Leviathan

Shakespeare, ‘Midsummer Nights Dream’, ii, 1, 174;

“Fetch me with this herb; and be thou here again’.

Ere the leviathan can swim a league’. ‘Haal mij dat kruid, maar wees terug, aleer’.

Een mijl de leviathan zwemmen kan”.

Bestiaria.

Vorm.

Het zeemonster ligt vaak te wachten op de walvis en vecht daarmee en alle vissen van de zee die het gevecht willen zien zwemmen snel naar de staart van de walvis. Als de walvis overwonnen wordt moet die sterven en ook de vissen die zich verborgen hadden achter zijn staart, die worden ook verzwolgen. Maar als het zeemonster de walvis niet overwinnen kan werpt hij uit zijn muil een enorme hoeveelheid smerig water. Maar de walvis slurpt dit op en gooit dit terug en beschermt zo zichzelf en de zijnen.

Naam, etymologie.

Leviathan komt van het Hebreeuws לִוְיָתָן, liwjatan, “de kronkelende”) liwjathan of levyathan: gemeen draaiend dier. Het is het zeemonster, dat in Duits Seeungeheur genoemd wordt.

De Leviathan was reeds bekend in de Fenicische mythologie van het oude Kanaän onder de benaming Lotan of Lothan (afgeleid van lawtan), een slang. In Ugaritische teksten uit de 14^de eeuw voor Christus staat de Leviathan beschreven als de vijand van de stormgod Baal. Zodra de teksten ontdekt werden die naar de oude Kanaanitische scheppingsmythe verwijzen waarin Baal de Lotan versloeg, zoals Marduk de slang Tiamat versloeg, werd de oorsprong van de Leviathanmythe duidelijk.

In andere religies echter wordt het fabeldier voorgesteld als een onverwoestbare, zevenkoppige walvis-demon en tevens koning van leugens.

Leviathan zou de koning der vissen zijn, zoals Ziz de koning der vogels is en Behemoth de koning der zoogdieren.

In de Fenicische mythologie wordt de Leviathan voorgesteld als een grote, kronkelende zeeslang.

Genesis 1:21: ‘en God schiep de grote walvissen’.

‘Liwyathan’ wordt zesmaal gevonden en wordt vaak als krokodil vertaald, behalve in Job 3:8 waar soms treuren staat. ‘Dat de dag vervloekers hem verwensen, zij die de kunst verstaan den leviathan op te hitsen’. Het lijkt waarschijnlijk dat dit woord, net als vele andere, een grotere en specifieke betekenis heeft. Psalm 104:25, 26:

‘Daar is de zee, groot en wijd uitgestrekt

waarin gewemel is zonder tal

kleine zowel als grote dieren

daar gaan de schepen, de leviathan

dien Gij geformeerd hebt om er mee te spelen’.

Het spelen zou kunnen slaan op de bewegingen van de grote zeedieren in en op het water. In de meeste andere passages waar de leviathan verschijnt lijkt er een duidelijke benaming te zijn en kan voor de krokodil staan van Job 40:20. De mythische strijd tussen JHWH en de slang Leviathan werd grotendeels uit de schriften verwijderd, zeker uit het scheppingsverhaal maar klinkt door in Job 26:13: ‘Met zijn adem blaast hij de hemel schoon, zijn hand doorboort de kronkelende slang’. De priesternaam ‘Levi’ zou aanvankelijk voor ‘een zoon van Leviathan’ hebben gestaan.

Psalm 74:13, 14; ‘Gij zijt het die de zee hebt doorkliefd met uw kracht

De koppen der draken in het water hebt verbrijzeld

Gij zijt het, die de koppen van den Leviathan hebt vermorzeld’, is zinnebeeldig, maar kan wel op de krokodil slaan.

Jesaja 27:1: ‘Te dien dage zal de Here met zijn fel, groot en sterk zwaard bezoeking brengen over den Leviathan, de snelle slang, over den Leviathan, den kronkelende slang, en hij zal het monster in de zee doden. Dit is ook een zeer zinnebeeldige tekst waarin de beschrijving van een serpent, ‘nachas:’ een gewoon woord is voor slang of serpent en mogelijk, voor grotere dieren dan normaal, inclusief de krokodil.I

In de Hebreeuwse Bijbel wordt de Leviathan beschreven als “de snelle, kronkelende slang ... het monster in de zee’ en werd later door religieuze opponenten gebruikt als het symbool voor chaos en van anti-goddelijke machten, een verwijzing naar de chaos die bestond voor de schepping, en die werd onderworpen toen er orde was gevestigd door een mannelijke god.

Sommige zien in de krokodil ook de draak van Jesaja 51:9: ‘

‘Waak op, waak op, bekleedt u met sterkte, gij arm des heren! Waak op als in de dagen van ouds, van de geslachten uit de voortijd! Zijt gij het niet, die Rahab neer gehouwen, den zeedraak doorboord hebt?’ De meeste commentatoren beschouwen dit als een verwijzing naar de chaos-draak uit de Babylonische mythologie.

Uit Wikipedia.

In apocalyptische geschriften, evenals in het latere christendom, werd de Leviathan als een voorstelling van de duivel gezien. In het apocalyptisch boek Henoch kwam hij voor als het onmetelijk grote schepsel dat ‘de afgrond over de bronnen van de wateren overspant’. Zijn kaken worden soms de poorten van de hel genoemd. Aan het einde der tijden zal hij de laatste grote slag voeren met de aartsengel Gabriel.

Jona ’s walvis.

Jona’s walvis is een van de meest besproken diersoorten. Jona 1:17”En de Heer beschikte een groten vis om Jona in te slokken; en Jona was in het ingewand van den vis drie dagen en drie nachten’. Er staat ook uitdrukkelijk dat dit gebeurde, Mattheus 12:40.

De echte walvis wordt driemaal in het O.T. gevonden. Het woord dat daar gebruikt wordt is ‘tannin of tannim’ wat wel vertaald werd als zeemonster. In het N.T. wordt het Griekse ‘ketos’ maar een keer gevonden. In de verwijzing naar Jona wordt het Hebreeuwse woord ‘dag’ viermaal gebruikt. Dat laatste woord dat meestal vertaald wordt als vis, kan elke vis uit het M. Zeegebied betekenen waar het incident plaats vond, niet ver van Joppa.

Toch zijn sommige getande walvissen in staat tot zulke wonderen. Verscheidene soorten zijn in staat gehele zeehonden en dolfijnen binnen te slikken. Hoewel de documentatie niet geheel bevredigend is in sommige hoofdstukken, zijn er gevallen bekend van zekere waarheid dat mensen levend ingeslikt zijn door zulke walvissen en kort daarna bevrijd. Het kan zo’n dier zijn die ‘geroepen’ werd voor de taak.

Ook het zeemonster in Klaaglied 4:3: Zelfs jakhalzen reiken de borst, zij zogen haar jongen’. De locatie is meer woestijn dan zee zodat tannim, in plaats van tannin, de voorkeur heeft. Als het vertaald was als walvis, als in andere passages, is het een literaire zekerheid want walvissen zogen hun jongen.

De leviathan is waarschijnlijk de krokodil, zie ook de walvis.

Uit Liber Foridus.

Christelijk.

In Hortus Deliciarum komt een voorstelling voor van God de Vader die met een hengelroede, waarvan het snoer gevormd wordt door de stamboom van Jesse, de Leviathan vangt en zulks naar aanleiding van Job 40:20.

De krokodil, de in het boek Job, 40, 25-41, 26 vermelde dierkolos, zie ook Psalm 104, 26, en een groot waterdier in Psalm 74, 14, het beeld is van de gevaarlijke vijand. In het boek Job 2, is de Leviathan een vrouwelijk ondier die met de zondvloed in verbinding staat. Het is er door de oud-Joodse sage daartoe bestemd omdat ze eens bij het grote gastmaal in het paradijs van de gerechten, niet aanwezig mocht zijn. ‘En de Heer zei tot dn satan: Vanwaar komt gij? En de satan antwoordde de Heer: Van een zwerftocht over de aarde, die ik doorkruist heb.’

Volgens de latere Israëlitische mythologie is Gabriël een van de zeven aartsengelen en wel diegene die profeet Daniël de droom van de ram en geit verklaarde. Hij verkondigde verder aan Zacharias de geboorte van Johannes en aan Maria die van Jezus. Volgens de Rabbijnen is hij de doodsengel van de Israëlieten wiens zielen aan hem worden afgeleverd. Volgens de Talmoed is hij de beheerser van het vuur en van het onweer. Op last van Jehova stak hij de tempel in brand voordat de soldaten van Nebukadnezar die in vlammen deden opgaan, terwijl hij ook eenmaal de Leviathan zal overwinnen.

Vondel, Lucifer;

‘Als Adam! Want hij gaf ze op een rij hun namen

De bergleeuw kwispelde hem aan met zijn staart

En liep naar de meester toe. De tijger legde zijn raad

Voor konings voeten af. De landstier boog zijn horen

En de olifant zijn snuit. De beer vergat zijn toorn

Griffioen en adelaar kwamen luisteren naar die man

Ook draak, en Behemoth en zelfs de Leviatan’.

In ‘The man of Law’s Tale’ meldt Chaucer ‘.

‘Who kepte Jonas in the fisshes mawe’. Wie hoedde Jonas in de vissen muil’.

Til he was spouted up at Nynyvee?’ Tot hij werd uitgespuwd te Ninivee?’

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/