Roerdomp

Uit Martinet.

Naam, etymologie.

Botaurus betekent ossenstier of het woord komt van botauros: ‘de roepende stier’ vanwege zijn bulken.

Botaurus stellaris, L. (sterren kijker, omdat hij naar de sterren kijkt) putoor, domphoren, reiddomp, marbolle: meerstier,

De roerdomp heet bij Nijmegen roerdommel, in Overijssel iperom, in N. Brabant butoor en domphoren, in Limburg rommeldoes en in het Fries reitdomp. In Duits Grosse Rohrdommel, dus van het riet, het domp of dom is naar de paringsroep, de Engels bittern en Franse butor etoile en grand butor.

Zingen.

Zijn dof boem boem of roer-domp hoor je overdag en ’s avonds.

De roerdomp zou zijn lange snavel in het water steken en zo een brullend geluid voortbrengen

Het brullen klopt, hij maakt een brommend geluid. Je zal hem nooit gezien hebben omdat hij de eenzame velden bemint en de mensen mijdt. Maar je zal hem in waterrijke gebieden mogelijk gehoord hebben, hij maakt een geluid dat zeer zwaar is en verder dan een half uur gehoord kan worden, een twee tot drie km ver. Dat doet hij in de paartijd en het is een geluid dat op een rund gelijkt, het klinkt als ‘uuproemb’. Tevens zal, als je in de buurt bent nog een geluid horen, alsof er met een rietstengel in het water wordt geslagen. Het geplas wordt veroorzaakt doordat het mannetje een paar maal met de snavel op het water slaat, voordat hij die in het water steekt en zijn lied begint. Voordat de vogel geheel op dreef is klinkt zijn lied ongeveer als ‘uu uu proemb’ later als ‘uu proemb uu proemb uu proemb’. Soms wordt daar de klank ‘boeh’ nog aan toegevoegd.

Zijn nachtelijk gebrul veroorzaakt een bijgelovige vrees bij onontwikkelde lieden. Verder zijn nachtelijke levenswijze en geruisloze vlucht.

Vorm.

Hij is kleiner en meer gedrongen dan een reiger, heeft een korte staart maar een lange hals met dikke veren die geel en zwart en zeer fraai gevlekt zijn. Het is een grote, reigerachtige vogel met veel gedekt bruin. De lengte is twee en zeventig cm. hij vliegt zacht als een uil.

Nadert er onraad gaat hij stokstijf staan zodat je hem niet ziet, een soort paaltje. Hij steekt dan zijn snavel omhoog en kijkt naar de sterren. Hij komt dan ook voor in hoog riet, is dat te nog kort dan zie je hem eerst in het struikgewas.

Traagheid en langzaamheid, angstvalligheid en argwaan, list en geveinsdheid, booraardigheid en valsheid zijn de kenmerkende eigenschappen van de roerdomp. Hij leeft alleen voor zichzelf en schijnt ieder ander schepsel te haten. De dieren die hij verslinden kan doodt hij en die groter dan hem zijn hebben last van zijn woedende aanvallen. Zo lang mogelijk ontwijkt hij grotere dieren en als hij in het nauw gebracht is gebruikt hij zijn snavel als een dolk en richt die zo kwaadaardig, behendig en snel op de ogen van de tegenpartij dat zelfs mensen op moeten passen om niet gevaarlijk verwond te worden.

Het nest is in het riet gebouwd. Ze broedt een maand op drie tot vijf blauw/groen/grijze eieren.

Bestiaria.

Uit Maerlant, ‘Butorius, als ik kan lezen, mag butor in Dietse wezen. Hals en been heeft het lang, scherpe bek en sterk naar de aarde zijn z’n pluimen gedaan. In moerassen wil het gaan, daar staat het stil in de gebaren alsof hij dood of steen ware en heeft zijn hals ingetrokken

als een dief, fel en vals om vissen te gaan die het veel pleegt te vangen. Als hij zich in de streek voelt staat hij stil en houdt zijn bek, die scherp is, te steken dan en als het de man waarneemt steekt het waar het die kan raken. De havik die moet ook soms zijn zware steken smaken waar hij mee vangt onwezenlijk padden en giftige dieren eten ze wel naar hun manieren. In de lente maken ze een geluid, in het broekland waar het staat in het kruid met zijn bek in het heldere water alsof het de donder was. Zeer goed ruiken ze vuur. Herenspijs is het, want het is zo duur. Medicinaal is zijn smeer en van die is het dat menigeen houdt’.

Uit Martinet.

Ixobrychus minutus, L. (Grieks ixos, mistel of lijm, brychaomai; brullen, en klein) het woudaapje is kleiner, veertig cm en wordt zo groot als een flinke duif.

De kleine butoor, waffer, woudhopje, woudpitoortje, houtbutoortje, lytse reiddomp in het Fries, wordt vleethond bij Nieuwkoop genoemd en ievezomp bij Zutphen, in Duitse kleine of Zwergrohrdommel, het is de Engels little bittern en Franse butor blongios en blongios nain.

De roep zou wouw wouw zijn, vaandaar woudhopje, volgens anderen oemp.

De mantel, bovenkop, schouderveren, stuit, slag en staartpennen zijn zwart, de odnerdelen bruin en geelachtig. Op de kop staan een paar lange kruinveren. Een zeer kleine reigerachtige van maar een 5cm lang.

Die verstaat ook de kunst, als de vorige, om het riet met zijn tenen te grijpen en als een aap door het rietwoud te klauteren..

Het woudaapje is meestal zeer zwijgzaam. Slechts in de broedtijd hoor je een zacht ‘hroeg’, poemb’ roepen. De angstroep is ‘cheet’.

Deze vogel leeft bij stilstaande wateren met riet- en biezenbegroeiing en vooral als er ook veel brandnetels, wilgen en bitterzoet zijn.

Het komt hier in maart/april en vertrekt weer eind augustus/oktober.

Het nest is op het water tussen het riet en biezen en is gemaakt van ezelskop en lisdodden. Daar in komen vijf tot zeven blauwgroene eieren die na 14 dagen uit komen, de jongen kunnen al na 10 dagen in het riet klimmen.

Bijbel.

Ze geven een zeer onaangenaam geluid, even als grote heren die in de hoogte wonen, verre van alle wetenschap. Gelijk de stem van deze domphoorns onaangenaam is, alzo brengen zulke mensen niets voor den dag.

Roerdomp in de Bijbel, ‘qippod’, mogelijk wordt met die naam ook de pelikaan bedoeld die ook een schreeuwer is wat uit zijn bijnaam Onokrotalos blijkt: ‘die lawaai maakt als een ezel’. Dus een geheimzinnig en luidruchtig dier Leviticus 11:18, Deuteronomium 14:17, Psalm 102:7; ‘pelikaan en roerdomp nemen het in bezit’, Jesaja 34:11: ‘En Ik zal het maken tot een bezit van roerdompen en tot waterpoelen’. In Zefanja 2:14 is hij een vogel van de woestijn, maar daar zijn ook moerassige streken.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/