Dipsacus

HET XVI. CAPITEL.

Van Volders-Kaerden.

Gheslachten.

By de stekelighe oft doornachtighe cruyden moeten de Kaerden oft Volders-Kaerden oock gherekent worden. Dese zijn tweederley, hedensdaeghs over al ghenoegh bekent; te weten Tam ende Wildt: de welcke nochtans eyghentlijck maer eenerhande gheslacht van gewas en zijn, dat door oeffeninge ende neerstigh onderhouden andere ghedaente krijght inde hoven dan in ’t wildt, daer het van selfs wast, pleegh te hebben: gelijckerwijs aen veelerley cruyden gesien wordt; de welcke eerst kleyner, maegerer, schraeler ende dorrer zijn, daer nae weeldiger ende bequamer tot ’s menschen gebruyck worden, alsmen die in de hoven oeffent, dan sy waren, doen sy in ’t wildt groeyden. Ende soo worden de Tamme-Kaerden gesaeyt, ende vande Laken-bereyders ghebruyckt: maer de [1051] wilde wassen van selfs, ende en worden niet ghebruyckt. Dan behalven dese twee, salder noch een ander derde soorte van ons beschreven worden, die kleyner Kaerdekens draeght.

Ghedaente.

1.2. De Kaerden, te weten soo wel de Wilde als de Tamme, hebben eerst lange groote breede bladeren, rondom ghelijck een saghe gekerft: tusschen de welcke spruyt eenen seer hooghen hollen steel, mitsgaders sijn menighvuldighe sijd-tacken met veel scherpe stekende dorenen beset, ende met leden oft knoopen onderscheyden: daer aen wassen uyt elcken knoop twee groote ende lange bladeren, die aen den steel tsamen in een vergaderen, ende den selven met haer onderste, daer sy op haeren breedtste zijn, soo vast omhelsen ende bevatten, ende soo dicht aen een houden ende ghehecht zijn, dat het water, ’t welck van den dauw oft reghen valt, daer op blijft liggende, sonder af te druypen: dese bladeren zijn langh, bleeckgroen, de Lattouwe bladeren gelijckende, maer aen de kanten stekeligh ende doornachtigh, ende daer toe aen den rugghen, die seer verheven ende uytpuylende is, met noch veel scherper dorenen beset. Op d’opperste van de steelen groeyen langhe rouwe stekende bollekens, diemen eyghentlijck Kaerden oft Volders-Kaerden noemt, met scherpe omgheboghen haeckskens beset; daer tusschen komen kleyne bloemkens voort, van verwe aen de Tamme soorte meestendeel wit, maer aen de Wilde bleeckpeersch, vertoonende in de midden kleyne huyskens, als Bien huyskens; in de welcke, nae dat de bloemen vergaen, het saedt groeyt, dat den Venckel sade gelijck is, doch niet soet, maer bitterachtigh van smaeck. De bollekens oft Kaerden worden grijs oft witachtigh, als sy oudt zijn: ende door dien dat sy binnen holachtigh zijn, soo groeyen in de selve dickwijls kleyne wormkens, diemen daer in vindt alsmen die bollekens open snijdt. De wortel is wit, tamelijcken langh.

3. De derde soorte van Kaerden is de voorgaende van bladeren ende doornachtige scherpe steelen genoeghsaem ghelijck: dan sy is hooger ende langer dan de selve: maer de kaerdekens oft bollekens, die daer op wassen, zijn korter, ronder ende oock kleyner, te weten niet grooter dan een Oker-note wordende.

Plaetse.

1. De Tamme Kaerden zijn de ghene die men op veele plaetsen in de hoven oft bouwlanden saeyt; wiens scherpe stekende bollekens oft Kaerdekens vromer ende scherper haeckskens hebben dan de Wilde: ende daerom bequaemer zijn tot den gebruycke van de Volders ende Lakenbereyders, dan de ghene die van selfs oft sonder oeffeninghe voortkomen.

2. De Wilde Kaerden wassen van selfs aen de kanten van de waterachtighe grachten, beken, loopende wateren ende rivieren: want van haeren eygen aerdt beminnen dese Kaerden vochte ende waterachtighe gronden.

3. De derde soorte van Kaerden wordt oock ghevonden, sonderlinghen hier in Nederduytschlandt, op vochte ende waterachtighe plaetsen, neffens de rivieren, waterachtighe grachten, beeckskens ende vochte kuylen.

Tijdt.

Dese cruyden bloeyen meest in Braeckmaendt ende Hoymaendt; in den Herfst moetmen de stekende bollekens oft Kaerdekens plucken ende vergaderen.

Naem.

1. De Tamme soorte van dit ghewas heeten wy Dipsacus sativus; dat is Tamme Kaerden.

2. De Wilde soorte heet Dipsacus silvestris, dat is Wilde Kaerden.

Beyde heeten in ’t Latijn Dipsacus nae den Grieckschen naem, ende Labrum Veneris, oock nae den Grieckschen Dipsacos, ende Aphrodites loutron, somtijdts oock Carduus Veneris; te weten Dipsacus, als ofmen Doorstigh cruydt seyde; om dat de bladeren haer selven van onder soo dicht in een sluytende de nattigheydt, die daer van den regen oft dauw valt, soo langh behouden ende bewaren, al oft sy dorstigh waren, ende altijdt water van doen hadden: ende Labrum Veneris, om dat de voorseyde soo tsamen ghevoeghde bladeren een becken oft spoelvat (in ’t Latijn labrum, in ’t Griecks genoemt) schijnen te gelijcken, ende oock altijdt met water oft vochtigheydt versien zijn. De Apotekers noemense Virga pastoris ende Carduus fullonum. Hier te lande heetense Kaerden ende Volders Kaerden; in Hooghduytschlandt Karten Distell, Bubenstrahel ende Weberkarten; in Vranckrijck Chardon de foullon ende Verge á bergier; in Spaegnien Cardencha ende Cardo penteador; in Italien Dissaco ende Cardo; in Engelandt Tasel. Sy hebben noch ettelijcke andere, doch bastaert ende oneyghene naemen in ’t Griecks, als zijn Crocodeilion, Chamaeleon ende Onocardion. [1152]

3. Het derde gheslacht van dese Distelen noemen wy Dipsacus tertius, dat is Derde gheslacht van Kaerden, oft Kleyne Kaerden. Ende dit wordt van sommighe met goede reden ghehouden voor het Galedragon, daer Plinius van spreeckt in het 10.capitel van sijn 27.boeck: Xenocrates, seydt hy, noemt Galedragon een doornachtigh water-ghewas, den Leucacanthus niet seer onghelijck; ’t welck eenen Venckelachtigen hollen hoogen steel heeft; op wiens tsop een bolleken voortkomt, van ghedaente als een Ey; ende daer in groeyen met langheydt van tijden kleyne wormkens, soomen seydt.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Dese distelachtighe cruyden worden luttel ghebruyckt in eenighe ghebreken oft sieckten des lichaems: want de hoofdekens, in sonderheydt die van de Tamme soorten, die eygentlijck Volders-Kaerden heeten, worden alleenlijck geoeffent ende inde bouwlanden onderhouden, om de groote nuttigheydt die sy hebben om de Lakenen mede te kaerden ende te bereyden, als ghenoegh gheseydt is. Maer de wortelen van de selve worden van Dioscorides in sommighe dinghen nut ende dienstelijck ghehouden. Ende Galenus seydt, dat de wortel van Kaerden droogh is tot in den tweeden graed, ende wat afvaghende van aerdt.

De wortel van Kaerden, als Dioscorides schrijft, in Wijn ghesoden, ende daer nae wel kleyn ghestooten, tot dat sy een salfken ghelijck is, gheneest de kloven ende fistelen oft loopende gaten van den aers-darm, daer aen ghestreken oft ghehouden zijnde: maer om dit salfken goedt te behouden, soo moetmen ’t in een kopere busse bewaren. De selve wortel, seydt hy, wordt oock voor goedt ghehouden om de wratten ende weeren, ende diergelijcke uytwassende knobbelkens oft uythangende puckelkens des lichaems te ghenesen ende te doen vergaen.

De wormkens, die men in de bollekens van de Kaerden vindt, zijn goedt tegen de vierdedaeghsche kortse, in een blaesken oft sacksken aen den hals oft arm gebonden ende gedraghen, voeght den selven Dioscorides daer noch by: ende het selve schrijft Plinius oock van de wormkens die in de bollekens van sijn Galledragon groeyen. Dan sulcke dingen schaeme ick my hier te verhalen, gemerckt dat het anders niet dan ijdele beuselinghen ende viesevasen en zijn.

BIIVOEGHSEL.

De Tamme soorte van Kaerden heeft de volghende naemen by Lobel (behalven de voorseyde) Spina Selenitis Theophrasti, nae de meyninghe van Guillandinus; Galledragon Xenocratis, nae het ghevoelen van Anguillara; in ’t Fransch Verge á pastour, ende Chardon á carder; in ’t Italiaensch Cardo da panni; ende soo plagh sy hier te lande oock Kaerden om te rouwen ghenoemt te worden. De Wilde soorte noemt den selven Lobel eyghentlijck Labrum Veneris; ende hy voeght daer noch meer by, dat het niet en schijnt, dat de Tamme Kaerden alleen door oeffeninghe van de Wilde verschillende worden ghevonden: want meest alle gheoeffende dinghen pleghen weecker, malsscher ende min doornachtigh te worden: maer de Tamme Kaerde heeft veele vaster langhworpigher bollekens, van kromme ende omgheboghen haeckskens seer dicht by een ghemaeckt; de welcke soo stijf zijn datse met het Lacken te rouwen niet lichtelijck en breken. Daer teghen soo heeft de Wilde Kaerde weecker, kleyner, rechter, ende gheen kromme, veel langher ende slapper puncten: oock zijn de bladers sachter ende kleyner, die van de Stinckende Klaveren ghelijck. Ende dese Wilde soorte groeyt in Enghelandt by de weghen, ende oock in Brabandt, op veele plaetsen. Dan in Italien heet de Tamme soorte oock somtijdts Labbro di Venere. Maer sy heeft noch, behalven de voorseyde, eenighe andere bastaert naemen, te weten Calix cardiacos, Cucoron, Meleta, Cinara rustica, Moraria, Statioros, Carduus Veneris, Veneris lavacrum ende Sciara. Sommighe heetsen Witte Kaerden; in ’t Latijn Dipsacum album; ende de Wilde Dipsacum purpureum: maer de Kleyne soorte heet oock Dipsacus sativus; van sommighe Pastoria virga; maer van Lobel eyghentlijck Virga pastoris; ende dese en wordt soo veel niet ghevonden.

Virga tinctoris is de Chelidonie oft Stinckende Gouwe: ende de Virga sanguinea is de Cornoelie Wijfken: maer de Virga aurea is de Gulden roede. Welcke dry laetste cruyden met dese Kaerden niet ghemeyns en hebben.

De oeffeninghe van de Tamme Kaerden is in de boecken van de Landtwinninghe in ’t langhe beschreven.

Noch van de krachten.

Beyde de eerste soorten van Kaerden, te weten de Tamme, ende de ghemeyne Wilde soorten hebben een verkoelende ende drooghende kracht; ende zijn seer goedt teghen den Kancker ende voortsetende sweeringhen.

De bladeren van dit ghewas worden van sommighe aen het voorhooft ghehouden, als iemant met ijdelheyt des hoofts oft rasernije ghequelt is.

De selve Kaerde bladeren in Edick ghesoden, ende met wit van Eyeren vermenght, ende op den buyck oft op de maghe gheleyt, benemen de swillinghe der selver, ende stoppen de overvloedighe maendt-stonden der vrouwen, ende de buyckloopen: sy stelpen oock de bloedende wonden.

De selve bladeren met Wijn ghesoden, ende daer nae ghestooten, ende aen de speenen gheleyt, stelpen den vloet, ende verdrijven de wratten van de selve.

‘Tpoeder van ’t ghedrooght cruydt met Erwten sop ghenut, stopt de onmatighe buyckloopen; ende in sonderheydt de vrouwelijcke vloeden.

Het sap van de selve bladeren in de ooren ghedruypt, brenght de wormen om, die daer in groeyen.

Eenighe gheven dat sap te drincken: segghende, dat sy daer mede alle quaede vochtigheydt door de pisse uytdrijven.

Het ghedistilleert water van de selve bladeren is nut om de zeeren die aen den mondt komen te ghenesen.

Dan het water, datmen tusschen de holligheydt van de twee Kaerdebladeren vindt, gheneest de schemelinghe ende duysterheydt, ende oock roodtheydt van de ooghen: ende vaeght af oft verdrijft alle de placken ende sproeten van het aensicht.

Dan de hoofden, die de Tamme Kaerden voortbrenghen, die eyghentlijck Kaerden heeten, dienen om de nieuwe Lakens te rouwen, ende de wolle op te halen, om voorts de selve te bereyden, ende ghesiener te maecken.

De wormkens, die in de drooghe Volders kaerden in den Herfst ghevonden worden, ghenesen de pijne ende alle gheswillen ende sweeringhen die omtrent de naghels komen, daer op ghebonden. De selve worden van de visschers aen hun Visch-anghelen ghedaen, om daer Visschen mede te vanghen.

De kleyne soorte van Kaerden en heeft gheen krachten die ons bekent zijn.

Misbruyck. Eenighe knauwen ende swilghen de ghedrooghde wortel van dese Kaerden, eer sy gaen drincken: want sy heeft dat eyghens, dat sy eenen ghedurighen dorst veroorsaeckt, die niet gheblust en kan worden, dan met veel ende overvloedigh drincken.

HET XVI. KAPITTEL.

Van vollers kaarden. (Dipsacus fullonum, Dipsacus pilosus, Dipsacus sylvestris)

Geslachten.

Bij de stekelige of doornachtige kruiden moeten de kaarden of vollerskaarden ook gerekend worden. Deze zijn tweevormig die tegenwoordig overal genoeg bekend zijn, te weten tam en wild, die nochtans eigenlijk maar een geslacht van gewas zijn dat door teelt en naarstig onderhouden een andere gedaante krijgt in de hoven dan in het wild daar het vanzelf groeit plag te hebben net zoals dat bij vele kruiden gezien wordt die eerst kleiner, magerder, schraler en dorder zijn en daarna weelderiger en beter tot het menselijk gebruik worden als men die in de hoven teelt dan ze waren toen ze in het wild groeiden. En zo worden de tamme kaarden gezaaid en van de lakenbereiders gebruikt, maar de [1051] wilde groeien vanzelf en worden niet gebruikt. Dan behalve deze twee zal er noch een andere derde soort van ons beschreven worden die kleinere kaarden draagt.

Gedaante.

1.2. De kaarden, te weten zowel de wilde als de tamme, hebben eerst lange grote brede bladeren die rondom als een zaag gekerfd zijn waartussen een zeer hoge holle steel spruit die met zijn menigvuldige zijtakken met veel scherpe stekende dorens bezet en met leden of knopen onderscheiden zijn en daaraan groeien uit elke knoop twee grote en lange bladeren die aan de steel tezamen ineen verzamelen en die met hun onderste daar ze op het breedst zijn zo vast omhelzen en bevatten en zo dicht aaneen houden en gehecht zijn dat het water wat van de dauw of regen valt er op blijft liggen zonder af te druipen, deze bladeren zijn lang en bleekgroen en lijken op slabladeren, maar aan de kanten stekelig en doornachtig en daartoe aan de rug, die zeer verheven is en uitpuilt, met noch veel scherpere dorens bezet. Op het opperste van de stelen groeien lange ruwe stekende bolletjes die men eigenlijk kaarden of vollerskaarden noemt die met scherpe omgebogen haakjes bezet zijn en daartussen komen kleine bloempjes voort die van kleur aan de tamme soort meestal wit, maar aan de wilde bleekpaars zijn en vertonen in het midden kleine huisjes als bijenhuisjes waarin nadat de bloemen vergaan het zaad groeit dat het venkelzaad gelijk is, doch niet zoet, maar bitterachtig van smaak. De bolletjes of kaarden worden grijs of witachtig als ze oud zijn en doordat ze binnen holachtig zijn groeien in die dikwijls kleine wormpjes die men daarin vindt als men die bolletjes opensnijdt. De wortel is wit en tamelijk lang.

3. De derde soort van kaarden is de voorgaande van bladeren en doornachtige scherpe stelen voldoende gelijk, dan ze is hoger en langer dan die, maar de kaarden of bolletjes die er op groeien zijn korter, ronder en ook kleiner, te weten die worden niet groter dan een walnoot.

Plaats.

1. De tamme kaarden zijn diegene die men op vele plaatsen in de hoven of bouwlanden zaait wiens scherpe stekende bolletjes of kaarden sterker en scherper haakjes hebben dan de wilde en daarom beter zijn tot het gebruik van de volders en lakenbereiders dan diegene die vanzelf of zonder teelt voortkomen.

2. De wilde kaarden groeien vanzelf aan de kanten van de waterachtige grachten, beken, lopende wateren en rivieren, want van haar eigen aard beminnen deze kaarden vochtige en waterachtige gronden.

3. De derde soort van kaarden wordt ook en vooral hier in Nederduitsland op vochtige en waterachtige plaatsen, naast de rivieren, waterachtige grachten, beekjes en vochtige kuilen gevonden.

Tijd.

Deze kruiden bloeien meest in juni en juli en in de herfst moet men de stekende bolletjes of kaarden plukken en verzamelen.

Naam.

1. De tamme soort van dit gewas noemen we Dipsacus sativus, dat is tamme kaarde.

2. De wilde soort heet Dipsacus silvestris, dat is wilde kaarde.

Beide heten in het Latijn Dipsacus naar de Griekse naam en Labrum Veneris ook naar de Griekse Dipsacos en Aphrodites loutron, soms ook Carduus Veneris, te weten Dipsacus alsof men dorstig kruid zei omdat de bladeren zichzelf van onder zo dicht ineen sluiten dat ze de nattigheid die daarvan door regen of dauw valt zo lang behouden en bewaren al of ze dorstig waren en altijd water nodig hebben en Labrum Veneris omdat de voor vermelde zo tezamen gevoegde bladeren op een bekken of spoelvat (in het Latijn labrum, in het Grieks genoemd) schijnen te lijken en ook altijd met water of vochtigheid voorzien zijn. De apothekers noemen ze Virga pastoris en Carduus fullonum. Hier te lande heten ze kaerden en volders kaerden, in Hoogduitsland Karten Distell, Bubenstrahel en Weberkarten, in Frankrijk chardon de foullon en verge á bergier, in Spanje cardencha en cardo penteador, in Italië dissaco en cardo en in Engeland tasel. Ze hebben noch ettelijke andere, doch bastaard en oneigen namen in het Grieks zoals zijn Crocodeilion, Chamaeleon en Onocardion. [1152]

3. Het derde geslacht van deze distels noemen we Dipsacus tertius, dat is derde geslacht van kaarden of kleine kaarden. En deze wordt van sommige met goede reden voor het Galedragon gehouden daar Plinius van spreekt in het 10^de kapittel van zijn 27^ste bock:’ Xenocrates, zegt hij, noemt Galedragon een doornachtig watergewas dat veel op Leucacanthus lijkt wat een venkelachtige holle hoge steel heeft en op wiens top een bolletje voortkomt van gedaante als een ei en daarin groeien op den duur kleine wormpjes, zo men zegt’.

Aard, kracht en werking.

Deze distelachtige kruiden worden weinig gebruikt in enige gebreken of ziekten van het lichaam, want de hoofdjes en vooral die van de tamme soorten die eigelijk vollerskaarden heten worden alleen geteeld en in de bouwlanden onderhouden vanwege de grote nuttigheid die ze hebben om de lakens mee te kaarden en te bereiden zoals genoeg gezegd is. Maar de wortels er van worden van Dioscorides in sommige dingen nuttig en dienstbaar gehouden. En Galenus zegt dat de wortel van kaarden droog is tot in de tweede graad en wat afvegend van aard.

De wortel van kaarden, als Dioscorides schrijft, in wijn gekookt en daarna goed klein gestoten totdat ze op een zalfje lijken geneest de kloven en blaren of lopende gaten van de aarsdarm, daaraan gestreken of gehouden, maar om dit zalfje goed te houden moet men het in een koperen bus bewaren. Die wortel, zegt hij, wordt ook voor goed gehouden om de wratten en knoesten en diergelijke uitgroeiende knobbeltjes of uithangende pukkeltjes van het lichaam te genezen en te laten vergaan.

De wormpjes die men in de bolletjes van de kaarden vindt zijn goed tegen de vierdedaagse koorts in een blaasje of zakje aan de hals of arm gebonden en gedragen, voegt dezelfde Dioscorides er noch bij, en hetzelfde schrijft Plinius ook van de wormpjes die in de bolletjes van zijn Galledragon groeien. Dan zulke dingen schaam ik me hier te verhalen, gemerkt dat het niets anders dan loze praatjes en flauwekul is.

BIJVOEGING.

De tamme soort van kaarden heeft de volgende namen bij Lobel (behalve de voor vermelde) Spina Selenitis Theophrasti naar de mening van Guillandinus, Galledragon Xenocratis naar de mening van Anguillara, in het Frans verge á pastour en chardon á carder, in het Italiaans cardo da panni en zo plag ze hier te lande ook kaarden om te ruwen genoemd te worden. De wilde soort noemt dezelfde Lobel eigenlijk Labrum Veneris en hij voegt er noch meer bij dat het niet schijnt dat de tamme kaarden alleen door teelt van de wilde verschillend worden gevonden, want meest alle geteelde dingen plegen weker, malser en minder doornachtig te worden, maar de tamme kaarde heeft vele vastere langwerpiger bolletjes die van kromme en omgebogen haakjes zeer dicht bijeen gemaakt zijn die niet zo stijf zijn dat ze met het laken te ruwen gemakkelijk breken. Daartegen heeft de wilde kaarde weker, kleiner, rechter en geen kromme, veel langere en slapper punten en ook zijn de bladeren zachter en kleiner en die van de stinkende klaver gelijk. En deze wilde soort groeit in Engeland bij de wegen en ook in Brabant op vele plaatsen. Dan in Italië heet de tamme soort ook soms labbro di venere. Maar ze heeft noch, behalve de voor vermelde, enige andere bastaardnamen, te weten Calix cardiacos, Cucoron, Meleta, Cinara rustica, Moraria, Statioros, Carduus Veneris, Veneris lavacrum en Sciara. Sommige noemen het witte kaarden en in het Latijn Dipsacum album en de wilde Dipsacum purpureum, maar de kleine soort heet ook Dipsacus sativus en van sommige Pastoria virga, maar van Lobel eigenlijk Virga pastoris en deze wordt niet zoveel gevonden.

Virga tinctoris is de Chelidonia of stinkende gouwe en de Virga sanguinea is de kornoelje wijfje, maar de Virga aurea is de gulden roede. Welke drie laatste kruiden met deze kaarden niets gemeens hebben.

De teelt van de tamme kaarden is in de boeken van de landwinning in het lang beschreven.

Noch van de krachten.

Beide de eerste soorten van kaarden, te weten de tamme en de gewone wilde soorten hebben een verkoelende en drogende kracht en zijn zeer goed tegen kanker en voortsetende zweren.

De bladeren van dit gewas worden van sommige aan het voorhoofd gehouden als iemand met gekte of razernij gekweld is.

Die kaardenbladeren in azijn gekookt en met wit van eieren vermengt en op de buik of op de maag gelegd benemen de zwelling er van en stoppen de overvloedige maandstonden van de vrouwen en de buiklopen, ze stelpen ook de bloedende wonden.

Die bladeren met wijn gekookt en daarna gestoten en aan de aambeien gelegd stelpen de vloed en verdrijven de wratten er van.

Het poeder van het gedroogde kruid met erwtensap genuttigd stopt de onmatige buiklopen en vooral de vrouwelijke vloeden.

Het sap van die bladeren in de oren gedrupt brengt de wormen om die daarin groeien.

Enige geven dat sap te drinken en zeggen dat ze daarmee alle kwade vochtigheid door de plas uitdrijven.

Het gedistilleerd water van die bladeren is nuttig om de zeren die aan de mond komen te genezen.

Dan het water dat men tussen de holte van de twee kaardenbladeren vindt geneest de schemering en duisterheid en ook roodheid van de ogen en veegt af of verdrijft alle plekken en sproeten van het aanzicht.

Dan de hoofden die de tamme kaarden voortbrengen en die eigenlijk kaarden heten dienen om de nieuwe lakens te ruwen en de wol op te halen om die voorts te bereiden en beter voor het gezicht te maken.

De wormpjes die in de droge vollers kaarden in de herfst gevonden worden genezen de pijn en alle gezwellen en zweren die omtrent de nagels komen, daarop gebonden. Die worden van de vissers aan hun visangels gedaan om er vissen mee te vangen.

De kleine soort van kaarden heeft geen krachten die ons bekend zijn.

Misbruik. Enige kauwen en zwelgen de gedroogde wortel van deze kaarden eer ze gaan drinken want ze heeft dat eigens dat ze een gedurige dorst veroorzaakt die niet geblust kan worden dan met veel en overvloedig drinken.