Schorpioen

Naam, etymologie.

Schorpioen. In midden-Nederlands was het scopioen, in midden-Hoogduits Scorpion (nu Skorpion en Engels scorpion). Dit woord stamt van oud-Frans scorpion en dit van Latijn scorpionis waar scorpio: schrapen, steken of bijten betekent. Dit naar het insect met de stekelpunt. Het wordt in de Griekse taal de Boogschutter genoemd omdat het steekt in zijn staart en injecteert het met een gebogen wond (aculeus arcutus.)

Het is ook de naam van het sterrenbeeld.

Uit www.ntnu.no

Vorm.

Schorpioenen vormen een orde van de spinachtige.

Ze zijn al naar de soort groen tot bruinzwart van kleur.

Het lichaam is geleed.

Het bestaat uit een kop die gevolgd wordt door zeven segmenten, de staart bestaat uit vijf segmenten.

Ze hebben vier paar poten, verder nog een paar aan de voorkant die grote scharen dragen en een tot staart verlengd achterlijf dat in een sterke gebogen punt eindigt. Op die punt zit een gifklier.

Ze hebben iets angstwekkends en schrikaanjagends.

Hun bewegingen zijn razend vlug. Ze lopen even snel voor- als achteruit en onverhoeds komen ze uit hun donkere schuilplaatsen. De prooi wordt vervolgens met de scharen vastgehouden, het achterlijf kronkelt zich over het eigen lichaam heen en brengt het slachtoffer de dodelijke steek toe. Hoewel de grootte niets zegt over het gevaar van de steek, bij de mens veroorzaakt zo’n steek evenveel pijn als een wespensteek en heeft zelden gevaarlijke gevolgen, wel zou de steek van andere, grotere schorpioenen in Afrika en Arabië en Mexico levensgevaarlijk kunnen worden.

Ze leven solitair en zijn zelfs vijandig tegenover andere schorpioenen. Het komt zelfs voor dat het mannetje na de paring door het vrouwtje opgegeten wordt.

Schorpioenen zijn levend barend, de jongen ontwikkelen zich in het moederlichaam.

=Euscorpius flavicaudis (Eu; goed en scorpius; schorpioen, en gele staart) (Scorpio europaeus) (uit Europa) de Europese schorpioen komt in geheel Z. Europa voor op vochtige, donkere en duffe plaatsen.

Overdag houdt hij zich onder stenen, boomwortels en dergelijke plaatsen schuil. Zodra het donker wordt komt hij tevoorschijn en begint zijn jacht op insecten en spinnen.

De Europese heeft zes ogen die ’s nachts oplichten.

Hij wordt een vijf cm lang.

Het wijfje brengt ongeveer vijftig jongen ter wereld die reeds geheel op het oude dier lijken, het een tijd lang vergezellen en onder haar lichaam beschutting zoeken en soms op haar meerijden.

Historie.

De schorpioen komt zelfs voor in de sterrenhemel, een bewijs van zijn deelname bij de mensen die hem niet liefhadden en er zelfs bang van waren. Het was een symbool van Typhon die ook de gesneden stenen van Anubis in bezwerende stelling weerstaat.

Over dit dier bestaan al fabels sinds de oudheid. In Europese oudere medische- en kruidboeken komt ook geregeld de behandeling tegen schorpioensteken voor, hoewel men ze nog nooit gezien had. Alles werd naverteld uit oude boeken. Onder de insecten heeft de schorpioen de meeste aandacht in de literatuur getrokken. In het Oude Testament is het gebruikt als een symbool van verschrikkelijk gesel of plaag. 1 Koningen 12:11, als Rehoboam op zijn komst tot de troon hooghartig antwoordt: “Mijn vader heeft u met zwepen getuchtigd, maar ik zal u tuchtigen schorpioenen”. (gesels). Ezechiël 2:6: ‘wees niet bevreesd voor hen…al woont gij bij schorpioenen’.

Bijbel.

‘a’grab’ is een Hebreeuwse naam die tegenwoordig nog gebruikt wordt. Een van de routes op de Negev helling is lang bekend geweest als ‘beklimming van de schorpioen’. De meeste vermeldingen zijn naar zijn onplezierige en gevaarlijke natuur. Dat zie je eerst in Deuteronium 8:15’ ‘die u deed gaan door de grote en vreselijke woestijn, met vurige slangen en schorpioenen.’ Dat lijkt duidelijk, de meeste teksten zijn zinnebeeldig. De verwijzing in 1 Koningen 12:11, :ik zal u tuchtigen met (schorpioenen) gesels’. Lucas 11:12 ‘of als hij om een ei vraagt, hem een schorpioen zal geven?’ Hier verschijnt het Griekse skorpios. De tegenstelling is opvallend, toch is het hoofdgedeelte bij sommige soorten vet en vrijwel ei vormig. Dit is mogelijk een verandering van de Griekse spreuk, ‘een schorpioen in plaats van een perzik’.

Bestiaria.

Uit Maerlant; ‘Er is een soort van ongevaarlijke serpent die Parae heet die een vijand is van vipers en ze doodt’. De schorpioen gaat achteruit. ‘Pareas, als ons Isidorus laat verstaan en Lucaen is een serpent dat zijn vaart altijd heeft achterwaarts en dat is die natuur van hem. Vreselijk zeer is zijn venijn’.

Nederrijns moraalboek, Bestiaria d’Amour, rond 1250; ‘u bent niet te geloven alzo als het is van een soort dier dat schorpioen heet. En sommige lieden noemen het tarant. Die schorpioen heeft zo’n ootmoedig gelaat dat als hij voor een ander dier komt dan is hij zo ootmoedig dat hij denkt dat dit dier hem nimmer kwaad zal doen. En als ze zich met hem verzekerd hebben en ze allerbest met hem denken te wezen dan komt hij en steekt ze met zijn staart en zo erg dat ze sterven moeten. Want hij heeft ze zo vergiftigd dat ze geen kracht hebben om zichzelf te helpen. ’

Maerlant over de schorpioen; ‘Scorpio, dat is een serpent, Solinus zegt het, die het wel kent en dat het in het aanzien is, zonder waan, zeer zoetelijk is gedaan. En heeft een knobbelige staart die zeer krom is achterwaarts en die dadelijk giftig is en het kromt als het ermee verwondt en te allen tijde poogt het en denkt hoe dat het de mensen vergiftigen kan. Wie zo meent dat deze schorpioen de kwaadsprekers is, die dit doen? Een schorpioen is een landworm met een kromme angel in zijn staart, hij steekt met de staart en schudt venijn in de kromme wond. De schorpioen kan met een angel in het uiteinde van zijn staart een venijnige prik geven, vandaar: ‘het venijn zit hem in de staart’. Alles aan hem is gif en dood voor mens en dier. Het is een eigenschap dat hij nooit de palm van een hand bijt of bezeert.

(Het hele voorkomen van de schorpioen stempelt hem tot een zinnebeeld van arglist en boosaardigheid. Het laatste achterlijfsegment bevat twee gifklieren en loopt uit in een gekromde stekel met twee gif afvoerende openingen aan de spits. De wond die dit wapen veroorzaakt is voor kleine dieren steeds noodlottig, maar brengt ook bij grote dieren of mensen langdurige vergiftigingsverschijnselen of de dood teweeg)

Het venijn van de schorpioen is venijnig en bezorgt je die dag volop pijn, daarna komt een zachte dood. Wie zou de schorpioen anders verbeelden dan de kwaadspreker die het erop aanlegt alle mensen een mooi gezicht te tonen en mooie woorden te spreken maar zodra ze hem de rug toegekeerd hebben zijn tong naar hen uitsteekt en hen belastert?

De schorpioen gooit dodelijk venijn op maagden als hij spuwt en steekt, vrouwen ook, maar mannen minder en het meest in de morgenstond als ze uit hun holen komen. Zijn staart is altijd klaar om te slaan en te steken en geeft dan een wit venijn. Sommigen hebben twee stekels en onder die schorpioenen zijn de vrouwelijke het venijnigste, vooral in de liefdestijd.

Ze hebben zekere knotten of rimpels in hun staart, hoe meer ze die hebben hoe erger het venijn is, soms hebben ze er zeven of acht. Sommige schorpioenen eten venijnige dingen en hebben het ergste venijn, zo eten draken schorpioenen en die zijn het ergst.

Maerlant; ‘Alzo gezet heeft dat hij probeert hoe hij dat schoonste naar buiten draagt, te spreken en met schoon gelaat, maar als er dan een man op zijn padje gaat, steekt hij de tong uit naar die man en overdenkt hoe hij het beide beste doen kan, schade en schande met zijn giftige raad’. Een middeleeuws idee over de schorpioen, wat zo voorkomt bij Chaucer’s ‘Man of Lawe’s Tale’ dat de schorpioen een soort serpent is met het gezicht van een vrouw en een plezierig gezicht trekt. Mogelijk is dit hetzelfde idee in de onderliggende passage van Chaucers’ Dethe of Blaunche the Duchesse’;

“I likne hir (Fortuin) to the scorpioun’.

That is a fals, flaternyng beste’.

For with his heed het maketh feste’.

But, al amyd his flaterynge’.

With his tayle he wol stynge’.

And envenyme, and so wol she’.

Met zijn hoofd maakt hij feest en geeft een lachend gezicht.

Shakespeare, ‘Macbeth’, iii, 2, 36;

‘En zo lang als ’t gelaat’.

And make our faces vizards to our hearts’. Ons als vizier moet dienen van ons hart’.

Disguising what they are’. Vermommend wat er in huist’.

You must leave this’. Ga zo niet voort’.

O! full of scorpions is my mind, dear wife’. O vrouw, vol schorpioenen is mijn hart”.

Maerlant; ‘Die vergiftigd is door de schorpioenslag leeft tot aan de derde dag. Psilli zijn een soort lieden die om gewin en om medelijden venijn zuigen uit de wond en die brachten in oude tijden in Italië om winstbejag menig dier waar venijn in zat, die brachten schorpioenen in het land waar ze vrijwel dadelijk stierven. Doch heeft men er schorpioenen gezien die niemand schade geven’. Wie door een schorpioen gestoken is heeft nog drie dagen te leven. In Afrika hebben sommige schorpioen vleugels en die zijn kwaadaardig. Vanwege de winning van het venijn door tovenaars van verschillende landen zijn ze naar Italië gebracht, maar kunnen daar niet leven. Die tovenaars waren de Psylli, mensen die geld verdienden door vergif uit wonden te zuigen, die brachten in het verleden uit winstbejag veel giftige dieren naar Italië. Ze haalden ook schorpioenen, maar die gingen kort daarna dood.

Maerlant; ‘Mensen die door schorpioenen vergiftigd zijn op enige manier drinken zijn as in wijn, hij geneest van het venijn’. Het speeksel van een mens is de dood onder de schorpioenen.

Fletcher: ‘Now your tongues, like scorpions, both heal and poison’. Dit is naar Plinius want Aristoteles zegt er niets van: “het zou goed zijn....., alzo leg het pijnlijke gedeelte op hetzelfde gedeelte dat dezelfde schorpioen veroorzaakte of eet hem geroosterd en drink tenslotte een paar koppen pure wijn’. Een tegenmiddel is ook de verbrande as van een schorpioen in wijn te drinken. Of men trachtte de genezing van de wonden te bespoedigen door ‘schorpioenenolie’, olijfolie waarin men enige schorpioenen had laten besterven. Vooral een verbrande schorpioen verdrijft al zijn volgelingen die de geur ruiken. Diegene die gestoken zijn door een schorpioen voelen ook nooit een steek meer van een bij, wesp of welke steek dan ook. Men heeft opgemerkt dat het lichaam aan het gif van de schorpioen gewend raakt.

Vondel, ‘Bespiegelingen van Godts wercken’;

‘De schorpioen verwarmt, en drijft het water neer’.

Maerlant; ‘De schorpioen pleegt aarde te eten zoals ons Experimentator zegt. Plinius zegt dat de schorpioen zich kan voeden met de aarde.

Maerlant; ‘Als men het in olie smoort en het dan in de zon voorts brengt en giet er weer azijn op, dan geneest het en leeft het voorts weer’.

Tegenmiddel.

De schorpioen doet geen beest kwaad die geen bloed heeft. Men denkt dat hazen nooit gestoken worden omdat als men een beest zalf met hazenvet er geen schorpioen of spin is die hem zal deren. Wilde geiten zouden ook zonder gevaar leven.

“Door basielkruid komt de schorpioen en door hetzelfde kruid wordt hij vernietigt” is uit een passage van Plinius die zegt: “Sommigen zeggen dat als basielkruid gestampt en onder een steen gezet wordt er serpenten uit komen.

In vele geschriften speelt het gebruik van basielkruid een grote rol om de schorpioen weer levend te maken. Een Italiaan had door de geur van een kruid die basiel genoemd wordt een schorpioen die in zijn kop broedde en hem een lange tijd last bezorgde en tenslotte doodde. ‘Kijk uit, jullie ruikers van basil’. Als je het kruid basil op een muur plant vind je daar twee schorpioenen op. Sommigen zeggen dat als een man basil in zijn mond kauwt voordat hij zich wast en het daarna onbedekt gedurende zeven dagen buiten legt waar geen zon komt dat hij op de duur zal ontdekken dat het geheel getransformeerd is in een schorpioen met een staart van zeven knotten.

Het tegenmiddel is ook basiel. Als iemand gebeten of verstrikt wordt door een schorpioen moet hij diezelfde dag basiel eten en hij zal gezond worden. De reuk van knoflook, dittany en wilde munt die op vuur en op de grond gestrooid wordt, hebben dezelfde werking. Iemand die door een schorpioen gestoken is moet wijn drinken met de as van het dier zelf erin

Door het aanraken van bilzekruid liggen ze als dood maar herstellen weer door aanraking met Helleborus. Alexandrius Jovanius Pontanus zegt dat hij een man gezien had die door een schorpioen was gestoken en daarvan afgeholpen was door wierook te drinken waarin het teken van de schorpioen was verzegeld dat nagemaakt was in poeder. Maar dit moet gegraveerd zijn in de steen van een ring, scorpio ascending, de maan moet erbij zijn en geplaatst in de Angle, de wierook moet verzegeld zijn met die zegel als de maan in Scorpio staat en gevonden in Angle.

Soorten.

Er is een oude stad in Afrika die Pescara heet, waar de hoeveelheid van schorpioenen de bewoners zo veel kwaad doen dat de inwoners elk jaar in de zomer tot november verdreven worden. Er zouden daar zeven verschillende soorten zijn. De vijfde soort eet kruiden en mensenlichamen en blijft onverzadigbaar, heeft een bult op de rug en een langere staart dan andere schorpioenen. De zesde is als een krab met een groot lichaam en heeft tongen en pakkers, is zeer lang en sterk als de kreeft, daarom wordt gedacht dat dit het begin van die vis is. De zevende heeft vleugels op zijn rug als een sprinkhaan. Het zijn allemaal levende creaturen die qua grootte niet veel verschillen van de scarabee of paardenvlieg, behalve in vorm en staart. De gelaatsuitdrukking is grappig, maagden-achtig, niettegenstaande het aardige gezicht draagt het een scherpe stekel in zijn staart. Boven alle dingen houden ze van schoon en helder linnen en naast hun lichamen leggen ze dit schone linnen net als de schort bij ons.

Rond Estamenus in India komt een overdaad van schorpioenen voor, alleen maar door het verrotte water in die plaats.

De Libiërs, die onder ons het meeste last hebben van schorpioenen, zijn gewend om hun bed ver van de muur te zetten en zetten de poten van het bed in een emmer water. Dan komen de schorpioenen, met hun haat tegen de mensen, en klimmen naar de zolder en een van hen houdt zich vast op de plaats waar de man daar in bed ligt en probeert zijn stekel naar hem uit te steken, is dit te kort dan komt er een ander van zijn soort en gaat aan hem hangen als een ketting zodat die de steek kan geven, is dit nog te kort komt er een derde, een vierde etc. Na de steek rennen ze over de rug van hun voorganger tot ze allen weg zijn.

Ontstaan.

Als de zeekrabben sterven en hun lichamen opgedroogd zijn op de aarde, als de zon kreeft binnengaat en schorpioen dan komt er uit het bedorven vlees een schorpioen. Zo ook uit het gebrand en verrot vlees van de krab en uit de basilisk die in stukken geslagen en verrot is en uit bedorven krokodillen. Zelfs uit dode schorpioenen ontstaan ze weer, dit naar de fabel dat een door gloeiende kolen omgeven schorpioen zichzelf liever slaat met zijn eigen angel dan zich gewonnen te geven. (dit is de vorige eeuw uitgeprobeerd, rondom een schorpioen waren brandende kolen neergelegd, de schorpioen probeerde zich te verschuilen en onder de kolen te komen en stak daarbij zijn angel omhoog over de kop waarbij het leek alsof hij zichzelf doodstak, maar verbrandde vrijwel zeker door het vuur.)

De manier van broeden of vermeerderen is twijfelachtig, de ene manier is uit verrotting, de ander door het leggen van eieren. Ze brengen kleine wormen voort die als eieren gevormd zijn, ze broeden venijnig pestige ziektes. Sommige schorpioenen broeden en brengen elf jongen voort, de moeder eet ze soms, maar diegene die het meest slaapt en het dichtst bij zijn moeder ligt die ligt daar veilig en is vrij van de stekende staart en beten van de mond, maar die wordt gedood door zijn vader die de dood van zijn broeders wreekt, zulke pestachtige dieren moeten ook niet te veel broeden.

Heraldiek.

Het schaaldier de krab en de kort staartige kreeft wordt nog al eens in wapens aangetroffen, minder de venijnige schorpioen met zijn gifstekel. Ze komen alle drie in de betekenis met elkaar overeen. Volgens de mening der klassieken zijn deze dieren uit de tot ontbinding vergane ruggengraat van de krokodil ontstaan. De schorpioen zou op bevel van de goden de jager Orion door een giftige steek hebben gedood, om welke reden hij onder de sterrenbeelden wordt aangetroffen. Alle keren dat de schorpioen opduikt uit het oosten dan gaat Orion op de vlucht in het westen. De schorpioen is het teken van onbuigzame trots omdat hij zich liever laat doden dan zijn eenmaal gegrepen prooi los te laten. Volgens de mening van de ouden zou de loop van een kreeft of schorpioen de grenzen heiligen.

Vondel, Vermaeckelijcke Inleydinghe LVIII.;

Adelaer en Scorpioen;

‘De Arend, van ’t venijn des Schorpioens vergeven

Zich vond uit lust tot wraak zeer pijnlijk gedreven

En greep ’t veelvoetige dier van ’t aardrijk in de locht

Met zijn kromme bek, opdat hij kwetsen mocht

Maar alaas! Het was vergeefs, in plaats van zich te wreken

Heeft ’t Schorpioen al meer met gif hem bestreken

En dodelijk gekwetst, de Vogel lijdt vast smert

Want ’t werkende venijn bekruipt al meer zijn hert

Ter tijd gans afgemat viel hij in ’t gras verslagen

Liet de ijdelheid zijn ziel aan zijn plaatsen dragen

Wie brandt om eigen wraak van ’t eens ontvangen kwaad

Zie toe met wie hij zich ten strijden onderstaat

Lijdt liever ongelijk, als tot wraak genegen

Gij een sterker Held trekt of komt tegen’.

Spreekwoorden.

Iemand met de schorpioenen geselen. =Hem geweldig tuchtigen, zie 1 Koningen 12:11.

Een symbool van demonische macht, een van de helledieren die in Openbaringen voorkomen.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaen...