Zaagbaars

Uit www.agrino.org

Serranus scriba, (gezaagd en schrijven) de zaagbaars of schriftbaars die in Italië sperga genoemd wordt, in Frans serran ecriture. Die wordt een 20-30cm lang is bij een gewicht van 300-500gram.

Mogelijk wordt hier gedoeld op een verwant, Polyprion cernuum die 2m lang kan worden bij 50 kg. Het is de wrakvis, Duitse Wrackfish, Engels stone bass, die vaak wrakken begeleidt die uit zuidelijke zeeën komen aandrijven waar ze omheen spartelen en waarbij soms een op het wrak springen en erop blijven liggen totdat een golf hem er weer afspoelt.

Ze leven van weekdieren en kleine vissen.

Bestiaria.

Uit bestiary.ca.

Nederrijns moraalboek, Bestiaria d’ Amour, rond 1250; ‘Want er is een dier die serre heet en de woont in de zee die zeer groot is. En heeft scherpe vleugels waarmee hij in de zee vliegt, sneller dan enige vogel. En de serre die heeft zulke genoegens dat als hij een schip ziet hij zich zo vergenoegd in zijn kracht en in zijn dapperheid dat hij wel honderd mijl loopt en vliegt naast het schip al met een adem. En als hij de adem gebruikt zodat hij overwonnen zal worden dan rust hij niet, hij gaat met al zijn macht het schip achterhalen en alzo haastig tot hij ziet dat schip inhaalt, dan doet hij zijn vleugels neer en laat het zinken in de grond van de zee.’

Uit Maerlant; ‘Serra, zoals Isidorus zegt, is een groot wonder dat in zee ligt. En heeft, zoals wij het kennen, grote vleugels en sterke vinnen. Dit dier, als het een schip ziet zeilen pleegt het zijn vleugels op te heffen en wil zeilen naar scheepsmanieren, dit doet het vijf mijlen of vier en als het niet duurt zijn pogen, dan kan het de pijn niet gedogen en vallen zijn vleugels neer, dan moet het keren weer en zinken te gronde waart, dat is zijn natuur en zijn aard. Serra dit wonder betekent wel menige dwaas die feest en speelt en zware kost willen hanteren en volgen hoge lieden manieren, beide in kosten en in kleding en voor hij het half kan voldoen, dan wordt hij het feesten moe, want het ontbreekt hem van de goede en dan moet hij vallen in het pad waar zijn oude vader in zat. Een ander wonder dat men ook weet dat ook mede Serra heet, zoals Plinius en Isidorus gewagen, zijn rug is scherp gelijk de zaag. Dit dier pleegt in het water te sluipen en onder de schepen te kruipen en snijdt het in stukken en verdrinkt dan in de schepen alle mannen. Dat doet het alleen omdat het van mannenvlees zat wil wezen’.

Het symboliseert degenen die een tijdlang in het kielzog van de Kerk volgen, maar door gebrek aan doorzettingsvermogen nooit de ark van veiligheid bereiken.

Hoe dit vanuit het oogpunt van de legende ook mag zijn, er is duidelijk bewijs van vijandigheid van de kant van de zaagvis jegens schepen in een andere manier, namelijk Isidorus’ etymologie, waar het als volgt wordt beschreven; ‘De zaagvis wordt zo genoemd omdat hij een kam heeft als een zaag en hij zwemt onder schepen en snijdt ze door.’ Deze definitie van Isidorus was ongetwijfeld gebaseerd op Plinius’ verslagen in boek ix, 1 (2) en xxxii, 6 (2). In de eerste associeert Plinius de zaagvis met de druivenvis, de zwaardvis en de komkommervis als voorbeelden van vormen die in de zee worden gevonden en die niet alleen op landdieren lijken, maar ook op levenloze objecten. In het tweede noemt hij alleen de zwaardvis die een scherpe puntige snuit heeft waarmee hij de zijkanten van schepen kan doorboren en ze tot zinken kan brengen. Isidorus lijkt dit idee te hebben geaccepteerd als toepasbaar op de zaagvis en gaf het een gekartelde ‘kuif’ om het meer te doen. Het woord ‘crista’ wordt enigszins breed geïnterpreteerd en wat ook de bedoeling van Isidorus was, zijn beschrijving werd opgevat als een grote kam. Isidorus wordt misschien meer geciteerd dan enige andere auteur in de Bestiaria en zijn beschrijving van de zaagvis is verwerkt in de teksten van veel manuscripten of heeft ze op een andere manier beïnvloed. Vincent de Beauvais reproduceert het als volgt: ‘De zaagvis die verborgen onder het schip zwemt snijdt door de bodem zodat als het water naar binnen stroomt, eet de bemanning door zijn sluwe apparaat en kluift op hun vlees.’ Het had ook een duidelijk effect op de illustraties.

P. de Beauvais: ‘De zee is het zinnebeeld van deze wereld. De schepen staan voor de rechtvaardigen die zonder gevaar en in vol vertrouwen de gevaren en de stormen van de wereld trotseren en de dodelijke golven, de tegenwerkende machten van deze wereld, overwonnen.

De serra die zich wil meten met de schepen verbeeldt hen die eerst goede werken doen en vervolgens terugvallen en door verschillende ondeugden overwonnen worden, door begeerte, trots, dronkenschap, lust en menige andere zonde die hen naar de hel trekken zoals de golven van de zee de serra naar de diepte sleuren. En zij die volharden in de goede werken die ze begonnen zijn, van begin tot einde, zullen gered worden. Dit is de betekenis van een dier dat een zeevis is, maar lijkt op een dier dat op het land werd geschapen.’

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/