter ooc passeren dits slot en zegele

De scoonheit sal verrotten al mach zij nu blincken

De doot die de natuere altijt wilt crincken

Heeft last al dat leeft te brenghen ten inde

Hueren viant en al tgeslachte zo ic beuinde

Ende elck diet leest mach hier wel verstaen

Dat dit voer my is groot ongheluck

Dees drie doot te sien en in deerde gedaen

Die van my altijt hebben ontfaen

Minne eere onderdanicheit in elc stuck

Ic creeg mijn voetsel van hen o welcken druc

Si hebben mi opgeuoet van kintschen dagen

Ic machs niet vergheten ic moets beclagen

Als ic de bataellie aldus sach tonder

Van hem daer ic onder was subiect bleuen

Ic was veruult mit vrese en anctx bizonder

Ic daelde laech mijn hoeft ten was genen wonder

Om wreken als die niet langer en wou leuen

Sonder vreese die my eerst dede beuen

Gaf ic elcken de cofe met weene

Om beuechten beye oft elck alleene

Uersche memorie die ic noch betrouwe

Seide dat ic my te gode werts sou vellen

Elckerlijc en doet niet dat hij souwe

Want wie therte gevoelt vol drucx en rouwe

De regel van reden sietmen hem achter stellen

Ten crijt werts ginc ic. ic wou my versnellen

Om mit kloecheit accident te bestridene

Of doer crancheit te ouerlijdene

Daer heb ic eenen cleynen hirault vernome

Die een blasoen drouch van verbeydene

Sijnen nae was respijt te mynder vromen

Soetelyc sprac hij als hij tot my was comen

Vrient vatet verstant van mijnen beliene

Atropos die seit pijnt van hier te sceyene

Sij ontbiet v mit my trect vuijt dit crijt

Tot dat gij hier te comen ontboden zijt

Respijt die cort was en niet lanc

Die dede my sceyden en van daer trecken

Want atropos corts in dit beuanc

Creeg genouch vechters tegen huer luyden danc

Dus moest ic doen sceiden van dier plecken

Versche memorie om vruecht verwecken

En die ic ooc zo amoreus vant telken tyde

Die thoonde wel dat zij hier by was blyde [55]

Hoe versche memorie vol wijsheits doerslegen Den acteur thuys leit om zijn verblidingen Ende hoe zij hem ooc vertellet onderwegen Veel diuersche niewe tijdinghen [56]

Sus sloot zij dat zij my leiden woude

Ter plaetsen daer icxe hadde vonden

Ende dat zij verstant ontbieden soude

Die my raden soude zo ic hem betroude

Doer daengrijp van wapenen in my verbonden

Wij stelden ons te wege vatet vermonden

Tot hueren huyse in huer behoedenisse

Duer den soeten wech van verlichteniss

Memorie die my vast sach museren

Onderhiel my mit huerer soeter spraken

Het stont huer zeer wel dit corderen

Den wech wij ouerleden sonder trauilleren

Seggende zij zouts my noch meer cont maken

Van coningen hertogen vreempde saken

En van grooten heeren de sepulture

Gebuert na mijn vertrecke sint deerste vre

Hoys tsertoghen zoone van bourboen

Biscop van ludick der kercken pilaer

Graue van loon hertoge van bulloen

Van sconincx bloede eerlijc in al zijn doen

Die veel vrienden hadde tes openbaer

Accident die hem verhaeste en viel te swaer

Heeft hem onlancx doot binnen den sande

Int alder stercxte van zijnen lande

De graue van symay edel ende wijs

Die zo behaechlijc was eerlijc geextimeert

Zo bequaem en geacht in zijn auijs

Ia zo vol duechde statelijc int bewijs

Dat hij van elken was ghelaudeert

Accident heeft hem doot en verweert

Mits eender stupen sodaenlijc mit liste

Ia zo haestelijc eer datmen wel wiste

Pieter die van lutsenburch graue was

En die ses werf graue was ghenoempt

Accident stelde hem oorloghe op dat pas

Hij haelde crancheit daer hij niet af genas

Want ionc te dooden had hij hem beroempt

Dus is hij lacen bij deese twe versoempt

En bij siecheden zo onder voet ghetorden

Dat hij deeser werelt is quijt gheworden

Edouaert die schoon coninc van ingelant

Die zo vromen prinsche was verheuen

En van den franchoisen geacht aen elcken kant

Die de scotten hiel ontsien onder zijn hant

En vuijt zijn conincrijck waren verdreuen

Accident dede hem ooc laten dleuen

Mit eenen coertse die hem bezwaerde

Ghelijc van een scote van een bombaerde [57]

Phebus coninck van auernen noch ionck

Die elcke heeft zo zeere gheacht

Accident die wel conste eenen quaden confoort

Gaf hem daer lacen sulcken swaren wronck

Dat hi hem dleuens roofde mit groter macht

Ontseit deen tlijf dander tsgelijcx vercracht

Zij hebben huer gescut zo wel bereet

Dat niemant om ontgaen een platse weet

Michiel van bergen zeer vroom en stout

Vol wijsheden in sijn ionge dagen

Ten is in desen tijt noch van hondert iaren out

Die sulck ridder weet int swerelts behout

En die meer lofs en prijs mocht beiagen

Accident ginc hem aen mit vlegels plagen

En nam hem tlijf in sijn xxviste iare

Dlant te bescuddene viel hem te sware

Sus hiel my memorie coutende vast

Mit wijser redenen en dier vele

Verhalende veel gesciedenisse voertijs gebrast

Creech deen geluc dander bleef onder dlast

Het ginc den sommige al vuijt den spele

Dus vonden wij onuersien dat ic niet en hele

Huer logijs daer wij wel waren ontfaen

Gelogeert te wille en veel eeren gedaen

Memorie heeft ontboden mitter haest

Den goeden edelen wijsen heremite

Gehieten verstant mijn troester eens waest

Die my seer stout maecte ende onuerbaest

Hij quam tot hueren ontbieden mit appetite

Sulc als hij was mit zijnen abijte

Want tis de geene die elcke leeren wilt

Ia die om leerens wille aen hem keren wilt

Dus was my ghegeuen tot mijnen rade

Dien ic beminde gehieten verstant

Ic en sach zijns gelijc noit van sulcke sade

Om goet raet te geuen vrouch of spade

Gheen wijser en weet ic in dit lant

Doer tbegrijp daer ic my om had vermant

Geloof ic dat hem god aen my ghesent heeft vort

Te aenuerden bliscap tot mijne consort [58]

Hoe verstant den acteur doet onderwijs Van zijnder wapeninge al de stucken geheel Om te campene tegen der doot afgrijs Dus begint hier van
desen bouck tvijfte deel [59]

Sus is op eenen setele gheseten

Voer mijn bedde dees notabel man

Sijn sprake was vol zoetheden ongemeten

Ic prijse hem want hij nootlijc is om weten

Duer wien ic groote blijscap ghewan

Tverstant my te condighen began

Sulcke lesse twaer quaet soudmense zwigen

En daermen veel verstants wt mach gecrigen

Verstant.

Urient die deesen pas wilt gaen sonder veysen

Dwelc is een bataellie sonder tonulien

Ten eersten moet hij hem wel bepeysen

Of hij zijn lijf sal dorren sonder deysen

Verweren tegen zijn partye hem taensicht te bien

Dits de proeue dit staet elcken te ghescien

Want gode tempteren sijn hier al excessen

En tes verboden opt canon vander messen

Tes wel waer dier wordt besprongen

En voer zijn recht wordt gheopposeert

Men hout voer recht onder oude ende iongen

Dat hij gefaelt heeft int drucx bedwongen

Heeft hij int eerste geen borge gestatueert

Of dat sij niet anders en sijn gedelibereert

Dit point onderhiel wel sekerlijke

De vijfte coninc van vranckerijke

Mer v werck is al een ander sake

Tes een bataellie een teghen eene

Somtijts in besloten lijsten mit gemake

Of na dat atrovos daer stelt de wake

Tsij in een besloten velt oft open gemeene

Tsij sdaegs of snachs in vruechden in weene

Daer en geeftmen geen respijt dan bij consente

Wantmen betalen moet altijt atropos rente

Na dat elck alleene dus dan moet doen

En men den dach corts moet verbeyen

Doer vreese offer quaem enich traysoen

Om v te wapenen moet gij zijn seer coen

Gij en moegt tijt noch vre qualijc beleyen

Wildi v om wel te wapenen bereyen

Gij moet berou hebben uwen waker

En van godlijker begeerten uwen wapemaker

Hij sal v daer toe sulcken stucken stellen

Van sulcker const van sulcke temperure

Dat v enighe scande sal moghen quellen

Noch sonde die v mocht ter neder vellen

Of dat uwen lichaem mocht worden tzuere

Een harnasch behoefdi van gewichte pure

Gemaect van stale volstandich inde daet

Dats gode te minnen dit es mijnen raet

Uan stercheden neempt v gardebrassen

Grootmoedicheit mogen zij sijn genaempt

En om dat lichticheit in v bat mach wassen

Gij moet hantschoens hebben die v passen

Van caritatelijken wille ongheblaempt

Een huysken opt hoeft neempt alst betaempt

Ghemaect bijden handen van vrou temperance

Die veel meer weerdt is dan enige cance

Blanckaerts en een stalen broec fijn van maellie

Moet gij hebben van suuerheden perfect

En op dat gij ter stouter sijt ide bataellie

Moet gij hebben sonder eenighe faellie

Scheen pijpen vol goeder wercken bedect

En op dat gij v bat te wegewerts strect

Een paer schoens te hebben pijnt te beuroene

Van diligencie om wel te doene [60]

Ghij moet v wel decken en becleeden

Mit uwen wapenen ghequarteleert

Die weerdt sijn te dragen sonder verleeden

En aende blasoenen wiltse bereeden

Van gelooue vol goet gepeys gheuseert

Sij moeten zijn ientelijc gheaspereert

Om toogen v meesterscap van uwen wercken

Des heylich doopsels der heiliger kercken

Sus sijdi ghewapent en wel begaeft

Ghelijc behoort tot eenen campioene

En om meer ontsien te sien als ghij slaeft

Zoe moet gij gestoct sijn ende gestaeft

Alzoot behoert tot sulcken doene

Men verliest genen tijt diet pijnt te bevroene

Sulcke stocken suldi ooc mogen begeren

Als daer gij v lijf met sult verweren

Men moet wel weten en ooc verstaen

Wie dusdanige feijten wilt vechten

Hij heeft cose en wille van stonden aen

Weer hij te peerde of te voete wil staen

Elc maegt na zijn auentagie beslechten

Mer na costume ende gemeyne rechten

Int vechten te voet is meer eeren taenscouwen

Dan in een beeste hem te betrouwen

Elck mach stocken nemen na zijn bescermen

Na zijnen wille oft na zijn behagen

Looten hamers oft ooc ghijsermen

Haetsen lancen om sonder ontfermen

Te schieten te slane groote slaghen

En als gij v lijf int inde moet waghen

Tot sulcke stocken wilt v dan keeren

Na dat gij vercrijghen wilt veel eeren

Wees vrijheyt betekent onser so ic beuinde

En diemen wel mach ouer mercken

Dat god duer sijn goetheit sonder inde

Ons gegheuen heeft als die ons beminde

Onsen vrijen wille om ons verstercken

Wij moghen gaen en leeren in allen percken

Duer den heer wech tonser zielen bate

Of duer den voet pat der helscher sate

Int gene daer ic v raet toe heb gegeuen

Als datmen in een peert niet en betrouwe

Zo verstaetmen dat geen persoon int leuen

Tsij bij aelmissen oft ghiften beseuen

Enich betrouwe in anderen houwe

Elck zie self toe tsij ionc of ouwe

Want al isser hope van melancolinghe

Tsal vergheten werdden zeer geringhe

Ghij moecht alle vraghen oft ooc som

Wie v plaetse houden sal int crijt

Tsal sijn ghelooue en v heylich kersdom

Dwel niet sijn en mach dan recht wt niet crom

Ia om wat nootsaken daer gij in zijt

Tis tselue daermen mede compt inden nijt

Van uwen viant vol haetscap bekent

Duer de cracht van dit sacrament

En voert v wapen te hebben bereet

Zo neempt v lance om scieten ter steden

Besleghen mit deuocien tsegen alle leet

Dat hout sal v doen dincken bescheet

Der doot cristi om uwen wille gheleden

En wilt v dagge te makene besteden

Dat zij wel steken smiten en geraken moet

Dat point vanden kersten gelooue zoet [61]

Nu hebdi v lance in v rechte hant

Om onghelijc uwen viant te doene

En in v slicke hant hout uwen schilt vaellant

Om vryer en sekerder te sijn vermant

Van goeden exempel pijnet te beuroene

En v behoert om wel te wesen koene

Bereedt te hebben tswaert van iusticien

Twelc v dient thegen allen malicien

Nu en hebdi verbeyen noch achterterden

In deser tijt om bereyen alle saken

Ontbiet achterdincken mit grooter veerden

Vwen wapen maker laet hem geweerden

Op dat hij v eer bereet mach maken

Om sparen om scult wilt niet meer waken

Weest anders naerstich ten is niet om my

Want niemant vechten sal voer mij

Actuer

In deser manieren heeft my onderwesen

Verstant. en al mit redenen besloten

Mijn bereetscap hier toe ooc ghepresen

Als de geene in wien vreese was geresen

Te verliesen den tijt hadts hem verdroten

Hij zeide my mit comparacie doeruloten

Int ouerblijf is dobbel verstant te rapene

Tsij om bescudden oft om te wapene

Ic heb hem voerts noch meer geuraecht

Mits dat mijn stucken sijn gheordineert

Mijn cierheit mijn hernasch onuersaecht

Tis so ghemaect dat my wel behaecht

En wes ic behoeue es gheprepareert

Waer toe dient daghen en tijt gheuseert

Ten is al niet ghesmeedt op eenen dach

Zect wat behoer ic te doen oft wesen mach

Verstant

Uerstant dede my dus verstaen

Lieue vrient gij doet my een goede vraghe

Ten is niet dan de cleedinge daert leit aen

Men moet om tprofijt de hant an slaen

Om uwes persoons gesontheit alle dage

Dus raedt ic v voert vaet wes ic gewage

Dat gij v stelt tot arbeit en pijne

Om licht ende van stercken adem te zijne

Gij moest vrouch opstaen wildijt weten

En stoppen v nase ende mont

Tsegens bergs op loopen willes niet vergeten

Dicwijls vasten en niet veel eeten

Luttel slapen ic maecxs v ooc cont

Gij moet ooc suuer sijn dits een verbont

En sondelijke ghedachten van v vellen

En v tonghe tot ghetemperheit stellen

Ghij moet een stalen halsberch aen dragen

Wegende wel. xxx. pont of daer omtrent

V schoenen moeten mit loode zijn beslagen

Op dat gijt meer lichticheit muecht beiagen

Int harnasch daer gij v in hebt gewent

Eenen stock om an te nemen weest content

Zwaer van loode wilt dien handelen

Zo muechdi dan te sekerder wandelen

Gij moet v seluen dicwijls proeuende zijn

Tegen luyden subtijl en sterc van machten

Om v verweren wilt hem toeuende zijn

Mit al dat v mach behoeuende zijn

Tegen enich accident dat v mocht vercrachten

Besorgt v ooc mede mit al uwe gedachten

Tegen ongeual dat v ooc mach letten

Als gij v tegen uwen viant sult setten [62]

Wilt dusdanighe doctrine prijsen

Sij en zijn niet sonder redene ghespelt

Daer moeghen experimenten wt rijsen

Men machse wel nootsaklijke bewijsen

Duer de vreese daermen om is ghequelt

Daer zijn figuren figuerlijc ghestelt

Om lichtelijke van als te verstaen

Ende om goet regiment aen te gaen

Uan datmen neuse en mont sou stoppen

Verstaet datmen niet ruken sal noch smaken

Eenighe ydelheit dier mach cloppen

En vlyen alle weerlijke stroppen

Die totter victorie wilt gheraken

Den zwaren halsberch voer alle zaken

Geeft verstant mits der defencien

Wapen te draghen van penitencien

Loopt aen uwen biechtuader ten can niet scaden

Mit goeden wille ende bitteren berouwe

Wilt v hert suueren ende ontladen

Van uwen sonden ende misdaden

Sonder yet te vergeten het hoerter touwe

En de ordinancie in alder vouwe

Is de penitencie niet te verlenghen

Met op een cort mitter daet te volbrengen

Alle die proeuen wilt hier na mercken

Die v helpen moghen aen elcken kant

Dat zijn alle v deuoete wercken

Die int vechten dienen om v te verstercken

Tegen duuel den helsche viant

Dus hout wel tegens en onder v hant

Hout v sorglijc vleesch pijnt dat te bereiden

Om daer mit een heylich leuen te leiden

Gij en moet niet zijn zonder gueden raet

Dats te seggen clercken oft doctueren

Die fondeert zijn na hueren graet

Int heylige gelooue daert al aen gaet

Ende inde scrifturen groot van valueren

Sommige biechtuaders dij suldi bespueren

Daer gij aen leeren moecht de defencie

Om te bescermen uwe consciencie

Condi mijn lesse dus leeren van binnen

Te welck stellen en executeren

So suldi weerdich zijn wilt my versinnen

Dat gij de groote stad gods sult gewinnen

En de ewighe glorie excerceren

Lucifer verwinnen en scandalizeren

V seluen bringende inder engelen chooren

In spijt des viants en dat hem mach toe horen

Actuer

Heere seidic gij geeft my groot confoort

En my behaecht zo wel v goet auijs

Mer segt my dat bid ic noch een woert

Dat mynen sin wat hout becoert

En doet my peysen ic bens onwijs

Als ic mijn intrey doe int camps afgrijs

Wat wil ic best doen om niet te versagen

Dit dunct my wel een point om te vragen

Verstant

U questie is goet daer ic my in verblye

En v vragen sijn van grooter weerden

Den strijt sal voer v zijn als gij compt te strie

Gij en sult niemant crijgen in v soudye

Die tfeyt voer v sal willen aenueerden

V vrienden en sullen stocken hebben noch sweerden

Die om v confoort v sullen helpen slaen

Dan alleen de weldaden die gij hebt gedaen

Ghij moet ooc hebben een pauilloen

Daer int beste sal hangende wesen

Eenen schilt bescildert zeer deuoet fantsoen

Daer in de presentacie en allet doen

Van Marie de moeder gods gepresen

Dus suldi v thoonen als een wt ghelesen

Ridder die ghedelibereert is te beslechten

En voer zijnen sceppere al te beuechten

Als ghij dusdanighe wech in slaen sult

Hebt inde hant een baniere oft vane

Als dat heylich cruys dat den viant verdult

Als ghij betalen sult v leste scult

Om dicwijl een cruys voer v te slaene

Tegens tviants voerbringen daer int plaene

Ic beloef v sonder yet te verswijghen

V deel der victorien te crijghen

Ghelooue en my om v behulpich te ziene

Suldi aensoecken om v tonder wijsene

Wij sullen v helpen wt alle pijne

Sterc van herten maken tallen termijne

Zo wij best connen om v te spijsene

V dient een setelstoel om v te veriolijsene

In te rusten dat v sal worden bestiert

Dwelc van genouchdoen sal zijn gesciert

En om voert te doen al uwen eedt

Opten boeck of opten outaer

Zo suldi sweren dat gij na v beste besceet

V doopsel ontfinct so god wel weet

Om goet kerste mensche te steruen openbaer

En v lichaem te presenteeren claer

Om tonderhouwen trecht telker vren

Teghen den viant der natueren

Want v tegen partye sal oic sweren bloot

En dat mit feyte onderhouwen snel

Dat adam ons eerste vader tslot ontsloot

Daer hij ons met obligeerde der doot

Duer die bete des appels bij eua beuel

En dat gods zone. als mensche niemantel

Self betaelde den scult mit moede sachte

Om weder te copen dat menselijke geslachte

Ghij sult daer hooren roepen ende beuelen

Binnen de. iiij. hooken vanden crijte besloten

Dat van al dier sijn emmers niet en selen

Opte verboerte om te steruen inder querelen

Oft van Atropos te worden doerschooten

Geen teken te geuen hoedanich gesproten

Tsij int himmen hoesten ofte spreken een woert

Daer bi de campioen mocht worden gestoert

Na dien ic v segghen moet als verstant

Heeftmen die apostels niet hooren preken

Inde vier hoecken der werelt daer se god sant

Dat niemant verbeide hoe sterc vermant

Te worden ontcommert duer vreempde treken

Bij anders mans hant van zijnen gebreken

En dat elkerlijc om sijn schoonste beiaghen

Hem des pacx besorge welc hij moet dragen

Dus wat gij doet wilt v wel wachten

Als ghij om v vechten sult willen stellen

En crijgt de zonne in ogen wilt dit niet achten

Duer de groote druc of steuringe crahten

Die v enichsins soude moghen vellen

Dits te segghen gij en sult v niet quellen

Te stellen de sonne der ewigher godheit

Teghen v te stoernen mit enigher sotheit [64]

Een rechter oft iugie suldi moeten eeren

En gij moet hem onderdanich wesen

Dats god daer gij v toe sult keeren

Sijn gebot houdende sonder verzeeren

In hem vast gheloouende tot desen

Hier in is de meeste sekerheit ghepresen

Dit is die v de vrijheit mach gheuen

Tegen al dat v brengen mach int sneuen

Eest dat gij v enich sins dus vint belast

Om naulijc daer wt der noot te vlien

En bat te hebben uwen sin onbeclast

Peyst int eynde daer grote duegt wt wast

Om uwen god in spriesters hant te zien

Tes v scepper tstaet al tzijnen ghebien

Tes ooc de geen daermen aen keeren moet

Om der vijf sinnen allet behoet

Sus datmen ihesum christum niet en vergete

Zo en ist niet mogelijc na mijn orconden

Verwonnen tsijn so scrifture doet de wete

Want deewige vruegt crijgtmen daer in silete

Die getrouwich int leste wort beuonden

Noteert dit woert wel ten lesten stonden

Hij en is niet doot die regneert en leeft

Int ewich leuen daer niemant en sneeft

Int vertrecken treedt al scoonkens voert

Thoonende uwen vryen wille bereet

Vergadert dus tsamen cloecheit alst behoort

Beschermt v fraeylijc om v confoort

En verliest geen slagen hoe dat mit v gaet

Al cort uwen adem en alst dus mit v steet

En verwondert v niet doer dit aerbeyden

Want de ziele en is wt v noch niet gesceiden

Ootmoedege vrese wort hier bij verstae

Daer gij v bij sult versekert vinden wel

Want de heylige sacramenten suldi ontfaen

Een verwinder suldi wesen van stonden aen

Tegen den viant die gij sien sult wreet ende fel

Gij en sult v niet veranderen duer sijn bestel

Mer uwen goeden enghel gheobedieert

Die v tot hier toe heeft gheregeert

Ende moechdi v stocken dus onderhouwen

Sonder te crokene oft te breken

Ic verseker v te comen doer dit betrouwen

Daer gij deewige vruegt sult aen scouwen

Dwelc gheen sins en is te versteken

Onthout dit wel ic later af te spreken

Geloofdi my gij moegt ghesalueert sijn

Oft in contrarie ghecondempneert sijn

Actuer

Sus verstant sijn deuoor aen my vast dede

Onderwijsende leerende om mijn profijt

Mer een point gebrac my ter deser stede

Die twerc mijnder saken vertoefde mede

Twas om te weten van Atropos den tijt

Diemen setten sal te doen desen strijt

Oft wanneer men den dach sal berechten

Datmen den doot camp sal moeten vechten

Verstant

Sus seide hij my dat de messagiers

My toe comen sellen van Crancheiden

Van pas te passe met veel bestiers

Mer Accident hatende dusdanige scoliers

Die eerst can comen is eerst tonureden

Op dat mijn gereetscap niet en wort ontsneden

Riet hij my dat ic doen soude pijne

Tallen daghen en vren bereet te zijne [65]

Eerst sellen deerste kennisse doen

De ooghen die de brillen eyschende wesen

Die versteken zijn na der vrouwen opinioen

Want haer natueren en mint niet dit fantsoen

Dus werden zij vander ioncheit niet gepresen

Sij zijn slecht dien tverstant faelt van desen

Dat leuen dat lichaem haest versteect

Na dat hem tlicht der ooghen ghebreect

Ten anderen als de oorden oic sellen begeren

Den catoen om te stoppen sonder letten

En zij bij doofheden en weten hoe geberen

Tsgelijcxs so hem dees twe sinnen generen

Om noeden comen zij hem voertsetten

Alsoo ist alsmen slaen sal de trompetten

Datmen de peerde sadelt sonder verbeiden

Om ter dachuert wert hem gaen te bereiden

Thooft ende handen sullen gichtende beuen

Tzijn ooc voerboden zo gij weten muegt

Als niet lange te beiden wert daer beseuen

En men macher geen ander antworde geuen

Noch repliceren op dat v daer wort geuuecht

Dier op peyst hem faelt sijn vruecht

Nochtans moetmen altoos hopen in gode

En versmaden den werelt mit sijnen gebode

Die beenen die zo teerlijc hebben gedragen

Die tvleysch ende lichaem hebben op geuoet

Sullen daer huer ommachticheit clagen

Ende na stocken ende crucken vraghen

Om tonderhouwen dat zij hebben behoet

Van dees boden worden wij dagelijcx gegroet

Peyst om de siele wilt achtewerts dincken

En om dlichaem begrauen eert begint te stincken

Susdanighe boden ende hyrouten

Sijn de voerboeden van deser dachuaert

Met veel onnoemelijke assouten

En diuersche siecten die brengen in flouten

Menigen persoon dier af wort beswaert

Dus liet hij zijn redene ongespaert

Verstant mijn vrient de goede heremite

Ende ter stont so wordic zijns daer quyte

Als ic verstant dus hadde verloren

Daer ic zo goeden raet an hadde vonden

Tverwonderen was in my gheboren

Doer tgene dat my was comen te voren

Des ic vol gepeys was te desen stonden

Hoe ict selue al mochte vermonden

Tgene dat ic als voren hadde ghesien

En dat in scrifte te stellen bij dien

Sus van deeser materien present

Heb ic bij deelen ghemaect dit tractaet

Dwelc ic sende zeer diligent

Elkerlijck hebbende goet regiment

Niet dat tdicht heeft enighe chiraet

Mer tis mit caritelijker daet

Om duecht te doen bij bescheede

Dwelc nu in my is van mijnen beleede

Ende maertsche van mijnen ghepeyse

En int lant van wilt v auiseren

Es begost dese queste oft reyse

God geef dat hem nemmermeer en vereyse

Den champ te doen dan om te proficeren

Dus wilt al v stucken wel ordineren

Tes den raet van Cheual pert

En van hem Quitant a souffert [66]

Dit is ghestelt int iaer ons heeren

Dusent vier hondert neghentich en drie

God geeft datter duecht in moet vermeren

En dat sij hem allen moeten bekeeren

Die duer deese materie worden blye

Den campe vander doot tot alle tye

Sal dit boeck hieten al bouen al

Ghetranslateert bij eenen pertcheual

Om doechdelijc ende wel te verstaen

Die walsche namen die hier voerstaen

In die figueren van deesen boecken

Hij machse verstaen die wel wil soecken

Want alle die namen in walsche gheset

Hij selse verstaen veele te bet

Om de duytsche namen die daer na volgen

In dese tafel vant. a.b.c. wilter niet zijn van verbolgen

Hier eyndet een profitelijc boeck gehieten den

Camp vander doot welcke boec constelijc ende wel gheset is. ende mit naersticheit ghecorrigeert inder stede van schiedamme in hollant totten huyse van Otgiers nachtegaels priester Inden iare van .M.CCCCC ende .iij. Opten xxvij. dach in Junio. vanden welcken sij geloeft ende

gheeert die heylige drieuoudicheit nu ende inder ewicheit Amen.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/

Dit boek is genoemd het Kamp (tweestrijd) van de dood
Studeer hierin want u hebt het nodig.

Hier begint een boek of een traktaat, wat van elk was goed geadviseerd. Waarvan de titel dus geschreven staat/ De eerste van de Ridder over gelegd.

Hier begint de proloog van het boek Geheten de Kamp van de dood.

Want gelijk de profeet Job zegt; Dat leven der mensen is als een strijd op de aarde en de mens niets zekerder heeft dan de dood en niets onzeker dan het uur van de dood. Daarom zullen alle sterflijke mensen dit boek dat geheten is de Camp vander doot. vaak overlezen en met het hart overdenken en speculeren want het is vol van geestelijke verstand, vol van schrifturen en figuren vol van voorbeelden der poëten en naar de kunt van retoriek zeer kunstig gezet is en toont de manier van een prinselijke gewapende ridder die leert dat elk mens met geestelijke wapens, dat is met deugden een doods kamp vechten moet om te strijden tegens de tijdelijke dood waarmee elk aanvochten wordt van Atropos, de godin des doods, wat niemand ontgaan mag, maar den tijd wel verlengen mag met een goed beheer, met wijsheid en deugdelijk te leven waarmee hij dat de eeuwige dood zal mogen ontgaan en in de eeuwigheid leven zonder einde.

Amen.

Men zal weten dat de betekenis van sommige Waalse namen staan in de figuren voor elk kapittel en die zal almen vinden in het einde van dit boek.

Gelijkerwijs dat achteruitgaat het seizoen

Zo veel minder dagen als van de jaren

Scheidde ik van huis om een reis te doen

Door een begeerte en gelegenheid

Alleen ik, maar Gepeins word ik gewaar

Die me vergezelschapte zei duidelijk

En bracht mij daar vast in de gedacht

Hoe ik voortijds mijn jonkheid doorbracht

Vrees die was zeer mijn vriendin

Zij nam voor zich dus een voornemen

Zie tot mij, ‘hoort wat ik begin

Die zichzelf vergeet is zot van zin

Hij schuwt de eer, hij wordt zeer ongetroost

Ik hou hem onwaardig en aller boost

En verlaten van de goddelijke gratie

Niet waard geëerd te zijn te dezer gelegenheid

Ge ziet door het voorleden seizoen gepasseerd

De bomen der aarde en de groene heide

De bloemen de bladeren al gegroeid

Zonder geur of kracht gefundeerd

Het loof gevallen al bloot de weiden

De koude met sneeuw wil je belijden

Het wordt al verouderd en koud zonder jeugd

Zijn groeien faalt hem en de deugd

Al gelijk is het ook met u gevaarlijk

Die de tijd van uw jonge dagen

Hebt doorgebracht en gaat nu zwaar

Hoe langer hoe ouder is duidelijk uw jonkheid

Faalt en uw vriendelijk behagen

Ge mag zulke hoop niet meer bejagen

Als de bomen die jaarlijks in het groeien volharden

Want jonger mag je nimmermeer worden [6]

Zou je dan vergeten hoe gij hebt gestaan

Het voorschreven traktaat zo ijselijk in de nood

Die Colijn Caillieu heeft gemaakt

Te Brussel woonachtig die zo bij te einde raakt

Genoemd zijn de Pas van de dood

Waar bij gij weten moet, ik zeg het u bloot

Wie die sterkste is hoe gij u bekent

Te zijn de oude Zwakte of Ongeval

Deze twee ridders zijn zo wreed

In het grote bos van Atropos (godin van de dood)

Houden daar de pas zeer droevig

Zo wonderlijk en zo onbescheiden

Dat er sommige van zijn dagen daar wordt los

De menige krijgt daar zulke schot

Waarbij zij hun goed al moeten derven

Want zij alle mensen laten sterven

Mijn heer Ongeval de wrede

Hij gerieft al de jongen of ouden

Tegelijk Zwakte bij onredelijkheid

Brengt ook alles ten onder met zijn beleid

Die hun jeugd staat in het verkoelen

Ze smijten, ze kerven, ze slaan, ze houwen

Hun moorddadigheid gelijke was niet gezien

Niemand mag hen beiden ontkomen

Weet gij niet dat Overdaad de heraut

Heeft die kapittelen al om verkondigt

Weet gij niet wat wreed geweld

Ongeval u leveren zal die aanval

Betert u, het is tijd van dat gij hebt gezondigd

Ziet goed toe eer gij wordt gewond

Dat gij u verweren wel te pas omgordt

Want gij begon toen gij in de wereld trad

O ben je sterker dan de sterke Samson

Of meer te ontzien dan de dappere Hercules

Of ben je wijzer dan de koning Salomon

Of mooier dan de mooie Absalon

Of subtieler dan was Diomedes

Vrees je niet wat in dit gepeins al is

Dat deze niet mochten voorbijgaan

Want niet meer dan zij zal je vrij staan

Zo ouder zo de tijd meer naken zal

Om u in het veld te zijn bereid

U genaakt alreeds dat zware ongeval

De oudheid maakt groot lawaai

Als een trompet die op de klok slaat

En nodigt u vast of het u lief of leed is

Feitelijk te doen uw verdediging

In het gevecht zonder assistentie

Dus heeft me het gepeins vast tevoren gelegd

Al hetgeen daar ik mee zou vechten

Dus ik ging me ter stond maken gereed

En heb haar van als grote dank gezegd

Mijn wapens brachten daar mijn knechten

En liet me zo het behoort fier uitrusten

Gelijk een ridder nam ik speer schild en zwaard

En geheel gewapend sprong ik op mijn paard. [7]

Hoe de bereide ridder kloek en ras tot zijn hoede kwetsen wil in het volle harnas.

[8] Mijn paard was geheten wil

Mijn harnas was gestoken in een mengsel

Een waters genaamd krachtig in het geschil

Mijn schild heet goede hoop vast en stil

Ten minste omdat het lang zou duren

Mijn lans was van Avonturen

Gemaakt bij wonderlijke voordeel

En mijn zwaard was van grote moed

Aldus nam ik aan de vaart

Tegen mijn partij vol moed

En alleen reed zonder sparen

Volgde de eerlijke manier verklaart

Van de goede ridders overleden

Dus heb ik twee dagen lang gereden

Zonder te vinden enige avontuur

Waardig te stellen in schrift

Het is geen nood dat ik verhaal

Mijn trekdieren dralen of rusten

Maar het is wel reden te deze keer

Dat ik mij avontuurde te berg te dal

Openbaar zeg ik om u te versterken

Recht omtrent 2 dagen in mijn wandeling

Reed ik me vermeiende menige stap

In een vlakte geheten wereldlijk blijdschap

Ik nam in deze plaats zulke jolijt

En deze streek me zo behaagde

Ik kont vandaar niet te die tijd

Dus ik Avontuur vond eer iets lang respijt

Van een ridder die me belegde

Hij riep recht als een onversaagde

Wacht u, wil u stellen te verweer

Dus ik me behelpen wilde met mijn speer

Maar ik antwoorde hem te die tijd

Zeg me ten minsten uw naam

Ben je Ridder of van wat natie

Eer ik tegen u steek bij uw gratie

Dus hij zei; graag zo het wel betaamt

Wie dat belieft of mag wezen smadelijk

Ik heet Aanstoot hier op deze plaats

De eigen zoon van gulzigheid

Hoe versta ik dat hoe zal dit wezen

Zei ik; ben je niet Oudheid of Ongeval

Die Atropos pas houdt dusdanig geprezen

Toen ik u zag meende ik het hierbij

Dus zei zij, neem ik ben je er in content

Maar ik ben die lieden vaaks omtrent

Als onderzaten de meest verhevene

De eerste achtervolger van mensen leven. [9]

Hoe de heremiet ontving in zijn herberg de auteur die de heremiet prees. Hij vond hem daar beschut van ergernis. Dus blijdschap in zijn hart rees.

[10] Dus benam ik de waard terstond de vaart

En zei dat god u blijdschap wil gunnen

Den dag wordt oud de nacht zich openbaart

Wil je mij van uw deel verklaren

Alzo ik u tot mij zou gunnen

Hij verwelkomde me graag, het was na de zonsondergang

Hij deed mijn paard en mij groot gemak

Als vriend de vriend pleegt voor alle zaken

Hij heeft me zelf ontwapend daar

En in zijn eigen huis gelogeerd

Een grote mantel bracht hij me daarna

Die hem Voorzienigheid gaf dat is waar

Van zijde gewrocht en fraai versierd

Van zulke waard was ik nooit gehanteerd

Want de sier die hij me daar deed

En vond ik nooit op enige plaats

Hij deed me daar met geduld

Water om te wassen netjes voortbrengen

Bij een jongeling schoon van gezicht

Genaamd goed jonkheid naar mijn intentie

Aldus hoorde ik hem noemen bij andere dingen

De waard die leidde me zonder uitstel

In een kleine kapel die bij zijn woning stond

Zeer devoot en mooi, bekwaam en aardig

Daar deed ik terstond mijn gebed

Voor het altaar zeer mooi gekleed

Met een kleed van Genoegen doen

Gewapend met Berouw, wil het bevroeden

Penitentie die hadt aldus bereid

De heremiet heeft me al omgeleid

Door een goed deugdelijk versterken

Want zonder dit mag men luttel goed werken

Hij bad me dat ik korten wilde

Mijn bidden te deze keer

En leidde me daar ik met vreugde

Mijn avondmaal met hem doen zou

Milde gaf met lieve woorden

Spek en erwten zo ik het verhaal

Had hij daar te wil present

Dus ik toen van die wel was content

Vaak liet ik mijn ogen draaien

Om te zien van mijn waard het gebaar

Zo ik meer zag zo meer toe dringen

Om op hem te zien dus moest ik verfraaien

Zijn wezen was eerlijk als een der grootste

Witte haren baard had hij gelijk een geest

Scheen hij recht uit onthouding

En wel een man was van grote wetenschap

Nauwelijks mocht ik me wel onthouden

Ik moest hen naam zijn naam vragen

En wat hem dreef in goede trouw

Al daar te wonen in dat gebouw

En dat ik zijn naam met me mocht dragen

Door zijn deugd hoorde ik hem gewagen

Grote kennis heb ik wel aan u

Ik wil dat gij van mij hebt kennis nu

Die heremiet maakt de Auteur bekent

Hoe dat zijn naam is Verstand [11]

[12] De heremiet die ging van alles het beste te doen. Met zijn spijzen hij hem ontving. Al zijn wezen deed hij hem bevroeden. Wat hij hem tot alle deugden instrueerde.

Verstand.

Ik heb gereisd in menig land

Als die van avontuur een ridder zei

En mijn naam is geheten verstand

Die alom ook wel is bekent

Van de besten, ja van de tafel konden ziet

Dus zag de wereld anders niet

Dan een zee des levens onzeker bestendig

Zo heb ik van deze plaats de mijne gemaakt

Soberheid heeft gemaald mijn brood

Goed leven heeft getemperd mijn wijn

Mijn wandelen is in grote blijdschap

Hoeveelheid is mijn meesteresse bloot

Zonder melancholie is mijn rust

Hierbinnen komt geen nijdige schijn

En dit huis heet onder mijn bedrijf

Van de redenen een verblijfplaats

Recht hier wil ik leven en sterven

Hier wil ik mijn tijd doorbrengen

God zoeken en de wereld begeven

De ziel dienen en het lichaam verheffen

Door te veel te minnen zeer kastijden

Ik heb te zeer gemind in alles te zien

De zonden, dus bid ik onze vrouwe

Dat zij mij in dit wil gestadig houden

U aangrijpt uw zaak en uw naam

Heb ik al wel geïncorporeerd

Geen ding is voor mij verborgen tenzij om nut

Ik zie al dat ik weet al zo het wel betaamt

Of werwaarts dat men trekt of verkeert

Gij zijt uitermate gepasseerd

Daar fortuin, wonder en druk

Zijn begonnen een wonderlijk stuk

Dus heb je mijn naam verstand gekregen

En hetgeen dat ik u nu wil verwoorden

Ik weet wel dat gij bent onderweg

Als een stout dappere edele held

Uw lichaam te leveren te deze stonden

Diegenen die nooit naar mij hoorden

En waren overwonnen van hoe oud bejaard

Deze hebben alles gedood en weggejaagd

Ongeval vind je altijd bereid

Al vast gewapend en te paard

Alles te doden en te brengen in het leed

En verzwakte die op de andere zijde staat

Wreed zonder genade als de onvervaarde

Maat tegen een die bereid is te zwaard

Ja, daar zwakte maakt de tegenstoot

Daartegen heeft Ongeval er wel 30 gedood [13]

Ik heb u verklaart al uw wezen

Uw naam, uw zaken en uw wil

Vlijen noch wijken is niet geprezen

Uw begrip moet ge volbrengen in dezen

Gaat, vertoon u en wees niet stil

Gij krijgt eer genoeg in dit geschil

En ge wordt geprezen door het te beginnen

Kon je mijn heer Ongeval overwinnen

En indien dat gij verweerder zijt

Te onderhouden dat er is voorsproken

Zo geef ik u een gift te deze tijd

Een lans van Goed gedrag in uw bezit

In de plaats van uw gebroken lans

Hiermee steek, smijt, wilt bewonderenswaardige daad

Want hiermee mag worden overwonnen

Ongeval daar ge het zal vinden kunnen

Hierbij moet je als ge ontkomt

U zegenen met uw rechterhand

God bidden dat hij u gedenkt

En uw goede engel u gedenkt

Te zijn in deze weg uw bijstand

Wat ik god bid almachtig bekent

Hem dank zo mijn hart dat meent

Van alle deugden die hij ons verleent

Van de tafel zijn wij dus opgestaan

Met goed moet na de gratie

En ik vond mijn waard daar veel aan lag

Door zijn uitzetting zo wijs gedaan

Dat ik in hem nam jubelend

Hij zei me; ge zal te deze tijd

Slapen gaan en dan morgen vroeg

Toon ik u mijn relikwieën naar uw gevoeg

Daarna leidde hij me om logeren

In een plaats goed versierd

Zo een ik moest vreugde hanteren

Hij liet me bedekking genoeg sturen

Op een mat van rust gesierd

Ik had nooit een herberg zo wel geregeerd

Noch plaats ook naar mijn behagen

En daar sliep ik tot de mooie dag

Toen ik opsprong was het een mooie dag

Toen hoorde ik een klok luiden daar

Dus stond ik gauw op zonder te dralen

En waste mijn handen al zo ik plag

Beschaamd door zware onachtzaamheid

De mis vond ik gereed en aan het altaar

Een observant die het zong naar mijn intentie

Die geheten was Gehoorzaamheid [14]

De albe die hij daar aandeed

Was goede wil van eerst genaamd

De amict hield als mat haar plaats

Het witte koord was van pure zuiverheid

De stool was als weldadig verzonnen

De manipel was vol trouw afgezoomd

En de kazuifel was hoog geacht

Want van eerbaarheid was het gewrocht

De hostie was van zalige trouw

En de kelk heet geloof in de waarheid

De ampul goed recht zonder vouwen

En het licht had in het aanschouwen

Van gratie alle de openbaarheid

De kwispel van schulden geen zwaarheid

En die klok was al bij advies

Geheel van goed onderwijs

Alle lijnwaad van het altaar

Was zeer rijk en goed geordend

Gemaakt van kostbare waar

Van een werk der heldere waarheid

Het missaal was van beloften gecontinueerd

Zulke edelheid was nooit gegrond

Noch plaats daar god beter was gediend

Dus ik deze plaats dus behaagde

Vredekus was eendrachtigheid bevonden

De kandelaars waren al van een overeenstemming

De altaarsteen had van perfectie het vertonen

En van goede intenties waren te dien stonden

De glazen vensters daar ik naar speurde

En met ontfermen zo ik zag en hoorde

Was daar versierd volkomen rijk

De heilige kapel zo het bleek

De misse gecelebreerd was ik toen zag

Mijn waard die daar had gelezen

Zeer devoot zijn metten al zo hij plag

Die me terstond bood een goede dag

En vroeg me waar hoe het met me ging nu

Hoe ik gerust had met een blijde wezen

Ik zei wel hem te bedanken de sier

Van de herberg en van de grote eer

Toen zei hij me; nu moet ik voldoen

De belofte van mijn schat zo ik u vermaande

Me onderwijst zodat ik wel zou bevroeden

Peinzend om de stukken van vreemde vorm

Die van goud noch zilver waren gedaan

De deur van berouw deed hij open gelijk

Die sleutel was begeerte van kennis daar

En het slot was een mooie heldere spiegel. [15]

Hoe verstand de heremiet zijn relikwieën toont de auteur die wonderlijk zijn gewrocht. En zei hem hoe ongeval elke hoont. Hetzij bij bedrog of bij zijn kracht.

[16] Deze plaats was recht of het een klooster

Gesierd met wonderlijke schilderijen

U peinst wel of ik daar in het heldere

Mijn best deed al viel het me zwaar

Om te kennen en weten al deze fantasieën

Verstand deed het goed want te deze tijden

Zei hij me aandacht hiertoe te wijden

Zo krijg je van mijn relikwieën het beken

Ziet hier, dit is van een ezel het kaakbeen

Daar Ongeval Abel mee bracht ter dood

Bij Cain die hem bracht in het wenen

Door een haat die niet was klein

Dus was hij de eerste die de aarde opende

Hij deed kwaad, die misdaad was groot

Want hij vermoorde zo elk die is verstandig

Een van de besten voor de zondvloed

Dit is de pilaar leg hieraan merk

Die Samson met kracht heeft gebroken

Daar hij mee afwierp want hij was zo sterk

Het grote paleis wat hoog was van werken

Zijn wijf bruiloft was daar gewroken

Hem en meer andere doodde hij daaronder bedolven

Het was al van ongeval werk de verschrikkelijke

De proef is in de tekst van de Bijbel

Dit is een betoverd hemde me goed wel gezind

Daar mede Deianeira die niet beter mocht

Mee te minnen of te zijn gemind

Daar ze me doodde en heeft geschonden

Hercules de dappere die erbij in de brand raakte

Ongeval was het die haar deze raad zocht

Zo ge lezen mag in enige partij

Van de goden genealogie

In deze koker zo mag je vinden

De dolk daarmee was dood gestoken

Julius Caesar als van zijn beminden

Die ze in hun senaat brachten ten einden

Bij grote wreedheid zo het heeft gebleken

Dit waren van ongeval de streken

Deze dingen geven ons memorie

Naar de Romeinse historie

Deze bus die ik u hier toon

Zonder handelen of ook aan te tasten

Antipater deed ze open in persoon

Om Alexander die droeg de wereld kroon

Te doden en met venijn te kwellen

Ongeval begon hem te vast te grijpen

Dus bleef daar jammerlijk vergeven

Die in de wereld was meest verheven [17]

Dat grote stuk op dat gij alles ziet

Het is de lans waarmee Achilles

Doodde Hector van Troje, dat dappere volk

De meeste ontzien ik en lieg u niet

Die dapperste die ooit was of noch is

Zulke is al ongeval gerecht

Hiervan mag je vinden naar mijn intentie

Daar de vernieling van Troje maakt vermelding

Met deze boog en pijl mede

Was gedood en te onder gebracht

Achilles met grote sluwheid

In Venustempel te Troje in de stad

Van Paris die hem vlijtig heeft geraakt

Ongeval heeft deze raad gezocht

Dus stierf het baatte geen doeken

De dapperste geheten onder de Grieken

Het zwaard dat ginder al recht staat

Is dezelfde waarmee dood bleef Pompeius

Bij de wrede koning van Egypte

Die hem doodde en hem bracht in het leed

Zijn hooft afsloeg en daar bleef hij dus

Ongeval gaf om dit te toen den minachting

Dus hij liet vallen pilaar en de man

Daar Rome meeste eren bij won

Zie je daar wel de vergiftigde ring

Daarmee van Carthago Hannibal

Het venijn kreeg, dit is een wonderlijk ding

Daar hij zichzelf mee ontging

Vol venijn die voor zijn tijd bezweek

Ongeval mengde daar hij van weg kwijnde

Dus stierf een van de dapperste prinsen

Die nooit regeerde enige provincie

Zie daar noch meer de grote speer

Daar Marc, koning van Cornwall

Bracht ter dood met dit wapen geweer

Tristan, ja, ook met al zijn leger

Laaghartig met een openbare strijd

Ongeval en speelde hem geen verlies

Te doden zo ik in der historie las

Die van de beste ridders ter wereld was

Met deze snijden en grote lans

Liet doden als een verraderlijk wijf

Voortijds de verstandige koning Agamemnon

Bij hun haar minnaar die ten kwade faam stond

Dat ze wel heten mag fel moorddadig

Deze voerde de Grieken aan vroeg en laat

Zijn wijf die verraderlijk was bedacht

Heeft hem bij ongeval ter dood gebracht [18]

Met deze strijdhamer zeer onmenselijk

Doodde Mordret vol kwaad gevuld

De koning Artur, zijn heer

En Walewein die was vol grote eer

Niet als dappere vazal tot zijn heer gehuldigd

Maar met grote ontrouw verdwaald

Daar ongeval van was de aanvaller stuurs

Op deze twee prinsen groot van waarde

Met dit goede dolkmes

Was Holofernes in voorleden tijden

Bij Judith ter dood gebracht in het zuivere

Verloste haar stad die was in gevaar

Van de belegering aan alle zijden

Als bij de hand van een maagd

De minne met wreedheden hem heeft geplaagd

Met deze hamer en nagel snel

Doodde Jahel, de eerbare vrouwe,

Sisara die felle wrede tiran

De slag was goddelijk, hij viel zeer goed

De nagel ging in het hoofd en gij kreeg rouw

Gods volk bedreef feest zo ik hou

Ongeval bestuurt dus al zijn vechters

De proef is in het boek van de Richteren

Met deze twee lansen bij overdaad

Zo hebben twee broederen elk de andere gedood

Om dat wijlen voortijds Etheokles

Niet wilde leveren Poluneikes

Het rijk hem beloofd en hem had geweld aangedaan

Ongeval die geen gekijf kleiner maakt

Was er omtrent zo gij vindt zien

In de werken van Thebe en Athene

Met die andere speer Raymundus

Doodde zijn goede oom Fromond

Menende dat het was een everzwijn

Wat hem op liep hij moest beschaamt zijn

In het dichtste der bos daar gereed stond

Bij ongeval werd hij daar gewond

Zo gij leze mag te alle termijnen

In de geschiedenis van Melusine

Dat het everzwijn dat ter dood gebracht heeft

De mooie Adonis noch jong van zinnen

Die tot jagen al zijn genoegen gezocht heeft

En zijn lijf ter avonturen gebracht heeft

Tegen de raad van de godinnen

Ongeval liet hem zijn wreedheid kennen

Want hij belette die geheime liefdesverhouding

Van de vrouwen naar het zeggen der poëten [19]

Met deze grote zware dolk

Kwetste Joab die bij hem gekomen was

Amazam met een kus openbaar

En doodden hem heimelijk van achter daar

Wat wel het kussen gelijk van Judas

Het was een ellendig vuil ongedierte

Van ongeval waard de Joden vloek

Zo men lezen mag in het Koningen boek

Met deze stenen en deze slinger

Heeft de koning David met grote dapperheid

Goliath gedood de grote dwingeland

Die de kwaadheid opleverde

Zo wel aan hem als aan zijn nakomelingschap

Ongeval die brengt altijd zulke beloning

Die hem vertrouwt hij zal ze geleiden

Ja, al was het christen, Joden of heiden

Met deze strik was gehangen

Aman die zo rijk was en machtig

Om dat hij had zo’n groot verlangen

Te vernielen en te brengen in het kijven

Het Joodse volk zich daarover beklaagde

Esther vol deugden, wijs en voorzichtig

Ongeval deed dat hij verworgde

Mardocheus kreeg de eer die niet meer bezorgde

Het vierde deel te zien en hadden wij geen gelegenheid

Te wezen ter plaatse mocht ik niet noteren

Men kwam ons zeggen het wordt te laat

Dus mijn waard door zijn grote genade

En ik ging vandaar wandelen

Verstand liet me zeer fantaseren

Door die relikwieën die hij me liet blijken

Het was een wonderlijk revue volstrekt onvergelijkbaar

Dus zijn wij beide vandaar gescheiden

Uit dit klooster gedenken de naam

Daar ik in nam blijdschap om het verloop

Een scherp solaas vol drukte getuigen

En een jolijt vol er miskwam

Het is een zorg een verzekerde faam

Het is een zekerheid onzeker en boos

Dus ik zonder pijn niet was altijd

Nochtans beschaamt moest ik me veinzen

En ik was er ook zeer bij bedrukt

Dat ik niet alles zag te die keer

En dor het verwonderen moest ik meer peinzen

Dat me mijn gezicht niet had gelukt

In dit klooster te zien iets heel of fragmentair

Aangaande zwakheid of de fiere oudheid

Dit leek me te wezen een veemde gebeurtenis

Maar verstand heeft me wel onthaalt

Zei tegen mij op dat ik wederkeerde

Hij zou me het surplus tonen, dus werd ik daarvan bewust

En van zwakte wat geen middel hij behoeft

En al het wezen daar drukte me ooit meer

Zijn stokken zijn niet van hout zo hij me leerde

Maar van zwakte zijn die knuppels zonder lood

Daar de drager zichzelf mee doodt

Ze lieten ons voornemen na betamen

Ik deed mijn wapen aan al bereid

Van dat wij vonden ontbeten wij tezamen

Kusten elk de andere adieu en wij namen

Van zijn deugd heb ik hem dank gezegd

Belofte deed ik zo hij mij had geleid

Hem te bezoeken tot mijn baten

Mocht ik wederom van de reizen komen [20]

Van dit boek het tweede deel. Wordt hier als nu van u lieden bekend. Hoe verstand de auteur geeft in het uitwijden. De lans genaamd goede regelement.

[21] Dus heb ik naar mijn lans gevraagd

Toen ik op mijn paard was geschreden

Die me deze vriend gaf oud en bedaagd

Van Reglementen die mij wel heeft behaagt

Tegen de sterkste van alle zwaarheden

Dus ben ik mijn weg langs in dat gereden

Te velde waart in een mooie landouwe

Wat groot scheen in menigerlei opzicht

De naam van deze landouwen die het wel noteert

Was naar onze taal genoemd de tijd

Hoe wel het lang en breed is gesitueerd

Nochtans zeer gauw is het gepasseerd

Ja, als blijdschap en vreugde daar is in dit gebied

Zo licht als de wind is daardoor gaat

Daar vernam ik om te verkorten mijn woord

Dat de tijd spoedig zeer voortgaat

Mijn paard dat geheten was wil

Nam zijn weg en hield zich in zijn gang

Het voerde me weg dus worden wij in twist

Zo gauw ik het stil kon houden

Recht in het midden van een plezierig veld

Zeer haastig zag ik en bevond

Een ridder die me daar opwachtte in de vlakte

Dus ik daartegen vechten moest zeker

Hij was gewapend al met Arbeid

Zijn paard was geheten moeite

Zijn schild zo het bleek in de helderheid van de zon

Was beschilderd met waken en slapen inde waarheid

Zo klein men zag het nauwelijks zo fijn

Van het lijden was zijn rok in schijn

En hij geleek wel, het is geen grap

Recht of hij gekomen had uit een strijd

Ik had voor zeer graag gezien

Het uiterlijk van mijn tegen partij

Het was niet mogelijk dat het mocht geschieden

Men had mogen menen dat ik bij die

Zijn ridderschap ontzien had zo ik belijd

Ik tok mijn land en hij ook ten strijde

Wij staken elkaar met onze speren

Dat we beide vielen wij, we konden het niet verweren

Hij die een goede ridder was zonder falen

Sprong op zonder lang te wachten

Zo deed ik ook ik en wilde niet dralen

Hij nam zijn fijne zwart die goed van staal was

Om mij veel druk en leed te bereiden

Mijn lans daarvan me verdroot te scheiden

Van Goed gedrag gelaten tot mijn baten

Heb ik om mij te behoeden in de hand genomen [122]

Zijn schilt heeft hij wel te pas gesteld

En meende me wel in het nauw te brengen

Met goed gedrag heb ik hem zo versnelt

Hij moest wijken twee of driemaal getal

Dat hem verdroot me aan te tasten

Krachtig pijnde hij me te vatten

Maar ik verweerde me zodat ik me verloste

Ten beste dat ik mocht en kon

War hij liep me altijd op met vlagen

Hij deelde me wel van zijn zwaard

Dat gemaakt was van te veel dagen

Zo ontzaglijk en zulke zware slagen

Dat ik daalde bi na dood op de aarde

Mijn lans die brak door zijn hovaardij

Mits de kracht van zijn wreed gebaren

Zo moest ik me met mijn zwaard verweren

Zo lang hebben wij tezamen gevochten

Dat wij niet heel hebben behouwen

Het schild gekreukt, de maliënkolder ontvlochten

Smeet de een de ander sloeg wat wij mochten

Elk wilde zich om wreken benauwen

Onze adem hernemen wij wel wilden

Dus zijn we achteruitgetrokken beide

Wat de sterkste ook wel bij wel wilde

Mijn adem hernomen hier in tegenstrever

Zo aanzag ik wel mijn tegenstrever

Ik ontzag hem want hij was zeer sterk

Dus begeerde ik woorden en ik prees zijn werk

Zei; edele vazal en dapper zo het duidelijk is

Ik bid u een bede die niet zwaar is

Te verkondigen uw naam, is het uw wil

Dat bid ik u heer als dat mag zijn

Dis zei hij me met kalm gelaat

Zeer lieflijk en met blijde aanzicht

Edel ben ik uit koninklijke afkomst

Boven Pertcheval den Valois van staat

Bekend door mijn kracht en gedichten

Weet dat ik oudheid ben in het gezicht

Bereidt om te ontmoeten gewoonlijk elk

Ja, of het in het midden van de Tijden diezelfde

Niemand de tijd overgaan mag

Hij moet ook door mijn bedrijf wat lijden

Zulks doet mijn oudheid mijn naam gewag

Die mij om te vinden nooit zoeken zag

Maar hij misleide zijn onderneming bij tijden

Door mij moet hij passeren zonder vermijden

Zulke weg mogen ze soms verwerven

Of ze moeten in hun jonge dagen sterven

Maar na dat gij in mijn macht bent

Zo moet gij weten wat ik kan

Gij moet u hier gevangen geven

Ik ontzeg u al geheel, verweer uw leven

Het is u nodig of ik zal u raken

Ik sprong toen naar voren met luttel woorden

En daar begon weer onze onvrede

Wreder dan het de hele dag deed. [23]

De auteur hier tegen de oudheid vecht. Want hij komt alreeds tot zijn dagen. Dus zoekt de oudheid op hem zijn recht en neemt hem gevangen om hem te brengen in plagen.

[24] Van te veel dagen zijn lans was

Die slagen toebracht op die dag

En Oudheid mijn lans brak op die pas

Dus ik dodelijk en nauwelijks genas

Dat me zeer kwelde dus deed ik geklaag

Want mij te onderbrengen daaraan lag

En mijn schild van vaste hoop

Was afgeworpen met zulke treffers

Toen oudheid mijn wapen had beroofd

Vooral mijn schild hoop genaamd

Hij meende het al gewonnen hebben wat ik gelooft

Mits dat hij me hield al verdooft

En zonder enige macht of kracht verslagen

Geen herstellen was er beraamd

Om te ontgaan die zware gebeurtenis

Dan mijn op te geven als een gevangene

Dus gaf ik mijn gevangen in de genade

Van de oudheid door zijn deugd

Ik beloofde hem te blijven onderdanig

Mijn losgeld te betalen vroeg en laat

Tot zijn begeerten heb ik me gevoegd

Hij ontving me graag, dus werd ik verheugd

Hij nam hier op mijn gewapende handschoen

Als een overwinnaar en meester plag te doen

Daar na zei hij; hij zou me behandelen

Zeer minnelijk al was ik zijn gevangene

Ik moest mijn belofte houden zonder te minderen

Al te doen dat hij zou opleggen

Op de lijfstraf onder ede bedwang

Want een gevangene moet zonder verlangen

Al hetgeen doen, is het vroeg of laat

Dat men hem zegt, het gaat zijn eren te na

Allereerst bovenal in de amoureuze weg

En wil ik niet dat ge u voortaan steekt

Daar is bedrukte blijdschap, daarom haat het

Een zoete smaak vol venijn in de plaats

Hij is zonder zin die zich niet wreekt

Men haat mij daar het mij aan niets ontbreekt

Want oudheid versteken is in het minnen vuur

Daarom verbied ik u het amoureuze kwartier

En daarna in het huwelijkse dal

En wil ik niet dat gij er meer in gaat

Het is een zeer periculeus plaats

Het is voor de oudheid groot ongeval

Het is een aard voor mij zeer kwaad

Ik wil niet dat ge zich begeeft

In het dansen en reidans met mooie vrouwen

Daar men ledigheid hun school ziet houden [25]

Ook verbied ik u de heren hoven

De prinsen en de hertogen mede

Daar zijn grote moeilijkheden in onder en boven

Jonge lieden zijn er op belust

Om eer te krijgen en waardigheid

Maar ik zie er genoeg naar de oude

Komen er bij gevallen van groot ongeluk

Arm van vrienden en goed vol van druk

In het bos van de verloren tijden

En wil daarin geen genoegen meer rapen

Ge hebt uw tijd te zeer laten gaan

Om veel te jagen wil u vermijden

Dagen nachten en mag je niet wel vangen

Deze plaats brengt weinig blijdschap in

Maar waakt om te stellen tot profijt uw tijd

De oudheid raad u aan dat ge aldus doende bent

Steken, toernooien en alle pijnlijk spel

Is u vanzelf nu al verboden

‘s Morgens bij w opstaan, versta me goed

Maakt u gereed en pest niet anders

Want gij moet vechten tegens die nooit vloden

En die menigeen onder de aarde hebben gekregen

Zo zullen ze uw lichaam ook vernielen

En bidt dan dat god gedenkt uw ziel

Dus heb ik al uw stukken geordineerd

Die ik niet wil dat gij ze laat

Beloof me dat u dit wel profijtelijk is

In contrarie neen, het is rampspoedig

En de gratie der waarheid gij versmaat

Dus zei ik hem; peins niet wat schaadt of baat

Dat ik zal laten mijn belofte, dit is het voornaamste

Maar ik zal het onderhouden zo help me god

Toen sprak hij; wees wel tevreden

Indien ik mijn belofte wel hield in kalm overleg

Hij raadde men aan en wilde ter deze plaats

Dat ik de weg zou ingaan

Door het woud der oudheid dat ik het niet en vergat

Want het is de weg der rechte herenstraat

Te spreken naar reden der naturen

Om te komen tot mijn avonturen

Harnas en paard heeft hij me weer gegeven

Uit vrije wil en welberaden

Verlof nam en zei hij mij; vriend verheven

Ik geef u hier om de deugd aankleven

Dit keelstuk van de wapenuitrusting op zo’ n manier

Dat gemengd is met een baard in het grijze

Gemaakt van naturen vrij onbesmet

Zo gij langer leeft zo het meer wit wordt [26]

Dus gaf mij oudheid dit present

Te weten een grijze baard die zeer groeit

Ik scheidde vandaar van daar en hij bleef daar omtrent

Te bewaren mijn gift was ik content

Na de tijd in dat veld gestreden

Dus hield ik mijn aanzicht vast

Tegen de oudheid die men vliedt in allen hoeken

En men zou het met recht al om zoeken

Dus ben ik daar een berg opgeklommen

Die den halve tijd wel mag betalen

Maar ik ben weer wel half neergekomen

Meer gedaald dan te een zon

Want het laat meer klimmen dan doet dalen

Dus moest ik kampjes aan voort zonder dralen

Tegen de oudheid zeer woest en verlaten

Die iedereen vernielt en maakt weinig waard

Zeer kort had ik gereden daar

Daar ik een mooie kruisweg vond

Ic vergat me zelf met heldere gedachten

Dat ik buiten de weg reed was openbaar

Anders dan me oudheid maakte bekent

Dus nam ik voor me als een slechte ingeving

Het voetpad die men wel heten mag bedrog

Daar zich de mensen vinden in verlegenheid

Een weg dacht me geheel groen

Die velden schoon nu en dan bij tijd

Nochtans overgegaan was het seizoen

Bladeren en bloemen naar de tijd banden

Bedrog stelt het leven altijd in het dwaze

Daar sloeg ik mits een fantasie

Door het grote genoegen van mijn jonkheid

Al het ander vergatik door mijn blondheid

Maar na het denken me besprong

Van al mij jonge tijd verloren

Oudheid vergat ik daar veel aan was gelegen

De gevangenis obligatie belofte zeer sterk

Ik dacht er veel te min op dan tevoren

Ik was recht zo het scheen om vreugde genieten

In de tijd zeker als ik dacht

Om alles te hebben dat ik wensen mocht

Wapens, verliefdheid, vogels, honden

Het was terstond me al onderdanig

Luchtkastelen in Spanje maakte ik te die stonden

En van kaarden wenste ik een krans gebonden

Ik verkreeg het al, maar weinig bleef me gelijk

Bedrog liet me weer in het groeien slaan

Deed me geloven dat het was onmogelijk

Door zijn vreemde misleiden onzichtbaar [27]

Ic en hiel voort meer breidel noch toom

Mijn paard ging zijn gang vast voort

Ik zag niet meer, bergen, hagen, noch boom

Zo vol twijfel was ik, neem het wel waar

Ik kende me zelf niet dus was ik verbijsterd

Ik wist niet waar ik was, oost, west, zuid, noord

Bedrog heeft me immer doen peinzen

Ze vergeten zichzelf die aldus reizen

Zo lange heb ik gereden en gedoold

Door een voetpad van weinig profijt

Zonder te kennen straten of weg hoe diep uitgehold

Ik vond me in een plaats ongemoeid

Nooit diergelijke mooie vol appetijt

Een paleis zeer rijk en vol jolijt

De mooiste van alle wensen en te erven

En daarin nimmermeer te sterven

Van fijne goud waren die kroonlijsten

In vlammende stralen tegen de zonneschijn

De muren zilver als van de besten

De vensters kristal vol mooie geschiedenissen

De kap, dus ik verwonderd moest zijn

Was bedekt met amber helder als robijn

Die hun helderheid wierp, men mocht er niet op zien

Zo groot den prijs niemand weet van die

De vensters waren daar geheel gevuld

Met vrouwen juffrouwen en heren

Zo rijk versierd en aan het hoofd gehuld

Men zag nooit juweel verzilverd noch verguld

Als dit met mooie maagden vol eren

Men zag daar ook de vreugde vermeerderen

Menige galante man, menig edel volk

En in deze plaats ontbrak niet iets

Schalmeien pijpers waren daar en trompetters

Ze doedelzakken zo luid, het scheen al donder

De een zong, de ander speelde als druk beletters

Soms waren ze van kletspraatjes aanstokers

Elk bedreef daar blijdschap bijzonder

Bij bedrog was ik zo geworden ten onder

Dat ik dacht was ik daar binnen de muren

Dat me daar goed avontuur zou gebeuren

Dus ging ik derwaarts en keek naar de portier

Die verwonderen zich van vreemden beleven

Ik zei hem; lieve vriend, edele prins

Dit paleis dat zo mooi staat hier

Zijn gelijke is er in geen veld

Wil het me toch noemen, dus hij me zei

Lieve heer, wil je de naam verzinnen

Het is genaamd het kasteel der minnen.

Hoe de auteur voor het kasteel der minnen kwam daar begeerte hem de ingang benam. Dus kreeg hij menigvuldig avonturen.

Toen trad ik achteruit snel

Want van de minnen was ik geheel verstoken

Maar begeerte kwam daar voor de banier

Die me liet verliezen al mijn manieren

En heeft me in het voortgaan willen toe spreken

Gedenken heeft het willen wreken

Die me berispte van dat ik doen zou

Voeg of ik meinedig wezen wilde

Daar stak hij terstond voor mijn ogen

De spiegel van voorleden dingen

Daar hij me oude de oudheid in ging tonen

Die me al om volgde, ik moest het gedogen

Mits de eed die ik zwoer door zijn bij brengen

Ik zag daar voort, ik moest het toestaan

Mijn baard beschilderd al wit gemengd

Ik verwonderde me dat ik zo was geringeld

Begeerte die nam mijn breidel in de hand

En wilde me weer brengen in de minnen

Maar gedenken zei toen hij kreeg het verst

Vliedt van hier ellendige, vuile smeerlap

Of ge wordt wat anders te binnen

En wil zulk werk niet meer verzinnen

De minnen spel moet je loochenen voortaan

Want voor zulk werk ben je meer geen man

Als ik wel peinsde om mijn stukken

Hoe me begeerte wilde verleiden

Ik geloofde het niet, het moest anders lukken

Dus zei ik; excuseer me van deze druk

Dour uw deugd zal ik dan jubelen

Wil mijn achtervolgers met woorden verklaren

Is het dat met dat wegzinken in de minnen zou geschieden

Zo wil dan zeggen, ge hebt me niet gezien

En hoe veel moeite dat begeerte deed

Om mij te brengen weer in het verleiden

Gedenken die ik minde met lieve zede

Bracht me op de weg van betere gezondheid

Trok me vandaar, dus voer ik te beter

Abuis liet ik daar ik heb hem achter gelaten

Ik reed een voetpad in goed advies bedacht

Dus ik in weg kwam zonder bedrog

Dus zei ik de minnen adieu en aan haar

Die ik mijn dienst had gegeven

Die wilde dat het niet openbaar werd

Van het mooiste der wereld is ze een bewaarder

Zo vol deugden was nooit geen geprezen

Door haar deugd heb ik haar liefde bewezen

God weet wat einde ik hoop te verkrijgen

Wie dat men geen ding kan verzwijgen

Op deze manier wilde ik haar de rug keren

Ter minnen, en al wat haar toe behoort

Gedenken wilde het eerste voorstel noch eren

Omdat ik erin als zou vreugde vermeerderen

Mijn belofte hield daar ik om kwam voort

Mijn avontuur leidde ik zo aan boord

Dat ik me in de oude dagen vond op dat pas

Veel dieper dan ik meende, dus ik verwonderd was

Een weg die dacht me bevend te wezen

En vol van diepen straten en holen

De lucht vol nevel en vol rook gerezen

Gaf de geur besmet en niet geprezen

Onvruchtbaar en vol lijden te alle tijd

De aarde is erdoor kwelt zonder profijt:

De rente der leven wordt niet betaald

Dan met krijsen, kermen uit kwellen gehaald [30]

Alle bomen zijn daar onvruchtbaar

Die noch bloemen, noch vruchten en dragen

De bladeren droog en niets waard

De kruiden zonder kracht, het is openbaar

Naar dat de geneeskunde mag gewagen

In het kort, het is een land zo dor en vol plagen

Dat daar niets groeit tot mensen leven

Dan het fruit van zwavel vol stank verheven

Daar zijn bronnen bitter van smaak

De lopende beekjes zijn vol lijden

Men behoeft daar naar de helderheid van de maan niette waken

Der zonneschijn ziet men niet blaken

Daar is duisternis vol afschuw

Zuchten van gekrijs van goed strijden

Es daar zeer deerlijk lang nacht en dag

Zo men in velden en bossen horen plag

De oude dagen is daar een bevend accijns

Hoe lang men zit, men rust dus te minder

In de oude dagen is er geen gezond gepeins

Ziekte die heeft daar zijn hel

Gezondheid heeft daar weinig winst

Blijdschap is daar niet bekend

Om de zware melancholie

Die daar regeert is op die partij

Hier omtrent aan een geen brede weg

Is een besloten eiland gevonden

Dat men noemt boven de dagen, dus wees zeker

Het is een plaats wel vermaledijt

Vol tegenspoed te alle stonden

Ik ben er niet geweest om dat te verkondigen

Maar zo nabij dat ik voelde de lucht

Dus ik vol zuchten kwam te raken

Men gaat boven die dagen niet

Om enigen tijd daarin te blijven

Want daarin te zijn is groot verdriet

Het lichaam vol druk en lijden men ziet

De ziel bedroeft mits het aankleven

Jonkheid die mits de oude dagen begint strammer te worden

Die gaat vast voort hoe langer hoe ouder

Hoe langer geleefd zo meest blijft het kouder

Het is zeer te vrezen, zo ik versta

Te wonen boven de oude dagen

Maar sommigen wachten ook wel hiernaar

Het grote vagevuur denkt hen minder schade

Is het dat ze het geduldig dragen

Dus bid ik onze heer dat ik mag bejagen

Mijn geduld zo te versieren

Om mijn ziel zalig te versterken

Als ik me in zulke toestand vindt

Van de oude dagen daar ik me in dacht

Ik koos geen andere plaats of land

Om me te verwijderen van de onderstand

Tenzij dat ik boven de oude dagen komen mocht

In zulke toestand hield ik me al rustig

Door het minste kwaad zo het mogelijk was

In de oude dagen als aarde onheuglijk

Daar bekende ik volk genoeg zonder getal

Die deden diverse vermommingen

De een van zijn oudheid sommige jaren stal

Met blanketsel, schoonheidsmiddel, ja alles te zeggen

En scheren hun baarden vaak voor hun tijd

De ander bedriegen om vrouwen te vrijen

Mits het haar te plooien, mits woest leven

Mits divers kleed van de lichte gilde [31]

Der oudheid mag niet liegen trouwens

Noch door vals rekenen die jaren moeten lijden

De natuur mag niet verjongen

Zulk belijden is niet te genezen om aanschouwen

Daar helpt wijsheid, kracht noch vermijden

En daar is niets zekerder in allen zijden

Dan te ontgaan was het mogelijk de eis

En te vullen de kerkhoven met vlees

Dus willen wij zwijgen van dit verhaal

Het is een woord zeer melancholisch

Ik vond voetpad noch weg tot mijn troost

Om ui te raken, dus werd ik gehinderd

Daarom faalde al mijn retoriek

Ik las in oudheid les zo het blijkt

De oudheid me leerde lijden op die tijd

Zulk lijden wat ongeneesbaar was

Ik deed zo men ziet doen de vogels

Die gesloten is in de vogelkooi

Of die bedrukt is en staat op de beugel

Om zijn gevangenis laat hangen zijn vleugels

En zoekt verlossing door gaten of holen

Hij troost zichzelf al is hij door gekweld

En zingt mooi en peinst om het jolijt

Dat hij gehad heeft in de voorleden tijd

Aldus moest ik me zelf blij maken

Mits de oude dagen daar ik me in vond

Peinzend om mijn voorleden werken bij tijden

De een deed me schade en de andere liet me helpen

De tijd was niet gelijk bekend

Het lichaam moede en mat en het hart in de brand

Ik visiteerde al deze streken

Daar ik me verwonderd vond van vreemde getuigenis

Want in deze plaats zo bedrieglijk

Bevond ik een kwart van deze aarde

Het rijkste en het beste vruchtbaar

En het vetste land, het is waarachtig

Dat men begaan mag of rijden met paarden

Geen bekwamer plaats van meer waarden

Dan deze waarin staat een mooi gebouw

Het heet goed avontuur en blijde in het uitzicht

Het lijkt menigeen in hun advies

Dat in de oudheid geen genoegen is

Het is, en ik wil daarvan doen bewijs

Gij moet in studie gaan, ja wilde je het

Verstand krijgen, gij vindt daar het proces

Om te leren sterven zoek daar de bezwering

Hoe dat men het leven moet onderhouden

Dat wij naar Gods wil sterven zouden

Dit is de les van de wijsheid

Zulke is het is bewijs gevonden van de deugd

Dit is het middel dat oudheid naar zijn goede raad

Vraagt om te krijgen jolijt

Dit dient de oudheid en jonkheid jeugd

Geen ding is zo droevig gevoegd

Dan de werken van de zondige daad

Wat te na de arme zielen gaat

De muren van dit kleine gebouw

Waarvan het gezicht me zo goed bekwam

Waren gevestigd met zulke conditie

Dat alles verschoonde in de compositie

Door het portaal dat kostbaar en loffelijk

De grachten men voor zekerheid aan nam

Goed gedolven en goed bewaakt in het zinken

Van de hand een meester goed bedacht [32]

Het bovenste dak was van wel te studeren

De vensters van onderzoeken genoemd

De poort van goed bezig te zijn

En de brug van goed te werken

En boven al waren daar ook gesteld

Banieren om te schitteren van groot geweld

Die elk daardoor deden vermanen

Als dat een het een plaats was om te leren en te verstaan

Ledigheid was er geheel uit gebannen

Werk dat men de portier daar noemt

Daar mogen niet in ellendige tirannen

Men voelde wel daarin jaloerse mannen

Om door te brengen de tijd en anders niet

Het tijdverdrijf om te schuwen menig verdriet

De lessen die men leert wil het niet vergeten

Es anders niet dan kunnen leren en weten

Dus kreeg ik begeerte om in te komen

En om de woonstad goed te kennen

De vraag behoeft niet zijn benomen

Ik liet mijn paard grazen tot zijn baat

En kwam aan den portier om beter te vernemen

Ik zei; lieve vriend, om vreugde te winnen

Geef me toch hier in een intree

De kennis te hebben van deze inrichting

De portier was wat ruw en grof

En zei dat ik geduld moest hebben

Het is hier vrij geen begijnhof

Maar hier is een school die heeft grote lof

Hier wordt onze vijand de ongeleerde

Hier is de wijsheid kist de geëerde

Het is de rijkheid de meeste van waarde

Men kan geen grotere vinden op de aarde

Deze plaats bewaart een prinses die er ligt

De mooiste die enig mens ooit zag

God heeft haar gemaakt vol edelheid

Dat ze even jong blijft zo men zegt

Zonder te verminderen hetzij nacht of dag

Ze heeft geen erfgenaam, sterven ze niet en mag

Haar naam is; elk krijgt victorie

Geheten al om verse memorie

Dus alle blijdschap en solaas

Dat in de oude dagen wordt bevonden

Niemand haar moede wordt om het even wie

Die ze niet zoekt mag wel zeggen helaas

Het is geen wonder al bedroeft hij te allen stonden

Sommigen zoeken haar daar ze faalt naar mijn vermoeden

Want memorie is somtijds in het bezuren

Een van de geheimen van de naturen

Het is Cato, Plato, noch Socrates

Ze hebben in het beproeven wel gefaald

Want de memorie zo elk wel weet gekomen is

Bij natuurlijke deel wie twijfelt dus

In het corrupt lichaam met liefde doorstraalt

Ik geloof hoe het uitgerekend is

Dat de mensen al zulk goed

Niet van de naturen, maar van god komen moet

Het is waar, de natuur verleent het vat

Daar men de memorie in vindt

Door de ziel daar het leven in zit in haar plaats

En bij het deel die ze eerst heeft gehad

Waarbij memorie vast werkt en bindt

Het is dan de ziel daar ze in is geprint

Die god maakte daar natuur verminderde

Dus was het god die mijn meesteresse formeerde [33]

Dusdanig als mijn meesteresse is gemaakt

Van god de meester van alle werken

Zo’n waardige zaak en zo perfect geraakt

Het mag wel bezocht zijn en daarnaar gehaakt

Van veel meesters en grote klerken

Hij moet ze ook wel eren in de lof versterken

Den man die tot in de oude dagen leeft

En hij die memorie niet verloren heeft

Al is het dat hij haar houdt als de onbekende

Ik ben de werker die ze de eerste maal vond

Bij studeren werd ik haar beminde

Ik draag er de sleutel van waar ik dat eindig

Niemand zonder deugd en vindt er voordeel van

Dus die aan memorie zoek bijstand

Die moet leren en goed onthouden

En op gedenken stellen al zijn vertrouwen

Maar ten einde en tot uw comfort

Om dat ik u zo diep zie in de oude dagen

Wat is een sterke woning naar behoren

Dus zal ik u opendoen terstond de poort

Gaat en aanzie mijn vrouwe naar uw behagen

Werk die me ging goede gunst dragen

Wees me de weg in dit lustige kasteel

Wat waardig was en zeer kostbaar

Verse memorie deze waardige vrouwe

Heeft me haar goedertierenheid bewezen

Ze kwam me tevoren rein van aanschouwen

En ontving me blijde mij te spreken toe

Met goede manieren gunstig geprezen

Ze was mooi versierd, rein uitgelezen

Met een laken dat gepeins heeft uitgeschilderd

Van veel wonderen hier voortijds gebeurt

Ik zag in dit laken zeer mooi geprent

Geborduurd van goud op mooi fluweel

Veel wonderen van het oude en nieuwe testament

Op het hoofd had ze een sieraad excellent

Zo ik meer zag zo me meer beviel het perceel

De grootste zoetheid kwam daaruit geheel

Wat geheten was oud gedenken

In lezen horen weten door het te schenken

Ik bad haar door haar edelheid

Dat ik haar boeken aanschouwen mocht

Hoewel ik het haar bad, ze deed het niet

Zei, die hier studeren wil ter plaatse

Moet zijn les zeker zijn zo ik plag

Hetzij bij het hart of in gedachte

Want memorie heeft geen andere boeken

Dan zulke als gedenken hem mag zoeken [34]

Tot luttel profijt dient het studeren

Hem die in de oude dagen komen te baat

Maar zij mogen zich stellen om te fantaseren

Peinzen, overdenken en verbeelden

Al dat zij ooit zagen en al hun lering

Deze dingen zijn de harten een medicijn

Daarom zeg me vrij al uw wil

En memorie zal u dienen al stil

Toen ik deze vrouwe aldus hoorde spreken

Zo lieflijk tot mij en zo bekwaam

Ik werd vertroost zo het heeft gebleken

Ik zei; ik moet u eren onbezweken

Want uw onderwijs behoedt mij voor blaam

Om het begrip te doen met mijn lichaam

En begeer ik geen andere kunst in mijn smart

Want daar het lijden is daarop peinst het hart

Ik loop, ik reis, ik ga ik rennen

Tegens het wrede bos van Atropos

Dit overdenken gaat me te diep in

Ik moet eer ik sterf met droevige zin

Doorvechten de strijd of het levens worden los

Tegen twee ridders geven menige schot

Daarvan heer Ongeval is de ene

En de ander heer zwakte in grote droefheid

Ik vroeg of er bij enige historie

Bij legenden of bij enige kronieken

Bij geschriften of de oude memories

Of bij gedenken van Victorien

Of bij schranderheid of bij praktijken

Of ergens enigszins heeft mogen blijken

Van deze twee ridders hierboven vermeld

Of zij nooit overwonnen waren of beschaamt

Verkreeg daar ooit iemand voordeel

Hoe groot hij was hoe dapper of hoe koen

In mijn stoutmoedig ondernemen

Dat ik daar zal mijn persoon

Feitelijk met kracht zo te pijnen doen

Dat ik lof krijgen zal naar mijn inzicht

Op dat me prijs en eer zal aankomen

Of de stinkende prij zal er voer blijven

Toen verse memorie al dit verstond

Tot wat einde ik wilde raken

Zeer lieflijk heeft zij tot mij verwoord

Ik heb geheel verstaan uw sterk verbond

Dues ik u mij raad zou presenteren

Ma mijn woorden mocht u verwarren

Dus zal ik het u met de ogen laten zien

Al dat ik er van versta en weet van die. [35]

Hoe verse memorie toont de sepulcra in het derde boek die overleden zijn. En hoe de auteur kent bij de geschriften die bij ongeval of zwakte bestreden zijn. [36]

Een deur deed zij daar open wij zijn in gegaan

En op een groot veld dat ze ons stelde

Haar woning stond aan dit veld

Het veld was zo breed daar zo veel aanlag

Als tussen Parijs is de Schelde

Daar waren rosten noch berge die iets kwelden

Men zag het veld over dwars en in de lengte

Zo meer ik het opmerkte zo meer dacht me het te omvangen

Deze vlakte aldus groot oneindig om te aanschouwen

Was versierd met kostbare begraafplaatsen

Vlijtig gesneden werkelijk bewerkt

Van keizers, koningen, heren en vrouwen

Tombes, zerken statuten al met opschriften

Om te kennen alle creaturen

Die bij ongeval zijn ter dood geraakt

En van zwakte ook ter aarde gebracht

Hij beval dat van mij werd gestudeerd

Den pas der dood voorschreven in de nood

Daar menige dode bij ligt vergaan

Die in hun leven waren zo opgehemeld

De beenderen los van vel en van vlees bloot

Het getal om te begrijpen was me te groot

Te kunstig, te diepzinnig om te begrijpen

Het was een zaak zeer excessief niet te vergelijken

Hij zei in dit kerkhof van memorie

Zal ge vinden op deze tijd

Die begraven zijn in deze territoria

Waarvan de Bijbel maakt historie

Uitgezonderd zijn er twee, Henoch en Elias

Die door Gods voorzienigheid, zo ik las

Om te volbrengen toekomend bewijs

Beide gesteld zijn in het aardse paradijs

De grote daar Homerus van heeft geschreven

Zijn al verrot in dit kerkhof begraven

En allen die na Valerius zijn gebleven

En daar Tullius werken van zijn aanwezig

En alle de poëten ooit lof gaven

Zijn al te niet, hetzij heren of slaven

De aarde die heeft ze allen verslonden

Tot as gebracht in de kale grond

Ongeval die slaat, zwakte bespringt

En Atropos levert hen de plaats

Ze sparen noch man noch wijf, alles wordt

Ze brengen het al en tonder of lacht of zingt of krijst

De dood spaart niemand in deze weg

Ze is der naturen tegen want ze haat ze

Naait ze hun kleren zo verscheurt ze hun habijt

Dus tussen natuur en de dood is altijd strijd

Al diegene die den dappere feiten deden

Voortijds te Babylonië in de stad

De klerken van Athene vol wijze raad

De van Troje van de Grieken beladen

Daar men zo veel van schrijft hoe en wat

De dood heeft ze gemakt moede en mat

En die van Amazonen machtig en kloek

Ze zijn der dood geleverd in die hoek

Op dat gij hier alle het oude testament

Begrijpen mag, zo verzadig dan hier uw ogen

Wil je begrijpen van de zaak smaken wees geduldig

En ziet hoe zij ook nu naar de presente tijd

Als haar voorzaten gesteld zijn in het verdrogen

Lees en onthoudt, spiegelt u in dit aantonen

Deze bracht de dood in het lijden droevig

Sinds dat men schreef 1435 [37]

Dus stel je me dit en word ik bekend

Daar ik wel merkte de begraafplaats

Dat zij die waren van het nieuwe fatsoen

En hun mysteriën vreemd van doen

En bij de wapens en schrifturen

En bij de habijten en figuren

Dat die doden die daar lagen bedorven

Waren naar mijn gedenken gestorven

Daar waren grafschriften zonder getal

Daar ik de doden niet van herkende

Dus zal ik er van zwijgen geheel en al

Ze stond bij mij, het was groot geluk

Verse memorie die ik daar verzon

Dus toonde zij me de doden aan het ene einde

Die ik bekende aan hun hun dienst

De doden gestorven binnen mijn leven

Dus bij geluk kwam ik in de werkplaats

Daar Atropos het werk van belegde

Ik zag daar van sint Joris den loffelijke heer

Die Zwakte bij de keel nam

En verweet hem dat hij zich kwalijk bereide

Hij was groot en wijs dus beschreide

Hem menig mens uit zijn land

Hij lag daar dood onder het zand

Op een keizer wierp ik mijn ogen

Het was de geëerde zoon van de koning van Bohemen

Sigismund, een prinselijke verschijning

Een dappere beschermer om een verheffen

Van het Duitse rijk door het vermeerderen

Zwakte die er menigeen brengt in het lijden

Heeft hem zeker verslagen

Der keizerlijke kroon konings rijk

Daar zag ik de graaf van Lingy

Die van Luxemburg droeg de naam

Een die dapperste prinsen zo was hij

Hij hield hem Ongeval altijd bij

Avontuurde tegen hem zijn lichaam

Mar verzwakte die uit was om zijn vlam

Die begon in de pas op hem te verwarmen

En doodde daar hem zonder te beschermen

Daar lag bij hem ook een Portugees

Hertog van Coimbres, een koningszoon

Ie vol deugden men hem altijd vond

Een dappere heer, wijs en niet boos

Dan op zijn vijanden daar hij was gewoon

Maar in het beste van zijn leven was diegene

Die bij ongeval bij een dodelijke haa,t

Gedood was en benam daar al zijn blijdschap

Terstond zo draaide ik noch mijn ogen

Onder een zerk van harde stenen

Daar dood lag Louis de Bueil in het tonen

Die erg waard en dus moest men gedogen

Menige ogen die men daar zag wenen

Ongeval die elke dood doet verenigen

Door zijn wapening inspant al oproept

Hij doodden in het mooiste van zijn opkomen

Twee pausen zag ik onder een tombe daar

Felix en Eugenius, dus zeker bent

Deze maakten in Rome een zwaar schisma

Elk wilde het mooiste doen voorwaar

Om paus te zijn, ja op een tijd

De heilige kerk kreeg verwijt

Maar zwakte stak ze beide in de aarde

En maakte een einde aan hun hovaardigheid. [8]

Ik zag daar twee Engelse kapiteins

Ze lagen verteerd en al verrot

In Frankrijk waren zij gezaghebbers

In strijden zag men hun vijanden verminderen

Ze waren zeer ontzien dat was tot slot

De een was Scales en de ander Talbot

Ze waren bij ongeval van hun dood zeker

Gedood, al waren zij honderdmaal kloeker

Daar lag een die zeer was beklaagt

Door zijn epitafen daar geschreven

Gilles van Bretagne van de dood belaagt

Bij ongeval die hem heeft geplaagd

En bij hem lag hoog verheven

Die zwakte doodde en roofde van het leven

Het was hertog Artur tot streken bekwaam

Hij was in Frankrijk hoofdbevelhebber

Jaques de Bourbon lag daar in een graf

Koning van Napels een prins dapper

De wereld prees hij niets

Want hij zich in de religie begaf

En werd een minderbroeder observant

Zwakte die menigeen werpt in het zand

En past niet op kerk of vermaarde kroon

Want hij heeft van de dood niet gespaard

Onder een tombe van geelkoper

Vond ik begraven twee lichamen

Het geschrift was fatsoenlijk en het was goed te bevroeden

Het was van La Hire en van Poton

Van de beste strijders zonder schrik

Zwakte heeft ze gedood zonder schaamte

Ondanks hun namen vol eren

Die hen tenminste bleef na het bezeren

Een rijk graf zonder gelijke

Van een buitenlander ik daar zag

Het was hertog Albrecht V van Oostenrijk

Hij was een vrek noch zuinig zoals het blijkt

Maar een milde prins daar veel aan lag

Ongeval gaf hem van voren een slag

En doodde hem met grote overdaad

Wat men hield voor grote schade

Op deze plaats faalde immers niet

Om van de wormen gegeten te zijn

Die van Hongarije, koning Ladislas heet

Van de groot Germanië het edelste volk

Om keizer te wezen zoals het was in schijn

Ongeval nam hem in haat ten fijne

En doodde hem met ontfermende slagen

Tot grote schande van die van Praag

Een goeden ridder ik ook vernam

Die bij zwakte was gepasseerd

Het was van Varembon de loffelijke heer

En bij hem lag een die in eren klom

Ongeval doodde hem dus is hij vernederd

Het was de heer Desmauille geëxalteerd

Devoot, deugdelijk en dapper

Zijn naam was Jaques de Challant

Daar lag in een graf zo ik het hou

Een ridder al dood in die vlakte

Geboren in het land van Henegouwen

Zijn lof blijft zeer menigvuldig

Het is mijnheer Jacques de Lalain

Twee en twintigmaal was deze edele persoon

In oorlog binnen dertig jaren

Maar ongeval wilde hem van de dood niet sparen [39]

Ongeval die om wreken zoekt de aard

Heeft doen verrotten in deze vlakte

Een die vol eren was en zeer vermaard

Het was van Bourgondië Cornelis de bastaard

Hij was een dappere ridder in zijn tijd

Mits de balk van bastaardij door het schild overdwars

Dwars door leliën en leeuwen gewrocht

Herkende ik deze ridder hoog geacht

Van Varennes Breze, mijn heer

Van Normandië grote baljuw

Lag er ook dood hem ontbrak nooit eer

Plat in het zavel, naar de oude leer

Gelijk een gewone man hier in het dal

Zijn dapperheid was daar smal

Zijn wezen mooi spreken en zijn gelaat

Heeft ongeval gebracht in de laatste staat

Ik herkende daar twee hertogen van Milaan

Filippo Maria was daar de ene

Infect en dood lag in het strijdperk

De datum stond er niet, wie zou het wanen

Bij hem lag te rusten koud gelijk een steen

Hij die Milaan won zo ik meen

Hertog Francesco, zoon van Sforza

Zwakte doodde deze beide met grote kracht

Daar zag ik van Nuesfchatel Thibaut

Die een maarschalk van Bourgondië was

De naam en tijd en anders was mooi in het onthouden

De Bourgondiërs hadden al lang niet zo dapper

Want hij was de koenste op die tijd

Goede ridder en getrouw, zo ik het las

Zwakte die maakte daar schoon de plaats

Der dood betaalde hij zijn schuld in het toernooi

De graaf van Freiburg was daar ook gelegen

En drie broeders van Toulongeon

Elk was dapper genoemd allerwegen

Maar zwakte heeft ze in het net gekregen

En ten onder gebracht zonder losprijs

Ternant, een ridder dapper en koen

Bijna volmaakt in zijn dapperheden

Lag daar ook dood en in de aarde getreden

In mijn weg vond ik in het einde tenslotte

Een zerk zeer meesterlijk gemaakt

Daar lag onder de kanselier Rolin

Zijn tijd stond geschreven in het latijn

Het bewees hem in justitie volmaakt

Om te stichten grote huizen heeft hij gemaakt

Hospitalen en kerken heeft hij gefundeerd

En daar na is hij bij zwakte geëindigd

Ik beken te niet een prins voorbedacht

Die in as en poeder was geslagen

Het was de machtige hertog Karel van Orleans

Die zo vol deugden was en van gemoed zacht

Nooit mocht er iemand tegen zeggen

Bij hem lag die god zijn rijk wil bewegen

Mijn heer van Dunois wijs en verstandig

Zwakte doodde hem en bracht hem onder de voet

Troy, de graaf van Porcean

Heb ik bij de anderen dood gevonden

De kamerling van de goede hertog (Filips de Goede) zich men zich onderwond

Zijn broeder zocht hem in menig land

Jehan graaf van Chimay welbespraakt

Vol deugden man men ze wel verwoorden

Want hun ridderschap hebben zij fatsoenlijk gedaan

Maar zwakte heeft ze onder zich getogen [40]

Een fatsoelijk lichaam van grote macht

Herkende ik vooral daar ter zijden

Het was koning Alphonsus V vol dapperheden bedacht

Zeer groot van staat en zeer mild geacht

Zijn waardigheid mag men wel belijden

Ondank zijn volk in dien tijden

Zo nam zwakte op hem zijn rust

In het sterkste van zijn hoge overwinning

Ik vond daar ook Santes en Charny

En van het gulden vlies veel grote heren

Habourdin, la Vere en Crequy

Brimue, Molembais en Jean d’ Auxy

Heer Simon van Lalaing vol de eren

Koningen, hertogen, graven int bezeren

Zag ik daar dood liggen op dat veld

Bij ongeval of zwakte ter dood gekweld

Toch lagen daarin de aarde gelegd met wenen

Twee rijke mannen vol groot bestuur

Cosmas de medicus die was de ene

En Jaques Coeur de ander zo ik meen

Van goed en van geld grote financiers

Hen hielp ‘t goed niet meer dan de bankiers

Want zwakte die het al ter dood overwint

Besprong ze met zijn knotsen en du zijn ze geëindigd

Ik zag er noch twee, elk was legeraanvoerder

Saintpol, Alvaro de Luna tezamen

Elk was zeer machtig en notabel

Dapper en ontzien en aangenaam

Elk had fortuin tot zijn baten

Ongeval die heeft ze willen beschamen

Want hij doodde ze te die tijd

Recht in het hoogste van hun regering

Van Moreuil mijn heer Valeran

Lag daar dood bij de anderen deerlijk

Onder een zerk gestrekt en daar vast aan

Lag ook begraven in de aarde gespannen

De heer van Saveuses in feiten vervaarlijk

Hij was van zichzelf niet zo voornaam

Zwakte heeft daar zijn nijd geopenbaard

Want van de dood heeft hij ze niet gespaard

Een machtig heer geheten Warwick

Heb ik aan zijn rode kruis herkend

Zo deed ik de hertog van Clarencediergelijk

Ongeval achtte ze niet al waren zij rijk

Hij doodde ook twee Engelse daar omtrent

Beter later lag ook een Schot present

Graaf van Douglas in de uitgeholde aarde

En bij zulke avonturen geëxpedieerd

Vergy, Couches en Brederode

Zag ik daar liggen bij de voetpaden

Ik herkende ook aan de manier en moed

Groot volk van Pruisen en menige Jood

En veel ridders van Rhodes vol dappere daden

Van Calatrava en tempeliers tot hun schade

Voeren bij ongeval tot de dood verminkt

Of bij zwakte die ook alles te niet brengt

Veel volk uit het land van Turkije

En een goede ridder van grote daden

Le Blanc die men noemt van de valkerijen

Hij deed menige sprong op Turkse partijen

Menige heldendaad met fier gelaat

Zwakte niet altijd gang gaat

Zo hij op deze wel heeft bewezen

Die met recht zou zijn geprezen [41]

Van Bourbon de hertog Louis

Lag daar bij zwakte plat en mat

En bij hem twee van zijn wijze kinderen

Maar ongeval kreeg ze in zijn macht

Schade en zeer te deernen zo was dat

De ene was van Beaujeu de erfgenaam

En de ander was Jacques de jongste zoon

Een ridder vol schoonheden was diegene

Doch zag ik van Antiochië een prins

Die Cyprus voor hem had erfelijk

Ongeval die niet past op goed of provincie

Die rakte hem dodelijk met een tang

In het beste van die plaats, dus was hij sterfelijk

Zwakte die was ook een bederfelijk

Want hij moorddadig bracht ter dood

Lodewijk van Oranje een grote prins

Daar lag ook dood onder een strozak

Een prins daar ik voorbij heen ging

Hij was een graaf van Armagnac

Ik dacht dat mijn hart in stukken brak

Dor de druk die me het hart beving

De hertog van Nemours werd daar ook verminkt

Van ongeval die er korte metten mee maakte

Want hij had hem gestoken in dit kerkhof

Een koning van Sicilië lag ook daar

Boom en vrucht van volmaakte eer

Zwakte doodde hem met zware druk

En ik zag er ook dood liggen een paar

Onder een tombe zonder wederkeren

Van zijn kinderen twee hertogen en heren

Van Calabrië zeer deugdelijk genoemd

Bij ongeval gedood en deerlijk verwaarloosd

Daar lag ook een koning van Engeland

Hendrik die geheel was eenvoudig

Aan zijn geschrift men wel bevond

Dat hij geen oorlog man was bekend

Noch prins van dapperheden zijn voorbeeld

Noch hij voerde nauwelijks koninklijk wimpel

Maar bij ongeval was geëxpedieerd

Deze edele koning kwalijk gefortuneerd

Ik vond ook liggen binnen deze wijk

Het dode lichaam van de edele persoon

Karel de grote, koning van Frankrijk

De zevende van die naam en zeer rijk

Men zag hem verheffen hoog de kroon

Zijn einde was deugdelijk van te tonen

Zwakte doodde hem zo het bleek en waar is

Al had het een eenvoudige ridder geweest

Een hertog van Guyenne ik ook zag

Daar liggen dood gelijk andere doden

Bij ongeval moorddadigheid hij daar lag

En van zulke dood kreeg hij ook de slag

Als zijn neef de hertog van Savoye

Hertog Jan die me tranen liet storten

Van Kleef lach daar ook binnen het erf

Die zwakte tegelijk had laten sterven

Buiten deze christelijke plaatsen

Lag er een die ik al de anderen zag passeren

Vooral in triomfen en in gebieden

Het was de Turk die men zag met zijn haast

Twaalf koninkrijken overwinnen

En twee keizerrijken overwinnen

Groot was deze Turk, deze Moerad

Bij zwakte hij ten onder ook gebracht was [42]

Al mocht ik als Methusalem worden

Die leefden meer dan negen honderd jaren

En ik dagelijks het schrijven kon volharden

De doden die ik daar zag in het voort treden

Zo zou ik schrijvende het niet openbaren

Het mocht de lezers zin bezwaren

Elk mag wel peinzen dan hoe

Het is geen nood dat ik hen kwelling aan doe

Daar zag ik liggen onder de lichamen

Zonder nummer of enig getal

Keizerinnen, koninginnen naar elks betamen

Hertoginnen, gravinnen groot van namen

Vrouwen, jonkvrouwen in de dood gevallen

Ik belijd ze me wel al noemde ik ze niet allen

Helaas hun schoonheid noch hun edelheid

En hielp tegen de dood niet voorwaar gezegd

Heilige vaders, pausen, kardinalen

Aartsbisschoppen en ook patriarchen

Abten, priors, conversen terzelfder tijd

Ja, cellenbroeders die de doden elf halen

Ze leggen daar ook kosters en klerken

De wormen eten ze zo men mag merken

En de beenderen zijn al zo dergelijk

Men kent niet wie arm was of rijk

Keizers boven bedelaars en landlopers

Ongelukkige schoenlappers of koningen

Hertogen, graven en die dagelijks werken

Broodbidders, schepenen, doctors in medicijnen

Arme, rijke ouders of jongelingen

Zotten, gekken die ooit lijf ontvingen

De dood heeft ze alle helder de dood aangezegd

En niemand van hen brengt ze nieuw bericht

De heilige conversen en abdis

Devote personen en novicen

Vrouwen, juffrouwen en prioressen

Geestelijk, wereldlijk van wat bezittingen

Wel prebende of zonder beneficiën

Het moet al ter dood, ja, van wat conditie

Atropos krijgt ze in zijn korf allen

Het is al verrot en noch meer verrotten zal

Dus heeft me gezegd tot mijn vertroosting

Verse memorie wil me wel verstaan

Gij ziet hier het doodswerk te deze tijd

Er helpt geen geld of vriend van wat natie

Gij moet ook dergelijks in de aarde voertaan

U mag geen zaliger werk aangaan

Dan te sterven als dan in zulke staat

Dat men los is van alle misdaad

Al dat zij zei reden heeft bewezen:

Hoe wel dat al pijnlijk is om doen

Dus zijn wij in haar huis gegaan met deze

Daar zij mij er om heeft genezen

Een ontbijt gezet naar de tijd van het seizoen

Deze vrouwe vol deugden, wil het bevroeden

Zei me al het voorzegde verhaal

Het was veel betere dan een noen maal

De stukken die zij me heeft getoond

Hebben me wel achteraf doen nadenken

Haar woorden met redenen zo verschoont

Ik heb met een goed hart haar beloond

Mijn gepeins wilde ik haar niet meer veinzen

Het komt zo het komt en ik zal niet achteruitdeinzen

Het avontuur zal ik dapper aangaan

Wat nooit een mens kon weerstaan [43]

Toen sprak zij; ik geef u mijn consent

En ik zal u graag ook in de weg ook leiden

Ze vroeg naar haar damespaard tent

Toen leidde zij me en ik haar ik was content

Ik was gelukkig in deze gebieden

Ter stond eer ik wist zonder lang te dralen

Vonden wij ons terstond zonder falen

Daar men gewoonlijk houdt gevecht

Ik peinsde hoe ik nader komen mocht

Want van het volk was daar groot rumoer

Men sloeg daar slagen groot en hard

Recht een toernooi was dacht ik

Het was te veel te druk dat exploot

Voor het in komen van het perk zag men bloot

Een pui met gulden letters beschreven

Daar dusdanige woorden in waren gebleven

Hier eindigt de weg van werelds vlakte

Hier eindigt de voetweg van leven partij

Hier houdt men de aflijvigen pas zeker

Daar Atropos van is heerser

Houdt de overhand en heerschappij

Niemand komt hier, hij blijft er te strijden

Want twee kampioenen zeer fel en sterk

Hebben u voorzaten allen gedood in dit perk

Ongeval altijd de eersten bevecht

Niet lang wacht hij die hem ontgaat

Mist hij zo komt die hem beslecht

Zwakte die hem terstond werpt averecht

Die betrapt hem en doodt hem met felle daad

Het helpt pantser noch enigen raadt

Hier vindt men het moorddadige figuur

Daar het einde nemen moet elke createur

En in deze tent bleef ik niet lang

Dus trok ijk bij den besloten afsluiting

Om dat ik veel volk zag in het gedrang

Van die het kamp zagen binnen de omvang

Of te vreemde stukken die daar waren gesproten

Niet lang en was ik omtrent deze groepen

Ik zag daar ter stond in dit verhoog

Atropos zitten op een hoog schavot [44]

Hier eindigt het vierde boek, mag je vinden hertog Philips van Bourgondië dood die in deze pas kwam in druk ten einde bij zwakte die hem bracht in de nood [45]

Atropos met een grillig kleed

Versierd op een vreemde manier

Omzoomd met kleuren zonder profijt

Kantwerk van wormen in haar uitoefening

Zat zeer hoog als de fiere

Het wezen scheen wel van groot bestuur

Ze had van ontzeggen een pijl in de hand

Op zulk eer hij wel krijgt verstand

De maarschalk daar heet overdaad

Hij hield van de afsluiting de ordinantie

De heraut heet gewilligheid die wel gadeslaat

Hij droeg een blazoen gebloemd, wel versta

Gekleurd zonder kennis wat de bedoeling ervan was

De kanselier heet vrees zonder bemoediging

Droeg de zegel van die krijgt elk rouw

Bewapent. Niemand zich hierin vertrouwt

De afsluitingen waren vol druk bevonden

De droefheid had het zelf getimmerd

Het paviljoen was een gekrijs te die stonden

De banieren vol geschrei in het verwoorden

Met zuchten en duchten is het daar al belemmert

De krijt bewaarders waren ook al beslommerd

Van de twee entrees, ik vergat het niet

Felle versmaadheid en ellendig verdriet

Van de bewaarder van het paviljoen

Was daar zeer rijk versierd

Vol lieflijkheid en deugden, wil het bevroeden

De banieren hadden van een vorm

Die zeer goed stonden van dergelijk uitzicht

De heraut was wel gemind en edele manieren

Die het blazoen droeg van dapperheid

Gekroond met gehele edelheden

De willigheid de heraut in de plaats sprong

En deed daar een gebod overal

Dat niemand maakt geluid of lawaai

Op de straf van Atropos grote ongenoegen

Of dat niemand maakt geschal

Op dat zich elk hoeden mag voor ongeval

Toen riep hij’ treedt voort op de vechters

Dat elk zijn rechts zou gaan beslechten

Uit zijn paviljoen sprong daar terstond

Zwakte die droeg twee strijdbijlen

De ene heet vervolging openhartig

En de ander consumeren waarmee hij doorwond

Al dat hem voorkomt zonder ontfermen

Van sabel was zijn wapenrok om beschermen

Daarop geschilderd was, het leek me om te baten

Een dood ongewapend lichaam [46]

Om te volbrengen dit tegenwoordige werk

De verweerder sprong voort op de andere zijde

Met het wapen van Bourgondië in dat perk

Eer die tegenspeler hem even sterk

En scheidde van hem nooit te geen tijd

Het was zalige gedachten die ik belijd

Hertog Philips die zeer goed bemind was

De grootste van de hertogen hij bekend was

Hij hield dapper in zijn hand

Een lans genoemd goed advies

In d ander hield hij om zijn bijstand

Een schild mooi versierd en plezierig

Van macht van vrienden het was de hele prijs

En op dat ik het duidelijk doe bewijs

Zijn bijl was onverzettelijkheid genoemd

Tegen het bespringen van alle tegenslag

Zwakte scheen wel te ontzien

En schudde zijn lans van droefheden

En op hem toonde hij wel met zijn machine

Mocht hij hem opwachten zonder te schande

Hij was er om gedood of ten onder getreden

De goede hertog dus zeer bestreden

Hij liet los ook zijn los als een ridder boud

Die de voet uit de wege niet stellen wilde

Dus zijn ze geleidelijk aan nader gekomen

De een op de ander fier gereed

Zwakte heeft eerst zijn pijl genomen

Van zwaarheden en wierp hem te schande

Naar de hertog om hem te brengen in het leed

Maar deze goede heer die dus dapper streed

Ontving het prinselijk op zijn schild toen

Dat schot als een dappere kampioen

De hertog van deze slag hem deze deelde

Toonde wel een ridderlijke kracht

Zijn verweren hij dapper avontuurde

Zo wel dat zwakte bijna faalde

Die zijn kracht toonde en zijn macht

Elk heeft om zijn leed te wreken gedacht

Elk wilde overwinnaar zijn in het bezeren

Tenzij van het gevecht of van de eren

Deze goede hertog nam toen zijn bijl

Die was met vastigheden vastgenageld

En zwakte met zijn wrede grimmen

Sloeg met vervolging in deze plaats

Die zich met onvastheid heeft belast

Elk heeft de andere met wil aangetast

Ze sloegen slag om slag, smeet de een, de ander hieuw

In dit wrede gevecht even opnieuw [47]

Memorie die had de hoop zeer groot

Dat den hertog de strijd winnen zou

Om dat hij zo weerstond zwakte zijn aanval

Die ook wel toonde en niet vloot

Tegen ongeval in menigerlei vouw

Maar zwakheid mits zwak vertrouwen

Ontzag hij want naar zijn oude zeden

Sloeg hij slagen van flauwigheden

Om te kennen de wapening feit

Zo mag men in deze school komen leren

Is de bespringer van grote dapperheid

De verweerder om te winnen doet ook arbeid

Brengt de een in het leed, de ander brengt in het bezeren

Dapper ziet men ze vlieden en wederkeren

Om elkaar te vinden op het zwakke

Wat ze waard denken 1000 pond groot

Zo lang hebben zij gesmeed geslagen

Deze twee kampioenen op dit veld

Dat de gezondste kwam in het vertragen

Hij kwelde het, hij bezuurde het, hij moest het beklagen

Hij werd van flauwigheden geheel ontsteld

Want zwakte die heef hem daar al zo gekweld

Met een slag van een verkoudheid

Dus bleef die hertog, hij kon het niet ontkomen

Helaas, de hertog bleef dus overwonnen

Daar Atropos luttel om gaf of was leed

Niet meer zou ze deze prins gunnen

Dan de snoodste te zijn onder de zon

Het was haar al blijdschap en te lachen gereed

Ze toonde wel dat zij op hem was wreed

En dat zij niet zoekt bijzondere

Dan het volk dood te zien en brengen ten onder

Toen kwamen de goed gewend de herauten

En namen een laken van roem geweven

En hebben het gelegd op het geëerde lichaam

In de aarde begraven met druk bezeerd

Eeuwige memorie was de aarde beseft

Daar zijn naam noch in is gebleven

En zo lang dat de wereld duren zal

Noch nimmermeer van hem anders schrijven zal. [48]

Hoe hertog Karel, de zoon van hertog Philips, wiens titel van Bourgondië Brabant is bekend. Die tot alle edelheid was gewoon als een dappere kampioen bevocht ongeval. [8]

Nauwelijks was het lichaam opgeheven daar

Of te minsten in het graf gelegd

Hoorde ik groot gerucht en groot misbaar

Van twee heren, sterk, groot en zwaar

Elk was uitgerust vol met dapperheid

Ongeval was de eerste die ik zag bereid

Die fier voortkwam om te vechten

Gewapend als die het al wou beslechten

Zijn paard met wreedheden gebaard was

Het harnas gemengd met gramme zeden

Met ongeval zijn lans omklonken was

Zijn zwaard met overmoed gehanteerd was

Daar menige mee is onder gestreden

En om het volk te maken meer te onvrede

Zo hing aan zijn zadelboom een grote knots

Van fortuin daar het al bij komt in de nood

Een Bourgondiër ook daarvoor sprong

Geheten Karel, een prins te ontzien

Hij geleek wel daar veel aan hing

Die in zijn zaken te volbrengen viel wel sterk

Het moest naar zijn wil zijn en gebod

Zijn paard heet fierheid zonder ontkomen

Gewapend kracht zo hem heeft betaamt

Met wapens van dapperheden genaamd

Van hoog begrijpen zijn lans was

Grootmoedig hart gaf hem zijn zwaard

De smid heet meesterschap door zijn werk

Vrijheid heet zijn dolk op dit pas

Om overwinnaar te zijn was hij expert

Door zijn welbespraaktheid scheen hijs het wel waard

Want gebrek was nooit in hem gerezen

Dan hij hoe langer hoe meer waardiger mocht wezen

Daar was tent noch paviljoen opgericht

Om de wapenschouw te doen in deze strijd

Maar in de schaduw omtrent een gracht

Was het verzamelen van dezen, ik zeg het u slechts

Het was niet zonder geroep of zonder gekrijs

De lansen waren scherp om te doen hoon

Ze begonnen daar elkaar aan te gaan

De een om te verweren, de ander om te slaan

Ongeval stak zeer sterk met grote nijd

Op de hertog met al zijn macht

Dat driemaal zijn paard viel in het wijde

Nochtans vloog het hij daar niet op zijde

Maar hoopte te ontkomen door zijn kracht

Hij passeerde de lans daar hij zich vocht

Dat ten voordeel niet mocht helpen

Den hertog noch zijn leed stelpen

De zwaarden waren goed gereed gesteld

Om dat elk het gevecht zou gauw beslechten

De haat heeft elk te vertoeven versnelt

Het spel was niet dan ter dood toe zijn gekweld

In zulk perikel is hij die hier moet vechten

Want kon kracht, dienaars of knechten

En mag men hier geen hulp verwerven

Men moet het kamp winnen of zelf sterven

De hertog die dapper was en sterk

Stelde zijn lichaam om te verweren

Maar Ongeval door zijn laatste daad

Aangreep zijn knuppel hier in het perk

De knots van kwaadwillig begeren

Dat fortuin hem gaf om het volk te scheren

Omdat ze de val zou maken effen

Die zich te hoog willen verheffen [50]

De hertog heeft Ongeval verjaagd

Tot dat fortuin daar kwam op die plaats

Dus ongeval met zulke slagen heeft geplaagd

De hertog ter dood, wat god is geklaagd

Van het ongeluk heft zijn ziel eeuwige vrede

Ik hou het erop dat hij nooit iemand erg deed

Ik klaag dat hij de dood niet ontging

Dus in het veld bleven nooit onzaliger ding

Is de oorlog zulke dat zij mag zijn geprezen

Door een eerlijke dappere legermacht

Zo mag het wapenvolk wel bedrukt wezen

Wenen, zuchten en vol lijden gerezen

Door hertog Karel edel geacht

Het is me nochtans consoort dat dus was gewrocht

Dat mijn meester niet was overwonnen

Van enig mens onder de zon

Maar fortuin hout altijd in de hand

Door de goddelijke kracht die grondeloos is

Alle werken der mensheid plezierig

Hetzij de goeden of kwaden als bijstand

Tot hun wil naar dat het elk nodig is

De invloed des hemels die elk onbekend is

Zo Aristoteles mag te kennen geven

Is onherkenbaar naar onze weken beseft

Als men in goeden werken tevoren is

En dat de begeerte komt geheel tot blijdschap

Men mag dan zeggen dat men goed geboren is

En dat men van God uitverkoren is

Want het komt al zo hij wil groot en smal

Maar wordt iemand arm of krijgt ongeval

Of gediffameerd wordt in enige manieren

Men zal het dan in contrarie berechten

Dus dan wil altijd deugden eren

Naar Gods gebod en uiterste wil

Wij moeten ons hart tot God waart keren

Die de maan die verminderen en vermeerderen

En de hemel laat draaien op een spil

Het is diegene die nimmermeer is stil

Die in het geheim van zijn pure ideeën

Zich bekommert met ons avontuur

Dus kreeg Ongeval de victorie

Op deze prins die edelheid versierde

Die altijd blijven zal in de memorie

En zal genoemd worden in historie

Hertog Karel de gekwelde

Dus zwijg ik van hem en daar de rest

Zal ik voort verkondigen zo ik las

Wat noch meer gebeurde op deze tijd [51]

Ongeval wilde noch vast afwachten

Of hem wat nieuws aankomen zou

Hij ging zich met andere wapens gerieven

Met een harnas vol wanhoop zich uitrusten

Op dat men het van verre zag zo ik het hou

Hij stond in het midden te voet als de dappere

Met een lans van zwaar gewicht

Genoemd kwaad avontuur in het gedicht

Een snijdend zwaard nam hij aan de zijde

Gemaakt van een haastige zware ziekte

Waarmee hij gedood heeft een grote partij

En om het veld te behouwen in het weiden

Om zijn tegenpartij aan te doen gevaar

Hij had een dolk, dat is waar

Vol heimelijke melancholie gepolijst

Daar menige persoon ter dood is gewezen

Ik hoorde daar alle druk kwellers

Trompetters, klaroenen en fluiters

Op klavecimbel en orgelspelers

Doedelzakspelers, pijpzakspelers en violisten

Voornamelijk mede harpen en luiten

Elk triomfeerde als vreugde uitroepers

Derwaarts te lopen was elk vol vaardig

Want de materie was het wel waard

Daar zag ik komen een mooie draagstoel

Dat tussen 2 eenhoorns was gedragen

De ene heette volmaakte goedheid, dat is duidelijk

Lieve manieren heette de ander daarna

De meeste bekent allerwegen

Het was er geheel met goud beslagen

De dragstoel sieraad verguld en bepareld

Zijn gelijke was er niet in deze wereld

De twee eenhoorns waren geleid

Van vier prinsen hooggeboren

Bloem der deugden was de hoogste, zegt men

En goede naam was overal verspreid

Deze twee gingen bij de eerste al voor

De ander twee om te volgen waren ook gekozen

De een was een edel hart zonder haat

De ander waardigheid tegen gemeenheid

Hierna volgden mannen een grote schaar

En veel vrouwen ook zonder getal

Elk triomfeerde in het openbaar

Het was een mooi gezelschap duidelijk gezegd

Van rijkheden schoonheden was het al boven al

Nu is het tijd te spreken

Van de draagstoel te weten het wedervaren

Want daarin ligt wel de verdienste. [52]

Hoe Ongeval de hertogin verwondde van Oostenrijk, dus de auteur hem presenteerde en hoe Atropos Respijt aam hem zond. Dus hij zijn opzet en feit verminderde. [53]

Daar zat geheel en al in grote sierlijkheid

Een prinses in het wapen gesteld

Die gekomen was om te wreken de grote fierheid

Betekende door de besturen van de druk

Dat haar in deze pas was aangedaan

Ze scheen wel Penthesila was gekweld

Om wreken Hector’ s dood zij te Troje kwam

Maar de wraak zij te zeer op haar nam

Haar harnas had blijdschap gemaakt

En die gaf haar een helm van goed gepeins

Het was al om haar behoeden volkomen

Al dat haar beloofde het was goed gemaakt

Tot de onderneming van die reis

Haar zwaard was scherp om te doen deinzen

Haar vijanden doordat zij was koen

Geheten begeerte van goed te doen

Ze had om te werpen een werpspies

Die genaamd was blijde ontvangen

En haar schild om te behoeden alle partijen

Heet getrouwelijk minnen tot de fijne

Zonder wissel der harten of de ogen gang

Voort meer op dat ik het niet maak te lang

Haar wapenrok was met vreugden

Gevuld met honderd duizend deugden

De vrouwe die is daar voort gesprongen

Om ongeval te ontmoeten geheel bereid

Ze liet bekend maken met edele tongen

Bij getrouwheid haar heraut een jongen

Hier is ze die komt vrij schelden hun eed

Ten dag, alzo het aan haar geschreven staat

Dit is van Oostenrijk de hertogin

Die zich presenteert met zoete zin

Toen ongeval zijn partij aanzag

In zulke schoonheid en voortreffelijkheid

Hij vreesden te falen op die dag

Hij ontzag hem zeer, het was zijn geklaag

Dat hem deren mocht brengen in het treuren

Hij aanzag haar kracht en haar figuur

Was bij vierentwintig jaren oud

Dit liet hem verwonderen menigvuldig

Te dwaas of dol zijn kanselier

Zei hem uw dapperheid zal falen

Dat jonge boompje mag men snel buigen

Jonkheid mag wel lijden tegen het gevaar

Volstandig blijven zonder variëren

Maar gij zal vinden bij gewoonte

Dat wie haar besprengt met ziekten bloot

Zoekt ze geen remedie, zij is er om dood

Ongeval beschaamt sprong daar voort

Als die vol spijt men zag door kruipen

De vrouwe kwam hem tegen aan zijn boord

Die ketste vooral zonder een woord te spreken

Met een geschut van een eenparige stuipen

Door deze slag moest ons ontglippenn

Maria van Bourgondië rein

Dar menig mens gekomen is in wenen

Dit ongeval was zo wreed en fel

Heeft bij deze moorddadigheid buitensporig

Ons palladium berooft en niemand anders

Het lot en de benedictie alzo wel

Daar Bourgondië onder heeft geregeerd

Deze naam is nu geëindigd en gefaald

Door het overlijden van deze edele vrouwe

God verleent haar ziel vreugde zonder respijt [54]

Was den Troilus voor ons in het aanschouwen

Daar Troje bij was weer ontzet

Die die van Troje heeft onderhouden

In moed en kracht tegen veel rouwen

In het lange duren na Hector’ s stoute stuk

Och waar is ze ons gebleven, ons was het te beter

Ze was onze bijstand, tot onze baat

Tegen alle leed dat ons mocht overkomen

De lezers lezen hiervan de regel

Wil dit avontuur goed overdenken

Spiegelt u in deze mooie spiegel

Gij moet er ook passeren, dit is het slot en zegel

De schoonheid zal verrotten al mag zij nu blinken

De dood die de natuur altijd wil krenken

Heeft last van al dat leeft te brengen ten einde

Hun vijand en al het geslacht zo ik bevind

En elk die het leest mag hier wel verstaan

Dat dit voor mij is groot ongeluk

Deze drie doden te zie en in de aarde gedaan

Die van mij altijd hebben ontvangen

Minne, eer, onderdanigheid in elk stuk

Ik kreeg mijn voedsel van hen, o welke druk

Ze hebben me opgevoed van kindse dagen

Ik mag ze niet vergeten, ik moet ze beklagen

Toen ik het gevecht aldus zag ten tonder

Van hen daar ik onder was subject gebleven

Ik was vervuld met vrees en bijzonder met angst

Ik liet mijn hoofd zinken, het was geen wonder

Om wreken als die niet langer wilde leven

Zonder vrees die me eerst liet beven

Gaf ik elk de keus met ween

Om bevechten beide of elk alleen

Verse memorie die ik noch vertrouw

Zei dat ik met tot God waart zou aanbevelen

Elk doet niet dat hij zou

Want wie het hart voelt vol druk en rouw

De regel van reden ziet men hem veronachtzamen

Te krijt waart ging ik, ik wilde me versnellen

Om met kloekheid ongeval te bestrijden

Of door zwakte te overlijden

Daar heb ik een kleine heraut vernomen

Die een blazoen droeg van af te wachten

Zijn naam was respijt tor mijn baat

Liefelijk sprak hij toen hij tot mij was gekomen

Vriend, vat het verstand van mijn belijden

Atropos die zegt; pijnt van hier te scheiden

Ze ontbiedt u met mij, ga uit dit krijt

Totdat gij hier te komen ontboden bent

Respijt die kort was en niet lang

Die liet me scheiden en vandaar te trekken

Want Atropos kort in dit rechtsgebied

Kreeg genoeg vechters tegen hun wil

Dus moest ik doen scheiden van die plek

Verse memorie om vreugde te verwekken

En die ik ook zo geliefd vond te elke tijd

Die toonde wel dat zij hierbij was blijde [55]

Hoe verse memorie vol wijsheid doorslagen de auteur thuis legt om zijn verblijden. En hoe zij hem ook vertelde onderweg veel diverse nieuwe tijdingen. [56]

Dus besloot zij dat zij me leiden wilde

Ter plaatse daar ik had gevonden

En dat zij verstand ontbieden zou

Die me aanraden zou zo ik hem vertrouwde

Door het aangrijpen van wapens in mij verbonden

Wij stelden ons te weg wat te verwoorden

Tot haar huis in haar bescherming

Door de lieve weg van verlichting

Memorie die me vast zag mijmeren

Onderhield me met zijn lieve woorden

Het stond haar zeer goed dit overeenkomen

De weg die we zouden gaan zonder inspanning

Zei; ze zou me noch meer bekend maken

Van koningen, hertogen, vreemde zaken

En van grote heren de begraafplaats

Gebeurt na mijn vertrek sinds het eerste uur

Louis, de hertog zoon van Bourbon

Bisschop van Luik, de pilaar van de kerk

Graaf van loon en hertog van Bouillon

Van konings bloed, fatsoenlijk in al zijn doen

Die veel vrienden had, het is openbaar

Ongeval die hem verhaaste en viel te zwaar

Heeft hem onlangs gedood onder het zand

In het allersterkste van zijn land

De graaf van Chimay, edel en wijs

Die zo behaaglijk was eerlijk geschat

Zo bekwaam en geacht in zijn mening

Ja, zo vol deugden gestadig in het voorkomen

Dat hij van elk was gelauwerd

Ongeval heeft hem gedood en gehavend

Mits een stuipen zodanig met list

Ja, zo haastig en eer dat men het wel wist

Pieter die van Luxemburg graaf was

En die zesmaal graaf was genoemd

Ongeval stelde hem oorlog op dat pas

Hij haalde zwakte daar hij niet va genas

Want jong te doden had hij zich beroemt

Dus is hij het helaas bij deze twee verzuimt

En bij ziekte zo onder de voet getreden

Dat hij deze wereld is kwijt geworden

Eduard, die mooie koning van Engeland

Die als zo’ n dappere prins was verheven

En van den Franse geacht aan elke kant

Die de Schotten hielt ontzien onder zijn hand

En uit zijn koninkrijk waren verdreven

Ongeval liet hem ook laten het leven

Met een koorts die hem bezwaarde

Gelijk van een schot van een bombarde [57]

Phebus koning van Navarra noch jong

Die elke heeft zo zeer geacht

Ongeval die wel kon een kwaad comfort

Gaf hem daar helaas zulke zware hamerslag

Dat hij hem van het leven beroofde met grote macht

Ontzegt het ene het lijf en de ander desgelijks verkracht

Zij hebben hun geschut zo goed bereid

Dat niemand om ontgaan een plaats weet

Michiel van Bergen, zeer dapper en stout

Vol wijsheden in zijn jonge dagen

Het is in deze tijd noch van honderd jaren oud

Die zulke ridder weet int werelds behoudt

En die meer lof en prijs mocht bejagen

Ongeval ging hem aan met vlegels plagen

En nam hem het lijf in zijn 26^ste jaar

Het land te beschutten viel hem te zwaar

Dus hield mijn memorie koutende vast

Met wijze redenen en van die veel

Verhaalde veel geschiedenissen voortijds gemaakt

Kreeg de een geluk, de ander bleef onder de last

Het ging sommige al uit het spel

Dus vonden wij onvoorzien dat ik niet verheel

Hun logies daar wij goed waren ontvangen

Gelogeerd te wil en veel eren gedaan

Memorie heeft ontboden met een haast

De goede edele, wijze heremiet

Geheten verstand die mijn trooster eens was

Die me zeer dapper maakte onversaagd

Hij kwam door hun ontbieden met o

Zoals hij was met zijn habijt

Want het is diegene die elk leren wil

Ja, die vanwege leren aan hem keren wil

Dus was me gegeven tot mijn raad

Die ik beminde geheten verstand

Ik zag zijn gelijke nooit van zulke aanleg

Om goede raad te geven vroeg of laat

Geen wijzere weet ik in dit land

Door het begrip daar ik me om had vermant

Geloof ik dat hem god aan mij voort gezonden heeft

Te aanvaarden blijdschap tot mijn comfort. [58]

Hoe verstand de auteur onderwijst van zijn bewapening alle stukken geheel om te kampen tegen de afgrijselijke dood. Dus begint hier van dit boek het vijfde deel. [59]

Dus is op een zetel gezeten

Voor mijn bed deze notabele man

Zijn woorden waren vol lieflijkheden ongemeten

Ik prijs hem want hij nodig is om te weten

Door wie ik grote blijdschap won

Het verstand me te verkondigen begon

Zulke lessen, het was kwaad zou men die verzwijgen

En daar men veel verstand van mag krijgen.

Verstand.

Vriend, die deze pas wil gaan zonder veinzen

Wat is een gevecht zonder toneel

Ten eerste moet hij zich goed bedenken

Of hij zijn lijf zal durven zonder deinzen

Verweren tegen zijn partij ene hem het aanzicht te bieden

Dit is de proef, dit staat elk te geschieden

Want god tempteren zijn hier al excessen

En het is verboden op de canon van de mis

Het si wel waar die er wordt besprongen

En voor zijn recht wordt geopponeerd

Men houdt voor recht onder oude en jongen

Dat hij gefaald heeft en in de druk bedwongen

Heeft hij in het eerste geen borg bepaalt

Of dat ze niet anders zijn gedelibereerd

Dit punt onderhield wel zeker

De vijfde koning van Frankrijk

Maar uw werk is geheel een andere zaak

Het is een gevecht een tegen een

Somtijds in besloten afsluiting met gemak

Of naar dat Atropos daar stelt de wachtpost

Hetzij in een besloten veld of op het algemeen

Hetzij daags of ’s nachts, in vreugden of in wenen

Daar geeft men geen respijt dan bij toestemming

Want men Atropos altijd betalen moet rente

Naar dat elk het alleen dus dan moet doen

En men de dag gauw moet verwachten

Door vrees of er kwam enig verraad

Om u te wapenen moet gij zijn zeer koen

Gij mag tijd noch uur kwalijk belijden

Wil ge u om goed te wapenen bereiden

Gij moet berouw hebben van uw waken

En van goddelijke begeerte, uw wapenmaker

Hij zal u daartoe zulke stukken stellen

Van zulke kunst, van zulke bestanddelen

Dat u enige schande zal mogen kwellen

Noch zonde die u mocht ter neder vellen

Of dat het uw lichaam mocht worden te zuur

Een harnas behoef je van puur gewicht

Gemaakt van volhardend staat inderdaad

Dat is God te minnen, dit is mijn raad

Van sterkte neem u armplaten

Grootmoedigheid mogen zij zijn genaamd

En om dat levendigheid u te beter mag wassen

Gij moet handschoenen hebben die u passen

Vanwege liefdadigheid onberispelijk

Een hem op het hoofd neem het zoals het betaamt

Gemaakt bij den handen van vrouwe matigheid

Die veel meer waard is dan enige kans

IJzeren bekleding en een stalen broek fijn van maliën

Moet gij hebben van perfecte zuiverheid

En op dat gij ter dapper bent in het gevecht

Moet gij hebben zonder enig falen

Scheenplaten vol goede werken bedekt

En op dat gij u te beter werwaarts strekt

Een paar schoenen te hebben denkt te bevroeden

Van vlijt om goed te doen [60]

Gij moet u goed bedekken en bekleden

Met uw wapens en gevierendeeld

Die waard zijn te dragen zonder tegenstaan

En aan de blazoenen wil ge bereiden

Van geloof vol goed gepeins versierd

Ze moeten zijn dienstig geïnspireerd

Om te tonen uw meesterschap van uw werken

Dat heilig doopsels de heilige kerk

Dus ben je gewapend en goed begaafd

Gelijk behoort tot een kampioen

En om meer ontzien te zijn als ge slaapt

Zo moet gij gestokt zijn en gestaafd

Alzo het behoort tot zulk doen

Men verliest geen tijd die het bewerkt om te bevroeden

Zulke stokken zal je ook mogen begeren

Als daar gij uw lijf mee zal verweren

Men moet wel weten en ook verstaan

Wie dusdanige feiten wil bevechten

Hij heeft keus en wil van stonden aan

Waar hij te paard of te voet wil staan

Elk mag het naar zijn voordeel beslechten

Maar na gebruik en algemene rechten

In het vechten te voet is meer eren te aanschouwen

Dan in een beste hem te vertrouwen

Elk mag stokken nemen naar zijn beschermen

Naar zijn wil of naar zijn behagen

Loden hamers of ook bijlen

Strijdbijlen, lansen om zonder ontfermen

Te schieten, te slaan grote slagen

En als gij uw lijf in het einde moet wagen

Tot zulke stokken wil u dan keren

Na dat gij verkrijgen wil veel eren

Wat vrijheid betekent ons zo ik bevind

En die men wel mag bemerken

Dat god doorzijn goedheid zonder einde

Ons gegeven heeft als die ons beminde

Onze vrije wil om ons te versterken

Wij mogen gaan en leren in allen perken

Door de herenweg tot onze ziel baten

Of door het voetpad der helse woning

In het gene daar ik u raad toe heb gegeven

Als dat men in een paard niet vertrouwt

Zo verstaat men dat geen persoon in het leven

Tenzij bij aalmoezen of giften gegeven

Enig vertrouwen in anderen houdt

Elk ziet zelf toe, jong of oud

Want al is er hoop van droefgeestigheid

Het zal vergeten worden zeer gauw

Gij mag allee vragen of ook soms

Hoe u plaats houden zal in het krijt

Het zal zijn geloof en uw heilige zalfolie

Wat niet zijn en mag dan rechtuit en niet krom

Ia om wat noodzaken daar gij in zijt

Het is hetzelfde waarmee inkomt de nijd

Van uw vijand vol haat bekent

Door de kracht van dit sacrament

En voort u wapen te hebben gereed

Zo neem uw lans om te schieten ter plaatse

Beslagen met devotie tegen alle leed

Dat hout zal u doen denken rechtmatig

Der dood Christus om uw wil geleden

En wil uw dolk te maken besteden

Dat het goed steken smijten en geraken moet

Dat punt van het lieve christen geloof [61]

Nu heb je uw lans in de rechterhand

Om nadeel uw vijand te doen

En in uw linkerhand hou dapper uw schild

Om vrijer en zekerder te zijn vermant

Van goed voorbeeld pijnt te bevroeden

En u behoort om goed te wezen koen

Bereed te hebben het zwaard van justitie

Wat u dient tegen allen kwaadaardigheid

Nu heb je afwachten noch wijken

In deze tijd om te bereiden alle zaken

Ontbied berouw met grote vaart

Uw wapenmaker laat hem geworden

Op dat hij u eer bereid mag maken

Om te sparen om schuld wil niet meer waken

Wees anders vlijtig, het is niet om mij

Want niemand zal vechten voor mij

Auteur

In deze manieren heeft me onderwezen

Verstand en al met redenen besloten

Mijn gereedschap hiertoe ook geprezen

Als diegene in wie vrees was gerezen

Te verliezen de tijd had het hem verdroten

Hij zei me met vergelijkingen doorstroomd

In wat overblijft is dubbel verstand te rapen

Tenzij om beschutten of om te wapenen

Ik heb hem voorts noch meer gevraagd

Mits dat mijn stukken zijn geordineerd

Mijn sierlijkheid, mijn harnas onversaagd

Het is zo gemaakt dat het me wel behaecht

En wat ik behoef is geprepareerd

Waartoe dient dagen en tijd versierd

Het is al niet gesmeed op een dag

Zeg wat behoor ik te doen of wezen mag

Verstand

Verstand liet me aldus verstaan

Lieve vriend, gij doet me een goede vraag

Het is niet dan de kleding waar het aan ligt

Men moet om het profijt de hand eraan slaan

Om uw persoons gezondheid alle dagen

Dus raad ik u aan voort wat ik gewaag

Dat gij u stelt tot arbeid en pijnen

Om licht en van sterke adem te zijn

Gij moet vroeg opstaan wil je het weten

En stoppen uw neus en mond

Tegen berg oplopen wil het niet vergeten

Vaak vasten en niet veel eten

Luttel slapen, ik maak het u ook bekend

Gij moet ook zuiver zijn, dis is een verbond

En zondige gedachten van u vellen

En uw tong tot gematigdheid stellen

Gij moet een stalen maliënkolder aan dragen

Weegt wel 30 pond of daar omtrent

Uw schoenen moeten met lood zijn beslagen

Op dat gij meer lichtheid mag bejagen

In het harnas daar gij u in hebt gewend

Een stok om aan te nemen, wees content

Zwaar van lood, wil die handelen

Zo mag je dan te zekerder wandelen

Gij moet u zelf vaak beproeven

Tegen lieden subtiel en sterk van machten

Om u te verweren wil hem toegevend zijn

Met al dat u mag behoevende zijn

Tegen enig ongeval dat u mocht verkrachten

Bezorg u ook mede met al uw gedachten

Tegen ongeval dat u ook mag letten

Als gij u tegen uw vijand zal zetten [62]

Wilt dusdanige doctrine prijzen

Ze zijn niet zonder reden gespeld

Daar mogen experimenten uit rijzen

Men mag ze wel nootzakelijk bewijzen

Door de vrees daar men om is gekweld

Daar zijn figuren figuurlijk gesteld

Om lichtelijke van als te verstaan

En om goed gedrag aan te gaan

Van dat men neus en mond zou stoppen

Verstaat dat men niet ruiken zal noch smaken

Enige ijdelheid die er mag aankloppen

En vlieden alle wereldlijke stroppen

Die tot de victorie wil geraken

Den zware maliënkolder voor zaken

Geeft verstand mits de verdediging

Wapens te dragen van penitentie

Loopt aan uw biechtvader, het kan niet schaden

Met goede wil en bittere berouw

Wil uw hart zuiveren en ontladen

Van uw zonden en misdaden

Zonder iets te vergeten het hoort ertoe

En de ordinantie in alle opzichten

Is de penitentie niet te verlengen

En al gauw met de daad te volbrengen

Alle proeven wil hierop merken

Die u helpen mogen aan elk kant

Dat zijn al uw devote werken

Die in het vechten dienen om u te versterken

Tegen de duivel, de helse vijand

Dus houdt hem wel tegen en onder uw hand

Houd u zorglijk vlees en pijnt dat te bereiden

Om daarmee een heilig leven te leiden

Gij moet niet zijn zonder goede raad

Dat is te zeggen klerken of doctors

Die gefundeerd zijn naar hun graad

In het heilig geloof daar het al aan gaat

En in de schrifturen groot van waarde

Sommige biechtvaders die zal je bespeuren

Daar gij aan leren mag de verdediging

Om te beschermen u geweten

Kon je mijn lessen dus leren vanbinnen

Tot wat stellen en executeren

Zo zal je waardig zijn wil me verzinnen

Dat gij de grote stad Gods zal gewinnen

En de eeuwige glorie exerceren

Lucifer overwinnen en schandaliseren

U zelf brengen in het engelenkoor

In spijt des vijand en dat hem mag toe horen.

Auteur

Heer, zei ik, gij geeft me groot comfort

En me behaagt zo goed uw goede advies

Maar zeg me, dat bid ik noch een woord

Dat mijn zin wat gauw bekoord

En doet me peinzen ik, ben onwijs

Als ik mijn intree doe in het afgrijselijke kamp

Wat wil ik best doen om niet te versagen

Dit lijkt me wel een punt om te vragen

Verstand

Uw vraag is goed daar ik me in verblijd

En uw vragen zijn van grote waarde

De strijd zal voor u zijn als gij komt te strijden

Gij zal niemand krijgen in uw soldij

Die het feit voor u zal willen aanvaarden

Uw vrienden zullen stokken hebben noch zwaarden

Die om uw comfort u zullen helpen slaan

Dan alleen de weldaden die gij hebt gedaan

Gij moet ook hebben een paviljoen

Daar in het beste zal hangen te zijn

Een schild beschilderd zeer devoot fatsoen

Daar in de presentatie en alle het doen

Van Maria de moeder Gods geprezen

Dus zal u tonen als een uitgelezen

Ridder die gedelibereerd is te beslechten

En voor zijn schepper al te bevechten

Als gij dusdanige weg in slaan zal

Hebt in de hand een banier of vaan

Als dat heilig kruis dat den vijand verdoolt

Als gij betalen zal uw laatste schuld

Om vaak een kruid voor u te slaan

Tegens de vijand voorbrengen daar in de vlakte

Ik beloof u zonder iets te verzwijgen

Uw deel der victorie te krijgen

Geloof en mij om u te helpen te zien

Zal je aanzoeken om u te onderwijzen

Wij zullen u helpen uit alle pijnen

Sterk van hart maken te allen termijnen

Zo goed we kunnen om u te spijzen

U dient een zetel om u vrolijk te stemmen

In te rusten dat u zal worden bestuurt

Wat van genoeg doen zal zijn versier

En om voort te doen al uw eed

Op het boek of op het altaar

Zo zal je zweren dat gij naar uw bescheidt

Uw doopsel ontving zo god wel weet

Om als goede christen mens te sterven openbaar

En uw lichaam zuiver te presenteren

Om te onderhouden het recht te elk uur

Tegen de vijand der naturen

Want uw tegen partij zal ook openbaar zweren

En dat met feiten onderhouden snel

Dat Adam onze eerste vader het slot opende,

Daar hij ons met obligeerde der dood

Door de beet van de appel op bevel van Eva

En dat Gods zoon, als mens, niemand anders

Zelf betaalde de schuld met zacht gemoed

Om terug te kopen dat menselijke geslacht

Gij zal daar horen roepen en bevelen

Binnen de v hoeken van het krijt besloten

Dat van al die er zijn immers niet moeten

Op de verbeurte om te sterven in de pijlen

Of van Atropos te worden doorschoten

Geen teken te geven hoedanig gesproten

Tenzij in het kuchen of hoesten of te spreken een woord

Daarbij de kampioen mocht worden gestoord

Na dien ik u zeggen moet als verstand

Heeft men die apostels niet horen preken

In de vier hoeken der wereld daar god ze zond

Dat niemand afwacht hoe sterk overmand

Te worden gered wordt door vreemde streken

Bij andere man hand van zijn gebreken

En dat elk om zijn schoonste bejagen

Hem de last bezorgt welke hij moet dragen

Dus wat gij doet wil u wel wachten

Als gij om u om vechten zal willen stellen

En krijgt de zon in de ogen, wil dit niet achten

Door de grote druk of ontrustende krachten

Die u enigszins zou mogen vellen

Dit is te zeggen, gij zal u niet kwellen

Te stellen tegen de zon der eeuwige godheid

U te storen met enige zotheid [64]

Een rechter of recht zal je moeten eren

En gij moet hem onderdanig wezen

Dat is god daar gij u toe al keren

Zijn gebot houden zonder bezeren

In hem vast geloven tot deze

Hierin is de meeste zekerheid geprezen

Dit is die u de vrijheid mag geven

Tegen al dat u brengen mag in het sneven

Is het dat gij u enigszins aldus vindt belast

Om nauwelijks daaruit ter nood te vlieden

En beter te hebben uw zin onbezoedeld

Peinst in het einde daar grote deugd uit groeit

Om uw god in priesters hand te zien

Het is uw schepper, het staat alles tot zijn gebieden

Het is ook diegene daar men aan keren moet

Om de vijf zinnen allen behoed

Dus dat men Jezus Christus niet vergeten moet

Zo is het niet mogelijk naar mijn verkondigen

Overwonnen te zijn, zo de schriftuur laat weten

Want de eeuwige vreugde krijgt men daar in stilte

Die getrouw in het laatste wordt bevonden

Noteert dit woord wel ten laatste stonden

Hij is niet dood die regeert en leeft

In het eeuwig leven daar niemand sneeft

In het vertrekken treedt al mooi voort

Toont uw vrije wil gereed

Verzamel dus tezamen dapperheid zoals het behoort

Beschermt u fraai om uw comfort

En verliest geen slagen hoe dat het met u gaat

Al kort uw adem en als het aldus met u staat

En verwondert u niet door die moeite

Want de ziel en is uit u v noch niet gescheiden

Ootmoedige vrees wordt hierbij verstaan

Daar gij u bij wel zal verzekerd vinden

Want de heilige sacramenten zal je ontvangen

Een overwinnaar zal je wezen van stonden aan

Tegen de vijand die gij zien zal wreed en fel

Gij zal u niet veranderen door zijn bestel

Maar uw goede engel gehoorzaamd 2575

Die u tot hiertoe heeft geregeerd

En mag je uw stokken dus onderhouden

Zonder te kreuken of te breken

Ik verzeker u te komen door dit betrouwen

Daar gij de eeuwige vreugde zal aanschouwen

Wat geen zin is te versteken

Onthoudt dit wel ik zal er later van spreken

Geloof me, gij mag gered zijn

Of in contrarie verdoemd zijn.

Auteur

Dus verstand zijn devoot aan mij vast deed

Onderwees, leerde om mijn profijt

Maar een punt ontbrak me te deze plaats

Die het werk van mijn zaken vertoefde mede

Het was om te weten van Atropos de tijd

Die men zetten zal te doen deze strijd

Of wanneer men de dag zal berechten

Dat men de doodskamp zal moeten vechten

Verstand

Dus zei hij mij dat de boodschappers

Me toe komen zullen van Zwakheid

Van pas te passe met veel gerecht

Maar Ongeval haat dusdanige leerlingen

Die eerst kan komen is eerst te onvrede

Op dat mijn gereedschap niet wordt versneden

Raadde hij me aan dat ik zou doen pijne

Te allen dagen en uren bereid te zijn [65]

Eerst zullen de eerste kennis doen

De ogen die de brillen gaan eisen

Die versteken zijn na der vrouwen opinie

Want haar natuur mint niet dit fatsoen

Dus worden zij van de jonkheid niet geprezen

Ze zijn slecht die het verstand faalt van deze

Dat leven dat lichaam gauw versteekt

Naar dat hem het licht der ogen ontbreekt

Ten volgende als de oren ook zullen begeren

Met katoen om te stoppen zonder letten

En zij bij doofheden niet weten hoe te gebaren

Insgelijks zo hem deze twee zinnen generen

Om noden komen zij hem voortzetten

Alzo is het als men slaan zal de trompetten

Dat men de paarden zadelt zonder te wachten

Om ter dagvaart zich gaan te bereiden

Het hoofd en handen zullen van jicht beven

Het zijn ook voorboden zo gij weten mag

Als niet lang te wachten daar wordt beseft

En men mag er geen ander antwoord geven

Noch repliceren opdat u daar wordt bevecht

Die erop peinst hem faalt het in zijn vreugde

Nochtans moet men altijd hopen op God

En versmaden de wereld met zijn geboden

Die benen die zo teer hebben gedragen

Die het vlees en lichaam hebben opgevoed

Zullen daar hun onmacht klagen

En naar stokken en krukken vragen

Om te onderhouden dat zij hebben behoed

Van deze boden worden wij dagelijks gegroet

Peinst om de ziel wal het naderhand denken

En om het lichaam begraven eer het begint te stinken

Dusdanige boden en herauten

Zijn de voorboden van deze dagvaart

Met veel onnoemelijke aanvallen

En diverse ziekten die brengen in flauwte

Menige persoon die ervan wordt bezwaard

Dus liet hij zijn redenen zonder sparen

Verstand, mijn vriend, de goede heremiet

En te stond zo word ik hem daar kwijt

Toen ik verstand dus had verloren

Daar ik zo’n goede raad aan had gevonden

Te verwonderen was in mij geboren

Door hetgeen dat me was gekomen tevoren

Dus ik vol gepeins was te deze stonden

Hoe ik het zelf al mocht verwoorden

Hetgeen dat ik als tevoren had gezien

En dat in schrift te stellen bij dien

Dus van deze materie present

Heb ik bij delen gemaakt dit traktaat

Wat ik zond zeer geduldig

Elk heeft een goed gedrag

Niet dat het gedicht heeft enige sieraad

Maar het is met liefdadige daad

Om deugd te doen bij bescheidde

Wat nu in mij is van mijnen beleid

En streek van mijn gepeins

En in het land van wil u adviseren

Is begonnen dit avontuur of reis

God geeft dat hem nimmermeer en vereist

De kamp te doen dan om te profiteren

Dus wilt al v stukken wel ordineren

Het is de raad van Cheval paard (alias Pertcheval)

En van hem Quitant a souffert [66] (spreuk van O.de la Marche)

Dit is gesteld in het jaar van onze Heer

Duizend vier honderd negentig en drie

God geeft dat er deugd in moet vermeerderen

En dat ze zich allen moeten bekeren

Die door deze materie worden blij

De kamp van de dood tot alle tijd

Zal dit boek heten al boven al

Getranslateerd bij een Pertcheval

Om deugdelijkheid en goed te verstaan

Die Waalse namen die hiervoor staan

In die figuren van dit boek

Hij mag ze verstaan die goed wil zoeken

Want alle namen zijn in Waals gezet

Hij zal het veel beter verstaan

Om de Duitse namen die daarna volgen

In deze tafel van het alfabet wil er niet zijn van verbolgen

Hier eindigt een profijtelijk boek geheten den Camp vander doot, welk boek kunstig en goed samengesteld is en met naarstigheid gecorrigeerd in de stad van Schiedam in Holland ter huis van Otgiers Nachtegaels, priester in het jaar 1503. Op de 27^ste dag in juni. Waarvan geloofd en geëerd is die heilige Drievuldigheid nu en in der eeuwigheid Amen.