Ervum

HET XVII. CAPITEL.

Van Ervum, uyt de oude schrijvers.

Het Ervum oft de Erve is noch ter tijdt onbekent; ende daer en konnen wy daer anders niet van schrijven, dan ’t gene dat by Theophrastus, Dioscorides, Galenus ende andere oude schrijvers van de selve vermaent ghevonden wordt.

Ghedaente.

Ervum is een Hauwvrucht, die niet recht over eynd en wast, maer ter sijden-waerts een weynighsken deyst oft helt, als Theophrastus seydt: oft, als Dioscorides schrijft, het is een kleyne heester, teer, met smalle bladeren. ‘Tbloeyen van het selve duert bijsterlangh, als het in de Ciceren oock ghebeurt. Sijn kleyne sadekens ligghen in langhworpighe hauwkens seer dicht by een, iae raecken malkanderen, ende zijn grooter dan de vruchten van Aracus, als Galenus betuyght; ende zijn de saden van Ethiopis, Dorycuium oft Peerel-cruydt van ghedaente gelijck; kleyner dan die van de Lathyris, dat is de Spurgie, oft die van Lathyrus, dat is de Platte Erwten: van smaeck seer vremdt ende onlieffelijck: de welcke oock onderscheydt hebben in hunnen smaeck ende verwe: want de witte zijn soeter ende min specerijachtigh van smaeck, dan de gene die nae den geelen oft okerverwighen trecken.

Plaetse.

Erven wassen gheern op magheren grondt, seydt Columella: ende worden tusschen de Koolen ghesaeyt tegen de Wijwouters ende dierghelijck ongedierte.

Tijdt.

Men saeyt de Erven vroegh, men saeytse oock wel spade: in de Lente ghesaeyt zijnde komen sy ghemackelijcken voort: ende dan en zijn sy soo swaer ende onlieffelijck niet als de ghene die in den Herfst ghesaeyt worden.

Naem.

Dit hauw-ghewas wordt gheheeten in ’t Latijn Ervum, ende daer nae van sommighe hier te lande Erven: in ’t Griecksch Orobos; ende daer van is het in de Apoteken van dese Duytsche landen Orobus gheheeten, hoe wel sy het cruydt selve niet kennende, de Vitsen daer voor ghebruyckt ende ghestelt hebben, maer seer qualijcken ende met groot misverstandt.

Meest alle de nieuwe Cruydt-beschrijvers ghelooven, dat het Ervum ’t selve is dat de Italiaenen Mocho noemen, ende van ons voor Tamme Ciceren beschreven is: dan hoe luttel de selve Tamme Ciceren met het oprecht Ervum over een komen, kan uyt haer beyden beschrijvingen klaerlijck ghenoegh blijcken.

Dan met het Ervum schijnt meer ghelijckenisse te hebben dat wilde hauwghewas dat wy in ’t naevolghende Capitel beschrijven sullen: hoe wel dat het nochtans gheensins het oprecht oft waerachtigh Ervum en is: want dat selve is smalbladigh, ende heeft ter sijdenwaerts deynsende oft huckende steelen: ende heeft langhworpighe ronde hauwkens: ende soude, nae de ghewoonte ende wijse van spreken die Dioscorides ghebruyckt, misschien een heesterken (in ’t Griecksch Thamniscos) moghen ghenoemt worden; ghemerckt, dat gheen steunsel oft behulp en behoeft om teghen te lenen oft sich selven vast te maecken, maer van selfs over eynde staet, ende hoogh op schiet, soodanigh als zijn alle de cruyden die van Dioscorides Thamni ende Thamnisci, dat is Heesteren ende Heesterken, ghenoemt worden; als ghenoeghsaem blijcken kan alleen uyt de beschrijvinghe van den Polygonaton oft Salomons seghel, die hy voor eenen Thamnos oft Heester houdt, nerghens elders om, dan om dieswille dat hy sich selven van der aerden recht op pleegh te verheffen ende over eynde te staen. Dan aenghesien, dat het saedt voortbrenght niet grooter dan dat van den Crock oft Arachus, ende hardt, niet bitter van smaeck, ende niet onlieffelijck; om dieswille, segghe ick, en magh dat gheensins voor het oprecht Ervum ghehouden worden: ten zy datmen ’t selve voor een kleyne soorte van Ervum soude willen houden, dat in dese Nederduytsche niet verre van de Zee gheleghen landen overghebroght zijnde alle sijne onlieffelijckheydt afgheleydt ende verloren heeft; ’t welck my nochtans niet heel waerschijnlijck en dunckt te wesen.

Met de beschrijvinghe van het Ervum schijnt oock eenighsins over een te komen dat ander hauwghewas, dat van ons in ’t voorgaende 9. Capitel van dit Boeck met naeme van Wilde Erwten beschreven is: want dat selve heeft langhworpighe bladeren, ende sulcks, dat sy met sommighe andere bladeren vergheleken zijnde, oock smal soude mogen genoemt worden: de vruchten zijn rondt, grooter dan die van Arachus, iae soo groot als de Steensaeden: van verwe geelachtigh, somtijdts swart; van smaeck bitter als het Ervum was, doch de witachtighe min dan de bruyne oft swartachtighe. Alle welcke [846] teeckenen ghenoeghsaem uytwijsen konnen, dat het selve cruydt met het Ervum, soo ’t niet het selve en is, groote ghelijckenisse heeft: in voeghen datmen dat seer wel ende met luttel oft gheene dwalinghe in ghebreke ende stede van het Ervum sal moghen stellen, ende als Ervi succedaneum ghebruycken: ende by alle de gheneesmenghelingen doen, in de welcke het Ervum ghesocht ende gedaen pleegh te worden: al is ’t sake dat de hauwkens van ’t selve daer een weynighsken teghen strijden, die niet heel langhworpigh rondt oft schacht rondt en zijn, sulcks als Theophrastus die van het Ervum schrijft te wesen. Want waer ’t sake dat sy sulcks in de Wilde Erwten waeren, soo souden sy maer een weynighsken van het oprecht Ervum verschillen: maer nu sy smal ende inghedouwt zijn, ende de hauwen van de Platte Erwten dies aengaende ghelijcken, daerom doen sy my seer achterdencken ende twijffelen, dat sy het oprecht Ervum niet heel ghelijck en zijn; als oock die ander saecke daer teghen strijdt, te weten dat de Wilde Erwten niet recht overeyndt en staen, oft hoogh op en schieten, maer staken ende ander behulp behoeven om teghen te lenen, anders soude sy ter aerden vallen ende blijven ligghen. Soo dat uyt dese teeckenen ghenoegh blijcken kan, dat de Wilde Erwten oock van het oprecht Ervum verschillen, alsoo wel als de twee andere voorseyde cruyden van de selve verschillende worden bevonden.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

De Erven en dienen de menschen voor spijsen gheensins niet inghenomen (betuyght Galenus in ’t boeck De aliment.facult.) want het is een bijster onlieffelijcke vrucht, ende brenght quaedt sap oft voedtsel by: daerom en gebruycktmense in Asien ende oock in veele andere landen nerghens elders toe, dan om de Ossen ende Koeyen daer mede te voeden: die oock de selve niet en eten, dan als sy te voren alsoo langh in water gheweyckt zijn, tot dat hunne quaden smaeck vergaen is.

Nochtans in grooten hongers noodt, ende in bijster diere tijden, als Hippocrates gheschreven heeft, zijn de menschen somtijdts ghedwongen ende ghenootsaeckt gheweest de Erven te eten, oft by het Meel te vermenghen, om het Korenwerck daer mede te verlenghen ende meer te doen strecken.

Maer sy worden dickwijls, ghelijck de Lupinen, dat is de Vijghboonen, bereydt, ende met Honigh vermenght: als een bequaeme middel wesende om de dicke, grove ende taeye vochtigheden van de borst te suyveren ende te doen rijsen.

Voorts soo zijn de Witte Erven min medicinael oft specerijachtigh dan de geele oft bleecke, als gheseydt is.

Dan de Erven, die tweemael ghesoden zijn, ende ettelijcke reysen in water gheweyckt ende soet ghemaeckt zijn, leggen wat hunne onlieffelijckheydt een weynighsken af, ende worden wat min onbequaem om ghegheten te worden; maer te samen verliesen sy haer stercke afvaeghende ende doorsnijdende eyghentheydt: in voeghen dat in de selve alsdan niet over en blijft dan alleen de eerdighe stoffe; de welcke tot voedtsel strecken kan; ende oock souder eenige merckelijcke bitterheydt eenighe verdroogende krachten heeft. Den selven Galenus betuyght elders (te weten in ’t boeck De simpl.medicam facult.) dat de Erven droogh zijn in ’t hooghste van den tweeden graed, ende warm in den eersten: dan soo veel als sy mededeelachtigh zijn van eenighe bitterheydt, soo veel zijn sy machtigh omte doorsnijden, af te vaeghen, te verdeylen, ende alle verstoptheden te openen. Dan alsmense te overvloedighlijck inneemt, dan doen sy bloedt met de pisse voortkomen.

Dioscorides seydt oock dat de Erven pijne ende swaerigheydt in ’t hooft maecken; de buyck beroeren ende ontstellen, te veel oft te dickwijls inghenomen oft ghegeten zijnde, ende bloedt doen pissen, maer dat de Ossen ende Koeyen met de ghesoden Erven vet ghemaeckt ende ghemest worden.

Van de voorseyde vrucht van Orobus oft de Erven wordt een Meel ghemaeckt, in ’t Latijn Farina Ervina, in ’t Griecksch Orobinon aleuron gheheeten, dat is Erven meel: ’t welck tot de ghenesinghe seer nut is ende bequaem. Dan ’t selve Meel wordt aldus bereydt: Men verkiest de grofste oft de grootste ende de witste saden van dese Erven, ende die worden onder een gemenght ende met water besproeyt; ende met laetse rusten soo langh tot dat sy ghenoegh waters inghedroncken hebben: daer nae roostmense tot dat de schelle berst, ende open gaet: dan wordense ghestooten oft ghemaelen, ende ten laetsten door een seve oft teems doorghedaen; ende het Meel wordt tot onsen ghebruycke bewaert.

Dit Erven Meel inghenomen is den buyck nut, ende maeckt lichten kamergangh; doet de pisse lossen; ende betert de quade verwe van den lichaeme als ’t niet te veel ghebruyckt en wordt: want te veel inghenomen, ’t zy in spijse, ’t zy in dranck, is seer hinderlijck, ende doet niet alleen bloedt pissen, maer oock bloedt door den kamergangh met groote krimpinghen ende onghesteltheydt des buycks voortkomen. ‘Tselve Meel van Erven met Honigh ghemenght suyvert alle zeerigheden, ende neemt wegh allerhande sproeten, ende doet alle placken ende onsuyvere vlecken vergaen die den mensche in het aensicht ende over sijn gantsche lijf groeyen: het bedwinght den voortgangh ende vermeerderinghe van de voortsetende quade ende kanckerachtighe zeerigheden: het vermorwt oock de herdigheden van de borst: het doet de wilde ende quade zeeren, ende alle carbonckelen ende traenende sweeren uytbreken, ende effen worden, ende neemt de kanten van de selve af.

Erven Meel met Wijn ghekneedt oft t’samen ghesoden, is goedt gheleydt op de beten van de menschen, honden, adderslanghen, ende van allerhande quaedt oft vergiftigh ghedierte.

‘Tselve Meel met Edick vermenght, versoet de krimpselen van den buyck ende moeyelijcken kamergangh, ende het onghemackelijck oft langhsaem pissen.

Het selve Meel is oock seer nut de ghene die veel eten, ende nochtans uyt-teeren, ende niet groeyen en konnen, oft niet ghevoedt en worden; alsmen dat roost ende de grootte van een Note seffens inneemt.

‘Twater daer Erven Meel in ghesoden is, oft de Ervum selve, beneemt dat ieucksel het gantsche lichaem door, ende gheneest de kackhielen alsmense daer mede stooft oft wasscht.

BIIVOEGHSEL.

De Cruydt-beschrijvers verschillen veel in de rechte beschrijvinghe van het Ervum van de ouders; soo dat het onnoodigh is alle hunne redenen hier te verhaelen. Dan Lobel is van meyninghe, dat de soorte van Tamme Ciceren (als Dodoneus oock te kennen gheeft) Mochus oft Cicer sativum ghenoemt, voor het oprecht Ervum van de ouders te houden is, oft immers niet veel daer van en verschilt: daerom noemt hy de selve Mochus receptus Herbariorum, in ’t Spaensch Yerno ende Yernes; in ’t Italiaensche Mocho; in ’t Enghelsch Bitter Vetche; in ’t Provensch Ere soft Des Ers. Maer dat cruydt is van ons ghenoegh beschreven in ’t voorgaende 13. Capitel van dit Boeck. Bellonius seydt dat den Orobus in Candien veel wast, in sijne tijden ghemeyn ghenoegh gheworden, heel Vranckrijck door bekent: doch sonder eenighen eyghen Franschen naem te hebben. Ende dit soude het Ervum sativum van Dodoneus alhier beschreven wel moghen wesen: dan Valerius Cordus heeft de Platte Erwten met smalle bladeren, oft den Lathyrus, den naem van Ervum sativum ghegheven. Dan Ervum sativum Fuchsij zijn de Platte Erwten met smalle bladeren, oft oock de Wilde Platte Erwten. Veele Apotekers pleghen de Vitsen voor het oprecht Ervum te houden ende te besighen. Andere houden de soorten van Crock daer voor: want twee medesoorten daer van worden Orobus Venetus gheheeten: andere Orobus Pannonicus, als in de beschrijvinghe van Crock blijcken sal: Ende andere hebben noch verscheyden andere cruyden daer voor aenghesien: doch meest alle komen daer in over een, dat de Wilde Erwten (voren beschreven) het oprecht Ervum alderbest ghelijcken.

Noch van de krachten.

Men plagh het Meel van de Ervum in oude tijden by de Theriaca te doen: want sonder ’t selve en konden de Trochisci de Vipera niet wel ghemaeckt worden: maer in stede van ’t selve maghmen ’t meel van de Roode oft Tamme Ciceren nemen.

De versche hauwen van de Erven gestooten met de steelen ende bladeren, pleghen hier voortijdts ghebruyckt te worden om het hayr swart te maecken, op ’t hooft gheleydt zijnde.

Het Ervum met roode vruchten, daer Bellonius van vermaent, is te Damask seer ghemeyn: ende die vruchten, alsse ghepelt zijn, worden daer veel verkocht om de Peerden ende Kemels daer mede te voeden. [847]

HET XVII. KAPITTEL.

Van Ervum uit de oude schrijvers.

Het Ervum of Erve is tegenwoordig onbekend en daar kunnen we niets anders van schrijven dan hetgeen dat bij Theophrastus, Dioscorides, Galenus en andere oude schrijvers er van vermaant gevonden wordt.

Gedaante.

Ervum is een hauwvrucht die niet rechtovereind groeit, maar terzijde wat deinst of helt, als Theophrastus zegt of als Dioscorides schrijft, het is een kleine heester, teer, met smalle bladeren. Het bloeien er van duurt bijster lang zoals het in de cicers ook gebeurt. Zijn kleine zaadjes liggen zeer dicht in langwerpige hauwtjes bijeen, ja raken elkaar en zijn groter dan de vruchten van Aracus, zoals Galenus betuigt, en zijn de zaden van Ethiopis, Dorycuium of parelkruid van gedaante gelijk en kleiner dan die van Lathyris, dat is de spurgie, of die van Lathyrus, dat is de platte erwten, van smaak zeer vreemd en onlieflijk die ook verschil hebben in hun smaak en kleur, want de witte zijn zoeter en minder specerijachtig van smaak dan diegene die naar het gele of okerkleurige trekken.

Plaats.

Erven groeien graag op magere grond, zegt Columella, en worden tussen de kolen gezaaid tegen de vlinders en diergelijk ongedierte.

Tijd.

Men zaait de Erven vroeg en men zaait ze ook wel laat, in de lente gezaaid komen ze gemakkelijk voort en dan zijn ze niet zo zwaar en onlieflijk als diegene die in de herfst gezaaid worden.

Naam.

Dit hauwgewas wordt in het Latijn Ervum genoemd en daarnaar van sommige hier te lande erven, in het Grieks Orobos en daarvan is het in de apotheken van deze Duitse landen Orobus genoemd, hoewel ze het kruid zelf niet kennen en de vitzen er voor gebruikt en gesteld hebben, maar zeer kwalijk en met groot misverstand.

Meest alle nieuwe kruidbeschrijvers geloven dat het Ervum hetzelfde is dat de Italianen mocho noemen en van ons voor tamme cicers beschreven is, dan hoe weinig die tamme cicers met het echte Ervum overeen komen kan uit hun beide beschrijvingen duidelijk genoeg blijken.

Dan met het Ervum schijnt meer gelijkenis te hebben dat wilde hauwgewas dat we in het volgende kapittel beschrijven zullen, hoewel dat het nochtans geenszins het echte of ware Ervum is want dat is smalbladig en heeft terzijde deinzende of hurkende stelen en heeft langwerpige ronde hauwtjes en zou, naar de gewoonte en wijze van spreken die Dioscorides gebruikt, misschien een heestertje (in het Grieks Thamniscos) genoemd mogen worden, gemerkt dat het geen steun of hulp hoeft om tegen te leunen of zichzelf vast te maken, maar vanzelf overeind staat en hoog opschiet zodanig als alle kruiden zijn die van Dioscorides Thamni en Thamnisci, dat is heester en heestertje, genoemd worden als alleen voldoende blijken kan uit de beschrijving van Polygonatum of Salomonszegel die hij voor een Thamnos of heester houdt en nergens anders om dan omdat het zichzelf van de aarde rechtop plag te verheffen en overeind te staan. Dan aangezien dat het zaad voortbrengt dat niet groter is dan dat van krok of Arachus en hard, niet bitter van smaak en niet onlieflijk is, daarom zeg ik mag dat geenszins voor het echte Ervum gehouden worden, tenzij dat men het voor een kleine soort van Ervum zou willen houden dat in deze Nederduitse niet ver van de zee gelegen landen overgebracht is al zijne onlieflijkheid afgelegd en verloren heeft wat me nochtans niet heel waarschijnlijk lijkt te wezen.

Met de beschrijving van het Ervum schijnt ook enigszins overeen te komen dat andere hauwgewas dat van ons in het voorgaande 9^de kapittel van dit boek met naam van wilde erwten beschreven is, want dat heeft langwerpige bladeren en zulks dat ze met sommige andere bladeren vergeleken wordt ook smal genoemd zou mogen worden, de vruchten zijn rond en groter dan die van Arachus, ja zo groot als de steenzaden en van kleur geelachtig en soms zwart, van smaak bitter als het Ervum was, doch de witachtige minder dan de bruine of zwartachtige. Welke [846] tekens voldoende bewijzen kunnen dat dit kruid met het Ervum, zo het niet dezelfde is, grote gelijkenis heeft op die manier dat men dat zeer goed en met weinig of geen dwaling in gebreke en plaats van het Ervum zal mogen stellen en als Ervi succedaneum gebruiken en bij alle geneesmengsels doen waarin het Ervum gezocht en gedaan plag te worden, al is het zaak dat de hauwtjes er van er wat tegen strijden die niet heel langwerpig rond of schede rond zijn zulks als Theophrastus die van het Ervum schrijft te wezen. Want zou het zo zijn dat ze zulks in de wilde erwten waren zo zouden ze maar weinig van het echte Ervum verschillen, maar nu ze smal en ingeduwd zijn en zo op de hauwen van de platte erwten lijken, daarom geven ze me achterdocht en laten me twijfelen dat ze niet geheel op het echte Ervum lijken als ook die ander zaak er tegen strijdt, te weten dat de wilde erwten niet rechtovereind staan of hoog opschieten, maar staken en andere hulp nodig hebben om tegen te leunen want anders zouden ze ter aarde vallen en blijven liggen. Zodat uit deze tekens genoeg blijken kan dat de wilde erwten ook van het echte Ervum verschillen alzo goed als de twee andere voor vermelde kruid van die verschillend worden bevonden.

Aard, kracht en werking.

De Erven dienen geenszins de mensen voor spijs ingenomen (betuigt Galenus in het boek De aliment.facult.) want het is een bijster onlieflijke vrucht en brengt kwaad sap of voedsel bij en daarom gebruikt men ze in Azië en ook in vele andere landen nergens elders toe dan om de ossen en koeien er mee te voeden die dat ook niet eten, dan als ze tevoren lang in water geweekt zijn totdat hun kwade smaak vergaan is.

Nochtans in grote hongersnood en in bijster dure tijden, als Hippocrates geschreven heeft, zijn de mensen soms gedwongen en genoodzaakt geweest de Erven te eten of bij het meel te vermengen om het korenwerk daarmee te verlengen en meer te laten strekken.

Maar ze worden dikwijls net als de lupinen, dat is de vijgboon, bereid en met honig vermengd als een geschikt middel om de dikke, grove en taaie vochtigheden van de borst te zuiveren en te laten rijzen.

Voorts zo zijn de witte Erven minder medicinaal of specerijachtig dan de gele of bleke, als gezegd is.

Dan de Erven die tweemaal gekookt zijn en ettelijke keren in water geweekt en zoet gemaakt zijn leggen wat van hun onlieflijkheid af en worden wat minder ongeschikt om gegeten te worden, maar tezamen verliezen ze hun sterke afvegende en doorsnijdende eigenschap, op die manier dat in die alsdan niets over blijft dan alleen de aardachtige stof die tot voedsel strekken kan en ook zou er bij enige merkelijke bitterheid enige verdrogende krachten zijn. Dezelfde Galenus betuigt elders (te weten in het boek De simpl.medicam facult.) dat de Erven droog zijn in het hoogste van de tweede graad en warm in de eerste, dan zoveel als ze mededeelachtig zijn van enige bitterheid zoveel zijn ze machtig om te doorsnijden, af te vegen, te verdelen en alle verstoppingen te openen. Dan als men te overvloedig inneemt dan laten ze bloed met de plas voortkomen.

Dioscorides zegt ook dat de Erven pijn en zwaarheid in het hoofd maken, de buik beroeren en ontstellen als ze teveel of te dikwijls ingenomen of gegeten zijn en bloed laten plassen, maar dat de ossen en koeien met gekookt Erven vet gemaakt en gemest worden.

Van de voor vermelde vrucht van Orobus of de Erven wordt een meel gemaakt die in het Latijn Farina Ervina en in het Grieks Orobinon aleuron heet, dat is Erven meel wat tot de genezing zeer nuttig is en geschikt. Dan hetzelfde meel wordt aldus bereid: ‘Men verkiest de grofste of de grootste en de witste zaden van deze Erven en die worden onder elkaar gemengd en met water besproeit en met laat het rusten zolang totdat ze genoeg water ingedronken hebben en daarna roost men ze tot dat de schil barst en opengaat en dan worden ze gestoten of gemalen en tenslotte door een zeef of teems doorgedaan en het meel wordt tot ons gebruik bewaart’.

Dit Erven meel ingenomen is nuttig voor de buik en maakt lichte kamergang, laat de plas lossen en verbetert de kwade kleur van het lichaam als het niet teveel gebruikt wordt, want teveel ingenomen, hetzij in spijs, hetzij in drank, is zeer hinderlijk en laat niet alleen bloed plassen, maar ook bloed door de kamergang met grote krampen en ongesteldheid van de buik voortkomen.

Hetzelfde meel van Erven met honig gemengd zuivert alle zeren en neemt allerhande sproeten weg en laat alle plekken en onzuivere vlekken vergaan die de mens in het aanzicht en over zijn ganse lijf groeien, het bedwingt de voortgang en vermeerdering van de voortsetende kwade en kankerachtige zeren en vermurwt ook de hardigheden van de borst, het laat de wilde en kwade zeren en alle karbonkels en tranende zweren uitbreken en effen worden en neemt de kanten er van af.

Erven meel met wijn gekneed of tezamen gekookt is goed gelegd op de beten van de mensen, honden, adderslangen en van allerhande kwaad of vergiftig gedierte.

Hetzelfde meel met azijn vermengt verzoet de krampen van de buik en moeilijke kamergang en het ongemakkelijk of langzaam plassen.

Hetzelfde meel is ook zeer nuttig diegene die veel eten en nochtans uitteren en niet groeien kunnen of niet gevoed worden als men dat roostert en de grootte van een noot tegelijk inneemt.

Het water daar Erven meel in gekookt is of de Ervum zelf beneemt het jeuken het ganse lichaam door en geneest de kakhielen als men ze daarmee stooft of wast.

BIJVOEGING.

De kruidbeschrijvers verschillen veel in de echte beschrijving van het Ervum van de ouders zodat het onnodig is hier al hun redenen te verhalen. (Vicia orobus) Dan Lobel is van mening dat de soort van tamme cicers (zoals Dodonaeus ook te kennen geeft) die mochus of Cicer sativum genoemd worden voor het echte Ervum van de ouders te houden is of er immers niet veel van verschilt en daarom noemt hij die Mochus receptus Herbariorum, in het Spaans yerno en yernes, in het Italiaanse mocho, in het Engels bitter vetche, in Provence eres of des ers. Maar dat kruid is van ons genoeg beschreven in het voorgaande 13^de kapittel van dit boek. Bellonius zegt dat de Orobus in Kreta veel groeit en in zijn tijden algemeen genoeg geworden en heel Frankrijk door bekend was, doch zonder enige eigen Franse naam te hebben. En dit zou het Ervum sativum van Dodonaeus alhier beschreven wel mogen wezen, dan Valerius Cordus heeft de platte erwten met smalle bladeren of Lathyrus de naam van Ervum sativum gegeven. (Vicia ervilia) Dan Ervum sativum Fuchsij zijn de platte erwten met smalle bladeren of ook de wilde platte erwten. Vele apothekers plegen de vitzen voor het echt Ervum te houden en te gebruiken. Andere houden de soorten van krok er voor, want twee medesoorten er van worden Orobus Venetus genoemd, andere Orobus Pannonicus zoals in de beschrijving van krok blijken zal. En andere hebben noch verschillende andere kruiden daarvoor aangezien, doch meest alle komen daarin overeen dat de wilde erwten (tevoren beschreven) op het echte Ervum allerbest lijken.

Noch van de krachten.

Men plag het meel van de Ervum in oude tijden bij de Theriaca te doen, want zonder dat konden de Trochisci de Vipera niet goed gemaakt worden, maar in plaats daarvan mag men het meel van de rode of tamme cicers nemen.

De verse hauwen van de Erven gestoten met de stelen en bladeren plegen hier vroeger gebruikt te worden om het haar zwart te maken als het op het hoofd gelegd werd.

Het Ervum met rode vruchten daar Bellonius van vermaant is te Damascus zeer algemeen en die vruchten als ze gepeld zijn worden daar veel verkocht om de paarden en kamelen ermee te voeden. [847]