Polygonum

HET XXIX. CAPITEL.

Van de soorten van Polygonon oft Duysent-knoop.

Gheslachten.

By Dioscorides zijnder twee soorten van Polygonon beschreven: van de welcke de eerste Manneken heet, de andere Wijfken.

Ghedaente.

1. Het eerste Duysent-knoop oft Polygonon, [156] Manneken toegenaemt, kruypt langhs der aerden met vele dunne teere rijsachtighe oft ranckachtighe langhworpighe steelkens, met menighvuldighe ledekens oft knoopkens verdeylt: aen de welcke groene bladeren wassen langer ende smaller dan die van Sint Jans-cruydt, dat is Hypericon, oft die van de Wilde Ruyte met gedaente van Hypericon: uyt de knoopen oft leden spruyten heel kleyne bloemkens; nae de welcke drykantighe saeden volgen, de wortel is dun, langh, niet sonder faselinghen, somwijlen wit, op sommighe plaetsen wat roodachtigh van verwe.

2. Het tweede Duysent-knoop oft Polygonon Wijfken en ghelijckt het eerste nerghens in, maer komt eer by de geslachten van Peerdt-steert: want het krijght opstaende ijdele oft holle steelen omtrent eenen voet hoogh, als die van Peerdt-steert, maer effen ende glat, niet rouw oft herdt in ’t aentasten, oock in vele op malkanderen sluytende knoopkens knies-ghewijse verdeylt: de bladeren zijn heel smal, als die van den Rooden Denneboom, inde ronde geschicktelijck ghevoeght, sacht, groen van verwe, rondom de kniekens oft knoopkens wassende. De wortel is oock gheknoopt ende in meer leden ghedeylt, ende kruypt verre ende wijt.

Plaetsen.

1. Duysent-knoop Manneken wast op onghebouwde plaetsen, bedeckt ende omvat dickwijls de wegen ende paden breedt ende wijt. Dickwijls sietmen ’t oock by de loopende wateren oft beeckskens kruypen. Het wordt oock ghevonden niet verre van den oever van de Zee, te weten van de Venetiaensche Zee: alwaer dat fraeyer om aensien is, ende grooter van bladeren. Dan men vint van dit cruydt noch een ander bergh-soorte, die de alderkleynste van allen is.

2. Duysent-knoop Wijfken wast in vochten en met water besproeyden gront; meestendeel by de loopende wateren, ende aen de kanten van de beeken ende rivieren.

Tijdt.

1. Duysent-knoop Manneken, oft Verckens-gras wordt bijnae ’t geheele iaer door groen, bloeyende ende met saet ghevonden, behalven des Winters.

2. Duysent-knoop Wijfken en wort nimmermeer dan inde Somersche maenden, ende dat seer selden, ghevonden.

Naemen.

1. De eerste soorte wordt in ’t Griecks Polygonon arrhen, dat is op ’t Latijnsch Polygonum mas, ghenoemt, oft oock Calligonon ende Polycarpon; de Latijnen noemse Seminalis, Sanguinaria: Columnella noemtse Sanguinalis; de Apotekers Centumnodia ende Corrigiola ende oock wel Polygonum. In Nederlandt kentmense over al met den naem Verckens-gras, Duysent-knoop, Kreupel-gras; in Duytschlandt Weggrasz ende Wegtzitt; in Vranckrijck Renouée ende Corrigiole; in Italien Poligono, Corrigiola; in Spaegnien Corriola; in Enghelant Knotgrasse; in Behemerlandt Truskawec. Men maghse, om haer van het Wijfken te verscheyden, Duysent-knoop Manneken noemen: Apuleius noemtse Proserpinaca, om dat sy soo langhs der aerden kruypt: maer by den selven Apuleius vindtmen noch meer andere bastaerdt-naemen van dit cruydt; te weten dees naevolgende Griecksche: Polygonaton, Kynochale, Heracleia, Asphalton, Chiliophyllon, Clema, Carcinethron, Peuthalis, Myropetalon, Knopodion, Zarithea, Pedalion.

2. De ander soorte van Duysent-knoop wort in ’t Griecks Polygonon thely ghenoemt; in ’t Latijnsch Polygonum femina, ende Sanguinalis femina, ende oock (alsmen onder de bastaert-naemen vint) Seminalis, dat is Saet-cruydt, al is ’t sake datse gheen saet en krijght. By de Apotekers is dese soorte van Duysent-knoop meest onbekendt; daerom en gheeftmense ghemeynlijck anders gheene naemen.

Voorts, soo zijnder ettelijcke ander cruyden, die oock van sommighe Polygonon ghenoemt pleghen te wesen, die van dese soorten van Polygonon, die wy alhier beschrijven ende Duysent-knoop noemen, seer verschillende; ghelijck wy vermanen sullen in ’t Capittel van Rubia oft Mee.

Aerd.

Polygonon oft Duysent-knoop heeft, nae het segghen van Galenus, een t’ samentreckende kracht; maer in dat cruydt is de waterachtige koude kracht aldermerckelijkste: want het is in den tweeden graed koudtmakende, ende bijnae tot in het beghinsel van den derden.

2. Duysent-knoop Wijfken heeft oock een verkoelende ende t’ samen een dick-makende kracht, maer niet soo gheweldigh.

Kracht ende Werckinghe.

Dioscorides seght, dat het [157] sap van Duysent-knoop ghedroncken zijnde, dick maken ende verkoelen kan.

Het helpt de ghene die bloet spouwen, oft met bloedigh braecken ghequelt zijn.

’T selve gheneest alle buyck-loopen, ende bijsonder de sieckte diemen Cholera oft het Boort noemt, wanneermen met overvloedigh galachtigh braecken gequelt is, ende te samen oock met eenen grooten vloet van onder.

Den selven Dioscorides seght daer noch meer toe, dat het de druppel-pisse ghenesen kan, ende de pisse merckelijcken verwecken: maer nochtans hy en onderscheydt niet uytdruckelijck genoegh, hoe datmen dat in dierghelijcke ghebreken besighen sal, als Galenus seght.

Het sap van ’t selve cruydt met Wijn ingedroncken, geneest de ghene die van de slanghen ghebeten zijn.

Dat selve sap inghenomen oft ghedroncken een ure voor het aenkomen van de kortse, doet de selve achter blijven, ende beletse meer weder te komen.

Dat selve sap van buyten op gheleyt, kan den vloet der vrouwen stelpen.

De pijne in de ooren sal haest vergaen, alsmen dit sap daer in drupt.

’T selve sap met Wijn oft Honigh ghesoden, wordt seer goet ende krachtigh ghevonden om de sweeringhen ende zeeren aen de schamelijcke leden te ghenesen.

De balderen selve worden ghebruyckt tegen den brandt van de mage ende bloedige braeckingen oft buyck-loopen; oock teghen de voordt-kruypende zeeren, wilt vier, roose, roodhondt, onstekinghen, waterachtighe gheswillen ende versche wonden, daer op gheleydt zijnde.

2. Duysent-knoop Wijfken magh oock nuttelijck gebruyckt worden in de selve ghebreken, daer het Manneken in ghebesight wort; maer het en werckt soo krachtighlijcken niet als het Manneken.

BIIVOEGHSEL.

Eerste Duysent-knoop is in Nederlandt over al seer bekent met den naem van Verckens-gras; ende oock op sommighe plaetsen noemtmen ’t op sijn Duydtsch Weggras, ende nae het Enghelsch Knoop-gras: om dat het met sulcken menighte aen de weghen wast. De Italiaenen noemen ’t oock wel Passerina ende Centonodi. De bloemen van dit cruydt zijn somtijdts heel wit van verwen, somtijdts gheheel bruynrood oft lijfverwigh, ende steken tusschen de bladerkens ende knoopkens. Het saet is bruyn, ende den sade van den Sulcker ghelijck, maer wat harder, ende somtijdts grooter dat men van soo kleynen cruydt verwachten soude. Het bloeyt meest in Braeckmaendt. In ’t Walsch-Nederlandt noemtmen dit cruydt Marioleine de Curé, om dat het op de Kerck-hoven veel groeyt; in Portugael Correjola, in Spaegnien Corrihuela.

Al wordt het woordt Polygonaton onder de Bastert-naemen van Duysent-knoop ghevonden, nochtans is Polygonaton-cruydt van Polygonon verscheyden, als het blijcken sal in de beschrijvinghe van Salomons Seghel ende van de Mee; de welcke den naem Polygonaton voeren.

Soorten van Duysent-knoop Manneken. Daer worden ghenoegh soorten van dit cruydt ghevonden, maer allen verscheyden van ghedaente, om dat sy op verscheyden plaetsen wassen, als Dodoneus vermaent heeft. Nochtans sullen wy sommighe van die verhalen, om de liefhebbers eenighsins te voldoen.

1. Groot Zee-Weggras oft Zee-Duysent-knoop. Dit wast (soo Dodoneus selve vermaent) aen de Veneetsche Zee, ende (soo Lobel schrijft) aen de Zeekusten van Languedoc. Het is onghelijck grooter ende schoonder dan d’ ander: het heeft bladerkens die van de Ruyte ghelijck, die wit, kael ende klaer zijn: neffens de knoopkens staen witte bloemen, eensdeels grooter, engher ende groender dan die van de Galega oft Zee Porceleyne. De wortel ende ranckskens zijn veel voorder cruypende, ende leegher, ghespreydt op de drooghe savelachtighe aerde, ende zijn ghelijck de gheheele plante witachtigh. ’T saet light in witte klare blaeskens, die aen de knoopkens staen; ende is van smaeck soudt ende t’ samentreckende. Lobel noemt het in ’t Latijn Polygonum marinum maximum.

2. Kleyn Sneevvit Bergh-Weggras. Dit cruydt is wel een oprechte soorte van Duysent-knoop, als Clusius wel vermaent, die dat selve eerst beschreven heeft; maer dat hebben wy in ’t Bijvoeghsel van het Capitel van de Paronychia beschreven, om dat het van sommighe Paronychia Hispanica ghenoemt pleegh te wesen: dan Lobel noemt het eyghentlijck in ’t Latijn Polygonum montanum niveum minimum. Het is dickwijls seer verscheyden van grootte ende van verwe, nae de plaetsen daer het wast, als wy aldaer breeder verklaert hebben. Ende het schijnt dat Dodoneus daer van oock vermaent, als hy van een Bergh-soorte van Verckens-gras spreeckt.

3. Tvveede Kleyn Weggras met bladeren van Quendel. Dit cruydt soudemen met de Herniaria in het naevolghende Capitel seer wel moghen beschrijven: dan Lobel noemt het in ’t Latijn Polygonum alterum pusillo vermiculato Serpylli folio. Het wordt selden ghevonden, als Lobel betuyght; ende heeft tackskens ende scheutachtighe langhe teere steelkens, die van den Quendel oft Serpyllum ghelijck, uytghespreyt langhs der aerden, ende groeyt overvloedigh aen den Zeekant van Provencen, kleyne bladerkens uyt de knoopkens voordts-brenghende, langhworpigh ende rond, vols saps, ghelijck die van den kleynen Donderbaert oft Muer-peper, van grootte ende maecksel den onsen kleynen Thijmus ghelijck. De wortel is seer lanck, houdachtigh, bitter van smaeck, ende een weynigh heet.

Polygonum Plinij, oft Polygonum Placea, is Casia poëtica, te voren van ons elders verhaelt.

Polygonum Tragi, is de Spurrie oft Spergula.

By dese mede-soorten van Verckens-gras soudemen, nae de meyninghe van vele Cruydt-beschrijvers, de Knawel seer wel moghen voeghen; daer Dodoneus in ’t volghende Capitel af schrijft.

Tweede Duysent-knoop wordt selden ghevonden; dan sy en schijnt van Peerdt-steert niet veel te verschillen: sy en heeft gheen sijd-scheutkens; ende de bladeren wassen rondom de ledekens sterres-ghewijse, ende ghelijcken de bladeren van den Rooden Denneboom. De wortel is wit, ende brenght vele steelkens ende scheutkens voordt. Sy wordt in Hoymaendt ende Ooghstmaendt meest ghesien.

Kracht ende Werckinghe.

Sommighe houden het Verckens-gras voor droogh van aerd: immers het wordt seer ghepresen in alderley bloedt-loop; iae wort daer in krachtigher ghevonden bijnae dan eenigh ander cruydt, als Brasavola ende meer andere oude meesters tuyghen. Selfs men heeft bevonden dat sommighe krancken, die langhen tijdt met bloedt-braecken ghequelt waren, nerghens in baet en hebben konnen vinden, dan in dit cruydt alleen.

’T sap van dit cruydt, seght Egineta, is seer goedt ghedrupt inde sweerende ende etterachtighe ooren, niet alleen in de smerten, daer Dodoneus van vermaent.

Saet van Duysent-knoop een goedt deel inghenomen, maeckt kamerganck, doet pissen, ende doet alle sinckinghen op-houden.

Apuleius seght, dat sap van Weghgras, met olie van Roosen ghemenght, de pijne der sijden verdrijft, alsmen die dickwijls daer mede strijckt.

De bladers van Weghgras gestooten ende met boter gemenght, verdrijven seer wel de pijne ende gheswillen van de borsten, daer op gheleydt, ende daer op tot den derdendaegh toe houdende.

Sap van Verckens-gras inghenomen met seven oft neghen korens Pepers in ’t aenkomen van de kortsen, geneest de vierdedaeghse kortse.

Dit cruydt sult ghy plucken op eenen Donderdagh, seght Apuleius, in het afgaen van de Mane, maer op dierghelijcke aenmerckinghen en is niet veel te passen.

’T selve doodt de wormen, ende is goedt in de snijdende oft scherpe pisse.

’T water daer af ghedistilleert, oft de decoctie ghedroncken, is een uytnemende bate om den steen ende graveel af te drijven.

De bladeren in wijn ghesoden ende gedroncken, stoppen niet alleen het roodmelisoen, maer oock d’ overvloedighe maendtstonden van de vrouwen.

Het sap van dit cruydt met eenen Pessus inder vrouwen schamelheydt ghedaen, stelpt de maendstonden, ende den onmatighen vloet; maer in den neuse ghesteken stopt het bloeyen.

De wortel wordt oock in de Medicijne ghebruyckt om te ververschen ende middelmatigh te drooghen, ende niettemin om te openen de verstoptheden, ende den steen te breken ende af te iaghen, hoe wel dat het saet stercker drooght, ende eenighsins te samen treckt.

Het sap van dit cruydt wordt oock sonderlinghen goedt bevonden in de zeeren van het tand-vleesch.

Het water van dit cruydt in de Sonne ghedistilleert, maeckt het ghesicht klaer, ende gheneest de vlecken oft placken ende vellachtighe schellen die op de ooghen wassen.

Van dit cruydt soudemen noch meer krachten moghen vertellen; maer om dat die alle met de voornoemde eenighe ghelijckenisse hebben, sullen wy die achterlaten; want sy te langh souden wesen om te verhalen.

HET XXIX. KAPITTEL.

Van de soorten van Polygonum of duizendknoop. (Polygonum aviculare, Hippuris vulgaris)

Geslachten.

Bij Dioscorides zijn er twee soorten van Polygonum beschreven waarvan de eerste mannetje heet en de andere wijfje.

Gedaante.

1. Het eerste duizendknoop of Polygonum [156] mannetje genoemd kruipt langs de aarde met vele dunne tere twijgachtige of rankachtige langwerpige steeltjes die met menigvuldige leden of knoopjes verdeeld zijn waaraan groene bladeren groeien die langer en smaller zijn dan die van Sint Janskruid, dat is Hypericum, of die van de wilde ruit met gedaante van Hypericum, uit de knopen of leden spruiten heel kleine bloempjes waarna driekantige zaden volgen, de wortel is dun en lang met vezels en soms wit, op sommige plaatsen wat roodachtig van kleur.

2. Het tweede duizendknoop of Polygonum wijfje lijkt het eerste nergens in, maar komt eerder bij de geslachten van paardenstaart, want het krijgt opstaande losse of holle stelen van omtrent een dertig cm hoog als die van paardenstaart, maar effen en glad en niet ruw of hard in het aanvoelen, ook in vele op elkaar sluitende knoopjes knievormig verdeeld, de bladeren zijn heel smal als die van de rode dennenboom en in de rondte regelmatig gevoegd, zacht en groen van kleur die rondom de knieën of knoopjes groeien. De wortel is ook geknoopt en in meer leden gedeeld en kruipt ver en wijdt.

Plaatsen.

1. Duizendknoop mannetje groeit op niet gebouwde plaatsen en bedekt en omvat dikwijls de wegen en paden breed en wijdt. Dikwijls ziet men het ook bij de lopende wateren of beekjes kruipen. Het wordt ook gevonden niet ver van de oever van de zee, te weten van de Veneetse zee waar dat fraaier om te zien is en groter van bladeren. Dan men vindt van dit kruid noch een ander bergsoort die de allerkleinste van allen is.

2. Duizendknoop wijfje groeit in vochtige en met water besproeide grond en meestal bij de lopende wateren en aan de kanten van de beken en rivieren.

Tijd.

1. Duizendknoop mannetje of varkensgras wordt bijna het gehele jaar door groen, bloeiend en met zaad gevonden, behalve ‘s winters.

2. Duizendknoop wijfje wordt nimmermeer dan in de zomerse maanden en dat zeer zelden gevonden.

Namen.

1. De eerste soort wordt in het Grieks Polygonon arrhen genoemd, dat is op het Latijns Polygonum mas of ook Calligonon en Polycarpon, de Latijnen noem het Seminalis en Sanguinaria, Columnella noemt het Sanguinalis, de apothekers Centumnodia en Corrigiola en ook wel Polygonum. In Nederland kent men het overal met de naam varkensgras, duysent-knoop en kreupelgras, in Duitsland Weggrasz en Wegtzitt, in Frankrijk renouée en corrigiole, in Italië polignono en corrigiola, in Spanje corriola, in Engeland knotgrasse, in Bohemen truskawec. Men mag het om het van het wijfje te onderscheiden duizendknoop mannetje noemen, Apuleius noemt het Proserpinaca omdat ze zo langs de aarde kruipt, maar bij dezelfde Apuleius vindt men noch meer andere bastaardnamen van dit kruid, te weten deze navolgende Griekse Polygonaton, Kynochale, Heracleia, Asphalton, Chiliophyllon, Clema, Carcinethron, Peuthalis, Myropetalon, Knopodion, Zarithea en Pedalion.

2. De andere soort van duizendknoop wordt in het Grieks Polygonon thely genoemd, in het Latijn Polygonum femina en Sanguinalis femina en ook (als men onder de bastaardnamen vindt) Seminalis, dat is zaadkruid, al is het zaak dat ze geen zaad krijgt. Bij de apothekers is deze soort van duizendknoop meestal onbekend en daarom geeft men het gewoonlijk geen andere namen.

Voorts zijn er ettelijke ander kruiden die ook van sommige Polygonum genoemd plegen te wezen die van deze soorten van Polygonum die we alhier beschrijven en duizendknoop noemen zeer verschillen gelijk we vermanen zullen in het kapittel van Rubia of mee.

Aard.

Polygonum of duizendknoop heeft, naar het zeggen van Galenus, een tezamen trekkende kracht, maar in dat kruid is de waterachtige koude kracht het aller opmerkelijkst, want het is in de tweede graad koud makend en bijna tot in het begin van de derde.

2. Duizendknoop wijfje heeft ook een verkoelende en tezamen een dik makende kracht, maar niet zo geweldig.

Kracht en werking.

Dioscorides zegt dat het [157] sap van duizendknoop gedronken dik maken en verkoelen kan.

Het helpt diegene die bloed spuwen of met bloedig braken gekweld zijn.

Hetzelfde geneest alle buiklopen en vooral de ziekte die men Cholera of boort noemt wanneer men met overvloedig galachtig braken gekweld is en tezamen ook met een grote vloed van onder.

Dezelfde Dioscorides zegt daar noch meer toe, dat het de druppelplas genezen kan en de plas merkelijk verwekken, maar nochtans hij onderscheidt niet uitdrukkelijk genoeg hoe dat men dat in diergelijke gebreken gebruiken zal, als Galenus zegt.

Het sap van hetzelfde kruid met wijn gedronken geneest diegene die van de slangen gebeten zijn.

Dat sap ingenomen of gedronken een uur voor het aankomen van de koorts laat die achterblijven en belet ze meer weer te komen.

Dat sap van buiten opgelegd kan de vloed van de vrouwen stelpen.

De pijn in de oren zal gauw vergaan als men dit sap daarin drupt.

Hetzelfde sap met wijn of honing gekookt wordt zeer goed en krachtig gevonden om de zweren en zeren aan de schaamdelen te genezen.

De bladeren zelf worden gebruikt tegen de brandt van de maag en bloedig braken of buikloop, ook tegen de voortskruipende zeren, wild vuur, roos, rode hond, allerhande waterachtige zwellen en verse wonden, door het daarop te leggen.

2. Duizendknoop wijfje mag ook nuttig gebruikt worden in dezelfde gebreken daar het mannetje in gebuikt wordt, maar het werkt niet zo krachtig als het mannetje.

BIJVOEGING.

Eerste duizendknoop is in Nederland overal zeer bekend met de naam van varkensgras en ook op sommige plaatsen noemt men het op zijn Diets weggras en naar het Engels knoopgras omdat het met zo’n menigte aan de wegen groeit. De Italianen noemen het ook wel passerina en centonodi. De bloemen van dit kruid zijn soms heel wit van kleur, soms geheel bruinrood of vleeskleurig en steken tussen de bladeren en knoopjes. Het zaad is bruin en lijkt op het zaad zuring, maar wat harder en soms groter dat men van zo’n klein kruid verwachten zou. Het bloeit meestal in juni. In Waals Nederland noemt men dit kruid marioleine de curé omdat het op de kerkhoven veel groeit, in Portugal correjola, in Spanje corrihuela.

Al wordt het woord Polygonaton onder de bastaardnamen van duizendknoop gevonden, nochtans verschilt Polygonatonkruid van Polygonum zoals blijken zal in de beschrijving van Salomons zegel en van meer die de naam Polygonaton voeren.

Soorten van duizendknoop mannetje. Daar worden genoeg soorten van dit kruid gevonden, maar allen verschillend van gedaante omdat ze op verschillende plaatsen groeien als Dodonaeus vermaant heeft. Nochtans zullen we sommige van die verhalen om de liefhebbers enigszins te voldoen.

(Polygonum maritimum) 1. Groot zeeweggras of zeeduizendknoop. Dit groeit (zo Dodonaeus zelf vermaant) aan de Veneetse zee en (zo Lobel schrijft) aan de zeekusten van Languedock. Het is duidelijk groter en mooier dan de ander en heeft bladeren die van de ruit gelijk, die wit, kaal en helder zijn, naast de knoopjes staan witte bloemen die eensdeels groter, enger en groener zijn dan die van Galega of zeepostelein. De wortels en rankjes kruipen veel verder voort en zijn lager, gespreid op de droge zavelachtige aarde en zijn gelijk de gehele plant witachtig. Het zaad ligt in witte heldere blaasjes die aan de knoopjes staan en is van smaak zout en tezamen trekkend. Lobel noemt het in het Latijn Polygonum marinum maximum.

(mogelijk Paronychia capitata of Paronychia hispanica)

2. Klein sneeuwwit bergweggras. Dit kruid is wel een echte soort van duizendknoop als Clusius wel vermaant die dat eerst beschreven heeft, maar dat hebben we in het bijvoegsel van het kapittel van de Paronychia beschreven omdat het van sommige Paronychia Hispanica genoemd plag te wezen, dan Lobel noemt het eigenlijk in het Latijn Polygonum montanum niveum minimum. Het is dikwijls zeer verschillend van grootte en van kleur naar de plaatsen daar het groeit als we daar uitvoeriger verklaard hebben. En het schijnt dat Dodonaeus daarvan ook vermaant als hij van een bergsoort van varkensgras spreekt.

(Polygonum argenteum) 3. Tweede klein weggras met bladeren van tijm. Dit kruid zou men met de Herniaria in het volgende kapittel zeer goed mogen beschrijven, dan Lobel noemt het in het Latijn Polygonum alterum pusillo vermiculato Serpilli folio. Het wordt zelden gevonden als Lobel betuigt en heeft takjes en scheutachtige lange tere steeltjes die van tijm of Serpyllum gelijk, uitgespreid langs de aarde en groeit overvloedig aan de zeekant van Provence die kleine bladeren uit de knoopjes voortbrengt, langwerpig en rond en vols sap als die van de kleine donderbaard of muurpeper, van grootte en vorm onze kleine tijm gelijk. De wortel is zeer lang, houtachtig en bitter van smaak en wat heet.

Polygonum Plinij of Polygonum Placea is Casia poëtica, tevoren van ons elders verhaalt.

Polygonum Tragi is de spurrie of Spergula.

Bij deze medesoorten van varkensgras zou men, naar de mening van vele kruidbeschrijvers, knawel zeer goed mogen voegen daar Dodonaeus in het volgende kapittel van schrijft.

Tweede duizendknoop wordt zelden gevonden, dan ze schijnt van paardenstaart niet veel te verschillen en heeft geen zijscheutjes en de bladeren groeien rondom de leden stervormig en lijken op de bladeren van de rode dennenboom. De wortel is wit en brengt vele steeltjes en scheutjes voort. Ze wordt in juli en augustus meestal gezien.

Kracht en werking.

Sommige houden het varkensgras voor droog van aard, immers het wordt zeer geprezen in allerlei bloedloop, ja wordt daarin krachtiger gevonden dan bijna enig ander kruid, als Brasavola en meer andere oude meesters betuigen. Zelfs men heeft bevonden dat sommige zieken die lange tijd met bloedbraken gekweld waren nergens baat in hebben kunnen vinden dan in dit kruid alleen.

Het sap van dit kruid, zegt Egineta, is zeer goed gedruppeld in de zweren en etterachtige oren en niet alleen in de smarten daar Dodonaeus van vermaant.

Zaad van duizendknoop een goed deel ingenomen maakt kamergang, laat plassen en laat alle verkoudheid ophouden.

Apuleius zegt dat sap van weggras met olie van rozen gemengd de pijn van de zijden verdrijft als men die dikwijls daarmee bestrijkt.

De bladeren van weggras gestampt en met boter gemengd verdrijven zeer goed de pijn en zwellen van de borsten, daarop gelegd en daar op tot de derde dag op houden.

Sap van varkensgras ingenomen met zeven of negen korrels peper in het aankomen van de koortsen geneest de vierdedaagse malariakoorts.

Dit kruid zal ge plukken op een donderdag, zegt Apuleius, in het afgaan van de maan, maar op diergelijke opmerkingen is niet veel te passen.

Hetzelfde doodt de wormen en is goed in de snijdende of scherpe plas.

Het water daarvan gedistilleerd of het afkooksel gedronken is een uitnemende baat om de steen en niergruis af te drijven.

De bladeren in wijn gekookt en gedronken stoppen niet alleen de rode loop, maar ook de overvloedige maandstonden van de vrouwen.

Het sap van dit kruid met een pessarium in de schaamstreek van de vrouwen gedaan stelpt de maandstonden en de onmatige vloed, maar in de neus gestoken stopt het bloeden.

De wortel wordt ook in de medicijnen gebruikt om te verversen en middelmatig te verdrogen en niettemin om de verstoppingen te openen en de steen te breken en af te jagen, hoewel dat het zaad sterker droogt en enigszins tezamen trekt.

Het sap van dit kruid wordt ook vooral goed bevonden in de zeren van het tandvlees.

Het water van dit kruid in de zon gedistilleerd maakt het gezicht helder en geneest de vlekken of plakken en vellachtige schellen die op de ogen groeien.

Van dit kruid zou men noch meer krachten mogen vertellen, maar omdat die alle met de voornoemde enige gelijkenis hebben zullen we die achterlaten, want ze zijn te lang om te verhalen.