Ecballium

HET XXV. CAPITEL.

Van Wilde Concommeren ende Elaterium.

Gheslacht.

De Wilde Concommeren, om haer gheweldighe ende onghetemde kracht, die sy betoonen in het lichaem te beroeren, sullen veel beter onder de purgerende dinghen gherekent ende ghestelt worden, dan onder de Concommeren, daer sy den naem nae voeren.

Ghedaente.

Wilde Concommeren zijn de Tamme Concommeren, aengaende haer langhs der aerden verspreydde ende kruypende ranckachtighe steelen ende bijnae rondachtighe bladeren, eenighsins ghelijck; in sonderheydt die soorte van Concommeren die van Galenus voor Tamme Concommeren ghehouden worden, ende nu ter tijdt by den ghemeynen man Meloenen ghenoemt zijn: nochtans soo zijn dese steelen ende bladeren harder ende rouwer om aen te tasten dan die van de Meloenen. De bloemen trecken wat nae den geelen. Nae de welcke langhworpighe heel rouwe vruchten oft Concommerkens volghen wat grooter dan langhworpighe Eeckelen, andersins de selve Eeckelen wat gelijckende van gedaente, maer veel kleyner dan de Tamme Concommeren zijn: dese Concommerkens rijp geworden zijnde, springen van selfs open, oft alsmen die maer eens lichtelijck aen en raeckt: ende dan schieten sy van haer veele bruyne saden oft keernen, midtsgaders een groote menighte van sap. De wortel is wit, dick ende groot, met veele aenhangende kleyne wortelkens begaeft.

Dit heel cruydt is seer bitter van smaeck, ghelijck oock zijn alle de andere wilde soorten van Concommeren oft Concommerachtighe cruyden.

Wt de vruchten oft Concommerkens van dit ghewas wordt een sap vergadert ende gedrooght Elaterium geheeten, dat tot de medicijnen oorboorlijck is: de middel van ’t welcke te bereyden ende te vergaderen wordt ons van Dioscorides in ’t langh beschreven ende in verscheyden manieren uytgheleydt.

Plaetse.

Wilde Concommeren wassen meest over al in de heete landen op steenachtighe ende savelachtighe gronden, ende andere onghebouwde woeste plaetsen. Hier te lande ende in Hooghduytschlandt en zijn sy nerghens dan in de hoven van de liefhebbers te vinden: dan daer die eens ghesaeyet zijn, daer komen sy lichtelijcken alle iaeren wederom voort, doch niet uyt de selve wortel; want die vergaet des winters, maer van de saden die uyt die rijpe Concommerkens herwaerts ende derwaerts ghespronghen zijn, komende.

Tijdt.

Dese Wilde Concommerkens worden rijp omtrent den Herfst: ende alsdan is het tijdt om het Elaterium te maken oft te vergaderen.

Naem.

Dit gewas wordt in de Apoteken hedensdaeghs Cucumer asininus geheeten; in ’t Griecksch Sicys agrios; ende somtijdts oock Sicyonia; in ’t Latijn Cucumis silvestris, Cucumis agrestis; ende Cucumis erraticus, ende van sommighe oock Cucumis anguinus; nochtans soo vindtmen onder de Tamme ende Hof Concommeren andere langhworpige cromme Concommeren, die den toenaem van Cucumer anguinus voeren, om dat sy soo langh gekronckelt zijn als een slange; waer [622] mede dese Wilde Concommerkens gheen ghelijckenisse ende hebben. De Italiaenen noemense nu ter tijdt Cocomero salvatio; de Spaegniaerts Cogumbrillo amargo; de Nederduytschen Wilden Concommeren, oft oock Esels-Concommeren, nae den Latijnschen: de Hooghduytschen Wild Cucumer; de Fransoysen Concombre sauvage.

Het sap, dat uyt dese Concommerkens vloeyt, wordt in de Apoteken met eenen bedorven naem Elacterium gheheeten: want den oprechten Latijnschen naem is Elaterium: den Grieckschen Elaterion.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Galenus betuyght, dat het sap van dese Wilde Concommerkens, Elaterion gheheeten, ghedrooght ende dick gheworden zijnde heel dun van deelen ende fijn van stoffe is, ende in den tweeden graed verwarmende ende verdrooghende, ende bovendien afvaeghende, ende scheydende oft verteerende van krachten.

De bladeren van dit gewas, de wortelen ende de schorssen daer van, als oock bijster bitter van smaeck wesende, zijn daerom insghelijcks oock verwarmende ende afvaeghende van krachten, nochtans soo seer niet als het sap van de vruchten, oft het Elaterium self.

Voorts soo iaeght dit Elaterium uyt den lijfve de geele heete vochtigheden, ende oock de koude slijmerighe, ende insghelijcks de waterachtige overvloedigheden des lichaems: ende dat seer sterckelijck, ende met groot ghewelt, niet alleen door den kamergangh van onder, maer somtijdts wel van boven door het braecken oft overgheven.

Dan, nae het seggen van Dioscorides, en pleeghmen van dit Elaterium seffens niet meer in te gheven dan van de ses tot de twaelf greynen toe, nae dat de krachten van den krancken groot oft kleyn zijn.

Elaterium met eenen pessaris van onder gesett, verweckt de maendtstonden van de vrouwen.

Dit selve sap oft Elaterium met soet Melck vermenght ende door den neuse opghehaelt, doet de quade verwe van de oogen, die van de geelsucht ghebleven ende achterghelaten is, vergaen.

Hindernisse.

Dit sap werckt soo sterckelijck, ende valt het lichaem soo lastigh, datmen dat nimmermeer seffens in grooter menighte in gheven en magh dan de swaerte van eenen halven scrupel, als voorseydt is: maer de bladeren ende schorsse van de wortelen en zijn soo geweldigh niet; hoe wel sy oock niet onbedachtelijck te ghebruycken en zijn, dan in seer harde ende stercke menschen.

BIIVOEGHSEL.

Dit cruydt heet somtijdts hier te lande oock veldt Concommers; in ’t Enghelsch Noli me tangere ende Wilde Spittingh Cucumber; van sommighe in onse tael Cruydeken en roert my niet, om dat de Concommers maer eens aengheraeckt zijnde, als het saedt rijp is, open springen. ‘Tsaedt is bruyn oft doncker grauw, dat van den Quint-appel niet ongelijck, maer kleyner. ‘Tmergh van ’t saedt is wit, ende niet soo onlieffelijck als de vrucht oft bladers: ’t welcke, in sonderheydt in de sonne ghedrooght zijnde ende aen de vlamme ghehouden, brandt, ende niet dan een vlamme wordt. Waer door dat Lobel eerst gheleert heeft (soo hy schrijft) nae het uytwijsen van Plinius, dat het oprecht Elaterium moet bereydt ende ghemaeckt worden uyt seer veel van dit mergh, ende een weynigh vette lijmigheydt die daer aen hanght, ende niet uyt de Concommerkens. Ende Bellonius heeft dit Elaterium in Asien ende Grieckenlandt sien maken: dat seer licht ende wit is, ende soo vet, dat het in ’t vier ghesteken oft in de keersse ghehouden, smilt ende brandt ghelijck smeer. Theodorus Gaza heeft het woordt Elaterion oversettende, dit sap in ’t Latijn Agiratorium geheeten, als ofmen Roer-cruydt seyde. Dan den naem Elaterion by Hippocrates beteeckent niet alleen ’t sap uyt dit ghewas ghedruckt, maer oock al ’t ghene dat een kracht heeft om den buyck weeck te maken, ende van onder af te iaghen: want dat woordt en luydt in ’t Grieckschs anders niet dan een dingh dat beroerte oft rammelinghe maeckt.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

‘Tsap van de bladeren in de ooren ghedruypt, doet de pijne ende weedom vergaen.

Het saedt van dit ghewas heeft soeter kracht, al even eens ghelijck Quint-appel.

De Medicijns van Montpelliers ghebruycken seer veel de wortel van dit cruydt: wiens kracht te mercken is, seydt Lobel, uyt het Unguentum Agrippae, Unguentum Cyclaminis, in verscheyden inwendighe ghebreken, als zijn de gheslachten van Watersucht.

‘Tsap van dese wortel een vierendeel van een dragme, oft omtrent een half once van die schorsse, inghenomen, iaeght af de galachtighe ende oock de waterachtige vochtigheden, sonderlinghe in de watersuchtige, sonder hinder oft letsel van de maghe.

‘Tselve sap, seydt Galenus, ghelijck oock ’t sap van de bladers, al is ’t dat het de kracht heeft van het Elaterium, soo en is ’t nochtans soo sterck niet. Jae de wortel selve heeft dierghelijcke kracht: want sy verteert ende maeckt sacht, maer drooght krachtigher.

De selve wortelen ghestooten, ende op ’t hooft gheleydt, ghenesen den hooftsweer.

De wortel van Wilde Concommeren in Edick morwe gesoden, versoet de pijne, ende doet het geswil van ’t flercijn scheyden, daer op gheleydt zijnde: ende den Edick daer dese wortel in ghesoden is, in den mondt ghehouden, versoet den tandtsweer.

De selve wortel met Worte oft Meel van Gersten-mout vermenght, doet scheyden alle oude koude sachte gheswillen: met Termentijn vermenght, doet de oude herde gheswillen uytbreken.

De wortel van dese Concommerkens gedrooght, gepoedert, ende met honigh vermenght, reynight, gheneest ende verdrijft alle quade craeuwagien, omloop, ieucksel, masen, sproeten, litteeckenen, ende alle vlacken ende placken des menschen lichaems.

Kracht van Elaterium.

Elaterium, seydt Dioscorides, van twee iaeren tot thien iaeren oudt zijnde, is seer nut om den buyck te reynighen oft weeck te maken: omtrent de tien oft twaelf greynen swaer inghegheven, is seer goedt de watersuchtighe, ende die kort van adem zijn.

Dit selve sap met soet melck vermenght, ende in den neuse ghedaen op opghehaelt, als voorseydt is, verdrijft de pijne van den hoofde, ende suyvert de herssenen.

‘Tselve met soeten versoden honigh-wijn met eenen pessaris van onder in gesteken, treckt de doode vruchten ende oock de naegheboorte af, iae doodet somtijdts de vrucht.

Elaterium met oude Olie, oft honigh, oft galle van eenen Os, gheneest de Squinantie, ende de swillinge van de keele, van buyten daer op gheleydt.

Elaterium een half scrupel, met een scrupel souts, ende soo veel Antimonium als ghenoegh is om verwe te gheven, daer af een balleken oft pilleken ghemaeckt ende met water inghenomen, ende daer nae twee oncen laeuw water ghedroncken, doet seer veel te kamer gaen.

Om tot braecken te verwecken, soo bestrijckt met een stijfve veer wel diep de achterste deelen van de tonghe, met water daer in het Elaterium ghewasschen is. Ende is ’t dat iemandt qualijck overgheven kan, soo breeckt die in olie oft salve van Ireos, ende verbiet te slapen.

De Griecken besighen dit meest teghen de miltsucht.

Hedensdaeghs wordt het Elaterium selden meer dan vier greynen seffens inghegheven, selfs de kinderen maer een greyn. ‘Tmeeste datmen daer van gheeft, is eenen halven scrupel: meer te geven waer al te sorghelijck. Selfs Castor Durante schrijft, dat hy te Roomen verscheyden watersuchtighe menschen ghenesen heeft, midts hun niet meer dan dry greynen Elaterion smorghens vroegh inghevende, met een draghme suycker van Roosen, sonder daer op te slapen

Werckinghe oft bereydinghe van Elaterium, uyt Lobel.

Dese gheschiedt aldus, nae de leeringhe van Theophrastus, Dioscorides ende Plinius: Men doet eenen seer grooten hoop Concommerkens plucken, ende uyt de selve, op een sifte ghesneden zijnde, ende ’t saedt ghestooten ende dickwijls met de handen ghedouwet, wordt een vettigheydt oft mergh ontfanghen, dat van den Vloycruydt ghelijck, door de sifte ghedaen, daer by gietende van ’t lijmachtigh sap van de selve Concommerkens, ende wat fonteyn-waters, om dat de lijmigheydt oft vettigheydt te beter door de sifte soude trecken: ende alsmen dat in de sonne oft onder den blauwen hemel te droogen stelt, dan wordt het swartachtigh, maer alsmen ’t op ’t vier oft onder d’asschen drooght, dan wordt het wit ende graeuw. Nochtans alle beyde aen de vlamme van de keersse ghehouden, gheven een vlamme, ende branden door haer vettigheydt. Daerom is dit de oprechte bereydinghe.

Verkiesinghe.

‘Tbeste Elaterium was hier voortijdts het lichtste, niet rouw, noch swaer, maer wit, ende niet dor, seer bitter, ende aen de keersse ghehouden lichtelijck vlammende.

Hindernisse ende beteringhe van de selve.

Elaterium quetst de inwendighe leden, ende opent de kleyne dunne aderkens des lichaems: ende maeckt krimpsel ende groote beroerte in sijn werckinghe. Elaterium, seydt Galenus, doodet de vrucht, ghelijck alle andere dicke dinghen die van dunne stoffe zijn, sonderlingh is ’t datse eenighsins heet zijn. Dan de ghene die daer te seer van purgeren, salmen alleen Wijn ende Olie te drincken gheven: want daer mede sal ’t ghedaen zijn. Is ’t dat het overgheven niet op en houdt, soo moetmen hun gheven koudt water, appelen ende dierghelijcke dinghen die dickmakende de maghe stercken. Oft om de hindernisse te beletten, salmen het Elaterium met Meede ingheven, oft met soet Melck, ende wat Souts ende Anijs-saedt; oft met Gomme Tragacanth, ende wat Anijs-saedt ende Souts t’samen gepoedert. Maer voor allen moetmen hem wachten van ’t sap dat uyt de rijpe vruchten springht: want het is te Roomen ghebeurt, dat van twee die malkanderen dit sap al spelende in de ooghen ghespuyt hadden, den eenen een oogh uytghesworen is, ende den anderen in grooten noot gheweest is om sijn ghesicht te verliesen.

HET XXV. KAPITTEL.

Van wilde komkommer en Elaterium. (Ecballium elaterium)

Geslacht.

De wilde komkommers zullen om hun geweldige en ongetemde kracht die ze betonen in het lichaam te beroeren veel beter onder de purgerende dingen gerekend en gesteld worden dan onder de komkommers daar ze de naam naar voeren.

Gedaante.

Wilde komkommers zijn de tamme komkommers aangaande hun langs de aarde verspreide en kruipende rankachtige stelen en bijna rondachtige bladeren enigszins gelijk en vooral die soort van komkommers die van Galenus voor tamme komkommers gehouden worden en tegenwoordig bij de gewone man meloenen genoemd worden, nochtans zo zijn deze stelen en bladeren harder en ruwer om aan te tasten dan die van de meloenen. De bloemen trekken wat naar het gele. Daarna volgen langwerpige heel ruwe vruchten of komkommertjes die wat groter dan langwerpige eikels zijn en lijken anderszins op die eikels wat van gedaante, maar zijn veel kleiner dan de tamme komkommers en als deze komkommertjes rijp geworden zijn springen ze vanzelf open of als men die maar eens licht aanraakt en dan schieten ze vele bruine zaden of kernen van zich met een grote menigte van sap. De wortel is wit, dik en groot en met vele aanhangende kleine worteltjes bezet.

Dit gehele kruid is zeer bitter van smaak zoals ook zijn alle andere wilde soorten van komkommers of komkommerachtige kruiden.

Uit de vruchten of komkommertjes van dit gewas wordt een sap verzameld en gedroogd dat Elaterium genoemd wordt dat tot de medicijnen gebruikelijk is en het middel om die te bereiden en te verzamelen wordt ons van Dioscorides in het lang beschreven en in verschillende manieren uitgelegd.

Plaats.

Wilde komkommers groeien meest overal in de hete landen op steenachtige en zavelachtige gronden en andere ongebouwde woeste plaatsen. Hier te lande en in Hoogduitsland zijn ze nergens dan in de hoven van de liefhebbers te vinden, dan waar die eens gezaaid zijn daar komen ze gemakkelijk alle jaren wederom voort, doch niet uit dezelfde wortel want die vergaat ‘s winters, maar komen van de zaden die uit die rijpe komkommertjes herwaarts en derwaarts gesprongen zijn.

Tijd.

Deze wilde komkommertjes worden rijp omtrent de herfst en dan is het tijd om het Elaterium te maken of te verzamelen.

Naam.

Dit gewas wordt in de apotheken tegenwoordig Cucumer asininus genoemd, in het Grieks Sicys agrios en soms ook Sicyonia, in het Latijn Cucumis silvestris, Cucumis agrestis en Cucumis erraticus en van sommige ook Cucumis anguinus, nochtans zo vindt men onder de tamme en hof komkommers andere langwerpige kromme komkommers die de toenaam van Cucumer anguinus voeren omdat ze zo lang gekronkeld zijn als een slang waar [622] deze wilde komkommertjes geen gelijkenis mee hebben. De Italianen noemen het tegenwoordig cocomero salvatio, de Spanjaarden cogumbrillo amargo, de Nederduitsers wilden concommeren of ook esels-concommeren naar het Latijnse, de Hoogduitsers Wild Cucumer, de Fransen concombre sauvage.

Het sap dat uit deze komkommertjes vloeit wordt in de apotheken met een bedorven naam Elacterium genoemd want de echte Latijnse naam is Elaterium, de Griekse Elaterion.

Aard, kracht en werking.

Galenus betuigt dat het sap van deze wilde komkommertjes die Elaterion heet gedroogd en dik geworden zijn heel dun van delen en fijn van stof is en in de tweede graad verwarmend en verdrogend en bovendien afvegend en scheidend of verterend van krachten.

De bladeren van dit gewas, de wortels en de schors er van die ook bijster bitter van smaak is zijn daarom insgelijks ook verwarmend en afvegend van krachten, nochtans niet zo zeer als het sap van de vruchten of het Elaterium zelf.

Voorts zo jaagt dit Elaterium de gele hete vochtigheden uit het lijf en ook de koude slijmerige en insgelijks de waterachtige overvloedigheden van het lichaam en dat zeer sterk en met groot geweld en niet alleen door de kamergang van onder, maar soms wel van boven door het braken of overgeven.

Dan, naar het zeggen van Dioscorides, plag men van dit Elaterium tegelijk niet meer in te geven dan van zes tot twaalf greinen toe naar dat de krachten van de zieke groot of klein zijn.

Elaterium met een pessarium van onder gezet verwekt de maandstonden van de vrouwen.

Dit sap of Elaterium met zoete melk vermengt en door de neus opgehaald laat de kwade kleur van de ogen die van de geelzucht gebleven en achtergelaten is vergaan.

Hindernis.

Dit sap werkt zo sterk en valt het lichaam zo lastig dat men dat nimmermeer tegelijk in groter menigte ingeven mag dan de zwaarte van een halve scrupel, als gezegd is, maar de bladeren en schors van de wortels zijn niet zo geweldig, hoewel ze ook niet onbedachte te gebruiken zijn, dan in zeer harde en sterke mensen.

BIJVOEGING.

Dit kruid heet soms hier te lande ook veld komkommers, in het Engels noli me tangere en wilde spittingh cucumber, van sommige in onze taal kruidje roer me niet omdat als de komkommers maar eens aangeraakt zijn als het zaad rijp is open springen. Het zaad is bruin of donker grauw en dat van de kolokwintappel vrij gelijk, maar kleiner. Het merg van het zaad is wit en niet zo onlieflijk als de vrucht of bladeren en als dat en vooral in de zon gedroogd is en aan de vlam gehouden brandt en niets anders dan een vlam wordt. Waardoor dat Lobel eerst geleerd heeft (zo hij schrijft) naar het uitwijzen van Plinius dat het echte Elaterium bereid en gemaakt moet worden uit zeer veel van dit merg en wat vette lijmigheid die er aan hangt en niet uit de komkommertjes. En Bellonius heeft dit Elaterium in Azië en Griekenland zien maken dat zeer licht en vet is en zo vet dat als het in het vuur gestoken of in de kaars gehouden wordt smelt en gaat branden als vet. Theodorus Gaza heeft het woord Elaterion overgezet en dit sap in het Latijn Agiratorium genoemd als of men roerkruid zei. Dan de naam Elaterion bij Hippocrates betekent niet alleen het sap uit dit gewas gedrukt, maar ook al hetgeen dat een kracht heeft om de buik week te maken en van onder af te jagen, want dat woord luidt in het Grieks niet anders dan een ding dat beroerte of rommeling maakt.

Aard, kracht en werking.

Het sap van de bladeren in de oren gedrupt laat de pijn en weedom vergaan.

Het zaad van dit gewas heeft zoetere kracht al eveneens gelijk kolokwintappel.

De dokters van Montpelliers gebruiken zeer veel de wortel van dit kruid wiens kracht te merken is, zegt Lobel, uit het Unguentum Agrippae en Unguentum Cyclaminis in verschillende inwendige gebreken als de geslachten van waterzucht zijn.

Het sap van deze wortel een vierendeel van een drachme of omtrent een half ons van die schors ingenomen jaagt de galachtige en ook de waterachtige vochtigheden af en vooral in de waterzuchtige, zonder hinder of letsel van de maag.

Hetzelfde sap, zegt Galenus, net zoals ook het sap van de bladeren al is het dat het de kracht heeft van het Elaterium zo is het nochtans niet zo sterk. Ja de wortel zelf heeft diergelijke kracht want ze verteert en maakt zacht, maar droogt krachtiger.

Die wortels gestoten en op het hoofd gelegd genezen de hoofdpijn.

De wortel van wilde komkommer in azijn murw gekookt verzoet de pijn en laat het gezwel van de jicht scheiden als het daarop gelegd is en de azijn daar deze wortel in gekookt is in de mond gehouden verzoet de tandpijn.

Die wortel met worte of meel van gerstemout vermengt laat alle oude koude zachte gezwellen scheiden en met terpentijn vermengt laat de oude harde gezwellen uitbreken.

De wortel van deze komkommertjes gedroogd, gepoederd en met honing vermengt reinigt, geneest en verdrijft alle kwade krabben, omloop, jeuk, mazelen, sproeten, littekens en alle vlekken en plekken van het menselijk lichaam.

Kracht van Elaterium.

Elaterium, zegt Dioscorides, van twee jaar tot tien jaar oud is zeer nuttig om de buik te reinigen of week te maken en omtrent de tien of twaalf greinen zwaar ingegeven is het zeer goed de waterzuchtige en die kort van adem zijn.

Dit sap met zoete melk vermengt en in de neus gedaan en opgehaald, als gezegd is, verdrijft de pijn van het hoofd en zuivert de hersens.

Hetzelfde met zoete verkookte honingwijn met een pessarium van onder in gestoken trekt de dode vruchten en ook de nageboorte af, ja doodt soms de vrucht.

Elaterium met oude olie of honing of gal van een os geneest de keelblaren en de zwelling van de keel, van buiten er op gelegd.

Elaterium een half scrupel met een scrupel zout en zoveel Antimonium als genoeg is om kleur te geven en er een balletje of pilletje van gemaakt en met water ingenomen en daarna twee ons lauw water gedronken laat zeer veel te kamer gaan.

Om tot braken te verwekken, bestrijk met een stijve veer wel diep de achterste delen van de tong met water daar het Elaterium in gewassen is. En is het dat iemand slecht overgeven kan breek die in olie of zalf van Ireos en verbiedt te slapen.

De Grieken gebruiken dit meest tegen de miltzucht.

Tegenwoordig wordt het Elaterium zelden meer dan vier greinen tegelijk ingegeven en zelfs de kinderen maar een grein. Het meeste dat men er van geeft is een halve scrupel, meer te geven is al te zorgelijk. Zelfs Castor Durante schrijft dat hij te Rome verschillende waterzuchtige mensen genezen heeft door hun niet meer dan drie greinen Elaterion ‘s morgens vroeg in te geven met een drachme suiker van rozen zonder er op te slapen

Werking of bereiding van Elaterium uit Lobel. Deze gebeurt aldus naar de lering van Theophrastus, Dioscorides en Plinius: ‘Men laat een zeer grote hoop komkommertjes plukken die op een zeef gesneden en het zaad gestoten en dikwijls met de handen geduwd wordt en daaruit wordt een vettigheid of merg ontvangen dat van vlokruid gelijk en door de zeef gedaan en er van het lijmachtig sap bij gieten van dezelfde komkommertjes en wat fonteinwater omdat de lijmigheid of vettigheid beter door de zeef zou trekken en als men dat in de zon of onder de blauwe hemel te drogen stelt dan wordt het zwartachtig, maar als men het op het vuur of onder de as droogt dan wordt het wit en grauw. Nochtans alle beide aan de vlam van de kaars gehouden geven een vlam en branden door hun vetheid. Daarom is dit de echte bereiding.

Verkiezing.

Het beste Elaterium was hier vroeger het lichtste, niet rouw, noch zwaar, maar wit en niet dor, zeer bitter en aan de kaars gehouden gemakkelijk vlammend.

Hindernis en verbetering er van.

Elaterium kwetst de inwendige leden en opent de kleine dunne adertjes van het lichaam en maakt krampen en grote beroerte in zijn werking. Elaterium, zegt Galenus, doodt de vrucht zoals alle andere dikke dingen die van dunne stof zijn en vooral als ze enigszins heet zijn. Dan diegene die er te zeer van purgeren zal men alleen wijn en olie te drinken geven want daarmee zal het gedaan zijn. Is het dat het overgeven niet ophoudt dan moet men hun koud water, appels en diergelijke dingen geven die dikmakend de maag versterken. Of om de hindernis te beletten zal men het Elaterium met mede ingeven of met zoete melk en wat zout en anijszaad of met gom Tragacanth en wat anijszaad en zout tezamen gepoederd. Maar voor alles moet men zich wachten van het sap dat uit de rijpe vruchten springt want het is te Rome gebeurt dat van twee die elkaar dit sap al spelende in de ogen gespoten hadden de ene een oog er uitgezweerd is en de andere in grote nood geweest is om zijn gezicht te verliezen.