Glimworm

Naam, etymologie.

Lampyris noctiluca: glimworm en ‘s nachts lichtend. (Pyrophorus, pyro: het brandende)

De vuurvlieg, Johanneskever, lichtkever, glimworm of gloeiworm, Engelse glow-worm en in Duits Gluhworm, Feuerfliege, Leuchtkafer of Johanniswurmchen, -kafer, begint te vliegen op de dag van St. Johannis, 24 juni.

De strenge boetprofeet Johannes toonde zijn zachte hart toen hij een kevertje opnam en op een bloem zette zodat het niet vertrapt zou worden. Door de aanraking van zijn hand ontving het beestje lichtend vermogen.

Of, toen Johannes eens verdwaald was gaf God hem het licht afstralende diertje zodat hij de weg naar huis weer kon vinden. St. Jan is de plaatsvervanger van de heldere Balder, de zonnegod.

Uit www.cartinafinlandi.fi

Vorm.

Het is een smal en slank gebouwd en onooglijk bruin gekleurd kevertje, geen vliegje dus.

Het mannetje is van dekschilden voorzien, het wijfje heeft noch dekschilden noch vleugels.

Uit twee vlekken aan de buikzijde straalt zij in het duister een zacht blauwachtig licht af dat ze naar willekeur schijnt te kunnen versterken of te verzwakken.

De larve die ook deze eigenschap bezit voedt zich met slakken en dergelijke, het zijn vleeseters.

In de warmere streken komen ze meer voor, ook met een sterkere weerschijn. Soms is het groen, geel-, of roodachtig. De lichtjes gaan op een bepaald tempo aan en uit, die regelmaat is kenmerkend voor die soort. De niet vliegende vrouwtjes zitten op de grond, tussen de struiken en dergelijke en laten hun lampjes schijnen om de mannetjes aan te trekken.

De stof die voor het licht zorgt is luciferine, een soort suiker, die heel langzaam verbrandt waarbij licht vrijkomt.

Het licht is zeer zwak, een veertigste van een kaars, maar zeer geschikt voor onze ogen. Als er veel bij elkaar zijn kan je een boek lezen, studeren, of als verlichting gebruiken. Het lijkt zelfs in warme streken door dieven gebruikt te zijn die ze in een noot staken en als ze de weg niet meer zien konden lieten ze de opening even vrij zodat het licht eruit straalde en vervolgden dan weer hun weg. Soldaten zetten ze op de korrel van hun geweer om ’s nachts te kunnen richten.

Bestiaria.

Shakespeare, ‘Hamlet I’, 5, 89, 90;

“The glow-worm shows the matin to be near’.. De glimworm toont de nadering van de morgen’.

And ‘gins to pale his uneffectual fire’. En bleek wordt reeds zijn gloedloos, ijdel vuur”.

Uit Maerlant, ‘Bicendula, zoals Plinius zegt, is een worm die te zijn pleegt bij nacht en is dan helder en licht gaat en vliegt echt. Een worm is het, zonder liegen, gelijk de kleine vliegen die men in menig land vreest, maar in Italië is hij het meest. Veertien nachten voor de dag begint en voor de zon ten hoogste staat en veertien nachten daarna ziet men ze vliegen, dat is waar. Overdag ziet men in ze hier of daar, maar ‘s nachts ziet men in de vormen echt als de vuurvonk gevormd. Zijn helderheid ligt in zijn staart. Deze heeft een kracht, wonderlijk en van grote macht want wie van zulks er drie van at, zijn vlees wordt onmatig want nimmermeer blijft hij er zonder, zo’n verlangen om een wijf, en dit is waarlijk ondervonden veel en op vele plaatsen’. De opwekkende werking is wel van Lytta vesicatoria (vol blaasjes) Spaanse vlieg.

De glimworm is een klein beest met voeten en vleugels en schijnt als het donker wordt als een kaars en vooral vanuit de achterste delen, hij is vuil en donker in het volle licht. Hij infecteert en bijt in de hand van diegenen die hem aanraken. Ofschoon hij in het licht niet gezien wordt, haat hij dit en gaat alleen ‘s nachts. Waar de gloeiworm kruipt in het donker daar kruipt de adder in het licht.

Gebruik.

Plinius meldt dat ze bij kinderen als geneesmiddel om de hals gehangen worden.

De gloeiworm wordt met de god van de eiken, Donar, in verbinding gebracht. De glimworm zou gloeiende kolen op de daken dragen en de bliksem van het huis terugduwen als je hem vangt.

Zekere wormen die ‘s nachts schijnen worden in een glas gestopt en bedekt met hete paardenmest, als dit een zekere tijd staat lost dit op tot een likeur, dit wordt gemengd met dezelfde hoeveelheid kwikzilver, gezuiverd en gewassen in azijn en gemengd met laurierzout, dan heet water erbij en opsluiten in een goed dicht en helder glas en hang dit op in het midden van het huis of op een andere plaats. Dan geeft dit zo’n licht in het donker zoals de maan doet als ze in een heldere nacht schijnt.

Om een lamp te maken die nooit zal missen: Neem de gloeiworm, stamp ze en herhaal het vorige recept tot ze schijnen, neem met een veer wat van die gloeiende massa weg en meng dit met kwikzilver en doe dit in een medicijnflesje, hang dit op een donkere plaats en het zal licht geven.

Folklore.

Plukte een meisje op die dag een St. Jansplant bij het licht van een gloeiworm of johanneswormpje dan stak ze die achter haar bed. Als de muur vochtig genoeg was bleef de twijg groen en zou ze binnen een jaar trouwen, ging die hangen zou ze van verdriet wegkwijnen.

In Tropisch Midden Amerika leeft een grote kever van dit geslacht, de cucujo, die beroemd is om de sterke lichtglans die hij in het donker afgeeft. De Indianen vangen hem ’s avonds door hem met een gloeiend stuk kool te lokken dat ze aan een stok heen en weer zwaaien. De Mexicaanse dames bevestigen hem levend in het haar of in thule zakjes aan de kleren om er op hun avondwandelingen mee te pronken.

Spreekwoorden.

Glanst de glimworm hel bij nacht, weet dan dat de oogst u wacht. =Geven de glimwormen veel meer licht dan gewoonlijk dan moet de oogst vlug worden binnengehaald want dan komt er storm.

Fire drake (will-o-th-wisp) (=dwaallichtje).

Shakespeare, King Henry VIII v,4,45; ‘That fire-drake dit I hit three times on the head, and three times was his nose discarged against me; he stands there, like a mortar-piece, to blow us’. ‘Die vuurdraak heb ik driemaal op zijn kop geraakt, en driemaal heeft hij zijn neus op mij afgevuurd, hij staat daar als een mortier om ons weg te blazen’.

Waar gesproken wordt over het gif van draken die de lucht infecteren waarin zij leven moet begrepen worden de meteoor die een fire-drake genoemd wordt. Die vernielt vaak de vruchten van de aarde. Het lijkt op een zeker brandend vuur in de lucht, soms op zee en soms op land.

‘Hoeveel eden vliegen niet op naar de hemel’.

Die vaak niet verder komen dan halverwege en verdwijnen, als fire-drakes.

Stijgen een beetje, geven een krak en vallen’.

Het zal nu een glimworm zijn,

Maar het zal morgen tot een fire-drake groeien’.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/