Lithografische steen

Uit; http://home.scarlet.be/~td901289/Prepareren-van-de-steen-voo.jpg

Naam, etymologie.

Lithografie is afgeleid van het Griekse lithos; steen, grafein, tekenen, schrijven.

Lithografie of steendruk is een grafische vorm van vlakdruk. Men gebruikt poreuze, organische kalksteen met zeer fijne structuur en poriën waarop het beeld rechtstreeks in vetkrijt of vette inkt getekend wordt. De steen wordt gekorreld en het beeld wordt op passende wijze op de steen getekend of geschilderd, geprepareerd en later afgedrukt. Het beeld en het niet-drukkende gedeelte van de steen liggen in hetzelfde vlak en onderscheiden zich door het aantrekken en afstoten van het drukmedium. Komt deze drukvorm met een geschikt drukmedium, een inkt op oliebasis, in aanraking, dan zal de waterfilm op het niet-drukkende gedeelte de inkt afstoten en het vette beeld zal de inkt aannemen.

Aloïs Senefelder, uit Praag, ontdekte ca. 1797 te München na veel experimenteren de lithografie of steendruk. Hij zocht naar een goedkope manier om muziek te drukken, o.a. door in steen te etsen in plaats van het gebruikelijke graveren in koper. Senefelder vond evenwel toevallig dat een met vette inkt bewerkte kalksteen ook zonder merkbaar hoogteverschil onder bepaalde omstandigheden afdrukken leverde en ontdekte daarmee het principe van de vlakdruk. Hij zette zijn onderzoekingen voort en ontwikkelde zelf de belangrijkste vlak drukprocedés en de nodige hulptechnieken. Senefelder beschreef de geschiedenis van zijn uitvinding en de techniek breedvoerig in zijn “Vollständiges Lehrbuch der Steindruckerey”, dat in 1818 in München verscheen.

Lithografische steen is een zeer fijnkorrelige kalksteen die bestaat uit koolzure kalk. De beste wordt in Solenhofen in Beieren gevonden, maar ook in Pruisen, Engeland, Italië en Frankrijk komt het voor. Het wordt in 5-10cm dikke platen gesneden en geslepen. De blauwe stenen zijn het hardst en het fijnst van structuur en worden daarom voor het delicaatste werk uitgekozen. De steen moet volledig vlak zijn en wordt meestal gegreind. Is de steen reeds eerder gebruikt dan moet het oude beeld weggegreind worden (het schuren van de steen) totdat al het vet uit de steen verdwenen is.

Met een soort krijt of inkt die rijk is aan vet, lithopotlood, lithokrijt en lithopasta, wordt de tekening er opgebracht, in spiegelbeeld. Nadat het beeld op de steen aangebracht werd, moet de steen geprepareerd worden zodat het beeld de inkt opneemt in alle toonwaarden, stabiel blijft tijdens het ininkten en drukken en zodat de niet-drukkende zone water adsorberend is en dus de inkt, op oliebasis, afstoot waarvoor men Arabische gom en zuren en meestal salpeterzuur gebruikt. Na enkele voorbereidingen, onder andere het uitwassen met terpentijn wordt de volledige steen met een spons bevochtigd en met de inktrol ingeïnkt. Deze plekken nemen nu de drukkleuren aan die op papier, linnen en dergelijke worden overgedrukt. Het drukken van de steen gebeurt op speciale lithopersen, de klassieke handpers en de omkeerpers.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/