Digitalis

HET XIII. CAPITEL.

Van Vingerhoet-cruydt oft Digitalis.

Gheslachten.

Vingherhoet-cruydt is veelderhande: want het en verschilt niet alleen in de verwe van de bloeme, maer oock in de ghedaente, oft maecksel, iae oock in de verwe van bladeren; als blijcken sal in de vier naevolghende soorten.

Ghedaente.

1. Het eerste ende ghemeynste Vingherhoet-cruydt is dat met peersche bloemen; ’t welck lange, breede, bleeck-groene, aen de kanten ghekerfde bladeren heeft, de bladeren van Wit Wolle-cruydt eenighsins ghelijckende, maer nochtans wat kleynder ende niet soo hayrigh oft wollachtigh als die: tusschen dese bladeren spruyt eenen rechten ronden steel, van ’t midden tot boven toe met seer vele bloemen gheladen; die niet inde ronde en staen, oft recht teghen over den anderen gestelt zijn, maer komen allegader uyt een sijde van den steel, boven malkanderen vervolgens geschickt ende gevoeght, neerwaerts hanghende. Dese bloemen zijn van maecksel langhworpigh, van binnen hol, soo dat sy bijnae de ghedaente van Vingherhoeden schijnen te hebben; van verwen uyt den rooden peersch oft purpur, van binnen met witte stipkens oft spickelkens geteeckent oft bespraeyet. Als dese bloemen gheresen zijn, soo vertoonen haer ronde saet-bollekens, daer in kleyn saet wast. De wortelen en zijn anders niet dan vele dunne veselinghen.

2. De tweede soorte is van ghedaente by nae als de eerste: dan alleen heeft sy wat langher ende breeder bladeren: de bloemen komen oock van ghedaente met die van de eerste soorte seer wel over een, maer sy zijn wit, oft somtijdts uyt den witten wat bleeck-peersch oft purpur van verwen. [253]

3. De derde soorte heeft smaller bladeren dan de ander, gheribt oft ghezenuwet, effen oft kael, van verwen swart groen, aen de averechtste sijde nochtans wat witter, aen de kanten wat gheschaert oft ghekertelt: de bloemen van dese soorte zijn geel, andersins de andere van gedaente bijnae ghelijckende.

4. De vierde soorte van Vingherhoet-cruydt heeft bladeren die van de derde schier ghelijck, oock doncker-groen oft swart-groen van verwe, ende oock aen d’een sijde wat witter dan de ander: de bloemen zijn insghelijcks neerwaerts afhanghende, kleynder dan die van de andere, van verwe wat geelachtigh oft bleeckachtigh.

Plaetse.

Dese bloemen, bijsonder de eerste ende ghemeyne soorte van dien, wassen van selfs in ’t wilt op verscheyden gewesten van Hoogh ende Neder-Duytschlandt op steenachtighe ende doncker oft schaduwachtige plaetsen, in de dalen oft afgaende gewesten van de geberghten; ende daer men de Mine oft Ader van het Iiser vindt, oft omtrent de plaetsen daermen de Steen-kolen oft Smee-kolen uythaelt: van daer brenghtmense oock wel in de hoven.

Tijdt.

Vingherhoet-cruydt bloeyt meest in Hoymaendt ende Ooghstmaendt.

Naem.

Dit cruydt wordt nu ghemeynlijck hier in Neder-Duytschlant Vingherhoet oft Vingherhoet-cruydt geheeten, in Hooghduytschlant insgelijcks oock Fingerhut ende Fingerkraut; in Vranckrijck Digitale, oft ghelijck sommighe seggen, Gants nostre Dame; in Engelant Foxe glove. Fuchsius heeft het bequamelijck in ’t Latijn Digitalis ghenoemt. Sommige andere heeten ’t Thrysallis ende segghen dat het een soorte van Wolle-cruydt is, met naem Lygnitis, maer Lychnitis oft Thryallis heeft vette, dicke, wolachtighe bladeren, die bequaem zijn om lemmetten tot de keersen te maken; sulcks als dese bladeren van Vingerhoet-cruyt niet en zijn: ghemerckt dat sy niet dick oft wolachtigh ghenoegh en zijn om voor lemmetten in de lampen oft keerssen ghebruyckt te worden.

1. De ghemeynste soorte hebben wy in ’t Latijn Digitalis purpurea gheheeten, dat is Peersch Vingherhoet-cruydt.

2.3.4. De andere soorten maghmen nae de verscheydentheydt diemen in de verwe van de bloemen siet oock verscheyden naemen geven: want de tweede magh Wit oft Bleeck peersch Vingherhoet-cruyt ghenoemt worden, de derde Geel Vingherhoet-cruyt, de vierde Bleeck-geel Vingherhoet-cruydt.

Aerd.

Den bitteren smaeck die in de bladeren van dit cruydt blijckelijck is, wijst ghenoeghsaem uyt, dat het heet ende droogh van aerd is, waer by dat oock ghevoeght is eenighe suyvermakende kracht.

Kracht ende Werckinghe.

Al is ’t sake dat dit cruydt voor heet ende droogh bekent is, nochtans soo en wordet nerghens in ghebruyckt oft by eenighe drancken oft gheneesmenghelinghen ghedaen: de bloeme is alleen aenghenaem oft ghesocht, ende in de hoven onderhouden, om haer ghedaente ende aerdigheyts wille.

Hindernisse.

Sommighe segghen dat de bladeren van dit cruydt een hinderlijcke ende quade eyghentschap, iae eenigh vergift in haer hebben: ’t welck oock met merckelijcke ervarentheydt bevonden ende waerachtigh bethoont is gheweest. Want het is ghebeurt, dat sommighe, die dese bladeren met andere cruyden menghelende ende kleyn schervende, daer eyer-koecken af ghemaeckt hadden, terstondt nae datse die eyer-koecken gh’eten hadden, seer kranck gheworden zijn, ende tot braeckinghe verweckt. Daerom en salmen dit cruydt niet te lichtelijcken ’t zy in spijse ’t zy erghens elders in ghebruycken, ten zy de ervarentheydt ons iet anders leere, oft datmen de hindernisse met eenighe teghenbate kan beletten.

BIIVOEGHSEL.

De oude Cruydt-beschrijvers en hebben dit cruydt nerghens beschreven: dan sommighe gheleerde van onse tijden, onder welcke is den wijtvermaerden Costcus, hebben dit ghewas, om de groote ghelijckenisse die het met de bladeren van Wolle-cruydt heeft, Verbascum Digitale gheheeten: sommighe andere hebben ’t voor een soorte van Wilde Klockskens ghehouden, noemende dat Campanula silvestris ende Nola silvestris in ’t Latijn: in ’t Hooghduytsch Wald Glocklin ende Waldt Schell. Die van Bononien in Italien noemen ’t Araida.

Lobel noemt het ghemeynste gheslacht van Vingherhoet-cruydt, Rood Vingherhoet-cruydt, om dat de bloemen van dit gheslacht purpur-rood ende incarnaet zijn. De bladers zijn van grootte, verwe ende maecksel ghelijck die van de Hondts-tonghe oft Wael-wortel. De wortel is faselachtigh, lijmigh ende swert.’ T saet is kleyn, dat van Wolle-cruydt ghelijck, een weynigh stinckende: ’t welck ghenoeghsaem omstoot de meyninghe van sommighe, die dat Baccharis hieten.

Vingherhoet-cruydt met bleeck-roode oft lijfverwighe bloemen wordt somtijdts in de hoven van de lief-hebbers ghevonden.

Vingerhoet-cruydt met vaele bloemen (in ’t Latijn Digitalis ferruginea) is korter van klockskens, seydt Lobel, ende heeft grooter bladeren dan die van de Madelgeer, van verwe doncker groen. Sy heet Eisenhutlin in ’t Hooghduytsch; om dat de verwe der bloemen vael is als roest van yser.

Vingherhoet-cruydt met smaller bladeren, in ’t Latijn Digitalis angustifolia Montis Sancti, van Spaensche saet hier te lande voort-ghekomen, staet overeynd met eenen rechten steel, met meer sijd-steelen, met smalle, doch saeghs-ghewijs ghekertelende bladeren: op wiens ‘tsop gulden bloemen staen, wat veranderende van verwen, maer meest als yser roestigh. Het blijft vele iaeren over, ende schiet hoogh op als een boomken. Daerom wordt het oock Digitalis exotica arborescens vario flore gheheeten.

Kleyn Geel Vingerhoet-cruydt is kleynder dan het ander, niet soo aerdigh, groeyende op ’t gheberghte van Turin ende Savoyen, met bruynder ende smaller bladers, als die van Smalle Wechbre, gladt, niet hayrigh; onlustigh bleeck-geele oft verstorven klockskens van bloemen, min ghespickelt dan de ander.

Veranderinghe van Italiaensch Vingerhoet-cruydt. Fabius Columna houdt het Vingherhoet-cruydt voor het Ephemeron non letale Dioscoridis, om dat de bloemen van daghe tot daghe meer ende meer open gaen, ende oock soo afvallen, als het saet beghint te rijpen, van onder tot boven toe voortgaende: ’t welck in andere bloemen nochtans oock wel ghesien wordt. Hy beschrijfter eenighe soorten van.

1. De soorte met witte bloemen heeft de wortel eenen vingher dick, swartachtigh, een spannne langh, wat rieckende, met weynighe dunne veselkens beset, vele iaeren levende. In den Herfst komen de bladeren voort, nae dat den steel dor gheworden is: welcke bladeren een spanne langh zijn, twee duymbreeden breedt, hardt, gladt, groen, vele by een omtrent den hals van de wortel ter aerden in de ronde verspreydt, met wat ruyghe randen. In den Somer komt den steel voort, dry voeten hoogh oft hoogher, seer gheblaedt: op wiens ‘tsop lange bloemen komen, op een rije ghevoeght, ter aerden-waerts huckende, wit als een belleken, om den randt wat ghekertelt, binnen in [254] geele draeykens hebbende, onlieffelijck, bitter van smaeck: daer nae volghen knoppen oft spitsche saet-bollen vol kleyn saet, dat uyt-valt eer het rijp wordt: dan de wortel gheeft ghenoegh ionge scheuten uyt.

2. De soorte met rosachtighe bloemen heeft wat smaller bladeren onder ende om de randen ruygh, met bloemen die dichter by een, ende in een ronde adere als eenen spinrock op ’t sop van de steel gheschickt staen, van verwe rosachtigh uyt den geelen, met breeder ruygher lippen oft randen, binnen in met peersche droppen besprenckelt, eonder van maecksel, dicker, ende wat in ghetrocken van mondt: de wortel is bitter, geelachtigh.

3. De soorte met peersachtighe bloemen is grooter, breeder ende ruygher van bladeren, meer gheadert oft ghezenuwet, sachter, witter, oock bitter van smaeck: den steel is wat roodachtigh. De bloemen zijn veel grooter, wel eenen vingher dick, tamelijcken langh, met eenen buyckighen bodem, oock aen een rije afhanghende, binnen ruygh, met groote peersche placken: ghelijck sy oock self bleeck peersch zijn, somtijdts tot den blaeuwen streckende, somtijdts oock heel wit van verwe: bitter van smaeck ende onlieffelijck, als oock zijn de bladeren.

Plaetse.

De Geele ende Witte Vingherhoet-cruyden wassen over al in Duytschlandt ende Nederlandt. Het Purpur wordt gevonden op de berghen van de Grisons. Het Rood Vingherhoet-cruydt en wordt niet in de Zuydtwaerts, maer wel in de Noordtwaerts ligghende landen ghevonden.

Kracht ende Werckinghe.

Al is ’t sake dat Dodoneus ons met goede redenen vermaent, dat wy dit cruydt niet al te lichtelijcken en souden ghebruycken, nochtans soo wordt dat in meest alle landen voor een seer krachtigh wont-cruydt gehouden, ende bequaem gheacht om alle wonden te ghenesen, soo Lobel betuyght ende meer andere: onder de welcke zijn die Meesters van Bononien in Italien, die dat Aralda noemende daer af een ghemeyn spreeckwoordt hebben, segghende op haer tale, Aralda tutte piage salda: al ofmen seyde, Vingherhoedt-cruydt heelt ende gheneest alle wonden ende quetsuren.

Vingherhoedt-cruydt in wijn oft water, oft beter met Honigh-water ghesoden ende ghedroncken, suyvert ende reynight de borst, ende doet de taeye fluymen lossen ende rijp worden.

Het saet ’t welck in ronde bollekens steeckt, ende somtijdts langh ende breedt van ghedaente is, ende bitter van smaeck; ende de swarte seer gheveselde wortel, worden in de selve ghebreken oock ghebruyckt, met Honigh oft Suycker ghesoden oft ghemenght ende inghenomen.

De bladeren van dit cruydt ghesoden zijnde, maken den buyck weeck, ende doen lichtelijck te kameren gaen; selfs, soo Lobel vermaent, tot Sommerset in Enghelandt nemen de boeren dit cruydt, te weten dat is met roode oft peersche bloemen, ’t welck het ghemeynste van allen is, ende sieden daer af eenen dranck, waer mede sy purgeren, ende somtijdts seer dapper doen ter kamer gaen ende overgheven de ghene die de kortse hebben, ende wat vocht van buyck zijn.

Door de bitterheyt vaeght het af de waterachtige vochtigheden ende suyvert de gallachtighe, openende de verstoptheden, in water oft wijn ghesoden, ende ghedroncken zijnde.

HET XIII. KAPITTEL.

Van vingerhoedskruid of Digitalis. (Digitalis purpurea)

Geslachten.

Vingerhoedkruid is veelvormig want het verschilt niet alleen in de kleur van de bloemen, maar ook in de gedaante of vorm, ja ook in de kleur van bladeren als blijken zal in de vier navolgende soorten.

Gedaante.

1. Het eerste en gewoonste vingerhoedkruid is dat met paarse bloemen wat lange, brede, bleekgroene en aan de kanten gekerfde bladeren heeft die wat op de bladeren van wit wolkruid lijken, maar nochtans wat kleiner en niet zo harig of wollig als die, tussen deze bladeren spruit een rechte ronde steel die van het midden tot boven toe met zeer vele bloemen bezet is die niet in de ronde staan of recht tegen over elkaar gesteld zijn, maar komen allen uit een zijde van de steel die vervolgens boven elkaar geschikt en gevoegd zijn en neerwaarts hangen. Deze bloemen zijn van vorm langwerpig en van binnen hol zodat ze bijna de gedaante van vingerhoedjes schijnen te hebben en van kleur uit het rode paars of purper en van binnen met witte stipjes of spikkeltjes getekend of besproeid. Als deze bloemen gevallen zijn dan vertonen zich ronde zaadbolletjes waarin klein zaad groeit. De wortels zijn niets anders dan vele dunne vezels.

2. De tweede soort is van gedaante bijna als de eerste, dan heeft ze alleen wat langere en bredere bladeren, de bloemen komen ook van gedaante met die van de eerste soort zeer goed overeen, maar ze zijn wit of soms uit het witte wat bleekpaars of purper van kleur. [253]

3. De derde soort heeft smallere bladeren dan de ander en met ribben of zenuwen, effen of kaal en van kleur zwartgroen, aan de onderkant nochtans wat witter en aan de kanten wat geschaard of gekarteld, de bloemen van deze soort zijn geel en anderszins de andere van gedaante bijna gelijk.

4. De vierde soort van vingerhoedkruid heeft bladeren die van de derde vrijwel gelijk en ook donkergroen of zwartgroen van kleur en ook aan de ene zijde wat witter dan de andere, de bloemen zijn hangen insgelijks neerwaarts af en zijn kleiner dan die van de andere en van kleur wat geelachtig of bleekachtig.

Plaats.

Deze bloemen en vooral de eerste en gewoonste soort er van groeien vanzelf in het wild op verschillende gewesten van Hoog en Nederduitsland op steenachtige en donkere of schaduwachtige plaatsen, in de dalen of afgaande gewesten van de bergen en daar men de mijnen of ader van het ijzer vindt of omtrent de plaatsen daar men de steenkolen of smeedkolen uithaalt en vandaar brengt men ze ook wel in de hoven.

Tijd.

Vingerhoedkruid bloeit meestal in juli en augustus.

Naam.

Dit kruid wordt nu gewoonlijk hier in Nederduitsland vingherhoet of vingherhoet-cruydt genoemd, in Hoogduitsland insgelijks ook Fingerhut en Fingerkraut, in Frankrijk digitale of als sommige zeggen, gants nostre Dame, in Engeland foxe glove. Fuchsius heeft het geschikt in het Latijn Digitalis genoemd. Sommige andere noemen het Thrysallis en zeggen dat het een soort van wolkruid is met naam Lygnitis, maar Lychnitis of Thryallis heeft vette, dikke, wolachtige bladeren die geschikt zijn om lonten tot de kaarsen te maken zulks als deze bladeren van vingerhoedkruid niet zijn, gemerkt dat ze niet dik of wolachtig genoeg zijn om voor lonten in de lampen of kaarsen gebruikt te worden.

1. De gewoonste soort hebben we in het Latijn Digitalis purpurea genoemd, dat is paarse vingerhoedkruid.

2.3.4. De andere soorten mag men naar de verscheidenheid die men in de kleuren van de bloemen ziet ook verschillende namen geven, want de tweede mag wit of bleek paarse vingerhoedkruid genoemd worden, de derde geel vingerhoedkruid, de vierde bleekgeel vingerhoedkruid.

Aard.

De bittere smaak die in de bladeren van dit kruid blijkbaar is wijst voldoende uit dat het heet en droog van aard is waarbij ook enige zuiver makende kracht gevoegd is.

Kracht en werking.

Al is het zaak dat dit kruid voor heet en droog bekend is, nochtans zo wordt het nergens in gebruikt of bij enige dranken of geneesmengsels gedaan, de bloem is alleen aangenaam of gezocht en in de hoven onderhouden vanwege haar gedaante en om de aardigheid.

Hindernis.

Sommige zeggen dat de bladeren van dit kruid een hinderlijke en kwade eigenschap, ja enig vergif in zich heeft wat ook met opmerkelijke ervaring gevonden en voor waar is aangetoond. Want het is gebeurd dat sommige die deze bladeren met andere kruiden mengden en klein maakten en er eierkoeken van gemaakt hebben terstond nadat ze die eierkoeken gegeten hebben zeer ziek geworden zijn en tot braken verwekt. Daarom zal men dit kruidt niet te gemakkelijk hetzij in spijs hetzij ergens elders in gebruiken tenzij de ervaring ons iets anders leert of dat men de hindernis met enige tegen middel kan beletten.

BIJVOEGING.

De oude kruidbeschrijvers hebben dit kruid nergens beschreven, dan sommige geleerde van onze tijden waaronder de wijdt vermaarde Costcus is hebben dit gewas vanwege de grote gelijkenis die het met de bladeren van wolkruid heeft Verbascum Digitale genoemd, sommige andere hebben het voor een soort van wilde klokjes gehouden en noemen dat Campanula silvestris en Nola silvestris in het Latijn, in het Hoogduits Wald Glocklin en Waldt Schell. Die van Bononië in Italië noemen ’t araida.

Lobel noemt het gewoonste geslacht van vingerhoedkruid rood vingerhoedkruid omdat de bloemen van dit geslacht purperrood en inkarnaat zijn. De bladeren zijn van grootte, kleur en vorm gelijk die van de hondstong of waalwortel. De wortel is vezelachtig, lijmig en zwart. Het zaad is klein en gelijk dat van wolkruid en stinkt iets wat voldoende de mening van sommige omstoot die dat Baccharis noemen.

Vingerhoedkruid met bleekrode of vleeskleurige bloemen wordt soms in de hoven van de liefhebbers gevonden.

Vingerhoedkruid met vale bloemen (in het Latijn Digitalis ferruginea) is korter van klokjes, zegt Lobel, en heeft grotere bladeren dan die van de madelgeer en van kleur donkergroen. Ze heet Eisenhutlin in het Hoogduits omdat de kleur van de bloemen vaal is als roest van ijzer.

(Digitalis angustifolia) Vingerhoedskruid met smallere bladeren, in het Latijn Digitalis angustifolia Montis Sancti is van Spaans zaad hier te lande voortgekomen en staat met een rechte steel overeind met meer zijstelen en met smalle, doch zaagvormige gekartelde bladeren op wiens top gouden bloemen staan die wat veranderen van kleuren, maar meestal als roestig ijzer. Het blijft vele jaren over en schiet hoog op als een boompje. Daarom wordt het ook Digitalis exotica arborescens vario flore genoemd.

(Digitalis lutea) Klein geel vingerhoedkruid is kleiner dan het andere en niet zo aardig en groeit op het gebergte van Turijn en Savoie met bruinere en smallere bladeren als die van smalle weegbree, glad en niet harig en onaardige bleekgele of verstorven klokjes van bloemen en minder gespikkeld dan de andere.

Verandering van Italiaans vingerhoedkruid. Fabius Columna houdt het vingerhoedkruid voor het Ephemeron non letale Dioscoridis omdat de bloemen van dag tot dag meer en meer opengaan en ook zo afvallen als het zaad begint te rijpen en gaat van onder tot boven toe voort wat in andere bloemen nochtans ook wel gezien wordt. Hij beschrijft er enige soorten van.

Digitalis purpurea ‘Alba”)

1. De soort met witte bloemen heeft de wortel een vinger dik, zwartachtig en een zeventien cm lang en ruikt wat en is met weinig dunne vezeltjes bezet die vele jaren leeft. In de herfst komen de bladeren voort nadat de steel dor geworden is welke bladeren een zeventien cm lang zijn en twee duimbreed breed, hard, glad en groen en veel bijeen omtrent de hals van de wortel die ter aarde in de ronde verspreid zijn met wat ruige randen. In de zomer komt de steel voort van negentig cm hoog of hoger en zeer bladig op wiens top lange bloemen komen die op een rij gevoegd zijn en naar beneden buigen, wit als een belletje en om de rand wat gekarteld met van binnen [254] gele draadjes, onlieflijk en bitter van smaak, daarna volgen knoppen of spitse zaadbollen vol klein zaad dat uitvalt eer het rijp wordt, dan de wortel geeft genoeg jonge scheuten uit.

2. De soort met rosachtige bloemen heeft wat smallere bladeren die onder en om de randen ruig zijn met bloemen die dichter bijeen en in een ronde aar als een spinrok op de top van de steel geschikt staan en van kleur rosachtig uit het gele met bredere ruigere lippen of randen en van binnen met paarse droppen besprenkelt ronder van vorm en dikker en wat ingetrokken van mond, de wortel is bitter en geelachtig.

3. De soort met paarsachtige bloemen is groter, breder en ruiger van bladeren die meer aderen of zenuwen hebben en zachter of witter en ook bitter van smaak zijn, de steel is wat roodachtig. De bloemen zijn veel groter en wel een vinger dik en tamelijk lang met een buikige bodem die ook aan een rij afhangen en van binnen ruig met grote paarse plakken zijn zoals ze ook zelf bleek paars zijn en soms naar het blauwe trekken en soms ook heel wit van kleur, bitter van smaak en onlieflijk als ook zijn de bladeren.

Plaats.

De gele en witte vingerhoedkruiden groeien overal in Duitsland en Nederland. Het purper wordt gevonden op de bergen van de Grisons. Het rood vingerhoedkruid wordt niet in de zuidelijke, maar wel in de noordelijk gelegen landen gevonden.

Kracht en werking.

Al is het zaak dat Dodonaeus ons met goede redenen vermaant dat we dit kruid niet al te gemakkelijk zouden gebruiken, nochtans zo wordt dat in meest alle landen voor een zeer krachtig wondkruid gehouden en geschikt geacht om alle wonden te genezen, zo Lobel betuigt en meer andere waaronder zijn die meesters van Bononië in Italië die dat aralda noemen en er een gewoon spreekwoord van hebben dat in hun taal zegt; ‘aralda tutte piage salda’ al of men zei vingerhoedkruid heelt en geneest alle wonden en kwetsingen.

Vingerhoedkruid in wijn of water of beter met honigwater gekookt en gedronken zuivert en reinigt de borst en laat de taaie fluimen lossen en rijp worden.

Het zaad wat in ronde bolletjes steekt en soms lang en breed van gedaante is en bitter van smaak en ze worden met de zwarte en zeer gevezelde wortel in dezelfde gebreken ook gebruikt en met honig of suiker gekookt of gemengd en ingenomen.

De gekookte bladeren van dit kruid maken de buik week en laten gemakkelijk ter kamer gaan en zelfs, zo Lobel vermaant, te Sommerset in Engeland nemen de boeren dit kruid en wel die met rode of paarse bloemen wat de gewoonste van allen is en koken daar een drank van waarmee ze purgeren wat soms zeer dapper te kamer laat gaan en overgeven diegene die de koorts hebben en wat vochtig van buik zijn.

Door de bitterheid vaagt het de waterachtige vochtigheden af en zuivert de galachtige, opent de verstoppingen als het in water of wijn gekookt is en gedronken wordt.