Legousia

HET XI. CAPITEL.

Van Vrouwen-Spieghel, een ander soorte van VVilde Klockskens.

Gheslachten.

Onder de soorten van de Klockskens magh-men oock wel dit cruydeken rekenen, ’t welck van den gemeynen man hier te lande Vrouwen-Spiegel genoemt wordt.

Ghedaente.

Vrouwen-Spiegel is een kleyn ende leegh cruydt, voortbrengende dunne ende teere steelkens, omtrent een spanne lang, in vele sijd-tackskens verdeylt, die meestendeel ter aerden verspreydt ligghen: aen de steelkens wassen kleyne bladerkens, die aen de kanten een weynighsken ende niet diep gekerft oft geschaert zijn: de bloemkens zijn kleyn, uyt den rooden peersch, oft bly purpurverwigh, lustigh ende lieffelijck om sien, heel wijt open-staende bellekens oft klockskens seer wel gelijckende, met witte draeykens in ’t midden. Dese bloemkens gaen open nae der Sonnen opgangh, ende omtrent der Sonnen ondergangh sluyten sy wederom toe, ende trecken haer selven in, soo dat sy vijfhoeckigh schijnen te wesen; als sy oock doen eer sy volkomen oft volwassen zijn, ende noch niet open geweest en zijn: ’t welck in de ander soorten van Klockskens oock pleegh ghesien te worden: de wortelen zijn heel dun ende veselachtigh.

Plaetse.

Dit cruydeken wast in goede vette ghebouwde [251] landen oft koren-velden, daer de terwe ende andere koren staet en wast.

Tijdt.

Vrouwen-Spieghel bloeyt in Braeckmaendt ende Hoymaendt.

Naem.

Men kan dit ghewas by nae gheenen Latijnschen naem gheven, met den welcken dat bekent zy: dan meest alle de Cruyt-beschrijvers die daer af-schrijven, heeten ’t Speculum Veneris: in Brabandt is het Vrouwen-Spieghel ghenoemt: ick heb het den Latijnschen naem Campanula arvensis minima ghegheven, om dat het een soorte van Campanula, dat is Klockskens, schijnt te wesen: hoe wel dat het nochtans geen mede-soorte van de Iasione en kan zijn, ghemerckt dat het geen melckachtigh sap en heeft, als de Iasione van de ouders hadde. Het is oock merckelijck genoegh, dat het gheen Onobrychis en is, al is ’t sake dat ick het daer voor eertijts aenghesien hebbe.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Dese soorte van Klockskens en heeft oock gheene bekende eygentschap om eenigh ghebreck oft sieckte te ghenesen: want sy en wordt nerghens in ghebruyckt.

BIIVOEGHSEL.

Dit cruydt heeft de onder-soekers der cruyden seer gequelt, maer te vergheefs: want tot nu toe en heeft niemant konnen segghen, oft immers versekeren, voor wat cruydt van de ouders dat te houden zy: want sommighe segghen, dat het de oprechte Onobrychis is: sommighe houden ’t voor de tweede Onobrychis; sommighe gheven ’t andere naemen; die ick hier niet en verhale, door dien dat sy niet sekers daer af en derren segghen. Dan dat is alleen seker van dit cruydt, dat het seer lustighe ende fraeye bloemen krijgt, purpurblaeuw van verwen, niet alleen die van den Raponcel, maer oock van Vlas ghelijck: de welcke open gaen, ende weder sluyten ghelijck die van de Wijnde. Dit cruyt komt uytghesproten gelijck Ridders-sporen: de tackskens zijn bekleedt met bladers die van den Linsch ghelijck, maer een weynigh ghekertelt, die van de Ciceren seer nae komende; ’t welck ick hier hebbe willen byvoeghen, om dit cruydt wat klaerder te kennen te gheven, oft met woorden uyt te drucken, ghelijck Lobel ende meer andere nieuwe beschrijvers dat selve beschreven hebben.

HET XI. CAPITEL.

Van vrouwenspiegel, een andere soort van wilde klokjes.(Legousia speculum-veneris)

Geslachten.

Onder de soorten van de klokjes mag men ook wel dit kruidje rekenen wat van de gewone man hier te lande vrouwenspiegel genoemd wordt.

Gedaante.

Vrouwenspiegel is een klein en laag kruid dat dunne en tere steeltjes voortbrengt die omtrent een zeventien cm lang zijn en in vele zijtakjes verdeeld die meestal op de aarde verspreid liggen en aan de steeltjes groeien kleine blaadjes die aan de kanten wat en niet diep gekerfd of geschaard zijn, de bloempjes zijn klein en uit het rode paars of blij purperkleurig en lustig en lieflijk om te zien en lijken zeer goed op heel wijdt openstaande belletjes of klokjes met witte draadjes in het midden. Deze bloempjes gaan open naar de zonsopgang en omtrent de zonsondergang sluiten ze wederom toe en trekken zichzelf

in zodat ze vijfhoekig schijnen te wezen, net als ze ook doen eer ze volkomen of volwassen en noch niet open geweest zijn wat in de ander soorten van klokjes ook gezien plag te worden, de wortels zijn heel dun en vezelachtig.

Plaats.

Dit kruidje groeit in goede vette gebouwde [251] landen of korenvelden daar tarwe en ander koren staat en groeit.

Tijd.

Vrouwenspiegel bloeit in juni en juli.

Naam.

Men kan dit gewas bijna geen Latijnse naam geven waarmee dat bekend is, dan meest alle kruidbeschrijvers die daarvan schrijven noemen het Speculum Veneris, in Brabant is het vrouwen-spieghel genoemd en ik heb het de Latijnse naam Campanula arvensis minima gegeven omdat het een soort van Campanula, dat is klokjes, schijnt te wezen hoewel dat het nochtans geen medesoort van Jasione kan zijn, gemerkt dat het geen melkachtig sap heeft als de Jasione van de ouders had. Het is ook merkelijk genoeg dat het geen Onobrychis is al is het zaak dat ik het daarvoor eertijds aangezien heb.

Aard, kracht en werking.

Deze soort van klokje heeft ook geen bekende eigenschap om enig gebrek of ziekte te genezen want ze wordt nergens in gebruikt.

BIJVOEGING.

Dit kruid heeft de onderzoekers der kruiden zeer gekweld, maar tevergeefs want tot nu toe heeft niemand kunnen zeggen of immers verzekeren voor welk kruid van de ouders dat te houden is, want sommige zeggen dat het de echte Onobrychis is, sommige houden het voor de tweede Onobrychis, sommige geven het andere namen die ik hier niet verhaal omdat ze er niets zekers van durven te zeggen. Dan dat is alleen zeker van dit kruid dat het zeer lustige en fraaie bloemen krijgt die purperblauw van kleur zijn en niet alleen op die van de rapunzel, maar ook die van vlas lijken die open gaan en weer sluiten gelijk die van de winde. Dit kruid komt uitgesproten gelijk riddersporen en de takjes zijn bekleed met bladeren die op die van de vlas gelijk, maar wat gekarteld die dichtbij die van de cicers komen wat ik hier heb willen bijvoegen om dit kruid wat duidelijker te kennen te geven of met woorden uit te drukken zoals Lobel en meer andere nieuwe beschrijvers dat beschreven hebben.