Nijlpaard

Uit Buffon, kleine en volwassen.

Naam, etymologie.

Hippopotamus, Grieks hippos: paard, rivierpaard. Nijlpaard, in Duits heet het Nilpferd of Flusspferd, in Engels hippotamus en in Frans hippopotame. Zijn stem houdt het midden tussen het gebrul van de buffels en het briesen van een paard, vandaar rivierpaard of zijn kop die alleen boven water uitsteekt lijkt op een paard.

Hippopotamus amphibius (van ’t water en ’t land): Nijlpaard of rivierpaard lijkt helemaal niet op een paard, meer op een zeer reusachtig en vet varken, zijn nauwste verwant.

De Arabieren noemen ze waterbuffels, de Egyptenaar noemt de onbehouwen reus rivierzwijn waarmee men het dier het beste vergelijken kan.

Vorm.

Hij heeft een bijna vierkante kop met kleine ogen en oren.

Scheef tegenovergestelde neusgaten.

De ogen liggen op een verhoging op de reusachtige kop, de oren zijn klein.

Een wanstaltige snuit kenmerkt het dier die een ontzaglijke nek bedekt en sluit.

De hals is kort en krachtig.

De romp, hoewel langwerpig, is toch bovenmatig dik en daarom buitengewoon plomp.

De buik is vol en rond, in het midden zo diep afgezakt dat het de bodem bereikt bij het gaan op slijmerige grond.

De staart is kort en dun. Alleen op de spits van de staart en de snuit staan korte, op draden gelijkende borstels.

Overigens zie je op de twee cm dikke huid slechts hier en daar enige borstelvormige haren. Door groeven, die elkaar kruisen, wordt de huid in velden verdeeld die op schubben lijken en nu eens groter en dan weer kleiner zijn.

Hun kleur is koperbruin en heeft een eigenaardige teint, aan de bovenzijde is het vuil donkerrood dat aan de onderzijde in licht purper overgaat. De kleur wisselt vooral als het beest net uit het water komt.

De totale lengte bedraagt van een volwassen mannetje met inbegrip van de vijfenveertig cm lange staart vier meter twintig tot vier meter vijftig bij een schouderhoogte van een meter zeventig. Het gewicht van zo’n dier zal tussen de tweeduizend en vijf en twintig honderd kg liggen en zal bij vele oude mannetjes boven de drie duizend kg uitkomen, soms wel 4 000. Alleen de kop van zo’n reus weegt al tweehonderd kg. Dit steunt allemaal op vier korte, pilaarachtige poten.

Het gebit komt nog het meest overeen met dat van het zwijn. In iedere kaakhelft bevinden zich twee snijtanden, een hoektand en zeven maaltanden. Het gebit bestaat dus uit veertig tanden. De beide middelste onderkaak-snijtanden zijn door een tandeloze tussenruimte van elkaar gescheiden. De hoektanden van de onderkaak zijn reusachtig groot, gemiddeld vijftig cm lang en vier kg zwaar, maar ze groeien door en kunnen zo wel een meter lang worden. Ze zijn harder dan olifantstanden en geschikt voor vele gebruiken, pianotoetsen en kunsttanden zodat het dier daardoor gejaagd wordt.

Onder de huid ligt een speklaag van acht tot zestien cm dikte. Hierdoor wordt het lichaam betrekkelijk licht, het plompe dier is in staat snel te zwemmen. Het nijlpaard is meer dan enig ander dikhuidig dier aan het water gebonden. Daar waar de stroom zelf niet rijk aan planten is verschijnt hij ‘s nachts aan land om voedsel te zoeken. Bij uitzondering verlaat hij overdag de stroom om zich op de zandbanken door de zon te laten koesteren.

Met tussenpozen van drie tot vier minuten zal een bij stil weer duidelijk zichtbare nevelstraal zich ongeveer een halve meter boven de waterspiegel verheffen. Tegelijkertijd wordt een bruisend gesnuif of gesnork gehoord, beide verschijnselen worden veroorzaakt door het nijlpaard dat zo-even boven is gekomen. Ze zwemmen met wonderbaarlijk gemak op elke diepte onder de waterspiegel, rijzen omhoog of duiken onder en wenden met verassende behendigheid in alle richtingen en wedijveren bij het doorklieven van de golven met de beste roeiboot. Het water blijft glad en onbeweeglijk, juist het tegendeel wat men ziet als het dier woedend op een vijand aanvalt of na gewond te zijn als een razende in de stroom te keer gaat. Dan slaat het de achterpoten buitengewoon hevig naar achteren en schiet met enkele sprongen vooruit. Het brengt het water van een heel meer in beroering zodat er hoge golven ontstaan. Het maakt zelfs zulke geweldige bewegingen dat het middelmatig grote vaartuigen kan oplichten en verbrijzelen.

Geluid.

Het nijlpaard leeft gezellig, alleen oude mannetjes ontmoet je afzonderlijk. Soms maken ze een hels leven in het water door hun gesnuif en gegrom, gebrul en gegorgel. Hun gebrul zou je met het geluid van buffels en stieren kunnen vergelijken. Het is een zware en ver hoorbare basstem die de indruk wekt alsof het uit een grote, holle ton afkomstig is. Het gebrul van verscheidene met elkaar wedijverende mannelijke nijlpaarden dat plotseling in de eenzaamheid van de nacht weerklinkt, verbonden met het plassen, blazen en plompen van de duikende monsters, maakt een ontzaglijk grootse indruk. De jakhals en zelfs de leeuw zwijgen en luisteren als de behemot’ s donderende stem dat met het gerommel van een aardbeving vergelijkbaar is en over de waterspiegel rolt en door het verafgelegen oerwoud gedempt zich tot op grote afstand voort plaatst. In alle gevallen overtreft de stem van het nijlpaard door zijn geweldige kracht die van andere dieren, in haar volle omvang wordt het echter maar zelden gehoord.

Gevaar.

Als deze beesten aan land komen en aan het wandelen gaan om eten te zoeken richten ze grote verwoestingen aan. In een enkele nacht worden vele akkers verwoest. Hun vraatzucht is groot, alle groenten eten ze, watermeloenen worden in een hap naar binnen geslokt. De rest wordt tot gruis gestampt onder hun logge poten.

Dan bedreigt het soms ook mens en dier. Het is de duivel in dierengedaante. Er zijn meldingen dat een nijlpaard vier trekossen doorbeet die bij een scheprad stonden. Een krokodil wordt gewoon middendoor gebeten. Aan de Kingani, vertelt Bohm, werden twee vrouwen die ‘s avonds luid met elkaar spraken en dicht bij enige wandelende nijlpaarden langsgingen door hen plotseling overvallen en met enige beten zo erg verwond dat ze kort daarna stierven. In andere gewesten is men bang voor ze te water. Een nijlpaard dat met geopende muil naar een boot toe zwemt kan die met zijn vreselijk kaken geheel vernielen. Dit komt echter niet zo vaak voor, mogelijk alleen bij gestoorde beesten. Het gevaarlijkst is het nijlpaard als die een jong moet beschermen.

Vangen.

Sinds de oudste tijden gaat men deze reus met speren en lansen te lijf. Dat is nog te zien aan de afbeeldingen van de Egyptenaren. Omstreeks middernacht sluipt de spieswerper langs de oever tot een plaats waar een nijlpaard het water heeft verlaten verschuilt zich onder de struiken onder de wind. Hij wacht dan tot een van die dieren tot ongeveer voor de helft te water is gegaan. Op dat ogenblik werpt hij met al zijn kracht zijn harpoen in het nijlpaard in de hoop dat het door de aanval verschrikte dier zich onmiddellijk te water zal begeven. Als dit niet gebeurt valt het zijn aanvaller aan. Meestal gaat nu de werper de volgende morgen met zijn helpers naar de boten en zoekt het dier op of liever het uiteinde van de speerschacht of het als drijver dienende blok hout. Zodra ze dit gevonden hebben roeien ze voorzichtig met gereedgehouden werpspiesen en palmen de lijn in. Bij de geringste trekking aan de lijn komt het nijlpaard in razende woede aan de oppervlakte en stormt op de boot toe. Hier wordt met een hagelbui aan lansen en spiesen het dier opgewacht zodat het dier zich moet terugtrekken. Anders!!

Gebruik.

Zijn vlees wordt op prijs gesteld en evenals het spek overal gegeten. De tong wordt vers of gerookt als een lekkernij beschouwd. Van de dikke huid maakt men voortreffelijk rijzwepen, stokken en schilden. De tanden zijn ideaal voor vele draaiartikelen en zou door de hardheid, fijnheid en witheid het ivoor overtreffen.

Waterpaard bij Megenberg.

Historie.

Dit dier zou ook voorkomen in de Orontes rivier te Syrië rond 1500 v. Chr. en was in de beneden Nijl tot de 12^de eeuw na Chr.

Dat het nijlpaard bij de ouden goed bekend was blijkt duidelijk uit Egyptische gedenktekens en sommige Bijbelteksten. De Ta-urt (Thoneris) was de Egyptische Hyppotamus god, de vrouw van Seth. Door de Griekse en Romeinse schrijvers en wel het eerste door Herodotus en Plinius wordt dikwijls melding gemaakt van dit dier. Zij beschrijven het zo goed als ze kunnen en schilderen zijn zeden en gewoonten. Alle latere auteurs ontlenen hun kennis voornamelijk van de berichten van de ouden, eerst door Gessner worden hieraan nieuwe feiten toegevoegd. De zware vorm van het nijlpaard doet ook aan het lichaam van een zwangere vrouw denken. Het nijlpaard werd zo ook vereerd en wel opstaande afgebeeld met borsten. Zo zou het de zwangere vrouwen helpen in barensnood.

Hoe de Romeinen het aanlegden om nijlpaarden te vangen en te vervoeren is niet bekend. Volgens de oude schrijvers brachten ze niet alleen jonge, maar ook oude dieren naar hun hoofdstad om die met hun kampspelen en triomftochten op te luisteren.

Het eerste gevangen nijlpaard dat sinds de oude tijden naar Europa kwam werd in 1850 in de Londense dierentuin waargenomen. Later kwamen er twee naar Parijs. In 1859 kreeg men voor het eerst twee jonge dieren in Duitsland te zien, een mannetje en wijfje. Die werden in 1860 door de Amsterdamse dierentuin aangekocht voor f 12 960,-.

Behemoth uit Liber Floridus.

Bijbel.

De behemoth (Hebreeuws: בְּהֵמוֹת bəhemôt) is een reusachtig dier dat beschreven wordt in Job 40:15-41:26. Volgens de beschrijving is het de koning der zoogdieren; ‘zie toch het nijlpaard, dat Ik heb gemaakt, evenals u

Het eet gras zoals het rund

Zie toch de kracht in zijn lendenen

De sterkte in zijn buikspieren!

Hij spant zijn staart als een ceder

De spieren zijner dijen zijn samen gestrengeld

Zijn beenderen zijn buizen van koper

Zijn knoken gelijk staven van ijzer

Hij is het eerste van Gods werken

Het schepsel, waaraan hij zijn zwaard gaf

Ja, de bergen leveren hem hun opbrengst

Waar alle dieren der veld spelen

Onder de lotus legt hij zich neder

In de schuilplaats van riet en moeras

Lotusplanten beschutten hem met haar schaduw

De wilgen der beek omgeven hem

Zie, al is de stroom nog zo sterk, hij deinst niet terug

Hij voelt zich gerust, al bruist een Jordaan tegen zijn muil

Durft men hem van voren vastgrijpen

Een strik door zijn neus halen?’

Het woord behemoth is vermoedelijk een intensiefmeervoud (pluralis excellentiae) van בְּהֵמָה, bəhemāh, “dier” of “viervoeter”, om de macht en omvang van het dier te benadrukken. De behemoth komt ook voor in de apocriefe van het Oude Testament en pseudepigrafen, zoals in 1 Henoch 60 en 4 Ezra 6:49-52. In literaire taal gebruikt men soms het woord behemot(h) om iets aan te duiden dat extreem groot, log of inefficiënt is.

Uit Job blijkt dat het gaat om een plantenetend dier met een enorm sterk lichaam en hangende staart. Hij blijft in het riet en moeras of aan de randen van beekjes en schuwt geen woedende rivier. De behemoth wordt daarom vaak geassocieerd met het nijlpaard. Ivoorsnijwerk uit de 4^de eeuw voor Christus bewijst dat het nijlpaard in die periode voorkwam in de Jordaanvallei.

Er wordt ‘behemoth’ vermeld, soms wordt dit woord onvertaald in de bijbel aangetroffen. In zijn enkelvoudige vorm behemah wordt het vaak vertaald als beest, het meervoud geeft dan ook beesten, behalve dan hier. Behemoth is een woord dat waarschijnlijk vervormd is uit het Egyptische woord p-ehe-mau: wateros.

Hij wordt gejaagd met harpoenen, die komen voor in vers 26:

‘Kunt gij zijn huid met spiesen vol steken

Zijn kop met een visharpoen?

De Joodse rabbijnen hebben een aardige fabel van de Behemoth bedacht. 't Is, zeggen ze, een dier zo oud als de wereld en zo groot dat de wateren der zondvloed hem niet konden verdrinken omdat hij in hoogte boven die uitstak. Zijn dagelijkse spijs is 't gras wat op duizend bergen groeit: Al 't water wat de Jordaan in een half jaar tezamen brengt slokt hij in een teug op.

Uit Wikipedia.

Toch is er overvloedig bewijs dat het dier in Bijbelse tijden bekend was, vooral in Egypte. Daar reduceerden de Romeinen het later drastisch vanwege zijn schade die het deed aan gewassen. Ook de rivieren van het oostelijk Middellands Zeegebied hadden in de steentijd de hippo. Dit werd gevolgd door een tamelijk droger en koeler klimaat waar ze zich niet thuis voelde en verdween.

Er is echter geen datering van het verhaal van Job. De hele passage is ook duidelijk literair met wat commentaren. Verscheidene punten zijn duidelijk, het is een waterdier en krachtig, het verbergt zich in het riet en moeras. Als de rivier geweldig stroomt is hij niet bang, de Jordaan is hier een grote rivier. Hij eet planten en eet gras als een rund. Het zijn dan ook grote grazende grasmachines die grote banen door het gras maaien, hun hoofdvoedsel. De bergen leveren hem hun opbrengst, hij is niet bang om van het water weg te gaan en kan op stenen lopen.

Anderen denken dat het een olifant is, dan een Aziatische omdat de Afrikaanse veel verder zuid voor komt.

Een belangrijke rol vervult de behemoth in de Messiaanse verwachtingen van de Israëlieten. Van zijn vlees is het eerste gerecht bereid van het grote gastmaal dat de Messias na zijn overwinning op zijn vijanden zijn gunstelingen zal aanbieden.

De Rabbijnen zeggen dat er nooit meer dan twee Behemoth’ s tegelijkertijd in de wereld zijn. Want als er meer dan twee tegelijk zijn dan twijfelen ze of de aarde ze wel kan voeden, genoeg voedsel kan opbrengen. Net als de Phoenix, er is er maar een per tijdsdeel.

Bestiaria.

Uit Maerlant; ‘Hippopotamus, hoor ik vertellen, is een soort wonder van rivieren in Egypte en in Indië zegt men dat er veel zijn. Op het land werpen ze hun dracht, maar even groot is zijn macht, beide, op het water en op het land. Alzo groot zijn ze als de olifant en bij hem gaat de snavel opwaarts, krom gewonden is bij hem de staart, spleethoevig en de tanden steken mede uit naar de evers zede. Een rug heeft het naar het paard en is mede alzo geaard. ‘s Nachts doet het in het koren schade en alzo zulk is te rade dat het achterwaarts kan gaan zodat men het te weren zal staan, welke dat zijn mag wezen. Als het te vet is het kan zich genezen, het gaat daar waar riet is gesneden of dorens en daar ter plaatse wentelt het zich zo veel achtereen dat het een ader in het been raakt waar hem bloed vanaf zinkt en aldus wordt het weer mager. Meer bedrijvig is het in deze hoe die wond mag genezen. Men kan het op de rug, zonder waan, niet doorsteken of doorslaan, maar als het is nat dan moet men wachten dat men het dan doorsteekt met schachten. Plinius zegt, wat ik hier schrijf, dat dit en vijf krokodillen Scurrus wel naar Rome bracht omdat men het daar beschouwen mocht’.

Van Beverwijck, ‘Net zoals de mensen, hoewel vernuftig ze zijn vele dingen geleerd hebben van de onverstandige dieren zo is ook in dit deel van de geneeskunst (zegt Plinius in het 8 boek van zijn Natuurlijke historie in het 26^ste kapittel) ons een leermeester geweest het nijlpaard, een groot beest dat zich in de Nijl, een rivier in het land van Egypte waar vanouds de eerste geneesmeester geweest zijn, ophoudt. Wanneer die verneemt dat het door langdurige gulzigheid met al te veel bloed belast is gaat het op de oever van de rivier om enig vers afgebroken riet te zoeken en als het er een scherpe ziet kwetst het daarmee (zijn lichaam daarin drukkende) een ader in zijn dij en ontlast alzo zijn lichaam dat anders in ziekte zou vervallen van het overtollig bloed en wentelt zich dan in het slijk en sluit zo weer de opening’. Een nijlpaard kan een rode stof uitademen die het als een soort zonnebrandcrème gebruikt. De ouden hadden het dus goed gezien dat hij roodachtig kan worden.

Uit Maerlant; ‘Equus fluminus is een manier van waterpaarden uit de rivier, zegt Aristoteles, dat in Indië een wonder is. Evenwel is het gezien, beide, in het water en op het land, spleethoevig is het, als een paard is het min of meer behaard. Het hinnikt luid en openbaar gelijk of het een paard ware, gestaard is het als een zwijn en alzo groot als ezels zijn’.

Vondel, ‘Lucifer’;

‘Als Adam! Want hij gaf ze op een rij hun namen

De bergleeuw kwispelde hem aan met zijn staart

En liep naar de meester toe. De tijger legde zijn raad

Voor konings voeten af. De landstier boog zijn horen

En de olifant zijn snuit. De beer vergat zijn toorn

Griffioen en adelaar kwamen luisteren naar die man

Ook draak, en Behemoth en zelfs de Leviatan’.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/