Toermalijn

Naam, etymologie.

Toermalijn, Duits Turmalin, Frans tourmaline, Engels turmaline, tourmaline. Over de oorsprong van de naam lopen de meningen uiteen. Hoewel toermalijn al in de oudheid bekend was in het Middellandse Zeegebied, werd hij pas in 1703 vanuit door Hollanders ingevoerd in West-Europa. De lezing dat Hollandse zeevaarders in het begin van de 18^de eeuw verschillend gekleurde edelstenen die tot 1 groep behoorden van Sri Lanka naar Europa brachten die door de inboorlingen turmali; gekleurd, genoemd werden lijkt de best aanvaardbare. Ook wordt genoemd thuramali of thoramalli, Chrysolithus turmale.

Al lang daarvoor waren verschillende toermalijn vormen in Europa bekend, dan wel met andere namen. Zo sprak men van Braziliaanse smaragd voor de groene, Braziliaanse saffier voor de blauwe en Siberische robijn voor de rode vorm die nog vaak foutief gebruikt worden. Als edelstenen gebruikte men van oudsher rubellieten - ze werden door kunstenaars als talisman gebruikt, omdat ze het scheppingsvermogen van kunstenaars zouden vergroten.

Het is een silicaat van aluinaarde met andere mineralen, allen cyclosilicaten. De mineralen in deze groep delen een karakteristieke chemische formule: AX₃Y₆(BO₃)₃ Si₆O₁₈(O, OH, F)₄. De A kan calcium of natrium bevatten. De X kan bestaan uit aluminium, ijzer, lithium of magnesium. De Y is normaal gesproken aluminium, maar kan ook chroom of ijzer zijn. Op de positie van A kan wat kalium zitten, mangaan kan in X zitten en vanadium kan in Y gevonden worden, maar deze elementen komen niet vaak voor in de formules van de toermalijngroep. Toermalijn kristalliseert in zeszijdige zuilen. Men vindt ook stengelachtige, vezelige en korrelige verscheidenheden.

Dit gesteente is zelden kleurloos en doorzichtig. Gewoonlijk is het grijs, groen, blauw, rood, bruin of zwart en soms met verschillende kleuren aan een en dezelfde steen, glasglanzig. Rode variëteiten worden duur betaald. Hardheid 7-7.5, S. G. 3.05, karakteristiek is de drie tot negenhoekige doorsnede en door combinaties van prisma’s ontstaan gebogen vlakken.

Van de verscheidenheden van toermalijn komt de zwarte (schorl) in vele oude silicaatgesteenten (graniet, gneis, talk en chloriet en glimmerlei) als in kalk en dolomietsoorten voor. Je vindt ze vooral in Beieren, het Zillerdal, Noorwegen etc. De kleurloze op Elba en Moravië. Groene, bruine en tweekleurige vind je op de St. Gotthard en blauwe in Zweden en Brazilië. Sommige variëteiten behoren tot het edelgesteente.

In de handel noemt men rode toermalijn rubelliet, de blauwe Braziliaanse toermalijn, de groene Braziliaanse smaragd en gele chrysoliet van Ceylon. De vrijwel kleurloze van Elba kunnen aan het ene einde een zwarte kleur vertonen die men dan ook moorkoppen noemt.

Er zijn archeologische vondsten bekend, verder is het vrijwel onopgemerkt, het is een goedkope steen. Ze zijn geschikt voor ringstenen en andere sieraden. Het wordt door wrijving of verwarming elektrisch. In de zon, dus met warmte, kan het zich helemaal bedekken met stof door zijn aantrekkingskracht. Hollandse zeevaarders schijnen dit ontdekt te hebben toen ze deze steen uit Ceylon of Sri Lanka meenamen. Ze wilde het op zijn hardheid toetsen door het op houtskool te verwarmen. Het trok de as aan waarom ze het assentrekker noemden

Het heeft een zeer merkwaardige invloed op het licht dat er in bepaalde richting door heen gaat, om welke reden het in polarisatietoestellen gebruikt wordt.

Uit www.realgems.org

Achroiet, a: niet, chroma: kleur, is de vrijwel kleurloze toermalijn, zeer zeldzaam en duur.

Uit www.realgems.org

Rubelliet, rubra: rood, is de naam voor de rode vorm, hoewel die tot roze kan gaan. Het waardevolste is de robijnkleur.

Uit www.realgems.org

Indigoliet, indigo: blauw, is de naam voor de blauwe vormen.

Uit; https://de.wikipedia.org/wiki/Turmalingruppe

Siberiet is onder andere afkomstig uit Siberië, dit is de lilarode tot violette vorm.

Uit www.realgems.org

Draviet, Duits Dravit, is genoemd naar het Drave gebied, naar de rivier Drau, zijrivier van de Donau, Latijn Dravus, Karnten in Oostenrijk, zo genoemd door Gustav Tschermak, voor de geelbruin tot donkerbruin vorm, bruin doorschijnend en kan erg groot worden, magnesium-toermalijn.

Uit www.realgems.org

Schorl, Duits Schorl, voor de zwarte vorm, ijzer-toermalijn, de meest voorkomende vorm die vrijwel niet gebruikt wordt, wel veel bij rouwkleding. Naam is naar een oude mijnwerkersuitdrukking voor valse steen in Saksische gemeente Zschorlau.

uit www.realgems.org

Verdeliet, Duits Verdelith, Frans verde; groen, voor alle groene tinten.

Uit www.lichtpuntjeskristallen.nl

Elbaiet is genoemd naar het eiland Elba, Italië, door Johan August Arfwedson, lithium-toermalijn. Transparante en een waardevolle edelsteen.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/