Mergel

Uit www.mergelroute.nl

Naam, etymologie.

Mergel, eerder merghel, oud Hoogduits mergil, Duits Mergel, oud Noord mergill, Engels marl, midden-Latijn margila, is een oorspronkelijk Keltisch woord, margila, de bemesting met mergel werd het eerst door de Kelten toegepast. Het Romeinse “marga” bij Plinius die het als een Keltisch woord vermeldt. Hieronder verstonden de Romeinen alle niet verharde kalkhoudende sedimenten.

Vorm.

Mergel is een afzettingsgesteente dat uit een mengsel van klei en fijnverdeelde kalk bestaat. Hoewel meerdere definities bestaan, wordt in Nederland de regel gehanteerd dat mergel een gesteente is dat voor 25-75% uit kalk bestaat en voor het restant uit klei/leem. Door het grote gehalte aan kleimineralen kan mergel niet zo goed cementeren als kalksteen, waardoor het makkelijker erodeert. Mergel wordt veel als bouwsteen gebruikt, aan het de lucht blootgesteld wordt, wordt zijn hardheid iets groter. Mergel is vooral afgezet tijdens het Krijt en komt ondergronds in vrijwel geheel Nederland voor. Wat men echter in de volksmond de “mergelgrotten” van de Zuid-Limburgse Sint Pietersberg en de Belgisch-Zuid-Limburgse gemeenten Riemst, Kanne en Vroenhoven noemt, zijn geen grotten maar mijnen in krijtgesteente. Deze “grotten” zijn thans nog in gebruik als champignonkwekerijen of zijn toegewezen als beschermde habitat voor vleermuizen. Uit de steentijd zijn ondergrondse groeven bekend voor de winning van vuursteen (nabij Rijckholt). Uit de Romeinse tijd zijn enige winningen met behulp van schachtbouw aangetoond (bij Herkenberg). In de Middeleeuwen kwam de ondergrondse kalksteenwinning op. Aan het einde van de 19^e eeuw wordt het accent verlegd naar de bovengrondse winning in dagbouwgroeven. de firma’s ENCI bij Maastricht en Ankersmit in de groeve ‘t Rooth nabij Margraten.

Gebruik.

Mergel wordt gebruikt als bouwmateriaal, in de productie van cement, als kleurstof in de bouw- en keramische industrie, als toevoeging bij de productie van aardewerk, waardoor faience aardewerk kan worden geproduceerd, bijvoorbeeld Delfts blauw, als toevoeging aan veevoer;, als toevoeging aan een mengsel dat schoorsteengassen ontzwavelt. Mergel was een van de eerste meststoffen, zorgt voor ene hogere pH, gaat dus verzuring van de grond tegen. Of, meststof is wat teveel gezegd, het zorgt ervoor dat mineralen vrij komen zodat de bodem daardoor voedzamer wordt. Na jaren raakt die bodem dan wel uitgeput, uitgemergeld. Een spreekwoord is dan ook: ‘kalk maakt rijke vaders en arme zonen’.

Shakespeare in ‘Much Ado About Nothing’ 2,1,66;

‘Not till God make men of some other metal than earth

Would it not grieve a woman to be over mastered with a piece of valiant dust?

To make an account of her life to a clot of wayward marl?

We hebben vet en wit en ander gekleurd mergel waar in veel plaatsen de bewoners hun grond composteren en met dat doet het land voor vele jaren goed. We hebben een soort wit mergel die van zo’n grote kracht is dat als het over een stuk land gegooid wordt het maar eens in de drie jaar het nodig is er enige verdere compost toe te voegen.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/