Pieterman

Uit commons.wikimedia.org

Naam, etymologie.

Trachinus; Grieks trachus; ongelijk.

Trachinus draco L. (draak-, duivelachtig)

Pieterman is de naam van de duivel en de begeleider van St. Nicolaas. Met zijn rechtopstaande stekels ziet deze vis er gevaarlijk uit en kan zelfs bloedvergiftiging veroorzaken, vandaar de oude Latijnse naam draco marinus: zeedraak, -duivel. Greater weever in Engels.

Vorm.

Het mesvormige lichaam is zijdelings sterk samengedrukt.

De ogen staan op de kop zeer dicht bij elkaar.

De kieuwdeksels dragen stekels die echter minder te vrezen zijn dan de stralen van de eerste rugvin, waaraan men zich gevoelig kan kwetsen.

Hij is wel fraai van kleur. Hij is grotendeels roodachtig grijs wat naar de rugzijde geleidelijk aan in bruin verandert en naar de buik in wit en overal met zwartachtige wolkje gemarmerd. Hierbij komen in de oogstreek, op de slapen, kieuwdeksels en schouders nog gekromde strepen van een hemelsblauwe kleur. Op de zijden en buik geelachtige strepen.

De vis kan een dertig cm lang worden.

Hij geeft aan diep water de voorkeur en leeft op of in de bodem tot aan de ogen in het zand bedolven. Tegen juni komt hij bij het vlakke strand om kuit te schieten en wordt dan ook bij eb op drooglopende plaatsen gevonden.

Bestiaria.

Hij geeft smartelijke wonden als je hem aanraakt. Omdat hij een taai leven heeft blijft hem, nadat hij uit het water op het strand gebracht is, nog urenlang de kracht om de hand die hem aanraakt met zijn dorens een steek toe te brengen die hevige pijnen en dikwijls het stijf worden van het gewonde deel ten gevolgen heeft. Aan de hele Hollandse kust tracht men de steek van de pieterman te genezen door de lever of een stuk van die vis op de wond te leggen. Dit is al oud, zie Dioscorides, “Draco marinus dissectus et apertus, ictus spinae suae, qua ferit, medela est’. De lever is de hoofdzetel van de voedende ziel, Plato, en zo geeft de lever de geneeskrachtige werking. In Frankrijk was het zelfs een tijdlang verboden om dit dier met stekels op de markt te brengen. Het gif werkt op het zenuwstelsel, is niet dodelijk, wel zeer vervelend.

Uit Maerlant; ‘Draco, die men vindt in de zee en is naar het aanzien min of meer als de draak is op het land en alzo groot is die vijand als de draak die op het land leeft maar dat hij geen vlerken heeft. Zijn hoofd is klein en zijn staart lang, maar zijn tanden zijn zo sterk en zeer wijd is hem de mond. Zijn schellen hard te alle stonde. Voor alle vissen van de zee is hij vreselijk immer meer,

want alles dat hij verwondt en bijt dat is dood in korte tijd, is het man, is het vis, is het een ander dier, fel is hij en onguur. Plinius denkt te menen dat poeder van zijn been de tandzweer doet genezen en dat is de enige deugd in deze’.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/