Tarbot

Uit dictionary of middle-English looking terms.

Scophthalmus maximus, (de grootste) (Psetta maxima) (Rhombus maximus, (Grieks rhombis, draaitol, van rhembo; ik draai rond)

Naam, etymologie.

Tarbot heette in midden-Nederlands tarrebot dat uit Frans tourbot stamt dat mogelijk afgeleid is van teer, naar de donkere huid. Of van Frans turbut; van Latijn torbo; tol, verwant met Latijn turba, draaien, de ronde vorm, bot van bot of stomp. Engels turbot. Een andere mogelijke oorsprong van het Oudfranse woord is van Oud-Zweeds törnbut, van torn; doorn, but; stomp, kont, platvis, wat ook een verwijzing naar zijn vorm kan zijn (vergelijk de Engelse naam halibut).

Vorm.

Hij wordt tot de lekkerste platvissen gerekend en zou zelfs beter zijn dan de heilbot.

De tarbot heeft een ruitvormig lichaam dat aan de bovenzijde talrijke stompe beenknobbeltjes heeft. Dat komt niet voor bij de jongere. Ze hebben geen schubben. Op de bruine huid, die verschillende tinten kan hebben en deels uitvloeiend of gemarmerd en deels scherper begrensd zijn, komen lichte vlekken van ongelijke kleur voor. De kleur hangt af van de bodem. De ogen staan aan de linkerkant, de tarbot ligt op zijn rechterkant. De grote bek zit links van de ogen.

Het lichaam zonder de staartvin, met de rugvin en aarsvin, is vrijwel even hoog als lang, geen van de overige platvissen is zo zuiver ruitvormig. De lengte is vijfenzeventig cm tot honderd cm met een gewicht van vijftien tot vijfentwintig kg, soms meer dan vijfendertig kg bij een meter lengte. Er zijn meldingen van twee meter met een gewicht van zesentachtig kg. Rondelet zegt er een gezien te hebben van drie meter lang en twee meter breed en een meter dik.

Evenals de meeste platvissen vestigt ze zich op de zandbanken in ondiep water en ligt hier op de grond. Deze vis is soms vanaf de kust te vangen met lange lijnen.

De tarbot behoort tot de vruchtbaarste vissen, een vrouwtje kan wel enkele miljoenen eitjes leggen. Na enkele dagen komen ze uit en lijken op gewone visjes. Later verandert het dier, het rechteroog gaat naar de linkerkant en de bovenkant krijgt een kleur terwijl de onderkant wit wordt.

Men vindt ze in geheel Europa, vooral aan de Franse kusten. Ze zijn zeer vraatzuchtig en bezoeken daarom bij voorkeur de monden van de stromingen en baaien waar ze zich in het slijk verborgen houden om hun prooi die uit haring, schelvis en rivierlamprijen bestaat des te gemakkelijker meester te worden.

Bestiaria.

Uit Maerlant, ‘Granus, als Plinius zegt, is een vis die in de zee ligt met een oog, wat men gelooft, boven staande op zijn hoofd waar hij altijd mee opwaarts ziet en wacht of hem schade geschiedt, dus is hij altijd op zijn hoede. Deze vis betekent de vrome die altijd het hart op God hebben en onderhouden zijn geboden en zich goed wachten alle dagen voor de vijands listen zodat hij ze in geen geval kan oplopen zonder behoeden’.

En; ’Rumbus, is een vis ook mede, een deeltje van deze zede, groot en sterk van leden die met zijn behendigheden zich zo bedekt in de grond dat men het niet gelijk ziet, dan niets anders dan zijn vinnen. En als hij zich mag bekennen dat in zijn sprong vissen komen heeft hij zijn prooi genomen. Dat hij schalks en listig is dat mag men hierbij wel onderzoeken, want er is geen vis zo traag. Nochtans vindt men in zijn maag de Mugilus, die zeer is snel, dus merkt men zijn schalksheid wel. Dit is niet de steur, doch door enige soms horen wij de steur rumbus noemen’.

Gebruik.

Du Bartas visie van Plinius werden in het Engels vertaald. Zo is er een vis die Adonis of lieveling van de zee genoemd wordt. Hij heet zo omdat het een liefhebbend en onschuldige vis is, een vis die niets wat leeft kwaad doet, een vis die in vrede leeft met de vele bewoners van het waterige element en werkelijk, ik geloof dat alle hengelaars ook zo gezind zijn jegens het grootste deel der mensheid.

Wegens haar lekkere vlees is ze een van de geliefdste platvissen. De Romeinen onder de keizer waren bijzonder verlekkerd op deze vis. Rijke lekkerbekken kochten voor elke prijs de in de Adriatische zee gevangen tarbotten, vooral wanneer ze in de buurt van Ravenna gevangen waren. We noemen hier enkel de historisch geworden tarbot die in de wateren van Ancona werd gevangen en voor keizer Domitianus werd opgedist in een opzettelijk daarvoor gemaakte schotel omdat er geen schotel te vinden was die deze vis in zijn geheel kon bevatten.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/