Eekhoorn

Naam, etymologie.

Grieks voor ‘die zich met de staart overschaduwt’ skia; schaduw, oura; staart.

Eekhoorn. In midden-Nederlands heette het dier ee(n)coren, in midden-Hoogduits eichhorn (nu Eichhorn) in midden-Noordduits ekhorn en in oud-Engels acweorna, in oud-Noors ikorni en in Zweeds ekorre. Gaat men uit van een Germaans aikwerna dan mag het 1^ste lid wel met de eik vergeleken worden. De ‘horen’ komt pas in de 11^de eeuw voor. Naar die naam heeft het hele geslacht de naam van Sciuridae: gehoornde.

In het Engels is het de squirrel, in midden-Engels was het squirel, in oud-Frans escurel (Frans sciurus) wat stamt van Latijn scurellus dat van Grieks skiouros, van skia: schaduw, en ourd: staart.

Vorm.

Sciurus vulgaris. (gewoon of vulgair) Dit fraaie beestje, dat in de schaduw van zijn eigen brede staart kan zitten is vlug en sierlijk in al zijn bewegingen. Het is een echte waaghals en springt zonder schroom van de ene tak op de andere. Het kan met zijn poten beter klauteren dan lopen.

Het heeft een licht lichaam en sterke achterpoten om verre sprongen te kunnen maken.

Het heeft ook een brede staart om de sprong te sturen en voor schielijk neervallen te behoeden.

Het is een voorzichtig dier, het legt tegen het begin van de winter een voorraad aan in een leeg nest of in een holle boom.

Overige.

In Rusland worden door vallen en door ze te schieten zeer vele grijze eekhoorntjes gedood. Jaarlijks worden er ongeveer 2 000 000 huiden uitgevoerd (1890). Ze worden meestal in Duitsland als ‘veh’ of grauwwerk, (petit gris) gebruikt.

Uit Buffon.

In N. Amerika vermenigvuldigen in sommige jaren de daar inheemse grijze squirrel =Sciurus carolinensis (uit Carolina) (Sciurus cinereus, (grijs) (Neosciurus carolinensis) en zwarte eekhoorn, Sciurus niger, (zwart) fox squirrel, en zo buitengewoon sterk dat ze voor de landman zeer schadelijk worden. In Pennsylvania doodde men er in 1747 meer dan 1 280 000 stuks. Door gebrek aan voedsel verlaten ze hun geboorteplaatsen en trekken naar andere streken en worden daarbij achtervolgd door allerlei mogelijke roofdieren. Tenslotte breekt er een ziekte onder hen uit waardoor ze vrijwel allen worden opgeruimd. Dierenvrienden hebben de grijze eekhoorn in het begin van de vorige eeuw in Engeland ingevoerd omdat de gewone eekhoorn door ziekte vrijwel verdwenen was. De grey squirrel verdringt nu de rode en richt vaak grote schade aan.

Uit coloriages.dessins.free.fr

In O. Indië leven de koningseekhoorns Sciurus maximus, (grootste) die zonder de staart wel een halve meter lang kunnen worden.

Uit www.geheugenvannederland.nl

De dwergeekhoorn, Sciurus exilis, (klein, dun) (=Exilisciurus exilis) is nog kleiner dan een huismuis.

Daar komen ook verschillende soorten van vliegende eekhoorns voor,

=Sciuropterus, vliegende eekhoorns die een voortzetting van de huid tussen de beide poten hebben, aan beide zijden van het lichaam die ze als een valscherm uit kunnen spannen waardoor ze in staat zijn ontzaglijke sprongen naar ver verwijderde, lager geplaatste takken uit te voeren.

Bestiaria.

Uit Maerlant, ‘Pirolus is een dier dat we eekhoorn noemen hier. Rood op de rug en wit onder de buik. In bossen wandelt het op de struiken en broedt in holle bomen. Te zomers kan het zo beginnen dat het in de winter spijs van alle boomvruchten van zoete wijze heeft, dat staat hem de wil toe. Altijd is het ongerust alsof het naar een ander woud wil varen om zijn behoud en komt het aan de rivier neemt het een spaan, dat is zijn manier, en zit erop alsof het een schip ware met de staart en zeilt daar over’.

Dit dier begeeft zich soms naar een water en zoekt als het er over wil een stuk hout dat hem tot schip dient. Hij bestuurt het met zijn staart.

Op zijn kop ziet men soms een klein kroontje. Dat komt omdat de eekhoorns verwenste mensen zouden zijn, soms verwenste koningen.

Lieflijker is de voorstelling dat de wagen van Titania, de koningin der elfen, die hoog over de bomen door twee eekhoorntjes getrokken wordt. Zie Shakespeare in Romeo and Juliet i, 4, 60. Bij de feeën is de wagen van de feeënkoningin een lege hazel­noot dat door het eekhoornvolk of kabouters gemaakt wordt.

Het nest waarin hij woont en slaapt overdekt hij met een luifel om tegen de regen beschut te zijn. Waait de wind van de kant waar de opening van het nest zich bevindt, dan verstopt het gevoelige dier dit en maakt een nieuwe aan de andere, beschutte kant.

Het is een klein dier, wel groter dan een wezel maar niet langer. In enige landen is hij rood en in andere landen bruin of grauw. Als het donkergrauw is dan heet het ook hermelijn, want de hermelijn is van dezelfde vorm, alleen dat het een andere kleur heeft. Wat ook zijn kleur is, het is vanonder aan de buik altijd wit.

Uit Megenberg.

Mythologie.

De voornaamste en heiligste plaats waar de Noorse goden zich ophielden was de es Yggdrasil. De wereldboom die de hemel, aarde en hel verbond. Aan zijn drie wortels knaagde de slang Nidhagyr, op zijn top zat een adelaar en door zijn takken liep een eekhoorn. Dit was de eekhoorn Ratatoski: babbelaar, die de es op en af rent. Hij verneemt het woord van de adelaar die vele dingen weet want tussen zijn ogen zit een havik. De twistwoorden tussen de adelaar en slang geeft de babbelzieke eekhoorn aan hen door. De rol van dit twistzieke is om tweedracht te verwekken tussen het bovenaardse en aardse. Het betekent dat de eekhoorn vals van natuur is.

Heraldiek.

In de mythologie is de eekhoorn de rusteloos op en neer klimmende boodschapper van de adelaar in de kruin van de Yggdrasil tot de slang aan de voet van de wortel. Het verhaal gaat in sommige families dat de eerste wapenvoerder die de eekhoorn in zijn wapen opnam zich verdienstelijk zou hebben gemaakt met koeriersdiensten, hetzij in diplomatieke of in krijgsdienst. Een soortgelijk verhaal doet ook de ronde bij de familie Ten Cate die om dezelfde reden een hert in het wapenschild voert.

Nutteloze offers worden verstandig vermeden terwijl de eekhoorn toch in het ure des gevaar paraat blijft en evenmin de beschuttende boom verlaat (het hert niet de beschutting van het bos) wanneer gevaar dreigt. Symbolisch opgevat duidt de eekhoorn op moed die met bekoorlijkheid en list alle moeilijkheden overwint, onpartijdigheid en goede jagershoedanigheden. In de wapenkunde wordt de eekhoorn meestal afgebeeld als een nootje etend en zittend met zijn staart omhoog.

Bijgeloof.

De hamer en bliksem slingerende dondergod Thor of Donar is heer over de wolken en regen. Hij stond bij het volk in groot aanzien. Hij was rood van haar en baard en men neemt aan dat alles wat in de natuur die kleur bezit aan hem gewijd was. Rode dieren als leeuwen, vossen en eekhoorntjes golden als vuur en zonnesymbolen.

“Roden, Roden, Eichhorn

Get us jett en et Zieg-horn”.

In Keulen zingen de kinderen dit versje en halen wat geld op in een peperhuis dat de geitenhoorn vervangen heeft. Het zijn aanroepingen en dankbetuigingen aan een oude God, verpersoonlijkt in zijn dieren.

Toch heerst in vele delen van Europa het bijgeloof dat iedereen die een eekhoorn schiet het ongeluk naar zich toe trekt en zijn schietvaardigheid verliest. Dat komt omdat de eekhoorn Adam en Eva in het paradijs van de verboden vrucht zag eten. Hij schrok hiervan zo dat hij zijn staart, die toen nog lang en dun was, voor zijn ogen hield. Als beloning kreeg hij nu die grote pluimstaart die nu alle eekhoorns siert.

Opmerkelijk is het dat op sommige plaatsen voor het paasvuur aangestoken wordt oud en jong in de bossen de eekhoorntjes opzoeken en hen zolang achtervolgen en met stokken en stenen gooien dat ze dood of levend gevangen worden. Is dit een herinnering aan een Thordienst? Zie het St. Jansvuur. Of worden ze bestreden omdat ze de dennenknoppen uitknagen en zo de bosteelt schade doen?

Gebruik.

Ook de eekhoorn is een van de beste kwekers van de aarde geweest en heeft vele planten geplant, net zoals de mieren. Hij begraaft zijn wintervoedsel, de zaden, en vergeet ze later op te halen zodat er overal groepjes bomen uit de grond opkomen.

Naar oude voorstelling was het gehoor en vlees van het eekhoorntje een krachtig gezondheidsmiddel. Het werd gegeten om tot scherpe gedachten te komen. H. Hildegard meldt: “het eekhoorntje is warm en heeft wat van de natuur van de wilde dieren en vogels in zich. Tegen jicht zal het eekhoorntje zonder kop en ingewanden in het vuur gebraden en ondertussen met berenvet ingestreken worden zodat dit er af loopt. Het gebraden wordt dan uitgeperst en het daarvan verkregen vet moet je als zalf gebruiken.”

Het tot poeder verbrande mannelijke eekhoorntje gold nog lang als het beste geneesmiddel voor zieke paarden en dat van de vrouwelijke eekhoorn voor merries. Balletdansers eten eekhoorntjes om bij hun gevaarlijke kunststukken van duizeligheid en ongeval voorkomen te blijven.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/