De warachtighe fabulen der dieren

Psalm. 8. 4. 7. [1] Ghy hebt de mensch ghemaect een Heere ouer dijn wercken

Hem makende onderdaen alle dijngh dat wy mercken

Als de Voghels der lucht, midtsgaders al het Vee:

En oock alle dat zwemt int water of de Zee

Met gratie ende Preuilegie [2]

Den constrijcken Hubrecht Goltz, vermaert Schilder, Antiquarius, ende Historiscrijuer, weynscht Marcus gheeraerts Schilder gheluck ende zalicheyt.

SOe vvel dat zommighe van dees Fabulen ghemeen zyn in alle spraken Hubrecht ionstighe goede Vriendt, nochtans hebbe ick V.L. hier wat nieus meenen te presenterene, zonderlijnghe angaende de Figuren, die (mijns wetens) noyt met zulcker naersticheyt en aerbeyt int licht ghecomen en zijn: Ten anderen, en waren zy noyt meer in Vlaemsche ofte Nederlandtsche dichte wt-ghestelt, noch verciert met schriftelicke Sententien ende leerijnhen, die met dees warachtighe Fabulen ouer een comen. Oock zijnder eenighe toe-ghedaen by den Pote, die noyt (dat ick emmers weet) ghedruckt en waren: Waer af ick V.L. ende goede verstandighe ooren late oordelen, maer soo veel alst myn aerbeyt aengaet, hoe wel hem die gratie ghebreeckt die Apelles buten ander Schilders zyn werck conste gheuen, nochtans zuldy die int goede nemen (belieuet v) Want ick daer mede niet de Meesters in onser conste, maer de Leer jonghers ende andere beminders oock hebbe willen dienen ende behaeghen: De welcke inde Fygueren ofte Rhimen, ofte oock in beede henlieden sullen (hope ick) vermaken, ende somtijts den tijt ouerbrijnghen, in plaetse van ander ijdelheyt te ghebruucken. Vaert wel:

Te Brugghe, desen .8. van Iunius, Anno 1567. [3]

Lucas Dըeere Schilder, tot den Leser ende Ziender.

Alexandrijnsche Carmen.

Coemt ghi menschelick Dier, naer Gods beelde gheschepen

En van de Beesten leerdt, hoett met de weerelt staet:

Hoe men recht leuen sal, daert al in es begrepen

Watmen anhanghen moet, en schuwen sal voor quaet:

En schaemt v niet hier an te nemen goeden raet

Mer wilt v schamen eer te leuen so beestelicj

Dat v een Heyden mensch verre te bouen gaet:

En dat ghi weerelts zijt, maer by leefde gheestelick.

Dees Fabulen (tis waer) sijn oudt ende ghemeene

Maer nochtans exellent, gheleerdelic ghemaect

Ende vol zins oft verstandts, dus en achtse niet cleene

Lett op de schore niet, maer tբinnenste wel smaect,

Ist dat ghi somtijts zijt an v schorstheyt gheraect

En zijt daerom niet gram, maer betert meer v leuen

Om dat v dicmael stoort, tպegghen der waerheyt naect,

Zoo wordt v tշoormcruut met wat suuckers ghegheuen.

Comt ooc vrilic hier ghi Schilders ende Clercken

In dees waerande schoon, der beesten afghemaeldt

Wiens natuere en faetsoen, ghi hier sult moghen mercken

Zoo leuende wt-ghebeeldt, datter ooc niet en faeldt,

Ia selfs het spreken niet, dus den werckman betaeldt:

Van zijn groot schoon labeur, met dancbaerheyt en eere,

En blameret doch niet, ick neme hy erghens dwaeldt:

Niet en isser vulmaect, dan alleen God den Heere

Vlaemsche Poeten vroed, hier hebdy v patroonen

Van menisch vremt faetsoen der dichten excellent

Verciert (zoo ghy muecht zien) als Coninclicke croonen

Met sententien ooc, en menich Ornament:

V dees Fabulen gheel van buten ghewendt
Lieuer dan altէheraes van veel Poeetsche dichten,

V dees Fabulen gheel van buten ghewendt
Lieuer dan altէheraes van veel Poeetsche dichten,

Die de menschen (eylaes) tot quaden diligent:

En die van selfs cranc es, noch lancx om meer outstichten

T'oudste is t'beste. [4]

{Basilicus ende het Vvezel]

Voorzienighen raedt

Boosheyt wederstaet.

Luce. 11. 21. 22.

Als een sterck ghewapent voorzienich man

Zijn voor-huus bewaren en vrijden can

Zoo blijft alle dat hy bezit met vreden:

Maer es daer een ouercommende dan

Die stercker es, en verwindt zyn clouckheden

Hy neemt hem al zijn wapenen ter steden

Op welcke hy hem betraude met moede vrij:

En deelt zijnen roof wt, naer crijchsche zeden,

Dus elck waecke en naerstigh op zijn hoede zy [5]

Basiliscus ende het Vvezel.

Basiliscus Serpent fel, en onghenadelick

Leclick moordadelick,

Bederft de boomen, cruuden, en de lucht altos

Door zyn erch venijn, alle dijnghen zeer schadelick,

Ende doodt met zyn ghezichte verradelick

Andre Serpenten zeer veninich ende boos,

Het spuerde een Wezelken, dշelck was subtijl en loos

En meendet te dooden oft gheel te verslinden:

Maer t՗ezelkin doen noch vlooden een houcxkin koos,

Dacht, men moet hem by den vyandt ghewapent vinden,

t՗ezelkin ghijnck hem voor, al wapenen met ruste

Zeer sterck van virtute

Om hem ieghens het venijn te houden vailliant,

En doen camt zeer clouck van zyn hollekin wte

Ende leuerde het Basiliscus strijdt voor dըandt:

Als tՓerpent dit roock, vloodt an eenen zijdecant

En vanden rueck des cruute hadt gheborsten bynaer:

t՗ezelkin omrijnghe hem, ende bleef constant,

Cleen partie voorzien, valt de groote te zwaer.

Insghelijcx sal ooc yeghelick zijn op sijn hoede

Tallen ieghenspoede,

Om sijn vyanden te moghen wederstaen

Hem wijselic beraden, met coelen moede

Er hy daer ieghent (op datt hem valle te goede)

Iet sal aenghaen,

Lieuer langhe bepeynsen, dan te haest ghedaen. [6]

Den Leeu ende Tհeert]

Zeer wijselick doorpeynst

Ieghens die zijn gheveynst.

Math. 7.

Van de valsche Propheten wacht wel v zinnen

In al v beghinnen,

Die in schapen cleeders, v gheveynst commen bij

En nochtans grijpende Wulfuen zijn van binnen

Haer eyghen ghewinnen,

Tot des anders schade en schande zoucken zij

Maer de zulcke en zijn van de plaghen niet vrijdag

Want diese meenen hinderen in alle weghen

Daer af werden zy alder eerst ghesleghen. [7]

Den Leeu ende Tհeert.

DEn Leeu vandt een Peert in het groene gras

Tշelck hy om verslinden cam valschelick omrijnghen

Hy zeyde dat hy een Medecijn Meester was

Die alle quetsueren ende ziecten ghenas:

Dus quellen v (zeyde hy tot Tհeert) eenighe dijnghen

Ick sal v wel helpen, en te beene brijnghen

Want my dijnckt oock dat v yet lett ofte deerdt,

Onder tusschen dacht hy, Mach ick v dus besprijnghen

Ick sal v bijten, ofte den hals af wrijnghen:

Pluumstrijckers die en zijn niet hoorens weerdt.

Ick verblijde my (sprack Tհeert) medecijn Meester goet

Dat ghy rechts te passe comt ter causen van desen

Want ick hebbe daer een doorne in myn achter voet

Ick bidde v wilt my daer af terstont ghenesen

Den Leeu stooper naer, Tհeert heeft tբeen opgheresen

En gaf hem voor tըooft eenen smuts soo herdt,

Dat den Leeu duuzelde, en verloos schier zyn wesen:

Met schade en schande men dickmaels Meester werdt.

SՍ ghelijcx zommighe menschen van buten ghelaten

Datse Vrienden sijn, onder een statelic cleedt

Ende tsijn dood-vyanden die tըuerder baten

Heymelic zoucken te doene groot leedt.

De ghuene die sijn openbaer Vyandt weet,

Macher hem vooren hoeden en wachten:

Wetenschap gaet voor natuerlicke crachten. [8]

[Den Paeu ende Nachtegale]

Met dat God wil gheuen,

Zalmen dancbarich leuen.

Joan. 3. Psalm 28.

Een mensche die mach niet hebben ontfaen

Ten wert hem van den Hemel ghegheuen:

Zijt te vreden met v gratien zaen

Looft ende danckt den Heere zonder afgaen

Want dկndancbaere sullen werden verdreuen:

Als de dancbaere van God sullen zijn verheuen,

En gherust leuen. [9]

Den Paeu ende Nachtegale.

DEn moedighen Paeu staende in grooter courage

Doende homage

Der Goddinnen Iuno wien hy is toegheschreuen

Beclaechde al was hy schoon van plumage

Dat hem tշel zijnghen niet en was ghegheuen:

Maer dat den Nachtegael meest was verheuen

Bouen alle Voghelen midts zynen zoeten zanck:

Dies hy daerom de Goden heeft bekeuen,

Van dկnbekende behaeldtmen zelden danck.

Iuno heeft den Paeu daer op ghաndtwoort

Dat hy van nv voort

Met zulcx hy hadde zoude wesen te vreden,

Want al was den Nachtegael gheerne ghehoort

Hy en hadde niet van des Paeus aerdicheden:

Ende elck heeft (sprack hy) zyn gauen, met reden,

Dեen heeft die, dաnder dese excellentie,

Dեen is beleeft, en dաnder onbesneden,

Dեen is plomp, dաnder subtijl van inventie.

Insghelijcx zyn van God ghestort alle gratien

Onder veel natien

Tot haer onderhout,

Elck sal met de zyne (zonder murmuratien)

Te vreden zijn, God dancken menichfout. [10]

[Den Esel ende Haze]

Gheen so slicht ghթngient,

Die nerghens toe dient

Esai. 33.

DIe zijn Broeder versmaedt in zijnen staet

Hoet met hem gaet,

Sal van de Heere oock zijn veracht:

Die zijn ooghen op de verachte slaet

Haer werck ontstaet, al ist in de daedt,

Van cleender cracht. [11]

Den Esel ende Haze.

ALzoo den Leeu in een wilde contreye

Oprechte een Armeye

Daer die viervoetighe Dieren gheropen waren,

Zijn zy ghecommen door berghen, dal, en valeye,

Om hem by te staene als goede dienaren:

Hy vertooghde hemlien daer in het vergaren

Dat hy vooren nam te leueren strijt

Ieghens de Voghelen, zonder eenich sparen

En wildet al waghen om tէhemeen profijt:

Goede regierders zyn oorboorlick altijt.

Dit opstel heeft hemlien zeer wel behaeght

En doen was den Leeu vanden Beer ghevraeght

Wat de traecheyt vanden Ezel, en de vervaerthede

Vanden Haze, diemen so lichtelick iaeght

In zulck een Armeye zou doen? ofte dede?

Den Ezel (zey den Leeu) can met zyn gheschal mede

Tot vechten verwecken, en den Haze niet moe

Sal onse Bode zijn, in dեen en dաnder stede:

Want daer en is niet soo schu, ofte traech van lede,

Ten dient erghens toe.

Zoo ist van sommighe menschen afionstich

Die de simpele versmaden en alom versteken,

Om datse zijn plompsinich en onconstich

Oft en weten niet van eenighe loose treken

Maer al wetende zulck an vele ghebreken

En dաfionstighe buerlier weluaren daerdt

Werden van ander ten dienste beghaerdt,

En sijn haer veel waerdt: [12]

[Coe ende Osse]

Ledighe zinnen,

Veel quaets ghewinnen.

Prouer. 19.

VAn alle quaet es ledicheyt moeder oft beghin

Brijnghe traechledich slapen in

Een ledighe ziele sal hongher lijden

Bemindt dan den slaep te gheene tijden

Op dat v aermoede niet en brijnghe in druck:

Want een ledighe handt naect ongheluck,

En zoo langhe ghy blijft in ledich ghemack,

Zieckte, aermoe, ghebreck, schuulen onder v dack.[13]

Coe ende Osse.

EEn Coe staende te vettene int groene

Met eten en ligghen passeerde den tijt,

Daer den Osse moest slauen auendt en noene

Treckende den Plouch, en wasser yet te doene

Dat aerbeyt was, moest doen zonder respijt:

De Coe (zoo zy te stalle camen) dede hem verwijt

Dat hy was dեllendichste beeste vande stallen,

Ick ben (zey zy) weeldigher dan ghy zijt:

Want ick ete en drijncke wel, en doen niet met allen.

De Coe aldus ghevet zijnde, wiert ten eynde

Ghecoordt wech gheleedt om te slane ras

Den Osse dit ziende, alsdoen wel bekende

Dat hy (die hem tot slauen ghewende)

Veel gheluckigher dan tot het Coeycken was:

Ick blijue (zeyde hy tot haer) op dit pas

Leuende en fraey, al moet ick weelde deruen:

Maer ghy gaet steruen v en helpt wee noch gras

Lieuer met aerbeyt leuen, dan weeldich steruen.

Insghelijcx varet oock met de gone

Die alderley weelden zijn ghewone

Zij meenen zoo blijuen, want om de doodt

(De welcke is der sonden eyghen zone)

Dijncken zij niet, al waert wel noodt:

Te wijlent eeds de Slaue gherustelick zijn broodt [14]

[T’serpent en Iupiter]

Men moet wel zien en verstaen,

Waer af men ghiften zal ontfaen.

Eccl. 35.

VVilt den adler hoochsten naer zyn gifte gheuen

Dկfferande des rechtueerdighen eerbaer:

Is anghename, en eenen Rueck verheuen

Zoet bouen schreuen

Voor d'aenschijn des alder hoochsten voorwaer:

Wilt gheen quade gauen hem offeren, maer

Die zuuer zijn en clear. [15]

[Van den ouden Hondt]

Liefde int ghelaet,

Is niet zonder daedt.

Ephese. 6 Collo. 4. Eccl. 7. ende 23.

GHy Heeren doet v dienaers ghelijck en recht

Wetende dat ghy hebt een Heere int eeuwich leuen

Laet v dreeghen, hemlien niet te veel oplecht:

Maer houdt maete, en wilt elck tzijne gheuen,

Want al zijdy ny Meester, en hooghe verheuen,

God (die alle gherechticheyt sal loonen)

Die en is gheen wtnemer van persoonen. [17]

Van den ouden Hondt.

EEn Ioncker had onder andre eenen quaden hondt

Die bouen alle andere wiste den vondt

Als hy ionck was om dapperlick twild tաngorden

Hy ghijncker mede wt op eenen moorghenstondt

Maer zyn beenen waren gheheel traech gheworden:

Een Hert wierter opghedaen, maer als dաnder porden

Midts crepelheyt, was niet tot loopen gheneghen,

Den Hert ontrochte, dies wiert hy met voeten ghetorden

Den ouden hondt, van zyn Meester vul ondeghen.

Dat de natuere breekt en veroudt, wie macher teghen?

Den Hondt hem vijndende onredelick ghesmeten

Voor zyn eten,

Badt dat hem zyn Meester tէhebreck zou vergheuen

Midts dկude en langhe diensten // oock zoude weten

En niet vergheten

Dat hy beter ghedaen hadde in zijn ionghe leuen:

Eylaes (baste Dըondt) ick zie nv watter is bedreuen

V en behaeght niet dan daer af comt proffijt,

In mijn ionckheyt hebdy my eere toe ghescreuen

Nv achter bleuen:

En in dկude ghij my verstekende zijt,

De vriendtschap in voorspoet duert maer cleenen tijt.

Zoo sietmen daghelicx oock gheschieden

Onder Edel, onedel, en poorters lieden

Zoo langhe zij van haer dienaers dienst verweruen

Zalmense touven, en schoon ghelaet bieden,

Dat elck zie toe, voor zijn bederuen

Want sheeren dienst dat en es gheen eruen. [18]

[D’henne ende haer kiecxkens]

Wilt voor de grijpende zwermen.

Dկnnoosele beschermen.

Esai. 9.

GHeweldighe roouinghe es mispresen

Ende tգleet van alzulcke ghiers

Met bloet ghemijnghelt, sal verbrant wesen:

En de werden spijse des viers

Houdt op van te doene eenich quaet

Ende wel doet,

Met v oordeelen rechte duere gaet

Den drouuen bystaet:

Doet de weesen recht, zoo zijdy vroet. [19]

Dըenne ende haer Kiecxkens.

DEn Hauick ghier, ende Wuwe, hadden vermeten

Iongh Kiecken vleesch tեten

Dies zy beede wtvloghen, als wild van aerde

Zy zaghen een Kiekenkoye, daer onder was ghezeten,

Dըenne die haer Kiecxkens zeer wel bewaerde

En van dees vyanden haer niet en vervaerde:

Want zy en costen daer niet commen ontrent

Zy zaghen haer leedt, dշelck hemlien bezwaerde

Maer niemant noch by te commen hem assaerde:

Maer elck hem spaerde,

Aen voorzienighe wake men de zoorghe kent.

Dըenne ghewaer werdende dees partijen

Gereede haer tot strijen

Haer kooye omrijnghende zonder afgaen

Haer kiecxkens hieldtse by een, wistse te mijen

En als noodt was, heeftse onder haer vlercken ontfaen

De vyanden hieldtse in dկoghe zonder verslaen,

Zy boodtse den beck met zeer cloucken moedt

Wat bespieders mochten ieghens haer opstaen

Daer wiert niet misdaen:

En waren zoo beschermt van teghenspoedt

Ooghe int zeyl hebben is meer dan de schippers goet.

Zoo salmen oock met voorzienighe neersticheden

D'onnoosele weeskins doen alle bystandt

Haer beschermen voor diese gheerne onrecht deden:

En bewaren in vreden,

Ieghens de loosghierighe grijpende handt.[20]

[Den Leeu ende Vos]

Wandelt wijselick ontrent,

Die ghy niet en kent.

Deutro. 5. Psal. 24.

ZVlt ter rechter noch slijncker handt niet gaen, maer

Wandelen door den wech openbaer

Die Dըeere heeft gheboden, op dat ghy moecht leuen

En op dat v wel gheschiede voorwaer

En de daghen dijns leuens moghen daer naer

Verlanghd werden eenpaer,

Int landt uwer uwer bezittijnghe verheuen:

Want Sheeren weghen zyn vul paeys en vrede,

Bermherticheyt ende warachtichede. [21]

Den Leeu ende Vos.

DEn Vos ghijngh wt om een proye naer zijnen aert

Zach van verrre den Leeu, dies hy de vlucht nam

Als van een leelick dier, want hy was vervaert,

Maer als hy den Leeu anderwerf int ghemoete cam

Vandt hy hem niet so quaet nochte gram:

Nochtans heeft hy hem van verren maer ghegroet

Want zulck (dachte hy) gaet dicmaels stil als een Lam,

Diemen wel te tijlick, en schadelick ghemoet.

Den Leeu cam den Vos noch eens ofte tweemael ontrent

Doen wiert hy lancx om min bevreest naer tբetamen

Midts dat hy hem lancx om bet heeft ghekent

Ende als zy doen elck anderen noch naerder camen,

Zoo verstoutte hem den Vos, zonder vreesen oft schamen

Hem aen te spreken, als van ghelijcken zinne:

Ende zy caemen daer naer dickmaels te zamen

Men zeyt wel, dat onkennesse, maeckt onminne.

Sէhelijcx die by ghewoonte met groote lien verkeeren

Met der tijt zij daer aen vriendtschap hauwen

Diese eerst vreesden, achter aen minnen en eeren:

Want de ghewoonte leert alle dijngh zoo wy aenschauwen

Men sal niet schuwen, diemen mach betrauwen. [22]

[D’hondt een stick vleesch draghende]

Niemandt zal in zijn ghenaeren,

Onzeker zaken beghaeren.

Eccle. 14. Iob. 20.

DE ooghe der ghierighen is onversadich

Als hy schoon heeft datmen mach begheeren

Zoo en sal hy dat (als gheel onghstadich)

Zelue bezitten, maer gheel onbeeren.

Prouer. 23. Eccl. Apo. 3.

OM rijck te zijne en aerbeyt niet

Maer stelt v verstandt mate ter dueght

Ende naer de rijckdom doch niet en ziet:

De ghuene die ghy niet hebben en mueght

In onrechte bezittijnghe niet verhueght. [23]

Dըondt een stick vleesch draghende.

EEn Hondt met een stick vleesch, dwelck hem stondt diere

Waende maken chiere

En droucht in zyn muule, al was wat zwaer,

Passeerde een plancke ouer de Riuiere

Daer de zonne int water scheen schoon en clear

Tճtick vleesch gaf een schaeuwe aldaer:

Den Hondt dit ziende, meender naer slocken

Ende twee sticx voor een hebben, maer

Tնleesch ontviel hem, en hy zacher naer,

Zulck verwacht twee voor een, en verliest bee de brocken.

Hy en haddes anders hoe hy wilde schrauen

Bassen, huulen, quicsteerten, hy moest duer drauen

Hoe gapende dat hy oock den hongher iough

Was hy dorstich verhit, hy mocht hem lauen

Want daer zijn vleesch bleef was drijnckens ghenough

Hy zach van verren de brocke die hy ionste drough

Maer hy en conste hem daer mede niet spijsen

Om loopen hem niet zeer den penssack verwough

Dies mocht hy ongheladen rasch tըuuswaert bijsen.

Alzoo varen meest de ghulsighe menschen

Die ghenough hebben om haer onderhaut:

Want te wijlen zij veel zaken willen en wenschen,

Verliesen sij dat sij hadden, en werden benaut

Dus elck boude dat hy heeft, op dat hem niet en raut. [24]

[Duuven ende Hauick]

Oorloghe ende wreedthede,

Brijnght groot leedt mede.

Eccl. 25.

EEndrachtigheyt der Broederen, de liefde daer near

Elck met zijnen naesten, ende bouen desen

Man ende Wijf met elck anderen eerbaer

Een in een paer:

Wel ouer een draghende voorwaer,

Dese zijn voor God, en den mensche ghepresen.

Iere. 2.

ZOuckt de vrede vander stede

Met die v mede zijn,

Want die goede vrede:

Sal hulieder vrede, zijn. [25]

Duuven ende Hauick.

DE Duuen daghelicx hebbende oorlooghe strijdt

Ieghens de Wuwe, die hemlieden benijdt

In eeuwigher tijdt:

Aen een vrome voghel secours ghijnghen zoucken

Op dat zy daer teghens mochten wesen bevrijdt

Met eenen trop wijdt

Zijn totten Hauick ghevloghen met een vercloucken

Begheerende dat hy zoude willen roucken

Haren Conijnck te zijne, tշelck hy heeft ghedaen,

Doende zyn intreye vlooch wt in allen houcken

Heeft gheen vande Duuen in gracien ontfaen:

Die hem onderdanich stelt, moet te wille staen.

Nietmin dan datse de Wuwe wilde vervolghen

Es den Hauick partielick den Duuen bedeghen

Veel gheuanghen, ontpluumt, ende tնleesch verzwolghen,

Hy en lieter gheene vrij, te gheenen weghen

Nochtans als Conijnck behoorde tzijne gheneghen

Om hemlieden te beschermen, en tըouden in vrede

Esser ghեel contrarie gheuallen tseghen

Meer quaets doende, dan huerlieder vyandt dede

Dit ziende de Duuen, met leedtzaemhede

Hebbent beclaecht, en bekent veel lieuer ter noodt

Oorlooghschen strijdt ghedooghen en lijden mede

Dan van andere lijden ouerdaet groot:

Honghereghe Vlieghen die bijten totter doodt.

Zoo hebben oock d'onnoosel altijts ongheluck

Voor een lettel verblijden, lijden meest ongheluck

Eer paeys binnen tlandts, vremde commense beroeren,

V prijsende tzaemen, elc crijchter wt syn pluck

Dեen verstroyt metten oorlooghsche tamboeren,

D'ander ieghens haer eyghen landtzaeten rumoeren. [26]

[Mieren ende Crekel]

Ieghend des noodts tijt,

Wel zoorchvuldich zijt.

Eccle. 9.

NAerstich wilt wesen tաllen saeysoene

Al wat v voor handen comt te doene

Doet dat vrolicken tյwer noodt:

Gaet dan met blijdtschap eten v broodt,

En drijnct uwen wijn met goede moede

Zoo suldy bewaerdt zijn van ieghenspoede.

Prouer. 28.

DIe oeffent zyn Acker, als tot aerbeyt wacker

Sal hebben broots ghenouch:

Maer wie ledich gaet, sal met ellende quaet

Vervult wesen vrouch, [27]

Mieren ende Crekel.

EEn groot ghecriel van Mieren an tswaters stroom

Hadden neerstich huerlieder Ougst in ghedaen

Logierende ghesparich in eenen hollen boom

Daer zijnde wel voorzien van goet terwen graen:

Eer dat zy den Zomer voorby lieten gaen,

Op dat zy inden winter daer by mochten leuen

Den Creckel cam derwaerts al sprijnghende zaen,

Die (duer noodt) gheerne hadde wat in ghwreuen:

Die niet helpt bezueren, salmen tպoete niet gheuen.

Den Crekel hiesch van de prouande een deel

Want van hongher ghevoelde hy zeer groot lijden:

Maer de Mieren ontzeyden hem dat gheheel

Ende en creech anders gheen troostich verblijden

Hem vraghende, wat hy te zomers tijden

Meest hadde ghedaen, ofte te doene plochte?

Hy zeyde int Cooren hieldt ick mijn bevrijden

Daer ick zoorgheloos mijnen tijt ouerbrochte

Om den wijnter dacht ick niet, hoet varen mochte.

Wy sullen als de Miere zoorghe draghen

En te wijlent wy hebben tպomers behaghen

Dats inde Ioncheyt, noch sterck synde en goene,

Zullen ieghens den Winter, dat syn dկude daghen:

Eer wy andere claghen, ende hebben van doene,

Neerstich zijn om ons, en andere te voene. [28]

[Den Vvulf ende Tխanshooft]

wat haet schoonheyt triumphant,

zonder wijsheyt of verstandt.

Sapient. 13.

ALle menschen, hoe goet dat zy oock schijnen

In de welcke Gods kennisse niet en is vonden

Zijn ydel zonder vrucht, tաllen termijnen:

Tպyn gheschilderde grauen binnen vul zonden

En wilt niet oordeelen, tեenighe stonden:

Naer tթnwendich wesen en ghelaedt

Want wat zoo dicmaels goet schijnt, is anders quaet. [29]

Den Vvulf ende Tխanshooft.

EEn Wulf ten huuse van een Beelde snijdere

Zach veel ghesneden Beelden en Imagen

Daer hy vruecht in schiep gheen in weelden blijdere

Ende onder ander schoone personage

Nam hy daer een vande mans visagen,

Zeer constelick en wel ghemaect naer dլeuen:

Dշelck hy keerde en wende, aenzach de cieragen

Met alle zyn aerdicheyt hier beueuen,

Dies heeft hijt ghepresen en zeer verheuen

Van goet faetsoen, schoonheyt, en grootte niet min

En ten eynde heeft hy hier op dit slot ghegheuen:

Tըooft is schoone, ende wel naer mijnen,

Maer wat baetet, daer en steeckt niet medաllen in.

Alsoo vindtmen daghelicx vele menschen

Die wel schoon voort doen, als zijn puppen ghեerdt

En hebben van buten al datmen mocht wenschen

Zij schijnen wijs, goet, ende wel gheleerdt,

Maer alsmense duermerct, ende daer mede verkeerdt:

Men vijndtter niemant thuus, al zoudխent niet meenen

Tzijn ydel hoofden, blocken, houten, en steenen. [30]

[Voghelaer ende Distelvijncke]

Als tէheluck comt vanght,

Niet ydelick verlanght.

Psal. 36. a. Eccle. 19 a.

HOopt inden Heere, en goetheyt doet

Ghy die op dաerde zijt wonachtich,

En in zijn tijckdom en milde goedt

Zuldy ghevoedt werden cratich:

Die de cleene dijnghen (al zijnse onmachtich)

Duer ghiericheyt, dwaselick versmaen:

Die sullen allenskins af-vallen en vergaen [31]

Voghelaer ende Distelvijncke.

EEn Voghelaer hadde een breet net wt gheleyt

En meende te vanghen Voghelen planteyt

Heeft den vloer wel ghespijst tաllen plecken

Maer al cammer een deel in, tշas verloren aerbeyt

Tեn docht hem niet ghenough, hy en wildet niet toe trecken,

Al cammer noch meer toe, tշas al maer een ghecken:

De Voghels vloghen wt en in haer ganghen

Hy meender lancx om meer binnen te necken

In zijn strecken:

En stroyde dicmaels zaet wt met groot verlanghen,

Beter een Voghel in d'handt, dan vele noch te vanghen.

Aldus verbeydende goede auontuere

Zijn zaet wiert ghեten, en brochte den dach duere

Nochtans hoopte hy te crijghen een groot vueghel ghetal,

Hy hadde tՎet eens vul, maer hy gafse cuere

Hy dacht, wil ick, ia, neen ick, tթs noch ongheual,

Was zoo dwaes en mal:

Dat hijse liet vlieghen, maer hy docht ick sal

Dեerste dier meer commen, trecken inde clijncke:

Den auondt viel, hy track alst vervloghen was al,

Ende vandt alleen int Net een Distelvijncke

Die zijn gheluck verzwijnmt, die heeft dobbel mijncke.

S''ghelijcx varen vele ghierighe Lieden

Die tէheluck onachtsamelick laten varen,

Meenende hemlieden sal wat beters gheschieden

En crijghen nochtans niet, dan groot bezwaren

Wel hemlien die haer gheluck ga-slaen en bewaren. [32]

[Puut ende Osse]

Ieghens meerder dan ghy

Niet gheliicken dy.

1. Cor. 4. Sapi. 4. Psal. 3.

DEen sal ieghens dաnder hem niet opgheblasen steken

Want Dըeere God salse van een verschueren

Die hoochmoedich zijn in haerlieder spreken

En ieghens dկuerheyt, hem verheffen oft wreken:

Den verwaenden vyandt moet schande ghebeuren. [33]

Puut ende Osse.

ZOo een Osse ontrent een gracht gaende cam

Daer een Puut in zwam

Die ouermerckende zoo groot zeer hooghe

Met houeerdicheyt, wiert dies opghezwollen gram

Zoo hoochmoedicheyt in nam:

Heeft haer ieghens den Osse ghestelt ten tooghe,

Een oude Puut heeft hier ghehadt de ooghe

Haer radende, niet tպijne zoo opgheresen

Ophief haer lancx so meer, en wierp haer op tդrooghe

En zoo zulck verwaent pooghe:

Wilde ieghens den Osse straf blaesende wesen

Die hem zeluen verheft, wert vermindert mespresen.

Anderwerf noch eens wast haer zoetelick ontraeden

Ghewaerschuwet voor schaeden

En toecommende quaeden

Datse zoo verwaendelick niet en zoude opzwellen

Maer lijdzamich wesen, dաnder Puden oock baeden

Dat zy haer niet en zou ieghens den Osse stellen

Ten baettte al niet, zy ghijnck haer weder quellen:

De opzwellen naren balgh hooghdicke openbaer

Haer waenende oprechten, voor haer medeghezellen

Es terstont met een versnellen

Int midden open gheborsten daer,

Al opgheblasen houeerdie, sal vallen zwaer.

Alsoo ooc wanneer de menschen van staete cleene

Hemlien de machtighe ghelijc willen maecken

En t'vermueghen niet hebben, alzulcke ghemeene

Bederuen hem zeluen, ende commen in weene

Schae, honder, en grief, moeten haer ghenaecken,

Maer manierlicheyt, es goet in alle zaecken. [34]

[Smet met zijn Hondeken]

Zulck hem slapende stercken,

Als andere wercken.

Deutro. 3. b.19.

INt zweet dijns aenschijns (naer dշoordt des Heeren)

Zuldy winnen v broot, tot alder tijt

Dat ghy wederom ter eerden zult keeren,

Daer ghy eerstmael af ghecomen zijt:

Matth. 24. Iohel. 2.

VVaect zoorghfuldelick al duere

Ende weest bereedt bouen al:

Want ghy en weet niet wat huere

V Heere commen sal nt aerdtsche dal, Waect menschen al,

Den dach des duysternissen haest commen sal. [35]

Smet met zijn Hondeken.

MEt eenen Smet een cleen Hondeken wuende

Tշelck hem niet veel voordeels inbrochte

Als zyn Meester smede, gooyde, en cluende,

Dat tըuus, zolder, ende tըanebilt duende,

Hem slaepen ghewuende:

Gherust ghemackelick, hoe hy wrochte,

De noene zoo verbeydende, tըondeken mochte

Als de Meester werck liet, gaen met hem eten:

Rasschelick hem volghende plaetse zochte

Zoot ghetijdelick plochte,

Om onder de Tafel tպijne ghezeten

Dit ziende den Meester, heeft hem verweten

Dat altijts sliep, als hy wrochte vrouch spade

En als de tafel ghedeckt was, hem heeft haest ghequeten

Om tըebben broodt beten,

Ende in zijn vermeten

Niet dede dan belet ende schaede

En slouch den Hondt wt met verdiender onghenaede.

Tsghelijcx vindtmen menschen diueersch van sinnen

Die ledicheyt beminnen

Niet willen winnen:

Maer zijn tաllen wercke ghեel onachtsame

Ende soo traechledich sijn buten en binnen

En zijn tot proffijt te doene onbequame

Menschen buten redene, die (tsij hoe dat came)

Hem seluen nieuwers toe souden willen gheuen:

Dan tot droomen en slapen, die tըuerer blame,

Willen op ander lieden aerbeyt leuen. [36]

[Iupiter ende Puden]

Altijts salmen leeren,

De goede Princen eeren.

1. Petri. 2. Titum. 2.

IN alle vreese tot uwen Heeren

Ghy dienaers tooght onderdanichede,

Niet elleene den ghenen, die duechdelick verkeeren

En goetheyt vermeeren,

Maer oock den ghenen die straf ende hart zijn mede

Der niet teghenzegghende, tէheender stede

Ghenouchsaem, met een bedrieghende moedt:

Maer tooghende alle ghetrauwichet goet

Ende wat ghy doet, vreest God wt liefden zeere,

Zoo insghelijcx biedt den Coniinck eere. [37]

Iupiter ende Puden.

DE Puden wesende vry in huer watersteden

Hebben Iupiter menichwaeruen ghebeden

Dat hy hemlieden een Conijnck wilde gheuen

Blijuende begheerende, gheenssins te vreden,

Wierp hemlieden eenen grooten block beneden

Door tէroot gheruusch int water, begonsten beuen:

Zy zweghen, zy zaghen, der ontrent ghedreuen,

Waren verblijdt, ende hebben hem ghegroet

Wat homage zy hem daeden, vonder in gheen leuen

Van clouckheyt beseuen

Maer es stille ghebleuen

Dies waren al tsamen niet gherust int ghemoet

Zulck es dՏuerheyt te stranghe, en zommich te goet.

Midtswelcken was haer die Coninck niet anghenamelick

Van nieus baeden eerzamelick

Om een ander, vaeliander, ende tեs gheschiet:

Hy zendt den Houaere, die zy ontfijnghen tamelick

Die terstont hemlieden bestoormde zonder beyden yet

Hy verzwalgher diueersche, spaerder een niet

Bezochtse int Lisch en Riet

De Puden verbaest deser maegher auentuere

Baden om gheholpen tպijne, wt tպwaer verdriet

Zonghen op haer liedt:

Datse een ander Conijck mochten hebben tըaerder huere,

Zulck waent zijn verhoort, zijnght voor doofmans duere.

Zoo varen zij, die paeyselick zijn gheregiert

Van een goederhande Prinche, aen allen zijden

En niet connen houden, als ondancbaer ghemaniert:

dՈeere God zendt eenen dieserudelick aenthiert,

Om die weeldich zaeten, met oorloghe te castijden. [38]

[Craeye ende t’schaep]

D'onnoosele meest,

Wert ghetrocken, gheteest.

Leuit. 25. Iere 12. Eccle. 35.

MEt gheen gheweldt verdrucken zult ghy

Maer die men sal met ghewelde verstooren

wt d'landt, diese onrecht doende zy

Zultse staen by, en verlossen vry

T'ghebet vanden ghequetsten, sal dՈeere aenhooren.

Ephesi. 4.

ALle opsprake, beroerte, ende bitterhede

Roupen, ende hartgrammelick vermaen,

Met alle quade boose zede

Ouerlast ende quellijnghe mede

Doet, dat die zijn van v afghedaen. [39]

Craeye ende tՠSchaep.

EEn Craeye cam ghevlerckt

Zoo zy hadde bemerckt

Op de rugghe van een onnoosel Schaepkin goet

Al zatser naer haer eyghen ghemack

De wulle open track

Totten velle stack

En heeft so langhe ghespinst dat heeft ghebloedt

tՓchaepken wiert half gram ghemoedt

Heeft totter Craeye ghezeyt goet rondt,

De quellaige, die ghy my stoutelick doet

Houdt onder den voedt:

Zoudt ghy niet doen, eenen bijtenden hondt,

Want zoudt terstondt

Vijnden uwen Meester, zonder veel bezwijcx,

Dկnnoosel en verghtmen niet veel ghelijcx.

Ick kendt, tեs waer

Ende openbaer:

De Craeye zey daer

Maer, voorwaer,

Wien ickt verghe, dat weet ick wel:

Die paeyzelick zijn

Doe ick meest ghepijn

Want zijn zonder venijn

En die hem weeten zouden, doe ick gheen ghequel.

Sէhelijcx soo ist in tճweerelts voortstel

Dկnnoosel simpele vol ongheuals

Die niet gheerne zouden wesen rebel,

Hoe lastich, hoe fel:

Salmen t'sack legghen meest op den hals. [40]

[Vvildt Vercken ende Ezele]

Houdt voor gheen onrecht,

Datmen v meszeght.

Esai. 51.

EN wilt niet ontzien der menschen verwijt

EndՍ huerlieder lasteren wilt vreesen niet:

Want ghelijck een cleet, salze (metter tijt)

Den woorm eten, en als wulle zonder respijt,

Zoo salze de motte verslinden ziet.

1. Tessa. 5. Luce. 6. Prouerb. 14.

Ghebenedijt die v vermalijden zwaer

Tot een yeghelick wilt oock lijdtzamich wesen

Die lijdtzaem es, duer veel voorzienichet claer:

Wert gheregiert certeynlick, maer

Die onlijdtzaem es, verheft zijn zotheyt mespresen. [41]

Vvildt Vercken ende Ezele.

EEn Esel plompbeestich was loerd ende hot

Quijlende besnot

Anders niet zoekende dan een ghestroyt warm cot

Leelick onbesneden, gheschickt tot aerbeyt

Es van een wildt Vercken soo schimpghecklick bespot

Met diueersch iniurien hem meer aenghezeyt

Een slaue was vul alle traeghledicheyt

Weerdich met slaeghen te lijdene pijne:

En tշilt Vercken van hem zeluen houden grauiteyt

Tճcheen hem en ghebrack niet, maer zey ten sijne,

Dat den Esel oock botmulich in schijne

Lanckoorich was, die niemandt conste beminnen

Den Ezel bleef lijdtzamich, met simpelen grijne

En verdrought al met ghetemperde zinnen

Die iniurien verdraeght, sal dաenzegghere verwinnen.

Insghelijcx sullen wy ghewillich verdraeghen

Tot allen daeghen

Al word wy ghevloect, of gheweynscht veel plaeghen

Endկns aenghezeyt wort alderhande leedt

Zijnde blijdeghelaetich sonder versaeghen

Met weewijtich claghen:

Zoo salmen veriaeghen,

Alle oprijsende gramschap wreedt

Zachte andtwoorde, vercoelt gramschap heet.

Ende die hem lijdtsamich beeleedt

Laet zegghen al dat den benijdere wille,

Gherust sal hem zeluen vinden ghereedt:

Als die upsprekers sullen sijn in gheschille. [42]

[Man ende Leeu]

Zulck hem beromt.

Die in lijden comt.

Luce 1 f 5.

DIe betrauwen op haer zeluen, oft op haer macht

Dըeere sal die teenegare verlaten,

En die hem berommen van haer eyghen cracht:

Veroodtmoedicht, ten mach haer niet baten.

Sopho. 1.

GOd de Heere sal zyn verclouckijnghe handelen,

Op alle die vermetelick wandelen. [43]

Man ende Leeu.

ZOo een Man endՠeen Leeu hebben tsamen ghewandelt

Onder ander propoosten en materien zwaer,

Hebben van huer cracht, foortsen, en coraigen ghehandelt

De man bet dan den Leeu hieldt hem stercker clear

Voortgaende zyn commen aen eenen pijlaer

Waer zy zaghen eenen grooten Leeu in ghehauwen

Van een man ghedoodt, dies hy zey totten Leeu daer

O fier rebelle Leeu, wilt dat wel aenschauwen

Waer vp wildy v betrauwen?

Al mocht dien Leeu zijn gheweest van grooter cracht

De man heeft hem (spijt zyn muule en clauwen)

Gheheel onderdanich ghebrocht, onder zijn macht

So wel lacht de zulcke naer, als die vooren eens lacht.

Dus ist (sprack den Man) wel openbaer blijckelick

Dat den Man edelder en sterckere dan den Leeu zy:

Den Leeu sprack, dat es niet autentijckelick

De werckman mocht maken zoo ghewilt hadhy:

Den Leeu ghijnck dies den man wreedzinnich by

Sprack, weert v sterckman, laets elck anderen touuen

Om weten, wie de sterckste wert, ick og ghy

Dat moegh wy met ons eeghin wercken hier prouuen

De Man bleef int bedrouuen,

Daer tճtick openbaer es, gheen ghetughen behouuen.

Sghelijcx verwaent hem sulc in sterchoogh vermeten

Van cloucke faiten, die by soude bestaen

De ghene die haest wert neder ghesmeten

Tճijnder schande verweten, dus verandert zaen,

Spinrocken voor Lanchen, moet ghelijcken waen:

In sijn wapen ontfaen. [44]

[Puut ende Ratte]

Die peynsen doen quaet.

Ghebuert oock quae daet.

Prouerb. 26.

GHeթjck als hy, die schichten schiet ter doodt

Schadelick es, en zoo tճchietenen spoet

Insghelijcx zoo es een man schadelick groot

Die bedrieghelick zynen vriendt hinder doet:

EndՍ als hy wort beuonden gheueynsdլick ghemoedt,

Om hem excuseren zaen:

Met galle ghemijnghelt onder zoet,

Zeght hy, ick hebt al spelende ghedaen. [45]

Puut ende Ratte.

EEn Ratte es totter Puut ghearriueert

Om ghevoert te werdene ouer Zee

De Puut heeftet haer gheconsenteert

Ende vriendelick tճamen gheaccordeert

Dies spranck zou den Puut op de rugghe ghedwee:

Wel minzamelick voeren zoo alle bee

Maer de Puut had in een gheveynsdelick dijncken

Dat eer zy souden commen te Lande alree

Een zouder lijden wee:

Waert mueghelick de Ratte helpen verdrijncken

Tեn zijn niet al vrienden, die vrienden blijncken.

Been aen been waren zy tպamen ghevlochten

Op dat zy te zekerst bee ouer gherochten

De Puut oock waende de Ratte versmooren

Een Wuwe zach datse int water vochten

Vloogh nederwaerts, greep de Ratte byden ooren

De Puut moeste volghen, hoe int verstooren

Voor eenen proy heeftse alle beede ghegrepen

De Puut om ontworstelen, conste hem niet oorbooren,

De Rat hildt hem te stijf metten voeten ghenepen

Die quaet peynst, quaet sal oock op hem drepen.

Dicwils hij punitie ontfaet

So wie anderen bedrieghelick zouct,

Ende ieghens sijnen naesten peynst quaet

Als hy daer alder minst op rouct:

EndՍ hoe verclouct

Met alzulcker maten (moet yeghelick weten)

Ghy meet ten sijne:

Met alsulcker maten, sult werden ghemeten

Tsij troost of pijne. [46]

[Den Hane op den messink]

D’onwetende dach en nacht

Alle wijsheyt veracht.

Prouerb. 2.

EIst dat ghy wijsheyt neerstelick en zaen

Als gelt te zouckene wilt onderwinden,

Zoo sult ghy Tճheeren vreese verstaen

Ende Gods kennisse sult ghy vinden.

Prouerb. 17.

VVat baet den Zotten tըebben rijckdom by hoopen

Als hy daer gheen wijsheyt can mede coopen?

Prouerb. 8.

ALle die wijsheyt haeten, hebben de doot, lief,

Hem zeluen doende dies, een zwaer en groot, grief. [47]

Den Hane op den messijnk.

EEn Hane zouckende zyn beiagh

Inden dagh

Zoo hy ghewoonlick neerstich plagh

Op eenen messinck scrabbende daer

Een costelicken steen hy daer vinden zagh

Die daer lagh

Reyn, zuuer, schoone, blijnckende, en claer,

Nochtans en achtըijse gheensins, maer

Zeyde, een ander ionick v schoonen steen

Die v in weerden hilde voorwaer

En volghde naer:

Want al zijdy duechdelick goet, en zwaer,

Lieuer hadde ick gheerste, cooren, zulck dijngh alleer:

Datmen niet en bezicht, achtmen wel cleer.

Insghelijcx hebben sij een aertsch ghemoedt

En sijn onvroedt

Die voor den gheest kiesen vleech en bloedt

Die inder erden schrapen meest tաllen tijden

Zoorchvuldich en grijpghierich zijn naer tէoedt

Dat vergruwelic is, en soo veel quaden doedt

Die metter spoedt:

Wetentheyt ende wijsheyt terden onder voet

Ende God oock gheheel stellen besijden,

Laetende die claerheyt voorby lijden. [48]

[Vanden ouden Houaere]

De Ionghers moeten zaen,

Dկuders gheerne bij staan.

Eccle. 3.

ONtfanght die ouderdom van uwen Vadere

Ende en bedrouft hem niet in zijn leuen,

Eist dat zijn verstandt hem begheeft tեenegadere,

Mesprijst hem niet. willet der oude vergheuen.

Eccle. 7.

VAder Moeder eerst, ghedijnct dat ghy niet en waert

Maer dat door hemlieden v gheboorte zy

Zoo zy v ghedaen wter liefden aert,

Insghelijcx zultse zoo wederom in noodt staen by. [49]

Vanden ouden Houaere.

BOuen al

Int aerdstsche dal

Van die zijn inder voghelen ghetal

Dըouaere

Int openbaere

Es in natuerlicke liefde prijselick

Huer Ionghen cleene,

Verlaetende gheene,

Maer int ghemeene

Es die neerstelick prijselick

Hopende dat zy alsoo vprijselick

Voorzichtich wijzelick

Zouden inder ghelijcke pleghen

Ende als zylieden van ouden ijselick

En cranck ter vloghe souden zyn bedeghen

Huer aes bezouckende in allen weghen

Ende zoo zoorchvuldich vercreghen

Brijnghent ghedreghen,

Haer Ionghskens naer, in alle saeyzoen:

Dus wieder ware tseghen

De ionghers volghen, zoo zy dկuders hebben zien doen.

Tsghelijcx tեenen bewijse, de menschen voedere

Behoorden te zijne in huere ghanghen

Dan onredelicke beesten, om Vader en Moedere

Bystant te doene in noodts bedwanghen,

Van wien zy secours hebben ontfanghen

Besoorghsaem om hemlieden wt liefden en ionsten stelpen

Als zij weemoedigh laghen int verlanghen

End'em seluen gheensins consten helpen. [50]

[Ram ende Stier]

Zulck clemt, haest dealt,

Zulck waent, die faelt.

Prouerbe. 15. Luce. 1. Psal. 74.

DE Heere sal thuus des houeerdighen breken

Hy wederstaetse, en salse van haer stoelen steken,

Dus en wilt v hoornen van sterckte of ghewelt

Niet verheffen, verwaent zijn noch spreken:

Maer oodtmoedich v met uwen roup te vreden stelt

Op dat ghy den Heere uwen God niet en quelt. [51]

Leeu Esel ende Vos.

DEn Leeu, den Esel, en den loosen Vos stamen

Den iaght aen-namen:

Door velden, bosschen, bramen, en beloouerde weghen

Hendelick iaghende, so verre camen

Dat zy een goet wildtvangh hebben creghen

Den verwaenden Esel wiert terstont gheneghen

Die te bedeelne, zoot hem best dochte:

Den Leeu wiert verstoort, al heeft hy ghezweghen

En daerom den Esel verschuert, en tonderbrochte

Met tլijf hijt becochte door zijn botte manieren

Tէhaet wel daer de minste de meeste obedieren.

De Vos die zach watter was bedreuen

Stondt in vreese van te laten tլeven

Den Leeu gaf hem last vander gheughen beeste

Tusschen hem tween zou hy de deelijnghe gheuen

Op dat elck met tպijne mocht houden feeste,

De Vos gaf den Leeu het alder meeste

Ende tխinste voor hem zeluen heeft hy ghehouden daer:

Den Leeu dit ziende, vraeghde met blijden gheeste

Wie hem die wete gheleert hadde openbaer

De Vos andtwoorde claer, naer den Esel ghekeert:

Vooren bewesen, es naer gheleert.

Zoo sal oock niemandt ieghens die sijn machtich

Hem stellen, of te stoutelick wandelen ontrent

Maer onderdanich wesen gheschietlick voordachtich,

Hooren, zwijghen verdraeghen, eendrachtigh;

Ende daer zij ouer hebben regiment

Niet te doene sonder consent

Want claer ist bekent, naer d'oude leere:

Daer gheen bedwanck es, en es gheen eere. [54]

[Arendt ende Craeye]

Eert werde te spade.

Ziet wien ghy comt te rade.

Tobie. 4. Eccle. 32.

ZOuct raedt vanden wijsen altijts ter trauwen

Ende doet niet zonder wijsen raedt

Naer dat ghedaen es, falt v niet berauwen:

Inden wech der vallijnghe niet en gaet.

En vreedtsame vrienden zouckt toeuerlaet

Hebter vele van die, ende houdtter v aen:

Maer hebt van duusent een goede raedtsman.

Prouerb. 22. a 3.

EEn listich mensche loofelick zaen

Verberght hem, ende ziet dat quade

Die dwase, es recht duere ghegaen,

Ende lijdt groote schade. [55]

Arendt ende Craeye.

DEn Arendt die hadde voor zynen treck

Een Oester gheuanghen, die hy waende eten

Maar omme die te brekene met zijnen beck

Hadde ghebreck,

Want daer toe en wist hy gheenssins de weten:

Een Craeye dit ziende, heeft haer ghequeten

Als voorzienich loos, gaf den Arendt raedt hier van

Zeyd, vlieghter inde lucht mede, zonder vergheten

Ende laetse op eenen steen vallen, zoo es zou ghespleten,

En sal breken, dan valter dapperlick an.

Twas ghezeyt, ende tշiert alsoo ghedaen

Den Arendt es hoogh opghevloghen zaen

Verwachtende een lecker beetkin zoot scheen

De Craeye zach hy vpwaerts kijkende staen

dՏester liet hy vallen reghel recht op den steen

Ende es daer te barsten ghebroken in tween:

Dit ziende, zoude nederdalen ter cuere

Maer de Craeye greepse, ende been ouer been,

Vloocher zelue mede haestelick duere.

Zoo die om zijn eeghin proffijt alleene

Tsij groot of cleene

Ander raedt, en es te gheloouene niet:

Want die hem ghelooft, comter by in weene

End' int ghemeene

Bedrieghelicke schade wort hem gheschiet

Zulck ghebruuct daer, diet toebehoort vp ziet,

Dies lijdt verdriet. [56]

[Vanden droncken Hert]

Dronckenschap tաllen lande,

Es zonde schae en schande.

Iere. 35. 3. Regum. 20.

EN wilt v niet drijncken zat of vol wijns

Waer wt volghd een onbըoorlick wesen

Onder zijn goetheyt licht wat venijns

Zijt sober, in hem te nutten (zoo wy lesen)

Dronckenschap is van God zoo mispresen

Dat hy de dronckaerts zijn rijck ontzeyt,

Wee hem dan die daer zyn hert aen leyt. [57]

Vanden droncken Hert.

HOort Dronckaerts wat dեxempelbouck belijdt

Vanden Hert die tպijns Meesters maeltijdt

De Croesen wt dranck

Als de maeltijdt ghedaen was, eens ghedrocken heeft hijt

Dat hy droncke wierdt, ende zoo zijnde verblijdt

Hy hubbelde ende sprangh,

En viel ouer een block, ghestrect ligghende langh:

Door dronckenschap moeste daer zijn been verstuucken

Daer naer wildըy noyt van tճelfs, noch door bedwangh,

(Dus hem vindende cranck)

Gheen anderen dranck, dan claer water ghebruucken:

Hoort ghulzighe buucken,

Die wijn, bier, by Coppen, schaelen, croesen, en cruucken,

Zoo veel in-neemt, dat v de ooghen wtweenen

Laet v dranck ghetempert zijn in dijn beluucken

Eer ghy drijnckt versmacht, dat ghy breect hals of beenen

Wildy wijs zijn, renunchieert alle Bachus leenen,

Drijnct niet dat dաders staen ghespannen als pesen

EndՍ hoe v ander Dronckaerdts verachten vercleenen:

Sober zijt, en wilt altijt wakende wesen.

Wee v Dronckaerts vol quader manieren

Die vrouch opstaet om Bachus t'anthieren

EndՍ om te drijncken vrouch, tot tsauendts laete,

Op dat ghy moecht vande wijnen ende stercke bieren

Heet en verwect worden tot oncuusscheghen staete,

In v maeltijden harpen zijn, van cleender baete

Lieren, fleuten, tamboeren, soomen zien can:

In ydelheyt ghebruuct ghijt, ghեel sonder maete

En des Heeren wercken, die en ziet ghy niet an. [58]

[Gheete en den Vvulf]

Tes prijselick en fijn,

Ionghers dՠouders onderdanich zijn.

Deutr. 21.

ZOo wie een Zone heeft die wederspoorich zy

Naer Vader Moeders gheboden, niet hooren meent,

En onderdanich niet wil zyn: Naer de Wet sal hy

Vanden volcke werden ter doodt ghesteent.

Ephe.6. a Colls. 3. C Exod 20b Deut. 15.b

GHy Kinderen weest ghկorsaem inden Heere

V Ouders: Want zulcx recht en reden wt gheeft

Eerdt, bemindt, Vader en Moeder zeere

(Dwelck een ghebodt is dat een belofte in heeft)

Op dattet v wel gae, en dat ghy hier langhe leeft. [59]

Gheete en den Vvulf.

EEn Gheete ghijnck te veldewaerts tըaren ghewinne

Ende het thuus haer ionck Gheetkin teer en cleene

Hem ghebiedende dattet niemandt zou laten inne

Wie datter oock clopte, want zulck was zy van zinne

Datse vaer hadde, alst ionck bleue alleene

En datter niemandt aencoste, dat zou commen in weene

Dus thuus ghesloten hebbende, trackse duere:

En beualt den bewaerder van al int ghemeene,

Goede zoorghe, en rade, houden alle dijnghen in viguere.

De Wulf heeft van verre dese zaecke verstaen

Naer tըuus es rasschelick commen ghegaen

Ende waende als de Gheete zijnen voys vermaecken

Doet opene Ioncxken (sprack gheveyns dlick zaen)

Ick brijnghe wten velde al onse noodtzaecken:

Neen zeyde tGheetkin, ghy moet buten waecken

Want door de veynster-splete, zoo zie ick wel

Dat ghy een snoo Wulf zijt, met verhongherde caecken

My te bedrieghen was v voortstel

Vanden eersten beghinne, maer ick vliede zulck spel

Zouct elders v aes, ghy gheraect hier niet inne,

Yeghelick sal hem bewaren met voordachten zinne.

Bewijsende den Kinderen die onderdanich zijn

Met een blijde aenschijn

Tgoe beuel dat Vader ende Moeder ghebieden

Dat die wijselic en wel doen tաllen termijn,

Maer die haer willeken volghen, die drijncken tնenijn

Daer door zij commen dicwils in groot beswaren,

Wel hemlieden die haers Ouders raedt bewaren. [60]

[Landtsman ende Satyre]

Wacht u t’allen termijn.

Voor die dobbelmondich zijn.

Eecl. 2.

DIe dobbel van herten zyn, wee de ghuene

Die oock boos zyn van lippen bedeghen

Ende quaet doenders metten handen ghewuene

En den zondaere schalklistich gheneghen

Die opder aerden gaet met twee weghen.

Iacobi. 4.

ZVuert die handen van zondighe smerten

O ghy zondaers, ende v int goede, quijt,

Ende maect puer zuuer die herten

Ghy, die dobbel van ghemoede, zijt. [61]

Landtsman ende Satyre.

EEn Satyre gheuonden int wilde busschayge

Coude dede hem oultrayge, Dies tպijnder aduantayge

Was van eenen Landsman tպijnen huuze gheleedt

Thuus commende duer lanck ghegaen passayge

Dunne in habituayge, Mids sober gayge,

De Landsman dede maken den cost beret

Eer daer vier was, zyn aermen onder dկcxels smeet

Aessemde in dըanden: De Satyr neder zat

t՗ijsde den pot te viere, eer de Man broot sneet

Weder aessemde zoo hy eens hadde ghehadt

Tghuent die natuere gheeft, qualick canmen weeren dat.

De pap wiert ghecooct, daer was coucke noch wafele

De Landtsman was schamel, hadde cleen ghewin

Men stelder elck een schotel heet paps ter tafele

De man hebbende de zijne, terstont bliesser in

De Satyr verwonderende in zijnen zin

Dochte dat hy daer niet langher dienen zoude

Aessemde verwaermdըem int eerste beghin

Ende blaezende hy zijnen pap vercoude,

De Satyr sprack als de boude (ende vertrack onversaeght)

Zulck wel vier in deen handt, en dander water draeght.

Insghelijcx vijndtmen menschen met dobbelgronde

Die in corten stonde

Alsnu prijsen, ende haestelick versmaeden

Goedt en quaet sprekende met eenen monde

Hier vercoelen, elders doende blaeckende schaeden

Niet eendrachtich in woorden, ende wercdaeden

Maer tweevoudich stichende veel gheweens

De mondt lacht, en de tonghe can verraeden

Want t'oort en therte, zijn niet bee eens. [62[

[Iongleur, Schemijnckel, en mercatte]

Natuerlicke daedt,

Voor leerijnghe gaet.

Galat. 5. Eccle. 9. en 18.

STaet, ende en wilt wederomme, ziet

Met tթock der slauernie, ghehouden worden niet

Dat zy gheen ydelheyt en zien af-keert dijn ooghen

Metter dansseresse gheen ghemeenschap biedt

Naer v begheerten te ghaene, en wilt niet pooghen,

Keert v af van uwen wille, want wildy ghedooghen

Dat ghy uwer zielen gheeft haer begheerlickheden

Zoo sal zy v maken (naer twijsemans vertooghen)

Tot blijdtschap uwer vyanden in onvreden. [63]

Iongleur, Schemijnckel, en mercatte.

EEn Schemijnckel en Meercatte moylick ghepareert

By een Iongleur tot tumelen en danssen gheinstrueert

Waer duere hy al bet, dan den theercost ghecreegh

Zy dansten toer demy toer fraey onghecesseert

Ende wisten op tըoudene als de Muzel zweech

Als tՓchemijnckel stoop, de Meercatte neech,

Al te wackerlick dansten oock bee ouer tՅy

Spronghen oock den sommersault, ieghens eenen weech

Tշelck best gheleert van al was zoo menich zey

EndՍ als de Muzel maecte van alaerme ghescrey

Met Poengiaerden ghijnghen elck anderen te keeren

Maer als de Meester teecken ghaf, elck zyn gheweere af ley:

Dicwils zietmen bet een beeste, dan een mensche leeren.

tՇhebuerd eens zoo t'ochemijnckel een venue maecte

Een Wijf zadtter, die wt haer schoot noten craecte

Hy keeck, iueckschoerde, zach op zijn Meester zwaer

Emmers ten eynde van zijn consten staecte

Liep naer t'ijf metten noten, de Meercatte naer,

t՗ijf eylaes, die maecter zeer groot mesbaer

De Meester goydթnt hoopken, met de Muzelstock stijf,

tՖolck traen-ooghde van lachen, zoo zy zaghen daer

Die Beesten om de noten vechten, lijf om lijf

Ia zochten onder de schoot noch van tաerme wijf

De Meester schooter tusschen, zulck zey doe int vertrecken

Gheen cleederen connen der natueren aerdt bedecken.

Sghelijcx eist ooc metten aermen of metten Rijcken

Die dwaes of zot zijn, nochtans moylic ghecleede

Zijnen aerdt en sal hy niet connen wijcken

Hy laet zijn zotkin wter mauwe kijcken

Oock sietmen an hem blijcken, meer dan by weet. [64]

[Vande bevreesde Hasen]

Eenen stercken moedt

Is ieghens vreese goet.

Eccle. 7. Matth. 10. Esa. 8.

VVilt niet cleenmoedigh wesen in uwen moedt

Den Heere der heyrscharen vreesijnghe doet

Ende zy v vervaertheyt, die ouer al ghebied:

Tճal v wesen tot een helichmakijnghe goet

En die tլichaem dooden, wiltse vreesen niet

Maer veel meer vreest (zoo Christus ghebiet)

Die de ziele ende tլichaem ten ghequelle:

Eewich verdommen mach inder helle. [65]

Vande bevreesde Hasen.

ZOo int Bosch veel Hazen zouden vergaderen

Esser op-gheresen wijnd, tempeest inde lucht

Doende ruuschen en waeyen, loouers en bladeren,

Midswelcken bevreest zijnde, naemen de vlucht

Cort in een ghecrompen, heeft elck gheducht

Vluchtende ghecomen zyn (zeere bezwaert)

Tot aen een marasch, daer op dըouuer onverzucht

Veel Puden zaeten, die al wierden vervaert

Dies spronghen zy totten gronde diep nederwaert

Naer haerlieder aerdt, om secretelicxt berghen:

Die bevreest es, weet niet watmen hem mach verghen.

Hoe (zeyde een Haze) wat sals gheschieden?

Wie mach ons mesbieden?

Zelue zien wy nv, dat tկnsen trooste goet

Die groten hoop Puden tsamen van ons vlieden

Laet ons lieden

Hebben vrome coraidge, en huyschen moedt:

Wy zijn ghelijft bequame, snel, licht te voet

Noet anders dan coraidge, can ons nv ghebreken

Coraidge somtijts meeste verwinninghe doet

En zijn weder ten Bosschewaerts in ghestreken

Die moedeloos es, hem sal Fortune versteken.

Sghelijcx sal niemandt seer lichte versaeghen

Maer blijuen ghestaedigh in sijn plaetse daer

Altijts wel ghemoedt ieghens alle plaeghen:

Clouck zonder omme kijcken, niet wanckelbaer,

Die volstandich blijft, sal verwinnen eenpaer. [66]

[d’henne ghedoodt om de eyeren]

Te ghierich verkiesen

Doet somtijts verliesen.

Prouerb. 14.

DE ooghe der ghierighen es onverzaedich quaet

Int deel der ongherechticheyt, die altijts begheere

Meer ende meer, hy en sal niet werden verzaedt

Tot hy verderuende, zyn ziele verteere.

1. Timoth. 6.

DIe wortele van alle quaden

Es begheerlicheyt des gelts niet om verzaeden

Դ Welck zommich begheerende, zoo wy aenschauwen

Hebben ghedoolt van tՇhelooue in boose daeden

Wilt dan op den rijckdom niet betrauwen. [67]

dՈenne ghedoodt om de eyeren.

EEn ghierighe Corre, om yet te gheuene ley

Had een ionghe Henne zoo van natueren

Die haer alle daghe leyde een gouden Ey

Wieder maecte gheschrey

Vroylicheyt moester haer by ghebeuren

Dies rijckdom vercreechse door tլanghe ghedueren,

Die eerst was aerme omtmoedert ontvadert

Nochtans bleefse in huer ghierighe cueren

Om raepen ende scraepen altijts vroom ghe-adert:

Zulck ghebruuct somtijts minst, dat hy heeft vergadert.

Nochtans van ghiericheyt niet zijnde vervult

Dochte de Henne was binnen verguldt

Dus om den schadt gheheel hebben rasch onbezweken

Zonder advijs den hals af ghesteken:

Zou ghierich brandende heeft binnen ghekeken

Meende den proy hebben teenegaer ghecreghen

En vandtter niet anderssins in ghebleken

Dan zoo ander Hennen te zijne pleghen,

En was qualick bedeghen, Doe sprack zy versaeght:

Als een zaeke ghedaen es, eist te laete gheclaeght.

Sghelijcx de sulcke es eeghin wijs

Die haestich sijn voor nemen te doene beslaet

Zonder rijpen raedt, ofte voor-advijs

Want dan hem dկngheluc meest dobbel slaet:

De mensche obstinaet, Die met sijn hooft door gaet,

Waent somtijts wesen soo expeert

En veel te winnen, maer den eyndt is quaet,

De ghiericheyt alle wijsheyt en t'proffijt wt weerdt. [68]

Eghele ende t’serpent Vipera]

Ziet wien dat ghy logiert

En met wien ghy anthiert.

Eccle. 11.

ZIet toe, een leedt alle menschen zoo snel

In v huus niet,

Want de laeghen vanden bedrieghende fel

Zyn vele ziet.

Prouerb. 11. Roma. 13.

HY es aerme van herten voorwaer

De ghene die int vriendelick vergaer

Ziinen vriendt versmaet

Maer een verstandich mensche sal zwijghen daer

Want openbaer:

Liefde des naesten en wert gheen quaet. [69]

Eghele ende tճerpent Vipera.

DEn Eghel scherp gheburstelt rondsomme tնel

Een Dier vreezelick fel

Heeft aen Vipera tՓerpent verzocht een bede

Hem een wijnter in te nemene, zouden bee wel

Paeyzelick wonen in een woonstede:

t՗iert gheaccordeert, dՅghel intreye dede

tՇhebuerde, elck zou ligghen om rusten daer near

dՅghel keerde wentelde, tՓerpent hads onvrede

Ghevoelende van zijn burstelt pinsijnghe zwaer

Totten daeghe claer:

Die vrij eeghen es, leeft wel gherust voorwaer.

tՓerpent mercte dat van hem onwijselick was ghedaen

dՅghel tzijnen Logijste zoo tըebbene ontfaen

Die zoo moeytlick was van tեerste beghinnen

Badt dat hy daer goelicx wt zou willen gaen

Midts dattet voor twee gasten te nauwe was binnen

Den Eghel dit hoorende, sprack verstoort van zinnen

Ghaeter zelf wt, die hier niet cont ghedueren:

tՓerpent zacher gheen plaetse, en om ruste te winnen,

Croop wt, lieuer dan onruste te bezueren

Zulck waent Meester van zijn huus zijn, tխoet ander ghebueren

Sghelijcx varen zij die op een goet aenschauwen

Ander menschen goetionstelix doen bystant

Als vriendt, haerlieder eyghen huus betrauwen

Ia die eerst vrij waren, hem zeluen benauwen

Haer selfs te buten gaende, dաnder crijghen dըueuerhandt

Eyndelick zulck Callant, anthierende zijn tweestere

Mach by Gast ontfaen sijn, wert zelue Meestere. [70]

[Ackerboer ende Muus]\In wercke daedich

Zouct Vrienden ghestadigh.

Eccle. 25

ZAlich es hy die inder aerden leeft

Een warachtighen Vriendt gheuonden heeft

Ende om alle deught tկorbooren,

De rechtueerdicheyt vertelt, der hoorender ooren.

Eecle.

EEn ghetrauwe Vriendt, es een medicine

Des leuens, om bewandelen de aerdtsche padt

Stercke beschermenesse, tաllen sijne

Ende die dien vijndt, vijndt eenen schadt:

Vrienden zijnder oock dat tafel-ghezellen zijn in groots,

Maer die blijuen niet by inden dach des noots. [71]

Ackerboer ende Muus.

EEn Ackerboer cluchtboerdich die tբierbanck anthierde

Veel cluchten verzierde,

In wiens herte niet lichte onghenoechte daecte

Eens tsiaers (ter eeren zyn gheboortdach) vierde

Dies hy voor zyn Pacht-hof een groot vier maecte

De vlamme (metten winde) ten huuse in-daecte

Ende niet en slaecte,

tՂrande dies ouer al, qualick costhijr tusschen

Hy zacher op dat zoo aen allen zijden blaecte

De timmerayge craecte,

tՂleeffer al, hoenders, hennen, duuen, spreeuwen, musschen

Die zonder water stille staet, gheen brant can blusschen.

Coeyen, Caluers, Zwijnen, hoe lettel int hoopen

Moestent mede becoopen

Hy aenzach gheuouden tsաerms den brant voorwaer

Zach een Muzeken haest van achter wt loopen

Abandonneerde den brandt, end' hy lieper near

Heeft ghecreghen, ende zonder ghespaer

Weder-keerende claer,

Int openen vier tՍuzeken hy gheworpen heft

Zey ondancbaer die, in tijden van weelden openbaer

Bleef my bij, Maer,

In verdriet en ieghenspoet, ghi my begheeft

Hy vijndt veel tafel-vrienden, die in weelden leeft.

Sghelijcx soo langhe alst met eenen wel gaet

In gheluekighen staet vijndt hulp en raedt

En veel vrienden commen hem bystandt bereeden,

Maer als hem Fortune weyghert huer ghelaet

End' hem wederstaet:

Haestelic verloopen zij, ende van hem scheeden. [72]

[Het dier Chamaeleon]

Flatteerders nature,

Esdiueersch van coluere.

Esai. 5. Oze. 7.

VVee die tձuaet goet noemt, ende tgoet quaet

Ende duysternisse stelt voor tլicht

En maect dat tլicht voor duysternisse staet

tՂitter zoet maect, en tպoete voor bitter sticht,

Alzulcke onghezwicht

Hebben tպommigher tijt

In een fletsende habijt

In huerlieder quaetheyt den Coninghen verblijt

Ende om proffijt, te menigher stede:

In huerlieder lueghenen, den Princhen mede. [73]

Het dier Chameleon.

CHameleon tնiervoetich scherp gheclaeut dier

Altijts sterck metten ooghen openen staende

Byder lucht leuende, dies es zyn bestier

Met aessem en weder-aessemen lucht ontfaende

Zijn vel eerst eenweerdich coluerich staende

Canմ veranderijnghe van alle verwen gheuen

Wtghesteken (zoo de naturaltste vermaende)

Root en wit, de coleuren zyn hem achterbleuen.

Insghelijcx de Fletsers byder lucht leuen

Vanden volcke, zoo zy spreken, colurent near

Groote Meesters zy involghen en aencleuen

Wat hy hemlieden oock wert bedreuen

Zoo zy aessemen tՃameleon verkeert hem oock daer

Wt ghesteken tot root ende wit voorwaer

Te wetene tot reynicheyt ende schaemte,

Want zy volghen tձuaet, niet de deught eerbaer

Elck wacht hem daer vooren, als voor groote blaemte.

Pluumstrijckers, Vlabackers, Oorblasers, Fletsers,

Zijn inder Heeren bouen, als een mieren, nest,

Niet lichte root, onbeschaemde Ketsers

Onzuner, bevlect, meest coppelaers letsers

Leckervoordeel smetsers, Ten eynde cretsers

dՈeycke naer den wijndt hanghen, haer manieren, best,

Nacht dach elc sijn lee in sulc anthieren, vest. [74]

[t’schemijnckel ende Vos]

wilt na Gods ghebodt,

Deelen v ouerschot.

1^e. Syrach. 35. a 4. Tob. 4. a..8. Mat. 25. d 35.

DEn behoeftighen helpt, wilt den naecten decken

Met v cleederen: en hebdy abundant,

Zoo gheeft ouervloedich in alle plecken

Maer hebdy weynich, gheeft naer aduenant:

Die haren naesten weygheren te doene onderstant

Met zulck als zy vermogen, en verlaten den aermen

God en sal met hemlieden niet hebben ontfaermen. [75]

TՓchemijnckel ende Vos.

TSchemijnckel tշelck moeste zyn naectheyt toughen

Leyde den Vos voor ooghen,

Van zyn steert hem wat te deelne tպijnder noodt

Die hy dickwils beclacte, zeer moeylick int drooghen,

Datse oock sleepte totter aerden, en veel ouerschoot:

De Vos ontzeyt hem, Martico bleef achter bloot,

De loose Vos excuseerdըem oock goederhande

Sprack, al was zijn steert dicke, lanck, of hoe groot

Datse hem noch tՓchemijnckel niet en meshande,

De best ghecleedt behooren decken een andere schande.

Alsoo zijnder oock vele des Vos ghelijcke

Gheveynstlooslick vast-houdende tեlcker stede

Die ouer van goede zyn, ende schadt rijcke,

Nochtans den behousteghen yet deelen mede

Gheneghen tot gheender bermhertichede

Liefuer laten de cleederen bederuen, verrotten,

Dan datmer de naecten me decken dede

Tot datse doorreden zyn vanden motten:

Die tէoedt niet ghel'uucken,

Inder aermen schoot beluucken,

Zijn aerme Zotten.

Wat baet den ghenen die veel heeft

Als hy niet en heeft, hem diet al gheeft

Om eeuwich ghedueren,

Een oordeel zonder ghenade hy hebben moet:

Die zijn naecte Broeder, gheen medeel doet

Maer t'llen hueren,

Salt hem ghebueren. [76]

[Vvolven ende Schapen]

Den verzoenden Vyandt

Betraut gheen bystandt.

Eccle. 12.

BEtraut uwen vyandt inder eeuwicheyt niet

Want ghelijck coper zoo verroest zyn erchede:

EndՍ al ist dat hy veroodtmoedicht yet

Stelt daer op v herte gheensins ziet

Maer wacht v voor hem tot elcker stede:

En stelt hem by v niet, noch oock mede

Laet hem niet zitten tյwer rechter zijde

Dat hy omghekeert zijnde, naer vyandts zede,

Niet en stae in v plaetse met nijde

En by auenturen uwen stoel bescrijde. [77]

Vvolven ende Schapen.

DE Woluen van langhe beghonnen tijden

Wilden ieghens dկnnosel schaepkens oyt strijden

Dus de Schapen hem vindende te cranck ghepaert

Naemen dՈonden tըaerder hulpe, voor een zeker bevrijden

Op dat zy ieghens de Woluen zouden zyn bewaert

De Woluen rechten op oorlooghschen standaert

t՗iert strijdt, maer wilden niet langhe twistich slauen

Schijn van paeyse wiert ghetrompt, dus met loozer aert

De Wolfs haer ionghe Woluen in ostayge gauen

En lietense zoo met de Schapen henen drauen

Zulck queeckt die hem naermaels groot hinder doet.

In Lijf ende goedt.

De Schapen tէoeder trauwen ongheveynst van gronden

Ghauen in ostaygen zom vant haer vroomste Honden

tՌegher brack op, Paeys wiert ghezeghelt bescreuen:

Zeker tijt daer naer, de Wolfs sterck vergadert stonden

tՖendel ontwonden,

En hebben den Crijch wederom op gheheuen

De ionghe Wolfs sterck werden int leuen

Hebben zelue de Schapen tխeeste hinder ghedaen,

dՈonden eerst voor de Schapen, hebber op ghedreuen

Te velde conster qualick niet een ontghaen

De vetste moesten aenstaen, vriendschap was vergheten:

Zulck gheeft den stock, daer hy zelue me wert ghesmeten.

So wie met sijn vyant paeys of bestandt accodeert

Hoe hijt tracteert,

Sal hem niet ontblooten van zijn stercste verweeren:

Want die eens vyandt was, wert haest ghemoueert

Omme op tգraneste wederomme te deeren,

Verzoende vyandts trouwt, sult gheensins begheeren. [78]

[Vos ende Catten]

Ydel consten vzeren

Lettel profiteren.

Prouerb. 2. ende 19.

EIst dat de wijsheyt in v herte gaet

Ende kennense, can uwe zielen behaghen

Zoo sal v alsdan bewaren den raedt

En voorzienicheyt behouden v tաllen daghen

Ghy sult werden verlost, vanden wech der qua plaghen

Maer wetentheyt der zielen, ooc eyghelic hebben moet

Want hoe men andere willen constich draghen,

Daer die niet en es, daer en es gheen ander goet. [79]

Vos ende Catten.

DEn Vos ende Catten vergaedert wt ionsteren

Tsamen te couten begonsten

Onder een hoogh eecken boom tճamen etende:

Den Vos zey hy hadde den zaek der consten

Ende ieghens alle noodt was hem vermetende:

De Catten zeyden, maer een abelheyt wetende

Ende dat was tգlaueren rasch zonder verflauwen

d՗elck zy niet gheerne zouden zyn verghetende

Ofte zoudender tըooft dicwils moeten om crauwen

Դ՚yn goede consten, daermen ter noodt op mach betrauwen.

tՇhesiede zy hoorden datter camen ghedauert

Van verre een groot hoop iaghonden gheloopen

In tijts hebben de Catten op den Boom gheclauert

Dochten zy camen omme haer pelsen af stroopen

Vos neue daer alleene stondt tusschen die hoopen

Zijnen zack der consten const hem niet beaten

Hy wiert ghegrepen by der necke, en moest becoopen,

Doe de Catten bouwen gherustelick zaeten:

Veel schalckheyt helpt niet, alsmer tլijf moet laeten.

Zoo vijndtmer ooc vele hooghe int vermeten

Die wonderdijncx weten

Vol constighe secreten

Totten ooren inde wijsheyt ghezeten

Als Legisten, Iuristen, soo sij schijnen ghecleedt

Die veel provts ende contraen verzwelghen endՠeten

Meest tafel studeerders om de lecker beten

En zulc om hem seluen helpen, gheen middel weet,

t'leen natuerlic verstandt, beschermt wel groot leedt. [80]

[Landtsman ende Slanghe]

Gheen weldaet ofte dueght

Ghy met quaet loonen mueght.

Math. 5.

VVilt volghen dat goet es, in alle zaecken

Voor elck ander int bidden vromelick waecken

Ia bidden voor de ghene die v doen quaet:

Wel doen die v benijden, oft quellen met wraecken

Op dat ghi tshemelsch Vaders kinderen bescreuen staet

Want zyn zonne op goe ende qua schijnen laet,

En zendt reghen op rechtueerde wt liefden vierich:

Oock laet hy reghenen op al onrechtueerdich zaet

Op dat wy alle menschen, souden zyn goedertierich. [81]

Landtsman ende Slanghe.

EEn Landtsman wandelde in zijn wee

Te wijnter tijde, vandt onder de snee

Een Slanghe half doodt van coude bedeghen

Compassieus wesende tըuerwaerts ghedwee

Heeftse op ghenomen ende thuus ghedreghen

Inden eerdt es zou voor zyn vier gheleghen

dՈitte beseffende, wiert fraey ende fijn

Tot haer quaetheyt als dan gheneghen

Naer tնeninich pleghen,

Heeft alomme gheschoten wt haer venijn:

Die quaet van natueren es, can niet duechdelick zyn.

Den Landtsman vergramt der grooter onweerde

Een groot Bijl aenveerde,

Ende heefter die naer gheloopen te slane

Zou veninich ghewronghen, rees op vander eerde

Meende hem van huer venijn te doen ontfaene

Hem gheuende spijtlick noch te verstaene

Hy die grammoedich buter maten beefed

Van datse fraey wiert, niet anders waene

Haer groote duecht was, dat hy noch leefde

Serpentich zaet, was oyt quaet, met diesser aencleefde.

Weest niet ondancbarich in gheen saeysoen

Maer dancbarich die v verschoonen

Duecht, eere ende bijstandicheyt doen

Ende gheen duecht zult, met quaetheyt loonen

Met alle persoonen

Toocht altijts vriendthoudich ghelaet

t'dought wel, als dեen handt d'onder dwaet. [82]

[Ionckman ende Zvvalevve]’'p wanckelbaer zaken,

Gheen hope maken.

Iere. 29.

EN laet v niet verleeden van uwe Propheten

Die int middel van hulieden zijn ghezeten

EndՍ v waerzegghers, tշelcke gheensins betame

En acht oock niet met lichtueerdich vermeten

Op de dromen die ghi droomt, want ghy moet weten

Dat zy valschelick voorzegghen in mynen namen

Ende hebse niet ghezonden, zeyd dՈeere eerzame.

Eccle. 34.

DIe Waerzegghers der dolijnghen, ende die

Wt der Voghelen zangh, oock mede

En die dromers der quaet-doenders fantasie,

Zijn al te zamen ydelhede. [83]

Ionckman ende Zvvalevve.

EEn Ionghsken me zoontken diet al hadde verpepert

Bezonden niet meer meer dan zyn laetste cleet

Zach een Zwalewe vlieghen dweers en ghekepert

De wijnter was leden (die zwaricheyt stepert)

Doen docht hy de zomer staet te commen ghereet

Ick hebber al noch met dit rocxken te heet

En heeft hem van dit pandeken quijte ghemaect:

Hy en wilde niet riecken naer zyn ocxel zweet

Zoo hem stellende tot in zijn hemdeken naect

Wijs es hy die (alst tijt es) zoorchvuldich waect.

Contrarie zyn hope, den wijnter cam an

Het haghelde, sneeude, woey wten noodt-oosten

Myn Ionghen weynschte om zyn habijtkens dan

Clippertant, en Snotvijnck, camen hem troosten:

De Coude hem op commende, dus ten boosten

Heeft de Zwalewe zien ligghen zwelten in tճnee:

Och (docht hy) waer sal ick my moghen roosten?

Ende sprack ghevouden tsաerms, zeer ghedwee,

Door een ydel betrauwen, lijdթck dese wee.

Als waerby al tէhuent dat niet es ghedaen

Alst dient haestelick ofte traeghelick

Met voorzien matelick en wel beraen

De zulcke sal dat werden beclaghelick

Op wanckelbaer zaeken zijt v niet draghelick

Maer v reghelt op stantvasticheyt ghemaniert

Versint eer ghy beghint, v zaecken onversaghelick

Naer t'voghel-gheroup v niet en regiert. [84]

[Arendt en Vosinne]

De cleene somtijts snel,\

Hinderen de groote wel.

Deutero. 22.

DEn Osse of t'schaep van uwen naesten sult ghy

Niet zien dolen, ende ghaen voorby

Maer tot uwen Broeder weder leeden daer

Al ist dat hy uwen na-ghebuer niet en zy

Ofte dat ghy hem niet en kent, so sult ghy daer naer

Die in v huus leen, by v laten blijuen eenpaer

Tot dat uwen Broerder die zoucken sal,

En die weder mach crijghen in zijnen stal. [85]

Arendt en Vosinne.

DEn Arendt Coninck vanden Voghelen meest

Vreezende voor gheen tempest

Wandelde onbevreest

Vandt ionghe Voskins verdoolt zijnde wt haer weghen

Hy greepse, vloocher mede door tՆoreest

Heeftse op een Boom zyn Ionghen int nest ghedreghen:

De Vosinne heeft hier af de wete creghen

En badt dat hy wilde huer Ionghskens weder gheuen in not

Den Arendt hooghmoedich wasser niet toe ghenegen

De Vosinne vertrack aldus met gramschap groot.

De Vosinne wederkeerende gram-moedich en fier

Vreesende gheen dangier, Al vandtset hier

Recht onder den nest daer zyn Ionghen keken

Heeft ghemaect en opgheblasen, een groot vier

Dies heeft den Arendt met de Ionghen inden roock ghesteken

Gedruckt vandt hy hem door dees cloucke treken

Hy const hem noch de zijne helpen, naer zyn begheeren

Hy wt-wierp dըuere, zou esser me wech ghestreken,

tՖier rees, de zijne en const hy in tijts niet weeren.

Zo tsghelijcx een mensche van nederen staete

Mach wel een hoogher dan hy es, schadelick wesen

EndՍ hy die de cleene want doen onbaete

Beschadicht hem zeluen, en es quaet om ghenesen:

Ende zoo men by de Naturalisten mach lesen

Veel groote Dieren, hebben meest al een cleene partie

Die hemlieden groot hinder doet: ter cause van desen,

Op zijn eyghen cracht te staene, es fantasie [86]

Esel ende t’peert]

Yeghelick sal alst past.

Helpen draghen anders last.

Galat. 6.

HElpt den last

In allen dijnghen

Van elck anderen draghen

Zoo sult ghy vast

De wet Christi volbrijnghen,

Ende hem behaghen.

Luce. 6.

BEmindt uwen vyandt, doet wel, en bevrijdtse

De ghene die v haten, ende bedrieghen,

Die v vermalendiden, Ghebenedijtse:

Bidt voor de ghene die v belieghen. [87]

Esel ende t’peert.

EEn Dorpman tեender marct volghende near

Heeft een vet Peert gheleedt, en zyn Esel mede,

Welcken Esel hy hadde ouerladen zeer zwaer

Ende tՐeert ghingh ydel in houeerdichede:

Den Esel badt dat hem tՐeert bystant dede

Of t'moeste gheheel onder tl'ast versmachten:

tՐeert heuet ontzeyt, dies daer ter stede

Den Esel gheuallen es in onmachten

Tes quaet verlasten yemant bouen zyn crachten.

Doen was den Dorp-man vergramt, ende ouerziende

Dat tՐeert hadde den Esel bystant ontzeyt

Maecte dat 'peert voor den Esel diende

En heuet tհack het Ruyn op gheleyt

tՓchuumde, tճtampte, tճchraefde, want t'heeft hem mesgreyt,

Dat van hem sՅsels last moest zyn ghedreghen

Ende midts dat niet ghewone was te doene aerbeyt

Veel te min so wasser t'peert toe gheneghen,

Onder weghen, ter deghen

Al waster seghen,

Heeft veel slaeghen ghecreghen:

Want die wederspoorich valt, dient somtijts ghesleghen;

Zien wy onsen naesten in eenighe last

En dat wy daer af zijn bevrijdt,

Laet ons daer in niet verhueghen vast

Maer hem liever (als bequamelick past)

Dien helpen draghen t'alder tijt. [88]

Vvolf ende Vos]

Zulck die benijden,

Commen zelf in lijden.

Leuiti. 14.

VWen naesten sult ghy gheen onghelijck doen

Noch hem oock beroouen, in gheen faeysoen.

Prouerb. 10.

GHeen nijdt in dijn herte vrouch noch laete

Hebt ieghens uwen Broeder, tճou de ziele schaden

Haet verwect twist, maer de Charitaete,

Can bedecken certeynelick alle mesdaden.

Eccle. 14.

DIe vergadert onrechtuaerdelick wt zijnen moedt

Die vergadert den anderen, ende in zijn goedt

Sal een andere ouerdaedichede

Hebben, ende wellustichede. [89]

Vvolf ende Vos.

DE Vos heeft den Wulf in zijn Legher bezocht

Die vol was ghebrocht

Van roof, aes, en theercost,

Diueersch in manieren,

t'elcke verionnende, hadder gheen angherocht

Met eenighe loosheyt, die hy heeft ghedocht

Maer conster niet an, ydel was zijn anthieren

Een nijdicheyt ghijnck hy dies haest verzieren

tՍ Wolfs legher den Schaep-heerder te kennen gheuen

Die hem op zyn weecste vandt om schoffieren

Zoo dat den Wolf es onder zyn cudde bleuen

Vos esser in ghedreuen, hem verzaed met ghemaecke

Verborghen nijdt, es een quader zaecke.

De Vos vuldըem gheel totten croppe toe zat

Van s՗olfs prouanche weeldich en brat

oo dieftelick ende verraderlick adt

Oorzaeke vanden moort, op den Wulf ghebuert

Dus hebbende van deeghs zijn labaey ghehadt

tՈuuswaerts wtloopen heeft Vos gheauentuert

Maer onlancx hebben hem goe daghen gheduert

De benijder heeft zyn vergheldijnghe vonden

Rassechelick onder weghen, es worden verschuert

Onverzien zonder ghenaede van dըonden:

Weder wraecke tդien stonden, was op hem niet ghesmalt

Altijts de zonde meest, op zijn meester valt.

Tsghelijcx zulck een anders wel varen benijdt

EndՍ af-iondt, t'ghuent dat hy heeft bezoorght

Om dat listelijck crijghen, leght laeghen wijdt

Ende hem ontvrijdt

Maer tes een qua brocke, daermen an verwoorght. [90]

[Elephant ende Draecke]

alle quaet, hoe beormt,

van elcx daet, eerst zelue comt.

Prouerb. 11. b 18. Esa. 57.

DEr godloosen aerbeyt

Sal faulte slaen:

Maer die inder waerheyt

Recht henen gaen,

Zullen goed ontfaen.

Esai. 32.

ARgher ghereedtscepen en zijnder gheen

Dan alder quaetst, die de bedriegher can verweruen

Want hy heeft ghedachten gheraemt by een

Omme de zachtmoedighe te moghen bederuen [91]

Elephant ende Dreacke.

DE bloedtghulzighe blaeckende venineghe Draecke

Houdt altijts waecke

Den Elephant vervolghende om zijn bloet:

Als door een gheduereghe nijdeghe wraecke

Om tպijnder wille crijghen, dees practijcke doet

Den steert knoopt hy ontrent des Elephants voet

dՅlephant dat ontdoende met zijn snauel dan

Zoo vliecht de Draecke den Elephant met eenen moedt

In dՏoghe ende Nuese, daer zy an gheraken can,

Die hem niet helpen mach, moet zijn verwonnen man.

Dus den Elephant hebbende te wille ghecreghen

Es dan gheneghen

Zijn bloet gheheel wt te zughene daer

Zoo datse bloetdronckich wort zadt bedeghen

Nochtans Naturalisten te zegghen pleghen

Een Elephants bloet es haer een tueghe maer:

Dus dan ouerdroncken zijnde, tէhebuert daer near

Dat zy valt ter eerden door zulcken noodt

Den Elephant zijnde onmachtich ende zwaer

Valt de Draecke dicwils dan zelue doodt,

Zulck waent ander deeren, comt zelf in lijden groot.

Sghelijcx zijnder menschen bloedghulsigh en venijnelic

Die naulistich

Zoucken t'vleesch ende bloet van d'onnoosel dach nacht

Hem zeluen verzaedende, werden verdwijnelic

Huer zoet wert ten eunde bitter en pijnelic

Haest onderworpen ligghende versmacht:

Vermoorden huers selfs, daer den vyandt om lacht,

Alleene gheel tsweerelts pacht, wilden wel beiaghen,

Hem meer op laedende, dan zij connen draghen. [92]

[Partrijse ende Haenen]

Men moet nemen verdrach,

Alst niet anders zyn mach.

Iob. 5.

DIe van God ghestraft wert, zalich es die man

Daerom veracht des Heeren castidijnghe niet:

Want hy wondt, oock ghenesijnghe gheuen can

Hy slaet, en daer naer dan

Zijn handen sullent ghenesen ziet,

Laet ons lijdzamich wesen in alle verdriet

Wat ons gheschiet, ende wie ons mesbiet.

Sapien. 3.

N veel dijnghen, met quellayge verdict

Onse hope zy

Want in veel dijnghen, wel beschict

Zullen worden wy [93]

Partrijse ende Haenen.

EEn Aerbeyder heeft tպijnder ghenouchte ghezocht

Een Partrijse ghecocht

Die Haenen, Hennen, hadde een groote preste

Neerstelick heeft hijse tըuusewaerts ghebrocht

En zoo hy hadde ghedocht

Lietse mede vlieghen, met 'tonder te neste,

De Haens queldense, zoo oock deden de reste:

tՈoender-mesch dedըem insghelijcx groot quellen

Nietmin al was zy versteken, keerdet int beste

Docht, was vreemde, ende niet van huer meghezellen,

Die paeys zouct, sal paeyzelick middel voortstellen.

Al deden zy de Partrijse veel vercleens

Haer bevecheende dickwils daer te vooren

Zy zach de Haenen warent nemmermeer eens

Daghelicx vochten zy, en stekende met spooren:

De Partrijse ziende zulckdaenich oorbooren

Dat de Haenen ieghens Haenen zoo vyandich waren,

Docht tշas costume: Dus zonder verstooren

Wilder hem lijdzamelick mede paren:

Daer mede men bescheipt es, moetmen ouer varen.

Insghelijcx zulշy achten licht als een plume

Ende min dan den waterschume

Van alsulcken menschen licht veerdich verdraeghen

De ghone diet hebben by ghewoonlicke costume

Den anderen te quellen, t'allen daghen

Latense vloucken, rampen, euelen, plaghen,

Daer naer niet vraghen: Zoucken ons selfs vrede,

Zoo leef'y in de meeste gherustichede, [94]

[Vvolf ende Eghele]

Ieghens dijn vyanden zijt,

Wel voorzien altijt.

1 Petri. 5.

ELck sal sober ende waeckende wesen

Want ons wederpartie, den vyandt nacht en dach

Als een briesschende Leeu, sterck opgheresen

Ommerijght onslieden, ende bouen desen

Zouct listelick wien hy verslinden mach

Den welcken (eer hy crijght zijn beiach)

Serpentich ende oudtschalckich quaet

De stercke int ghelooue wederstaet. [95]

Vvolf ende Eghele.

DEn Eghel ieghens haer pertien voorzien

Van scherp stekende burstelen die dաnder vlien

Als wapene, heeftse die daghelicx ghedreghen

Een Wolf wasser verhonghert op, maer mids dien

Datse zoo opgheburstelt stondt, wasser te min toe gheneghen

De Wolf zocht nochtans by loose boose weghen

Haer te bedrieghen, en heeft smeeckende ghezeyt

Datse haer scherpe schichten yeghelick tseghen

Altijts zoo ghereedt drouch, was te grooten aerbeyt

En dat die behoorden wesen neder gheleyt

Eist dat v greyt (sprack hy) ghy zultse aflegghen

Tes goet altijts voorzien zyn, ieghens die quellen.

Hoe (zeyde den Wolf) doet datmen v heete

Mijn lieue dreete

Tes paeys en vrede, leght v wapenen af

Ick en draeghe ieghens v gheenssins veete

Neen ick, bijden zweete

Ende blijft gheburstelt staende sterckstekende straf:

Neen neen, zey den Eghel, en dese andtwoorde gaf

Lieuer heb ick te ghaene op myn verweeren,

Want comt my yemandt op, met een loopende draf

Te min mach hy my onverzienelick deeren

Tdeen mes houdt tդander in schee, in alle affeeren.

Zoo heeft yeghelick mensche hier by vermaen

Dat hij moet voorsienich staen

Ieghens de bedrieghers listighe laeghen

Altijt ieghens alle man ghewapent ghaen

Met ghepeynsen, voorziende toecommende plaeghen:

Hy es sterck die wijselick can zoorghe draghen. [96]

[Paeu ende Acxtere]

Wijs voorzienich tաllen fijne

Behoort een ouerhooft te zijne.

Eccle. 10.

EEn Coninck die onwijs es, gheopenbaert

Alsulck een, zijn volck bederuen sal

Ende die steden sullen werden bewaert

Door tնerstant van een die voorsienich is al.

Eccle. 7.

VErzouct Rechter te zijne, te gheenen steden

Ten zy dat ghy machtich zijt

Omme metter macht, die boosheden

tՄuerbrekene, endՠv daer wel in quijt. [97]

Paeu ende Acxtere.

DE Voghelen der lucht, ende oock inder eerden

Eenen Conijnck begheerden

Den ghenen diet best zou te zijne betamen

Yeghelick wasser ghecropen, hoe cleen van weerden

Elcx zin hoorende, zouden zy tբeste aenveerden

Dies op een wijdt veit was tէenerael verzaemen

Wt allen houcken zy daer ghevloghen camen

Ende wesende by een (eerst wiert gheaccordeert)

Den Paeu schoon op ghestreken, zey dat zy hem namen

Coninck tպijne, heeft hem zeluen ghepresenteert,

Die hoogh staet begheert, dicwils zijn selfs val causeert.

De Voghels dit aenhoorende int generale

Ghauen last dat dՁcxtere zou voeren de tale

Antwoorde den Paeu, clouckelick doe ter tijt

En sprack, wy zullen v hommayge doen by special

Indien ghy v vroom ghenouch kent (zoo wy hopen ghy zijt)

Ons voor den Arendt beschermen, die ons voert strijt

En voorzienich, wijs, discreet zijt, alst noodt ghebiedt

Op dat ghy en wy al tsamen moghen wesen bevrijdt

Op dees conditie men hem tկfficie liet,

Den man weet dicwils voorzien, maer tկfficie niet.

Bewijsende dat niet es ghenouch alleene

Een hueuerhooft tըebben schoon ghelaetich in zeden

Maer een wijs discreet ouer al ghemeene

Verschiet met gheschicte voorsienicheden,

Om te houden zijn ondersaten in vreden:

Ieghens die hemlieden souden moghen deeren

Die medelijdende is, ghebruuckende reden

Om de goe te beschermen, en de quaetdoenders te weeren,

Zommich Herder pacht de Schapen, om tշulle scheeren. [98]

[Dogghe ende t’schaep]

Valsch ghetughen hinderen,

En tղecht verminderen.

Leuiti. 19.

GHy en zult niet lieghen

Noch dijn naesten bedrieghen

Noch onder schijn van rechte, hem onrecht doen

Maer vonnesse gheuen

Rechtueerdich leuen

Met gheweldt niet verdrucken in gheen faeysoen.

Prouerb. 25.

ALs een schicht, een scherpe pijl, ende zweerdt,

Es een mensche vol meyneedicheyt

De ghene die (tշelck dկnnoosele deerdt)

Ieghens zijnen naesten valsch ghetughe zeyt. [99]

Dogghe ende tՓchaep.

EEn hongherighe Dogghe bloetghierich ghebeeent

Van andere gheteent

Heeft tկnnoosel Schaep voor tՒecht ghehadt

Ter causen van broodt (zoo hy bies) hem gheleent

Maer tՓchaep was gheheel ontkennende dat

Oock gheenssins hem schuldich te zijne wat

Den Hondt doe vergramt, dat tՓchaep niet wilde bughen

Sinisterlick docht hyt tկnderworpene plat

Maecken moe en mat,

Ende wt nijdicheyt zijn bloet afzughen

t՚ijn wanckelbaer processen, die staen op ghetughen.

Drie ghetughen de Hondt heeft wtghezocht

En zoot wel ghebuert, ghehuert of ghecocht

Den Wolf, den Ghier, en de Wuwe mede,

Dese hebben met valscheyt voortghebrocht

En loostlistich voordocht

Dat t'schaep t'groot schuldich was, daer ter stede

dՈondt wilde dat tSchaep rasch betalijnghe dede

Maer midts datt hadde waer mede betalen niet

Es vanden Hondt verschuert, zonder ghenadichede

Alleene zonder hulpe, vandt hem tՓchaep int verdriet

dՏnnoosele men meest cleene bystant biedt.

t'gheschiedt:

Zoo is te duchten, dat dկnnoosel met allen

Worden ouervallen

EndՍ in haer clachtich claghen, werden niet ghehoort

Wt-ghemaecte ghetughen, tէoet recht versmallen

Ontcaetsende dկnnosel dat, metten gheld-ballen

Es de man ghewesen, t'heijsde gaet voort

De balanche wijct met een veselijnghe woordt. [100]

[Oude Catte ende Musen]

Die yet looslick te wercke leyt,

Doet meer dan door sterckheyt.

Prouerb. 2. Ecckle. 4.ende 7.

DE cloucke hebben ouervloedighe tijden,

Maer een traech mensche sal ghebreck lijden.

Seneca.

VAn des menschens verstant vul onvreden

Es ledicheyt een confusie zwaer:

De poorte endՠinghanck der droufheden,

En de moeder der armoe volght near.

Hermes.

TGheluck helpt den ghenen die hem zeluen helpt

EndՍ een traech mensche zyn weluaren stelpt. [101]

Oude Catte ende Musen.

EEn Catte gheworden traech ende oudt

Int claueren sprijnghen, niet meer so stout

Om Ratten en Musen te verschalcken snel

Dies heeft zou ghedocht tot haer behoudt

Haer voort aen ghaen tըouden ghemackelick wel

In een meil-kiste, ende niewers el

Met een voorstel

Looslistich fel

Ratten ende Musen te verlackene daer:

De welcke daer te vooren hadden gheen ghequel

Noch zulck quaet spel,

Wierden gheuanghen, dեen vooren, dաnder naer,

Alst noodt doet, zulck zoect nauwe list voorwaer.

Sghelijcx als yemandt de cracht faelgiert

Practijcke moet ghesocht sijn om leuen

Voorsienicheyt dient looselick dan gheantiert

Meer dan foortse, die dan achter es bleuen

Lisander heeft dies ten propooste ghescreuen

Datmen meer doen, en wtrechten sal

Met tնel vanden loosen Vos subtijlick beseuen,

Dan met tնel vanden Leeu, in eenich gheual

Behendicheyt is goet int aerdtsche dal

Aerdighe listicheyt, ter noodt dient gheacht:

Want hoe foortsich voornemen, bouen al,

Ghemeenlick zeghtmen, conste gaet voor cracht. [102]

[Zvvijn ende ooorlooghs peert]

Om eere lieuer tլijf waeghen,

Dan schande beiaeghen.

Galat. 6.

EEn yeghelick prouue zijn tselfs werck

Zoo sal hem zeluen zijn glorie behaghen

Ende neme van gheen andre gheen ooghe-merck,

Want een yeghelich sal zijnen last draghen.

Prouerb. 30. Trenorum 1.

EEn gheslachte esser dat hem zeluen dijncken laet

Zuuer te zijne, inde aerdtsche stede

Ende nochtans en eist in zijnen staet

Niet ghewasschen van vulichede:

Maer zoo de Prophete beclaghijnghe dede

Sprack van die noch daeghlicx in zonden wroeten

Haer vulicheden zijn noch an haren voeten. [103]

Zvvijn ende Oorlooghs peert.

LVstzinnich een oorlooghs Peert clouck ghemaniert

Wel toegherust, ghearnascht, rustich verchiert,

tՈooft vul plumaidgen, blijde van gheeste,

Naer een Legher te trecken gheel gheviert

Onder zijnen Meester in dըandt ghebaniert

In coraidgen dochte tպijne dies dաlder meeste:

Dit ziende een Zwijn, sprack: O zotte beeste

Bereedt ghy v ten strijde? Dijn principael feeste,

Wert, dat ghider mueghelick sult laten tլijf:

Die niet en auentuert crijght cleen beclijf.

tՐeert dit aenhoorende by goeder moeten

t՚wijn in zyn vulicheyt ziende wroeten

Sprack tes beter tլijf met eeren gheauentuert

Dan zoo te ligghen onder de voeten

Als mesch-vercken beslijct, endՠonreyn besmuert

Eyndelick ghy (wiens tijt onlanghe gheduert)

Zult ghekeelt zyn, ende den rouper af ghesteken

Als ick voor mijnen Heere (alst zoo ghebuert)

Met prijs en lof, hebben sal tլijf bezweken:

Vileyns connen van gheen edelheyt spreken.

Insghelijcx zijn veel vileynighe Ketijuen

Rechts mackelijuen

Die niet eerlicx noch oorboorlicx bedrijuen

Dan alleenlick ter tijcke wrijuen,

EndՍ als mesch-verckens naer den vleessche leuen

Niet auentuerende, Noch yet bezuerende,

Totter doodt gheduerende:

Dan dat zij tot eeren zouden moghen werden verbeuen. [104]

[Beesten ende Voghelen strijt]

Elck blije vrij,

De zijne by.

Deutero. 23.

ALs ghy ieghens v Vyanden sult wt trecken

Ter oorlooghscher schaeren,

Van alle quade dijnghen, die bevlecken:

Zult v bewaren.

Eccle. 11. Math. 10. Eccle. 6.

Blijft niet inde wercken der zondaren

Maer hebt betrauwen in God bouen desen

En blijft in v plaetse int openbaren

Wie tot tեynde volstandich blijft, sal zalich wesen:

Een afvallende mensche, endՠonnut mespresen

Desen haestelicke met eenen val,

Zyn verderuenesse haest ouercommen sal. [105]

Beesten ende Voghelen strijt

DE Voghelen leuerden battaclie sterck

Ieghens alle de Beesten inder eerden perck

Elck hopende crijghen victorie openbaer

Zy zaghen vroom toe, met een snel ooghmerck

Elck vreesder insghelijcx de Oorloghen zwaer

De Vleermuus wasser oock ieghenwoordich daer

Maer bevreest van nederlaeghe, bogonst te beuen

Die vloodt zy wt den Legher der Voghelen voorwaer

Ende heeft haer metten Beesten ghaen ouergheuen:

Ghetrauwe soldaeten, by haer veendel oyt bleuen.

Den Arendt met al zyn vloghelen snel en vlugghe

Vielen dapperlick an, hebben vroom ghestreden

De Beesten bleuen tկnder veel keerder te rugghe

Veltvluchtich op haer viervoetighe leden

Eyndelick, hebben om paeys-maecken ghebeden

Emmers een bestandt deden

Met conditien die niet en mochten lieghen

Dat de Vleermuus (die ouervlooch tըuerer onvreden)

Van doe voorts niet dan by nachte zou moghen vlieghen

Zy zijn punicy weerdich, die tէhemeente bedrieghen.

De ghuene die mede helpen bezoeten

In weeldighen voorspoet ende gheluck

Tes reden dat die oock mede deelen moeten

En bieden handen voeten

Omme helpen wederstaen ancxst, vreese, en druck,

Die staende blijft, beclijft, en crijght wel den pluck

Voor t'ijnen loone:

Der victorieuse palme croone. [106]

[Vanden Esel, Kemel. Buffel, en Mule]

Aenueerdt den dienst alvoren.

Daer toe ghy zijt gheboren.

Psal. 127. Math. 10. Eccl. 33.

N al v wercken v gheerne ghewillich maect

Ende neerstich waect

Van die aerbeyt uwer handen zult eten vrij

Een werckman es zyn cost weerdich, die wel smaect

De quaetwilleghe knecht die d'werck veracht,

Salmen te wercke zenden, dat hy werckende zy

En alzulcke, gheenssins ledich laten ghy

Want veel quaets end' aerch heeft ledicheyt gheleert

Door welcke oorzaecke, ende daer by

Menich es tot schanden ghecomen end' onteerdt.[107]

Vanden Esel, Kemel, Buffel, en Mule.

DEn Esel, Kemel, Buffel, ende Mule tsamen,

Claeghden dat zy waren tsmenschens slauen ghestelt

Door haeghel, door snee, door bosschen en bramen,

Ende gruwelick met slaeghen dicwils zijn ghequelt

Den Esel wilde niet meer wercken, al dedet gheldt

Maer wilde voort aen zelue op de Mule rijden,

Eens verlost zyn van tճtranghe gheweldt

Voor vele zuchtens, hebben eens weeldich verblijden:

Dit hoorende de Buffel, const hem niet vermijden,

Sprack doe totten Esel, Broeder ick waene:

Die ghestelt is om wercken, behoort niet leech te ghaene.

Maer om wercken was d'esel van gheenen advijse

Zoo opstinaetich wiert hy doen van manieren

De Buffel en de Kemel, dochten doen als de wijse

Om voorzien zyn van spijse:

Zouden wercken, endՠhem naer haer natuere regieren

Kenden hemlieden slauen, bouen veel ander dieren

Daer af de Kemel was de meeste van al:

Want hy moeste in zyn aerbeydelick anthieren

Passeren (lastich gheladen) menich berch ende dal

De Buffel leedt somtijts oock groot ongheual

Wort (om leeden) gherijnghelt in zyn nuesegaten,

dՅsel by zijn propoost bleef, riep met een gheschal

Werckt die wille onder hulieder ghetal:

Ick en wille niet wercken, nochtans mijn eten niet laten.

Zoo zijnder oock menschen ruud en plomp int verstant

Becaem noch playsant, tot conste oft aerdicheden

Connen niet dan slauen, en oeffenen dլandt

Nochtans en steken zij daer an niet gheerne d'handt

Maer ghaen lieuer ledich, eten en drijncken met vreden. [108]

Voghelare ende Partrijse]

Die andre waent verraeden,

Comt zelf in schaeden.

Eccle. 7.

OM quade dijnghen doen, wilt v niet dwijnghen

En die en sullen v niet beuanghen zaen

Scheedt vanden boosen, en de quade dijnghen

Zullen dan certeynelick van v ghaen

Hoort naer goet vermaen

Wilt gheen quae dijnghen zaeyen

In die ackervueren, der onrechtueerdichey staen,

Zoo en zult ghy die niet zeuenvoudich maeyen [109]

Voghelare ende Partrijse.

EEn Vueghelaer had in zijn net ghevaet

Een Partrijse delicate

Dies wistese gheen raedt

Want hoorde, hy wildese hebben ghedoodt

Oodtmoedich badt zou met een smeckende daedt

Hadthem ghedaen quaet

Om crijghen aflaet

En verlost mochte zyn wt die wterste noodt

Hem belouende, zoo zeker als in zijnen schoot

Mochte zou doe vanden lijfue ontsprijnghen

Dat zou met haer practijckelick exploit

Veel huer ghelijcke, in zijn net zou brijnghen:

Niet lichte salmen gheloouen smeeckende dijnghen.

Neen sprack hy, neen dit sal v schaeden

Ghy zulter omme blijuen in onghenaeden

Smeeckende beloften, moghen v schoonen niet,

Ghy wilt verlost zyn, andre verraeden

EndՍ uwer ghelijcke brijnghen in verdriet

Verraderlick bespiedt:

Die moet ghier tլijf nv laten ziet

Gheroost an tճpit zijn tusschen twee branderen

Dese gratie sal v werden gheschiet

En wat belofte ghy bidet

Mijn voornemen sal ick gheenssins veranderen,

De quae moetmen punieren, in exempel van anderen.

Om uwen naesten verraden, om andre behaeghen

Tot lijden brijnghen, schande verdriet of schaede

Wilt v van sulcke dijnghen verdraeghen

Laet v niet vertweefelen, maer in al v daghen

Doet zoo ghy wildet datmen v daede. [110]

[Vlieghe ende Miere]

Noodtzaeckelicke aerbeit,

Es beter dan ruste ghezeyt.

Prouerb. 6.

GHaet totter Miere, ghy tot traecheyt gheneghen

Leert wijsheyt, endՠaenmerct huer weghen

Hoe wel zou niet en heeft Prince, Meester noch Heere,

Inden schoonen zomer, huer spijse bereedtse

En vergaedert inden Ougst neerstelicke zeere

Haer eedtwerck, Dese voorsienicheyt weetse

Prouerb. 16.

BEter zoo eist een lettel bedeghen

Met rechtueerdichede,

Dan voorwaer veel vruchten vercreghen

Met boose zeden. [111]

Vlieghe ende Miere.

DE Vlieghe ieghens de Miere op rees

Haer zeluen bouen huer edelst prees

Ende dat bewees:

Midts dat de Miere in eerde was wroetende

Logierde en sliep, in cleen hollekens diepe

Als aerme Criepe:

Met magher graentkens den hongher boetende:

Maer de Vlieghe huer anders verzoetende

In Coninghen huuzen, onder weeldighe daecken

t՚ijnder tafel dickwils de spijse eerst groetende

De schoon moncken oock cussende ande caecken

Zulck fondeert hem gheel, op verghanghlicke zaecken.

De Miere dit hoorende, haer propoost brack

Stoutelick sprack, hoe wel ick int onghemack

Ende pijne, mynen noodtdruft vergadere meest:

Ick leue gherust, stoutelick ghesust

Als ghy met vreesen cust

Eedt, drijnct, daer men weeldelick zidt ghefeest

Myn graentkens eedt ick met een blijden gheest:

Veel venineghe netten ieghens v wt-hanghen

Daer ghy dickwils in blijft, en lijdt doodlick tempeest,

Yeghelick es oock wt om v slaen en vanghen

Tes prijselick den noodtdurft door aerbeyt ontfanghen.

Zulcke vindtmen die wt-vlieghen veel daeghen

Om in vette cuekens de platteelen vaeghen

Ende gheen andre zoorghe aenmercken

Hier den pot rumen, ghinder tխagher been knaghen,

Den dach met boomeloose manden wt draeghen

Vp de brocken verledicht, niet willen de wercken,

Ghecrepelt int herte, niemandt canse stercken. [112]

[Beer ende tvvee Vrienden]

Wilt ter noodt in gheen staeten

U Vrienden verlaeten.

1 Iohan. 2. Mathej. 5. Eccle. 13.

CHristus heeft wt liefden tլeuen voor ons ghestelt

Dies sullen wy voor ons broeders oock stellen tլeuen

Werende dat wy ouergheuoert zyn ghetelt

Vander doodt tot tլeuen, die dus lieflick aencleuen

Hebt lief dan uwen naesten, gheel zonder begheuen:

Alle die met zijns ghelijcke can lieflick verblijden

Reden waert dan dat de menschen niet achterbleuen

Zy en hadden haers ghelijcke lief oock tաllen tijden

Leuiti 19.

VWen Vriendt met ghestadighe zinnen,

Zult ghy als v zeluen beminnen. [113]

Beer ende tvee Vrienden.

ZOo twee handtghezellen, vrienden tsamen ghetelt

Passeerden ouer tնeldt

Es hemlieden eenen Beer int ghemoet ghecommen

Den eenen vreesende voor doodelick gheweldt

Verliet zyn Vriendt, endՠes eenen Boom op gheclommen:

dՁnder wild hem van gheen stercte berommen

Noch ieghens den Beer hem te stellen begheerde,

Maer lijfelick wildըem buughsamich crommen

Endըeeft hem ghevelt plat ieghens de eerde

Doodtschinich lagh, dies hem de Beer niet deerde

Roock hem ontrent t'hooft, hem docht hy was doodt:

Den Beer dies vertrocken es zijnder veered

Om weten de weerde:

t'Soudt prouftmen int vier, maer den Vriendt in noodt.

Zijn medeghezelle doe vanden Boom daelde

Bad, dat d'ander hem taelde

Waer af hem (in zyn oore) den Beer de vermaen,

Andtwoordende zey, wat goets hem verhaelde

Dat niemant zoude zeer licht wtghaen

Zoo hy hadde ghedaen,

Met vrienden, die andren ter noodt niet bystaen

Want Vrienden metter tonghe, zijn Vrienden dinne,

Maer Vrienden metten wercke, die dalmen ontfaen

Ghelijck leuen, ghelijck steruen, van eenen zinne:

Vriendtschap dient totten eynde, zoo vanden beghinne.

Oock zoo wie op vrienden stelt zijn verlaet

Ende voor hem zeluen niet en zij

Op een ydel hope, te nieten ghaet

Eer hy bijstant ontfaet:

Elck zij zijns selfs vriendt, die staet wel bij. [114]

[Hondt ende Dief]

In dienste altijt

Ghetrauwe zijt.

Apo. 2. Math. 25.

VVeest ghetrauwe totter doot, en ick sal v gheuen

De Croone des leuens, belooft God almachtich

Ende den onnutten Knecht, sal werden verdreuen

In die wterste duysterheyt duysternachtich

Dus blijft dienstbaer, en stantachtich.

1. Regum. 8. Eccle. 20.

Ghiften ende zenden, daerment laet ghedooghen,

Connen verblenden des Rechters ooghen. [115]

Hondt ende Dief.

EEn Huis-hondt zijnde zyn Meester ghetrauwe

In vruecht ende rauwe,

tՈuus bewarende nauwe:

Was van eenen Dief gheleydt listighe laeghen

Nachten en daeghen:

Om zyn bassen te sussene (dies ten beschauwe)

Wierp hem een gheheel broot naer zijnder maeghen

Maer den Hondt en hadder in gheen behaeghen

Midt dat hy was van zeer ghetrauwer aerdt

Hy hieldt niet op van bassen, zoo doende zijn claeghen:

En vanden Dief heeft zijns Meesters huus bewaerdet,

Goe ghetrauwe Dienaers, blijuen verre vermaert

Den Dief es dies met schaemten vertrocken

Den Hondt const by niet locken

Met zyn bedrieghende ghiften, noch crijghen iet:

Hier by bewijsende, dat veel lecker brocken

Voor diese gheerne slocken

Den menighen brijnghen in zwaer verdriet

Zoo wie dat yemandt dan ghiften bidet

Om goeden dienst te keeren tot ontrauwichede:

Laet v niet verdoouen, wel voor v ziet,

Standtvastich blijft in v ghedienstichede

Door ghiften vercranckt zulcke rechtveerdichede.

En laet v niet bedrieghen, noch oock verfletsen

Om een bete broots zijt niet wanckeldaedich

Wie v gheeft ofte zendt:

Trauwe in dienst wilt niet ontletsen

Maer vast gheknocht houdt, vroom ghestadich,

Tot inden eyndt. [116]

[Ackerman ende Houaere]

De goe commen by tijden

Met de quae in lijden.

Prouerb 24.

VOlght gheen quade mannen, noch wiltse gheloouen

Begheert met hemlieden te zijne tէheender steden

Want haerlieder herte, dijnckt op roouen:

EndՍ huer lippen spreken bedriechlicheden.

Prouerb. 3. Eccle. 7. ende 13.

VOlght een ongherechtichs menschen weghen niet naer

Wandelt metten rouckeloosen te gheender hueren

Schuut die twist ende archeyt voortbrijnghen daer

Die tհeck gheraect, die salder hem an besmueren,

Die tհerijckel schuut, hem sal gheen dangier ghebueren. [117]

Ackerman ende Houaere.

EEn Ackerman coene, auendt ende noene

Pijnde neersticheyt te doene

En om veel te vanghen wt-spreede zyn net

Reyghers en Zwanen,

Gansen en Cranen,

Die ten saeyzoene

Sterckelick af aeten zyn coorneken groene:

Creecher een deel ghevanghen, zom magher, zom vet,

Een Houare heefter niet op ghelet

Huer daer of niet ontzet

Es dies doen mede ghevanghen metten hoop

Hier excuserende, maer en haddes te bet

Weder platvoet of gheplet,

Zou moeste me helpen gelden den coop

Want naer tsՖueghelaers wet

Gheen van alle tsamen daer een ontloop,

Die gheuanghen es, es in een vaste knoop.

Sghelijcx die quaet ghezelschap anthieren

En rouckeloos tieren

Int roouen pillieren

Onvoordachtich eens ghecommen maer inde bende

Stellen hem zeluen in veel dangieren

Hoe goe manieren, Met ghetemperde nieren

Te vooren gheweest nochtans de bekende

Դ Ghebuerd ende tգomt al eens ten eynde

Dat zij tճaemen ghelijck gheraeken in handen:

Ten baet watmer bidt, of wien mer aen zende

De goe metten quae gheraecken in schanden,

Daer lusticie faelgiert, wee daer de Landen. [118]

[Hert ende t’schaep]

Belofte by bedwanghe gheschiet

Es te houdene niet.

Psalm. 50. b. 14.

VVilt den alderhoochsten v beloften betalen

Want het es beter niet te belouen dan

Veel toe te zeggen, en als te falen

Of niet te houden datmen houden can.

Luce. 3. Eccle. 28.

NIemandt ouerlast doet

Gheweldt noch onrecht:

Noch weest gram ghemoet

Op Meester noch Knecht. [119]

Hert ende tՓchaep.

DEn Hert heeft tՓchaep voor den Wulf ghebrocht

Hem heesschende een viertaele taerwe graen

Dat tՓchaep hem die betalen zou, heeft verzocht

Ofte dat neen, hadde stranghelick ghedocht

Dat hy 't Schaep zou met andere strafheyt aenghaen:

Maer tՓchaep wilder gheenssins niet toe verstaen

Hoe den Hert de vermaen

Als in hem ghehouden te zijne niet

Dus van rechts weghe zou den Hert niet ontfaen

Zijn zaecken waren maer een waen

Want onrechtelick was zijnen heesch gheschiet

Die rassechelick belooft, comt haest int verdriet.

Den Hert viel clachtich, ende bleffer blij

De Wolf op een tsij

Heeft de zaecke (zoot scheen) ghemodereert

Om schuwen Proces, Dat tՓchaep zou hebben vrij

Zeker tijt om betalen, tշiert gheaccepteert

En gheaccordeert:

tՓchaep beloofde wt vreesen, den tijt ghepasseert

Den Hert es commen om leuerijnghe stranghe

tՓchaep heeft hem dies te doene gherefuseert

EndՍ als wel gheinstrueert

Ghezeyt, naer diueersche propoosten langhe,

Beloften houden gheen ste, ghedaen by bedwanghe.

Zoo vindtmen menich Cadet vul looser stoffen

Om zijn weeldich schoen en broen

Die dկnnoosel quellen ten onghelijcke

Waenende met huer dreeghementen verboffen

Maer zulck zonder hebben, wel voorby strijcke:

Onder een ghelapte rock, schuult dickwils practijcke. [120]

[Den ouden Leeu en ander beesten]

Van ionex wilt Vrienden maken.

Zoo zuldijt in d'oude smaken.

Prouerb. 22. Deutero. 33.

DE ghene die heeft ghezaeyt boosheden

Sal quade dijnghen maeyen, hem zeluen ontrent

Ende met die roede van zijn gramme zeden

In tijden voorleden,

Ieghens die hem niet mesdeden

Daer mede sal hy werden volendt:

Ende ghelijck die daghen bekendt

Der ionckheyt bewesen,

Alsoo sal oock v ouderdom wesen. [121]

Den ouden Leeu en ander beesten.

DEn Leeu in zijn ionckheyt gheweest fiermoedigh

Grijpende bloedich

Heeft hem zeluen dus ghemaeckt veel vyanden

Zoo hy hadde ghedaen, tիeerdՠhem ieghenspoedich

Want cranck, oudt zijnde, behaelde veel schanden

tՐeert slouch hem met de voeten in sticx de tanden

t'wilde Vercken cam hem tնel ontgorden

Den Stier doorstack hem met zyn hoorens banden

Hebben eyndelick tճamen den ouden Leeu vertorden

Met zulcker maete ghy meet, zult ghemeten worden.

Den Leeu dus ligghende onder de voeten

Const hem zeluen niet helpen, noch tլijden boeten

Als machteloos verwonnen, ter nedere lagh

En creech menighen slagh

Hy en hadder eenen Vriendt niet, die hem cam groeten

Niemant wasser die hem dede eenich verzoeten,

Zoo heeft hy hem moeten

Te vergheefs doen zijn deerlick beclagh

Hoe dat hy in menighen voorleden dagh

Veel beesten aenghedaen hadde gheweldt en pijne:

Ouer yemandt ghenadich, men hem zelden zagh,

Naer mijns wercx hebbe ick loon ten sijne

Pacientie es mijne:

Tes beter doodt dan vriendeloos tպijne.

Zoo oock de mensche in zijn ionckheyt wandelt

't՚ij rechtlick onrechtlick hoet mach ghaen

Ende met zijnen euen naesten handelt,

Zoo salmen hem in dկude ter noodt by staen

En loon doen ontfaen. [122]

[hert inde Fonteyne speghelende]

Eeghin goet, dijncken

Redene doet, zijncken.

Eccle. 15.

VAn t'beghin heeft God de mensche ghestelt int aertsch bewelt

Ende hem ghelaten hier

In die handt zijns raedts, ende voor hem ghestelt

Water ende vier,

Waer toe dat hy wil schier, mach wt steken d'handt:

Maer niemant beuolen in tsweerelts landt

Ongodlick te doene, hoe hooghe verheuen,

Ende niemandt tijt om zondighen ghegheuen

Zoo hier int leuen, dըemel winnen of verliesen:

EndՍ elck prijsen of mesprijsen mach, naer zijn verkiesen. [123]

Hert inde Fonteyne speghelende.

ZOo een Hert hem reghelde, en streeck

tՅenen lusteghen pleyne

Daer hy hem zeluen speghelde, en keeck,

In een clare Fonteyne:

Hem vijndende alleyne

Heeft wt-gherect aldaer

Zijn Hoorens vry niet cleyne

Die prijsende openbaer

Datse hooghe waren, maer

Zijn beenen, magher int wesen

Heeft hy (als onzien) voorwaer,

Schamperlick veracht, en gheel mespresen:

Zulck mesprijst, d'welck hem mach van druck ghenesen.

Dus verwaent staende, moedich

Onvoorzien ende bloot

De Iaeghers commen gaende // spoedich

Ten Bosschewaerts hy vloodt:

Maer midts zyn ghetuughe groot,

Haperde hy an eenen tack

Dies cam hy inden noodt

Daer hy bleef ende stack

Tot dat daer met ghemack

De Iaeghers hem vijnghen

Dit ziende, hy doen sprack

Dat wy beminnen bouen alle dijnghen,

Zietmen ons dickmael t'onder brijnghen.

Insghelijcx als wy meenen

Te hebben gheluck

Contrarie, wy weenen

En vijnden ons in druck. [124]

[t’Lammeken ende VVulf]

Wat ghy handelt,

Metten goeden wandelt.

2. Corint. 6. ende 14.

MEt d‘ongheloouighe trect gheen iock noch een seel

Want wat ghemeenschap heeft de rechtueerdighe

Met dit ongherechticheyt, of wat ghezelschap en deel

Heeft dat licht, metter duysterhede?

Ofte Christus, met Belial oock mede?

Gheenssins om hebben vrede, en machmen zulcx angaen,

Wat twee contrarien, en moghen niet tsamen staen.

Prouer. 24.

VOlght quade Lieden wt liefden niet naer

Ende weynschter oock niet by te zijne

Huerlieder herte dijnct schade zwaer,

En van bedroch spreken haer lippen ten fijne. [125]

T' Lammekende ende VVulf.

ZOo den Wulf wandelde t'wijnder auonthuert

Bloedghulseghe luere

Cam hem een Gheete met een Lam int ghemoet

t'welck (als met zyn bewaerder) hy zach gaen duere

Heeft dat mespresen, als niet zijnde goet

Dat zulck een ionck reyn onnoosel bloet

Met eenen vuyl stijnckenden Buck zou ghaen:

Wulfaert haddet lieuer zelf ghehadt in zijn behoedt

Maer t'lammeken en wilder niet toe verstaen,

Die lichtelick ghelooft, wort bedroghen zaen.

Nochtans hadhy gheerne tՌammeken ghehadt

Veynsende dat hijt veel bet zou bewaren

Ieghens de ghuene die hem mochten leedt doen wat

tՌammeken andtwoorde hem cort en plat

Dattet de Gheete gheenssins zou laten varen

De Wulf en costet dies niet ontparen

Zijn eerste bewaerstersse bleef sterckelick by

Door welck by een blijuen, heeftt moeten sparen

Ende zonder mesdoen bee ghelaten hy

Een vast eendrachtich accoort, niet wel scheedenlick zy.

Dus metten goe wandelen, zult duechdelick keeren

Maer metten snoo boose menschen quaet

Zult duechdelick point niet leeren

Dan dat alle dedene gheheel versmaet

Niemandt die laet

Hem gheensins van quaet ghezelschap verleeden,

Zij wandelen meest deel al boose weghen:

Van uwen ghetrauwen vriendt wilt niet scheeden

Beter oude vriendtschap, dan nieuwe vercreghen. [126]

[Esel ende tcleen Hondeken]

Niet te doene bestaen,

Dan van elck dient ghedaen.

Psalm. 94.

EEn breydel den Ezel, Een ghessel den Peerde,

Dauid begheerde, (Prophetelick prijsen)

Ende een roede, tot voorspoede,

Op de rugghe vanden onwijsen.

Roma. 1.

Zy zijn in haer ghedachten worden ydel mespresen

Haer onwijs herte, es verdonckert vertorden:

Want zegghende hem zeluen wijs te wesen

Door de verwaentheyt, zijn dwazen gheworden

Wanen bedrieght, daer veel om wtghaen porden. [127]

[den Vos t’hase vleesch prijsende]

Zulck met valscheyt en liegehn,

Zouct ander te bedrieghen.

Prouer. 6.

EEn afvallende mensche, een onnut man

Met eenen verkeerden mondt hy gaet

Hij wijnct metten ooghen, daer naer dan,

Wrijft metten voeten, ende zoo hy best can

Spreect metten vijngheren, zoo hy staet

En met een verkeert herte, leght quaet op quaet

Wachter v vooren in alle paasaygen:

Want tաllen tijden, zaeyt hy kijfuaygen. [129]

Den Vos tHase vleesch prijsende.

DEn Vos zijnde gheiaeght van een grooten hofhondt

Rulockich en bondt

Int vluchten en const hy hem niet ontrijsen

Den Hondt die ghijnck hy zelue an terstont

Met een smeeckende grondt

Zegghende, zyn vleesch was niet van zijnder spijsen

Maer beloofde, hy zoude hem goet Haze-vleesch wijsen

Weerdich om prijsen,

Dat zoet ende lieuelick es van smaken:

Hy wees een, den Vos bleef, dՈondt lieper naer bijsen

Maer midts der Hazen snelheyt, conster niet an raecken

Tes prijselick alst tլijf doet, wel connen dappercaken.

Den Haze noch zijnde in ghezonden lijfue

Ghemoette den Vos naer drie daghen en vijfue

Waeromme (vraeghdըy) dat hy hadde ghepoocht

Hem t'occuseren, zonder waerschuwen by motijfue

Maer met verradelicken bedrijue

Den hof-Hondt hadde van verre ghetoocht?

Hoe (zeyde den Vos) dat danckelick ghedooght

Ick prees hem v vleesch, veel beter dan tխijne

Had ick v veracht versmaedt, tխywaerts gheooght

Mocht ghy hebben cause dan gram te zijne,

Men paeyter wel twee met een dobbelen grijne.

Zoo insghelijcx onder een vriendionstich schijn

Zommighe menschen prijsende zijn

Zaecken voortstellende om hem tկmrijnghene

Aerbeyden om andere helpen int ghepijn

Ende met een zoet ghemijnghelt venijn,

In pericle des doodts te brijnghene

t՗elck zij zelue weten t'ontsprijnghene. [130]

Esel ende t'cleen Hondeken.

EEn cleen Hondekin toufde zijn Meester end Heer

Quicsteertede met dobbelen keere

Danssende, springhende zeer playsant,

Hy streeckt, custe, leckte, ende troeteldet zeere,

t'vedreef zijn duentkins lancx te mere

Tot dat hem inden schoot zijns Meesters vandt:

Dit ziende den Ezel door zijn beestich verstandt

Dochte zoo ghecrijghen met danssen goe daghen

Wildes hem oock vermeten voor dըandt

Om verlost te zijne van werckens plaghen:

Tes wel ghedaen, daer yeghelick in heeft behaghen.

tՇhebuerde zoo zyn Meester was thuus ghecommen

Den Ezel volghdըem tպijnder slaep-camer near

EndՍ heeft hem bynaest op den schouders gheclommen

Zoo hy stondt ouer eynde, en wilde hem berommen

Aen tաenschijn te troetelen zijnen Meester daer

Hij spranck hem op tլijf metten beenen zwaer

Lude tierende, docht hem wel hebben ghequeten

De dienst-knechts wierden gheware tխesbaer

Dies hy naer zijn werck voorwaer

Met clippels stranghelick wiert wt ghesmeten,

Onbequame dienst tդoene, sal hem niemant vermeten.

Zoo die hem yet te doene wil onderwijnden

Ende heeft gheen gratie int beleeden

Sal hem confuus en versteken vijnden.

En moeten tպijnder oneere met schanden scheeden:

Hoe int becleeden, hem de zulcke meent stijuen

Die een Ezel es, in al zijn bedrijuen,

Sal een Ezel blijuen. [128]

[den Vos t’hase vleesch prijsende]

Zulck met valscheyt en liegehn,

Zouct ander te bedrieghen.

Prouer. 6.

EEn afvallende mensche, een onnut man

Met eenen verkeerden mondt hy gaet

Hij wijnct metten ooghen, daer naer dan,

Wrijft metten voeten, ende zoo hy best can

Spreect metten vijngheren, zoo hy staet

En met een verkeert herte, leght quaet op quaet

Wachter v vooren in alle paasaygen:

Want tաllen tijden, zaeyt hy kijfuaygen. [129]

Den Vos tHase vleesch prijsende.

DEn Vos zijnde gheiaeght van een grooten hofhondt

Rulockich en bondt

Int vluchten en const hy hem niet ontrijsen

Den Hondt die ghijnck hy zelue an terstont

Met een smeeckende grondt

Zegghende, zyn vleesch was niet van zijnder spijsen

Maer beloofde, hy zoude hem goet Haze-vleesch wijsen

Weerdich om prijsen,

Dat zoet ende lieuelick es van smaken:

Hy wees een, den Vos bleef, dՈondt lieper naer bijsen

Maer midts der Hazen snelheyt, conster niet an raecken

Tes prijselick alst 'lլijf doet, wel connen dappercaken.

Den Haze noch zijnde in ghezonden lijfue

Ghemoette den Vos naer drie daghen en vijfue

Waeromme (vraeghd' gy) dat hy hadde ghepoocht

Hem tաccuseren, zonder waerschuwen by motijfue

Maer met verradelicken bedrijue

Den hof-Hondt hadde van verre ghetoocht?

Hoe (zeyde den Vos) dat danckelick ghedooght

Ick prees hem v vleesch, veel beter dan tխijne

Had ick v veracht versmaedt, tխywaerts gheooght

Mocht ghy hebben cause dan gram te zijne,

Men paeyter wel twee met een dobbelen grijne.

Zoo insghelijcx onder een vriendionstich schijn

Zommighe menschen prijsende zijn

Zaecken voortstellende om hem tկmrijnghene

Aerbeyden om andere helpen int ghepijn

Ende met een zoet ghemijnghelt venijn,

In pericle des doodts te brijnghene

t'welck zij zelue weten t'ontsprijnghene. [130]

[Hauick ende Cockuut]

Zijt ghevreidt,

In dat ghy eidt.

Gene. 2. Luc. 10.

TՁlder eerste ghebot ter weerelt beseuen

Dat God almachtich wilde den mensche gheuen

Verboot hy ghulsicheyt: En sprack midts dezen

Van al de boomen tsՐaradijs sult etende wesen:

Maer vanden boom der kennessen (deed hy bediet)

Des goet ende quaets, sult ghy eten niet

Want wat dach daer af zult eten verweruen,

Sprack God tot Adam, De doodt sult ghy steruen

Zoo in tsշeerelts eruen, ghecommen es dit leedt:

Een man wasser oock in purpure ende zijde ghecleet

In lecker eten wild' gy hem daghelicx lauen,

Hy starf, endըy es inder Hellen begrauen. [131]

Hauick ende Cockuut.

Den Hauick metten Cockuut zeere spottende was

Die van Lijf ende plumen bee ghelijckende waren

Zey dat hy lieuer met ghewoormte en zulck ghebras

Hem aesde en ghenas:

Dan met voghel-vleesch, op eenich pas

door zyn cleenmoedich herte, ende groot vervaren:

tՇhebuerdՍ in corten daghen, gheen langhe iaren

Zoo den Hauick wt vloogh naer Duuen vet

Door des Landtsmans practijcke, cam int bezwaren

Want hoe hy mocht ghebaeren,

Hy wiert gheuanghen in tsՌandtsmans net:

Somtijts wort een quaet schalck wel zyn schalckheyt belet.

tsՌandtsmans Duuen const hy doe niet meer plucken noch teeten

Hy was int net, ende zy wt zyn bedwanghen

EndՍ op datter meer andre af zouden vreesen

Heeft den Hauick wt een hooghe Torre ghehanghen

Den Cockuut dit ziende spoede derwaerts de ghanghen

EndՍ heeft hem ghezeyt, half ghegheckt, half gheclaeght,

Ghy die om Vueghelvleesch nv hangt ghevanghen

Waert v niet beter haedy naer woormkens gheiaeght?

Die ghecken waent, wort dickwils ghecklick gheplaeght.

Dus beter ist vry gherust, en zekerlick leuen

Zijn zonder pericle, vreese, oft beuen

Winnen redenlick zijn teeren

Dan zoo ziel en lijf te pande gheuen

En niet veel zoorghen, oft hier beneuen

Anders goed begheeren,

Want in zulck gheneeren, hoe gheronnen, gheloopen,

Tes diere waere, diemen met t' lijf moet coopen. [132]

[Vueghlare ende tSerpent]

Zulck spredet zyn net,

tՖangen wort hem belet.

Eccle. 27. Psalm. 9.

ZOo wie hem tot een pit te maken helt

Sal daer in vallen, en den hels breken

En wie eenen stootsteen zijnen naesten stelt

Die sal hem zeluen daer ieghens steken:

Ende wie anderen (naer tswijsemans vermaen)

Stricken leght, sal daer duere verghaen. [133]

Vueghelare ende tSerpent.

EEn Vueghelaer met zijn dobbel netten wtghaende

Alzoo hy waende,

Omme verschalcken veel Voghelkens cleene

Een soorte te veldewaerts in, zach hy staende

Dies hy snel rasch en wacker te beene,

Zijn netten wt-spreedde ouer al ghemeene:

Die tsamen te vanghen, was zijn vermeten

Maer hy en heeft ghecreghen niet eene,

Want tardende onverzien zonder weten,

Op een Serpent, heeft hem int been ghebeten:

Dies nederghezeten, de moedt hem ontviel

Zulck rijden waent, daer comt een stock int wiel.

t՗as doe al ghedaen, en verloren pijne

Die waende zoet hebben, creech vanden venijne

Claghende, stenende, hield lijdtzamich ghedoogh,

Zijn voornemen belet was tot dien termijne

End al tէhevueghelte dat vervloogh:

Hy ouerdochte doe, dat noyt en loogh

Die om andre bedrieghen, dede zyn vermoghen

Ende hoe substijl hy zulck voortstel zoogh,

Dat hy hem zeluen vandt eerst bedroghen.

Zo men oock daghelicx ziet ghebueren

Die hem becueren

Om dկnnoosel te crijghen in huer net

Met loose practijcken daer in ghedueren

In corter hueren

Hemlieden zulck voornemen wort belet:

Ende zoo in zyn vpset, zulck meent hy faelt,

Zulck niet en waent crijght, En zulck rijsen meent daelt. [134]

[Leeu en vvild Vercken]

T’verlies dat dեen schaet,

Den anderen baet.

Paralipo. 15. ende 20.

IN God des Heeren handt es machtichede

Ende niemandt en mach hem wederstaen

Versterct v, ende laet v handen mede

Niet slap worden, tot eenigher stede

Want naer v werck sult loon ontfaen

Wilt afwijcken zaen, der hooghmoedigher coraidgen

Want tusschen dըoueerdighe zijn altijts kijuaidgen.

Apoca. 2.

DE ghuene die verwint, sterckgheloouich ghezint

In alle noodt

Ende hem vroom biedt, sal ghequetst worden niet

Van die tweede doodt.[135]

Leeu en vvild Vercken.

DEn Leeu fier ghesteldt

Die heeft op een veldt

t՗ildt Vercken ghemoett,

Gheen van beeden laf

Maer straf ieghens straf

Elckanderen ghegroett:

En als zijnde verhoedt

Դ Vercken leuerde strijdt

Den Leeu wiert bebloedt, dies had hijs spijt

Es op gheresen met wreemoedighen nijdt

Alsoo dat hy anghijngh

Elck ghijngh hem stoutelick auentueren

Den Ghier dit ziende, die wiert verblijt

Docht de scha van eenen is dաnders profijt

Hopende hem zoude gheluck ghebueren

Op de leden

Zy streden

Om elck verschueren

Lijf om lijf, ledt om ledt, snactanden en snauwen

Zoo ghijnght daer toe een langhe ghedueren

Den Ghier hadde anders niet dan tաntschauwen

Want doen zy naer tնechten begonsten te flauwen

Zy stonden stille, als hart ieghens hart,

Den Ghier bleef hongherich, en in rauwen:

Zulcx wacht naer de proye, diese zelfs eer wert.

Sghelijcx machmen verstaen in alle staten

Die God af ghaen, haer op menschen verlaten

t' sal den vyandt baten. [136]

[Vvolf ende Crane]

Datmen doet dկnbekende

Es verloren ten henden.

Prouerb, 11.

AFgrijselick is den Heere

Een herte quaet

En zijn wille, es inde ghuene zeere

Die simpelick wandelen gaet.

1 Ioan. 2.

VVilt oock elckandere niet lief hebben menschen ghy

Metten woorde, noch oock metter tonghen zede,

Maer staet deen den anderen minsamelick by

Metten wercke, endկock metter waerheyt mede,

Doet zoo ghy wildet datmen v dede

Schuwet ondanckbaerhede. [137]

Vvolf ende Crane.

DE snoode Wulf hadde ghulzich een Schaep verslijndt

Daer af dat hem een been inden crop dweers stack

An Dieren ende Voghelen, dus zijnde ghepijndt

Commende ghegrijndt

Zocht hy raedt, maer alomme hem troost ghebrack,

Emmers wterlick dat hy de Crane toe sprack

Om hulpe, belouende schoon ghiften te gheuen,

De welcke tբeen met zijnen hals wt track

Ende heeft den Wolf verlost wt sneuen,

Gheen weldaedt en behoort ongheloont zijn leuen.

Verbeydende hopende alsoe de Craene

Vergheldijnghe vanden Wulf te ontfaene

Dede hem schimpighe andtwoorde weten

Hoe sprack den Wulf, tsy van uwen vermaene

Gedanckt my zelue, zonder verre te ghaene

Dat ick v den hals niet afhebbe ghebeten:

Iae v naect ontpluumt, ende gheel op ghեten

Die moet ghy wel groot gheluck besteden

Ghեel zachtmoedich hebխy ieghens v ghequeten

Vertrect, quelt my niet, v zeluen mueght vreden,

Tes quaet strijden, ieghens die noyt dueght deden.

Ondanckbaerheyt, es der zielen vyandt

Die de duechden vermindert, en doet versmaden,

Haer zeluen zouct zij, en doet niemandt bystandt

Zou es oock een verlies der weldaden

Den ondanckbaren sal niemant loonen, maer schaden

Zulck zijn veel vianden, al spreken zij schoon:

Dus de mensche dueght doende, aleist wt ghenaden

Verwacht van hem niet, maer vanden Heereloon. [138]

[Huusratte ende Hoestere]

Om tլeckerlic leuen,

Comt menich in sneuen.

Hebr. 12. ende Eccle. 23.

'M een spijse die Esau heeft ghezocht

Heeft zyn recht der eerster gheboorten vercocht

Maer bet bedocht, heeft de wijse man ghebeden

Heere, neimt my af, des buucx begheerlicheden.

Eccle. 37.

OVer alle spijse wtsturt v niet

Want in veel spijsen, sal ziecte zyn gheleghen

En die begheerlickheyt, sal voortcommen ziet

Tot die gheele ziecte wort vul bedeghen

Door ghulsicheyt zijnder in dՁerdtiche weghen

Veel ghestoruen, en commen in noodts bedwanghen

Maer die sober es, sal zyn leuen verlanghen. [139]

Huusratte ende Hoestere.

EEn Huus-ratte houdende weeldeghen state

Van als verzaedt

Wt diueersch wild-braedt

Daer zou in haer bottelrie triumpheerde

Nochtans t'ener steden

Was niet te vreden

Couure dede haer verleedijnghe quaet

Vandt in hueren raedt

Datse om vernieuwen huer absenteerde

Huer ter Zeewaerts vermaecken zou ordonneerde

Daer commende, op tնloemarckt speculeerde

Es een Hoestere gapende ghebleken

t'was vetvisch docht de Ratte, derwaerts passeerde

EndՍ heefter om grijpen tըooft binnen ghesteken

dՈoester voelde ghemoedt, dies rasch onbezweken

Sloot toe, de Ratte bleef inde bedwanghen

Duer huer lecker ghulzicheyt, wiert daer ghekeken

Zou die waende grijpen, was zelue ghevanghen,

Brasserie ouerdaedigch, doet veel ziecten ontfanghen.

Insghelijcx zijn sommighe de ghuene die

In vette cuckens subiect hem stellende daer

Om de minne van de brocken ende leckernie

Huer weluaerts partie

Daer zij in verwortelt blijuen menich Iaer

Als meschverckens openbaer

Hem zeluen metten tanden maekende voorwaer

Die dus om lecker morseelen ghedienstich slauen

tՇraf, daer zij duer schocken ende brocken claer

Steruende voor tijt, werden in begrauen,

Zulcke willen corruptie, met corruptie lauen. [14]

[t’ Peert ende Hert]

Tot hinderlicke zaeken,

Wilt v niet onderdaen maeken.

3. Ioan. Epistel. Psalm. 74.

Myn alderliefste waer ghy gaet

Gheensins wilt naervolghen tձuaet

Maer dat goet es: Wie wel doet,

Die es wt God, ende in uwen staet

Wilt niet hooghe verheffen uwen moedt.

Iere. 49.

VWer herten houeerdichede

Ongheboghen,

End uwe verwaentheyt mede

Heeft v bedroghen. [141]

TՐeert ende Hert.

EEn Peert heeft ieghens een Hert ghestreden

De welcke vulwassen was grof van leden

tՐeert ziende dat ieghens den Hert niet vermochte

Heeft een Ackerman tպijnder hulpe ghebeden

Die wter steden

Met hem zadel ghetughe, ende breydel brochte,

Hy zaelde breydelde, alzoo tՐeert zochte

Zatter op en vervolghde den Hert openbaer,

Wterlick die, den Ackerman duerstekende rochte

tՐeert verblijde, ghaf hem zeluen de victorie daer,

Somtijts tromptmen strijdt ghewonnen, daer slaghen volghen naer.

tՐeert bedanckte den Man der adsistencie

Biddende met grooter reuerencie

Van hem willen afzitten, ende vrij laten ghaen

Maer daer toe te verstaene, hads gheen intentie

tՐeert ghebreydelt was en tխijnder obedientie

Sprack den Ackerman, moet ghy voort aen nv staen

tՐeert neyde, tբeet, tճchraefde, tշilde slaen,

Als oft den man grammoedich hadde willen ontlijfuen

Maer moest voor ydel glorie zwaer dienst ontfaen

Want hy sprack naer een ghemeene scrijfuen,

Die hem eerst willich slaue maeckt, sal slaue blijfuen.

Derghelijcke, de ghuene vrij zijnde ghestelt

Willende vervolghen, en den aermen deeren

Omme die verwinnen, vergaderen tէhelt

Met loosheyt, bedroch, ende met ghewelt

Ende dan ghecommen tըuerlieder begheeren:

Worden zelue verwonnen in zulck gheneeren

Van een wreedt monstre, ten eynde beschaemt,

Honghereghe ghiericheyt ghenaemt. [142]

[Vos ende Raue]

Des pluymstrijckers verdoouen

En zuldy niet gheloouen.

Psalm, 34.

VVie es hy die een goet leuen begheert

Ende die gheerne hadde goe daghen?

Behoede zijn tonghe voor al dat deerdt

En laete zijnen mondt niet bedrieglicx ghewaghen.

Eccle. 7.

BEter van eenen wijsen zonder murmureren

Ghestraft te fijne,

Dan door den dwasen fletsen of flatteren

Bedroghen tպijne. [143]

Vos ende Raue.

EEn peckzwarte Raue hadde ghenomen een caes

Voor huer eyghin beckaes

Daer me datse op eenen boom zat ghelaeden

Den Vos als een leep schalck pertich dwaes

Dit ziende, stepte dewaerts zonder verspaeden

Hy docht hem vanden proy zelue verzaeden

Dies ghijnghse dus prijsen tպijnder aduantayge

Schoone Raue, yeghelick zeght tuwer schaeden

Dat ghy zwart zijt, en nochtans es wit dijn plumayge

Ia witter dan snee, ende bouen die chicrayge

Wilt ghy tooghen corayge, cont properlick zijnghen:

Dat zommich gheern hoort, can een fletser voortbrijnghen.

De Raue verwaent zwal op als een Padde

Dat huer den Vos dus ghepresen hadde

Zonderlijnghe hueren zangh, vol vrolicheden

Zoude dies beghinnen zijnghen (dit was de pradde)

Open doende haren beck, den caes viel beneden:

Den Vos greepse, ende esser mede duere ghetreden,

Idel becx, ijdel crops, tըuerer onvreden

Bleef de aerme Raue gheel effen

Pacientie moest zou alleene besteden

En den Vos hadde vander smaecke tբeseffen

Idel dalen zy, die hem verwaent verheffen.

Pluymstrijckers ende fletsers zijn gheacht

Metten gheueynsde tafel vrienden

Zoo langhe datter fortune lacht

Ende datmer om gheuen heeft macht,

Gheduert den pacht:

Datse t' ueren proffijte oyt meest dienden. [144]

[Hondt ende Osse]

Nijdicheyt ontvreidt,

En huer zeluen eidt.

1 Ioan. 2. Eclles. 9. Leui. 19.

VVie zijn broeder haet, wandelt in duusterheyt waen

Ende en weet niet waer dat hy gaet

Haet ende nijdt sullen beede tsamen verghaen

Dus uwen Broeder int herte niet en haet,

Prouerb. 22.

EN eidt met gheen nijdich mensche gheen broot

Hy sal wel zegghen eidt ende drijnckt

En zijn herte wilde mueghelick wel zyn doodt

Dat hy niet en weet, hy te vonnessene dijnckt. [145]

Hondt ende Osse.

En nijdeghe slocker, afionsteghen Hondt

Op een hoop hoys stondt

Die hem gheenssins mochte helpen niet

Een Osse hadder gherocht gheerne by

Maer desen Hondt hildtse (straf bassende) vry

Ende wilder hem af laeten hebben yet

Aen allen zijden nauwe bespiet

Offer den Osse hadde in ghebeten

t'welcke niet es gheschiet

Den Osse lijdende verdriet, sprack pothondt ziet,

Ghy dienter met clippels zelue af ghesmeten

Want spaert, en bewaert, dat ghi zelue niet cont eten.

Insghelijcx eist clear

De nijdeghe voorwaer

t՗eluaren van anderen niet begheert

Hoe wel nochtans te gheender tijt

Daer hy eenich profijt

Mach hebben, dan hemlieden afionstelick deerdt

Hebben oock onweerdt

Onder der zonnen,

Hem yemandt zoo gheneerdt

Die hem zeluen helpen connen

Ende niet en ionnen

Dat de behoufteghe ter noodt yet beluucken

Dan zaecken die zy zelue niet connen ghebruucken

De nijdeghe huer eeghin herte verstuucken.

De meeste wraecke die v mach gheschieden

Vanden ghenen die v benijdt

Es dat ghy wel doet, zyn ghezelschap vlieden

Ende neerstelick bemindt, dijn selfs proffijt, [146]

[Beer ende Bien]

Lieuer wat verdreghen,

Dan vyandtschap vercreghen.

1. Petri. 1.

AL eist dat ghy nv lettel tijts lijdt

En op de weerelt wort ghequelt en vertorden

Ghy sult v verhueghen, ende wesen verblijdt

Op dat die prouuijnghe dijns gheloofs altijdt

Costelicker dan goud mach gheuonden worden.

Prouerb. 16.

BEter es een die lijdzamich wesen can

Dan een sterck man,

En die zijnen moedt can dwijnghen in vreden

Es stercker dan:

Den verwinder van Sloten en Steden. [147]

Beer ende Bien.

DEn Beer hadde gheern een portie zeems ghehaelt

Zoo hy dede onghefaelt

Dies wiert bestoormt, en vande Bien ghestraelt

Waer duer hy es haestlick wreedt gram gheworden:

Midtswelcken in weder wraecke betaelt

Heeft al de Bie-buucken onder voeten vertorden

Al de Bien in ghedruussche dies wte porden

Eerst ziende huer huzijnghen verderuen openbaer

Hueren noodtcost wech draghen (zoo wildijt ingorden)

EndՍ onnomelick veel ionghe Bien ghedoot hier near

Zijn hem al op t'lijf ghezwermt, ghezeten in zijn hair

Alst tլijf cost goed of eere, moetmen toezien daer.

Zijn pilse was dicke, eer zij daer duere cropen

Hem te min moghen deeren, was al zyn hopen

Maer hooft, ooghen, ooren, mule, hebben meest bezocht

Daer aen ghewrocht:

Daer creegh hy ter deghen scherp straelende nopen

Voor tzoete ghelaeft, met bitter syropen

Zulckerwijs was bynaest ter doodt ghebrocht:

Hy verschudde zijn vel, es wech slumende ontrocht

Zegghende ieghens hem zeluen int vertrecken,

Hoe veel beter hadt gheweest (hadt my goet ghedocht)

Een strael verdraeghen, dan zoo veel vyanden wecken

De zulcke wort ghewondt,tmach een hondt af lecken.

Zoo eist oock beter iniurie lijdzamich verdraeghen

t'welck inbrijnght meer baeten

Dan wraeck ghierich tպijne, met kijuen of slaeghen

Vloecken en plaeghen

En vyanden op roeren in corten daeghen

Die eerst paeyselick zaeten. [148]

[Hauick ende Nachtegaele]

Noodtzaecke aenveerdt

En ydelheyt weerdt.

1. Regum. 2.

VVilt niet afkeeren naer ydel dijnghen

Die v gheensins sullen baeten

Noch moghen gheen verlossinghe anbrijnghen

Want zy ydel zijn bouen maeten.

Psalm. 143.

DE mensche is der ydelheyt gheleken

En zulck is hy,

Zijn daghen als een schaduwe bezweken

Ghaen voorby. [149]

[Stier ende Muus]

Van uwen vyandt wacht,

Hoe cleene hy is gheacht.

2. Regum. 3. a 9. Eccle. 12. b 15. Iere. 41. 2 6.

EEn Vyandt met zyn ooghen weenijnghe doet

EndՍ v ionstelick groet:

Maer eist dat hy tijt vijndt voorwaer

Zoo en sal hy niet worden verzaedt van bloet

En eist dat v qua auenthueren volghen naer,

Zoo es hy dեerste inde weere daer

Ende onder tճchijn van v tըelpen wt der noodt

Zoo brijnght hy v zeluen in de doodt. [151]

Stier ende Muus.

DEn Stier

Zeere fier

Hem verhief maectet breet

Zijns ghelijcke niet quansuus

Eene Muus

Hem beet

Inde voet

Was gram // datse cam // hem zoo doen leedt,

Wiert verdaermt // ende verwaermt // zeer heet,

Wreedt

In zyn bloet.

Zou vloodt // ter noodt // met neestegher spoedt

Vroedt // sterck ghemoedt // naer huer olleken, vrij,

Vol toornen // met zyn hoornen // hadse gheern ghegroet:

Maer mochte // zoo hy zochte // yet,

Niet

Met zyn bolleken, by,

Voor tըol staende

Verwaende

Hem zeere dat hy

Eens huer // int ghetruer // door rancuer // zou brijnghen

tՈol huer decte // met hem ghecte // zeghende twy

Die ghy teent

Eer ghijt meent

Niet zou moghen besprijnghen

t՚ijn oude dijnghen // moet verstaen

Dan mueght ghaen

Bleuen // ghescreuen // met ghemeene, pennen,

Hoe sterck // in zijn perck // yemandt int omrijnghen,

Niemandt sal zijnen vyandt te cleene, kennen. [152]

[Vvolf ende t'lammeken]

De quae zouct alle oorzaeke.

Op dկnnoosel te doen wraeke.

Gene. 9.

VVie vanden menschen, ghesturt sal hebben bloet

Zyn bloet, sal byden menschen ghesturt zyn daer

Want God heeft (als Heere almachtich goet)

Den mensche naer zijn beelde ghemaect voorwaer.

Matth. 5.

ZO wie hy zy, die zonder zaecke op eenich termijn

Om op zijnen Broeder vergrammen doet pijne

De zelfste die sal weerdich zijn,

Van oordeel ghepijnicht te zijne. [153]

Vvolf ende tՌammeken.

EEn grijpghulzich Wulf quaet van maniere

Ende een onnoosel Lammekin goet

Droncken beede tsaemen wt een Riuiere

De Wulf bouen, en tՌammeken goedertiere

Beneden stoet:

De Wulf meest zouckende tՌammekens bloet

Zey datter waeter beroerde met zijnder voeren

Ick en doe (zey tՌammeken met grooter oodmoedt)

Ick beneden, cant tuwaerts op niet beroeren

Die twist zouct, sal altijts eerst rumoeren.

Ten baette tՌammeken gheen excusatie

Noch murmuratie,

Ghesmeect, ghestopen, gheneghen, ghebeden,

t՗ierdt vanden Wulf verbeten zonder gratie

Ende zyn bloedt hebbende, was te vreden:

Tsghelijcx ghebuert ten, menighen steden

dՏnnoosel (al doet hy niemant quaet)

Moet buughsamich wesen, en zijn te vreden

Datmen hem toe-scrijft menighe voose daet,

Daer den thuyn leeghst es, men meest ouer gaet.

Ock mede comtmen lichtelick te naer

De machteghe, met een zaecke cleene

By den welcken zij nemen oorzaecke openbaer

Daer mede zij dկnnoosel brijnghen in weene,

tՍeeste ghelijck willen zij houden alleene

tՍoet al goet zijn, dat wort by hemlieden ghedaen:

Dieder ieghens op rijst, die es rechts eene,

Wiens regnatie sal niet langhe staen. [154]

[Arendt ende Raue]

Bouen v macht yet,

Wilt begrijpen niet.

Eccle. 3. Prouerb. 25.

DInghen hoogher dan ghy, en wilt niet zoucken

Noch die stercker zijn, niet onderwijnden zijt

Maer wilt veel eer met zoorchvuldich vercloucken

Dat v God beuolen heeft, bedijncken altijt

EndՍ in veel zijnder wercken, hooghwonderlick wijt

Wilt niet curieux zyn, maer v bedwijnghen:

Want tes v niet noodtlick om wesen bevrijdt

Met v ooghen te ziene verboorghen dijnghen. [155]

Arendt ende Raue.

DEn Arendt commende van Hooghe ghevloghen

Naer een ionck Lammeken was hy gheneghen

Vlugghe der vp beetende, heeft hem gheboghen,

Ende zijn scherpe claeuwen inde wulle ghesleghen

Vast grijpende, heuet wech inde lucht ghedreghen:

De Raue dit ziende, wildet doen naer,

Koos een Schaep om grijpen buten tբehoorlick pleghen

Verwerde inde muile, 't was om draghen te zwaer

Hoe zy meer vlercte om af-vlieghen, meer verwerde daer

Waender tըebben claer, maer bleef int verdriet

dՅene heeft tէheluck, daer een ander op ziet.

Schaepheeder dit ziende nam derwaerts de ghanghen

De Raue meend'hy grijpen, was ter wulle gheuanghen

Ende heeftser ghegrepen af metter handt:

Hoe zy track en vlercte, zy bleef inde bedwanghen

dՈeerder heeftse ghecort-vlerct, en wierpse an eenen cant

Mochte doe wandelen daer achter t'landt

Zonder verre vlieghen, ende nederwaerts kijcken,

Ten es gheen redenen, mach wesen tնerstandt

Dat wy ons willen by ons Meesters ghelijcken

Die bouen zijn macht heft, tճal hem bezwijcken.

Oock mede vijndmen ghierighe dwaesen

Die de machtighe hebben zien doen profijt

Willen groote zacken vullen met ijdel cabaesen

Hebbende gheen macht te gheender tijt:

Menich oock zijn costelicke iueght verslijt

In begrijpen veel zaeken bouen zijn cracht,

Daer hy in verwart blijft: Dus wie ghy zijt,

Aenueerdt niet te doene bouen uwe macht. [156]

[Zueghe ende Vvulf]

In een gheveynst vrient,

Gheen betrauwen dient.

Prouerb. 29. Deutro. 27.

EEn dobbel mensche, ick meene de ghuene

Die met smeeckende woorden zijn vrient can groeten

En tէheveynsdelick aenspreken es ghewuene

Slacht die wt-spreet een net tzijnen voeten

Vermalendijde boeten, worden zijn toeuerlaet

Die al heymelick zoo zijnen naesten slaet,

Eccle. 22.

HOudt trauwe met uwen Vriendt staedich ter duecht

In zyn aermoe, op dat ghy oock ten aenschauwe

In zijne goeden verblijden mueght,

En inden tijt zijns lijdens, blijft hem ghetrauwe. [157]

Zueghe ende Vvulf.

THenden eender poeste, daert niet was woeste,

Alst wesen moeste,

Om vigghen

Een Zueghe zou neder ligghen

t'welck by den Wulf wiert listich bespiet,

Om huer adsisteren, cam fletsen en flatteren,

Met beloften presenteren,

Huer bystandich tպijne, int zwaer verdriet

Maer de Zueghe begheerdըem gheenssins niet

Nochtans anderwaerf zeyde, De Wulf dat hy beyde,

Om voor tբezwaren (tշelck huer mesgreyde)

tՈelpen bewaeren // huer Viggheskens ziet:

De Zueghe grolder tsegghen, en niet af en liet

Den Wulf te snactanden, want zy was gram

Dat hy daer // openbaer // te gheender causen yet

Dan om huer ionghe Viggheskens verslijnden cam

t՗as tբeste // dat hy tzijnen neste // tնertrecken nam,

Want men zouder niet doe, voor hy hadde duerlijdt

De Zueghe ghaffer // weere straffer // dan Schaep of Lam

Hy vertrack // en zou sprack // zouct elders v proffijt

Want myn ionghe Viggheskens zijn onder mijn bevrijdt,

En sullen zijn altijt.

Insghelijcx zijnder menschen diement niet sal gheloouen

Die ander connen met schoone woorden verdoouen

Vriendtschap schijnende verghen, met een vercloucken

Maer tըerte heeft meeijnghe om bedroch ouersloouen

Zulck van tպijne beroouen:

End' huer eygen proffijt daer in zelue zoucken. [158]

[d’houeerdighe Mule]

Int weeldich beseffen

Zult v niet verheffen.

Eccle. 6.

INt ghedacht verheft v niet te gheender hueren

Als een Stier, dat v macht by auenthueren,

Niet omghesteken worde, duer dwaeshede

Dat die v blaederen ete, en tot meerder besueren,

Dijn vrucjten bederue, ghy verlaeten wort mede:

Ghelijck een dorre boom, inder woestijnen stede.

Iacobi. 4.

DEn houeerdighen menschen God wederstaet

Ende den oodtmoedighen gheeft hy gratie

dՈoueerdie es walghelick, stijnckende en quaet

Voor God en den mensche tեlcker spatie. [159]

DՈoueerdighe Mule.

EEn Mule wel ghecoestert in goeden pass

Onder Bona dies casse

tՓtalle staende, van graen endՠhoy wel ghestoffeert

Huer zeluen een ghemaeke doende, weeldich wasse

Onghewuene te gaene tot haren tasse

Dan rijden ten ghebrasse,

Heeft dies in huer zeluen gheglorieert

Dijnckende ick bem ghegenereert

Van een schoon Peert, edel ende crachtich

Vol clouckheyt, snel om loopen ghկrdonneert

Als icker toe verzocht waere, bem ickt machtich

Die hem te hooghe verheffen zietmen dalen clachtich.

tՅender tijt huer houdende dus in weerden

Was ghebrocht tusschen de lichte Peerden

Om een coursse te loopene lichtelick en snel

Hadde tըerte, maer de beenen dat niet begheerden

Noch consten aenveerden,

Om eenichsins te vulbrijnghen huer zot voorstel

Dies bleef int ghequel

Het ouermoedich vel:

Doe bekennende dat zou van niemandt el

Dan van eenen Esele was voortghebrocht

Beschaemt onder de Peerden, ende wilde wel

Zulcke verwaentheyt, noyt t'hebben ghedocht

Onder dըooghmoedeghe, diendt gheen oodtmoedt ghezocht.

Fortune maect de meneghe int weluaeren

Zoo moedich, dat hy hem zeluen niet kent

Noch tselfs wil niet weten wie zijn voorders waren

Zoo ziende blent

Worden zij int weeldich aerdtsch regiment. [160]

[Arendt ende Slecke]

Zulck hoocheyt verkiest,

Dier tլeuen by verliest.

Iob. 11. Iere. 50. Luce. 12. 4. Regum 14.

EEn ydel mensche wort tot houeerdie vpghegheuen

Maer die houeerdighe sal vallen voorwaer

Want by hem en is niemandt ouerbleuen

De ghuene die hem sal oprechten daer

Wilt v dies niet int hooghe verheffen, maer

Stantvast een paer:

Met v eere zijn te vreden, en ghesust,

In dijn huus zidt stille, en wel gherust. [161]

Arendt ende Slecke.

T Begonste eens gheel te verdrieten de Slecke

Op der aerden te crupene langher daeghen

Dies weynschte zy dat huer wt de aerdtsche plecke

Yemandt stercer hooghe inde lucht wilde draeghen

Beloofde zulck te schijnckene tot zyn behaeghen

Een zeer costelicke steen van verre Landauwen

Den Arendt dit hoorende, greepse zonder versaghen

Vloocher mede inde lucht, onghegrieft onder zyn clauwen

tՆij (docht de Slecke) tխach my wel berauwen

Dat ick op der eerden so ellendich was

Elck mocht myn weghen en crupen aenschauwen

Inde snee zachmen oock merckelick mijnen pas

Oock was ick dickmael betraept in het gras.

De Slecke een poose tijts inde lucht vp-gheheuen

Heeft vruecht bedreuen, t'tocht huer weeldich leuen

Maer den Arendt hiesch huer de belofte goet rondt

De Slecke track tըooft in, want ellaes om gheuen

Was zy niet ghestoffeert, tշelck huer wiert onghezondt:

Den Arendt dies vergramt in zijn crachtighe grondt

De Slecke hadde inde lucht niet langhe feeste

Want tusschen zyn claeuwen heeft hijse terstondt

In sticx gheduwet: Dese Slecke ghewondt,

Riep met zeer verstoorden gheeste:

Tes cleen conste yet belouen, maer tդoen es tխeeste.

Zoo insghelijcx met zommighe menschen gheschiet

Indien zij oodtmoedich waren bleuen in hueren staet

Vry in zekerheyt gherust, waren gheuallen niet

In veel periclen zwaer-lastich verdriet

Ia t'leuen vercort, en ghestoruen doodt quaet. [162]

[Paeuvven en Acxtere]

Op ander lieden goedt

Draeght gheenen moedt.

Eccle. 11. a 4. Act. 12. c 21.

IN den dach uwer eeren

Zuldy v niet exalteren

Tot houeerdie v keeren:

Noch in v moye cleeren

V eenichsins glorieren:

Maer v meer verneren.

Apoca. 16.

DIe zijn cleederen bewaert, zalich es hy

Op dat hy onvry

Niet naect en wandele, ende midts dien:

Dat zy zijn leelicheyt niet en zien. [163]

Paevven en Acxtere.

DEn Acxter niet te vreden met zijn plumaygen

Opgheheuen in couraygen

Heeft hem met plumen van een Paeu becleedt

Hem daer mede vertooghende in veel passaygen

Hoogh-steppende, ghaende zoo moy en breet,

Van dաnder Acxters doende een gheheel af-scheet

Wilde int ghezelschap vanden Paeuwen verkeeren:

Dus heeft hy hem so moylick derwaerts beret

En dochte in zijn beleet,

Zouden hem (als huer mede-ghezellen) eeren:

Eenen dief mach wel schulen onder moye cleeren.

Den Acxter terstont ghijnck, beyde niet spadere

Hem dacht hy was een Paeu, in vleesch en adere

Dies can hy properlick in ghestuumt

Daer veel Paeuwen stonden te gadere

Hem ziende zoo becleedt, niet zijnde ghecostuumt

Vielen hem dapperlick an en hebben gheel ontpluumt

Hem bloot stellende, van bouen tot beneden

Naect danssende, es hy met schanden gheruumt

Zijns ghelijcke te zoucken, moest hy zyn te vreden:

Meest dըoueerdighe gheesten, zijn vul ydelheden.

Omrijnght v hooft gheel met Laurieren

Deckt v lijf, en willet verchieren

Met ghesteenten ofte goudt dierbaer

Ten baet niet een haer

Zijt ghy hedent in manieren

Eenen Boer in dijn anthieren,

Boer zijt ghy, ende Boer blijfdy eenpaer

Hoe ghy v vercleedt, v wesen volght v naer. [164]

[Aerbeyder ende zijn honden]

Redenlick altijt,

O dijn huusghezin zijt.

Eccle. 7.

HEbdy Beesten, draechter vp ooghe-merck

Te haestelick zultse niet ontlijuen,

Ende ist dat zy v meer dan int werck

Profijtelick zyn, laetse by v blijuen.

Eccle. 4.

VVilt gheensins binnen v woonste oft erfdeel

Als een Leeu zijn, wreedzinnich op eenich termijn

Omme worpende de ghuene die onder v zijn:

Maer discretelick tooghen een vriendelick aenschijn. [165]

Aerbeyder ende zijn honden.

EEn Aerbeyder wien noodtzaecke heeft ghedeert

Veel hebbende verteert,

Bracht Lammers, schapen, en ionghe caluers ter doot

Die hy insghelijcx al tsamen heeft op ghesmeert

Bijden waermen eerdt,

Zoo dat hem niet meer en ouerschoot

Dan twee Ossen, die hem hielpen in noodt

Om zyn Landt te oeffenen, en te maken ghelt

Daer by hy mocht ghecrijghen zyn daghelicx broot

Maer heeft die beede om eten oock neder ghevelt

Ten wtersten lijden meest dկnnoosel gheweldt.

Zijn hof-honden dit ziende, elck anderen spraken

Wat willen wy doen? wat zullen wy maken?

Naer dat ons Meester zoo onredenlick zy

Dat hy niet en spaert in zijn noodtzaecken

Maer willet al caeken

Wy Honden en sullen oock niet ghaen voorby

Tis al op ghեten, hadde hy v ende my

Dus laet ons ghaen schoyen ouer velt ende Landen,

Daer wy van zulck een stocker werden vrij:

Beter in tijts vluchten, dan commen in handen.

Insghelijcx salmen t'ghezelschap vlieden

Van die huer eeghin huusghenooten mesbieden

Ende de ghuene diese doen eenich leedt:

Want ontwijselick alzulcke Lieden

Al macher schoon ghelaet gheschieden

Zooment dicwils weet,

Ieghens andre zullen oock wesen wreedt. [166]

[Schaepheerder lueghenare]

Die hem ghewendt tot lieghen zoomen ziet,

Als hy waer zeyt, men ghelooues niet.

Prouerb. 10. ende 21.

VVie zyn mondt en tonghe bewaert met vreden

Die bewaert zyn ziele van benautheden

In veel sprekens t'sullen steden

Zullen faelen gheen ghebreken of zonden

Maer die zyn lippen regiert, is voorsichtich gevonden.

Prouerb. 29.

EEn Prince de ghuene die gheerne hoort

Der lueghen woort

Al zijn dienaers sal hy hebben ongoddelick voort. [167]

Schaepheerder lueghenare.

OP een gheberghte van zoeter aerdt

Een schaep-heerder heeft zyn schaepkens bewaert

Neerstich by een ghepaert

EndՍ oock voor zyn Lammerkens had'y ducht

Maekende dickwils zyn ghebuerkens vervaert

Als een meester ioncker lueghenachtich clucht

Roupend, tierende, hooghe inde lucht,

Datter den Wulf was onder de Schaepen

Zy camen doe gheloopen, door dit gherucht

Gheen Wulf ziende, mochten te vergheefs staen gaepen:

Zulck ghecken, comt hem zeluen tot schimpe betraepen.

Dickwils speeld'y met lueghenachteghen becke

Hemlieden dees kecke,

tՇhebuerde, den Wulf cam eens ter plecke

Hongherich, bloet-ghierich, verwoet, en verstoort,

Eer dat dՈeerder zach, greep een Schaep bijder necke,

Schoyde wech een verre recke

Dat ziende, riep om hulpe doe rechtevoort

Maer al hadըy gheropen brant, cracht, en moort,

Zy dochten tշas clucht, diesser niemandt cam

Van zijnen ghebueren heefter niemandt ghehoort,

De Wulf ghecreegh noch tբeste thiende Lam

Te vele verbiet, lueghens maken tնolck gram.

Sghelicx hoe warachtich een mensche in zyn spreken

Heeft hy ander tijt met lueghens om gheghaen

Men sal hem niet gheloouen, maer versteken:

Zulck loon van zijn voor-ghebreck sal ontfaen. [168]

(Hert ende Ossen]

Fortune versteict

Wien moedt ghebreict.

Eccle. int eerste ende 7.

VVilt niet cleenmoedich wesen in uwe moedt

Maer tճheeren vreese voor ooghen doet

Want de vreese des Heeren es een glorie verheuen

Vruecht, blijdschap, croone der verhueghijnghe zoet

Die therte goet

Ghenouchte sal aendoen, en gheuen

Bouen dien, blijdschepe beseuen

Ende vruecht in lanckheyt der daghen gheuen

Wel zyn zonder sneuen, in zijn wterste tijt

En worden inden dach zijns steruens ghebenedijt. [169]

Hert ende Ossen.

EEn Hert van dՈonden gheiaeght ouer bergh en dal

Vlood in een stal,

Daer dat diueersche Ossen stonden ghebonden

Hemlieden hertelick biddende, dat hy onder al

Mochte oock bewaert zyn, ende niet ghevonden

Van Iaeghers noch Honden:

Een Osse sprack t'hmwaerts ten zeluen stonden

Dat hy daer niet vrij was naer hueren zin

Midtsgaders dat (nemende dաnder tկorconden)

Meester en Cnapen daer camen daghelicx wt end' in,

Den Hert dochte niet te min:

Wie auenthuert, die ghebuert, schade of ghewin.

Hy bleef, gheensins wilder wt nemen den schoy

Hy dochte t' 'l'ljf behouden, ofte tլeuen lateen

Meende looslick doen, ghijngh ligghen onder tըoy

Daer dickwils sdaechs de Ossen af aeten:

De Meester cam int stal, zoude naer hoy vaeten

Vandt datter den Hert ghehoornt onder lach

Hem reckende, waende doe schoyen zijnder straiten

Maer moest daer vol-eynden zijnen laetsten dach

Dat hy blijuen moeste, hy zach

Dies deze beclach:

Dwaes is die niet en vlied, als hy wt der nood vlieden mach.

Sghelijcx zijnder menschen ter werelt binnen

Zoo bevreest, ende cleen-moedich van zinnen

Als zij commen en beghinnen, in eenich bezwaer

t' Perijckel in tijts schuwen, niet en beminnen

d'welck cause is dat zij in lijden vallen achter near. [170]

[Catte en t’hane-kiecken]

Gheen oorzaecke zoucken,

Om quaet doen roucken.

Iob. 36.

LAet v van die gramschap niet verwinnen

Dat ghy met die quade zinnen

Om yemandt verdrucken, yet zoudt beghinnen

Roma. 2.

GRampschap ende onweerdichede

Tribulatie ende banghicheyt mede

In alle ziele vanden mensche die quaet doet

Maer glorie, eere, ende vrede,

Alle de ghuene die doen goet. [171]

Catte en t'hane-kiecken.

EEn Catte heft

t'hanekiecken bespiedt

Met opene claeuwen ghegrepen vast

Zeyde t'hadde ghesneeft

Oneerlick gheleeft,

Dies moestet verdriet

Daeromme lijden, ende zijn anghetast,

Hebbende ghedaen als onredenlick ghast

Dickwils zyn moer en zijn zusters bespronghen:

Met craeyene oock doende den slapers groot last

Dies tեynde veers moest van hem zijn ghezonghen

Die in tsնyandts handen es, die es zeere bedwonghen.

tՈanekiecken badt

Zeere op dat pas

Op dat gracie zoude moghen ontfaen

Want tպeyde plat

Ende daerlick dat

Zijn natuere was,

tՇhuent hy ghedaen hadde, ende dies niet mesdaen,

tՃrayen baeterder al niet, maer tխoeste aenstaen

De Catte hielder vast voor een snoo ketijf

Zou beet tիiecken de neck in, ten mochts niet ontghaen

Want zatter vp met huer claeuwen te stijf:

Zonder schult behoortmen niemandt te nemene tլijf.

Insghelijcx ghebuert daermen den nick op crijcht

Men tՠverwoede op tijcht

t՚ij beschuldich, onbeschuldich, es inde ooghe groot

Ten baetter vooren ghebeden, of datmer nijcht,

Weder by claeght, ofte dat zulck zwijcht:

Elck roupt bloetghierichst, hem t'hebbene doodt. [172]

[t’schemijnckel en zijn Ionghen]

Ghy zult v gheensins spoeden,

Om Kinderen leckerlick voeden.

Eccle. 16.

EN vervruecht v in vele kinderen niet zeere

Eist dat zy zijn tot ongoddelicheyt gheneghen

Een alleen dat God vreest, es meer weert voor den Heere

Dan duzent ongoddelicke kijnderen vercreghen

Beter eist oock in dաerdtsche weghen

Zonder kijnderen steruen, hoe hooghe van staeten,

Dan ongoddelicke kijnderen achter laeten.

Collo. 3. b 21. Ephe. 6. a 4.

GHy Vaders en tercht v kinderen niet

Ende verwectse niet tot gramschap zeere

Op datse niet moeloos commen in verdriet,

Maer voedse op in dշoordt van God den Heere. [173]

TՓchemijnckel en zijn Ionghen.

DE Simme hadde twee Schemijnckel ionghen

Deen hadse lief, op tդandere drouchse eenen haet

Met tլiefste heeft zy ghehubbelt, ghespronghen

Inden aermen ghewronghen:

tՖerstekelijngh onweerdich van huer ghedwonghen

t՗elck an huer niet en vandt troost noch toeuerlaet:

tՂederuelijngh ghecoestert en delicate

Was goed, goet, lief ghetal, ghevleyt, en ghestrecken,

Wat tեen dede tշas al goet, wat dաnder de quaet:

tՖerstekelijnghe bleef fraey, tՌiefste creech veel ghebreken

Eyndelijnghe voorzien heeft de moort ghesteken

t'was vol quae treken, en t'wilde elck hinderen

Sghelijcx pooghen douders druck te bestedene

Dat zij niet discretelick hemlieden vermijden

Huer kijnderen lief t'hebbene buter redene

Hoe pitsigher zij zijn, zelue daer in verblijden

Leckerlick op-voeden, ende niet castijden

Maer laeten als boomen onghesnoyt opgroeyen

Midtswelcken, eer de volwaen iaeren lijden

Iusticy pluct de vrucht van huer ionckheyts bloeyen,

Dies en sal niemandt het castijden vermoeyen

Want redelick ghedruuct, en doet haer gheen grief:

Wie de roe spaert an zijn kijnders, heeftse niet lief. [174]

[Den Esel gheladen met spijse]

'Goedt dat v toebehoort,

Ghebruucket voort.

Iacobi int eerste.

YEghelick es ghetempeert ende laet hem bevanghen

Ende wort toeghestooct, by zijn eeghin begheeren

Als die begheerlickheyt daer naer heeft ontfanghen

Baerst zou zonde in huer gheneeren

Lastich groot:

Maer die zonde vuleyndt zijnde, die can deeren

Is qualick om weeren,

Windt de doodt.

Psalm. 61.

INdien dat v rijckdom toe-vloeydt,

Dijn herte daer op niet te stellene moeyt. [175]

Den Esele gheladen met spijse.

EEn Rijcquaert boer en bijnghel hebbende groot rijckdom

Onghelijck meer dan zom

Buucksparich magher, gaende met een rabauts cleet

Vul zoorghen hem verlaedende vp dեerdtsche dijck, crom

Die met blijder herten noyt een sne broots sneet

Noch goe bete beet

Altijts soberlick pappende, anders waert hem leet

Wie ghelijckt alzulck een? Eenen Esel groot

Zijnde slaue van tէoedt, met bloet ende zweet

Nauwe durfuende oorbooren, dat ander ouerschoot

Drijnckt lieuer water, ende eidt beschimmelt broot

Ketijuich totter doot:

Want zoo als een Ezel, een slaue van aerden

Met spijse en dranck gaet gheladen tot anders not

Ghaet zelue int velt eten dissels en caerden,

Wort dickwils haest verquist, dat de voorders verspaerden.

Tsghelijcx als een die metten vinnighe paerden

Een Esel int beluucken

Wel wesen moet

Die niet darf ghebruucken

Zijn tselfs eeghin goedt:

Maer vinnich onvroet

Dat sparich besteedt

Veel zoorghen doet

Ende magherlick eidt,

Hoe meer ghecouffert, ghezackt,

Hoop vp hoop ghepackt

Ghaende, staende, drouftroostich gheleidt:

Nemmermeer ghevreidt. [167]

[Vos ende Buck]

tՅynde uwer wercken,

Wilt ouermercken.

Deutero. 32.

VOorpeynst ende weest voorsienich mede

Datmen tըuwaerts niet zegghe door tխeshagen

Tes een volck zonder raedt, en voorzienichede

Och of zy wijs waren, en verstonden tաllen daghen,

EndՍ haerlieder wterste, wel voorzaeghen

Eccle. 7.

IN al uwe wercken zoorchvuldich vry

Ghedijnct dijn wterste, wel toe ziet

EndՍ inder eeuwicheyt, en sult ghy

Zondighen niet. [177]

Vos ende Buck.

MAer een half vul steenpit ghijngh Vos en Buck drijncken

Lieten hem dեen voor dաnder naer zijncken

Tot dat zy totten water beede waren beneden

Ghedroncken, beghonstmer om wt-gheraken dijncken

tՖos den Buck bad, te staen ouer hende op zijn leden

Vos vp tըooft spranck, en zoo voort wt met lichticheden

Hadde belooft zou den Buck daer naer wt-reecken

Beghecte hem met zijn wijse baerdt, tպijnder onvreden

EndՍ alleene tդien steden

Liet hem van deighs int watere weecken

Menich worter bedroghen duer schoon listisch smeecken.

tՖos gheckende vertrooste den Patient

Hem van bouen ontrent

Berespte dat hy wijser gheweest hadde niet

Noch voorzienigher het voorpeynst den eyndt

Hoe zoorchvuldich gent

Zijn wt-gheraken mochte zyn gheschiet,

Den Vos vertrack daer naer, en den Buck staende liet

Hy mochte raedt zoucken (zey tՖos) in zijnen baert

Den Buck wiste gheen middel, bleef int verdriet

Hoe hem anders deert yet

Was emmers daer vanden viere bewaert:

Die tեynde voorpeynst, heeft een wijsen aert.

Zoo eist niet al ghenoech veel beghinnen

Ter weerelt binnen

Ende daer in onzoorchvuldich bremen:

Maer tes meest noodt met voordachtighe zinnen

Om zwaricheyt dinnen,

En gherusticheyt winnen

Voorpeynsen hoe alle dijnck mach eynde nemen. [178]

[Schiltpadde ende Haze]

Zoorghneerstich ghezint

Sterck voornemen verwint.

1. Corinth. 9.

DE ghuene die loopen, ter baere met hoopen

Zoo elck es wijs

Allegader om winnen zy loopen

Maer eene behaeldt den prijs

Die neerstich propijs,, int loopen verhueght:

Ende loopt zoo, dat ghy vercrijghen mueght.

Eccl. 3.

IN al uwe wercken zijt snel bouen al,

Ende gheen ziecte v ouercommen sal. [179]

Schiltpadde ende Haze.

DEn Haze zijnde byder Schildtpadde ghezeten

Heeft huer traecheyt verweten

En dat hy inde voeten was rasscher en snel,

Heeft ieghens huer verst wech te doene vermeten

Onghelijck dan de Schildpadde zoude wel

Den Haze van prijse dede een vpstel

En ghegheuen de langhde, dier eerst zou gheraken

Zoude den prijs winnen, ende niemandt el

Beede hebben gheconsenteert inde zaecken

Loos es hy die wel op zyn hoede can waecken.

t'Ghijngh toe, den Haze naer zyn legher vertrack

Rusten in zijn ghemack

Op zyn lichten loop stelde gheheel de zinnen

Maer inde Schildpadde gheen neersticheyt ghebrack

Al schoonkens allijncx ghijngh zou beghinnen:

Den Hase die dochtet in tijts al winnen

Op zyn eeghin beminnen

Smoorghens wtliep, meender eerst tպijne: maer

Eer dat hy ter langhe gherochte binnen,

Hy ghemoette de Schildpadde, en keerende daer

Die op hem zeluen betraut, staet wanckelbaer.

Sghelijcx zaeken beminnen met haestichede

Zoorgvuldighe zede

Ende by moeten daer in ghedueren

Zullen bet worden vulbrocht met vrede

Dan datment op wanckelbaer stercten dede

Van rasch voornemen, const noyt goet eynde ghebueren

Maer allijncx voort ghaen, achterhaelt t'alleen bueren. [180]

[Van tvvee Ratten]

In aermoeden zede,

Es groote gherustichede.

Eccle. 4.

BEter es een handt vul met rusten

Dan bee dըanden vul met smerten

Des aerbeyts, der pijnlicker onlusten

Vander herten.

1. Iohan. 2.

DE Weerelt lijdt met al huer goedt

Hoe weeldighe voorspoedt

EndՍ huer begeerlicheden zyn oock vergaende

Maer so wie de wille Gods doet,

Die blijft inder eeuwicheyt staende. [181]

Van tvvee Ratten.

EEn steedtsche Ratte huer eens te vermeyene stelde

Buter poorten te velde,

Een Landts-ratte vindende onder hem beeden

Zijn vergaerdert, en om huer te touuen versnelde

Van graentkens en mortelkens tբancket bereeden

Hoe (sprack de steedtsche Ratte) laet ons van hier scheeden

Tes hier magher, ick sal v andersins festieren

In myn weeldich Pallaeys, v int vette cot leeden

Daer lecker vette spijse es, van veel manieren

Zou ghijncker me logieren // endՠhuer ghezegghen liet:

In weelde, ligt de meeste gherusticheyt niet.

De steedtsche thuus ghecommen, tճamen vp een hopen

Van inde vaulte moghen vroylick triumpheren

Hebben heymelick ende listelick binnen gheslopen

En de steedtsche ghijncker huer bancket ordoneren:

Van broot, speck, ghebraden smout, vetlick stofferen,

Van vleesch, boter caes, endՠander cost fraey fijn

tՍ Ghebuerde (dus meendende gherust bancketeren)

De kelder-cnape cam daer halen haestelick wijn

Vreese dede doe der Landts-ratte ghepijn

Dies moeste vluchtich zijn, niet vreesende leden,

Hy leeft grootelicx gherust, die met tգleen es te vreden.

De Landts-ratte sprack doe zij was vertrocken

Niet langhe by de steedtsche blijuen ghemoedt

Om zoo ongherust leuen by de vette brocken

Wilde wech van daer zou cam, haestich metter spoet

Lieuer met huer magher cost tպijne gheuoedt

Dan in sulck bedwanck, vettelick etende, bleuen

Ende eens onvoorsien, mueghen commen in sneuen

Ofte laeten t'leuen. [182]

De Vvuvve zieck ligghende]

Eere men God beweghen moet

In voorspoet ende teghenspoet.

Iob. 2.

EIst zoo dat wy van Gods handt

Ontfanghen tէoede,

Waerom zulwy oock niet met dancbarich verstandt

En blijden moede:

tՍ Quaet oock niet ontfanghen in iegenspoede.

Eccl. 2.

LYdt dat v God te lijdene gheeft

Al dat v wordt toe gheschiet, ontfanght

In lijden verdraeght, en verduldich leeft

God dՈeere van al zijn gratien danct. [183]

De Vvuvve zieck ligghende

EEn Wuwe lagh cranck // van ziecten franck

Ieghens haren danck // dies zocht een vondt

Om wesen eer Lanck // wt dat bedwanck

Vrij ende vranck // inder Voghelen zangh

Ende zijn ghezondt:

Huer moer heeftse gheropen terstondt

Datse haer zou helpen // haer lijden stelpen

Maer heeft goet rondt

Huer eenichsins willen moeyen met yet,

Dan huer ghestraft daer

Als zou was voorspoedich // daer zy haer op verliet

Ouerdochter niet,

Watter volghen zou naer // wien zy zou eeren voorwaer

Bleef ligghende dies // zonder troostbaer verkies

Met vrienden verlies // in lijden zwaer

Hebbende bevlect der Goden Outaer

Midts voorspoet verdooft

Huer gheensins ghespent // van zulck regiment

Noch oock ghekent huer huererhooft,

Heeft dies alleene // ghelaten in weene

Met secours cleene

Pacientie (huer ondancx) gheel ouerstooft:

Wee die gherooft hebt, want zulc oock werden berooft.

Die God niet en danct in zijn leuens staet

Hoe dat men hem gaet

Als hem ouervalt dan ziecte groot

d,Heere God almachtich hem oock verlaett,

Lettel troost ontstaet

In vreesen moet hy steruen de tweeste doodt. [184]

[Vos ende Houaere]

Die beghect en ander wt-strijct,

Sal worden beghect, alzoot blijct.

Eccli. 7.

EN beghect gheen mensche tէheender stede

In bitterhede, zijnder zielen niet:

Want daer es eene

Ouer al ghemeene

Die verheft ende vernedert mede

God almachtich, diet alomme ziet.

Prouerb. 3.

ALle bespotter ofte ghecker, waer hy keere

Es afgrijselickhede God den Heere

Sal dies de schimpers bespotten int leuen

Ende sal de zaechtmoedighe gratie gheuen. [185]

Vos ende Houaere.

DEn leeploosen Vos vul pitsen by costume

Heeft den Houaere voort ghestelt een bancket

Een lecker sopolorum gherecht int rume

En op een platte telioor den Houaer voort ghestelt

Maer hy en conster niet wt crijghen magher noch vet

Met zyn beck reckhalsende, hem en baette gheen rapen,

tՖos smeerdet al vp, zuuer ende net

En den Houaer mocht ouer eynde staen gapen:

Docht oock, ick sal v noch wel betraepen

Al moet ick nv met hongher my gaen vermeyden, dan,

Tis een aerm Bailliu, die zyn boete niet verbeyden, can.

Den Vos sՈouaers ghenoodt zijnde op een ander pas

Verbeyde vullen bras,

De spijse gherecht wiert aldaer ter plecken

In een wijdbuuckich lanck nau vyool glas

Daer dՈouaer wt ende in reckhalsende was:

Maer den Vos conster een ijnckel beetken wt trecken

tՇlas mocht hy van buten en niet van binnen lecken:

De spijse scheen voor hem maer staende ten tooghe,

Den Houaer ghijngh weder naer een mockaey recken

En den Vos moest hongher lijden daer by ghedooghe,

Hy namt schimpich hooghe // al wast hem pijne:

Die schimpt, moet verwachten beschimpt te zijne

Insghelijcx niemant can zoo loos wesen

Hy en wort naer desen

Wel bedroghen, alzoo hy heeft zelue ghedaen

Niemant zoo hoogh oock in staete gheresen

Ofte wijs ghepresen:

Die schimpich bedroch, altijts zou ontghaen. [186]

[Gheete ende tթonck vvulueken]

Zulck eenen vp-voedt,

Die hem haermaels ontgoedt.

1. Ioan. 3. Prouerd. 25. Luce. 3. Eccli 4.

DIe tsweerelts goed heeft, en zyn broeder ziet lijden noot

En sluut zyn binnenste toe, tot hem openbaer

Hoe blijft Gods liefde in hem? gheensins, maer es doodt:

Hebt lief metten wercken, ende waerheyt een paer

Vwen vyandt zult spijsen, ende lauen daer naer,

EndՍ een honghereghe ziele niet en versmaet:

Wie tot bermherticheyt gheneghen es, sal voorwaer

Ghebenedijt werden, dus gheen benaude af-gaet,

Wie spijse heeft, den ghuenen die gheen heeft, by staet. [187]

Gheete ende t'jonck vvulueken.

EEn Gheete ghebaerdt

Ionckiueghdich gheiaert

Vul goeder aerdt

Hebbende niet quaets in huere gronden

Hueren Meester en elck

Voedt zy met hueren melck:

Ende zoo zou tճtalle eens was ontbonden

Ghijngh wt wandelen, ende heeft gheuonden

Int veldt alleene

Een ionck Wuluecken cleene:

t՗elck, alst de Gheete hadde gheooght,

Cam rasschelick t'uerwaerts, en ghewillich t.dien stonden

Heeft zout lijdzaemelick gheerne ghezooght

Liefde, ionste betooght:

Ende dickwils menichwaeruen zoo meer ghedooght

Want het leyde de Gheete an veel valsche laghen

Nochtans om t՗ulueken voesteren heeft neerstich ghepooght

Zoo dat wterlick sterck wiert, en oudt van daghen

tՖolghde huer dickwils duer busschen, duer haghen,

Maer met een versaeghen

In huer zeluen dijnckende, als ickt wel aenzie:

Hoe wel dat ickt mach goe ionste draghen

Zalt noch beclaghen

Daer by commen in plaghen

Want ick vp-voede myn natuerlicke partije

Zoot gheschiet t'allen tije

Die dus verwacht toeuerlaet

Queect op den ghenen die hem zeluen doen quaet

En bezitten zijn state

Zelden yemant van wel doen, veel dueghts ontfaet. [188]

Ghier ende cleen voghelkens]

Onder dueghedelick ghelaet

Schuult dicmael bedroch en quaet.

Psalm. 5. ende 13.

DIe bloetghierich en bedrieghelick zyn van zede

Sal den Heere verachten tաlder stondt:

Met huer tonghen, daeden zy bedriechlichede

Een open graf es haerlieder keel oock mede

Vol vermalendidijnghe is haerlieder mondt:

Slanghe venijn is onder huerlieder tonghen grondt

Vol bitterheyts ende quaets zijn zy int ghemoedt

Huer voeten zijn rasch om wt te sturten bloedt.

Iere. 2.

TBloedt van dկnnoosel zielen voorwaer,

By stonden,

Es in uwe vlueghelen openbaer

Gheuonden. [189]

Ghier ende cleen voghelkens.

DEn Ghier (zoot scheen) met een blijd aenschijn

Wilde houden een festijn,

Daer toe hi hadde veel cleen ghevoghelte ghenoodt

De vergaderijnghe zoude in een tempel zijn,

Die daer toe bereet, ende beschickt was fijn:

Datser op een zeker termijn

Commen zouden, hy vriendelick ontboodt

Zoo hebben zy ghecommen in ghetale groot

Ter maeltijt by hem blijuende, hebben zij gheեten

Vele goe beten:

Maer den Ghier doen terstont de duere toe sloot

En brachter vele ter doodt:

dՅen vooren, dաnder naer, zonder vergheten,

Zulck waent wesen by Vriendt es by vyandt ghezeten.

Insghelijcx onder tդexel van een schoon ghelaet

Schuult valschen raet

Aerch feninich quaet

Heymelick nijdt haet

Om wt zaeyen boos zaek

Ten zijn oock niet al vrienden, die vrienden schijnen

Weest voorsienich, ziet wie ghy in uwen staet

En ghezelschap ontfaet,

Hoe dat ghier mede ter trauwe ommegaet:

Zulck lacht, tըerte is vul bitter brijnen

Laeghen legghende om de simpel te pijnen

En om die teenemael te crijghen ten valle

Elck zij op zijn hoede, voor die veel grijnen

Worpende, quetsen zij met een zochten balle,

Zoet zeem can zulck wel mijnghelen met bitter galle. [180]

[Vlaemsche ende Turcksche Hane]

Vremde lieden die niet en hinderen,

Salmen lijden, als eyghen kinderen.

Leuite. 19.

EIst dat een wtlander of van ander gheslachten

Onder v verkeert of woond, en zult mids desen

Hem niet verwijten, versteken, of veraghten,

Maer sal als een ingheboren onder hulien wesen:

Ende sla by v zijn bemindt en ghepresen

Ghelijck ghy v zeluen lief hebt zonder benijden

Want al zijt ghy by fortune hoogh gheresen

Gy hebt zelue vremdelijnghen gheweest voortijden

Dus wilt hem payslick onder v verdraghen en lijden. [191]

Vlaemsche ende Turcksche Hane.

EEn Vlaemschen Hane, cloeck vueghel crayere

Int Landt gheen fraeyere

Zoo hy ghijngh wandelen meest alleene:

Zijnen cam lustich root stondt als der Hinnen paeyere

Cam daer by een Turckschen Haen wel te beene

Vremt faetsoenich, want wonderlicker isser gheene

Dies dՈennekens en tijtkens waren verwaert

Nochtans wandelde paeyslick, mede groot noch cleene

Maer heeft hem vriendelick by hemlieden ghepaert:

Den Vlaemschen ghingh al steppende tըemwaert

Stack met spooren, en heeft hem zeere ghepijnt,

Menich lett dat de zonne in dշater schijnt.

d՗tlandtsche Hane zach dat hy niet vrij zijn mochte

Al heeft hijt ghezocht,

Heeft hem zeluen ter noodtweere vp ghestreken:

Den Vlaemschen viel niet slijncx, hy is daer gherocht

Maer wierdt ter deghen van dաnder ghesteken

dՏnnoosel tijtkens tէhevecht van verre keken

Emmers den Vlaemschen behieldt de bane,

Dies zangh hy victory, en de zijn vlercken queken

Midts dien auenthuerden dՈinnekins wt te ghane,

Zy boghen hen onder hueren Coppin den Hane

Hij bevlerctese, zy ghedoochdent, en waren blijde:

d՗tlandtsche vreesde noch eens an te stane

Dies vertrack hy beschaeme an dեene zijde,

Een goet Huusman oyt gheern zyn ghezelschap bevrijde.

Insghelijcx zommich ziet een van vremder natie

Den noodtdurst bezouckende om mueghen leuen

Zij doender afionstich op murmuratie [192]

[t’peert ende Esel met hout gheladen]

Yeghelick sal wachten,

Hem te gheluckigh achten.

Eccl. 9.

GHeen mensche ter weerelt breet

Hoe chierlick ghecleet

Hoe hy leeft wel ofte rechtueerdich

De ghuene die wt hem zeluen weet

Ofte hy in zijn beleedt.

Des haets ofte der liefden is weerdich.

1. Corinth. 10.

DIe nv staet, mach wel toezien wijselick

Dat hy niet en valle afgrijselick. [193]

T'peert ende Esel met hout gheladen.

DEn Esel die altijts moest om wercken wt-drauen

Met een soberlick lauen

Ziende een Peert hem vermeyen wel int lijf

EndՍ hy gheladen int zwaerlick slauen

Dochte gheheel te zijne een versteken ketijf

Voort ghedreuen met zwepen, ghesleghen zeer stijf

Ende tՐeert wel ghecoestert was, zonder wercken,

tՂreyde den Esel qualick, zulck weeldich beclijf

Ende dat hijt daghelicx moeste aenmercken

Ieghens dat moet ghedaen zijn, moet hem yeghelick stercken.

Den Esel de zyn werck als een goet pleghere

Maer langhs so steghere

Midts dat hy soo ledich zacht tՐeert triumpheren

tՇhebuerde, tխoest wt-rijden naer de Leghere

Met breydel, zadel, harnasch, zach hy tՐeert stofferen

Ende accoutreren,

t'ilder doe qualick an, maer tխoest consenteren

Den Meester zadtter op, ende stackt met spooren

Den Esel docht zoudmen my oock zoo persequeren

Gordende tracteren,

Lieuer doe ick myn werck, zoo als te vooren:

Daer toe yeghelick ghestelt es, moet zyn tijt oorbooren.

Niemandt can hebben zulck weeldich gheluck

Moet contrarie fortune zijn oock onderdaen

Hem ouercomt wel somtijts meerderen druck

Dan de slauen die daghelicx om aerbeyden wt ghaen:

En zij die meenen vast staen

Int schoonste wedere,

Die zietmen rasch zaen,, haest vallen nedere. [194]

[Vvulf in Schaeps habijt]In der duechdelick schijn,

Veel boosheden zijn

2. Thimo. 2. 1. Ioan. 4.

Yghelick sal hem zoorchvuldich bewaren

Schuwen alle quaet ghezelschap tաlder tijt:

Ydel ongodlicke woorden laten varen

Wilt v metten ghuenen liefmoedich paeren

Die met een herte reyn, aenroupen God ghebenedijt:

Ghelooft niet alle gheesten waer dat ghy zijt

Van een die tonghich is, wilt neerstich afstaen

Prouft alle gheesten, want inder weerelt wijt

Veel valsche Propheten zijnder wtgheghaen,

Die in Schaeps habijten menich mensche schaen. [195]

Vvulf in Schaeps habijt.

EEn Wulf wter natueren schalck listisch boos

Een schaep-vacht vercoos

Daer hy hem gheveynsdlick me const becleeden

Onder een cudde Schapen hem verloos

Ende altoos,

Onder tճchijn // zonder zijn // ghijcker mede weeden

Hy conste // zyn conste // zoo leeplick beleeden

Als Schaep // int betraep // was hy me ghechantiert:

Alst paste // een aentaste // ende zonder af scheeden

Heuet binnen ghespeelt // duerkeelt // ghe expediert,

Zoo menich gheschoffiert:

Onder Schaeps habijt, wel eenen Wulf logiert.

Den Heerder heeft hier af de wete ontfanghen

Dat hy Schaepen verloos, hadde wel inde ooghe

Dus heeft hy den Wulf bespronghen en gheuanghen

En heeft den Wulf (zoo hy ghijngh) ghehanghen

Aen eenen boom hooghe:

dՁnder Heerders meenden een Schaep hijngh ten tooghe

Vraeghden diet ghedaen hadde, de waeromme daer

Andtwoorde, t'vel dat zy zeghen bynaest drooghe

Was wel een schaeps-vacht verkendhy, maer,

De wercken toebehoorden eenen Wulf voorwaer:

Zulck werck, zulck loon, volghter meestdeel naer.

t'ghelijcx niemandt haestich vonneende zijt

Naer zijn cleederen, int bemercken

Want veel menschen onder Schaeps habijt

Daghelicx doende zijn wulfs ghewercken:

In zulck danich verstercken, hem vele vervullen

Onder t'schijn van dueghden, veel zonden schulen. [196]

[Leeu ter iahgt met ander beesten]

In eerderijcke

Antiert dijns ghelijcke,

Roma. 13.

BEtaelt een yeghelick dat ghy zijt schuldich

Wien tribuurt, dien tribuut zuldy gheuen,

Wien tol, zult oock gheuen ghehuldich

Wien vreese, gheeft vreese, niet onverduldich

Maer als wt ionsten daer toe ghedreuen:

En wien ghy eere schuldich zijt, eert hem int leuen

Hoe hoogh ghy zijt verheuen.

Eccli. 8.

MEt de gheweldighe en twist noch kijft

Op dat ghy niet tկnder en blijft

Twist niet met de Rijcke, staet hem niet teghen,

Op dat hy v niet en zoude ouerweghen. [197]

Leeu ter iaght met ander beesten.

DEn Leeu int regieren

Prince vande viervoeteghe eerdtsche dieren

Metter Coe, Schaep, en andre de iaght aen namen

Ten Bosschewaerts in, duer neerstighe manieren

Hopende den vangh te deelene tճamen,

Elck naer zyn betamen:

tՇhebuerde, loopende door Bosschen en Bramen

Dat zy vonden eenen Hert ghevoedt buter maten

Die zy bespronghen tot zijnder onvramen

Ende zonder verdragh, moester tլeuen laten,

Die vermenight es, wat can hem cleen weere baten.

tՖenoysoen zoudmer deelen doe opennaer

Maer,

Den Leeu sprak: dեerste deel es dխijne

Ter causen dat ick bem v Heere voorwaer

Ende daer naer,

t՗eede deel zeydըy oock te wesen zijne

Midts dat hy hadde ghenomen de meeste pijne

Int loopen ten fijne:

tՄerde deel oock, als hebbende meest foortsen ghedaen:

Wie ieghens tնierde zeght, met eenen grammen aenschijne

Wilde hy wreedelick ieghens hem opstaen:

Beter ghegheuen, dan met foortsen ontfaen.

Met eenen die meerder is dan ghy

Hoe mynder by zij,

Wacht v daer mede hebben te doene:

Want hoe ghy hem in volght ende staet by,

Als hy wil, mach hy

Dijn selfs onvry:

V hinderlick wesen t'eneghen faeyzoene. [198]

[Raue ende Schorpioen]

Die wreken wil alle zaecken,

Crijght veel wederwraecken.

Deutero. 32. Leui. 19. Eccli. 26.

DE wraeke es mijne (zeght dՈeere) in alle faeyzoen

Ick salt loonen in tijde, en bouen desen

Ouer mijn volck, zoo sal ick recht doen

Ende met mijn dienaers bermhertich wesen

Zouckt dies gheen wraeke, tեs zeere mespresen:

Zoo hy my ghedaen heeft, zeght gheensins niet

Zoo sal ick hem oock doen, want zoo ghy muecht lesen

Wie ghewroken wil zijn, wraecke wort hem gheschiet

Zoo Christus biedt,, loont quaet met goet

Vergheeft uwen naesten die v hinder doet, [199]

Raue ende Schorpioen.

Een

Raeue

Die scheen

Te zijne slaeue

Van tնeninich schorpioen

Wasser zeer af ghepijndt

En totter doot by ghevenijndt

In zekere voorleden faeyzoen,

De Raue die dochte // datse mochte

tՍ Dier causen huere weder wrake doen

Heeft tճchorpioen // clouck coen // ghegrepen vast

Maer wracke (als zommich) brocht huer zelf int last.

Want quaet ieghens quaet // t'meeste quaet verwint

tՓchorpioen wtschoot // Zijn venijn terstont

Raue heuet ghevaett // De moedt wiert ghedint

In flau grooten noodt // Zou vp-zwal rondt

Van cleen noch groot // Wiste hulpens vondt,

Zou bleef in smerten // Sufelende dweers:

Veel weere boodt // Eerst zijnde ghezondt

tՖenijn track ter herten // Zangh huer eynde veers,

Den steert schorpionich // Doorsneet huer als een scheers.

tՓghelijcx eist loos ieghens vind wel een loosere

De vrome vindt wel een stercker dan hy

Een snoo boos ketijf, vindt een schelm wel loosere

Een wouckeraer, vindt hem een banckeroute by

Een dief comt wel daer een roouere zij,

De vechtere vindt hem bij de moordenare

De gheck gaet vande quae beschimpers niet vrij,

Ionghe diefkens vinden, datmer gheen coorde spaere. [200]

[Zvvane ende Houare]

Wilt in steruens tijden,

Niet treuren, maer verblijden.

Eccli. 41.

O Doodt hoe bitter es v ghedijncken

Den mensche die vrede heeft in zyn goedt

Den gherusten man wiens weghen gheschict blijncken,

Ende die mach weidelick eren en drijncken

O doodt, die maect ghy bitter zijn herfsten bloedt

Maer den behouueden vul noodts flau ghemoedt

Vul zoorghen, van oudtheyt versuft, crepel, en blent,

Ende wiens ketijuich leuen, es al ieghenspoedt:

O doodt, dien es v oordeel al goet ontrent,

Naer v verblijdende tot inden eyndt. [201]

Zvvane ende Houare.

DE Zwane cranck ligghende, wachte huer eynde veers

Heeft huer zeluen verblijdt met zoeten zangh

Den Houare commende daer ouer dweers

Was verwondert, haer vindende so zieck en cranck

En heeft huer ghevraecht (bըoudens haren danck)

Waeromme zou ghemeenlick in tճweerelts eruen

Meer dan andre voghelen buter natueren ghehangh

Zoetvoyselick blijde zijnght, ieghens tճteruen?

Datmen niet en weet, machmen met vraghen verweruen.

Zou zangh noch eens vp, met claerer kele

Zoetvoysegher vele,

En meer dan zou in haer leuen hadde ghedaen

De doodt was haer by, en zy sprack (eer ickt hele)

Meendt niet dat ick spele

Als ick steruende zijnghe: Want ghy moet verstaen

Dat ick nv sal wt de perijckelen ghaen

Van gheunghen te zijne in de netten groot:

Daer mede ick voortijts was zeer belaen,

dՅynde van ellende is de bequame doodt.

Insghelijcx zoo yeghelick mensche int leuen

Hoe weeldich beseuen,, int rijckdom verheuen

Sal hem ghewillich schicken ieghens den sterf-dach,

Zonder drouue gheclagh:

Hem ghewillich inder doodt ouergheuen

Want hoe langhe hier inder weerelt bleuen

Hoemer langher leeft, men meer zondeghen mach. [202]

[Leeu ende Museken]

De groote hoe vroom en coene,

Hebben somtijts de cleene van doene.

Prouerb. 27.

BEter eist een goet ghebuer tըebbene by

Dan eenen Broedere die verre zy

Elck anders hulpe zyn in tsweerelts steden,

Onder een hooft zijn diueersche leden.

Eccl. 3.

HOe ghy grooter zijt

Hoe ghy altijt

V meer zult booghen:

Zoo vindy mede

Ghenade en vrede,

Voor sHeeren ooghen. [203]

Leeu ende Museken.

DEn Leeu heeft onder eenen Boom gherust

Daer Ratten nestelden, en Musen pepen

Hy die slapens hadde zeer grooten lust

Ontrent hem te loopende, hebben niet ghesust

Ten eynde wten hoop heeft een Muusken ghegrepen:

t՗elck hem heeft zeere sterck ghenepen

Om te moghen ontghaen sperteldet zeere,

Den Leeu nochtans wildet dooden noch slepen

Hy liet tՍuscken loopen, en dacht op dees leere:

Dat de groote de cleen verdrucken, en es gheen eere.

tՍuusken koos zyn Holleken, den Leeu nam zyn ghanghen

De zulcke es gracie gheschiet, die gratie hiesschen

tՇhebuerde, den Leeu wiert daer ontrent gheuanghen

Zijnde inde bedwanghen

Verlost te zijne, hadde groot verlanghen

Dies wist hy gheenen raedt dan om hulpe te briesschen:

tՍuusken hoord'em door velden en driesschen

Es derwaerts gheloopen, ghewillich bouen maeten

Vandt hem int net ouerstroopt, van tըooft totten liesschen

d՗elck hy allijncx in sticx knaeghde tպijnder beaten

Dus wiert den Leeu, oock vrij en los ghelaten

dՅen mach den ander hulpich zijn, in alle staten.

By exemple wacht v (hoe hooghe ghezeten)

De cleene te mesdoene, daer ghi mueght

Want ghy en cont gheensins gheweten

Hoe datse v mochten hinderen, ofte mueghen doen dueght,

EndՍ hoe sterck inde iueght,, of ghedient te dancke

Die dueght int lijf heeft, sal hinderen gheen crancke. [204]

[Iupiter ende Bije]

Niet quaets, maer goet,

Elck begheeren moet.

Prouerb. 30.

TOt God dՈeere die ouer al ghebiedt

Es van Salomon zijn ghebed gheschiedt

Heere! Aermoe ende Rijckdom en gheeft my niet

Emmers so lettel dat ick tխijnen onghelucke

Mijnen euen naesten, niet onrechtelick verdrucke:

En zoo vele niet, dat ick van v zou keeren

Vwen naeme verzweeren, ende mueghen onteeren,

Maer decksels cleeren,, iont my alle myn leuen:

En wilt my mijnen noodtdurft alleene gheuen. [205]

Iupiter ende Bije.

ALzoo de BIje, den Goden om weder-gratie

Fauorisatie,

Dede sacrificie ende presentatie

Van tբest zuuerste zeem, wt huer gheneeren,

Midts welcken consenteerden huer accordatie

Datse t'ier spatie

Zulck als zou wilde, een begheerte mocht begheeren

t՚oude huer gheworden, met een toezweeren:

Dies verzochte een bede, omme, die verweruen

Dat zoo wie huer zeem zoude dieftelick weeren

Van huer zijnde ghestraelt, terstondt zoude steruen

Om eens proffijt, salmen niet tէhemeente bederuen.

Iupiter doe daer zittende als President

Was niet wel content

Midts dat gheen redene was. zoo hy wel heeft verstaen

Heeft dies ghezeyt, en ghewilt met den Goden consent

Dat wien de Bije, om stralen zou commen ontrent

Ende hueren strael zoude int vleesch ontfaen

Zoude zelue dan steruen zaen

Daer mede zyn te vreden, zonder breeder verhael:

En van doe voorts, was ter conclusten tնermaen

Huer leuen zoude alleene ligghen in hueren strael,

Consideratie int recht, es een groot principael.

Desghelijcx wie weynscht, verzouct, of begheert,

Dat zijn naesten deerde:

Ende om hem ouvervallen met onghenaden

t'ghebuert, dat God met zijn rechtueerdich zweert

Dat van dկnnoosele weert:

Ende op-zendet d'andre t'huerlieder schaeden,

Die ongodlick baeden. [206]

[Esel en zijn drie Meesters]

Die wel leeft met vreden,

Zoucke gheen nieuwicheden.

1. Corinth. 7.

EEn yeghelick blijf inden roup daer hy

In gheroupen zy

Indien een slaue gheroupen zijt ghy

En acht dat niet in dijn beluucken

Maer oock al mocht ghy worden vrij

Lieuer die knechtschap wilt ghebruucken.

Prouerb. 27.

GHelijck een Voghel ouervliegende bestaet

Van zijnen neste, tsghelijcx de daet

Van een man die zijn plaetse verlaet

EndՍ een Zot zonder raet,, of reden te verstaene,

Wert verandert, ghelijck de Mane. [207]

Esel en zijn drie Meesters.

EEn Esel wiert van dienen moede

Flau van bloede,

Wiens Meester een Hofman was int anthieren

Dat hy hem te zeere hieldt onder de roede

Nochtans redenlick voede:

Cruut, loof, daghelicx draghen by manieren

Aen Iupiter heeft hy ghaen suppli ieren

Om met een ander Meester te zijne bleuen

tՇhebuerde, ende dat hy die zoude obedieren

Eenen leir-tauwere heeft hem ghegheuen

Daer wrochte buter screuen // dat hem boghen de rebben,

Zulck can in zochten dienst, gheen pacientie hebben.

Den Esel zach dat zijnen dienst bezwaerde

Stout als dկnvervaerde,

Hiesch een ander Meester door Iupiter ghenaden

Een voor al, gaf hem een loot-ghieter ionck gheiaerde

Wat ondiscreit van aerde

Die hem daghelicx heeft zyn vulte gheladen:

Eerst drouch hy bijnaest plumen, nv tպijder schaden

Hadde bughende last, van groot zwaer ghewichte:

Den Esel grimde, greynsde, niemant cam hem in staden

Hy mocht daghen zijn eselachtich aenzichte,

Van een cleen last, comt zommich an tէroote lichte.

Insghelijcx can zommich gheen weelde verdraghen

dՅen staet is te zochte, ende d'ander te stranck

Die vredich leefden, hem zeluen veriaghen

Van goe in quade daghen

Commende in meer zwaerder bedwanck

Gheel slauen blijuende, huer leuen lanck. [208]

[Vanden voghel Phoenix]

Faelgiert ionckheyts iueght,

Vernieut v ter dueght.

Ephesi. 4.

LEght of den mensche, ende die gheheel of-gordt

Die naer begheerten der dolijnghen verdoruen wordt

Maer metten gheest des verstandts, weet vernieut dan

En den nieuen mensche, als Christen man

Die na God gheschepen is, doet clouckelick an

Elck zoo hy best can:

In de rechtueerdicheyt, helicheyt, ende waerheyt,

Daeromme aflegghende der lueghen zwaerheyt

Yeghelick met zyn naesten spreekt warachticheden

Want t'samen zijn wy onder elck anderen leden. [209]

Vanden voghel Phoenix.

DEn Phoenix eeghin voghel, niet zijnde ghepartuert

Als hy langhe heeft gheduert

Moghende drie hondert veertich iaren leuen

Ende oude gheworden, kiest ende willecuert

Een Boom staende ontrent een Fonteyne verheuen

Ende (als zoo wt propre natuere ghegheuen)

Maecter op een Nest, van meningherhande

Riekende Boom-tacken, hem brijnghende beneuen

Ghenouch in Arabien, binnen zijnen Lande

Dan als de Zonne schijnt alder heetst in huer rande,

Waeyt hy met zyn vlercken ouer tծest daer

Om een nieuwe moghen worden, stelt hy tլijf te pande:

Eyndelick tըout ontsteeckt, midts der zonnen cracht, claer,

Dat barnende, so valt hy int vier openbaer

Verbrant hem zeluen tot asschen, waer wt zeer cort,

Een woormkin wast, daer af als voorwaer

Wederomme een nieu ander voghel Phoenix wort.

By comparatie, ofte figuerlick spreken

Bijden Phoenix gheleken

Mach Iesus Christus Gods eenighe zone wesen

Die (als tijt vervult was) an tըout des Crucen ghebleken

Es inder liefden vier zoo worden ontsteken

Heeft hem zeluen ter doodt ouerleuert, midts desen

Niet gheheels bleef in hem, dies van hem op gheresen

Een zoet riekende offerande tot zijn Vader almachtich,

Midts welcker doodt, al tsamen wy zijn ghenesen

Tot in een nieu leuen vernieut, end' erboren warachtich:

Hy verresen vander doodt door hem seluen crachtich

Ende tկnsewaerts eendrachtich,, heb wijr by ontfaen,

Den Phoenix, die sterflick sal nimmermeer verghaen

Maer ons eeuwich by staen. [210]

[Simme ende Catte]

Zulck crijcht zyn belief,

Tot anders grief.

Epist. Iude. Luce. 9.

DEse zyn smetten in haerlieder brasserien

Brassende zonder vreese int leuen

Hem zeluen voedende met leckernien

Wolcken zonder waetere bleuen,

Die vanden wijnden werden omme ghedreuen.

Murmureerders, niet pijnlicx handlende,

Dan naer huer eeghin lusten wandlende

Met den woorde Gods.zy spa en vrouch,, ghaen,

Maer lettel om me-wercken, d'hant anden ploech,, slain [211]

Simme ende Catte.

EEn slimme // Simme // al veel lieuer dan loock

Ofte zitten inden roock

Smaecte // als zou angheraecte // wat beters somtijt

Zoo inden eerde daer onder veel holen ghesproock

tՉonckwijf om braeden castaengien met asschen dock

De Simme leep, loerooghde dit ouer zijds

EndՍ afionstich vul mijdts // al wast lettel proffijts

Heeft dese Castaengien goe ionste ghedreghen:

Zou reeckter van verre naer, om zonder veel respijts

Die wten viere moghen naer, om zonder veel respijts

Die wten viere moghen tըebben ghecreghen

Maer vreesde dըeete weghen // om huer natuere // touuen

Nochtans naer dկude pleghen:

Die tպoete wil smaken, moet somstijts tպuere // prouuen.

Der Simme begheerte wilde lancx te meer vromen

Om de Castaengien te ghecrijghen wt tնier

Dies heeft zy een Catte by den velle ghenomen

Ende metter Catten pooten, die wtghescraeft schier:

Zoo ghecreechse de Simme, zonder haer selfs dangier/

Zou peeldese // en speeldese binnen der naer:

De Catte caterooghde met een groot ghetier

De pooten gheheel verschoudt, vloogh fellick van daer:

De Simme monckefroyde wel eens voorwaer

Den eerdt scheen huer t'ijne alleene beuolen

Huer clokerende voor tնier, zonder eenich bezwaer

Zulck rouckt niet wiens huus brant, waermt hy by de kolen.

Sghelijcx zijnder, gheestelick weerlick Heeren groot

Die andere menschen stellen inden noodt

Om yet te vercrijghen, oft huerlieder querelen voeren

Maer moesten zij zelue lijden den aenstoot:

Zij zoudent dickwils laten, ende niet aenroeren. [212]

[Struus ende Nachtegale]

Ԛy wt wat gheweste.

Elck prijst tպijne tբeste.

1. Corinth. 4. Iudith. 6.

OMme een anders willen ziet

Weest ieghens elck anderen vpgheblasen niet

Want wie onderscheet v in dաerdsche ghanghen?

Niet van v zeluen, voor niet moet wy ons anschauwen

Vul lijdens, vul rauwen,

Oock de ghuene die op hem zeluen betrauwen

EndՍ vp huerlieder eeghin macht berommen al,

dՈeer God almachtich, die veroodtmoedighen sal. [213]

Struus ende Nachtegale.

DE Struus // de Nachtegale

Quansuus // twee principale

Zochten hem prees // ende rees // in zyn coraygen

Den Struus reyn // certeyn // met zyn plumaygen

En den Nachtegael prat // hem vermat // op zynen zangh

Emmers beede // int breede // dus twistende strangh

De Struus moedich // int breede // als dկnghemanierede,

Dat hy zom // het Edeldom // inden gheest meest cranck

Met zyn Struus-vederen, in coraygen verchierde:

Midtsgaders elck die Mars faicten anthierde

Dies hy bij Princen Coninghen was hooghst verheuen

De Nachtegael hoordet, zey (die den Struus niet vierde)

Naer donderslaeghen, men zoeten reghen verwacht.

Als Musiciene // ick diene // dach ende nacht

(Zangh de Nachtegale) Venus Ionghelijnghen:

Die peynsen // om verscheynsen // d'amoureuse pacht

Daer elck blomkin lacht // in zijn groeyende cracht

En der liefden conduten // ontsluten // ontsprijnghen,

Oock telcken // elcken // huer melodiuselick zijnghen

Alle menschen tot fraeyer verblidijnghe treckt:

Maer Struus plumaygen meest tot houeerdicheyt dwijnghen

En hueren zangh, vriendelickhenden verweckt

Dus heeft de Nachtegale daer stout ghebeckt

Dat hoorende den Struus, hield zijn ghedoogh,

En den Nachtegael zijnghende, die vervloogh.

Zulck schoontooch tsէhelijcx verchiert met wat gratien

Dijnckt in hem dat niemand zijns ghelijcke zij

Versmaedende andere telcker spatien

Nochtans van blamatien,, is by zelue niet vrij.[214]

[t’schaep ende Vvulf]

Hoe schalck list,

Zulck waent die mist.

Leuit. 19. Ezechi. 18.

O Mensche ghy en sult niet staen ieghens tբloedt

Van uwen naesten, noch hem vallen zwaer

Maer eist dat een man rechtueerdichet doet

Ende gheen mensche bedrouft eenpaer,

Met gheweldt niet en rooft oock, ende voorwaer

Zijn hand van alle boosheyt afkeert (zoo wy lesen)

Die sal leuen (zeght God de Heere) maer,

Die contrarie doet, sal de doodt steruen, mids deze

Ende zyn bloet sal op hem wesen. ]215]

T'schaep ende Vvulf.

WUlf ter grepe // in zijn nepe // naer dկude pleghen

Een Schaep // int betraep // hadde gheerne ghecreghen

t՗elck ghierich // vierich // hy niet iuuste ter wille vandt

Dorstich bloedich // vermoedich // in diueersche weghen

Door busschen // om blusschen // den ghulseghen brant

Daer naer draefde // en slaefde // ouer velt en landt

Heeft snellick // en de fellick // tՓchaep vervolght hij

tՓchaep bevreest // alder meest // voor zijn bloedighen tant

Neerstich zochte // waer tխochte // van hem zyn vrij

tՇhebuerde // eer tբetruerde // wort ghenaeckende bij

Met natten velle // een Capelle // int aenmercken

Int passayge // creech courayge //want als nood zy:

Vreese doet // den moedt // wel somtijts verstercken.

Open staende die duere // ter cuere // was clear

Onnoosel loos // tՓchaep koos // de Capelle daer

Ter zijden // om verblijden // een ander duer wtschoot

Den Wulf stranck // wreedt wranck // waende volghen near

Achter hem // alsdoe them // de duere binnen sloot:

Gheuanghen // in bedwanghen // was doe inden noodt

Hoe hy huulde // d'oghen puulde // tխocht hem niet beaten

Zijn heesch // was Schapen vleesch // maer ten wtersten broodt

En ghecreegh hy // dies zweech vrij // niet connende vaeten

Inde valle // by mesvalle // was vander straiten

Ende // hoet nam eynde // of hem yemandt anders vijngh,

Of dat hy // creegh wat by // vande rude cnop gaeten

Was emmers vast // als wt last // het Schaep ontghijngh.

Sghelijncx vindmen slockers diet gheern al in zwolghen

EndՍ aerm onnoosele op aeten totten beene

Die zij listelick by daghe by nachte vervolghen:

Ten eunde commende zelue in weene.

[Conclusie, oft te besluut des Boucx] [216]

T’allen fijne

Gheeft elcken tպijne.

Conclusie, oft te besluut des Boucx.

BEmindt rechtueerdicheyt ghi die de Aerde iugiert

Es v rijckdom ouervloedich, stelt t'herte daer op niet

Doet rechtueerdicheyt voor God, in als wat ghi anthiert

De rechtueerdighe als Palmboom sal bloeyen ziet:

Doet d'elck goet es, ende van allen quade vliedt

Gherechticheyt t'aenziene, laet v ooghen zijn bleuen.

Doet recht, end'al tէhuent dat rechtueerdicheyt ghebiedt

Om yeghelick tպijne gheuen, in al v leuen

Zoo wordt ghy verheuen:

Als een die God, en den mensche te vriende,, heeft

Volght tնoorbewijs vanden Houaere bescreuen

Die van zijn nest-ionghen, iaerlicx thiende,, gheeft.

Eccles. 12. int laetste

VReest God, houd zijn ghebod, int vulbrijnghen,

Dits t'eynde en t'slot, van allen dijnghen. [217]

Edewaerd de Dene Brugghelingh

Tot den goedionsteghen Lesere.

OM dat de Figueren,, vul artistich labueren

EndՍ aerdighe cueren

Niet zouden gheheel ijdel van redenen blijcken

Maer tնerstandt vermeeren

Door de lettere prentelick:

Wt liefden ter consten,, zoot de zinnen begonsten

Heb desen Boeck by ionsten

Ghestoffeert, met tբedieden inRhetorijcken

Wat de figueren leeren

Om leuen gentelick:

Elck belief dies, daer somtijts blaeykens in keeren

Met een goet ooghemerck

Biddende den lesere reuerentelick

t՗erk,

Van een af-gaende leeck end' ongheleert Clerck

Ghedaen:

(Alle godsvruchtighe leecke menschen ter eeren)

Danckbarich mach ontfaen,

Voor een oorlof testamentelick

Gods wijscrachtichste gheest

Blijf alder meest

In elcx gheest presentelick

Om hem wesen

Hooghst gheresen,, Drievuldich ghepresen:

Obedientelick.

EDELICK beWAERD DE reDENE. [218]

D’ Autheur tottten Constenaers.

Rhetoricienen.

ZVlt believen my in zommicht dich tեxcuseren

t'elck ick wel weet dat crepelt end' beldt

Want om diueersche taelen complaceren,

Heb ick naer haer manieren van spracken ghestelt:

Midts dat oock in een eyghen beweldt

dՅen tale met dաnder niet ouer eens blijcke:

Maer elck Landt (naer zijn tonghe) ghebruuct Rhetorijcke. [222]

Die Privielegie.

Opt verzoeck ghedaen inden secreten Raede sConijncx ende Candelrie van Brabant, van weghen Marcus Gheeraerts schilder binnen der stede van Brugghe, tenderende ten eynde dat hem toe-ghelaten ende gheconsenteert werde te moghen doen drucken ende vercoopen een zeker Bouck gheintituleert Der Dieren Fabelen, met de figueren by hem ghemaect: De Conincklicke Maiesteyt heeft toe-ghelaten ende gheconsenteert den voornoomden Marcus Gheeraerts dat hyt'voor. Bouck sal moghen doen drucken ende vercoopen alomme binnen zijne Maiesteyts Landen: Verbiedende ende interdicerende alle andere Druckers ofte Bouck-vercoopers tճelfde Bouck in vier Iaren niet naer te prenten, ofte elders gheprent te moghen vercoopen, zonder wille ofte consent des voorzeyts suppliants, op de pene van confiscatie vande boucken, ende daer en bouen, te incureren de boete van zes Karolus guldenen van elcken naheprinte bouck, dեen helft tot zijne Maiesteyts proffijt, ende dաnder helft tot des Suppliants, by elcken die de contrarie daer af doen sal. Ghegheuen te Brussel den xxviij. Meye. en den vij. Iunij. M.D. Lxvij.

Onderteekent by den Secretarissen.

Praets. ende I.D. Facuwez

Ghedruct te Brugghe inde Peerde strate by Pieter de Clerck, ghezvvore drucker der Co. Ma. den xxvj. Augusti. 1567.

Om, ende ten coste vanden voornoemde Marcus Gheeraerts

zie verder: http://www.volkoomen.nl/

Psalm. 8. 4. 7.

[1] Gij hebt de mens gemaakt een heer over uw werken

Maakte aan hem onderdanig alle dingen die we bemerken

Als de vogels der lucht, mitsgaders al het vee:

En ook alles dat zwemt in het water of de zee.

Met gratie en privilegie. [2]

De kunstige Hubrecht Goltz, vermaard schilder, antiquair en historieschrijver wenst schilder Marcus Gheeraerts geluk en zaligheid.

Hoewel dat sommige van deze fabels algemeen zijn in alle talen, Hubrecht gunstige goede vriend, nochtans heb ik u edele hier wat nieuws menen te presenteren en vooral aangaande de figuren die (naar mijn weten) nooit met zo’n vlijt en arbeid in het licht gekomen zijn: Ten anderen, waren ze nooit meer in Vlaamse of Nederlandse gedichten gesteld, noch versierd met schriftelijke spreuken en leringen die met deze ware fabels overeenkomen. Ook zijn er enige bij de poten bij gedaan bij die nooit (dat ik immers weet) gedrukt waren: Waarvan ik u edele en goede verstandige oren laat oordelen. Maar zoveel als het mijn arbeid aangaat, hoe wel hem de gratie ontbreekt die Apelles (schilder) buiten andere schilders zijn werk kon geven, nochtans zal je het in het goede nemen (gelieft het u.) Want ik heb daarmee niet de meesters in onze kunst, maar de leer der jongeren en andere beminnaars ook heb willen dienen en behagen: Die in de figuren of rijmen of ook in beide hen zullen (hoop ik) vermaken en soms de tijd doorbrengen in plaats van andere ijdelheid te gebruiken. Vaart wel:

Te Brugge, deze 8^ste van juni, anno 1567. [3]

Lucas de Heer, schilder, tot de lezer en ziener.

Alexandrijnse Carmen.

Komt gij menselijke dier, naar Gods beeld geschapen.

En leer van de beesten hoe het met de wereld staat:

Hoe men recht leven zal waarin alles is begrepen.’

Wat men aanhangen moet en schuwen zal voor kwaad:

En schaamt u niet hieraan te nemen goede raad.

Maar wil u schamen eer te leven zo beestachtig.

Zodat u een heiden mens ver te boven gaat:

En dat ge werelds zijt, maar bij leven geestelijk.

Deze fabels (het is waar) zijn oud en algemeen.

Maar nochtans excellent, geleerd gemaakt.

En vol zin of verstand, dus acht ze niet klein.

Let op de schors niet, maar dat het binnenste goed smaakt,

Is het dat ge soms aan uw schors geraakt.

Wees daarom niet gram, maar verbeter het met uw leven.

Omdat het u vaak stoort te zeggen dat de waarheid naakt,

Zo wordt u het wormkruid met wat suiker gegeven.

Kom ook vrij hier gij schilders en klerken.

In deze mooie warande de beesten afgetekend.

Wiens natuur en vorm ge hier zal mogen merken.

Zo levend uitgebeeld zodat er ook niets faalt,

Ja, zelfs het spreken niet, dus is de werkman betaald:

Van zijn grote mooie arbeid met dankbaarheid en eer,

En blameer hem toch niet, ik neem aan dat hij ergens dwaalt:

Niets is er volmaakt, dan alleen God de Heer.

Vlaamse poten verstandig, hier heb je uw patroon.

Van menig vreemde vorm de gedichten excellent.

Versiert (zo ge mag zien) als koninklijk kronen.

Met spreuken ook en menig ornament:

U deze fabels geheel van buiten gewend.
Liever dan al het geraas van veel poëtische gedichten,

U deze fabels geheel van buiten gewend.
Liever dan al het geraas van veel poëtische gedichten,

Die de mensen (helaas) tot kwade ijver:

En die vanzelf zwak is, noch lang om meer ontstichten.

De oudste is de beste. [4]

{Basilisk en de wezel]

Voorzienige raad

Boosheid weerstaat.

Lucas 11. 21. 22.

Als een sterke gewapend en voorzienig man

Zijn voorhuis bewaren en bevrijden kan

Zo blijft alles dat hij bezit met vrede:

Maar komt er daar een over dan

Die sterker is en overwint zijn kloekheid

Hij neemt hem al zijn wapens ter plaatse

Waarop hij zich vertrouwde met vrije moed:

En deelt zijn roof uit naar oorlog zeden,

Dus elk waakt en is vlijtig op zijn hoede. [5]

Basilisk en de wezel.

Basilisk fel serpent en ongenadig

Lelijk moorddadig,

Bederft de bomen, kruiden en de lucht altijd

Door zijn erge venijn, alle dingen zeer schadelijk,

En doodt met zijn gezicht verraderlijk

Andere serpenten zeer venijnig en boos,

Het bespeurde een wezeltje die was subtiel en loos

En meende het te doden of geheel te verslinden:

Maar het wezeltje toen noch vloog en een hoekje koos,

Dacht, men moet zich bij de vijand gewapend vinden,

Het wezeltje ging hem voor, geheel gewapend met rust

Zeer sterk van kracht

Om zich moedig tegen het venijn te houden,

En toen kwam het zeer kloek uit zijn holletje vandaan

En leverde de basilisk strijd voor de hand:

Toen het serpent dit rook vloog het naar een zijkant

En van de reuk van het kruid was het bijna geborsten:

Het wezeltje omringde hem en bleef constant.

Kleine partij voorzien, valt de grote te zwaar.

Insgelijks zal ook iedereen op zijn hoede zijn

Tegen alle tegenspoed,

Om zijn vijanden te mogen weerstaan

Zich wijs beraden, met koel gemoed

Eer hij daartegen (opdat het hem goed valt)

Iets zal aangaan,

Liever lang bedacht dan te gauw gedaan. [6]

De leeuw en het paard]

Zeer wij wijs doordacht

Tegen die zijn geveinsd.

Mattheus 7.

Van de valse profeten wacht wel uw zinnen

In al uw beginnen,

Die in schapen kleren geveinsd bij u komen

En nochtans grijpende wolven zijn vanbinnen

Zichzelf gewinnen,

Tot de anders schade en schande zoeken zij

Maar sommigen zijn van de plagen niet vrij

Want die ze menen te hinderen in alle manieren

Daarvan worden ze allereerst geslagen. [7]

De leeuw en het paard.

De leeuw vond een paard in het groene gras

Wat hij om te verslinden vals kwam omringen

Hij zei dat hij een medicijn meester was

Die alle kwetsingen en ziekten genas:

Dus kwellen u (zei hij tot het paard) enige dingen

Ik zal u wel helpen en ter been brengen

Want het lijkt me dat u iets let of deert,

Ondertussen dacht hij. Mag ik u aldus bespringen

Ik zal u bijten of de hals af wringen:

Pluimstrijkers die zijn niet te horen waard.

Ik verblijd mij (sprak het paard) medicijn meester goed

Dat ge recht te pas komt ter oorzaak van deze

Want ik heb daar een doorn in mijn achter voet

Ik bid u, wilt ge me daarvan terstond genezen

De leeuw loopt ernaar. Het paard heeft het been opgeheven

En gaf hem voor het hoofd een klap zo hard,

Dat het de leeuw duizelde en verloor schier zijn wezen:

Met schade en schande men vaak meester wordt.

Insgelijks sommige mensen zich van buiten gelaten

Dat ze vrienden zijn onder een statig kleed

En het zijn doodsvijanden die tot hun baten

Heimelijk zoeken te doen groot leed.

Diegene die zijn openbare vijand weet,

Mag zich ervoor hoeden en wachten:

Wetenschap gaat voor natuurlijke krachten. [8]

[De pauw en nachtegaal]

Met dat God wil geven,

Zal men dankbaar leven.

Johannes 3. Psalm 28.

Een mens die mag niest hebben ontvangen

Het wordt hem van de Hemel gegeven:

Wees tevreden met uw gratiën tezamen

Looft en dankt de Heer zonder afgaan

Want de ondankbare zullen worden verdreven:

Als de dankbare van God zullen zijn verheven,

En gerust leven. [9]

De pauw en de nachtegaal.

De hoogmoedige pauw stond in grote moed

Deed eerbetoon

De Godin Juno die hij is toegeschreven

Beklaagde dat al was hij mooi van pluimen

Dat hem evenwel zijn zingen niet was gegeven:

Maar dat de nachtegaal meest was verheven

Boven alle vogels mits zijn lieflijk gezang:

Dus hij daarom de Goden heeft bekeven,

Van het onbekende behaalt men zelden dank.

Juno heeft de pauw daarop geantwoord

Dat hij van nu voort

Met zulks hij had zou wezen tevreden,

Want al was de nachtegaal graag gehoord

Hij had niets van de pauw’ s aardigheden:

En elk heeft (sprak hij) zijn gaven met reden,

De een heeft die, de andere deze excellentie,

De een is beleefd en de ander onbesneden,

De een is plomp, de ander subtiel van inventie.

Insgelijks zijn van God gestort alle gratiën

Onder veel naties

Tot hun onderhoudt,

Elk zal met de zijne (zonder te murmelen)

Tevreden zijn en God menigvuldig bedanken. [10]

De ezel en de haas]

Geen zo slecht bediend,

Die nergens toe dient.

Esai. 33.

Die zijn broeder versmaadt in zijn staat

Hoe het met hem gaat,

Zal van de Heere ook zijn veracht:

Die zijn ogen op de verachte slaat

Hun werk ontstaat, zoals het is inderdaad,

Van kleine kracht. [11]

De ezel ende de haas.

Alzo de leeuw in een wild gebied

Opricht een leger

Daartoe de viervoetige dieren geroepen waren,

Zijn ze gekomen door bergen, dal en vallei,

Om hem bij te staan als goede dienaren:

Hij toonde hen daar in het verzamelen

Dat hij voor nam te leveren strijd

Tegen de vogels, zonder enige te sparen

En wilde het al wagen om het algemene profijt:

Goede regeerders zijn altijd nuttig.

Dit opstel heeft hen zeer goed behaagd

En toen was de leeuw van de beer gevraagd

Wat de traagheid van de ezel en de angst

Van de haas die men zo licht jaagt

In zo’n leger zouden doen? of deden?

De ezel (zei de leeuw) kan met zijn geschal mede

Tot vechten verwekken en de haas niet moe

Zal onze bode zijn in de ene of andere plaats:

Want er is niets zo schuw of traag van leden,

Het dient ergens toe.

Zo is het van sommige afgunstige mensen

Die de eenvoudige versmaden en alom versteken,

Omdat ze zijn plompzinnig en niet kunstig

Of weten niets van enige loze streken

Mar al verwijten ze zulks aan vele gebreken

En de afgunstige buren hun welvaren deert

Worden van anderen ten dienste begeerd,

En zijn hen veel waard: [12]

[Koe en os]

Ledige zinnen,

Veel kwaads gewinnen.

Spreuken 19.

Van alle kwaad is ledigheid moeder of begin

Brengt traagheid ter slapen in

Een lege ziel zal hongerlijden

Bemint dan de slaap te geen tijden

Opdat u de armoe niet in droefheid brengt:

Want een lege hand naakt naar ongeluk,

En zo lang ge blijft in ledig gemak,

Ziekte, armoe en gebrek schuilen onder uw dak.[13]

Koe en os.

Een koe stond te vetten in het groene

Met eten en liggen passeerde de tijd,

Daar de os moest slaven ճ avonds en noen

Trok de ploeg en was er iets te doen

Dat arbeid was, moest het doen zonder respijt:

De koe (zo ze te stal kwamen) deed hem verwijt

Dat hij was de ellendigste beest van de stal,

Ik ben (zei ze) weeldiger dan gij bent:

Want ik eet en drink goed en doe geheel niets.

De koe die aldus gevet werd die werd tenslotte

Met koorden weggeleid om ras te slaan

De os die dit zag als toen wel bekende

Dat hij (die zich tot slaven gewende)

Veel gelukkiger dan het koetje was:

Ik blijf (zei hij tot haar) op dit pas

Leven en fraai, al moet ik weelde derven:

Maar gij gaat sterven en u helpt wee noch gras

Liever met arbeid leven dan weelderig te sterven.

Insgelijks gaat het ook met diegene

Die allerlei weelde zijn gewoon

Zij menen zo te blijven, want om de dood

(Die is de zonden eigen zoon)

Denken ze geheel niet, als was het wel nodig:

Ondertussen eet de slaaf rustig zijn brood. [14]

Het serpent en Jupiter]

Men moet wel zien en verstaan,

Waarvan men giften zal ontvangen.

Ecclesiasticus 35.

Wil de allerhoogste naar zijn gift geven

De offerande de rechtvaardige eerbaar:

Is aangenaam en een reuk verheven

Zo het boven voorschreven

Voor het aanschijn der allerhoogste voorwaar:

Wilt geen kwade gaven hem offeren, maar

Die zuiver zijn en helder. [15]

Het serpent en Jupiter.

Jupiter heeft een maaltijd feest gehouden

Waartoe hij nodigde de Goden mannen en vrouwen

En op dat te beter het feest versierd zijn mocht

Liet hij alle gedierte komen in hun aanschouwen

Elk die kwam die daar zijn presentatie bracht

Zo het hem beste dacht

Het serpent ter feesten ook binnenraakte

Heeft daar een rode roos willen presenteren

Maar Jupiter die kende het venijnige gedrocht

Dat het niet zocht:

Hij wilde gift of gever niet accepteren

Die niet welkom zijn laat men voorbij passeren.

Jupiter heeft gesproken aldus overluidt

Alle ander presenten zijn me zeer bekwaam

Maar de gift van het serpent, hoe lustig in eigenschap

Is me geenszins lief of aangenaam:

Het behoort niet mijn eerzame vrienden

Dat men van kwade serpenten te ontvangen begeert

Want groot bedrog, hinder, schade en blaam

Schuilt er meest onder, wat heimelijk deert

Als zulke ter feesten komt met een kwade staart.

Insgelijks diegene die onder goede schijn

Met een hoogmoedig hart vol heimelijke zonden

God de Heer iets offerende zijn

Hun offerande is voor hem niet goed bevonden. [16]

[Van de oude hond]

Liefde in het gelaat,

Is niet zonder daad.

Efeze 6 Collo. 4. Ecclesiasticus 7 en 23.

Gij heren doet uw dienaars gelijk en recht

Weet dat ge hebt een Heer in het eeuwige leven

Laat uw dreigen, leg hen niet te veel op:

Maar houdt maat en wil elk het zijne geven,

Want al ben je nu meester en hoog verheven,

God (die alle gerechtigheid zal belonen)

Die maakt geen uitzondering in personen. [17]

Van de oude hond.

Een jonker had onder andere een kwade hond

Die boven alle andere wist de vondst

Toen hij jong was om dapper het wild aan te gaan

Hij ging er mee op een morgenstond

Maar zijn benen waren geheel traag geworden:

Een hert werd er opgedaan, maar toen de anderen porden

Mits kreupelheid was hij niet tot lopen genegen,

Dat hert ontkwam, dus werd hij met voeten getreden

De oude hond vanwege zijn meester vol ondeugd.

Dat de natuur breekt en verouderd, wie mag ertegen?

De hond vond zich onredelijk gesmeten

Voor zijn eten,

Bad dat hem zijn meester het gebrek zou vergeven

Mits de oude en lange dienst hij ook zou weten

En niet vergeten

Dat hij beter gedaan had in zijn jonge leven:

Helaas (baste de hond) ik zie nu wat er is bedreven

U behaagt het niet dan waarvan komt profijt,

In mijn jeugd heb je me eer toegeschreven

Dat is nu achtergebleven:

En in de ouderdom ge mij verstoken hebt,

De vriendschap in voorspoed duurt maar een kleine tijd.

Zo ziet men dagelijks ook geschieden

Onder edel, onedel en poorters lieden

Zo lang ze van hun dienaars dienst verwerven

Zal men ze toeven en een mooi gelaat aanbieden,

Dat elk toe ziet voor zijn behoefte

Want de heren dienst dat is geen erven. [18]

[De hen en haar kuikens.

Wil voor de grijpende zwermen.

De onschuldige beschermen.

Esai. 9.

Geweldige beroving is misprezen

En het kleed van al zulke gieren

Met bloed gemengd zal verbrand wezen:

En worden de spijs van het vuur.

Houdt op van te doen enig kwaad

En doe goed,

Met uw oordelen ga recht door

Sta de droevige bij:

Dot de wezen recht, dan ben je verstandig. [19]

De hen en haar kuikens.

De havik gier en wouw hadden vermeten

Jong kuikenvlees te eten

Dus ze beiden uitvlogen als wild van aard

Ze zagen een kuikenkooi waaronder was gezeten,

De hen die haar kuikens zeer goed bewaarde

En van deze vijanden niet bang werd:

Want ze konden daaromtrent niet komen

Ze zagen haar leed wat hen bezwaarde

Maar niemand noch bij te komen hen aanviel:

Maar elk zich spaarde,

Aan voorzienig waken men de zorg herkent.

De hen werd gewaar deze partijen

Bereide zich tot strijden

Haar kooi omringde ze zonder er af te gaan

Haar kuikens hield ze bijeen, wist ze te mijden

En toen het nood was heeft ze die onder haar vlerken ontvangen

De vijanden hield ze in het oog zonder verflauwen,

Ze bood ze de bek met een zeer kloeke moed

Wat bespieders mochten tegen haar opstaan

Daar werd niets misdaan:

En waren zo beschermd van tegenspoed

Een oogje in het zeil te hebben is meer dan de schippers goed.

Zo zal men ook met voorzienige vlijt

De onschuldige weesjes alle bijstand doen

Hen beschermen voor die hen graag onrecht deden:

En bewaren in vrede,

Tegen de loosgierige grijpende hand.[20]

[De leeuw en vos]

Wandelt wijs omtrent,

Die gij niet kent.

Deuteronomium 5. Psalm 24.

Zal ter rechter- noch linkerhand niet gaan, maar

Wandelen openbaar door de weg

Die de heer heeft geboden opdat ge mocht leven

En op dat u goeds geschiede voorwaar

En de dagen van uw leven mogen daarna

Verlengd worden eenparig.

In het land van uw bezittingen verheven:

Want de Heer zijn wegen zijn van rust en vrede,

Barmhartigheid en waarachtigheid. [21]

De leeuw en vos.

De vos ging uit om een prooi naar zijn aard

Zag van verre de leeuw, dus nam hij de vlucht

Als van een lelijk dier, want hij was bang,

Maar toen hij de leeuw andermaal in het gemoed kwam

Vond hij hem niet zo kwaad noch gram:

Nochtans heeft hij hem van verre maar gegroet

Want zulke (dacht hij) gaat vaak stil als een lam,

Die men wel tijdelijk en schadelijk ontmoet.

De leeuw kwam de vos noch eens of tweemaal omtrent

Toen werd hij hoe langer hoe minder bevreesd naar het betamen

Mits dat hij hem geleidelijk aan beter heeft gekend

En toen elk de andere noch nader kwamen,

Zo verstoutte zich de vos zonder vrees of schaamte

Hem aan te spreken als van gelijke zin:

En ze kwamen daarna vaak tezamen

Men zegt wel dat onbekend is maakt onmin.

Insgelijks die bij gewoonte met grote lieden verkeren

Met de tijd zij daaraan vriendschap houden

Die ze eerst vreesden, daarna minnen en eren:

Want de gewoonte leert alle dingen zo wij aanschouwen

Men zal niet schuwen die men mag vertrouwen. [22]

De hond die een stuk vlees draagt

Niemand zal in zijn generen,

Onzekere zaken begeren.

Ecclesiasticus 14. Job 20.

Het oog dier gierige is onverzadigbaar

Ofschoon hij heeft dat men mag begeren

Zo zal hij dat (als geheel ongestadig)

Zelf bezitten, maar geheel ontberen.

Spreuken 23. Ecclesiasticus, Apostels 3.

Om rijk te zijn werk niet

Maat stel uw verstand dermate naar de deugd

En zie toch niet naar rijkdom:

Datgene dat gij niet hebben mocht

In onrechte bezittingen niet verheugen. [23]

De hond die een stuk vlees draagt.

Een hond met een stuk vlees, wat hem stond duur

Waande te maken sier

En droeg het in zijn muil, al was het wat zwaar,

Passeerde een plank over de rivier

Daar de zon in het water scheen mooi en helder

Het stuk vlees gaf een schaduw aldaar;

De hond zag dit en meende ernaar te slokken

En twee stukken voor een te hebben, maar

Het vlees ontviel hem en hij keek ernaar,

Sommigen verwachten twee voor een en verliezen beide brokken.

Hij had het anders hoe hij wilde schransen

Bassen, huilen, kwispelstaarten, hij moest doordraven

Hoe gapende dat ook de honger hem joeg

Was hij dorstig verhit, hij mocht zich laven

Want daar zijn vlees bleef was drinken genoeg

Hij zag van verre de brok die hij eerst droeg

Maar hij kon zich daarmee niet spijzigen

Om lopen hem niet zeer de pens-zak woog

Dus mocht hij ongeladen ras huiswaarts bijten.

Alzo varen meest de gulzige mensen

Die genoeg hebben voor hun onderhoud:

Want terwijl zij veel zaken willen en wensen,

Verliezen zij dat zij hadden en worden benauwd

Dus elk behoudt dat hij heeft opdat het hem niet berouwd. [24]

[Duiven en havik]

Oorlog ende wreedheden,

Brengt groot leed mede.

Ecclesiasticus 25.

Eendrachtigheid der broeders, de liefde daarna

Elk met zijn naaste en boven dezen

Man en wijf elk met de andere eerbaar

Een in een paar:

Goed overeenkomen voorwaar,

Deze zijn voor God en de mens geprezen.

Jeremia 2.

Zoek de vrede van de plaats

Met die met u mede zijn,

Want die goede vrede:

Zal u lieden vrede zijn. [25]

Duiven en havik.

D duiven hebben dagelijks oorlog en strijd

Tegen de wouw die hen lieden benijdt

In eeuwige tijd:

Aan een dappere vogel gingen ze bijstand zoeken

Opdat ze daartegen mochten wezen bevrijdt

Met een troep wijdt

Zijn ze naar de havik gevlogen met een verkloeken

Begeerden dat hij het zou willen bestaan

Hun koning te zijn, wat hij heeft gedaan,

Deed zijn intrede en vloog uit in alle hoeken

Heeft geen van de duiven in gratie ontvangen:

Die zich onderdanig stelt moet te wille staan.

Niettemin dan dat ze de wouw wilde vervolgen

Ja, is de havik vooral de duiven belegen

Veel gevangen, gepluimd en het vlees verzwolgen,

Hij liet er geen vrij, te geen wegen

Nochtans als koning behoorde hij te zijn genegen

Om hen lieden te beschermen en te houden in vrede

Is er geheel contrarie gevallen tegen

Maar deed meer kwaad dan hun lieden vijand deed

Dit zagen de duiven met lijdzaamheid

Hebben het beklaagd en bekent veel liever ter nood

Oorlog strijdt te gedogen en lijden mede

Dan van anderen grote overdaad te lijden:

Hongerige vliegen die bijten tot de dood.

Zo hebben ook de onschuldige altijd ongeluk

Voor een beetje verblijden, lijden ze meest ongeluk

Is er vrede binnen het land, vreemden komen ze beroeren,

U prijst ze tezamen, elk krijgt er zijn deel van

De ene verstrooit ze met de oorlog tamboeren,

De ander tegen hun eigen landzaten rumoeren. [26]

[Mieren en krekel]

Tegen de nood van de tijd,

Wel zorgvuldig zijt.

Ecclesiasticus 9.

Vlijtig wil ge wezen te alle seizoenen

Alles wat u voor handen komt te doen

Doe dat vrolijk tot uw nood:

Ga dan met blijdschap eten uw brood,

En drink uw wijn met goed gemoed

Zo zal je bewaard zijn van tegenspoed.

Spreuken 28.

Die zijn akker bewerkt als tot arbeid wakker

Zal hebben brood genoeg:

Maar wie ledig gaat zal met ellende kwaad

Vervuld wezen vroeg, [27]

Mieren en krekel.

Een groot gekrioel van mieren aan de water stroom

Hadden vlijtig hun oogst ingehaald

Logeerden eenparig in een holle boom

Daar waren ze goed voorzien van goed tarwe graan:

Eer dat ze de zomer voorbij lieten gaan,

Opdat ze in de winter daarvan mochten leven

De krekel kwam derwaarts al springend gelijk,

Die (door de nood) graag had wat ingewreven:

Die niet helpt bezuren zal men het zoete niet geven.

De krekel eiste van het proviand een deel

Want van honger voelde hij zeer groot lijden:

Maar de mieren ontzeiden hem dat geheel

En kreeg niets anders dan een troostend verblijden

En vroegen hem was hij te zomerse tijden

Meest had gedaan of te doen plag?

Hij zei; in het koren hield ik mijn bevrijden

Daar ik zorgeloos mijn tijd doorbracht

Om de winter dacht ik niet, hoe het varen mocht.

Wij zullen als de mieren zorg dragen

En terwijl we hebben het zomerse behagen

Dat is in de jonkheid als we noch sterk zijn en koen,

Zullen tegen de winter, dat zijn de oude dagen:

Eer we bij andere klagen en hebben van doen,

Vlijtig zijn om ons en andere te voeden. [28]

[De wolf en het mannenhoofd]

Wat baat triomfantelijke schoonheid,

zonder wijsheid of verstand.

Sapientus. 13.

Alle mensen, hoe goed dat ze ook schijnen

Waarin Gods kennis niet is gevonden

Zijn leeg en zonder vrucht te alle termijnen:

Het zijn geschilderde graven en binnen vol zonden

Wil niet oordelen te enige stonden:

Naar het inwendig wezen en gelaat

Want wat zo vaak goed schijnt, is anders kwaad. [29]

De wolf en het mannenhoofd.

Een wolf ten huize van een beeldensnijder

Zag veel gesneden beelden en images

Daar hij vreugde in schiep geen in weelde blijdere

En onder ander mooie personage

Nam hij daar een van de mans gezichten,

Zeer kunstig en goed gemaakt naar het leven:

Die hij keerde en wende, aanzag de sieraden

Met al zijn aardigheid hier benevens

Dus heeft hij het geprezen en zeer verheven

Van goede vorm, schoonheid en grootte niet minder

En tenslotte heeft hij het hier op dit slot gegeven:

Het hoofd is mooi en goed naar de mijne,

Maar wat baat het, er steekt geheel niets in.

Alzo vindt men dagelijks vele mensen

Die zich schoon voort doe ne zijn als poppen geerd

En hebben van buiten alles dat men mocht wensen

Zij schijnen wijs, goed en wel geleerd,

Maar als men ze opmerkt en daarmee verkeert:

Men vindt er niemand thuis al zou men het niet menen

Het zijn lege hoofden, blokken, hout en stenen. [30]

[Vogelaar en distelvink]

Als het geluk komt vang het,

Niet ijdel naar verlangen.

Psalm 36 a, Ecclesiasticus 19 a.

Hoop in de Heer en doe goedheid

Gij die op de aarde woont,

En in zijn rijkdom mild en goed

Zal je krachtig gevoed worden:

Die de kleine dingen (al zijn ze zwak)

Door gierigheid, dwaas versmaden:

Die zullen geleidelijk aan afvallen en vergaan; [31]

Vogelaar en distelvink.

Een vogelaar had een breed net uitgelegd

En meende vele vogels te vangen

Heeft de vloer goed gespijsd te alle plekken

Maar al kwam er een deel in, het was verloren arbeid

Het dacht hem niet genoeg, hij wilde het niet dicht trekken,

Al kwamen er noch meer toe, het was alles maar een gekken:

De vogels vlogen in en uit hun gangen

Hij meende hoe langer hoe meer te vangen

In zijn streken:

En strooide vaak zaad uit met groot verlangen,

Beter een vogel in de hand dan vele noch te vangen.

Aldus wachtte hij op goed avontuur

Zijn zaad werd gegeten en bracht zo de dag door

Nochtans hoopte hij te krijgen een groot vogel getal,

Hij had het net eens volk, maar gaf ze cure

Hij dacht, wil ik, ja, neen ik, het is noch ongeval,

Was zo dwaas en mal:

Dat hij ze liet vliegen, maar hij dacht ik zal

De eerste die er meer inkomen trekken in de klink:

De avond viel, hij trok toen alles was gevlogen,

En vond alleen in het net een distelvink

Die zijn geluk verzwijnt die heeft dubbel min.

Insgelijks doen vele gierige lieden

Die het geluk onachtzaam laten varen,

Menen dat hen wat beters zal geschieden

En krijgen het nochtans niet, dan groot bezwaren

Wel hen die hun geluk gadeslaan en bewaren. [32]

Kikker en os

Tegen grotere dan gij

Zal u zich niet vergelijken.

1. Corinthiërs. 4. Sapiens. 4. Psalm. 3.

De ene zal zich tegen de andere niet opgeblazen steken

Want de heer God zal ze vaneen scheuren

Die hoogmoedig zijn in hun spreken

En tegen de overheid zich verheffen of wreken:

De verwaande vijand moet schande gebeuren. [33]

Kikker en os.

Zo een os omtrent een gracht gaande kwam

Daar een kikker in zwom

Die bemerkte zo’n grote zere hoogte

Met hovaardigheid werd hij dus opgezwollen gram

Zo’n hoogmoed in nam:

Heeft zich tegen de os tentoongesteld,

Een oude kikker heeft hierin een oogje gehad

Raadde haar aan zich niet zo hoog op te rijzen

Hief zich hoe langer hoe meer op en wierp zich op het droge

En zo zulks verwaand poogt:

Wilde tegen de os straf blazend wezen

Die zichzelf verheft wordt verminderd misprezen.

Anderwerf noch eens wast het haar lieflijk ontraden

Gewaarschuwd voor schaden

En toekomend kwaad

Dat ze zich niet zo verwaand zou opzwellen

Maar lijdzaam wezen, de andere kikkers ook baden

Dat ze zich niet tegen de os zou stellen

Alles baatte niet, ze ging zich weer kwellen:

Dat opzwellen nare balg zich zeer dik openbaar

Ze waande zich op te richten voor haar medegezellen

Is terstond met een versnellen

In het midden opengebarsten daar,

Alle opgeblazen hovaardij zal zwaar vallen.

Alzo ook wanneer de mensen van kleine staat

Zich de machtige gelijk willen maken

En het vermogen niet hebben, al zulke algemeen

Bederven zichzelf en komen in wenen

Schade, hoon en grief moeten hen genaken,

Maar goede manieren is goed in alle zaken. [34]

Smid met zijn hondje

Sommigen die zich slapend versterken,

Als andere werken.

Deuteronomium 3, b,19.

In het zweet van uw aanschijn (naar het woord der Heer)

Zal je winnen uw brood te alle tijd

Dat ge wederom ter aarde zal keren,

Waarvan ge de eerste keer van gekomen bent:

Mattheus 2, Joel. 2.

Waak zorgvuldig al door

En wees bereid boven alles:

Want ge en weet niet wat uur

Uw Heer komen zal naar het aardse dal, waak mensen al,

De dag der duisternis zal gauw komen. [35]

Smid met zijn hondje.

Met een smid woonde een klein hondje

Wat hem niet veel voordeel inbracht

Als zijn meester smeedde, gooide en kliefde,

Dat het huis, zolder en het aambeeld dreunde,

Zich slapen gewende:

Gerust gemakkelijk, hoe hij wrocht,

De noen zo afwachtte, het hondje mocht

Als de meester het werk liet gaan met hem eten:

Snel hem volgde en plaats zocht

Zo het op tijd plag,

Om onder zijn tafel te zijn gezeten

Dit zag de meester en heeft hem verweten

Dat hij altijd sliep als hij wrocht vroeg en laat

En als de tafel gedekt was zich haastig heeft gekweten

Om te hebben brood te eten,

En in zijn vermeten

Niets deed dan belet en schade

En sloeg de hond eruit met verdiende ongenade.

Insgelijks vindt men mensen divers van zinnen

Die ledigheid beminnen

Niet willen winnen:

Maar zijn tot alle werk geheel onachtzaam

En ze zijn zo traag van buiten en van binnen

En zijn tot profijt te doen onbekwaam

Mensen zonder reden die (hetzij hoe dat kwam)

Zichzelf nergens toe zouden willen geven:

Dan tot dromen en slapen die tot hun blaam,

Willen op ander lieden arbeid leven. [36]

[Jupiter en kikkers]

Altijd zal men leren,

De goede prinsen te eren.

1. Petrus, 2. Titus, 2.

In alle vrees tot uw heren

Gij dienaars toont onderdanigheid,

Niet alleen diegene die deugdzaam verkeren

En goedheid vermeerderen,

Maar ook diegenen die straf en hard zijn mede

Daar niets tegen zeggen, te geen plaats

Voldoen met een bedriegend gemoed:

Maar toon alle trouwheid goed

Ee wat ge doet, vreest God uit liefde zeer,

Zo insgelijks biedt de koning eer. [37]

Jupiter en kikkers.

De kikkers waren vrij in hun watersteden

Hebben Jupiter menigmaal gebeden

Dat hij hen een koning wilde geven

Blijven begeren en geenszins tevreden,

Wierp hij een groot blok beneden

Door het grote geruis in het water begonnen ze te beven:

Ze zwegen, ze zagen daar omtrent gedreven,

Waren verblijd en hebben hem gegroet

Wat eerbetoon ze hem deden, vonden daarin geen leven

Van kloekheid beseft

Maar is stil gebleven

Dus waren ze alle tezamen niet gerust in het gemoed

Soms is de overheid te streng en soms te goed.

Daardoor was hen die koning niet aangenaam

Opnieuw baden ze eerzaam

Om een ander, krachtiger en het is geschied:

Hij zond de ooievaar die ze betamelijk ontvingen

Die terstond hen bestormde zonder iets te wachten

Hij verzwolg er diversen, spaarde er niet een

Bezocht ze in het lis en riet

De kikkers verbaasd van dit magere avontuur

Baden om geholpen te worden uit het zware verdriet

Zongen op hun lied:

Dat ze een andere koning mochten hebben tot hun eer,

Zulke die waant te zijn verhoord zingt voor een dovemans deur.

Zo varen zij die vredig zijn geregeerd

Van een goedaardige prins aan allen zijden

En niet kunnen houden als ondankbaar gemanierd:

De Heer God zendt een die ze ruw hanteert,

Om die weeldig zaten met oorlog te kastijden. [38]

[Kraai en het schaap]

De onschuldigen meest,

Worden getrokken, getest.

Leviticus 25. Jeremia 12. Ecclesiasticus 35.

Met geen geweld zal ge verdrukken

Maar die zal men met geweld verstoren

Met de hand die ze onrecht doen

Zal ge bijstaan en verlossen vrij

Het gebed van de gekwetsten zal de Heer aanhoren.

Efeze. 4.

Alle opspraak, beroerte en bitterheid

Roepen en hard grammen vermanen,

Met alle kwade boze zede

Overlast en kwelling mede

Doet dat die van u zijn afgegaan. [39]

Kraai en het schaap.

Een kraai kwam gevlerkt

Zo ze had gemerkt

Op de rug van een onschuldig goed schaapje

Al zat ze erop naar haar eigen gemak

De wol open trok

Tot het vel stak

En heeft zo lang gespind zodat het heeft gebloed

Het schaapje werd half gram van gemoed

Heeft tot de kraai gezegd ronduit en goed,

De kwelling die ge mij stout doet

Houdt onder de voet:

Zou ge niet doen een bijtende hond,

Want ge zou terstond

Vinden uw meester en zou u veel bezwijken

De onschuldige vergt men niet te veel tegelijk.

Ik beken het, het is waar

En openbaar:

De kraai zei daar

Maar, voorwaar,

Van wie ik het verg, dat weet ik wel:

Die vredig zijn

Doe ik de meeste pijn

Want ze zijn zonder venijn

En die hem weren zouden doe ik geen kwelling.

Insgelijks zo is het in de wereld voorstel

De onschuldige, simpele vol ongeval

Die niet graag zouden wezen rebel,

Hoe lastig, hoe fel:

Zal men het pak meest leggen op de hals. [40]

[Wild varken en ezel]

Houdt het voor geen onrecht,

Dat men u miszegt.

Jesaja 51.

Wil niet ontzien de mensen verwijt

E hun lasteren wil vrezen niet:

Want gelijk een kleed zal het (met de tijd)

De worm eten en als wol zonder respijt,

Zo zal het zoals met de motten verslinden ziet.

1. Tessa. 5. Lucas. 6. Spreuken 14.

Gebenedijd die u zwaar vermaledijen

Wil tot iedereen ook lijdzaam wezen

Die lijdzaam is door veel heldere voorzienigheid:

Wordt zeker geregeerd, maar

Die onlijdzaam is verheft zijn zotheid misprezen. [41]

Wild varken en ezel.

Een ezel was een plomp en lomp beest en het

Kwijlde snot

Zocht niets anders dan een stro en warm kot

Lelijk onbesneden, geschikt tot arbeid

Is van een wild varken zo beschimpt gekkend bespot

Met diverse beledigingen hem meer aangezegd

Een slaaf was het vol alle trage ledigheid

Waardig om met slagen pijn te lijden:

En het wilde varken hield van zichzelf deftigheid

Het scheen het ontbrak hem niet, maar zei te zijn,

Dat de ezel ook bot muil in schijn

Lanoor was die niemand kon beminnen

De ezel bleef lijdzaam met een simpele grijns

En verdroeg alles al met getemperde zinnen

Die beledigingen verdraagt zal de aanzegger overwinnen.

Insgelijks zullen we gewillig verdragen

Tot alle dagen

Al worden we gevloekt en veel plagen gewenst

En ons aangezegd wordt allerhande leed

Wees met een blij gelaat zonder de moed te verliezen

Met weemoedig klagen:

Zo zal men verjagen,

Alle oprijzende wrede gramschap

Zachte antwoorden, verkoelt hete gramschap.

En die het lijdzaam belijdt.

Laat zeggen alles dat de benijder wil,

Gerust zal hij zichzelf vinden gereed:

Als die aansprekers in geschil zullen zijn. [42]

[Man en leeuw]

Zulke die zich beroemt.

Die in lijden komt.

Lucas 1 f 5.

Die vertrouwen op zichzelf of op hun macht

Die heer zal die te ene maal verlaten,

En die zich beroemen van hun eigen kracht:

Verootmoedigt, het mag hen niet baten.

Sophocles 1.

God de Heer zal zijn verkloeken handelen,

Op allen die vermeten wandelen. [43]

Man en leeuw.

Zo een man en een leeuw hebben tezamen gewandeld

Onder ander voornemens en materies zwaar,

Hebben van hun kracht, macht en moed gehandeld

De man beter dan de leeuw hield zich duidelijk sterker

Voortgaande zijn ze gekomen aan een pilaar

Waarin ze zagen een grote leeuw ingehouwen

Van een man gedood, dus zei hij tot de leeuw daar

O fiere rebelse leeuw, wil dat goed aanschouwen

Waarop wil je vertrouwen?

Al mocht die leeuw zijn geweest van grote kracht

De man heeft hem (spijt zijn muil en klauwen)

Geheel onderdanig gebracht en onder zijn macht

Zo wel lachen sommige daarna zoals die tevoren eens lacht.

Dus is het (sprak de man) wel openbaar duidelijk

Dat de man edeler en sterker is dan de leeuw:

De leeuw sprak, dat is niet authentiek

De werkman mocht maken zo hij het gewild had:

De leeuw ging dus de man wreed zinnig bij

Sprak, verweer u sterke man, laat elk de anderen tonen

Om te weten wie de sterkste wordt, ik of gij

Dat mogen we met ons eigen werken hier beproeven

De man bleef in het bedroeven,

Daar het stuk openbaar was en geen getuigen behoeven.

Insgelijks wanen zich sommigen in sterkte hoog vermeten

Van kloeke feiten die hij zou bestaan

Diegene die wordt gauw neer gesmeten

Tot zijn schande verweten, dus verandert tegelijk,

Spinrokken voor lansen, moed gelijk waan:

In zijn wapen ontvangen.

[44]

[Kikker en rat]

Die peinzen te doen kwaad.

Gebeurd ook kwade daad.

Spreuken 26.

Gelijk als hij die schichten schiet ter doodt

Schadelijk is en zo te schieten spoedt

Insgelijks zo is een man schadelijk groot

Die bedrieglijk zijn vriend hinder doet:

En als hij wordt bevonden met een geveinsd gemoed,

Om hem te excuseren tegelijk:

Met gal gemengd onder zoet,

Zegt hij, ik heb het al spelende gedaan. [45]

Kikker en rat.

Een rat is bij een kikker gearriveerd

Om gevoerd te worden over zee

De kikker heeft het haar toegestemd

En zijn vriendelijk tezamen overeengekomen

Dus sprak zou de kikker op de rug gedwee:

Wel minzaam voeren zo alle beide

Mar de kikker had in een geveinsd denken

Dat eer ze zouden komen te land alreeds

Een zou er lijden wee:

Was het mogelijk de rat helpen verdrinken

Het zijn niet allen vrienden die vrienden blijken.

Been aan been waren ze tezamen gevlochten

Opdat ze te zekerste beide over geraakten

De kikker ook waande de rat te versmoren

Een wouw zag dat ze in het water vochten

Vloog nederwaarts en greep de rat bij de oren

De kikker moest volgen, hoe in het verstoren

Voor een prooi heeft ze alle beide gegrepen

De kikker om te ontworstelen kon zich niet bevrijden,

De rat hield hem te stijf met de voeten genepen

Die kwaad peinst, kwaad zal ook op hem druipen.

Vaak als hij straf ontvangt

Zo wie anderen bedrieglijk zoekt,

En tegen zijn naaste kwaad peinst

Als hij daar allerminst aan denkt:

En hoe het verkloekt

Met al zulke maten (moet iedereen weten)

Ge meet de zijne:

Met al zulke maten zal ge worden gemeten

Hetzij troost of pijn. [46]

[De haan op de mestvaalt]

De onwetende dag en nacht

Alle wijsheid veracht.

Spreuken 2.

Is het dat ge wijsheid vlijtig en gelijk

Als geld te zoeken wilt onderwinden,

Z zal ge de vrees van de heer verstaan

En Gods kennis zal ge vinden.

Spreuken 17.

Wat baat het de zotten te hebben rijkdom bij hopen

Als ze daar geen wijsheid mee kunnen kopen?

Spreuken 8.

Allen die wijsheid haten hebben de dood lief,

Zichzelf doen ze dus een zwaar en groot ongerief. [47]

De haan op een mestvaalt.

Een haan zocht zijn bejag

In de dag

Zo hij gewoonlijk vlijtig plag

Op een mestvaalt en schrabde daar

Een kostbare steen die hij daar vond

Die daar lag

Rein, zuiver, mooi, blinkend en helder,

Nochtans achtte hij het geenszins, maar

Zei, een ander gunde ik u mooie steen

Die u in waarde hield voorwaar

En volgde er na:

Want al ben je deugdelijk goed en zwaar,

Liever had ik gerst, koren en zulke dingen aleer:

Dat men niet gebruikt acht men wel klein.

Insgelijks hebben ze een aards gemoed

En zijn onverstandig

Die voor de geest kiezen vlees en bloed

Die in de aarde schrapen meest te allen tijde

Zorgvuldig en grijpgierig zijn naar het goed

Dat afschuwelijk is en zo veel kwaad doet

Die met een spoed:

Wetenschap en wijsheid treden onder de voet

En God ook geheel stellen bezijden,

Laten die helderheid voorbijgaan. [48]

[Van de oude ooievaar]

De jongeren moeten tezamen,

De ouders graag bij staan.

Ecclesiasticus 3.

Ontvangt de ouderdom van uw vader

En bedroef hem niet in zijn leven,

Is het dat zijn verstand hem begeeft te een en ander,

Misprijs hem niet, wil het de oude vergeven.

Ecclesiasticus 7.

Vader, moeder eerst, gedenkt dat gij er niet was

Maar dat door hen uw geboorte was

Zo ze u gedaan vanwege liefde aard,

Insgelijks zal ge ze zo wederom in nood bijstaan. [49]

Van de oude ooievaar.

Boven al

In het aardse dal

Van die zijn in het vogelen getal

De ooievaar

In het openbaar

Is in natuurlijke liefde te prijzen

Hun kleine jongen,

Verlaten ze geen,

Maar in het algemeen

Zijn die vlijtig te prijzen

Hoop dat u ze alzo zal prijzen

Voorzichtige wijze

Zouden en dergelijke plegen

Ene als ze van ouderdom ijselijk

En zwak ter vlucht zouden zijn bedaagd

Hun aas zoeken allerwegen

En zo zorgvuldig verkregen

Brengen het gedragen,

Hun kinderen na in alle seizoenen:

Dus wat ervan is te zeggen

De jongeren volgen zo ze de ouders hebben zien doen.

Insgelijks tot een bewijs dat de mensen verder

Behoorden te zijn in hun gangen

Dan onredelijke beesten om vader en moeder

Bijstand te doen in nooddwang,

Van wie ze hulp hebben ontvangen

Zorgzaam om hen uit liefden en gunst te stelpen

Als zij weemoedig lagen in het verlangen

En zichzelf geenszins konden helpen. [50]

[Ram en stier]

Sommige klimt, haastig daalt,

Sommige waant, die faalt.

Spreuken 15. Lucas 1. Psalm 74.

De Heer zal het huis der hovaardige breken

Hij weerstaat ze en zal ze van hun stoelen steken,

Dus wil uw horens van sterkte of geweld

Niet verheffen, verwaand zijn noch spreken:

Maar stel u met uw roep tevreden

Opdat ge de Heer uw God niet kwelt. [51]

Ram en stier.

Een ram boven anderen in horens zeer sterk

Die onder hen was gevreesd en ontzien

Regeerde daar alles, maakte nergens van werk

Zo nauw hield hij ze in zijn omvangen perk

Dat ze voor hem bevreesd bogen de knieën:

Hoe dapper enige waren moesten hem eer bieden

En durfden geenszins tegen hem op te staan

Dit zag en vertrouwde hij ter oorzaak van die

Meende ander dieren ook te laten vlieden,

Maar heeft ander loon naar zijn werk ontvangen

De ram aldus verwaand zag een stier komen

Die hij waande te verdrukken en liep ertegen op het veld,

Maar de stier was gewapend tegen zulk gevaar

Heeft zich met zijn horens daartegen gesteld

Zodat de ram werd met duizeling gekweld

En viel eerst over de bol geheel in onmacht:

Dit zag een andere ram en heeft met hem geruild

Omdat hij zo’n ongeluk niet voordacht

En zei: dat elk die dit ziet zich voor perikel wacht.

Zo vindt men ook mensen klein van staat

Als zij iets beuren zich terstond verheffen

Niet alleen onder hun onderzaten

Maar willen de handel der machtige bevatten:

Die zichzelf niet kennen, noch wie ze zijn beseffen. [52]

[Leeuw, ezel en vos]

Die zichzelf goed regelt

Die zich aan andere spiegelt.

Mattheus. 22.

Geef dat de keizer toebehoort

En hetgeen dat God behoort geeft het hem voort.

1. Koningen 15. Spreuken 21.

Veel beter is onderdanigheid gebleken

Dan offerande,

Een onderdanig man zal van victorie spreken

Zonder schade of schande.

Romeinen. 13.

Weest de overste machten (waar gij gaat)

Onderdanig, naar goede gewoonte

Want zo wie de macht weerstaat

Die weerstaat Gods ordinantie. [53]

Leeuw, ezel en vos.

De leeuw, de ezel en de loze vos tezamen

De jacht aannamen:

Door velden, bossen, bramen en bebladerde wegen

Handig jagen en zo ver kwamen

Dat ze een goede wild vangst hebben gekregen

De verwaande ezel werd terstond genegen

Die te verdelen zo het hem het beste dacht:

De leeuw werd verstoord, al heeft hij gezwegen

En daarom de ezel verscheurd en ten onder gebracht

Met het lijf hij het bekocht door zijn botte manieren

Het gaat goed de minste de meeste gehoorzamen.

De vos die zag wat er was bedreven

Stond in vrees van te laten het leven

De leeuw gaf hem last van de gevangen beesten

Tussen hen twee zou hij de verdeling geven

Op dat elk met het zijne mocht houden feest,

De vos gaf de leeuw het allermeest

En het minste voor zichzelf heeft hij gehouden daar:

De leeuw die dit zag vroeg hem met blijde geest

Wie hem die wet geleerd had openbaar

De Vos antwoorde helder, naar de ezel gekeerd:

Voor bewezen is erna geleerd.

Zo zal ook niemand tegen die machtig zijn

Zich stellen of te stout wandelen omtrent

Maar onderdanig wezen geschikt voorbedacht,

Horen, zwijgen verdragen, eendrachtig;

En waarover zij hebben regiment

Niet te doen zonder toestemming

Want duidelijk is het bekend, naar de oude leer:

Daar geen dwang is daar is geen eer. [54]

[Arend en kraai]

Eer het wordt te laat.

Ziet wie gij komt tot raad.

Tobias 4. Ecclesiasticus 32.

Zoek raad van de wijze altijd te vertrouwen

En doe niets zonder wijze raad

Nadat het gedaan is zal het u niet berouwen:

In de weg der verleiding niet gaat.

En vreedzame vrienden zoek toeverlaat

Heb er vele van die en houd u eraan:

Maar hebt van duizend een goede raadsman.

Spreuken 22. a 3.

Een listig mens geloof ik gelijk

Verbergt zich en ziet dat kwade

Die dwaze is recht door gegaan,

En lijdt grote schade. [55]

Arend en kraai.

De arend had voor zijn trek

Een oester gevangen die hij waande te eten

Maar om die te breken met zijn bek

Had hij gebrek,

Want daartoe wist hij geenszins te weten:

Een kraai die dit zag heeft zich gekweten

Als voorzienig loos, gaf de arend raad hiervan

Zei, vlieg er in de lucht mee, zonder vergeten

En laat het op een steen vallen, zo is het zo gespleten,

En zal breken, dan val er dapper aan.

Het was gezegd en het werd alzo gedaan

De arend is gelijk hoog opgevlogen

Verwachte een lekker beetje zo het scheen

De kraai zag hij opwaarts kijken staan

De oester liet hij vallen regelrecht op de steen

En is daar te barsten gebroken in twee:

Dit zag hij en zou nederdalen ter cure

Maar de kraai greep het en been over been,

Vloog er zelf haastig mee vandoor.

Zo die om zijn eigen profijt alleen

Hetzij groot of klein

Andere aanraadt die is niet te geloven:

Want die hem gelooft komt erbij in wenen

En in het algemeen

Bedrieglijke schade wordt hem geschied

Sommige gebruikt het daar die het toebehoort op ziet,

Dus lijdt hij verdriet. [56]

[Van het dronken hert]

Dronkenschap te alle landen,

Is zonde, schade en schande.

Jeremia 35. 3. Koningen 20.

Wil u niet drinken zat of vol wijn

Waaruit volgt een onbehoorlijk wezen

Onder zijn goedheid ligt wat venijn

Wees sober in dat te nutten (zo we lezen)

Dronkenschap is van God zo mispresen

Dat hij de dronkaards zijn rijk ontzegt,

Wee hem dan die daar zijn hart aan legt. [57]

Van het dronken hert.

Hoort dronkaard wat het voorbeeld boek belijdt

Van het hert die tot zijn meesters maaltijd

De kroezen uitdronk

Toen de maaltijd gedaan was heeft hij het eens gedronken

Zodat hij dronken werd en zo was hij verblijd

Hij hobbelde en sprong,

En viel over een blok, lag lang gestrekt;

Door dronkenschap moest daar zijn been verstuiken

Daarna wilde hij nooit van hetzelfde, noch door bedwang,

(Dus vond hij zich ziek)

Geen andere drank dan helder water gebruiken:

Hoort gulzige buiken,

Die wijn, bier bij koppen, schalen, kroezen en kruiken,

Zoo veel inneemt zodat uw ogen uitsteken

Laat u de drank gemengd zijn in uw gebruiken

Eer ge van drank versmacht zodat ge breekt hals of benen

Wil je wijs zijn, weersta alle Bacchus lenen,

Drink niet zodat de aderen staan gespannen als pezen

En hoed u van andere dronkaards die te verachten en verkleinen:

Wees sober en wil altijd wakende wezen.

Wee u dronkaards vol kwade manieren

Die vroeg opstaat om Bacchus te hanteren

En om vroeg te drinken tot ճ avonds laat,

Opdat ge mocht van de wijnen en sterke bieren

Heet en verwekt worden tot onkuise staat,

In uw maaltijden harpen zijn van kleine baat

Lieren, fluiten, tamboeren, zo men zien kan:

In ijdelheid gebruikt geheel zonder mate

En de werken der Heer die ziet ge niet aan. [58]

[Geit en de wolf]

Het is te prijzen en fijn,

Jongeren die de ouders onderdanig zijn.

Deuteronomium 21.

Zo wie een zoon heeft die weerspannig is

Naar vader en moeders geboden niet horen wil,

En niet onderdanig wil zijn: Naar de wet zal hij

Van het volk ter dood worden gestenigd.

Efeze.6. a Colls. 3. C Exodus 20b Deuteronomium 15.b

Gij kinderen weest gehoorzaam in de Heer

Uw ouders: Want zulks recht en reden uitgeeft

Eer, bemin vader en moeder zeer

(Wat een gebod is dat een belofte in heeft)

Opdat het u goed gaat en dat ge hier lang leeft. [59]

Geit en de wolf.

Een geit ging te veld waart tot haar gewinnen

En thuis haar jonge geitje teer en klein

Gebood hem dat het niemand in zou laten

Wie dat er ook klopte, want van zulks was ze van zin

Dat ze gevaar had als het jong bleef alleen

En dat er iemand aankwam dat het zou komen in wenen

Dus heeft ze het huis gesloten en trok voort:

En beval het de bewaarder van alles in het algemeen,

Goede zorg en raad, houden alle dingen in kracht.

De wolf heeft van verre deze zaak verstaan

Naar het huis is hij ras gekomen gegaan

En waande zoals de geit zijn stem maakte

Doe open jongetje (sprak ze geveinsd vaak gelijk)

Ik breng u uit het veld al onze noodzaken:

Neen, zei het geitje, gij moet buiten wachten

Want door de vensterspleet zo zie ik wel

Dat ge een snode wolf bent met hongerige kaken

Mij te bedriegen was uw voorstel

Van af het eerste begin, maar ik vlied zulk spel

Zoek elders uw aas, gij geraakt nier niet in,

Iedereen zal zich bewaren met voorbedachte zin.

Bewijst de kinderen die onderdanig zijn

Met een blijde aanschijn

Het goede bevel dat vader en moeder gebieden

Dat die wijs en goed doen te allen termijn,

Maar die hun willetjes volgen die drinken het venijn

Waardoor ze vaak komen in grote bezwaren,

Wel hen die hun ouders raad bewaren. [60]

[Landsman en satyr]

Wacht u te alle termijn.

Voor die dubbelmondig zijn.

Ecclesiasticus 2.

Die dubbel van hart zijn, wee diegene

Die ook boos zijn van lippen bewogen

En kwaaddoeners met de handen gewreven

En de zondaar schalks en listig genegen

Die op aarde gaat met twee wegen.

Jacobus. 4.

Zuivert de handen van zondige smarten

O gij zondaars en u in het goede bevrijdt,

En maak puur en zuiver die harten

Gij die dubbel van gemoed bent. [61]

Landsman en sater.

Een satyr gevonden in de wilde bossen

Koude deed hem verontwaardigen. Dus tot zijn voordeel

Was hij van een landsman tot zijn huis geleid

Thuis gekomen door een lang gegane passage

Dun in kleren mits sobere gage,

De landsman liet de kost bereid maken

Eer daar vuur was zijn armen onder de oksels smeet

Ademde in de handen; De satyr neer zat

Wees de pot te vuur eer de man brood sneed

Weer herademde zo hij eens gehad had

Tegen wat de natuur geeft, kwalijk kan men verweren dat.

De pap werd gekookt, daar was koek noch wafel

De landsman was schamel, had klein gewin

Men stelde elk een schotel hete pap ter tafel

De man had de zijne, terstond blies er in

De satyr verwonderde in zijn zin

Dacht dat hij daar niet langer dienen zou

Ademde en verwarmde zich in het eerste begin

En blies zijn pap tot het verkoelde,

De satyr sprak als de boude (en vertrok onversaagd)

Sommigen wel vuur in de ene hand en in de ander water draagt.

Insgelijks vindt men mensen met dubbele grond

Die in korte stonde

Als nu prijzen en haastig versmaden

Goed en kwaadspreken met een mond

Hier verkoelen en elders doen blakende schaden

Niet eendrachtig in woorden en werk daden

Maar tweevoudig en stichten veel ween

De mond lacht en de tong kan het verraden

Want het woord en het hart zijn beide niet gelijk. [62]

[Jongleur, scharminkel en meerkat]

Natuurlijke daad,

Voor lering gaat.

Galaten 5. Ecclesiasticus 9. en 18.

Het staat en wil wederom, ziet

Met het jok der slavernij gehouden worden niet

Dat ze geen ijdelheid zien, keer af uw ogen

Met de danseressen geen gemeenschap biedt

Naar uw begeren te gaan en wil niet pogen,

Keer u af van uw wil want wilde je het gedogen

Dat ge uw ziel geeft haar begeerlijkheid

Zo zal ze u maken (naar de wijze man vertogen)

Tot blijdschap van uw vijanden in onvrede. [63]

Jongleur, scharminkel en meerkat.

Een scharminkel en meerkat moeilijk gepareerd

Bij en jongleur tot tuimelen en dansen geïnstrueerd

Waardoor hij al beter dan de verteerkost kreeg

Ze dansten toen dermate toer fraai onverminderd

En wisten op te houden als de muziek zweeg

Toen het scharminkel stopte, de meerkat neeg,

Al te wakker dansten ook beide over het ei

Sprongen ook de salto elk een weg

Wat het beste geleerd van alles was zo menigeen zei

En als de muziek maakte van alarm geschrei

Met dolken ging elk de andere te keer

Maar als de meester een teken gaf legde elk zijn geweer af:

Vaak ziet men beter een beest dan een mens leren.

Het gebeurde eens zo het scharminkel een revenu maakte

Een wijf zat er die op haar schoot noten kraakte

Hij keek, jeukte zijn schort en zag zwaar op zijn meester

Immers ten einde van zijn kunsten staakte

Liep naar het wijf met de noten, de meerkat na,

Het wijf helaas, die maakte zeer groot misbaar

De meester gooide in het hoopje de muziekstok stijf,

Het volk traande uit de ogen van lachen, zo ze zagen daar

Die beesten om de noten vechten, lijf om lijf

Ja, zochten onder de schoot noch van het arme wijf

De meester schoot ertussen, sommige zeiden in het vertrekken

Geen kleren kunnen de aard van de natuur bedekken.

Insgelijks is het ook met de armen of met de rijken

Die dwaas of zot zijn, nochtans mooi gekleed

Zijn aard zal hij niet kunnen wijken

Hij laat zijn zotheid uit de mouw kijken

Ook ziet men het aan hem blijken meer dan bij weten. [64]

[Van de bevreesde hazen]

Een sterk gemoed

Is tegen vrees goed.

Ecclesiasticus 7. Mattheus 10. Esajas. 8.

Wil niet kleinmoedig wezen in uw gemoed

De Heer der heerscharen verijzen doet

En is uw bangheid die overal gebiedt:

Het zal wezen tot een heilig makend goed

En die het lichaam doden wil ze niet vrezen

Maar vrees veel meer (zo Christus gebiedt)

Die de ziel en het lichaam kwellen:

Eeuwig verdoemen mag in de hel. [65]

Van de bevreesde hazen.

Zo er in het bos veel hazen zouden vergaderen

Eis er opgerezen wind, tempeest in de lucht

Deed ruisen en waaien lover en bladeren,

Waardoor ze bevreesd waren en namen de vlucht

Kort ineengekrompen heeft elk geducht

Vluchtend gekomen zijn (zeer bezwaart)

Tot aan een moeras daar het op de oever onverwacht

Veel kikkers zaten die allen bang werden

Dus sprongen ze tot de grond diep nederwaarts

Naar hun aard om zich in het geheim te bergen:

Die bevreesd is weet niet wat men hem mag vergen.

Hoe (zei een haas) wat zal er geschieden?

Wie mag ons misbieden?

Zelf zien we nu dat tot onze goede troost

Die grote hoop kikkers tezamen van ons vlieden

Laat ons lieden

Hebben vrome moed en echte moed:

Wij zijn van lijf bekwaam, snel, licht te voet

Niets anders dan moed kan ons nu ontbreken

Moed soms de meeste overwinning doet

En zijn weer ten bos waart ingegaan

Die moedeloos is, hem zal het fortuin versteken.

Insgelijks zal niemand zeer licht bang worden

Maar gestadig daar in zijn plaats blijven

Altijd goed gemoed tegen alle plagen:

Kloek zonder om te kijken, niet wankelbaar,

Die volstandig blijft, zal overwinnen eenparig. [66]

[De hen gedood om de eieren]

Te gierig verkiezen

Doet soms verliezen.

Spreuken 14.

Het oog der gierige is een onverzadigbaar kwaad

In het deel der ongerechtigheid die altijd begeren

Meer en meer, hij zal niet verzadigd worden

Tot hij verderft en zijn ziel verteert.

1. Timotheüs. 6.

De wortel van alle kwaad

Is niet de begeerlijkheid van geld om te verzadigen

Wat sommigen begeren zo we aanschouwen

Zijn gedoold van het geloof in boze daden

Wil dan op de rijkdom niet vertrouwen. [67]

De hen gedood om de eieren.

Een gierige Corre, om iets te geven bij

Had een jonge hen zoo van naturen

Die haar alle dagen legde een gouden ei

Weer maakte het geschrei

Vrolijkheid moest er bij haar gebeuren

Dus rijkdom kreeg ze door het lange duren,

Die eerst was arm en zonder moeder en vader

Nochtans bleef ze in haar gierige kuren

Om rapen en schrapen altijd dapper geaard:

Sommige gebruiken soms het minst dat hij heeft verzameld.

Nochtans was ze van gierigheid niet vervuld

Dacht de hem was binnen verguld

Dus om de schat geheel ras te hebben onbezweken

Zonder advies de hals afgestoken:

Zo gierig brandend heeft ze binnengekeken

Meende de prooi in een keer te hebben gekregen

En vond er niets niet anderszins in gebleken

Dan zo andere hennen te zijn plegen,

En was kwalijk bedacht. Toen sprak ze bang:

Als een zaak gedaan is dan is het te laat geklaagd.

Insgelijks sommigen is op enige wijze

Die haastig zijn voornemen te doen beslaat

Zonder rijpe raad of voor advies

Want dan hem het ongeluk meest dubbelslaat:

De mens obstinaat, Die met zijn hoofd door gaat,

Waant soms te wezen zo expert

En veel te winnen, maar het einde is kwaad,

De gierigheid alle wijsheid en het profijt uitwaarts. [68]

Egel en het serpent Vipera]

Ziet wie dat ge logeert

En met wie ge hanteert.

Ecclesiasticus 11.

Ziet toe, en leid alle mensen zo snel

In uw huis niet,

Want de lagen van de bedriegende fel

Ziet zijn er vele.

Spreuken 11. Romeinen. 13.

Hij is arm van hart voorwaar

Diegene die in het vriendelijke verzamelen

Zijn vriend versmaat

Maar een verstandig mens zal daar zwijgen

Want openbaar:

Liefde der naaste wordt geen kwaad. [69]

Egel en het serpent Vipera.

De egel scherp geborsteld rondom het vel

Een dier vreselijk fel

Heeft aan Vipera het serpent verzocht een bede

Hem een winter in te nemen, zouden beide wel

Vredig wonen in een woonstede:

Het wordt toegestaan, de egel intrede deed

Het gebeurde, elk zou om te rusten daarna

De egel keerde en wentelde, het serpent had onvrede

Voelde van zijn borstels pijnen zwaar

Tot de heldere dag:

Die vrij van zijn eigen leeft goed gerust voorwaar.

Het serpent merkte dat het van hem onwijs was gedaan

De egel tot zijn logies te hebben ontvangen

Die zo moeilijk was van het eerste begin

Bad dat hij daar goelijk uit zou willen gaan

Mits dat het voor twee gasten te nauw was binnen

De egel die dit hoorde sprak verstoort van zinnen

Ga er zelf uit die hier niet kan verduren:

Het serpent zag er geen plaats en om rust te winnen,

Kroop er liever uit dan om onrust te bezuren

Sommigen wanen meester van hun huis te zijn, het moet anders gebeuren.

Insgelijks varen zij die op een goed aanschouwen

Andere mensen goedertieren doen bijstand

Als vriend hun eigen huis vertrouwen

Ja, die eerst vrij waren zichzelf benauwen

Zichzelf te buiten gaan en de ander krijgt de overhand

Eindelijk sommige klanten hanteren hun twee

Mag als gast ontvangen zijn en wordt zelf meester. [70]

[Akkerboer en muis]

In werken genadig

Zoek vrienden gestadig.

Ecclesiasticus 25

Zalig is hij die in de aarde leeft

Een waarachtige vriend gevonden heeft

En om alle deugd te gebruiken,

De rechtvaardigheid vertelt, de horende te horen.

Ecclesiasticus.

Een getrouwe vriend is een medicijn

Des levens om te bewandelen het aardse pad

Sterke bescherming tot al het zijne

En die de vindt die vindt een schat:

Vrienden zijn er ook dat tafel-gezellen zijn in het groot,

Maar die blijven er niet in de dag van nood. [71]

Akkerboer en muis.

Een akkerboer die grappig de bier-bank hanteerde

Veel kluchten versierde,

In wiens hart niet licht ongenoegen opdaagde

Eens per jaar (ter ere van zijn verjaardag) vierde

Dus hij voor zijn pachthof een groot vuur maakte

De vlammen (met de wind) ten huis in raakte

En niet verminderde,

Het brandde dus overal, kwalijk kon hij er tussen uit

Hij keek erop dat zo aan allen zijden blaakte

De betimmering kraakte,

Het bleef er al, hoenders, hennen, duiven, spreeuwen, mussen

Die zonder water stil staat kan geen brand blussen.

Koeien, kalveren, zwijnen, hoe weinig in het hopen

Moesten het mede bekopen

Hij aanzag met gevouwen armen de brand voorwaar

Zag een muisje haastig van achter uitlopen

Verliet de brandt en hij liep ernaar

Heeft het gekregen en zonder sparen

Duidelijk terug keerde,

In het open vuur heeft hij het muisje geworpen

Zei; ondankbare dier in tijden van weelde openbaar

Bleef je me bij, maar,

In verdriet en tegenspoed ge mij begeeft

Hij vindt veel tafel-vrienden die in weelde leeft.

Insgelijks zo lang als het met een goed gaat

In gelukkige staat vindt hulp en raad

En veel vrienden komen hem bijstand bereiden,

Mar als het fortuin weigert hun gelaat

En het hem weerstaat:

Haastig verlopen zij en van hem scheiden. [72]

[Het dier Chamaeleon]

Vleiers natuur,

Is verschillend van kleur.

Esai. 5. Oze. 7.

Wee die het kwaad goed noemt en het goede kwaad

En duisternis stelt voor het licht

En maakt dat het licht voor duisternis staat

Het bittere zoet maakt en het zoete voor bitter sticht,

Al zulk onevenwicht

Hebben te sommige tijd

In een flitsende habijt

In hun kwaadheid de koningen verblijd

En om profijt te menige plaats:

In hun leugens, de prinsen mede. [73]

Het dier Chamaeleon.

Kameleon is een viervoetige scherp geklauwd dier

Altijd sterk met die ogen die open staan

En van de lucht leeft, dus is zijn bestuur

Met adem en herademen lucht ontvangen

Zijn vel staat eerst eenvormig van kleur

Kan het verandering van alle kleuren geven

Uitgezonderd (zo de naturalist vermaande)

Rood en wit, die kleuren zijn hem achtergebleven.

Insgelijks de vleiers van de lucht leven

Van het volk, zo ze spreken, kleuren het naar

Grote meesters die ze navolgen en aankleven

Wat bij hem ook wordt bedreven

Zo ze ademen de kameleon verandert zich ook aldaar

Uitgezonderd tot rood ende wit voorwaar

Te weten tot reinheid en schaamte

Want ze volgen het kwaad en niet de eerbare deugd

Elk wacht zich daarvoor als voor grote blaam.

Pluimstrijkers, vlaaienabakkers, oorblazers, vleiers,

Zijn in de Heer boven als een mierennest,

Niet licht rood, onbeschaamde kletsers

Onzuiver, bevlekt, meest koppelaars letsels

Lekker voordeel smeders, Ten einde kletsers

De huik naar de wind hangen, hun manieren best,

Nacht en dag elk zijn les in zulk hanteren vestigt. [74]

[Het scharminkel en de vos]

wil naar Gods gebod,

Delen uw overschot.

1^e. Sirach. 35. a 4. Tobias 4. a..8. Mattheus 25. d 35.

De behoeftigen helpen, wil de naakten bedekken

Met uw kleren en heb je overvloedig,

Zo geef overvloedig in alle plekken

Mar heb je weinig, geef naar advenant:

Die hun naasten weigeren te doen onderstand

Met zulks als ze vermogen en verlaten de armen

God zal zich met hen niet hebben te ontfermen. [75]

Het scharminkel en de vos.

Het scharminkel wat zijn naaktheid moest tonen

Legde het de vos voor ogen,

Van zijn staart hem wat er van te delen in zijn nood

Die hij vaak bekakte, zeer moeilijk in het drogen,

Dat het ook sleepte op de aarde en er veel overschoot:

De vos ontzei het hem, Martico bleef achter bloot,

De loze vos excuseerde zich ook goederhanden

Sprak, al was zijn staart dik, lang of hoe groot

Dat ze hem noch het scharminkel niet misstond,

De best geklede behoorde te bedekken een andere schande.

Alzo zijn er ook vele die de vos gelijken

Geveinsd loos en vast houden te elke plaats

Die over van goed zijn en schatrijk,

Nochtans de behoeftige niets meedelen

Genegen tot geen barmhartigheid

Laten liever de kleren bederven, verrotten,

Dan dat men er de naakten mee liet bedekken

Totdat ze doorvreten zijn van de motten:

Die het goed niet gebruiken,

In hun schoot opsluiten,

Zijn arme zotten.

Wat baat het diegene die veel heeft

Als hij niet heeft die hem alles geeft

Om eeuwig verduren,

Een oordeel zonder genade hij hebben moet:

Die zijn naakte broeder geen voordeel doet

Maar te alle uren,

Zal het hem gebeuren. [76]

[Wolven en schapen]

De verzoende vijand

Vertrouw van hem geen bijstand.

Ecclesiasticus 12.

Vertrouw uw vijand in de eeuwigheid niet

Want gelijk koper zo verroest zijn ergheid:

En al is het dat hij zich iets verootmoedigt

Stel geenszins daarop uw hart

Maar wacht u voor hem op elke plaats:

En stel hem niet bij u, noch ook mede

Laat hem niet zitten te uw rechterzijde

Dat hij omgekeerd is, naar vijand zede,

Sta niet in een plaats met nijd

En bij avonturen uw stoel beschrijdt. [77]

Wolven en schapen.

De wolven van lang begonnen tijden

Wilden tegen de onschuldige schaapjes ooit strijden

Dus vonden de schapen zich te zwak gepaard

Namen de honden tot hun hulp voor een zeker bevrijden

Opdat ze tegen de wolven bewaard zouden zijn

De wolven richten op de oorlog standaard

Het werd strijd, maar wilden niet lang twistend slaan

Schijn van vrede werd getrompetterd, dus met loze aard

De wolven hun jonge wolven in gijzeling gaven

En lieten hen zo met de schapen henen draven

Die zulks kweekt die hem later groot hinder doet.

In lijf en goed.

De schapen ter goede trouw zonder grond van veinzen

Gaven in gijzeling sommigen van hun dapperste honden

Het leger brak op, de vrede werd bezegeld en beschreven:

Zekere tijd daarna stonden de wolven sterk verzameld

De vaandel ontwonden,

En hebben de krijg wederom opgeheven

De jongen wolven werden sterk in het leven

Hebben zelf de schapen de meeste hinder gedaan,

De honden eerst voor de schapen hebben er opgedreven

Te velde kon er kwalijk niet een ontgaan

De vetste moesten aanstaan, vriendschap was vergeten:

Sommigen geven de stok waarmee ze zelf worden gesmeten.

Zo wie met de vijand vrede of bestand overeenkomt

Hoe hij het behandelt,

Zal hem niet ontbloten van zijn sterkste verweren:

Want die eens vijand was wordt gauw gemotiveerd

Om hem op het zwakte wederom te deren,

Wie op verzoende vijand vertrouwt zal het geenszins ontberen. [78]

[Vos en katten]

IJdele kunst versieren

Weinig profiteren.

Spreuken 2 en 19.

Is het dat de wijsheid in uw hart gaat

En beken ze, dat kan uw ziel behagen

Zo zal u alsdan bewaren de raad

En u voorzienigheid behouden te allen dagen

Ge zal worden verlost van de weg der kwade plagen

Maar het weten der ziel je ook eigenlijk hebben moet

Want hoe men andere wil kunstig gedragen,

Daar die niet is, daar is geen ander goedt. [79]

Vos en katten.

De vos en katten verzamelden uit gunst

Tezamen te praten begonnen

Onder een hoge eikenboom aten ze tezamen:

De vos zei; hij had de zaak der kunsten

En tegen alle nood kon hij zich vermeten:

De katten zeiden; die maar een aardigheidje wisten

En dat was het klauteren ras zonder verflauwen

Wat ze niet graag zouden zijn vergeten

Of ze zouden er het hoofd vaak om moeten om krauwen

Het zijn goede kunsten daar men in nood op mag vertrouwen.

Het geschiede dat ze hoorden dat er kwam aan gedaverd

Van verre een grote hoop jachthonden gelopen

Op tijd zijn de katten op de boom geklauterd

Dachten ze kwamen om hun pelzen afstropen

Vos nevens die daar alleen stond tussen die hopen

Zijn zak der kunsten kon hem niet baten

Hij werd bij de nek gegrepen en moest het bekopen,

Toen de katten boven rustig zaten:

Veel schalksheid helpt niet als men er het lijf om moet laten.

Zo vindt men er ook vele hoge in het vermeten

Die wonder dingen weten

Vol kunstige geheimen

Tot de oren in wijsheid gezeten

Als legaten, juristen zo schijnen ze gekleed

Die veel prooi en contra verzwelgen en eten

Meest tafel studeerders om de lekkerbeten

En sommige om zichzelf te helpen en geen middel weet,

Het kleine natuurlijke verstand beschermt wel groot leed. [80]

[Landsman en slang]

Geen weldaad of deugd

Gij met kwaad belonen mag.

Mattheus 5.

Wil volgen dat goed is in alle zaken

Voor elk ander in het bidden vroom waken

Ja, bidden voor diegene die u kwaad doen:

Goed doen die u benijden of kwellen met wraak

Opdat ge dat de hemelse Vaders kinderen beschreven staat

Want zijn zon op goede en kwade schijnen laat,

En zendt regen op rechtvaardige uit vurige liefde:

Ook laat hij regenen op alle onrechtvaardige zaad

Opdat wij alle mensen goedertieren zouden zijn. [81]

Landsman en slang.

Een landsman wandelde in zijn weg

Te winter tijd en vond onder de sneeuw

Een slang half doodt van koude bewogen

Medelijdend tot hem waart gedwee

Heeft ze opgenomen en naar huis gedragen

In de haard is het zo voor het vuur gelegd

Besefte de hitte en werd fraai en fijn

Tot haar kwaadheid als dan genegen

Naar de venijnige plegen,

Heeft alom uitgeschoten haar venijn:

Die kwaad van naturen is kan niet deugdelijk zijn.

De landsman vergramt van de grote onwaarde

Een grote bijl aanvaarde,

En heeft ernaar gelopen te slaan

Zou venijnig gewrongen, rees op van de aarde

Meende hem van haar venijn te laten ontvangen

Gaf hem spijtig noch te verstaan

Hij die grammoedig uitermate beefde

Van dat ze fraai werd, niets anders waant

Haar grote deugd was dat hij noch leefde

Serpenten zaad was ooit kwaad met die ze aankleeft.

Weest niet ondankbaar in geen seizoen

Maar dankbaar die u verschonen

Deugd, eer en bijstand doen

En zal geen deugd met kwaadheid belonen

Met alle personen

Toon altijd vriendelijk gelaat

Het voegt wel als de ene hand de andere wast. [82]

[Jonkman en zwaluw]

Op wankelbare zaken,

Geen hoop maken.

Jeremia 29.

Laat u niet verleiden van uw profeten

Die in het midden van u zijn gezeten

E uw waarzeggers die het geenszins betamen

En acht ook niet met lichtvaardig vermeten

Op de dromen die ge droomt, want ge moet weten

Dat ze vals voorzeggen in mijn naam

En heb ze niet gezonden, zei de eerzame Heer.

Ecclesiasticus 34.

En waarzeggers der dolingen en die

Uit het zingen der vogels ook mede

En de dromers der kwaaddoeners fantasie,

Zijn alle tezamen ijdelheden. [83]

Jonkman en zwaluw.

Een jongetje mijn zoontje die alles had verpaupert

Bestond niet meer dan zijn laatste kleed

Zag een zwaluw vliegen dwars en gekeperd

De winter was geleden (die zwarigheid sleept)

Toen dacht hij de zomer staat gereed te komen

Ik heb er al noch met dit rokje te heet

En heeft hem van dit pandje kwijt gemaakt:

Hij wilde niet ruiken naar zijn oksel zweet

Zo hij zich stelde tot in zijn hemdje naakt

Wie is hij die (als het tijd is) zorgvuldig waakt.

Contrarie zijn hoop, de winter kwam aan

Het hagelde, sneeuwde, waaide uit het noordoosten

Mijn jongen wenste om zijn habijt dan

Klappertand en snotvink kwamen hem troosten:

De koude kwam op hem, dus ten boosten

Heeft de zwaluw zien liggen smelten in de sneeuw:

Och (dacht hij) waarmee zal ik me mogen roosten?

En sprak met gevouwen armen zeer gedwee,

Door een ijdel vertrouwen lijdelijk deze wee.

Als waarbij al hetgeen dat niet is gedaan

Zoals het dient haastig of traag

Met voorzien matig en goed beraden

Sommigen zullen dat beklagen gaan

Op wankelbare zeken zal u niet verdragen

Maar regel het standvastig en gemanierd

Verzint eer gij begint uw zaken onversaagd

Regeer niet naar het vogel geroep. [84]

[Arend en vrouwelijke vos]

De kleine soms snel,

Hinderen de grote wel.

Deuteronomium 22.

De os of het schaap van uw naasten zal ge

Niet zien dolen en gaat er voorbij

Maar tot uw broeder weer leiden daar

Al is het dat hij uw nabuur niet is

Of dat ge hem niet kent, zo zal ge daarna

Die in uw huis laten leven bij u laten blijven eenparig

Totdat uw broeder die zoeken zal,

En die weer mag krijgen in zijn stal. [85]

Arend en vrouwelijke vos.

De arend de koning van de vogels meest

Vreesde voor geen tempeest

Wandelde onbevreesd

Vond jonge vosjes die verdwaald waren op hun weg

Hij greep ze en vloog er mee door het bos

Heeft ze een boom zijn jongen in het nest gedragen:

De vrouwtjes vos is hiervan te weten gekomen

En bad dat hij wilde haar jongen terug geven in de nood

De arend hoogmoedig was er niet toe genegen

De vos vertrok aldus met grote gramschap.

En keerde terug gram-moedig en fier

Vreesde geen gevaar. Al vond ze hier

Recht onder het nest daar zijn jongen keken

Heeft gemaakt en opgeblazen een groot vuur

Dus heeft ze de arend met de jongen in de rook gestoken

Gedrukt vond hij zich door deze kloeke streken

Hij kon zich noch de zijne helpen naar zijn begeren

Hij wierp uit die van haar en zo is ze er mee weg gestreken,

Het vuur rees, de zijne kon hij op tijd niet verweren.

Zo is het insgelijks een mens van nederige staat

Mag wel een hogere dan hij is schadelijk wezen

En hij die de kleine wil doen tegenspoed

Beschadigt zichzelf en is slecht om te genezen:

En zo men bij de naturalisten mag lezen

Veel grote dieren hebben meestal een kleine partij

Die hen groot hinder doet: ter oorzaak van deze,

Op zijn eigen kracht te staan is fantasie. [86]

[Ezel en het paard]

Iedereen zal als het past.

Helpen dragen anders last.

Galaten 6.

Helpt de last

In alle dingen

Van elk de andere te dragen

Zo zal ge vast

De wet Christus volbrengen,

En hem behagen.

Lucas 6.

Bemint uw vijand, doet goed en bevrijd

Diegene die u haten en bedriegen,

Die u vermaledijen zegen ze:

Bidt voor diegene die u beliegen. [87]

Ezel en het paard.

Een dorpse man ter ene markt volgde na

Heeft een vet paard geleid en zijn ezel mede,

Die ezel had hij zeer zwaar overladen

En het paard ging leeg in hovaardij:

De ezel bad dat hem het paard bijstand deed

Of het moest geheel onder de last versmachten:

Het paard heeft het ontzegd, dus daar ter plaatse

Is de ezel in onmacht gevallen

Het is kwaad te belasten iemand boven zijn krachten.

Toen was de dorpse man vergramd en overzag

Dat het paard had de ezel bijstand ontzei

Maakte dat het paard voor de ezel diende

En heeft het pak op ruin gelegd

Het schuimde, het stampte, het schaafde want het heeft hem niet gediend,

Dat van hem de last van de ezel moest zijn gedragen

En mits dat het niet gewoon om arbeid te doen

Veel minder zo was het paard ertoe genegen,

Onderweg, terdege

Al was het ertegen,

Heeft het veel slagen gekregen:

Want die tweesporig valt, dient soms geslagen;

Zien wij onze naaste in enige last

En dat wij daarvan zijn bevrijd,

Lat ons daarin niet vast verheugen

Maar hem liever (als het bekwaam past)

Die helpen dragen te alle tijd. [88]

[Wolf en vos]

Zulke die benijden,

Komen zelf in lijden.

Leviticus 14.

Uw naaste zal ge geen ongelijk doen

Noch hem ook beroven in geen seizoen.

Spreuken 10.

Geen nijd in uw hart vroeg noch laat

Hebt tegen uw broeder, het zou de ziel schaden

Haat verwekt twist, maar de liefdadigheid

Kan zeker bedekken alle misdaden.

Ecclesiasticus 14.

Die onrechtvaardig verzameld uit zijn gemoed

Die verzameld van andere en in zijn goed

Zal een andere overdadige

Hebben en wellust. [89]

Wolf en vos.

De vos heeft de wolf in zijn leger bezocht

Die vol was gebracht

Van roof, aas en heren kost,

Divers in manieren,

Die hij overwon, had er geen aangeraakt

Met enige loosheid die hij heeft bedacht

Maar kon er niet aan, ijdel was zijn hanteren

Een nijdig ging hij dus gauw versieren

Het leger van de wolf de schaapherder te kennen geven

Die hem op zijn weekste vond om te schofferen

Zodat de wolf onder zijn kudde is gebleven

Vos is erin gedreven en verzadigde zich met gemak

Verborgen nijd is een kwade zaak.

De vos vulde zich geheel tot de krop toe zat

Van de wolfs proviand weelderig en brat

Zo dievend en verraderlijk at

Oorzaak van de moord op de wolf gebeurt

Dus heeft hij vandaag zijn loon gehad

Huiswaarts uitgelopen heeft de vos gewaagd

Maar kort hebben hem de goede dagen geduurd

De benijder heeft zijn vergelding gevonden

Snel is hij onderweg verscheurd

Onvoorzien zonder genade van de honden:

Weer wraak was het te die stonden, was op hem niet gesmald

Altijd de zonde meest op zijn meester valt.

Insgelijks zulke die een anders welvaren benijdt

En afgunstig is hetgeen dat hij heeft bezorgd

Om dat listig te krijgen legt lagen wijdt

En hem ontvreemd

Maar het is een kwade brok waaraan men verworgt. [90]

[Olifant en draak]

Alle kwaad hoe het bekomt,

van elke daad eerst zelf komt.

Spreuken 11. b 18. Jesaja 57.

De goddeloze arbeid

Zal fouten slaan:

Maar die in de waarheid

Recht henen gaan,

Zullen goed ontvangen.

Esai. 32.

Ergere gereedschappen zijn er geen

Dan aller kwaadste die de bedrieger kan verwerven

Want hij heeft gedachten bijeen beraamd

Om de zachtmoedige te mogen bederven [91]

Olifant en draak.

De bloedgulzige blakende venijnige draak

Houdt altijd waak

De olifant te vervolgen om zijn bloed:

Als door een gedurige nijdige wraak

Om het tot zijn wil te krijgen deze praktijk doet

De staart knoopt hij omtrent de voeten van de olifant

De olifant ontdoet het met zijn slurf

Zo vliegt de draak naar de olifant met een moed

In de oog en neus waar het aan raken kan,

Die zich niet helpen kan moet zijn een overwonnen man.

Dus heeft hij de olifant tot zijn wil gekregen

Is dan genegen

Zijn bloed geheel uit te zuigen daar

Zodat ze bloeddronken en zat wordt belegen

Nochtans Naturalisten te zeggen plegen

Een olifant bloed is voor haar maar een teug:

Dus als ze dan te veel gedronken heeft gebeurt het daarna

Dat ze valt ter aarde door zulke nood

De olifant is dan onmachtig en zwaar

Valt op de draak dan vaak zelf dood,

Zulke waant ander te deren komt zelf in groot lijden.

Insgelijks zijn er mensen bloedgulzig en venijnig

Die nauw listig

Zoeken het vlees en bloed van de onschuldigen dag en nacht

Zichzelf verzadigen en gaan het verteren

Hun zoete wordt ten einde bitter en pijnlijk

Gauw onderworpenen liggen versmacht:

Vermoorden zichzelf daar de vijand om lacht,

Alleen gehele ter wereld pacht wilden wel bejagen,

Zich meer opladen dan ze kunnen dragen. [92]

[Patrijs en hanen]

Men moet nemen verdrag,

Als het niet anders zijn mag.

Job. 5.

Die van God gestraft wordt, zalig is die man

Daarom veracht de kastijding van de Heer niet:

Want hij verwondt en kan ook genezing geven

Hij slaat en daarna dan

Zijn handen zullen het genezen, ziet,

Laat ons lijdzaam wezen in alle verdriet

Wat ons geschiedt en wie ons misschiet.

Sapienta 3.

In veel dingen met kwellingen bedekt

Onze hoop is

Want in veel dingen het goede beschikt

Zullen we worden .[93]

Patrijs en hanen.

Een arbeider heeft tot zijn genoegen gezocht

Een patrijs gekocht

De hanen en hennen hadden een grote preste

Vlijtig heeft hij het huiswaarts gebracht

En zo hij had gedacht

Liet ze mee vliegen met de anderen te nest,

De hanen kwelde haar en zo ook deed de rest:

Het hoenderhok deed het insgelijks grote kwelling

Niettemin al was ze versteken, keerde het in het beste

Dacht het was vreemd en niet van haar metgezellen,

Die vrede zoekt zal vredige middelen voorstellen.

Al deden ze de patrijs veel vernedering

Bevochten haar vaak daar tevoren

Ze zag dat de hanen waren het nimmermeer eens

Dagelijks vochten en staken met sporen:

De patrijs zag zodanig gebruik

Dat de hanen tegen de hanen zo vijandig waren,

Docht het was een gebruik: Dus zonder verstoren

Wilde er zich lijdzaam mee paren:

Waarmee men gescheept is moet men overvaren.

Insgelijks zullen we achten licht als een pluim

En minder dan waterschuim

Van al zulke mensen lichtvaardig verdragen

Diegene die het hebben van gewoonlijk gebruik

De anderen te kwellen te alle dagen

Laat ze vloeken, rampen euvels, plagen,

Daar niet naar vragen: Zoeken onze eigen vrede,

Zo leven we in de grootste gerustheid, [94]

[Wolf en egel]

Tegen uw vijanden ge bent,

Goed voorzien altijd.

1 Petrus. 5.

Elk zal sober en wakende wezen

Want onze tegenpartij, de vijand dag en nacht

Als een briesende leeuw sterk opgerezen

Omringt ons lieden en hierboven

Zoekt listig wie hij verslinden mag

Die welke (eer hij krijgt zijn bejag)

Serpentachtig en oude schalkse kwaad

De sterke in het geloof weerstaat. [95]

Wolf en egel.

De egel tegen zijn partijen voorzien

Van scherp stekende borstels die de anderen vlieden

Als wapen, heeft ze die dagelijks gedragen

Een wolf was er verhongerd op, maar mits dien

Dat ze zo geborsteld stond was er minder toe genegen

De wolf zocht nochtans bij loze boze wegen

Haar te bedriegen en heeft smekend gezegd

Dat ze haar scherpe schichten iedereen tegen

Altijd zo gereed droeg en was te grote arbeid

En dat die behoorden neergelegd te wezen

Is het dat het u gerieft (sprak hij) ge zal ze afleggen

Het is goed altijd voorzien te zijn tegen die kwellen.

Hoe (zei de wolf) doet dat men u noemt

Mijn lieve draad

Het is rust en vrede, leg uw wapens af

Ik draag tegen u geenszins een vete

Neen ik, bij het zweren

En blijf geborsteld staan en straf sterk stekend:

Neen neen, zei de egel en dit antwoord gaf

Liever heb ik te gaan op mijn verweren,

Want komt me iemand aan met een lopende draf

Te min mag hij me onvoorzien deren

De ene houdt het mes en de andere in de schede in alle afweren.

Zo is elk mens hierbij te vermanen

Dat hij moet voorzienig staan

Tegen de listige lagen van de bedrieger

Altijd tegen alle man gewapend gaan

Met peinzen en voorzien de toekomende plagen:

Hij is sterk die wijs zorg kan dragen. [96]

[Pauw en ekster]

Wijs voorzienig te alle fijne

Behoort een opperhoofd te zijn.

Ecclesiasticus 10.

Een koning die onwijs is, openbaar

Al zulke zal zijn volk bederven

En de steden zullen worden bewaard

Door het verstand van een die geheel voorzienig is.

Ecclesiasticus 7.

Verzoek de rechter te zijn, te geen steden

Tenzij dat ge machtig bent

Om met macht die boosheden

Te doorbreken en u zich daarin goed kwijt. [97]

Pauw en ekster.

De vogels in de lucht en ook op de aarde

Een koning begeerden

Diegene die het beste zou te zijn betamen

Iedereen was er gekropen, hoe klein van waarde

Elke ze hoorden ze zouden de beste aanvaarden

Dus op een wijdt veld was er een algemeen verzamelen

Uit alle hoeken ze daar gevlogen kwamen

En waren bijeen (eerst werd overeengekomen)

De pauw mooi opgestreken zei dat ze hem namen

Koning te zijn en heeft zichzelf gepresenteerd,

Die hoog staan te begeert, vaak zijn val veroorzaakt.

De vogels die dit in het algemeen aanhoorden

Gaven last dat de ekster het woord zou voeren

Antwoorde de pauw, kloek toentertijd

En sprak, wij zullen u eerbied doen en speciaal

Indien ge u dapper genoeg kent (zo we hopen gij bent)

Ons voor de arend te beschermen die met ons strijd voert

En voorzienig, wijs, discreet bent als de nood het gebiedt

Opdat gij en wij alle tezamen bevrijd mogen wezen

Op deze conditie men hem het officie liet,

De man weet vaak te voorzien, maar het officie niet.

Bewijs dat het niet alleen genoeg is

Een opperhoofd te hebben ofschoon genadig in zeden

Maar een wijze discrete over het algemeen

Voorzien met geschikte voorzienigheden,

Om te houden zijn onderzaten in vrede:

Tegen die hen zouden mogen deren

Die medelijdende is, gebruikt reden

Om de goede te beschermen en de kwaaddoeners te weren,

Sommige herder pachten de schapen om de wol te scheren. [98]

[Dog en het schaap]

Valse getuigen hinderen,

En het recht verminderen.

Leviticus 19.

Gij zal niet liegen

Noch uw naaste bedriegen

Noch onder schijn van recht hem onrecht doen

Mar vonnis geven

Rechtvaardig leven

Met geweld niet verdrukken in geen seizoen.

Spreuken 25.

Als een schicht, een scherpe pijl en zwaard,

Is een mens vol van meineed

Diegene die (wat de onschuldige deert)

Tegen zijn naaste valse getuigenis zegt. [99]

Dog en het schaap.

Een hongerige dog bloedgierige in het gebeente

Van andere getemd

Heeft het onschuldige schaap voor het recht gehad

Ter oorzaak van brood (zo hij blies) hem geleend

Maar het schaap geheel ontkende dat

Ook geenszins hem schuldig te zijne wat

De hond toen vergramt dat het schaap niet wilde buigen

Sinister dacht hij het te onderworpene plat

Maken moe en mat,

En vanwege nijd zijn bloed afzuigen

Het zijn wankelbare processen die staan op getuigen.

Drie getuigen heeft de hond uitgezocht

En zo het wel gebeurt, gehuurd of gekocht

De wolf, de gier en de wouw mede,

Dezen hebben met valsheid voortgebracht

En loos listig voorbedacht

Dat het schaap het brood schuldig was daar ter plaatse

De hond wilde dat het schaap ras betalen deed

Maar mits dat het niets had om mee te betalen

Is het van de hond verscheurd zonder genade

Alleen zonder hulp vond zich het schaap in het verdriet

De onschuldige men meest kleine bijstand biedt.

Het geschiedt:

Zo is te duchten dat de onschuldige geheel

Worden overvallen

En in hun klachten klagen niet worden gehoord

Uitgezochte getuigen die het goede recht versmallen

Ontzeggen de onschuldige en dat met de geld-ballen

Is de man verwezen, het geëiste gaat voort

De balans wijkt met een veinzend woord. [100]

[Oude kat en muizen]

Die iets loos te werk stelt

Doet meer dan door sterkte.

Spreuken 2. Ecclesiasticus 4 en 7.

De kloeken hebben overvloedige tijden,

Maar een traag mens zal gebrek lijden.

Seneca.

Van de mensen verstand vol onvrede

Is ledigheid en verwarring zwaar:

De poort en de ingang van droefheid,

En de moeder der armoe volgt na.

Hermes.

Het geluk helpt diegene die zichzelf helpt

En een traag mens zijn welvaren stelpt. [101]

Oude kat en muizen.

Een kat die oud en traag is geworden

In het klauteren en springen niet meer zo stout

Om ratten en muizen snel te verschalken

Dus heeft ze gedacht tot haar behoudt

Zich voortaan de houden gemakkelijk en goed

In een meelkist en nergens anders

Met een voorstel

Loos listig fel

Ratten en muizen daar te verschalken:

Die daar tevoren geen kwelling hadden

Noch zulk kwaad spel,

Werden gevangen, de ene voor en de andere daarna,

Als nood het doet zoeken sommigen nauwe list voorwaar.

Insgelijks als iemand de kracht faalt

Praktijk moet gezocht zijn om te leven

Voorzienigheid dient dan loos gehanteerd

Meer dan kracht die dan achter is gebleven

Lisander heeft dus tot voorstel geschreven

Dat men meer doen en uitrichten zal

Met het vel van de loze vos subtiel benevens,

Dan met het vel van de leeuw in enig geval

Handigheid is goed in het aardse dal

Aardige listigheid ter nood dient geacht:

Want hoe krachtig voornemen, boven al,

Gewoonlijk zegt men, kunst gaat voor kracht. [102]

[Zwijn en oorlogspaard]

Om eer liever het lijf te wagen,

Dan schande bejagen.

Galaten 6.

Iedereen zal beproeven zijn eigen werk

Zo zal hij zelf zijn glorie behagen

En neem van geen andere geen oogmerk,

Want iedereen zal zijn last dragen.

Spreuken 30. Trenorum 1.

Een geslacht is er dat zichzelf denken laat

Zuiver te zijn in de aardse plaats

En nochtans is het in zijn staat

Niet gegroeid van vuilheid:

Maar zo de profeet beklagen deed

Sprak van die noch dagelijks in zonden wroeten

Hun vuilheden zijn noch aan hun voeten. [103]

Zwijn en oorlogspaard.

Lichtzinnig een oorlogspaard kloek gemanierd

Goed uitgerust, geharnast, rustig versierd,

Het hoofd vol pluimen, blijde van geest,

Naar een leger te trekken geheel gevierd

Onder zijn meester in de hand een banier

In moed dacht te zijn de aller grootste:

Dit zag een zwijn en sprak; O zot beest

Bereid ge u tot strijd? Uw belangrijkste feest,

Wordt dat ge er zal mogen laten het lijf:

Die niets waagt krijgt weinig beklijf.

Het paard die dit aanhoorde met goede moed

En zag het zijn in zijn vuiligheid wroeten

Sprak; het is beter het lijf met eer te avonturieren

Dan zo te liggen onder de voeten

Als mestvarken met slijk en onrein besmeurd

Eindelijk gij (wiens tijd kort duurt)

Zal gekeeld zijn en de roeper afgestoken

Als ik voor mijn heer (als het alzo gebeurt)

Met prijs en lof zal hebben het lijf bezweken:

Boosaardige kunnen van geen edelheid spreken.

Insgelijks zijn veel boosaardige ellendelingen

Rechts makkelijk leven

Die niets eerlijk noch oorbaar bedrijven

Dan alleen op tijd wrijven,

En als mensen-varkens naar het vlees leven

Niets avonturieren, noch iets bezuren,

Tot de dood verduren:

Dan dat zij tot eer zouden mogen worden verheven. [104]

[Beesten en vogels strijdt]

Elk blijft vrij,

De zijne bij.

Deuteronomium 23.

Als ge tegen uw vijanden uit zal trekken

Ter oorlog scharen,

Van alle kwade dingen die bevlekken:

Zal u zich bewaren.

Ecclesiasticus 11. Mattheus 10. Ecclesiasticus 6.

Blijf niet inde werken der zondaren

Maar hebt vertrouwen in God boven deze

En blijf in uw plaats in het openbaren

Wie tot het einde volstandig blijft zal zalig wezen:

Een afvallende mens en de onnutte misprezen

Deze haastig met een val,

Zijn verderven gauw overkomen zal.

Beesten en vogels strijdt.

De vogels leverden een sterke slag

Tegen alle beesten in een aards perk

Elk hoopte victorie te krijgen openbaar

Ze zagen dapper toe met een snel oogmerk

Elk vreesde insgelijks de zware oorlog

De vleermuis was ook tegenwoordig daar

Maar bevreesd van de nederlaag begon het te beven

Die vloog uit zijn leger der vogels voorwaar

En is naar de beesten gegaan en heeft zich overgegeven:

Getrouwe soldaten die bij hun vendel ooit bleven.

De arend met al zijn vogels snel en vlug

Vielen dapper aan en hebben dapper gestreden

De beesten bleven ten onder en veel keerden terug

Veld vluchtend op hun viervoetige leden

Eindelijk hebben ze om vrede maken gebeden

Immers een bestand deden

Met conditie dat niet mocht liegen

Dat de vleermuis (die overvloog tot hun onvrede)

Van toen voorts niet dan bij nacht zou mogen vliegen

Ze zijn straf waard die het algemeen bedriegen.

Diegene die mede helpen verzoeten

In weeldige voorspoed en geluk

Het is reden dat die ook meedelen moeten

En bieden handen en voeten

Om te helpen weerstaan angst, vrees en droefheid,

Die staan blijft, beklijft en krijgt wel de pluk

Voort tot zijn loon:

De victorieuze palmenkroon. [106]

[Beesten en vogels strijdt]

Elk blijft vrij,

De zijne bij.

Deuteronomium 23.

Als ge tegen uw vijanden uit zal trekken

Ter oorlog scharen,

Van alle kwade dingen die bevlekken:

Zal u zich bewaren.

Ecclesiasticus 11. Mattheus 10. Ecclesiasticus 6.

Blijf niet inde werken der zondaren

Maar hebt vertrouwen in God boven deze

En blijf in uw plaats in het openbaren

Wie tot het einde volstandig blijft zal zalig wezen:

Een afvallende mens en de onnutte misprezen

Deze haastig met een val,

Zijn verderven gauw overkomen zal.

Beesten en vogels strijdt.

De vogels leverden een sterke slag

Tegen alle beesten in een aards perk

Elk hoopte victorie te krijgen openbaar

Ze zagen dapper toe met een snel oogmerk

Elk vreesde insgelijks de zware oorlog

De vleermuis was ook tegenwoordig daar

Maar bevreesd van de nederlaag begon het te beven

Die vloog uit zijn leger der vogels voorwaar

En is naar de beesten gegaan en heeft zich overgegeven:

Getrouwe soldaten die bij hun vendel ooit bleven.

De arend met al zijn vogels snel en vlug

Vielen dapper aan en hebben dapper gestreden

De beesten bleven ten onder en veel keerden terug

Veld vluchtend op hun viervoetige leden

Eindelijk hebben ze om vrede maken gebeden

Immers een bestand deden

Met conditie dat niet mocht liegen

Dat de vleermuis (die overvloog tot hun onvrede)

Van toen voorts niet dan bij nacht zou mogen vliegen

Ze zijn straf waard die het algemeen bedriegen.

Diegene die mede helpen verzoeten

In weeldige voorspoed en geluk

Het is reden dat die ook meedelen moeten

En bieden handen en voeten

Om te helpen weerstaan angst, vrees en droefheid,

Die staan blijft, beklijft en krijgt wel de pluk

Voort tot zijn loon:

De victorieuze palmenkroon. [106]

[Beesten en vogels strijdt]

Elk blijft vrij,

De zijne bij.

Deuteronomium 23.

Als ge tegen uw vijanden uit zal trekken

Ter oorlog scharen,

Van alle kwade dingen die bevlekken:

Zal u zich bewaren.

Ecclesiasticus 11. Mattheus 10. Ecclesiasticus 6.

Blijf niet inde werken der zondaren

Maar hebt vertrouwen in God boven deze

En blijf in uw plaats in het openbaren

Wie tot het einde volstandig blijft zal zalig wezen:

Een afvallende mens en de onnutte misprezen

Deze haastig met een val,

Zijn verderven gauw overkomen zal.

Beesten en vogels strijdt.

De vogels leverden een sterke slag

Tegen alle beesten in een aards perk

Elk hoopte victorie te krijgen openbaar

Ze zagen dapper toe met een snel oogmerk

Elk vreesde insgelijks de zware oorlog

De vleermuis was ook tegenwoordig daar

Maar bevreesd van de nederlaag begon het te beven

Die vloog uit zijn leger der vogels voorwaar

En is naar de beesten gegaan en heeft zich overgegeven:

Getrouwe soldaten die bij hun vendel ooit bleven.

De arend met al zijn vogels snel en vlug

Vielen dapper aan en hebben dapper gestreden

De beesten bleven ten onder en veel keerden terug

Veld vluchtend op hun viervoetige leden

Eindelijk hebben ze om vrede maken gebeden

Immers een bestand deden

Met conditie dat niet mocht liegen

Dat de vleermuis (die overvloog tot hun onvrede)

Van toen voorts niet dan bij nacht zou mogen vliegen

Ze zijn straf waard die het algemeen bedriegen.

Diegene die mede helpen verzoeten

In weeldige voorspoed en geluk

Het is reden dat die ook meedelen moeten

En bieden handen en voeten

Om te helpen weerstaan angst, vrees en droefheid,

Die staan blijft, beklijft en krijgt wel de pluk

Voort tot zijn loon:

De victorieuze palmenkroon. [106]

[Vogelaar en patrijs]

Die anderen waant te verraden,

Komt zelf in schaden.

Ecclesiasticus 7.

On kwade dingen te doen wil u niet dwingen

En die zal u niet aanvangen gelijk

Scheidt van de bozen en de kwade dingen

Zullen dan zeker van u gaan

Hoort naar goed vermaan

Wil geen kwade dingen zaaien

In die akervoren die onrechtvaardig staan,

Zo zal ge die niet zevenvoudig maaien. [109]

Vogelaar en patrijs.

Een vogelaar had in zijn net gevat

Een delicate patrijs

Dus wist ze geen raad

Want hoorde, hij wilde haar hebben gedood

Ootmoedig bad ze met een smekende daad

Had ze hem gedaan kwaad

Om te krijgen aflaat

En verlost mocht zijn uit die uiterste nood

En beloofde hem zo zeker als in zijn schoot

Mocht zo ze toen van het lijf ontspringen

Dat ze zou met haar praktijk bevorderen

Veel van haar gelijke in zijn net zou brengen:

Niet licht zal men geloven smekende dingen.

Neen sprak hij, neen dit zal u schaden

Ge zal er om blijven in ongenade

Smekende beloften mogen u niet verschonen,

Ge wilt verlost zij en andere verraden

En uw gelijke in verdriet brengen

Verraderlijk bespiedt:

Die moet hier het lijf nu laten, ziet

Geroosterd aan het spit te zijn tussen twee branden

Deze gratie zal u worden geschied

En wat belofte ge biedt

Mijn voornemen zal ik geenszins veranderen,

De kwade moet men straffen tot voorbeeld van anderen.

Om uw naaste te verraden om andere te behagen

Tot lijden brengen, schande verdriet of schade

Wil u van zulke dingen verdragen

Laat u niet twijfelen, maar in al uw dagen

Doe zo ge wilde dat men u deed. [110]

[Vlieg en mier]

Noodzakelijke arbeid,

Is beter dan rust gezegd.

Spreuken. 6.

Ga tot de mier, gij tot traagheid genegen

Leert wijsheid en merk aan hun wegen

Hoe goed zo niet heeft prins, meester noch heer,

In de mooie zomer hun spijs bereidt

En verzameld in de oogst zeer vlijtig

Hun eet-werk. Deze voorzienigheid weet ze.

Spreuken 16.

Beter zo is het wat bedaagd

Met rechtvaardigheid

Dan voorwaar veel vruchten verkregen

Met boze zeden. [111]

Vlieg en mier.

De vlieg zich tegen de mier oprees

Zichzelf boven hen als edelste prees

En dat bewees:

Mits dat de mier in de aarde wroette

Logeerde en sliep in kleine diepe holletjes

Als arme krip:

Met magere graantjes de honger boette:

Maar de vlieg zich anders verzoete

In koningshuizen onder weelderige daken

Tot zijn tafel vaak als eerste de spijs groette

De mooie monniken ook kuste aan de kaken

Zulke fundeert zich geheel op vergankelijke zaken.

De mier die dit hoorden brak het voornemen af

Stout sprak, hoewel ik in het ongemak

En pijn mijn nooddruft meest verzamel:

Ik leef gerust, stout gesust

Als gij met vrees kust

Eet, drinkt waar men weelderig zit met feest

Mijn graantjes eet ik met een blijde geest:

Veel venijnige netten tegen u uithangen

Daar ge vaak in blijft en lijdt dodelijk tempeest,

Iedereen is er ook op uit om u te slaan en te vangen

Het is te prijzen de nooddruft door arbeid te ontvangen.

Sommige vindt men die uitvliegen vele dagen

Om in vette keukens de schotels te vegen

En geen andere zorg aanmerken

Hier de pot ruimen, ginder aan het magere been knagen,

De dag met bodemloze manden weg dragen

Op de brokken verlicht niet willen werken,

Kreupel in het hart en niemand kan ze sterken. [112]

[Beer en twee vrienden]

Wil ter noodt in geen staten

Uw vrienden verlaten.

1 Johannes 2. Mattheus. 5. Ecclesiasticus 13.

Christus heeft uit liefde het leven voor ons gesteld

Dus zullen we voor onze broeders ook stellen het leven

Wetende dat als we overgevoerd zijn geteld

Van de dood tot het leven en die dus lieflijk aankleven

Hebt lief dan uw naasten geheel zonder te begeven:

Allen die met zijn gelijke lieflijk kan verblijden

Reden was het dan dat de mensen niet achterbleven

Ze hadden hun gelijke ook lief te alle tijden.

Leviticus 19.

Uw vriend met gestadige zinnen,

Zal ge als u zelf beminnen. [113]

Beer en twee vrienden.

Zo twee handsgezellen, vrienden tezamen gesteld

Passeerden over het veld

Is hen een beer in het gemoed gekomen

De ene vreesde voor dodelijk geweld

Verliet zijn vriend en is op een boom geklommen:

De andere wilde zich van geen sterkte beroemen

Noch zich tegen de beer te stellen begeerde,

Maar lijfelijk wilde hij zich buigzaam krommen

En heeft zich geveld plat tegen de aarde

Scheen als de dood, dus de beer hem niet deerde

Rook hem omtrent het hoofd en dacht hij was dood:

De beer is dus vertrokken in zijn vaart

Om weten de waarde:

Het goud beproeft men in het vuur, maar de vriend in de nood.

Zijn metgezel toen van de boom daalde

Bad dat de ander hem vertelde

Waarvan hem (in zijn oor) de beer die vermaande,

Antwoordde en zei, wat goeds hem verhaalde

Dat niemand zou zeer licht weg gaan

Zoals hij had gedaan,

Met vrienden die anderen niet ter nood bijstaan

Want vrienden met de tong zijn dunne vrienden,

Maar vrienden met de werken die zal men ontvangen

Gelijk leven, gelijk sterven, van een zin:

Vriendschap dient tot het einde zo vanaf het begin.

Ook zo wie op vrienden stelt zijn toeverlaat

En voor zichzelf er niet zijn

Op een ijdel hoop te niet gaat

Eer hij bijstand ontvangt:

Elk is zijn eigen vriend en staat die goed wel bij.

[114][Hond en dief]

In dienst altijd

Getrouw zijt.

Apostelen 2. Mattheus 25.

Wees getrouw tot de dood en ik zal u geven

De kroon des levens, belooft God almachtig

En de onnutte knecht zal worden verdreven

In de uiterste duisterheid duisterachtig

Dus blijft dienstbaar en standvastig.

1. Koningen 8. Ecclesiasticus 20.

Giften zenden daar men het laat gedogen,

Kunnen verblinden de rechter zijn ogen. [115]

Hond en dief.

Een huis-hond was zijn meester getrouw

In vreugde en rouw,

Het huis bewaarde nauw:

Was van een dief gelegd listige lagen

Nachten en dagen:

Om zijn bassen te sussen (die te aanschouwen)

Wierp hem een geheel brood naar zijn maag

Maar de hond had er geen behagen in

Mits dat hij was van zeer getrouwe aard

Hij hield niet op van bassen en deed zo zijn klagen:

En van de dief heeft hij zijn meesters huis bewaard,

Goede getrouwe dienaars blijven ver vermaard

De dief is dus met schaamte vertrokken

De hond kon hij niet nabij lokken

Met zijn bedrieglijke giften, noch iets krijgen:

Hierbij bewijst dat veel lekkere brokken

Voor die ze graag slokken

Die menigeen brengen in zwaar verdriet

Zo wie dat iemand giften biedt

Om goede dienst te keren tot ontrouw:

Laat u niet verdoven, goed uitkijken,

Standvastig blijft in uw dienstbaarheid

Door giften verzwakt soms de rechtvaardigheid.

En laat u niet bedriegen, noch ook verfletsen

Om een stukje breed wees niet wankelbaar

Wie het u geeft of zendt:

Trouw in dienst wil het niet verlaten

Maar vast geknoopt houden, dapper en gestadig,

Tot in het einde. [116]

[Akkerman en ooievaar]

De goede komen bij tijden

Met de kwade in lijden.

Spreuken 24.

Volg geen kwade mannen, noch wilt ze geloven

Begeert met hen te geen plaatsen te zijn

Want hun harten denkt aan roven:

E hun lippen spreken bedrieglijkheden.

Spreuken 3. Ecclesiasticus 7 en 13.

Volg de weg van een onterecht mens niet na

Wandel met de roekeloze te geen uur

Schuw die twist en ergernis voortbrengen daar

Die het pek aanraakt die zal er zich mee besmeren,

Die het perikel schuwt hem zal geen gevaar gebeuren. [117]

Akkerman en ooievaar.

Een koene akkerman, avond en noen

Pijnde vlijt te doen

En om veel te vangen spreidde hij uit zijn net

Reigers en zwanen,

Ganzen en kranen,

Die ten seizoen

Sterk afaten zijn groene koren:

Kreeg er een deel gevangen, sommige mager, sommige vet,

Een ooievaar heft er niet op gelet

Hen daarvan niet ontzet

En werd toen mede gevangen met de hoop

Hen excuserende, maar had het beter

Weer platvoet of geplet,

Zou moeten mee helpen te vergelden de koop

Want naar de vogelaars wet

Geen van allen tezamen daar er een van ontliep,

Die gehangen is die is in een vaste knoop.

Insgelijks die kwaad gezelschap hanteren

En roekeloos hanteren

In het roven plunderen

Onvoorbedacht eens gekomen zijn in de bende

Stellen zichzelf in veel gevaren

Hoe goede manieren, Met getemperde nieren

Tevoren geweest nochtans de bekende

Դ Gebeurd en het komt al eens ten einde

Dat zij tezamen gelijk geraken in handen:

Het baat wat men ervan bidt of wie men er aan zendt

De goede met de kwade geraken in schande,

Daar justitie faalt wee daar de landen. [118]

[Hert en het schaap]

Belofte bij bedwang geschiedt

Is te houden niet.

Psalm. 50. b. 14.

Wil u de allerhoogste uw beloften betalen

Want het is beter niet te beloven dan

Veel toe te zeggen dan te falen

Of niet te houden dat men houden kan.

Lucas 3. Ecclesiasticus 28.

Niemand overlast doet

Geweld noch onrecht:

Noch weest gram gemoed

Op meester noch knecht. [119]

Hert en het schaap.

Het hert heeft het schaap voor de wolf gebracht

Een eiste van hem een viertal graan

Dat het schaap hem die betalen zou heeft verzocht

Of dat neen, had het streng gedacht

Dat hij het schaap zou met een andere straf aangaan:

Maar het schaap wilde er geenszins niet toe verstaan

Hoe het vermaan van het hert

Als in hem niet gehouden te zijn

Dus van rechtswege zou het hert niets ontvangen

Zijn zaak was maar een waan

Want onterecht was zijn eis geschied

Die snel beloofd komt snel in het verdriet.

Het hert viel klagend en bleef er blij

De wolf op de ene zij

Heeft de zaak (zo het scheen) gemodereerd

Om te schuwen proces zodat het schaap zou zijn vrij

Zekere tijd om te betalen, het werd geaccepteerd

En overeen gekomen:

Het schaap beloofde vanwege vrees, de tijd is gepasseerd

Het hert is gekomen om levering sterk

Het schaap heeft hem aldus te doen geweigerd

En als goed geïnstrueerd

Gezegd naar diverse lange voorstellen,

Beloften houden geen stand gedaan bij bedwang.

Zo vindt men menige cadet vol loze stoffen

Om zijn weelderig schrokken en brassen

De onschuldige ongelijk te kwellen

Waande met hun dreigementen te verbluffen

Maar zulke zonder te hebben wel voorbij strijken:

Onder een gelapte rok schuilt vaak zulke prakrijken. [120]

[De oude leeuw en andere beesten]

Van jongs af wil je vrienden maken.

Zo zal je het in de oudheid smaken.

Spreuken 22. Deuteronomium 33.

Diegene boosheden heeft gezaaid

Zal kwade dingen maaien voor zichzelf omtrent

En met die roede van zijn gramme zeden

In tijden voorleden,

Tegen die hem niets misdeden

Daarmee zal het worden voltrokken:

En gelijk die bekende dagen

In de jeugd bewezen

Alzo zal ook uw ouderdom wezen. [121]

De oude leeuw en andere beesten.

De leeuw was in zijn jeugd fier en moedig geweest

Greep bloedig

Heeft zichzelf aldus gemaakt vele vijanden

Zo hij had gedaan, het keerde hem in tegenspoed

Want zwak en oud zijnde behaalde veel schande

Het paard sloeg met de voeten in stukken de tanden

Het wilde varken kwam hem het vel ontdoen

De stier doorstak hem met zijn horens banden

Hebben eindelijk tezamen de oude leeuw vertreden

Met zulke maat ge meet zal ge gemeten worden.

De leeuw die aldus onder de voeten lag

Kon zichzelf niet helpen, noch het lijden boeten

Als machteloos overwonnen ter neder lag

En kreeg menige slag

Hij had er niet enige vriend die hem kwam groeten

Niemand was er die hem deed enig verzoeten,

Zo heeft hij hem moeten

Tevergeefs doen zijn deerlijk beklag

Hoe dat hij in menige voorleden dag

Veel beesten aangedaan had geweld en pijn:

Over iemand genadig men hem zelden zag,

Naar mijn werk heb ik loon gekregen

Lijden is mij:

Het is beter dood dan vriendeloos te zijn.

Zo ook de mens in zijn jonkheid wandelt

Hetzij te recht of onrecht hoe het mag gaan

En met zijn even naaste handelt,

Zo zal men hem in de ouderdom ter nood bijstaan

En loon laten ontvangen. [122]

[Hert dat zich in de bron spiegelt]

Eigen goed, denken

Reden doet, zinken.

Ecclesiasticus 15.

Van het begin heeft God de mens gesteld in het aardse geweld

En hem gelaten hier

In de hand van zijn raad en voor hem gesteld

Water en vuur,

Waartoe dat hij wil snel mag uitsteken de hand:

Maar niemand aanbevolen in het wereldse land

Ongoddelijk te doen, hoe hoog verheven,

En niemand tijd om te zondigen gegeven

Zo hier in het leven de hemel te winnen of te verliezen:

En elk prijzen of misprijzen mag naar zijn verkiezen. [123]

Hert dat zich in de fontein spiegelt.

Zo een hert zich regelde en streek

Tot een lustige vlakte

Daar hij zichzelf spiegelde en keek,

In een heldere fontein

Vond zich daar alleen

Heeft zich uitgerekt aldaar

Zijn horens vrij niet klein

Die prees hij openbaar

Dat ze hoog waren, maar

Zijn benen, mager in het wezen

Heeft hij (als ongezien) voorwaar,

Schamper veracht en geheel misprezen:

Zulke misprijst wat hem van droefheid mag genezen.

Dus verwaand staande, moedig

Onvoorzien en bloot

De jagers kwamen gaande spoedig

Ten bos waart hij vloog:

Maar mits zij gewei groot,

Haperde hij aan een tak

Dus kwam hij in de nood

Daar hij bleef en stak

Tot dat daar met gemak

De jagers hem vingen

Dit zag hij en toen sprak

Dat we beminnen boven alle dingen,

Ziet men ons vaak ten onder brengen.

Insgelijks als wij menen

Te hebben geluk

Contrarie, we wenen

En vinden ons in droefheid. [124]

[Het lammetje en de wolf]

Wat gij handelt,

Met de goeden wandelt.

2. Corinthiërs 6 en 14.

Met de ongelovige trek geen juk noch een zeel

Want wat gemeenschap heeft de rechtvaardige

Met deze ongerechtigheid of wat gezelschap en deel

Heeft dat licht met de duisterheid?

Of Christus met Belial ook mede?

Geenszins om te hebben vrede mag men zulks aangaan.

Want twee contrarie mogen niet tezamen staan.

Spreuken 24.

Volg kwade lieden uit liefde niet na

En wens er ook niet bij te zijn

Hun hart denkt schade zwaar,

En van bedrog spreken hun lippen ten fijne. [125]

Het lammetje en de wolf.

Zo de wolf wandelde tot zijn avontuur

Bloed gulzig dier

Kwam hem een geit met een lam in het gemoed

Wat (als met zijn bewaarder) hij door zag gaan

Heeft dat misprezen als niet goed zijnde

Dat zulk een jong, rein onschuldig bloed

Met een vuil stinkende bok zou gaan:

Wolf had het liever zelf in zijn behoeding gehad

Maar het lammetje wilde er niet toe verstaan,

Die licht geloofd wordt gelijk bedrogen.

Nochtans had hij graag het lammetje gehad

Veinsde dat hij het veel beter zou bewaren

Tegen diegene die hem wat leed mochten doen

Het lammetje antwoorde hem kort en plat

Dat het de geit geenszins zou laten varen

De wolf kon het dus niet ontbinden

Zijn eerste bewaarder bleef er sterk bij

Door welk bijeen blijken, heeft het moeten sparen

En zonder misdoen heeft hij beide gelaten

Een vast eendrachtig akkoord is niet goed te scheiden.

Dus met de goede te wandelen zal ge deugdelijk keren

Maar met de snode kwade mensen

Zal je een deugdelijk punt niet leren

Dan dat alle deden geheel versmaad

Niemand die laat

Hem geenszins van kwaad gezelschap verleiden,

Zij wandelen meestal door boze wegen:

Van uw getrouwe vriend wil niet scheiden

Beter oude vriendschap dan nieuwe verkregen. [126]

[Ezel en het kleine hondje]

Niet te doen bestaan,

Dan van elk dient gedaan.

Psalm. 94.

Een breidelt de ezel. Een geselt het paard,

David begeerde, (profetisch prijzen)

En een roede tot voorspoed,

Op de rug van de onwijze.

Romeinen. 1.

Zij zijn in hun gedachten en worden ijdel misprezen

Hun onwijze hart is verdonkerd vertreden:

Want ze zeggen zichzelf wijs te wezen

Door de verwaandheid zijn ze dwazen geworden

Wanen bedriegt, daar veel om uitgaan porden. [127]

Ezel en het kleine hondje.

Een klein hondje vertoefde zijn meester en heer

Kwispelstaartte met dubbel keren

Danste en sprong zeer plezierig,

Het strekte, kuste, likte en vertroetelde zeer,

Het bedreef zijn deuntjes hoe langer hoe meer

Totdat het zich in de schoot van zijn meester vond:

Dit zag de ezel door zijn beestachtig verstand

Dacht zo te krijgen met dansen goede dagen

Wilde zich ook vermeten gelijk

Om verlost te zijn van werken plagen:

Het is goed gedaan waarin iedereen heeft welbehagen.

Het gebeurde zo zijn meester was thuis gekomen

De ezel volgde hem na in zijn slaapkamer

En is hem bijna op de schouders geklommen

Zo hij stond overeind en wilde zich beroemen

Aan het aanschijn te vertroetelen zijn meester daar

Hij sprong hem op het lijf met de benen zwaar

Luide tierende, dacht zich goed gekweten te hebben

De dienstknechten werden gewaar het misbaar

Dus is hij naar zijn werk voorwaar

Met knuppels sterk werd uitgesmeten,

Onbekwame dienst te doen zal zich niemand vermeten.

Zo die hem iets te doen wil onderwinden

En heeft geen gratie in het belijden

Zal zich confuus en verstoken vinden.

En moet tot zijn oneer met schande scheiden:

Hoe in het bekleden sommige zich menen te stijven

Die een ezel is in al zijn bedrijven,

Zal een ezel blijven. [128]

[De vos die het hazenvlees aanprees]

Sommigen met valsheid en liegen,

Zoeken een ander te bedriegen.

Spreuken 6.

Een afvallend mens, een onnut man

Met een verkeerde mond gaat hij

Hij wenkt met de ogen daarna dan,

Wrijft met de voeten en zo goed hij kan

Spreekt met de vingers zo hij staat

En met een verkeerd hart en legt kwaad op kwaad

Wacht u ervoor in alle passages:

Want te alle tijden zoekt hij kijven. [129]

De vos die het hazenvlees aanprees.

De vos die gejaagd werd van een grote hofhond

Ruig gelokt en bond

In het vluchten kon hij zich niet ontgaan

De hond ging hij zelf terstond aan

Met een smekende grondt

Zei dat zijn vlees was niet van zijn spijs

Maar beloofde, hij zou hem goed hazenvlees wijzen

Waardig om te prijzen,

Dat zoet en lieflijk is van smaken:

Hij wees er een, de vos bleef, de hond liep ernaar te bijten

Maar mits de haas zijn snelheid kon er niet aanraken

Het is te prijzen als het om het lijf gaat dapper te kunnen kletsen.

De haas was noch gezond van lijf

Ontmoette de vos na drie dagen en vijf

Waarom (vroeg hij) dat hij had gepoogd

Hem aan te klagen zonder te waarschuwen bij motief

Maar met verraderlijke bedrijven

De hofhond had van verre getoond?

Hoe (zei de vos) dat dank gedoogd

Ik prees hem uw vlees dat is veel beter dan het mijne

Had ik u versmaad had hij naar mij gekeken

Mocht ge dan oorzaak hebben dan gram te zijn,

Men paait er wel twee met een dobbelen grijns.

Zo insgelijks ondereen vriend gunstige schijn

Sommige mensen te prijzen zijn

Zaken voorstellen om zich te omringen

Arbeiden om andere helpen in de pijn

En met een zoet gemengd venijn,

In perikel der dood te brengen

Wat ze zelf weten te ontspringen. [130]

[Havik en koekoek]

Wees tevreden,

In dat ge eet.

Genesis 2. Lucas 10.

Het allereerste gebod der wereld beseft

Dat God almachtig wilde de mens geven

Verbood hij gulzigheid: En sprak mits dezen

Van alle bomen van het Paradijs zal ge eten wezen:

Maar van de boom der kennis (deed hij verklaring)

Der goede en kwade zal ge niet eten

Want wat dag je daarvan zal eten verwerven,

Sprak God tot Adam, De dood zal je sterven

Zo is in de wereldse erven gekomen dit leed:

Een man was er ook in purper en zijde gekleed

In lekker eten wilde hij zich dagelijks laven,

Hij stierf en hij is in de hel begraven. [131]

Havik en koekoek.

De havik spotte zeer met de koekoek

Die van lijf en pluimen beide gelijk waren

Zei dat hij liever met gewormte en al zulk gebrast

Zich aasde en genas:

Dan met vogelvlees op enige pas

door zijn kleimoedig hart en grote gevaar:

Het gebeurde in korte dagen, geen lange jaren

Zo de havik uitvloog naar vette duiven

Door de praktijk van de landman kwam in het bezwaren

Want hoe hij mocht gebaren,

Hij werd gevangen in het net van de landman:

Soms wordt een kwade schalk wel zijn schalksheid belet.

Tot de duiven van de landman kon hij toen niet meer plukken noch eten

Hij was in het net en zij uit zijn bedwang

En opdat er meer anderen van zouden vrezen

Heeft hij de havik uit een hoge toren gehangen

De koekoek die dit zag is met spoed derwaarts gegaan

En heeft hem gezegd, half gekkend, half beklaagd,

Gij die om vogelvlees nu hangt gevangen

Was het niet beter had ge naar wormpjes gejaagd?

Die gekkigheid waant wordt vaak gekkend geplaagd.

Dus beter is het vrij gerust en zeker te leven

Zijn zonder perikel, vrees of beven

Winnen redelijk zijn vertering

Dan zo ziel en lijf te pand geven

En niet veel zorgen of hier benevens

Anders goed begeren,

Want in zulk generen, hoe geronnen, gelopen,

Tot die waar die men met het lijf moet bekopen. [132]

[Vogelaar en het serpent]

Zulke spreidt zijn net,

Het vangen wordt hem belet.

Ecclesiasticus 27. Psalm 9.

Zo wie hem tot een put te maken helt

Zal daarin vallen en de hals breken

En wie een stootsteen zijn naaste stelt

Die zal zichzelf daartegen steken:

Ee wie anderen (naar de wijze man vermaan)

Strikken legt zal daardoor vergaan. [133]

Vogelaar en het serpent.

Een vogelaar die met zijn dubbele netten uitging

Alzo hij waande,

Om te verschalken veel kleine vogeltjes

Een soort te velde waart in zag hij staan

Dus hij snel, ras en wakker ter been,

Zijn netten uitspreidde over het algemeen:

Die tezamen te vangen was zijn vermeten

Maar hij heeft er gekregen niet een,

Want hij trad onvoorzien zonder weten,

Op een serpent, heeft hem in het been gebeten:

Dus neergezeten, de moed hem ontviel

Sommige te rijden waant en daar komt een stok in het wiel.

Het was toen geheel gedaan en verloren pijn

Die waande zoet hebben kreeg van het venijn

Klagende, steunende, hield lijdzaam gedoog,

Zijn voornemen was belet tot die termijn

End al het gevogelte dat dat vervloog:

Hij overdacht toen dat nooit loog

Die om andere te bedriegen deed zijn vermogen

En hoe subtiel hij zo’n voorstel zocht,

Dat hij zichzelf vond eerst bedrogen.

Zo men ook dagelijks ziet gebeuren

Die zich beuren

Om de onschuldige in hun net te krijgen

Met loze praktijken daarin verduren

In korte uren

Hen zulk voornemen wordt belet:

En zo in zijn opzet zulke meent dat hij faalt,

Zulk die niet waant die krijgt. En zulk die rijzen menen dalen. [134]

[Leeuw en wild varken]

Het verlies dat de ene schaadt,

De andere baat.

Paralipo. 15 en 20.

In God de Heer zijn hand is machtigheid

En niemand mag hem weerstaan

Versterkt u en laat uw handen mede

Niet slap worden tot enige plaats

Want naar uw werk zal ge loon ontvangen

Wilt afwijken gelijk, de hoogmoedig moed

Want tussen de hovaardige zijn altijd twisten.

Apocalyps. 2.

Diegene die overwint, sterk gelovig gezind

In alle nood

En zich dapper biedt zal niet gekwetst worden

Van de tweede dood.[135]

Leeuw en wild varken.

De leeuw fier gesteld

Die heeft op een veld

Het wilde varken ontmoet,

Geen van beiden laf

Maar straf tegen straf

Elkaar gegroet:

En als zijnde verhoedt

Het varken leverde strijd

De leeuw werd bebloed, dus had hij spijt

Is opgerezen met wrede moedige nijd

Alzo dat hij aanging

Elk ging zich dapper avonturieren

De gier die dit zag die werd verblijd

Dacht de schade van de ene is de andere zijn profijt

Hoopte hem zou geluk gebeuren

Op de leden

Ze streden

Om elk verscheuren

Lijf om lijf, lid om lid, snaktanden en snauwen

Zo ging daartoe een lang duren

De gier had niets anders dan te aanschouwen

Want toen ze na het vechten begonnen te verflauwen

Ze stonden stil als hard tegen hard,

De gier bleef hongerig en in rouw:

Zulks wacht naar de prooi die het zelf eerder wordt.

Insgelijks mag men verstaan in alle staten

Die God afgaan en zich op mensen verlaten

Het zal de vijand baten. [136]

[Wolf en kraanvogel]

Dat men doet de onbekende

Is verloren ten einde.

Spreuken 11.

Afgrijselijk is de Heer

Een kwaad hart

En zijn wil is in diegene zeer

Die eenvoudig wandelen gaat.

1 Johannes 2.

Wil ook elkaar niet lief hebben mensen gij

Met de woorden, noch ook met de tongen zede,

Maar staat de ene de andere minzaam bij

Met het werk en ook met de waarheid mede,

Doe zo ge wilde dat men u deed

Schuwt ondankbaarheid. [137]

Wolf en kraanvogel.

De snode wolf had gulzig een schaap verslonden

Waarvan dat hem een been in de krop dwars stak

Aan dieren en vogels aldus was gepijnigd

Kwam grommend

Zocht hij om raad, maar alom hem troost ontbrak,

Immers uiterlijk dat hij de kraanvogel aansprak

Om hulp, beloofde mooie giften te geven,

Die het been er met zijn hals uittrok

En heeft de wolf verlost van het sneven,

Geen weldaad behoort onbeloond te zijn gebleven

Wachtte en hoopte alzo de kraanvogel

Vergelding van de wolf te ontvangen

Liet hem schampende antwoorden weten

Hoe, sprak de wolf, hetzij van uw vermanen

Bedank me zelf, zonder ver te gaan

Dat ik u de hals niet heb afgebeten:

Ja, u naakt gepluimd en geheel opgegeten

Dus moet ge wel groot geluk besteden

Geheel zachtmoedig heb ik me tegen u gekweten

Vertrekt, kwel me niet, u zelf mag tevreden zijn,

Het is kwaad strijden tegen een die nooit deugd deed.

Ondankbaarheid is de vijand van de ziel

Die de deugden vermindert en laat versmaden,

Zichzelf zoekt ze en doet niemand bijstand

Zo is er ook een verlies der weldaden

De ondankbare zal niemand belonen, maar schaden

Zulke zijn veel vijanden, al spreken zij mooi:

Dus de mensen deugd doen al is het uit genade

Verwacht van hem niets, maar van de Heer loon. [138]

[Huisrat en oester]

Om het lekkere leven,

Komt menig in sneven.

Hebreeërs. 12 en Ecclesiasticus 23.

Om een spijs die Esau heeft gezocht

Heeft zijn recht der eerst geboorte verkocht

Maar beter bedacht heeft de wijze man gebeden

Heer neem van mij af de begeerlijkheden van de buik.

Ecclesiasticus 37.

Over alle spijs stort u niet uit

Want in veel spijzen zal ziekte zijn gelegen

En die begeerlijkheid zal voortkomen ziet

Tot die gehele ziekte wordt voldaan

Door gulzigheid die er zijn in de aardse wegen

Veel gestorven en komen in de nood bedwang

Maar die sober is zal zijn leven verlengen. [139]

Huisrat en oester.

Een huisrat hield weelderige staat

Van als verzadigt

Uit divers wildbraad

Daarin zou haar bottelarij triomferen

Nochtans te die plaats

Was ze niet tevreden

Kuur (?) deed haar kwade verleiding

Vond in haar raad

Dat ze om vernieuwen zich absenteerde

Zich te zeewaarts vermaken zou ordonneren

Daar aangekomen op de vlooienmarkt speculeerde

Is een oester gapende gebleken

Het was vette vis dacht de rat die derwaarts passeerde

En heeft er te om grijpen het hoofd binnen gestoken

De oester voelde in het gemoed, dus ras onbezweken

Sloot toe, de rat bleef in het bedwang

Door haar gulzigheid werd daar gekeken

Zou die waande te grijpen zelf was gevangen,

Brasserie overdadig laat vele ziekten ontvangen.

Insgelijks zijn sommige diegene die

In vette kuikens zich subiet er naar stellen

Om de minne van de brokken en lekkernij

Hun welvaart partij

Waarin ze verworteld blijven menig jaar

Als mestvarkens openbaar

Zichzelf met de tanden maken voorwaar

Die dus om lekkere morzels gedienstig slaven

Het graf waarin ze door schrokken en brokken duidelijk

Steven voor de tijd en worden erin begraven,

Zulke willen corruptie, met corruptie laven. [14]

[Het paard en het hert]

Tot hinderlijke zaken,

Wil u zich niet onderdanig maken.

3. Johannes, Epistel. Psalm. 74.

Mijn allerliefste waar gij gaat

Geenszins wil navolgen het kwaad

Maar dat goed is: Wie goed doet,

Die is uw God en in uw staat

Wil niet hoog verheffen uw gemoed.

Jeremia 49.

Uw harten hovaardig

Ongebogen,

En uw verwaandheid mede

Heeft u bedrogen. [141]

Het paard en het hert.

Een paard heeft tegen een hert gestreden

Die was volwassen en grof van leden

Het paard zag dat het tegen het hert niets vermocht

Heeft een akkerman tot zijn hulp gebeden

Die uit die plaats

Met hem zadel optuigde en breidel bracht,

Hij zadelde en breidelde alzo het paard zocht

Zat er op en vervolgde het hert openbaar,

Tenslotte die de akkerman te doorsteken geraakte

Het paard verblijde en gaf zichzelf de victorie daar,

Soms triomfeert men de strijd gewonnen, daar slagen navolgen.

Het paard bedankte de man voor de assistentie

Bad met grote referentie

Van hem te willen afgaan en vrij te laten gaan

Maar om daartoe te verstaan had hij geen intentie

Het paard gebreideld was en tot mijn gehoorzaamheid

Sprak de akkerman, moet ge voortaan nu staan

Het paard hinnikte, het beet, het schaafde, het wilde slaan,

Alsof het de man met gram gemoed had willen doden

Maar moest voor ijdele glorie zware dienst ontvangen

Want hij sprak naar het algemene schrijven,

Die hem eerst gewillig slaaf maakt zal slaaf blijven.

Dergelijke diegene die vrij zijn gesteld

Willen vervolgen en de armen deren

Om die overwinnen verzamelen het geld

Met loosheid, bedrog en met geweld

En dan zijn ze gekomen tot hun begeren:

Worden zelf overwonnen in zulk generen

Van een wreed monster ten einde beschaamd,

Hongerige gierigheid genaamd. [142]

[Vos en raaf]

De pluimstrijkers verdoven

En zal je niet geloven.

Psalm, 34.

Wie is hij die een goed leven begeert

En die graag had goede dagen?

Behoedt zijn tong voor alles dat deert

En laat zijn mond van niets bedrieglijk gewagen.

Ecclesiasticus 7.

Beter van een wijze zonder murmureren

Gestraft te zijn,

Dan door de dwaze zwetsers of flatteerder

Bedrogen te zijn. [143]

Vos en raaf.

Een pikzwarte raaf had een kaas genomen

Voor haar eigen bekomst

Waarmee dat ze op een boom zat geladen

De vos als een lepe schalkse parmantige dwaas

Dit zag en stapte derwaarts zonder tijd te verliezen

Hij dacht zichzelf van de prooi te verzadigen

Dus ging ze hem aldus prijzen tot zijn voordeel

Mooie raaf, iedereen zegt tot uw schade

Dat ge zwart zijt en nochtans is wit uw pluimage

Ja, witter dan sneeuw en boven die sieraden

Wilt ge tonen moed, kan goed zingen:

Dat sommigen graag horen, kan een fletser voortbrengen.

De raaf verwaand zwol op als een pad

Dat haar de vos aldus geprezen had

Vooral haar zang vol vrolijkheid

Zou dus beginnen zingen (dit was de grap)

Deed open haar bek, de kaas viel beneden:

De vos greep het en is er mee weg getreden,

IJdele bek, ijdele krop tot haar onvrede

Bleef de arme raaf geheel effen

Geduld moest ze alleen besteden

En de vos had van de smaak het beseffen

Leeg dalen zij die zich wanen te verheffen.

Pluimstrijkers ende flatteerders zijn geacht

Met de geveinsde tafel vrienden

Zo lang totdat het fortuin lacht

En dat men er geven heeft macht,

Duurt de pacht:

Dat ze tot hun profijt ooit meest dienden. [144]

[Hond en os]

Nijdigheid ontvreemd,

En zichzelf eet.

1 Johannes. 2. Ecclesiasticus. 9. Leviticus. 19.

Wie zijn broeder haat, wandelt in duisterheid waan

En weet niet waar dat hij gaat

Haat en nijd zullen beide tezamen vergaan

Dus u broeder in het hart niet haat,

Spreuken 22.

Eet met geen nijdig mens geen brood

Hij zal wel zeggen eet en drinkt

En zijn hart wil mogelijk wel zijn dood

Dat hij niet weet dat hij te vonnis denkt. [145]

Hond en os.

En nijdige slokker, afgunstige hond

Op een hoop hooi stond

Die hem geenszins mocht helpen iets

Een os was er graag bij geraakt

Maar deze hond hield het (straf bassende) vrij

En wilde van hem hebben iets

Aan allen zijden nauw bespiedt

Of de os er had ingebeten

Wat niet is geschied

De os leed verdriet, sprak pot-hond ziet,

Ge dient er met knuppels zelf afgesmeten

Want ge spaart en bewaart dat ge zelf niet kan eten.

Insgelijks is het duidelijk

De nijdige voorwaar

Het welvaren van anderen niet begeert

Hoewel nochtans te geen tijd

Daar hij enig profijt

Mag hebben, dan hen afgunstig deert

Hebben ook onwaarde

Onder de zon,

Zich iemand zo geneert

Die zichzelf behelpen kunnen

En niets gunnen

Dat de behoeftige ter nood iets gebruiken

Dan zaken die ze zelf niet kunnen gebruiken

De nijdige hun eigen hart verstuiken.

De grootste wraak die u mag geschieden

Van diegene die u benijdt

Is dat ge goed doet en zijn gezelschap vlieden

En vlijtig bemint uw eigen profijt, [146]

[Beer en bijen]

Liever wat verdragen,

Dan vijandschap verkregen.

1. Petrus. 1.

AL is het dat ge nu wat tijd lijdt

En op de wereld wordt gekweld en vertreden

Ge zal u verheugen en verblijd wezen

Op dat die beproeving van uw geloof altijd

Kostbaarder dan goud mag gevonden worden.

Spreuken 16.

Beter is een die lijdzaam wezen kan

Dan een sterke man,

En die zijn moed kan bedwingen in vrede

Is sterker dan:

De overwinnaar van burchten en steden. [147]

Beer en bijen.

De beer had graag een portie honing gehaald

Zo hij deed zonder falen

Dus werd hij bestormd en van de bijen gestraald

Waardoor hij haastig wreed gram is geworden:

Waardoor in wederwraak betaald

Heeft al die bijen huizen onder de voeten getreden

Alle bijen in gedruis die uitvlogen

Eerst zagen ze hun huizen verdorven openbaar

Hun nood-kost wegdragen (zo wilde je het invullen)

En onnoemelijk veel jonge bijen gedood hierna

Zijn hem alle op het lijf gezwermd, gezeten in zijn haar

Alsof het lijf kostte, goed of eer, moest men toezien daar.

Zijn pels was dik eer ze daardoor kropen

Hem te min mogen deren was al zijn hoop

Maar hoofd, ogen, oren, muil hebben ze meest bezocht

Daaraan gewrocht:

Daar kreeg hij terdege scherp stralende nopen

Voor het zoete gelaafd met bittere siropen

Op zo’n wijze was hij haast der dood gebracht:

Hij verschudde zijn vel en is weg sluipende ontkomen

Zei tegen zichzelf in het vertrekken,

Hoe veel te beter was het geweest (had me goed gedacht)

Een straal verdragen, dan zoveel vijanden wekken

Zulke wordt gewond, het mag een hond of kat aflikken.

Zo is het ook beter het letsel lijdzaam te verdragen

Wat inbrengt meer baten

Dan wraak gierig te zijn met kijven of slagen

Vloeken en plagen

En vijanden opstoken in korte dagen

Die eerst vredig zaten. [148]

[Havik en nachtegaal]

Noodzaak aanvaard

En ijdelheid weert.

1. Koningen 2.

Wil niet afkeren naar ijdele dingen

Die u geenszins zullen baten

Noch mogen geen verlossing aanbrengen

Want ze zijn ijdel boven maten.

Psalm. 143.

De mens is de ijdelheid vergeleken

En zulke is hij,

Zijn dagen als een schaduw bezweken

Gaan voorbij. [149]

Havik en nachtegaal.

Een hongerige havik greep in zijn ontmoeting

Een goede nachtegaal

Die mensen en vogels verheugen doet

Die hij meende te plukken en bederven

Maar de nachtegaal bad met vloeien zoet

Dat hij mocht gratie van hem verwerven:

Hij zou (zang hij hem) in alle plaatsen en erven

Hem dienen, eren en doen alles dat hij wilde,

Die in de handen van de vijand is die is in het beloven mild.

Deze reden de havik genoeg behaagde

Dus hij vroege:

Wat dienst dat hij hem zou bewijzen?

Ik zal u (de nachtegaal toen gewaagde)

Uit de borst gaan zingen tot de geest vervrolijken

Een vrolijk lied die ge zal prijzen:

Neen (zei de havik) dat begeer ik niet

Het gezang kan mij de buil niet spijzigen

Na dat de buik vol is smaakt best een lied.

Insgelijks zal men vlijtig waken

Om te krijgen het noodzakelijke:

Dan achten op de ijdele genoeglijkheden

Die de jongleurs en die lichte vogels maken,

En zo aan geld geraken:

Gekkende met die zo hun geld besteden. [150]

[Stier en muis]

Van uw vijand wacht,

Hoe klein hij is geacht.

2. Koningen 3. a 9. Ecclesiasticus 12. b 15. Jeremia 41. 2 6.

Een vijand met zijn ogen wenken doet

En u gunstige groet:

Maar is het dat hij tijd vindt voorwaar

Zo zal hij niet verzadigd worden van bloed

En is het dat u kwade avonturen navolgt,

Zo is hij de eerste in het verweer daar

En onder de schijn van u te helpen uit de nood

Z brengt hij u zelf in de dood. [151]

Stier en muis.

De stier

Zeer fier

Verhief zich en maakte breed

Zijn gelijke niet kwansuis

Een muis

Hem beet

In de voet

Was gram dat ze kwam en hem zo leed deed,

Werd verwarmd en verwarmd zeer heet,

Wreed

In zijn bloed.

Zo vlood ter nood met de grootste spoedt

Verstandig, sterk gemoed naar haar holletje vrij,

Vol toorn met zijn horens had ze hem graag gegroet:

Maar mocht zo hij iets zocht,

Niet

Met zijn bolletje bij

Voor het hol staan

Waande

Hem zeer dat hij

Eens haar in het getreurde door rancune zou brengen

Het hol haar bedekte, met hem gekte en zei waarom

Die ge ten einde

Eer gij het meent

Niet zou mogen bespringen

Het zijn oude dingen, moet men verstaan

Dan mag gaan

Bleven geschreven met algemene pennen,

Hoe sterk in zijn perk iemand in het omringen,

Niemand zal zijn kleine vijand kennen. [152]

[Wolf en het lammetje]

De kwade zoekt alle oorzaken.

Op de onschuldige om wraak te doen.

Genesis 9.

Wie van de mensen zal zijn bloed gestort hebben

Zijn bloed zal bij de mensen gestort zijn daar

Want God heeft (als Heer almachtig en goed)

De mens naar zijn beeld gemaakt voorwaar.

Mattheus 5.

Zo wie hij is, die zonder zaak op enige termijn

Om op zij broeder vergrammen hem doet pijn

Diezelfde zal waardig zijn,

Van het oordeel gepijnigd te zijn. [153]

Wolf en het lammetje.

Een grijpgulzige wolf kwaad van manieren

En een onschuldig goed lammetje

Dronken beide tezamen uit een rivier

De wolf boven en lammetje goedertieren

Beneden stond:

De wolf meest zocht het lammetjes bloed

Zei dat het water beroerde met zijn voeten

Ik doe het niet (zei het lammetje met grote ootmoed)

Ik beneden, kan naar op waart niet beroeren

Die twist zoekt zal altijd eerst rumoeren.

Het baatte het lammetje geen excuus

Noch murmelen,

Gesmeekt, gehoopt, genegen, gebeden,

Het werd van de wolf verbeten zonder gratie

En had zijn bloed en was tevreden:

Insgelijks gebeurt het te menige plaatsen

De onschuldige (al doet hij niemand kwaad)

Moet buigzaam wezen en tevreden zijn

Dat men hem toeschrijft menige voze daad,

Daar de tuin het laagste is meest overgaat.

Ook mede komt men licht te na

De machtige met een kleine zaak

Waardoor ze nemen oorzaak openbaar

Waarmee ze de onschuldige in wenen brengen

Het meeste gelijk willen zij houden alleen

Het moet alles goed zijn, dat wordt bij hen gedaan:

Ieder die ertegenop staat die is recht een,

Wiens regering niet lang zal staan. [154]

[Arend en raaf]

Boven uw macht iets,

Wil grijpen niet.

Ecclesiasticus 3, Spreuken 25.

Dingen hoger dan gij wil die niet zoeken

Noch die sterker zijn ge niet onderwinden zal

Maar wil veel eer met zorgvuldig verkloeken

Dat u God bevolen heef altijd bedenken

En in veel van zijn werken zeer verwonderen ver

Wilt niet curieus zijn maar u bedwingen:

Want het is u niet nodig om bevrijd te wezen

Met uw ogen verborgen dingen te zien. [155]

Arend en raaf.

De arend kwam van hoog gevlogen

Naar een jong lammetje was hij genegen

Vlug daarop te bijten heeft zich gebogen,

En zijn scherpe klauwen in de wol geslagen

Vast greep en heeft het in de lucht weggedragen:

De raaf zag dit en wilde het na doen,

Koos een schaap om te grijpen buiten het behoorlijk plegen

Verwarde in de muil, het was om te dragen te zwaar

Hoe ze meer vloog om weg te vliegen hoe meer ze verwarde daar

Waande te hebben klaar, maar bleef in het verdriet

De ene heeft geluk daar een ander op ziet.

Schaapherder die dit zag nam derwaarts zijn gang

De raaf meende hij te grijpen, was ter wol gevangen

En heeft het er af gegrepen met de hand:

Hoe ze trok en vloog, ze bleef in bedwang

De herder heeft haar gekort wiekt en wierp ze aan een kant

Mocht toen wandelen daar achter het land

Zonder ver te vliegen en nederwaarts te kijken,

Het is geen reden, mag wezen het verstand

Dat we ons willen bij onze meesters vergelijken

Die boven zijn macht heft het zal hem bezwijken.

Ook mede vindt men gierige dwazen

Die de machtige hebben zien doen profijt

Willen grote zakken vullen met ijdel kabassen

Hebben geen macht te geen tijd:

Menig ook zijn kostbare jeugd verslijt

In begrijpen veel zaken boven zijn kracht,

Waarin hij verward blijft: Dus wie ge zijt,

Aanvaardt niet te doen boven uw macht. [156]

[Zeug en wolf]

In een geveinsde vriend,

Geen vertrouwen dient.

Spreuken 29. Deuteronomium. 27.

Een dubbel mens, ik bedoel diegene

Die met smekende woorden zijn vriend kan groeten

En het geveinsde aanspreken is gewoon

Slacht die uitspreidt een net tot zijn voeten

Vermaledijde boeten worden zijn toeverlaat

Die al heimelijk zo zijn naaste slaat,

Ecclesiasticus 22.

Houdt trouw met uw vriend gestadig ter deugd

In zijn armoe opdat ge ook ten aanschouwen

In zijn goede verblijden mag,

En in de tijd van zijn lijden blijf hem getrouw. [157]

Zeug en wolf.

Ten einde van een verpozen daar het niet was woest,

Als het wezen moest,

Om vijgen

Een zeug zou neer liggen

Wat bij de wolf listig werd bespied,

Om die te assisteren kwam vleien en flatteren,

Met beloften presenteren,

Haar in bijstand te zijn in het zware verdriet

Maar de zeug begeerde hem geenszins niet

Nochtans andermaal zei, De wolf dat hij wachtte

Om voor het bezwaren (wat haar misviel)

Te helpen bewaren haar biggetjes ziet:

De zeug grolde van het zeggen en liet niet af

De wolf snakte ernaar want ze was gram

Dat hij daar openbaar tot geen oorzaak iets

Dan om haar jonge biggetjes verslinden kwam

Het was het beste dat hij tot zijn nest het vertrekken nam,

Want men zou er niets doen voor hij was gegaan

De zeug gaf er verweer straffer dan schaap of lam

Hij vertrok en ze sprak; zoek elders uw profijt

Want mijn jonge biggetjes zijn onder mij bevrijd,

En zullen zijn altijd.

Insgelijks zijn er mensen die men niet zal geloven

Die anderen kunnen met mooie woorden verdoven

Vriendschap schijnen te vergen met een verkloeken

Maar het hart heeft de bedoeling om bedrog te slaan

Zulk van het zijne te beroven:

En hun eigen profijt daarin te zoeken. [158]

[De hovaardige muilezel]

In het weelderig beseffen

Zal u zich niet verheffen.

Ecclesiasticus 6.

In gedachten verheft u niet te geen uur

Als een stier dat uw macht bij avonturen,

Niet omgestoken wordt door dwaasheid

Dat die uw bladeren eet en tot meer bezuren,

Uw vruchten bederft en gij verlaten wordt mede:

Gelijk een dorre boom in de woestijnen plaatsen.

Jacobus 4.

De hovaardige mensen God weerstaat

En de ootmoedige geeft hij gratie

De hovaardij is walgend, stinkend en kwaad

Voor God en de mens te elke spatie. [159]

[De hovaardige muilezel.

Een muilezel goed gekoesterd in goeden pass

Onder goede huis zaak

Te stal stond van graan en hooi goed gestoffeerd

Zichzelf te gemak deed en weelderig was

Ongewoon te gaan tot haar taak

Dan rijden ten brassen,

Heeft dus in zichzelf geglorieerd

Dacht ik ben gegenereerd

Van een mooi paard edel en krachtig

Vol kloekheid, snel om te lopen geordonneerd

Als ik er toe verzocht was ben ik het machtig

Die zich te hoog verheffen ziet men dalen krachtig.

Te ene tijd hield ze zich aldus in waarde

Was gebracht tussen de lichte paarden

Om een koers te lopen licht en snel

Had het hart maar niet de benen die dat begeerden

Noch konden aanvaarden,

Om enigszins te volbrengen haar zotte voorstel

Dus bleef in het gekweel

Het overmoedig vel:

Toen bekende ze dat ze van niemand anders

Dan van een ezel was voortgebracht

Beschaamt onder de paarden en wilde wel

Zulke verwaandheid nooit te hebben gedacht

Onder de hoogmoedige dient geen ootmoed gezocht.

Fortuin maakt menigeen in het welvaren

Zo moedig zodat hij zichzelf niet kent

Noch zelf niet wil weten wie zijn voorouders waren

Zo ziende blind

Worden zij in het weelderige aardse regiment. [160]

[Arend en slak]

Zulk hoogheid verkiest,

Die er het leven bij verliest.

Job. 11. Jeremia 50. Lucas 12. 4. Koningen14.

Een ijdel mens wordt tot hovaardij opgeheven

Maar die hovaardige zal vallen voorwaar

Want bij hem is niemand over gebleven

Diegene die zich zal oprichten daar

Wil u zich dus niet in de hoogte verheffen, maar

Standvastig eenparig:

Met uw eer tevreden zijn en gesust,

In uw huis zit stil en goed gerust. [161]

Arend en slak.

Het begon eens de slak geheel te verdrieten

Op der aarde te kruipen lange dagen

Dus wenste dat zich uit de aardse plek

Iemand sterk omhoog in de lucht wilde dragen

Beloofde zulk te schenken tot zijn welbehagen

Een zeer kostbare steen van verre landouwen

De arend die dit hoorde greep ze zonder versagen

Vloog er mee in de lucht onbeschadigd onder zijn klauwen

Hetzij (dacht de slak) het mag me wel berouwen

Dat ik op de aarde zo ellendig was

Elk mocht mijn wegen en kruipen aanschouwen

In de sneeuw zag men ook merkelijk mijn pas

Ook was ik vaak betrapt in het gras.

De slak was een poos tijd in de lucht opgeheven

Heeft vreugde bedreven, het dacht haar weeldig leven

Maar de arend eiste haar de belofte goed rondt

De slak trok het hoofd in, want helaas om te geven

Was ze niet gestoffeerd, wat haar werd ongezond:

De arend dus vergramt in zijn krachtige grond

De slak had in de lucht niet lang feest

Want tussen zijn klauwen heeft hij haar terstond

In stukken geduwd: Deze slak gewond,

Riep met zeer verstoorden geest:

Het is klein om iets te beloven, maar te doen is het grootste.

Zo insgelijks met sommige mensen geschiedt

Indien zij ootmoedig waren gebleven in hun staat

Vrij en in zekerheid gerust waren ze niet gevallen

In veel perikelen zwaar en lastig verdriet

Ja, het leven verkort en gestorven kwade dood. [162]

[Pauwen en ekster]

Op andere goede lieden

Draag geen moed.

Ecclesiasticus 11. a 4. Act. 12. c 21.

In de dag van uw eer

Zal ge u niet verheerlijken

Tot hovaardij u keren:

Noch in uw mooie kleren

U enigszins gloriëren:

Mar u meer vernederen.

Apocalyps 16.

Die zijn kleren bewaart, zalig is hij

Opdat hij onvrij

Niet naakt wandelt en mits dien:

Dat ze zijn lelijkheid niet zien. [163]

Pauwen en ekster.

De ekster was niet tevreden met zijn pluimen

Opgeheven in moed

Heeft zich met de pluimen van een pauw bekleed

Vertoonde zich daarmee in veel passages

Hoog stappend en ging zo mooi en breed,

Van de andere ekster deed het een geheel afscheid

Wilde in het gezelschap van pauwen verkeren:

Dus heeft hij zich zo mooi derwaarts bereid

En dacht in zijn beleid,

Zouden hem (als hun metgezellen) eren:

Een dief mag wel schuilen onder mooie kleren.

De ekster ging terstond en wachtte niet langer

Hij dacht hij was een pauw in vlees en aderen

Dus kwam hij goed gestemd

Daar veel pauwen tezamen stonden

Hem zagen zo gekleed, niet naar gebruik

Vielen hem dapper aan en hebben hem geheel gepluimd

Stelden hem bloot van boven tot beneden

Naakt dansend is hij met schande geruimd

Zijn gelijke te zoeken moest hij zijn tevreden:

Meest de hovaardige geesten zijn vol ijdelheden.

Omring uw hoofd geheel met laurieren

Bedek uw lijf en wil het versieren

Met gesteenten of kostbaar goud

Het baat niet een haar

Zijt gij heden in manieren

Een boer in uw hanteren,

Boer bent ge en blijf eenparig een boer

Hoe ge u verkleedt uw wezen volgt u na. [164]

[Arbeider en zijn honden]

Redelijk altijd,

Op uw huisgezin zijt.

Ecclesiasticus 7.

Hen je beesten, draag er op uw oogmerk

Te haastig zal je ze niet doden,

En is het dat ze u meer dan in het werk

Profijtelijk zijn, laat ze bij u blijven.

Ecclesiasticus 4.

Wil geenszins binnen uw woonstee of erfdeel

Als een leeuw zijn, wreed gezind op enig termijn

Omverwerpen diegene die onder u zijn:

Maar discreet tonen een vriendelijk aanschijn. [165]

Arbeider en zijn honden.

Een arbeider die de noodzaak heeft gedeerd

Veel te hebben verteerd,

Bracht lammeren, schapen en jonge kalveren ter dood

Die hij insgelijks alle tezamen heeft op gesmeerd

Bij de warme haard,

Zodat hem niets meer overschoot

Dan twee ossen die hem hielpen in de nood

Om zijn land te bewerken en geld en te maken

Waarmee hij mocht krijgen zijn dagelijkse brood

Maar heeft die beide om eten ook neergeveld

Ten uiterste lijden meest het onschuldige geweld.

Zijn hofhonden die dit zagen elk de anderen spraken

Wat willen wij doen? Wat zullen wij maken?

Nadat onze meester zo onredelijk is

Dat hij niets spaart in zijn noodzaken

Maar wil alles kaken

Wij honden zullen er ook niet aan voorbij gaan

Alles is opgegeten, had hij u en mij

Dus laat ons gaan schooien over veld en landen,

Daar we van zulke schrokker worden vrij:

Beter op tijd te vluchten dan in handen te komen.

Insgelijks zal men het gezelschap vlieden

Van die hun eigen huisgenoten misbieden

En diegene die ze doen enig leed:

Want ontgaan al zulke lieden

Al mag er een mooie gelaat geschieden

Zo men het vaak weet,

Tegen anderen ook wreed zullen wezen. [166]

[Schaapherder leugenaar]

Die zich gewend tot liegen zo men ziet,

Als hij waar zegt gelooft men hem niet.

Spreuken 10 en 21.

Wie zijn tong en mond bewaart met vrede

Die bewaart zijn ziel van benauwdheid

In veel spreken te alle plaatsen

Zullen falen geen gebreken of zonden

Maar die zijn lippen regeert is voorzichtig gevonden.

Spreuken 29.

Een prins diegene graag hoort

De leugenaar woord

Al zijn dienaars zal hij hebben ongoddelijk voort. [167]

Schaapherder leugenaar.

Op een gebergte van liefelijke aard

Een schaapherder heeft zijn schaapjes bewaard

Vlijtig bijeen gepaard

En ook voor zijn lammetjes had hij deugd

Maakte vaak zijn buren bang

Als een meester jonker leugenachtige klucht

Riep, tierde hoog in de lucht,

Dat er een wolf was onder de schapen

Ze kwamen toe gelopen door dit gerucht

Geen wolf zagen, mochten tevergeefs staan gapen:

Zulke gekken komen zichzelf tot schimpen betrappen.

Vaak speelde hij met een leugenachtige bek

Hem deze kekke,

Het gebeurde, de wolf kwam eens ter plekke

Hongerig, bloedgierig, verwoed en verstoort,

Eer dat de herder het zag en greep een schaap bij de nek,

Schoof weg een verre trek

Dat zag hij en riep om hulp toen rechtsvoor

Maar al had hij geroepen brand, verkracht en moord,

Ze dachten het was een klucht, dus er niemand kwam

Van zijn buren heeft het niemand gehoord,

De wolf kreeg noch het beste tiende lam

Te veel bieden, leugens maken het volk gram.

Insgelijks hoe waarachtig een mens in zijn spreken

Is hij een andere tijd met leugens om gegaan

Men zal hem niet geloven, maar versteken:

Zulke loon van zijn voor-gebrek zal ontvangen. [168]

(Hert en ossen]

Fortuin versteekt

Die het aan moed ontbreekt.

Ecclesiasticus in het eerste en 7^de.

Wil niet kleinmoedig wezen in uw moed

Maar doe de vrees van de heer voor de ogen

Want de vrees des Heer is een glorie verheven

Vreugde, blijdschap, kroon der verheuging zoet

Die is het hart goed

Genoegen zal aandoen en geven

Boven dien blijdschap beseffen

En vreugde in lengte der dagen geven

Wel zijn zonder sneven in zijn uiterste tijd

En worden in de dag van zijn sterven gezegend. [169]

Hert en ossen.

Een hert was van de honden gejaagd over berg en dal

Vlood in een stal,

Daar dat diverse ossen stonden gebonden

Hen hartelijk bad dat hij onder hen al

Mocht ook bewaard zijn en niet gevonden

Van jagers noch honden:

Een os sprak tot hem terzelfder stonden

Dat hij daar niet vrij was naar hun zin

Mitsgaders dat (nam de anderen te oorkonden)

Meester en knapen kwamen daar dagelijks uit en in,

Het hert dacht niettemin:

Wie avonturiert die gebeurt schade of gewin.

Hij bleef, geenszins wilde het nemen uit de schuur

Hij dacht het lijf te behouden of het leven te laten

Meende loos te doen en ging liggen onder het hooi

Waarvan vaak per dag de ossen van aten:

De meester kwam in de stal, zou naar het hooi vatten

Vond dat er een gehoornd hert onder lag

Zich rekte en waande toen te schuiven zijn straten

Maar moest daar voleindigen zijn laatste dag

Dat hij blijven moest, hij zag

Dus deze klaagde:

Dwaas is die niet vliedt als hij uit de nood vlieden mag.

Insgelijks zijn er mensen ter wereld binnen

Zo bevreesd en kleinmoedig van zinnen

Als zij komen en beginnen in enig bezwaar

T’ Perikel op tijd schuwen, niet beminnen

Wat de oorzaak is dat zij in lijden vallen daarna. [170]

[Kat en het hanen kuiken]

Geen oorzaak zoeken,

Om kwaad laten roeken.

Job 36.

Laat u van die gramschap niet overwinnen

Dat ge met die kwade zinnen

Om iemand te verdrukken iets zou beginnen

Romeinen 2.

Gramschap en onwaardigheid

Tribulatie en bangheid mede

In alle zielen van de mensen die kwaad doen

Maar glorie, eer en vrede,

Alle diegene die goed doen. [171]

Kat en het hanen kuiken.

Een kat heeft

Het hanen kuiken bespied

Met open klauwen vast gegrepen

Zei het had gesneefd

Oneerlijk geleefd,

Dus moest het verdriet

Daarom lijden en worden aangetast,

Heeft gedaan als een onredelijke gast

Vaak zijn moeder en zijn zusters besprongen:

Met kraaien ook de slapers grote last deed

Dus het einde van het vers moest van hem zijn gezongen

Die in de handen van de vijand is die is zeer bedwongen.

Het hanen kuiken bad

Zeer op dat pas

Opdat het gratie zoude mogen ontvangen

Want het zei plat

En deerlijk dat

Zijn natuur was,

Hetgeen hij gedaan had en dus niets misdaan,

Het kraaien baatte al niet, maar het moest aanstaan

De kat hield haar vast voor een snode ellendige

Ze beet het kuiken de nek in, het mocht niet ontgaan

Want zat erop met zijn klauwen te stijf:

Zonder schuld behoort men niemand te nemen het lijf.

Insgelijks gebeurt daar men de pik op krijgt

Men woede aantijgt

Hetzij beschuldigd, onschuldig is in de ogen groot

Het baat ervoor gebeden of dat men nijgt,

Weer bij klacht of dat zulke bezwijkt:

Elk roept bloedgierigste hem te hebben dood. [172]

[Het scharminkel en zijn jongen]

Ge zal u geenszins spoeden,

Om kinderen lekker te voeden.

Ecclesiasticus. 16.

Verheugt u in vele kinderen niet zeer

Is het dat ze zijn tot on-goddelijkheid verheven

Een alleen dat God vreest is meer waard voor de Heer

Dan duizend ongoddelijke kinderen verkregen

Beter is het ook in de aardse wegen

Zonder kinderen te sterven hoe hoog van staat,

Dan ongoddelijke kinderen achterlaten.

Collo. 3. b 21. Efeze. 6. a 4.

Gij vaders terg uw kinderen niet

En verwek ze niet zeer tot gramschap

Opdat ze niet moedeloos komen in verdriet,

Maar voed ze op in het woord van God de Heer. [173]

Het scharminkel en zijn jongen.

De aap had twee scharminkels jongen

De ene had ze lief en op de andere droeg ze een haat

Met de liefste heeft ze gehuppeld, gesprongen

In de armen gewrongen:

De verstekeling onwaardig van zich gedwongen

Wat aan haar niet vond troost noch toeverlaat:

De liefste gekoesterd en delicaat

Was goed, lieftallig, gevleid en gestreken,

Wat te ene deed was alles goed en wat de ander deed kwaad:

De verstekeling bleef fraai, de liefste kreeg vele gebreken

Eindelijk voorzien heeft ze de moord gestoken

Het was vol kwade streken en het wilde elk hinderen.

Insgelijks pogen de ouders druk te besteden

Dat zij niet discreet zich vermijden

Hun kinderen lief te hebben zonder reden

Hoe pittiger zij erin zijn er zelf in verblijden

Lekker opvoeden en niet kastijden

Maar laten ze als bomen zonder te snoeien opgroeien

Mits daardoor eer de volwassen jaren aankomen

Rechtvaardig plukt de vrucht van hun jonkheid bloei

Dus zal niemand zich met kastijden vermoeien

Want redelijk gebruikt doet hen geen grief:

Wie de roede spaart aan zijn kinderen heeft ze niet lief. [174]

[De ezel geladen met spijs]

Het goed dat u toebehoort,

Gebruik het voort.

Jacobus in het eerste.

Iedereen is getemperd en laat zich bevangen

En wordt opgestookt door zijn eigen begeren

Als hij die begeerlijkheid daarna heeft ontvangen

Baart zo zonde in hun generen

Lastig groot:

Maar als die zonden volbrengt zijn die kan deren

Is kwalijk om te weren,

Wint de dood.

Psalm. 61.

Indien dat u rijkdom toevloeit,

U uw hart daar niet op stellen moet. [175]

De ezel geladen met spijs.

Een rijkaard boer en een bengel hebben grote rijkdom

Ongelijk meer dan sommigen

Buik sparend mager en gaan met een rabauwen kleed

Vul zorgen zich verladen op de aardse dijk krom

Die met blijde hart nooit een snee brood sneed

Noch goede bete beet

Altijd sober pappende, anders was het hem leed

Op wie gelijkt al zulke een? Een grote ezel

Was een slaaf van het goed, met bloed en zweet

Nauwelijks durfde gebruiken dat een ander overschoot

Drinkt liever water en eet beschimmelt brood

Ellendig tot de dood:

Want zo een als een ezel is een slaaf van de aarde

Met spijs en drank gaat geladen tot andere zijn nood

Gaat zelf in het veld distels en kaarden eten,

Wordt vaak verkwist dat de voorouders spaarden.

Insgelijks als een die me de vinnige paarden

Een ezel in het besluiten

Wel wezen moet

Die niet durft te gebruiken

Zijn zelfde eigen goed:

Mar vinnig en onverstandig

Dat spaarzaam besteedt

Veel zorgen doet

En mager eet,

Hoe meer met koffers en zakken bepakt,

Hoop op hoop gepakt

Gaat, staat, droef troostend geleidt:

Nimmermeer bevrijdt. [167]

[Vos en bok]

Het einde van uw werken,

Wilt aanmerken.

Deuteronomium 32.

Voor bepeinst en wees voorzienig mede

Dat men tot u waart niets zegt door het mishagen

Het is een volk zonder raad en voorzienigheid

Och of ze wijs waren en verstonden te alle dagen,

En hun uiterste goed voorzagen.

Ecclesiasticus 7.

In al uw werken zorgvuldig vrij

Bedenk wu uiterste, zie goed toe

En in de eeuwigheid zal gij

Zondigen niet. [177]

Vos en bok.

Maar uit een half vol stenen put ging vos en bok drinken

Lieten zich de ene na de andere zinken

Totdat ze tot het water beide waren beneden

Gedronken, begon men er aan uit geraken te denken

De vos de bok bad te staan overeind op zijn leden

Vos op zijn hoofd sprong en zo voort er uit met lichtheden

Had beloofd zou de bok er daarna uittrekken

Gekte met hem met zijn wijze baard tot zijn onvrede

En allen te die plaats

Liet hem vandaag in het water weken

Menige wordt er bedrogen door mooi listig smeken.

De vos gekte en vertrooste de patiënt

Hem van boven omtrent

Berispte dat hij niet wijzer was geweest

Noch voorzieniger het einde had voor bedacht

Hoe zorgvuldig ginds

Zijn uit raken mocht zijn geschied,

De vos vertrok daarna en liet de bok staan

Hij mocht raad zoeken (zei de vos) in zijn baard

De bok wist geen middel, bleef in het verdriet

Hoe hem anders deert iets

Was immers daar van het vuur bewaard:

Die het einde voor bedenkt heeft een wijze aard.

Zo is het al genoeg veel begin

Ter wereld binnen

En daarin onzorgvuldig beramen:

Maar het is meest nodig met voor bedachte zinnen

Om zwarigheid te verdunnen,

En gerustheid te winnen

Voor bedenken hoe alle dingen een einde mag nemen. [178]

[Schildpad en haas]

Zorg vlijtig gezind

Sterk voornemen overwint.

1. Corinthiërs 9.

Diegene die lopen ter baan met hopen

Zo elk is wijs

Allemaal om te winnen ze lopen

Maar een behaalt de prijs

Die vlijtige voortgaat in het lopen verheugd:

En loopt zo dat hij het verkrijgen mag.

Ecclesiasticus 3.

In al uw werken wees snel boven al,

En geen ziekte overkomen zal. [179]

Schildpad en haas.

De haas was bij de schildpad gezeten

Heeft haar traagheid verweten

En dat hij in de voeten was rasser en snel,

Heeft tegen haar een voorgesteld een weg te doen vermeten

Ongelijk dan de schildpad zou wel

De haas van prijs deed een voorstel

En gegeven de lengte die er het eerst zou geraken

Zou de prijs winnen en niemand anders

Beide hebben toegestemd in de zaak

Loos is hij die goed op zijn hoede kan waken.

Het ging door, de haas naar zijn leger vertrok

Rusten op zijn gemak

Op zijn lichte loop stelde hij geheel de zinnen

Maar in de schildpad geen vlijt ontbrak

Al mooi geleidelijk aan zou beginnen:

De haas die dacht op tijd te winnen

Op zijn eigen beminnen

ճ Morgens uitliep en meende de eerste te zijn: maar

Eer dat hij tenslotte raakte binnen,

Ontmoette hij daar de schildpad en keerde

Die op zichzelf vertrouwt staat wankelbaar.

Insgelijks zaken beminnen met haastigheid

Zorgvuldige zede

En met moed daarin verduren

Zullen beter worden volbracht met vrede

Dan dat het op wankelbare sterkte deed

Van ras voornemen kan nooit een goed einde gebeuren

Maar geleidelijk aan voortgaan achterhaalt het alleen beuren. [180]

[Van twee ratten]

In armoede zede,

Is grote gerustheid.

Ecclesiasticus 4.

Beter is een handvol met rust

Dan beide handen vol met smart

De arbeid, de pijnlijke onlust

Van het hart.

1 Johannes 2.

De wereld lijdt met al haar goed

Hoe weelderige voorspoed

En haar begeerlijkheden die ook vergaan

Maar zo wie de wil Gods doet,

Die blijft in de eeuwigheid staan. [181]

Van twee ratten.

Een stadse rat zich eens te vermeien stelde

Buiten de poorten te velde,

Een landrat bevond zich onder hen beiden

Zijn verzameld om hun te vertoeven versnelde

Van graantjes en morzelen het banket te bereiden

Hoe (sprak de stadse rat) laat ons van hier scheiden

Het is hier te magen, ik zal u anders onthalen

In mijn weelderige paleis, u in het vette kot leiden

Daar lekkere vette spijs is van veel soorten

Ze ging er mee logeren en het haar zeggen liet:

In weelde, ligt de meeste rustigheid niet.

De stadse thuis gekomen tezamen op een hopen

Van in de onderaardse gang mogen vrolijk triomferen

Zijn heimelijk en listig binnen geslopen

En de stadse ging er haar banket ordonneren:

Van brood, spek, gebraden smout, vettig stofferen,

Van vlees, boter, kaas en de andere kost fraai en fijn

Het gebeurde (dus meende ze gerust te banketteren)

De kelder-knaap kwam daar haastig wijn halen

Vrees deed toen de landrat pijn

Dus moest ze vluchtend zijn, niet vreesde leden,

Hij leeft zeer gerust die met het kleine is tevreden.

De landrat sprak toen ze was vertrokken

Niet lang bij de stadse blijven in het gemoed

Om zo ongerust te leven bij de vette brokken

Wilde weg vandaar zou gauw met haastige spoed

Liever met haar magere kost te zijn gevoed

Dan in zulke bedwang vettig etende en gebleven

En eens onvoorziens mogen komen in sneuen

Of te laten het leven. [182]

[De wouw die ziek lag]

Eer men God bewegen moet

In voorspoed en tegenspoed.

Job. 2.

Is het zo dat we van Gods hand

Ontvangen het goede,

Waarom zullen we ook niet met dankbaar verstand

En blijde gemoed:

Het kwaad ook niet ontvangen in tegenspoed.

Ecclesiasticus 2.

Lijdt dat u God te lijden geeft

Al dat u wordt toe geschikt ontvangt

In lijden verdraag het en leef geduldig

God de Heer van al zijn gratie bedank. [183]

De wouw die ziek lag

Een wouw lag zwak van ziekte frank

Tegen haar wil, dus zocht en vond

Om te wezen eerlang uit die bedwang

Vrij en vrank in het vogelen gezang

En zijn gezondheid;

Haar moeder heeft ze geroepen terstond

Dat ze haar zou helpen, haar lijden stelpen

Maar heeft op goede grond

Haar enigszins willen vermoeien iets,

Dan haar gestraft daar

Als ze was voorspoedig daar ze zich op verliet

Overdacht niet,

Wat er na volgen zou, wie ze zou eren voorwaar

Bleef liggen dus, zonder vertroosting verkoos

Met vrienden verlies in lijden zwaar

Heeft bevlekt de Goden altaar

Mits voorspoed verdooft

Zich geenszins gespeend van zulk regiment

Noch ook gekend haar overste hoofd,

Heeft ze dus alleen gelaten in wenen,

Met kleine hulp

Geduld (tegen haar wil) geheel overstort:

Wee die geroofd heeft want zulke worden ook beroofd.

Die God niet bedankt in zijn levensstaat

Hoe dat men hem gaat

Als hem overvalt dan ziekte groot

De heer God almachtig hem ook verlaat,

Weinig troost ontstaat

In vrees hij sterft de tweede dood. [184]

[Vos en ooievaar]

Die gekt en een ander uitstrijkt,

Zal worden gegekt alzo het blijkt.

Ecclesiasticus 7.

En gek met geen mens te geen plaats

In bitterheid van zijn ziel niet:

Want daar is een

Over algemeen

Die verheft en vernedert mede

God almachtig, die het alom ziet.

Spreuken 3.

Alle bespotter of gekker waar hij keert

Is afgrijselijk God de Heer

Zal dus de schimpers bespotten in het leven

En zal de zachtmoedige gratie geven. [185]

Vos en ooievaar.

De lepe loze vos vol potsen bij gebruik

Heeft de ooievaar voorgesteld een banket

Een lekker soepje opgericht in het ruime

En op een platte schaal de ooievaar voor gesteld

Maar hij kon het er niet uit krijgen, mager noch vet

Met zijn bek reikhalsde, het baatte hem geen rapen,

De vos smeerde alles op, zuiver en net

En de ooievaar mocht overeind staan gapen:

Dacht ook, ik zal u noch wel betrappen

Al moet ik nu met honger me gaan vermeiden dan,

Het is een arme baljuw die niet op zijn boete wachten kan.

De vos was van de ooievaar genodigd op een andere pas

Verwachtte volle bras,

De spijs werd opgericht aldaar ter plekke

In een wijd buikig lange nauwe glazen viool

Daar de ooievaar uit en in reikhalzende was:

Maar de vos kon er enkel een beetje uit trekken

Het glas mocht hij van buiten en niet van binnen likken:

De spijs scheen voor hem maar ten toon te staan,

De ooievaar ging weer naar een mok rekken

En de vos moest honger lijden daarbij gedogen,

Hij nam schamp hoog al was het hem pijn:

Die schimpt moet verwachten beschimpt te zijn.

Insgelijks niemand kan zo loos wezen

Hij wordt na deze

Wel bedrogen alzo hij zelf heef gedaan

Niemand zo hoog ook in staat gerezen

Of wijs geprezen:

Die schimpt bedrog, altijd zou ontgaan. [186]

[Geit en jonge wolfje]

Zulk een opgevoed,

Die zich hierna zijn goed ontneemt.

1. Johannes 3. Spreuken 25. Lucas. 3. Ecclesiasticus 4.

Die werelds goed heeft en zijn broeder nood ziet lijden

En sluit zijn binnenste toe tot hem openbaar

Hoe blijft Gods liefde in hem? Geenszins, maar is dood:

Hebt lief met de werken en waarheid eenparig

Uw vijand zal je spijzen en laven daarna,

En een hongerige ziel versmaadt die niet:

Wie tot barmhartigheid genegen is zal voorwaar

Gebenedijd worden, dus geen benauwd afgaat,

Wie spijs heef diegene die geen heeft bijstaan. [187]

Geit en jonge wolfje.

Een gebaarde geit

Jong jeugdig geaard

Vol goede aard

Heeft niets kwaads in haar grond

Haar meester en elk

Voedt zij met haar melk:

En zo ze eens uit de stal was ontbonden

Ging uit wandelen en heeft gevonden

In het veld alleen

Een jong wolfje klein:

Wat toen het de geit had gezien,

Kwam snel tot haar toe en gewillig te dien stonden

Heeft zo lijdzaam graag gezoogd

Liefde, gunst getoond:

En vaak menigmaal zo meer gedoogd

Want het legde de geit vele valse lagen aan

Nochtans om het wolfje te voeden heeft ze vlijtig gepoogd

Zodat het uiterlijk sterk werd en oud van dagen

Het volgde haar vaak door bossen, door hagen,

Maar met een versagen

In zichzelf dacht als ik het goed aanzien:

Hoe wel dat ik het goede gunst toe draag

Zal het noch beklagen en

Daarbij komen in plagen

Want ik voed het op mijn natuurlijke partij

Zo het geschiedt te alle tijden

Die dus verwacht toeverlaat

Kweekt op diegene die zichzelf doen kwaad

En bezitten zijn staat

Zelden iemand van goed doen veel deugd ontvangt. [188]

[Gier en kleine vogeltjes]

Onder deugdelijk gelaat

Schuilt vaak bedrog en kwaad.

Psalm 5 en 13.

Die bloedgierig en bedrieglijk zijn van zede

Zal de Heer verachten te alle stonden:

Met hun tongen deden ze bedrieglijkheid

Een open graf is hun keel ook mede

Vol vermaledijen is hun mond:

Slangen venijn is onder hun tongen grond

Vol bitterheid en kwaad zijn ze in het gemoed

Hun voeten zijn ras om uit te storten bloed.

Jeremia. 2.

Het bloed van de onschuldige zielen voorwaar,

Bij stonden,

Is in uw vleugels openbaar

Gevonden. [189]

Gier en kleine vogeltjes.

De gier (zo het scheen) met een blijde aanschijn

Wilde houden een festijn,

Daartoe had hij veel kleine gevogelte genodigd

De vergadering zou in een tempel zijn,

Die daartoe bereid en geschikt was fijn:

Dat ze er op een zeker termijn

Komen zouden hij vriendelijk ontbood

Zo zijn ze gekomen in groot getal

Ter maaltijd bij hem te blijven hebben zij gegeten

Vele goede beten:

Maar de gier toen terstond de deur toe sloot

En bracht er velen ter dood:

De een voor en de andere na zonder vergeten,

Zulke waant te wezen bij een vriend is bij de vijand gezeten.

Insgelijks onder het deksel van een mooi gelaat

Schuilt valse raad

Erg venijnig kwaad

Heimelijk nijd en haat

Om uit te zaaien een boze zaak

Het zijn ook niet allen vrienden die vrienden schijnen

Weest voorzienig, ziet wie gij in uw staat

En gezelschap ontvangt

Hoe dat ge hiermee trouw omgaat:

Zulke lacht, het hart is vol bitter brijnen

Legt lagen om de eenvoudige te pijnen

En om die ten enenmale ten val te krijgen

Elk is op zijn hoede voor die veel grijnen

Werpen, kwetsen zij met een zachte bal,

Zoete honing kan zulke wel mengen met bittere gal. [180]

[Vlaamse en Turkse haan]

Vreemde lieden die niet hinderen,

Zal men lijden als eigen kinderen.

Leviticus 19.

Is het dat een buitenlander of van ander geslachten

Onder u verkeert of woont en al mits dezen

Hem niet verwijten, versteken of verachten,

Maar al als een ingeboren onder u lieden wezen:

En zal bij u zijn bemind en geprezen

Gelijk ge u zelf lief hebt zonder benijden

Want al zijt ge bij fortuin hoog gerezen

Ge bent zelf vreemdeling geweest in voortijden

Dus wilt hem vredig onder u verdragen en lijden. [191]

Vlaamse en Turkse haan.

Een Vlaamse haan, kloeke kraaiende vogel

In het land geen fraaiere

Zo hij ging wandelen meest alleen:

Zijn kam stond lustig rood om de hennen te paaien

Kwam daarbij een kalkoen goed te been

Vreemde vorm, want wonderlijker is er geen

Dus de hennetjes en kuikens waren verward

Nochtans wandelde vredig mede groot noch klein

Maar heeft zich vriendelijk bij hen gepaard:

De Vlaamse ging al stappende tot hem waart

Stak met sporen en heeft hem zeer gepijnigd,

Menig lid dat de zon in het water schijnt.

De buitenlandse haan zag dat hij niet vrij zijn mocht

Al heeft hij het gezocht,

Heeft zichzelf ter noodweer opgestreken:

De Vlaamse viel niet slim, hij is daar geraakt

Maar werd terdege van de andere gestoken

De onschuldigen tijdens het gevecht van verre keken

Immers de Vlaamse behield de baan,

Dus zong hij victorie en liet zijn vlerken steken

Mits dien avontuurden de hennetjes uit te gaan,

Ze bogen zich onder hun koppende haan

Hij gevlerkte ze en ze gedoogden het waren blijde:

De buitenlandse vreesde noch eens aan te staan

Dus vertrok hij beschaamd aan de ene zijde,

Een goede huisman zich ooit graag van zijn gezelschap bevrijde.

Insgelijks sommige ziet een van vreemde natie

Dn nooddruft zoekt om te mogen leven

Zij doen er afgunstig murmelen op. [192]

[Het paard en de ezel met hout geladen]

Iedereen zal wachten,

Hem te gelukkig achten.

Ecclesiasticus 9.

Gen mens ter wereld breed

Hoe sierlijk gekleed

Hoe hij leeft goed of rechtvaardig

Diegene die van zichzelf weet

Of hij in zijn beleid.

De haat of de liefde waard is.

1. Corinthiërs 10.

Die nu staat mag wel wijs toezien

Dat hij niet afgrijselijk valt. [193]

Het paard en de ezel met hout geladen.

De ezel die altijd moest om werken uitdraven

Met een sober laven

Zag een paard zich vermeien goed in het lijf

En hij was geladen in het zware slaven

Dacht geheel te zijn een verstoken ellendig

Voort gedreven met zwepen, geslagen zeer stijf

En het paard goed gekoesterd was zonder te werken,

Het baarde de ezel kwalijk zo’n weelderig beklijf

En dat hij het dagelijks moest aanmerken

Tegen dat gedaan moest zijn moet zich iedereen sterken.

De ezel die zijn werk goed verpleegde

Maar hoe langer hoe meer steigerde

Mits dat hij zo leeg zag het paard triomferen

Het gebeurde, het moest uitrijden naar het leger

Met breidel, zadel, harnas zag hij het paard stofferen

En optooien,

Het wilde er toen kwalijk aan maar moest het toestemmen

De meester zat er op en stak het met sporen

De ezel dacht zou men mij ook zo dwingen

Omgorden behandelen,

Liever doe ik mijn werk, zoals tevoren:

Waar iedereen toe gesteld is moet zijn tijd gebruiken.

Niemand kan hebben zulk weelderig geluk

Moet contrarie fortuin zijn ook onderdanig

Hem overkomt wel soms meerdere droefheid

Dan de slaven die dagelijks om arbeid uitgaan:

En zij die menen vast staan

In het mooiste weer,

Die ziet men ras gelijk gauw neder vallen. [194]

[Wolf in schapen habijt]

Onder deugdelijk schijn,

Veel boosheden zijn.

2. Timotheüs’ 2. 1. Johannes 4.

Ieder zal zich zorgvuldig bewaren

Schuwen alle kwade gezelschap te alle tijd:

IJdele ongoddelijke woorden laten varen

Wil u met het geven lief gemoed paren

Die met een rein hart aanroepen God gebenedijd:

Gelooft niet alle geesten waar dat ge zijt

Van een die een prater is, wilt vlijtig afstaan

Beproef alle geesten want in de wijde wereld

Veel valse profeten zijn er uitgegaan,

Die in schapen habijten menig mens schaden. [195]

Wolf in schapen habijt.

Een wolf van naturen schalks, listig en loos

Een schapenvacht verkoos

Daar hij zich geveinsd mee kon bekleden

Onder een kudde schapen zich verloor

En altijd,

Onder het schijn zonder zijn er gelijk mee te worden

Hij kon zijn kunst zo leep bekleden

Als een schaap in het betrappen was hij er mee gehanteerd:

Als het paste er een aantastte en zonder afscheiden

Heeft binnen gespeeld, gekeeld, bespoedigd,

Zo menige geschoffeerd:

Onder schapen habijt wel een wolf logeert.

De herder heeft hiervan het weten ontvangen

Dat hij schapen verloor, had hem wel in het oog

Dus heeft hij de wolf besprongen en gevangen

En heeft de wolf (zo hij ging) gehangen

Aan een hoge boom:

De andere herders meenden een schaap hing ten toon

Vroegen die het gedaan had het waarom daar

Antwoorde, het vel dat ze zagen bijna droog

Was wel een schapenvacht bekende hij, maar,

De werken toebehoorden een wolf voorwaar:

Zulk werk, zulk loon volgt er meestal na.

Insgelijks ge niemand vonnissen zal

Naar zijn kleren in het bemerken

Want veel mensen onder schapen habijt

Dagelijks doen wolven werken

In zodanige zich versterken en zich veel vervullen

Onder de schijn van deugden veel zonden schuilen. [196]

[Leeuw ter jacht met andere beesten]

In aardrijk

Hanteer uw gelijke,

Romeinen. 13.

Betaal iedereen dat ge schuldig bent

Wie tribuut, die tribuut zal ge geven,

Wie tol, zal ook geven geduldig

Wie vrees, geef vrees niet ongeduldig

Maar als uit gunst daartoe gedreven:

En wie ge eer schuldig bent, eer het in het leven

Hoe hoog ge bent verheven.

Ecclesiasticus 8.

Met de geweldige twist noch kijft

Opdat ge niet ten onder blijft

Twist niet met de rijke, sta hem niet tegen,

Opdat hij u niet zou overwegen. [197]

Leeuw ter jacht met andere beesten.

De leeuw in het regeren

Prins van de viervoetige aardse dieren

Met de koe, schaap en andere de jacht aannamen

Te bos waart in door vlijtige manieren

Hopende de vangst te delen tezamen,

Elk naar zijn betamen:

Het gebeurde lopende door bossen en bramen

Dat ze vonden een hert gevoed uitermate

Die ze besprongen tot zijn ongeluk

En zonder verdrag moest er het leven laten,

Die overweldigd is wat kan hem kleine verweer baten.

Het wildbraad zou men er verdelen toen openbaar

Maar,

De leeuw sprak: het eerste deel is van mij

Ter oorzaak dat ik ben uw heer voorwaar

En daarna,

Het tweede deel zei hij ook te wezen de zijne

Mits dat hij had genomen de meeste pijn

In het lopen ten fijne:

Het derde deel ook omdat hij de meeste kracht had gedaan:

Wie iets tegen het vierde zegt met een gram aanschijn

Wilde hij wreed tegen hem opstaan:

Beter gegeven dan met kracht ontvangen.

Met een die meerder is dan gij

Hoe minder hij is,

Wacht u daarmee te doen hebben:

Want hoe ge hem navolgt en bijstaat,

Als hij wil mag hij

U zelf ontnemen:

U hinderlijk wezen te enig seizoen. [198]

[Raaf en schorpioen]

Die wreken wil alle zaken,

Krijgt veel weerwraak.

Deuteronomium 32. Leviticus 19. Ecclesiasticus 26.

De wraak is mijn (zegt de Heer) in alle seizoenen

Ik zal het op tijd belonen en boven deze

Over mijn volk zo zal ik recht doen

En met mijn dienaars barmhartig wezen

Zoek dus geen wraak, het is zeer misprezen:

Zo hij mij gedaan heeft, zegt geenszins niet

Zo zal ik hem ook doen, want zo ge mag lezen

Wie gewroken wil zijn, wraak wordt hem geschied

Zo Christus biedt, beloon kwaad met goed

Vergeef uw naaste die u hinder doet, [199]

Raaf en schorpioen.

Een

Raaf

Die scheen

Tot zijn slaven

Van het venijnige schorpioen

Was er zeer van gepijnigd

En tot de dood bijna vergiftigd

In zekere voorleden seizoen,

De raaf die dacht dat ze mocht

Vanwege die oorzaak zich wederwraak te doen

Heeft de schorpioen, kloek en koen vastgegrepen

Maar wraak (als sommige) bracht haar zelf in last.

Want kwaad tegen kwaad, het meeste kwaad overwint

De schorpioen schoot uit. Zijn venijn terstond

De raaf heeft gevat, De moed werd verdund

In flauwe grote nood, ze zwol op rond

Van klein noch groot, wist geen hulpen vondst,

Ze bleef in smarten, suizelde dwars:

Veel verweer bood. Eerst was ze gezond

Het venijn trok ter hart. Zong haar einde vers,

De staart van de schorpioen doorsneed haar als en schaar.

Insgelijks is het een loze die vindt wel een lozere

De dappere vindt wel een sterkere dan hij

Een snode boze ellendige vindt een schelm wel lozer

Een woekeraar vindt zich een bankroet nabij

Een dief komt wel daar een rover zij,

De vechter vindt hem bij de moordenaar

De gek gaat van de kwade schimpers niet vrij,

Jonge diefjes vinden dat men geen koorden spaart. [200]

[Zwaan en ooievaar]

Wilt in sterven tijden,

Niet treuren, maar verblijden.

Ecclesiasticus 41.

O dood, hoe bitter is uw gedenken

De mens die vrede heeft in zijn gemoed

De geruste man wiens wegen geschikt blinken,

En die mag vredig eren en drinken

O dood, die maakt gij bitter zijn herfst bloed

Maar de behoeftigen vol nood flauw gemoed

Vol zorgen, van oudheid versuft, kreupel en blind,

En wiens ellendig leven al tegenspoed is:

O dood, die is uw oordeel al goed omtrent,

Naar u verblijden tot in het einde. [201]

Zwaan en ooievaar.

De zwaan die zwak lag wachtte op haar einde vers

Heeft zichzelf verblijdt met lieflijk gezang

De ooievaar kwam daar over dwars

Was verwonderd en vond haar zo ziek en zwak

En heeft haar gevraagd (behield haar dank)

Waarom zou algemeen in de werelds erven

Meer dan andere vogels buiten de naturen gang

Zoet gestemde blijde zingt tegen het sterven?

Dat men niet weet mag men met vragen verwerven.

Ze zong noch eens op met heldere keel

Liefelijk klank veel

En meer dan ze in haar leven had gedaan

De dood was haar nabij en ze sprak (eer ik het verheel)

Meen niet dat ik speel

Als ik stervende zing: Want ge moet verstaan

Dat ik nu uit het perikel zal gaan

Van gevangen te zijn in grote netten:

Waarmee ik voortijds zeer was beladen,

Het einde van ellende is de bekwame dood.

Insgelijks zo elk mens in het leven

Hoe weelderig beseft, in de rijkdom verheven

Zal zich gewillig schikken tegen de sterfdag,

Zonder droevig geklaag:

Zich gewillig in de dood overgeven

Want hoe langer hier in de wereld gebleven

Hoe men langer leeft, men meer zondigen mag. [202]

[Leeuw en muisje]

De grote hoe dapper en koen,

Hebben soms de kleine van doen.

Spreuken 27.

Beter is het een goede buur te hebben nabij

Dan een broeder die ver is

Elk de andere helpt in de wereldse steden,

Onder een hoofd zijn diverse leden.

Ecclesiasticus 3.

Hoe ge groter bent

Hoe gij altijd

U meer zal buigen:

Zo vind je mede

Genade en vrede,

Voor de ogen van de Heer. [203]

Leeuw en muisje.

De leeuw heeft onder een boom gerust

Daar ratten nestelden en muizen piepen

Hij die tot slapen grote lust had

Omtrent hem te lopen hebben hem niet gesust

Ten einde heeft hij uit de hoop een muisje gegrepen:

En die zich zich zeer sterk heeft genepen

Om te mogen ontgaan en spartelde zeer,

De leeuw nochtans wilde het niet doden noch slepen

Hij liet het muisje lopen en dacht op deze leer:

Dat de grote de kleine verdrukken is geen eer.

Het muisje koos zijn holletje en de leeuw nam zijn gang

De zulke is gratie geschied die gratie eisen

Het gebeurde, de leeuw werd daar omtrent gevangen

Was in het bedwang

Verlost te zijn had groot verlangen

Dus wist hij geen raad dan om hulp te briesen:

Het muisje hoorde hem door velden en akkers

Is derwaarts gelopen, gewillig boven mate

Vond hem in een net gestroopt van het hoofd tot de liezen

Die hij geleidelijk in stukken knaagde tot zijn baten

Dus werd de leeuw ook vrij en los gelaten

De ene mag de andere behulpzaam zijn in alle staten.

Als voorbeeld wacht u (hoe hoog gezeten)

De kleine te misdoen daar ge mag

Want ge kan geenszins weten

Hoe dat ze u mochten hinderen of deugd mogen doen,

En hoe sterk in de jeugd of dient te danken

Die deugd in het lijf heeft zal geen zwakke hinderen. [204]

[Jupiter en bij]

Niet kwaads, maar goeds,

Elk begeren moet.

Spreuken 30.

Tot God de Heer die overal gebiedt

Is van Salomon zijn gebed geschied

Heer! Armoe en rijkdom geef me niet

Immers zo weinig zodat ik in mijn ongeluk

Mijn even naaste niet onrechtvaardig verdruk:

En niet zoveel dat ik van u zou keren

Uw naam verzweren en mogen onteren,

Maar bedekking en kleren gun het mij alle in mijn leven:

En wilt me mijn nooddruft alleen geven. [205]

Jupiter en bij.

Alzo de bijen de Goden om weder-gratie

Begunstigde,

Deed sacrificie en presentatie

Van het beste en zuiverste honing uit zich te generen,

Mits welken toestemden hun overeenkomst

Dat ze tot die tijd

Zulk als ze wilde een begeerte mocht begeren

Het zou haar geworden met een toezweren:

Dus verzocht ze een bede om die verwerven

Dat zo wie haar honing zou diefstalachtig verwerven

Van hen zouden worden bestraald en terstond zou sterven

Om een zijn profijt zal men de gemeente niet bederven.

Jupiter die toen daar zat als president

Was niet goed tevreden

Mits dat het geen reden was zo hij het goed verstond

Heeft dus gezegd en gewild met toestemming van de Goden

Dat wie de bijen omstralen zou komen omtrent

En hun straal in het vlees zou ontvangen

Zou zelf dan gelijk sterven

Daarmee waren ze tevreden zonder uitvoerig verhaal:

En van toen voorts was ter conclusie het vermaan

Hun leven zou alleen liggen in hun straal,

Consideratie in het recht is een grote overeenkomst.

Desgelijks wie wenst, verzoekt of begeert,

Dat zijn naaste deerde:

En om hem overvallen met ongenade

Het gebeurt dat God met zijn rechtvaardig zwaard

Dat van de onschuldigen weert:

En opzendt de andere van hun schade,

Die ongoddelijk baden. [206]

[Ezel en zijn drie meesters]

Die goed leeft met vrede,

Zoekt geen nieuwigheden.

1. Corinthiërs 7.

Iedereen blijft in het beroep waarin hij

Geroepen is

Indien je tot een slaaf groepen bent

Acht dat ook niet in uw besluiten

Maar ook al mocht ge worden vrij

Liever het knechtschap wilt gebruiken.

Spreuken. 27.

Gelijk een vogel die over vliegt bestaat

Van zijn nest, insgelijks de daad

Van een man die zijn plaats verlaat

En een zot zonder raad of reden te verstaan,

Wordt veranderd gelijk de maan. [207]

Ezel en zijn drie meesters.

Een ezel werd van dat gemoed

Flauw van bloed,

Wiens meester een hofman was in het hanteren

Dat hij hem te zeer hield onder de roede

Nochtans redelijk voedde:

Kruid en loof dagelijks dragen bij soorten

Aan Jupiter is hij gaan verzoeken

Om met een andere meester te zijn gebleven

Het gebeurde en dat hij die zou gehoorzamen

Een leertouwer heeft hij hem gegeven

Daar wrochtte het uiterst zwaar zodat hem bogen de ribben,

Sommige kunnen in zachte dienst geen geduld hebben.

De ezel zag dat zijn dienst bezwaarde

Stout als de onvervaarde,

Eiste een andere meester door Jupiter genaden

Een vooral, gaf hem een loodgieter jong geaarde

Wat indiscreet van aard

Die hem dagelijks al zijn vulling heeft geladen:

Eerst droeg hij bijna pluimen en nu tot zijn schaden

Had buigende last van groot en zwaar gewicht:

De ezel gromde, griende, niemand kwam hem tot bijstand

Hij mocht gedogen zijn ezelachtig aanzicht,

Van een kleine last komen sommigen aan het grote lichte.

Insgelijks kunnen sommigen geen weelde verdragen

De ene staat is te zacht en de andere te sterk

Die vredig leefden zichzelf verjagen

Van goede in kwade dagen

Komen in meer en zwaardere bedwang

Geheel slaven blijven hun leven lang. [208]

[Van de vogel Phoenix]

Faalt de jonkheid jeugd,

Vernieuwt u ter deugd.

Efeze. 4.

Leg af de mens en die geheel ontgord

Die naar begeerten der dolingen verdorven worden

Maar met de geest van het verstand, weet en vernieuw dan

En de nieuwe mens als Christenman

Die naar God geschapen is, doe dat kloek aan

Elk zo goed hij kan:

In de rechtvaardigheid, heiligheid en waarheid,

Leg daarom af de leugen zwaarheid

Iedereen met zijn naaste waarheid spreekt

Want tezamen zijn wij onder elke andere leden. [209]

Van de vogel Phoenix.

De Phoenix een vogel die geen partner heeft

Als hij lang heeft verduurd

Mag driehonderd veertig jaren leven

En oud geworden kiest en willekeur

Een boom die staat omtrent een fontein verheven

En (alzo uit goede natuur gegeven)

Maakt er op een nest van menigerhande

Riekende boomtakken die het brengt benevens

Genoeg in Arabië binnen zijn land

Dan als de zonneschijn het aller heetst in haar rand,

Waait het met zijn vlerken over het nest daar

Om een nieuwe te mogen worden stelt het zijn lijf te pand:

Eindelijk ontsteekt het hout mits de zonnen kracht helder,

Dat brandt en zo valt het in het vuur openbaar

Verbrandt zichzelf tot as waaruit zeer gauw,

Een wormpje groeit waarvan als voorwaar

Wederom een nieuwe andere vogel Phoenix wordt.

Bij comparatie of figuurlijk te spreken

Bij de Phoenix vergeleken

Mag Jezus Christus Gods enige zoon wezen

Die (toen de tijd vervuld was) aan het hout van het kruis gebleken

Is in het liefde vuur zo ontstoken geworden

Heeft zichzelf aan de dood overgeleverd en mits deze

Niets geheel bleef in hem, dus is van hem opgerezen

Een zoet riekende offerande tot zijn Vader almachtig,

Mits wiens dood wij alle tezamen zijn genezen

Tot in een nieuw leven vernieuwd en herboren waarachtig:

Hij verrees van de dood door zichzelf krachtig

En tot ons waart eendrachtig en hebben wij erbij ontvangen,

De Phoenix die sterfelijk is nimmermeer zal vergaan

Maar ons eeuwig bijstaan. [210]

[Aap en kat]

Zulke krijgt zijn belief,

Tot anders grief.

Epistels, Jude, Lucas. 9.

Deze zijn smetten in hun lieden brasserijen

Brassen zonder vrees in het leven

Voeden zichzelf met lekkernijen

Wolken zonder water bleven,

Die van wind om worden gedreven.

Murmureren, niet pijnlijk handelen,

Dan naar hun eigen lusten wandelen

Met het woord God ze laat en vroeg gaan,

Maar weinig om te werken de hand aan de ploeg slaan. [211]

Aap en kat.

Een slimme aap at veel liever dan look

Of te zitten in de rook

Smaakte als het zou aanraken wat beters soms

Zo in de haard waaronder veel kolen sprongen

De dienstmaagd om kastanjes te braden ter as droeg

De lepe aap beloerde dit van de overkant

En afgunstig en vol nijd, al was het weinig profijt

Heeft aan deze kastanje goede gunst gedragen:

Ze rekte ervan verre naar om zonder veel respijt

Die uit het vuur te mogen naar om zonder veel respijt

Die uit het vuur te mogen hebben gekregen

Maar vreesde de hete wegen vanwege haar natuur te verdoven

Nochtans naar de oude plegen:

Die het zoete wil smaken, moet soms het zure proeven.

De aap zijn begeerte wilde hoe langer hoe meer baten

Om de kastanjes te krijgen uit het vuur

Dus heeft ze een kat bij het vel genomen

En met de kattenpoten die snel uitgeschrabd:

Zo kreeg het de aap zonder haar eigen gevaar

Ze pelde ze en speelde ze naar binnen daarna:

De kat blies met een groot getier

De poten geheel verschroeid en vloog fel vandaar:

De aap mopperde wel eens voorwaar

De haard zijn voor haar alleen te zijn aanbevolen

Zich choquerende voor het vuur zonder enig bezwaar

Zulke maakt het niets uit wiens huis brandt, hij warmt zich bij de kolen.

Insgelijks zijn er geestelijke en wereldlijke heren groot

Die andere mensen stellen in de nood

Om iets te verkrijgen of hun geschillen voeren

Maar moesten zij zelf lijden de aanstoot:

Zij zouden het vaak laten en niet aanroeren. [212]

[Struis en nachtegaal]

Ԛ, uit welk gewest.

Elk prijst het zijne de beste.

1. Corinthiërs. 4. Judith. 6.

Om een anders wil ziet

Weest tegen elke anderen niet opgeblazen

Want wie onderscheidt u in de aarde gangen?

Niet van u zelf, voor niets moet wij ons aanschouwen

Vul lijden, vol rouwen,

Ook diegene die op zichzelf vertrouwen

En op hun eigen macht geheel beroemen,

De Heer God almachtig die ze verootmoedigen zal. [213]

Struis en nachtegaal.

De struis en nachtegaal

Kwansuis, twee principale

Zochten hen prijs en rees in zijn moed

De reine struis zeker met zijn pluimen

En de nachtegaal prat en zich vermat op zijn zang

Immers beide in het brede werden dus twistend sterk

De struis moedig in het brede als de ongemanierde,

Dat soms de edelheid in de geest meest zwak

Met zijn struisveren in moed versierde:

Mitsgaders elk de mars feiten hanteerde

Dus was hij bij prinsen en koningen hoog verheven

De nachtegaal hoorde het en zei (die de struis niet vierde)

Na donderslagen men zachte regen verwacht.

Als musicus dien ik dag en nacht

(Zong de nachtegaal) Venus jongelingen:

Die peinzen om te verschijnen aan de amoureuze pacht

Waar elk bloempje lacht in zijn groeiende kracht

En de liefden voorwaarden ontsluiten en ontspringen,

Ook telkens te elke hun melodieuze zingen

Alle mensen tot fraaiere verblijding trekt:

Maar de pluimen van de struis meest tot hovaardigheid trekt

En haar zang vriendelijkheid verwekt

Dus heeft de nachtegaal daar stout gebekt

Dat hoorde de struis en hield zijn gedoog,

En de nachtegaal zong die vervloog.

Zulk schoon gedoog insgelijks versierd met wat gratie

Denkt in hem dat niemand zijn gelijke is

Versmaadt de andere te elke tijd

Nochtans van blamage is hij zelf niet vrij.[214]

[Het schaap en de wolf]

Hoe schalks listig,

Zulke waant die mist.

Leviticus 19. Ezechiël 18.

O mens, gij zal niet staan tegen het bloed

Van uw naaste, noch hem zwaar vallen

Maar is het dat een man rechtvaardig doet

En geen mensen bedroeft eenparig,

Met geweld niet rooft ook en voorwaar

Zijn hand van alle boosheid afkeert (zo we lezen)

Die zal leven (zegt God de Heer) maar,

Die contrarie doet zal de dood sterven mits deze

En zijn bloed zal op hem wezen. ]215]

Het schaap en de wolf.

Wolf in het grijpen en zijn nepen naar de ouden plegen

Een schaap in het betrappen had graag gekregen

Wat gierig, vurig, hij juist niet ter wille vond

Dorstig, bloedig, overmoedig in diverse wegen

Door bossen om te blussen de gulzige brand

Daarnaar draafde en slaafde over veld en land

Heeft snel en fel het schaap vervolgd

Het schaap bevreesd allermeest voor zijn bloedige tand

Vlijtig zocht waar het mocht van hem zijn vrij

Het gebeurde eer het betreurde kwam geraken bij

Met natte vellen een kapel in het aanmerken

In de passage en kreeg moed want als de nood er is:

Vrees doet de moed wel soms versterken.

Open stond de deur ter cure was helder

Onschuldig loos, het schaap koos de kapel daar

Ter zijden om te verblijden en een andere deur uitschoot

De wolf sterk, wreed en wrang waande na te volgen

Achter hem als toen de deur van binnen sloot:

Gevangen in bedwang was toen in de nood

Hoe hij huilde de ogen uitpuilde, het mocht hem niet baten

Zijn eis was schapenvlees, maar ten uiterste brood

En kreeg hij dus zweeg vrij en niet kan vatten

In de val bij misval was van de straten

En hoe het einde nam en of hem iemand anders ving,

Of dat hij kreeg wat bij van de ruwe knoopsgaten

Was immers vast als uit last het schaap ontging.

Insgelijks vindt men slokkers die graag alles inzwolgen

En de arme onschuldige opaten tot het been

Die zij listig bij dag en nacht vervolgen:

Ten einde zelf komen in wenen.

[Conclusie of besluit van het boek] [216]

Te allen fijne

Geef elk het zijne.

Conclusie of besluit van het boek.

Bemin rechtvaardigheid die ge op aarde berecht

Is uw rijkdom overvloedig, stel daar het hart niet op

Doe rechtvaardigheid voor God in als ge wat hanteert

De rechtvaardige zal als een palmboom bloeien:

Doe wat goed is en vliedt van alle kwaad

Gerechtigheid aan te zien, laat uw ogen zijn gebleven.

Doe recht en al hetgeen dat rechtvaardigheid gebiedt

Om elk het zijne te geven in al uw leven

Zo word ge verheven:

Als een die God en de mens te vriend heeft

Volg het vorige bewijs van de ooievaar beschreven

Die van zijn nest-jongen jaarlijks tiende geeft.

Ecclesiasticus 12. In het laatste

Vreest God, houd zijn gebod in het volbrengen,

Dit is het einde en het slot van alle dingen.

Edewaerd de Dene Bruggeling

Tot den goed gunstige lezer.

Omdat de figuren vol artistieke werken

En de aardige kuren

Niet geheel ijdel van redenen zouden blijken

Maar het verstand vermeerderen

Door de letter geprint

Uit liefde ter kunsten zo de zinnen begonnen

Heb dit boek bij gunsten

Gestoffeerd met de betekenis in retoriek

Wat de figuren leren

Om te leven zachtaardig:

Elk belieft dus daar soms de blaadjes om te keren

Met een goed oogmerk

Bid de lezer reverentie

Het werk,

Van een afgaande leek en ongeleerde klerk

Gedaan:

(Alle godsvruchtige leken mensen ter eren)

Dankbaar mag ontvangen,

Voor een verlof testamenttachtig

Gods wijze krachtige geest

Blijf aller meest

In elke geest present

Om hem te wezen

Hoogst gerezen, Drievuldig geprezen:

Onderdanigheid.

EDEL BEWAAR DE REDEN. [218]

De auteur tot de kunstenaars.

Retoriek. Belieft

Zal believen mij in sommige gedicht excuseren

Wat ik wel weet dat het kreupel afbeeldt

Want om diverse talen samen te voegen,

Heb ik naar hun manieren van spraken gesteld:

Mits dat ook in een eigen geweld

De ene taal met de ander niet overeenkomt:

Maar elk land (naar zijn tong) gebruikt retoriek. [222]

Het privilegie.

Op het verzoek gedaan in de geheime koningsraad en kantoor van Brabant vanwege Marcus Gheeraerts schilder binnen der stad Brugge dat strekt ten einde dat hem toegelaten en toegestemd wordt te mogen laten drukken en verkopen een zeker boek getiteld Der Dieren Fabelen met de figuren bij hem gemaakt: De koninklijke majesteit heeft toegelaten en toegestemd de voornoemde Marcus Gheeraerts dat hij het voorgenoemde boek zal mogen laten drukken en verkopen alom binnen zijne majesteit landen: Verbieden en tussen beide komen alle andere drukkers of boekverkopers dat boek in vier jaren niet te prenten of elders geprint te mogen verkopen zonder de wil of toestemming van de voorgenoemde suppliant op de boete van confiscatie van de boeken en daarboven te incasseren de boete van zes Karolus guldens van elk geprinte boek, de ene helft tot zijne majesteit profijt en de andere ander helft tot de suppliant bij elke die contrarie daarvan doen zal. Gegeven te Brussel de 24^ste mei en de 7^de juni 1567.

Ondertekent bij de Secretarissen.

Praets. en I.D. Facuwez

Gedrukt te Brugge in de Peerde strate bij Pieter de Clerck, gezworen drukken der koninklijke majesteit de 26^ste augustus 1567.

Om en ten koste van de voornoemde Marcus Gheeraerts.