Muggen

Uit www.pbase.com

Naam, etymologie.

Culex is zo genoemd vanwege zijn scherpe prikkel of snavel.

Culex pipiens; goedkoop.

Mug of steekmug heette in midden-Nederlands mugghe, in oud-Saksisch muggia, in oud-Hoogduitse Mucka (nu Mucke) in Angelsaksisch mycg (nu midge). Het woord stamt van Germaans muwja en dat van Indo-Germaans mu: een aanduiding van zoemen, vergelijk Latijn musca: vlieg of mug en Grieks muia.

Het is het neefje dat met zijn steken ‘neef, neef’ roept en de mens de slaap van de ogen doet wijken. Horatius: ‘de boze mug en de vorsch verstoren mijn slaap’.

De steekmug heet in Spanje van Latijn musca, mosquito: muskiet. In Suriname heten ze ‘duivelstrompetters’.

Op Latijn musca: vlieg, gaat de naam van een met vliegen besprenkelde snelle sperwer terug die in het Italiaans moschetto heet. Met een aardige vertaling werd dit in midden-Latijn muschet(t)a, in de betekenis van een werpgeschut. Hertog Alva noemde die mosqueta, het is de musket.

Vorm.

De muggen zijn slanke, tere en sierlijk gebouwde diertjes met dunne poten, maar ze behoren tot de grootste plaag op aarde.

Ze leggen meestal hun eieren in of op het water, (het kan allerlei soort water zijn, een regenton, kommetje en dergelijke) in het laatste geval maken ze er kleine schuitjes van die aan de oppervlakte drijven. De daaruit komende larven dragen adembuizen aan het staarteind en zwemmen daarom met de kop naar beneden en leven van rottende plantaardige en dierlijke stoffen in het water. Als poppen behouden ze hun beweeglijkheid, maar eten niet. Ze bezitten in deze toestand twee adembuizen aan het borststuk en zwemmen dus met de kop omhoog. Bij het uitkomen der mug drijft de pophuid als een bootje op het water en omdat dit licht omkantelt bestaat er groot gevaar dat de mug in het water raakt en omkomt. Dus houden ze van rustige wateren.

Slechts de wijfjes steken en zuigen bloed, de mannelijke muggen vergenoegen zich met honing en andere plantensappen. Bij het steken boren de wijfjes niet alleen de vier steekpriemen die in de snuit zitten diep in de wond, maar laten er ook hun bijtend speeksel invloeien dat de ontsteking veroorzaakt. Daardoor ontstaat de opzwelling en het jeukende gevoel.

Omdat voor de volkomen ontwikkeling van de mug van het ogenblik af dat het ei gelegd wordt slechts drie tot vier weken nodig zijn kunnen in een zomer vier a vijf generaties elkaar opvolgen en omdat een wijfje drie tot vier honderd eieren legt is het verklaarbaar dat deze plaaggeesten vooral in moerassige of waterrijke streken van de polen tot de evenaar in talloze scharen voorkomen en vele streken voor de mensen en dun huidige dieren tijdelijk onbewoonbaar te maken.

De wijfjes overwinteren in beschutte plaatsen, meestal in de huizen.

De muskieten in de tropische gewesten behoren tot dezelfde geslachten, Culex en Simulium. Tot kwelling van de mensen lossen zij elkaar regelmatig af zodat steeds nieuwe scharen tot de aanval trekken.

Muggen en mosquito’s.

In landen als Egypte, waar de rivier periodiek vloeit en constant vochtige plaatsen achter laat, geeft dit een enorme mogelijkheid als broedplaats voor muggen en mosquito’s. Eieren worden gelegd in water die in zekere tijden met hoge temperaturen snel uitkomen zodat de vliegen er in massa kunnen zijn. De larve voedt zich in water met microscopische organismen en als ze groot zijn gaan ze op zoek naar bloed, sommige soorten maakt het niet uit welke gastheer dat is.

Mosquito’s zijn een van de ergste kweldieren van de warme streken, ze dragen ziektes over als malaria.

Uit www.bookglutton.com

De langpootmuggen, Tipula oleracea, (Latijn tippula voor waterspin, en van de kool) koollangpootmug of groentelangpootmug zijn niet alleen groter en aan de lange poten te herkennen, maar ze steken ook niet en ontwikkelen zich niet in het water, maar in de bodem.

De wijfjes leggen in juni-juli de eitjes in het bouwland of weide.

De maden die emelten of hemelten genoemd worden voeden zich met vergane plantendelen of met de wortels van verschillende planten. Die worden daardoor soms schadelijk. Bedek dit met zwart plastic, de dieren komen dan na een tijdje boven omdat ze denken dat het nacht is en kunnen zo gevangen worden.

De dazen of bremzen zijn al even grote plaaggeesten als de muggen, overtreffen die evenwel in grootte en brengen pijnlijke steken toe. Er zijn verscheidene soorten van dit insect. De os, het paard, rendier en het schaap, elk van deze heeft zijn eigen vijand in dit insecten geslacht.

Tabanus bovinus, (Italiaans tafano; horzel, is verwant met Tabanus, en rund) de bijna twee en een halve cm grote runderbrems, runderdaas, Runderbremse, biting horseflie, die zwartbruin van kleur is met een rij witte vlekken op de rug en met brede dwarsbanden op het achterlijf houdt zich met koel weer in de bossen op en vergenoegt zich met plantensappen. Op zwoele dagen zoekt ze echter runderen en paarden op die ze reeds op grote afstand bespeurt en kwelt deze dieren op afschuwelijke wijze. De stekel van het wijfje wordt door de degenvormige boven- en onderkaken gevormd en dringt door een ossenvel heen zodat het vee soms op de weide druipend van het bloed zijn heil in de vlucht zoekt. De eieren komen in de gemaakte prikken. In de knobbel die nu ontstaat komt het ei uit, het jonge dier leeft van de stof die rondom de wond komt. De witachtige grijze maden zie je soms in de wond liggen en vallen op de bodem van het weiland. Daar verblijven de twee en een halve cm lange rolronde poppen tot de vliegen uitkomen.

Bijbel.

Het was een van de plagen van Egypte. Aaron slaat met zijn roede het stof der aarde en het stof wordt veranderd in muggen.

Er zijn twee woorden.

‘Arobh’ dat vertaald wordt als vlieg komt voor bij de vierde plaag. Het zijn mogelijk de bijtende vliegen, stalvlieg, Stomoxys calcitrans, (Grieks stoma; mond, odaios; een weg, calcitrans wat hetzelfde is als caltrops: een oud viertandig instrument dat in oorlogstijd gebruikt werd om bergkrijgers tegen te houden, het wapen had vier spinachtige punten net als dit dier die gewapend is met vier priemen)

Sommige zien verband tussen de vierde en zesde plaag omdat de vliegen een huidziekte met zich meedragen, mogelijk een vorm die het vee aangetast heeft. De mug wordt ook gebruikt als de veroorzaker van de derde plaag in Egypte.

‘Zebub of zebubh’, is het best bekend onder de naam Beëlzebub. Septuagint 2 Koningen 1:2. Dit woord werd met vliegengod overgezet en is bekend door Goethe in Faus, de Fliegengott. Hij was de afgod die vereerd werd in de Filistijnen stad Ekron in Juda. De naam betekent Heer der Vliegen of Vliegengod, hij weerde de vliegen van zijn volgelingen af. In het Nieuwe testament is hij ‘de overste der duivelen’. Het zijn duivelse figuren en demonen.

De vraag rijst op, waarom zou een vliegengod tot satan worden? De Talmoed verklaart: ‘de boze geest ligt als een vlieg achter de deur van het menselijke hart’. Baroch 6a, en ook: ‘in het slachthuis van de tempel werd nooit een vlieg gezien’, Abot 5,8.

De vlieg is het symbool van onreinheid, Prediker 10.1, ‘Dode vliegen verpesten welriekende balsem”.

Jesaja 7: 18; ‘Verkondigen vliegen onheil aan; ‘het zal geschieden dat de Here de vliegen…. Tot Zich fluiten zal’.

De mug komt voor in het spreekwoord, ‘de kemel doorzwelgen, zie Mattheus 23: 24 Ghy, blinde leydslieden, die ghy de mugge uytsijget, ende kemel doorswelget’. Het verwijst naar de orthodoxe manier van drinken om de wijn eerst door een doek te zuiveren voor dat ze het drinken om zo het eten van verboden vlees te vermijden.

Grieks ‘konops’ lijkt een algemeen woord voor kleine muggen te zijn in het N. T. De wortel wordt gevonden in de naam Conopidae; familie van tweevleugelige vliegen.

Bestiaria.

Shakespeare ‘Comedy of Errors’, ii, 2, 30.

“When the sun shines let foolish gnats make sport’. ‘Maar dans’ de mug ook in de zonneschijn’.

Zij kruipt in reten als de lucht betrekt”.

Uit Maerlant, ‘Cinifes, noemen we bij namen, wormpjes die veel tezamen en veel vliegen in menig land, muggen zijn ze bij ons genoemd. Daar het vet, vers en warm is, daar groeien er vele, dit is zeker. Hiermee was Egypte geplaagd zoals ons de edele schrift gewaagt en al noch in deze stonden wraakte God daarmee Adams zonden want ze volgen de mensen adem en maken menigeen verbolgen. Met bittere rook, hoor ik schrijven, kan men ze een tijdje verdrijven’.

Uit Maerlant: Culex, als Isidorus zegt, is een worm die te zuigen pleegt bloed van lieden en van dieren, een angel heeft het in de vorm in zijn mond staan wel waarmee hij doorboort een vel en zuigt bloed, dat is zijn recht. Culex bemint zeer het licht en plaatsen waar hij het droog weet, zoete dingen heeft het graag die zijn in huis of op het veld. En die ze ontziet, als men ons vertelt eet hij look, slaapt of waakt, geen Culex hem genaakt.

Een mug is een kleine vlieg, heeft het lichaam van een worm met vele voeten. Het wordt gebroed uit rotte en bedorven dampen van kadavers en rottige moerasplaatsen. De vliegen koppelen, de muggen niet. De mug lijkt wel op een soort vlieg en zoals vliegen van zoet houden, houden muggen van zuur en taart.

Door constant met hun vleugels te flappen maken ze geluid in de lucht of ze haast hebben. Ze zitten graag op kadavers, beenderen en zweren en zijn daarom zeer schadelijk en onaangenaam voor bezeerde paarden. Het plaagt slapende mensen door hun geluid en steken en maakt ze zo wakker. Vliegt meestal ‘s nachts en trekt naar het licht toe en komt zo in een kaars of vuur waar het zichzelf verbrandt.

Het is ook goed zwaluwvoer. De leeuw is ook bang voor de mug, zowel door het zingen als het steken.

Wanneer de Egyptenaren de aankomende hoop muggenzwerm schilderen tekenen ze een hoop wormen als voorstellende dat de muggen daaruit voortkomen. Ze vliegen naar de azijn en wijn, het schijn dat men ze vanouds in de wijn vond. Waarom men de wijn doorgoot om die te zuiveren en voor verderf te bewaren, Aristoteles.

Men leest van een die een mug uitzeeft en een kameel doorzwelgt, Mattheus 23:24. We spreken van muggenzifters, mensen die op een haar zouden doodblijven en alles stipt begeren en ondertussen als ze alleen zijn grote brokken slikken. Als de Farizeeën die alles stipt laten naleven en zich om de eerste twee tafelen van de wet weinig of niet bekreunen. Ook zijn muggen symbolen van allen die steken en onrust verwekken, die niemand ontzien met tong of pen, te verontrusten en te beledigen.

Bestrijden.

Leg bij je takken van vochtige hennep als je wilt slapen dan heb je die nacht geen last van muggen.

Hang enkele paardenharen en maak die vast in het midden van de deur en muggen komen er niet in. Onze landmensen die bij de moerassen leven hebben een soort afleiding gevonden. Dit is een breed, plat, halfdroog, hard stuk koeienmest, die hangen ze aan hun voeteneind, op de geur en sap zijn de muggen dol die daar de hele nacht blijven en zo de mensen rustig laat slapen.

Waar een lange vlieg (een friar genoemd) naar de vlammende kaarsen in de nacht vliegt, die wordt als giftig beschouwd. Het tegengif en weerstand hiertegen is geitengal of lever dat gemengd wordt met fret of wilde wezel.

Blauwe muren werden vroeger veel in de stallen gebruikt, de vliegen kunnen niet tegen die kleur zodat de stallen en van verschoond bleven

De mug die de onder de Donau gelegen gebieden het vee overviel en de krachtigste dieren zo plaagde was zo erg dat de dieren in dolle woede stierven. Die zou ontstaan zijn uit een holte bij het dorp Golubaz waar St. Georg de lintworm versloeg, men houdt het vlees van die mug voor giftig. (dit is de columbatser mug, Engelse culicoides midge, Simulium equinum, (imiteren en paard) die in Hongarije in onmetelijke wolken verschijnt en koeien, paarden etc. met de dood bedreigt wanneer ze niet door grote vuren beschermd worden. Ze ontwikkelen zich in het kalkgebergte, in het stroomgebied van de Donau. Ze behoort tot de kriebelmuggen of knazen die het ons soms onaangenaam maken door het gekriebel in het gezicht.

Weervoorspellers.

Muggen lijken meer waard dan de gewone almanak-makers want ze vertellen je alle tijden het weer en voor niets en dat zekerder en beter. Want als de muggen bij zonsondergang op en neer gaan in de open lucht voorspellen ze hitte, als dit in de schaduw is warme en zachte regenbuien, maar als ze hen die passeren allemaal steken dan komt er koud weer en veel regen. Als de mug uit de eikenappel komt, omstreeks Michaelmas, voorspelt ze oorlog en vijandigheid, een spin schaarste, een worm vruchtbaarheid en voorspoed. Als iemand water wil vinden in een heuvel of dal laat die dan de zonsopkomst bekijken, als de muggen in de vorm van een obelisk spelen dan wordt onder hen water gevonden. Ja, dromen van muggen voorspelt nieuws over oorlog en ziekte en dat zo veel. Hoe gevaarlijker het zal worden als je vrezen kan dat de belangrijke delen van je lichaam beschadigd kunnen worden.

Sagen.

In Bohemen is men gewend om een uitstapje te maken naar de Muckenthurmchen. Daar leefde eens jaren geleden een houtopzichter die de kippen en ganzen van zijn buren zonder pardon neerschoot en de huisdieren stal. Zo had hij zich ook eens de koe van een oud moedertje toegeëigend, maar dit brak hem op. De vrouw bezat een wichelroede. Zo gauw ze de diefstal gemerkt had zwaaide ze er mee en riep vertoornd uit: “Gij muggen, steek hem voordat hij de top van de berg bereikt heeft’. Onmiddellijk snorde er een grote zwerm muggen om hem heen en staken hem dood. Op die plaats werd het muggentorentje gebouwd.

De muggen verenigen zich wel eens tot grote zwermen. Zo kwamen ze ook eens om de toren van Goldberg en van Fischhauser. Denkende dat er rook uit de toren kwam trok de brandweer uit en spoot de muggen weg. Van daar de bijnaam van Muggen- Sprutzers en Mucken-pritschers aan de inwoners van die dorpen. Om dezelfde reden heten de mensen van Meppel ook muggenspuiters of muggen.

Maden.

Shakespeare, ‘All Well Ends Well’ 1,1150:

‘Maagdelijkheid broedt maden uit evenals een kaas, verteert zichzelf tot de buitenste schil aan toe en sterft dus door haar eigen ingewanden op te eten’.

Het trekken van grote schare maden door de bossen heeft dikwijls aanleiding gegeven tot allerlei bijgelovige voorstellingen. De eerste berichten hierover, 1603, zijn uit Silezië afkomstig. Sommigen voorspelden op grond van het verschijnen van de legerworm oorlog, anderen de uitslag van de oogst. Volgens de Silezische bergbewoners waren de vooruitzichten van de landsman gunstig als het madenleger zich naar het dal begaf en hem stond misgewas te wachten als het zich in de tegenovergestelde richting bewoog. Bijgelovige lieden in het Thüringen woud beschouwden eerstgenoemde beweging als een voorteken van vrede, de anderen als een voorteken van oorlog. Nog anderen maakten het verschijnsel tot een orakel dat op hun eigen leven betrekking had. Om het te raadplegen wierp men een kledingstuk of eenvoudigweg een band voor de trekkende schare en achtte zich gelukkig wanneer ze er overheen kropen, het uitwijken voor zo’n voorwerp voorspelde een spoedige dood aan de eigenaar.

Dit zijn verhuizingen van rouwmug-larven die in juli - augustus plaats hebben.

De rouwmuggen zijn dun en slank, zwart van kleur met rode oogjes en lange dunne poten.

De made van de Thomas-rouwmug, Sciara thomae, is de bekende larve, de Heerwurm, Thomas Traermucke. Die komt soms in geweldige scharen voor en trekken soms ver weg om voedsel te zoeken.

Bibio marci, (bibio van bibo; drinken, wordt gebroed in wijn, mug van Sint Marcus) de rouwvlieg, maartse vlieg of zwarte vlieg die rond 25 april verschijnen, de naamdag van St. Marcus. St. Marks fly, hawthorn fly, Duitse Marzfliege.

Uit etc.usf.edu

(780) Mayetiola destructor, (Cecidomya, Grieks kekid, eiken gal, Latijn o + myia, en vernietiger) verscheen voor het eerst in Engeland in 1886. Een eeuw daarvoor was ze al een plaag in Amerika waar ze tijdens de omwentelingsoorlog haar naam kreeg ten gevolge van het algemene geloof dat ze vanuit Europa Pennsylvania was ingevoerd door de Hessische tropen. Het is de Hessische vlieg, Hessian fly, troepen die onder dienst stonden van koning George III tijdens zijn vruchteloze strijd tegen de opstandige koloniën. De Hessen waren de kwade krachten van de patriottische Amerikanen en van de boeren die hun oogst verwoest zagen door een tot nu toe onbekende kwaal. Ze kwamen opeens tot de overtuiging dat hun vijand Koning George hun beide plagen, de menselijke als de dierlijke, van overzee had toegezonden. Ze kan de tarweoogst laten mislukken, dat in Amerika.

Hier komt ze voor in de gerst. In de bladschede legt ze een klein lichaam dat aan een lijnzaadje doet denken, vandaar de Engelse naam flax seed. De larven kruipen uit dit omhulsel en knabbelen onderaan de bladschede totdat ze bij het tussenschot komen. Daar eten ze van het zoete en sappige deel en stelen het hartenbloed, de stengel begint dan te buigen, zijn krachten zijn ondermijnd en stort in vlak bij de verwonde plek.

Spreekwoorden.

Van een mug een olifant maken. =Van een kleinigheid grote ophef maken.

Een muggenzifter, de mug uitzuigen (reinigen, door een vloeistof door een doek te laten lopen) en de kemel doorzwelgen, zie Mattheus 23: 24 Ghy, blinde leydslieden, die ghy de mugge uytsijget, ende kemel doorswelget’. =Een haarklover.

Alle baat helpt, zei de mug en hij piste in zee. =Alle beetjes helpen.

De mug vliegt net zo lang om de kaars totdat hij zijn vleugels brandt. =Hij speelt met ‘t gevaar net zo lang totdat hij tenslotte zelf slachtoffer wordt.

Als de muggen dansen gaan, dan is het met regenen gedaan. Ook;

Als de muggen dansen dan wordt het goed weer.

Musca.

Uit www.sammlungen.hu-berlin.de.

Naam, etymologie.

Musca, Latijn musca, Grieks muia, Litouws muse en Russisch mucha; alle vliegen.

Musca domestica (gedomesticeerd)

Vliegen en vleesvliegen heten in midden-Hoogduits Vliuge, Vleug en Vliege, (nu Fliege) in midden-Nederlands was het vlieghe in Angelsaksisch fleoge, (nu fly) van vliegen.

Vorm.

Van de echte vliegen is de gewone kamervlieg, Musca domestica, (van het huis) de meest bekende en door haar verregaande brutaliteit lastig genoeg, al steekt ze niet.

Niet alleen dat ze ons in het aangezicht kruipt maar zij bederft door haar snoeperigheid onze dranken, waarin ze verdrinkt, ze bevuilt alles in onze woningen met haar vloeibare uitwerpselen.

De eieren worden het liefst in paardenmest, maar ook in andere rottende stoffen gelegd. De maden komen reeds na enige dagen uit en groeien zo snel dat ze reeds na veertien dagen volwassen zijn. Daarna veranderen ze in een rolrond tonnetje waarin zich de eigenlijke pop bevindt. Het volkomen insect komt hier na veertien dagen voor de dag. Omdat een vlieg zestig tot zeventig eieren legt en bij snelle ontwikkeling van deze dieren in een zomer meerdere geslachten elkaar opvolgen is het te begrijpen dat ze op het eind der zomer, ondanks spinnen, zwaluwen en andere vijanden zo buitengewoon talrijk zijn. Uit een vlieg zouden in een zomer achthonderd miljoen nakomelingen kunnen ontwikkelen. Meestal breekt er in de herfst een schimmelziekte onder hen uit waardoor allen bijna worden gedood. Slechts enkele blijven in de winter over. Door hun voortplantings- en voedingsgewoonte kunnen ze dragers zijn van maag- en darmkwalen.

Als lastige vleesbedervers in onze huizen, maar nuttige opruimers van krengen in de natuur noemen we de grauwe vleesvlieg en de blauwe bromvlieg. Die met staalblauw achterlijf en roodbruine ogen.

De schapenvlieg veroorzaakt bij schapen de vliegen- of wormziekte doordat de maden zich door de huid aan het achterste deel van het lichaam boren en het levend dier het vlees tot op de botten uitvreten wanneer de door elkaar snel opvolgende geslachten het aantal maden op verschrikkelijke wijze aangroeit.

De tseetseevlieg maakt in sommige streken van Z. Afrika het houden van runderen en paarden onmogelijk door haar steek die de dieren laat uitteren en sterven.

De koolvlieg houdt zich in de onderaardse stengel van kool op en veroorzaakt opzwellingen die later in rotting overgaan. Verwant daarmee is de kaasvlieg wiens springende maden in de kaas leven en het bederf daarvan bevorderen.

Hierbij sluiten zich de luisvliegen, teken, aan die van de anderen afwijken omdat het wijfje slechts een volwassen larve voortbrengt die dadelijk na de geboorte verpopt. Deze vliegen leven parasitisch op allerlei dieren. De paardenluisvlieg op paarden, runderen en honden, de schapenluisvlieg, de schapenteek, die vleugelloos is, houdt zich tussen de wol van de schapen op en voedt zich met bloed en kan zo de groei van de schapen tegen houden. De vogelluisvlieg is ook ongevleugeld en bevindt zich soms in groot aantal tussen het gevederte van de vogels wiens bloed ze ook uitzuigen.

Mythologie.

In de Ilias schenkt de godin Athena Menelaos de kracht van een vlieg. Een dier dat zozeer verzot is op mensenbloed dat die zich niet laat verjagen en telkens weer terug komt en steekt. Daardoor werd hij door de godin van top tot teen tot in het merg van zijn gebeente met onverschrokkenheid vervuld.

Het boze en de duivel namen vaak de gedaante van een vlieg aan.

De Noorse godin Freya bezat een kostbaar halssnoer die door dwergen gesmeed was, net als de gordel van Venus was het liefdesopwekkend. Loki stal dit halssnoer. Daarvoor nam hij de vorm van een vlieg aan en kwam zo door het sleutelgat in de slaapkamer van de godin. Om de dwergen te verhinderen in het smeden van attributen voor de godin stak hij, weer als vlieg vermomd, de dwerg Brock die de blaasbalg trok.

Bestiaria.

Shakespeare, ‘Troilus and Cressida’ i, 3, 51.

“When the splitting wind’. Doch zo de storm de knieën’.

Makes flexible the knees of knotted oaks’. Van knoestige eiken buigt, en vliegen ijlings’.

And flies fled under shade’. Wegschuilen”.

‘King Henry V’ v,2, 336; ‘als de vliegen omstreeks St. Bartholomeus’, dus in het warmste van het jaar, 24 augustus.

‘Anthony and Cleopatra’ 3,13, 160;

‘Door ‘t smelten van die steenstorm vergaan’.

Grafloos, tot hen de vliegen en de muggen’.

Des Nijls als buit begraven’.

Uit Maerlant, ‘Musca, dat is de naam der vliegen. Liber Rerum spreekt zonder liegen dat ze minnen het licht voor iets, in schemering willen ze zo niet, warme plaatsen en waar het nat is verkiezen ze en beminnen dat. Alle dieren willen ze aan en alle goeds verbijten ze de van man, vers vlees besmetten ze zonderling en schuwen alle zoute dingen. Ze besmetten graag witte zaken en men kan het schoon maken eer het jaar over is gegaan. Experimentator laat verstaan dat vliegen verdrinken en dat ze weer kunnen leven met de zon. Van mest vindt men dat ze komen. Men vindt een bek aan hen soms, daarmee ze zeer steken. ‘s Winters vliegen ze min of meer, maar in huis ziet men ze zitten. Die dikke zijn vol vuur en hitte gelijk of ze waren dood. Tegen oost vliegen ze, klein en groot’.

De vlieg is een worm, de beweging geschiedt door twee vleugels en acht poten. Het wordt geboren uit rotting van damp en uit rotting van dieren. Vermenigvuldigt zich derhalve in dieren en ontvliedt vochtigheid. Vliegen komen op twee manieren voort, met koppelen met hun eigen soort of door de verrotting van andere dingen.

Horzels groeien op dode paarden, wespen op appels en peren, bijen op ossen. Dat wespen uit appels voortkomen wordt algemeen geloofd vooral omdat je het hele jaar geen wesp tegenkomt, behalve als er appels zijn en rijp worden. Toch ben ik er zeker van dat geen levend wezen uit zichzelf kan voortkomen zonder de productie van een ander, dat zien we bij onszelf wiens vlees alsmaar veranderd in luizen en bij schapen vanwege hun vele vleesvliegen als ze niet begraven zijn.

Vliegen zijn onrustig, onbelangrijk, ziekteverwekkend, stekend en vervelend. Vliegen als ze gedood worden zijn ze net als bijen, dan komen ze soms na een uur weer tot leven.

Mouches.

Dit waren pleistertjes die gemaakt waren van zwarte zijde die in vroegere tijd door de dames gebruikt werden als versiering van het gelaat. Het woord betekent letterlijk vliegjes. Julia de schone en behaagzieke dochter van keizer Augustus ontbood uit Indië levende zwarte kevertjes die de eigenschap hadden om op de huid te kleven zodra ze op de plaats gezet werden waar ze geacht werden het gezicht te versieren. Deze mouches werden vooral door de Franse schonen in allerhande vormen geplakt, geknipt en gesneden. Soms in de vorm van cupidootjes. Naar mate het effect dat erdoor verkregen werd heetten ze ‘la fatale, la dangereuse en zelf l’assine. De mouche boven het linkeroog heette l’amoureuse, die op de bovenlip la conquerante, op de onderlip la coquette, op de neus la provocante, op de wang la complaisante, op het hoekje van de mond la passionnee, op het voorhoofd la majesteuse. Liet iemand zich door een dierbaar vriend er een opplakken dan moest die gedragen worden tot die er vanzelf afviel, dat was een mouche sympathique. Bij ons kwam dit niet veel voor. Een Hollands dichter zegt;

“Die swarte vliegen, Trijn die gh’op uw aanzicht draeght

Weet dat gh’er gecken, maar geen wijsen mee behaeght’

Soms gebruikt om enige ongeregeldheden op ‘t gelaat te maskeren’.

Verdrijven.

Als je vliegen wil verwijderen en zo dat je ze daar nooit meer ziet maak de afbeelding van een vlieg in een steen of ring of in koper, een plaat of iets dergelijks en maak er de afbeelding van een vlieg, spin of een serpent als het tweede gezicht in de tijd dat Pisces, het sterrenbeeld vissen, opkomt. Terwijl je die aan het maken bent zeg je, ‘dit is de afbeelding die voor altijd de vliegen zal laten verdwijnen’. Begraaf dit dan in het midden van het huis of op een andere plaats van het huis, als je vier afbeeldingen hebt hang je ze in vier hoeken of verberg ze achter de muren zodat niemand ze weg kan nemen, dat is wel de beste plaats. Dit neerleggen moet gebeuren in de tijd dat Taurus (stier) opkomt. Dan zal geen vlieg binnenkomen of daar rondhangen. Ptolemaeus had gezegd dat hij de proef hiervan gezien had in het huis van koning Adebarus, die zeer wijs was, en een buitengewoon geleerde in natuurlijke magie in wiens paleis of plaats nooit een hinderlijke vlieg of andere worm aanwezig was. Dat ik dat mocht uitzoeken zegt hij, en ik bracht daar levende vliegen binnen die gelijk stierven.

Op de gewone plaats waar de raadsheren van Venetië zetelden komen ooit vliegen. In de vleesslachthuizen van Toledo in Spanje worden het hele jaar geen vliegen gezien. In de Westminster Hall, in het timmerwerk is niet een spin te vinden of een spinnenweb. Het timmerhout waarvan het dak is gemaakt werd gebracht uit Ierland en groeide daar (Dit werd in Wales tot 1869 geloofd) In het betoverde Ierland heb ik niet alleen het ongeloofwaardige verhaal gehoord dat daar geen spin, pad, of ander venijnig beest is maar ook dat wat aarde daarvandaan gebracht werd naar Engeland waarop een pad gelegd werd, dat die onmiddellijk stierf. Hoewel dit vreemd en bijzonder is, toch is het waar. (Lupton)

Als je voorzichtig elk beest of vee inwrijft met het sap van komkommer in heet water dan zal geen vlieg ze bezeren maar hen mijden. Dat is iets wat door velen begeerd wordt vooral als je met heet weer reist. Afkooksel van vliegenhout dat (Quassia) met wat suiker vermengd is trekt de vliegen aan en verdooft ze, ook vliegenpapier vangt ze. Een bos van bijvoetstengels die je in de kamer hangt, als de vliegen zich ‘s avonds daarin verzameld hebben dan haal je een zak en doe die over de bos heen.

Gebruik.

Als vliegen verbrand worden en je dit met honing op kale plaatsen smeert geeft daar haar.

Als de vliegen harder bijten dan normaal op het gezicht of bij de ogen voorspelt dat regen of een natte tijd.

Forellen worden gevangen met de grondvlieg, maar het meest door de mestvlieg. De hengelaars doen er een paar aan hun haken en met een sportief terughalen van de lijn proberen ze de forellen te verleiden om te bijten. Anderen zetten zoveel mogelijk vliegen aan de haak en werpen ze dan zo diep mogelijk te water vooral als ze weten dat er grote forellen huizen. Maar elke maand moet zijn eigen vlieg hebben, vissers weten dat en bij afwezigheid van de natuurlijke vlieg gebruiken ze kunstmatige vliegen die van wol, veren of verschillende soorten gekleurde zijde gemaakt zijn waarmee ze de vis misleiden. Dit soort werk is al zeer oud.

Zielendier.

Koning Kunibert zat te overdenken hoe hij twee machtige Longobarden die zich in zijn afwezigheid van Pavia meester hadden gemaakt zou laten doden. Hij zag een vlieg zitten en stak er met een mes naar en sneed zo een poot af. Dadelijk daarop kwamen de Longobarden een hinkende man tegen die hun het plan van de koning openbaarde. Ze zorgden voor hun veiligheid. Toen de koning vernam hoe zij aan hun kennis gekomen waren verzoende hij zich met hen. De vlieg was een malignus spiritus’.

In het jaar 1712 stierven kort na elkaar een man en zijn vrouw in Rodenkirchen. Men vond in hun nalatenschap een gesloten kruik, daar zat een grote vlieg in. Men zei in de gemeente dat dit een dienende huisgeest (spiritus familiaris) was. Daardoor waren de boer en boerin ervan verzekerd dat ze veel boter kregen van hun koeien.

Zeer oud is stellig de gedachte dat de ziel zich in de gedaante van een vlieg het lichaam verlaat. Dit werd nog in het begin van de vorige eeuw te Zutphen geloofd. Een vrouw die rogge opstak viel bewusteloos terwijl er een vlieg uit haar mond ontweek. Ze bleef levenloos achter de wagen liggen tot de vlieg in haar mond terugkeerde.

Spreekwoorden.

Iemand een vlieg afvangen. =Iemand een kans afpakken.

Ergens niet zijn om vliegen te vangen. =Ergens niet zijn om zijn tijd te verdoen. Keizer Domitianus sloot zich alle dagen op in zijn kamer en hield zich daar bezig met vliegen vangen.

Geen vlieg kwaad doen. Dus zeer vredelievend.

Twee vliegen in een klap slaan. =Hij bereikt twee dingen in een keer.

De grote vliegen breken door het spinnenweb, maar de kleine blijven erin hangen. =De grote dieven weten wel eens buiten schot te blijven.

‘t Gaat hem als de vlieg om de kaars. =Hij speelt net zo lang met het gevaar tot hij zelf het slachtoffer wordt.

Men vangt meer vliegen met honing dan met azijn. =Men wint meer met zachtheid en een vriendelijk woord dan met strengheid en verwijten.

Hij heeft het zo vast als een handvol vliegen. =Het is nog lang niet zeker.

Hij slaat niets af als vliegen. =Hij neemt alles aan wat men hem aanbiedt.

Een dode vlieg bederft de zalf. Zie Pred. 10:1 “Een dode vlieg doet de zalf des apothekers stinken en opzwellen’.

Vlieg wil ook vogel zijn. =De domme wil meepraten met de verstandige.

Hij ziet ze vliegen. =Hij is niet wijs. Letterlijk, hij denkt dat hij alles voor zijn ogen ziet vliegen.

Stekende vliegen, dat kan niet liegen, zij voorspellen regen allerwegen. =Als de vliegen gaan steken voorspelt dat regen.

Eendagsvliegen Ephemeroptera, ephemeros: een dag levend. Je zal je dag maar niet hebben als eendagsvlieg.

Vondel, Vermaeckelijcke Inleydinghe LVII;

De Vlieghe en Mieren;

‘De Vliegen keizer heeft zich veel lofs toeschreven

Vermits hij in ’t paleis der Prinsen hoog verheven

Aan de Vorsten tafel at, daar ’t Miertje zomers vast

Met arbeid was bezwaard en wonderlijk belast

Zo dat ze meer een Peerd of Ezel was geleken

Doe tot de oren toe in slavernije steken

De arbeid, zegt de Mier, kan niet zo schandelijk zijn

Als leegheid, die best past de Hond of ’t vuile Zwijn

Welks leven van ons tweeën ook waard is meerder eren

Zal ons de ervarenheid des tijds heel kortelings leren

’t Was nauwelijks gezegd, de wintertijd verscheen

De Vlieg in armoede stierf met droefheid en geween

Maar de altijd kloeke Mier, verzorgt in haar schuren

De winter wonder wel in weelde kon verduren

De luiaard, die de bloem van ’s levenstijd verslaapt

In plaats van vruchten niet dan stekeldoornen raapt

Vergaat in zijn ellende, terwijl door ‘s Heren zegen

De vrome wel verzorgt en heerlijk is gelegen’.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/