Kemphaan

Naam, etymologie.

Philomachus pugnax, L. (Machetes pugnax) heeft een Latijnse toevoeging die strijdlustig betekent. Ook de Griekse voorgaande uitdrukking betekent strijd. Het eerste deel, philo, betekent minnaar van en het tweede deel is strijder of oorlogsvoerder. Macha in Grieks is namelijk strijd of gevecht. De Franse naam chevalier combattant versterkt die indruk, een strijdende ridder. De kemphaan, kemp van kampen, heet in Duits Kampflaufer of Kampfhahn, en in Engelse ruff waarbij het vrouwtje reeve heet. De Friezen, die het echtpaar wel het vaakst te zien zullen krijgen, noemen ze haontsje en hintsje. In Groningen heet hij kappertje, op Terschelling kraagman en op Texel kragenmaker, ook kemper, hoanstje en hintsje, foddebosk, meisnip.

Uit en.wikipedia.org

Vorm.

De snavel is zo lang als de kop, maar niet zo lang als de poten, het is een hoog potige steltloper. De snavel is recht en aan de spits iets verlaagd, over het gehele lengte zacht. De voet is hoog en slank, van de drie voortenen is de middelste met de buitenste door een spanvlies verbonden. De hoog aangehechte achterteen raakt de grond niet.

De vleugels zijn middelmatig lang en spits, de staart is kort en uit twaalf pennen samengesteld.

Het oog is bruin en de snavel groenachtig of groenachtig geel. De voet is in de regel roodachtig geel. Totale lengte van het mannetje is negenentwintig tot tweeëndertig cm, van het wijfje vierentwintig tot zesentwintig cm., de staartlengte is acht cm.

De kemphaan is fraai vanwege zijn halsveren die hem als een kraag over de schouders vallen, zijn kleur is niet te beschrijven. Want onder de duizenden vogels die er zijn die zijn er nauwelijks twee die in pluimaadje overeenkomen. Ze zijn evengoed allen zeer mooi van veren. De grondkleur is grauw en gesprenkeld en afgezet met plekken, de borst en buik is wit, de kragen van de mannetjes zijn verschillend, geel, wit of zwart, bont en grijs. Maar de kleinere wijfjes hebben zoveel verscheidenheid niet.

Bestiaria.

Kemphaan.

Kemphaan is zo genoemd om zijn verwoed kempen of vechten. Het zijn echte ridders, ze strijden om de gunst van de dames. Ze hebben prachtig gevoerde gewaden met bonte kragen en lange lansen om op elkaar in te stormen. Ze gaan net zo lang door tot de ander opgeeft. Ze vechten altijd, zelfs om niets en vechten op elk uur van de dag.

De mannetjes zoeken vochtige weilanden en heide op en nemen elk een stukje van een halve vierkante meter in bezit, het honk, de bezitters zijn de honkmannen. (In Fries ‘rid’ of ‘haantjerid’) Ze komen pas op de toernooiplaats als de veren van de kraag zich ontwikkeld hebben. Wanneer de mannetjes als de strijdbaarste kampioenen van alle vogels ter wereld op het gevechtsterrein aankomen dan steken ze de halsveren of hun kraag op en daarop begint de strijd. Het mannetje dat het eerst op het terrein aankomt kijkt verlangend uit naar een tweede bezoeker en als die toevallig geen zin in het vechten heeft wordt de komst van de derde of vierde afgewacht en al gauw vangt de ruzie aan. Ze schieten op elkaar toe, vechten een poosje en gaan dan uitgeput naar hun oorspronkelijke standplaats terug om nieuwe krachten te verzamelen. Hun gekibbel loopt altijd uit op een tweegevecht, nooit is er een algemeen gevecht. Soms lopen enkele duellerende paren tegen elkaar op en dan levert het tegen elkaar op springen van de vogels zulk een zonderlinge vertoning op dat een toeschouwer ze voor dol en bezeten zal houden. Als twee mannetjes met elkaar in strijd raken dan zie je ze trillen en met de kop knikken, daarna buigen ze de borst zo ver omlaag dat het achterste deel hoger komt te liggen en richten de snavel op elkaar, zetten de borst en rugveren op en breiden de nekkraag bovenwaarts uit en geven aan de halskraag de vorm van een schild. Zo uitgerust springen ze op elkaar af en gebruiken de snavel als degen.

Het hangt van de meer of mindere vechtlust van beide strijders af hoeveel schermutselingen er op gang komen, die wordt door een lange pauze gevolgd. Slechts zelden zie je bloed vloeien of valt er een veer, het grootste nadeel lijkt te zijn dat een van de partijen de ander bij de tong pakt en die heen en weer sleurt.

De wijfjes blijven onverschillig en zoeken naar wormen en insecten en kijken niet op of om. De burchtvrouwen zijn in de schoonmaaktijd. Af en toe kijken ze eens om hoe de een of andere Don Juan het doet. De zwakke mannetjes vallen af, vluchten en de sterkere verzamelen een zeven tot acht vrouwtjes om zich heen die ondertussen naderbij gekomen zijn.

Broeden.

Het nest is een ondiep kuiltje waar een mannetje met een paar vrouwtjes baar toegaat, of een vrouwtje met verscheidene mannetjes. Het nest is meestal in de buurt van water en dikwijls een iets hogere plek in het moeras. Meestal zijn er vier eieren van aanzienlijke grootte die op olijfbruinachtige ondergrond roodachtig bruine of zwartachtige vlekken hebben. Het wijfje broedt alleen en een zeventien tot negentien dagen achter elkaar.

In juni komen de kleinen en dan bergt de ridder zijn kraag op tot het volgende jaar. Verder kunnen ze het goed met elkaar hebben.

Spreekwoorden.

Kemphanen, voor ruziezoekende jongens of voor wie overal tegen in gaat.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaen...