Pulicaria

HET XXXII. CAPITEL.

Van Conyza, ende haer gheslachten.

Gheslachten.

Theophrastus vermaent van twee soorten van Conyza, te weten Manneken en Wijfken: Dioscorides doet daer een soorte by, als een middel-gheslachte tusschen die twee. Maer alle de Cruydt-beschrijvers die nae hun ghekomen zijn, bijsonder die naest by onse tijden komen, zijn seer beladen om die te kennen ende te onderscheyden: want de eene houden dit cruydt, ende de andere dat ander voor de oprechte Conyza.

Ghedaente.

1. De Groote Conyza is tweederley: van de welcke de Eerste voor de oprechte Conyza ghehouden wordt, ende ander wordt van andere voor de Eerste aenghesien.

A. De Eerste Groote Conyza, de welcke als voorseydt is voor de Eerste oprechte Conyza gehouden wort, geeft dickwils vele bijsondere Steelen uyt haere Wortel: welcke Steelen ront zijn, houtachtigh, dry voeten hoogh, somwijlen oock hoogher. De bladeren zijn vele in ’t getal, uyt den groenen geel-verwigh, langhachtigh, als die van den Olijf-boom, maer grooter ende ghemeynlijck tweemael soo groot. Op ’t sop van de Steelen komen de Bloemen uyt, met beurten, nu hier een, nu daer een, op dunne steelkens staende, geel van verwe, die van Erigeron oft Cruyscruydt gelijck: de welcke met den wint wegh waeyen, als de ander stuyfkens plegen te doen: daer onder steeckt het Saet, ’t welck kleyn is, als dat van Hieracium oft Havicks-cruydt. Den wortel is grof ende dick, niet sonder faselinghen: hy blijft sommighe iaeren over.

Dit heele gewas is met eenige lieffelijckheyt wat swaerachtigh van reuck, ende is oock gantsch rouw oft hayrachtigh oft wollachtigh, ende oock vet, met eene lijmachtighe taeyachtigheydt bedeckt.

B. De tweede soorte van Groote Conyza, van andere voor de Eerste soorte ghehouden, heeft breeder Bladeren dan de voor-gaende, als Sleutel-bloemen oft Primula Veris, nochtans kleynder dan die, swarter ende wolachtiger oft sachter in ’t aentasten. De Steelen zijn rondt, oock dry voeten oft meer hoogh, soo wel als de bladeren met eene wollachtigheyt bekleedt, die in kleynder Steelen oft tackskens verdeylt worden: op ’t sop van de welcke sommighe langhworpighe Bloemkens staen, van draeykens ghemaeckt, geel, oft uyt den geelen, wat nae den purpuren treckende: de welcke oock tot stuyfkens vergaen. Den Wortel spreydt sy selven herwaerts ende derwaerts, bijsonder aen de sijden.

Dit ghewas heeft oock eenen swaeren, maer nochtans niet seer onaenghenaemen reuck: maer het en is geensins vocht oft lijmachtigh in ’t aentasten.

2. De Middel-Conyza is oock tweederhande: van de welcke de eerste stercker ende swaerder van reuck is dan de andere.

A. De eerste soorte van Middel-Conyza is oock hayrachtigh, oft met een witte wollachtigheydt bedeckt, ende geeft eenen quaden vuylen swaeren reuck van haer: haere Bladeren zijn langhworpigh, eenen vingher breedt: de Steelen zijn rondt, recht op wassende, by de twee voeten hoogh. Op ’t sop van de tackskens komen de Bloemen voort, die van Camille gelijck, maer nochtans niet als die, in ’t midden alleen (dat is in haer ronde knopkens) maer oock rondom in de buyten-bladerkens geel, ende oock wat grooter dan die van Camille: de welcke oock in wollachtighe stuyfkens vergaen. Den wortel spreydt vele faselinghkens uyt.

B. De tweede soorte van Middel-Conyza heeft grove, dicke Steelen, een weynigh gevoort oft gestreept in de lenghde, maer van binnen hol ende ijdel, ontrent haer hooghste oft soppen in tackskens verdeylt: de Bladeren, de welcke seer om den Steel wassen, zijn aen de kanten ghekrolt ende bijnae door-sneden: de Bloemen zijn gheluwe: in stede van Wortelen heeft sy swarte faselinghen.

Dit heele cruydt is oock met sachte ende dunne wollachtigheyt bedeckt ende grijs; maer en is soo swaer van reuck niet als de voorgaende. De Bloemen verdwijnen oock ende verwaeyen met haere wollachtighe stuyfkens; ende schijnen van reuck den Honigh wat te ghelijcken

3. Kleyne Conyza heeft oock twee verschillen: van de welcke de eerste Alderkleynste Conyza heet: de tweede magh Kleyne Conyza ghenoemt wesen.

A. Alderkleynste Conyza is een kleyn cruydeken, een palme oft een spanne hoogh, oock grijs ende wollachtigh, ende van reuck de andere ghelijck: de Bladeren zijn kleyn: de Bloemen komen over een met de middelste bollekens oft knopkens van de Camille oft Reynvaer, uyt den geelen wat swartachtigh: die oock wollachtighe sachte stuyfkens worden, ende met den wint verwaeyen: den wortel is dun.

B. Het ander verschil van Kleyne Conyza blijckt in een ander cruydt, ’t welck eenen Steel heeft anderhalven voet hoogh, oft noch hooger, recht op-staende: den welcken Steel teer, tackigh, rouw ende hayrachtigh is, ende van lijmachtigheydt clam: de Bladerkens zijn smal, als die [66, 67] van Wilt Vlas oft Linaria; maer zijn wolachtigh, ende smeerigh oft vet: de Bloemkens, die langhs de tackskens wassen, zijn dun en kleyn, geel, ende oock tot stuyfkens vergaende: de Wortel is dun.

Dit cruydt is beter van reuck dan de andere voornoemde gheslachten van Conyza.

Plaetse.

1. De eerste Groote Conyza komt voordt inde landen niet verre van de Zee ghelegen, ende bemint een gewest, het welck nae den Zuyden leyt: men vint het omtrent den zeekant van de Veneetsche Zee, ende oock omtrent Roomen ende Florentien: in Vranckrijck omtrent Narbonnen, ende bijsonder niet verre van Mompelliers wast het seer gheerne, langhs de weghen ende kanten van de Wijngaerden: in Spaegnien vintmen ’t by Valentia ende Murria, en boven Lisboenen, soo Carolus Clusius betuyght.

De ander soorte van Groote Conyza is in lochtighe opene landouwen seer gemeyn: men vindtse oock by oude muren, in steenachtighe gronden.

2. De eerste soorte van Middel-Conyza wast gheerne in vochte landouwen, langhs de vloeyende wateren: oock is sy by de stil-staende wateren over al bijkants te vinden.

De ander Middel-soorte van Conyza komt voordt in sommighe waterachtige landouwen van Hollandt: ende soo men seght, groeyt oock ergens ontrent de kusten oft frontieren van Artoys, in eenige poelachtige vochte plaetsen.

3. De eerste Kleyne Conyza, oft om beter te seggen, de Alderkleynste Conyza, wast seer veel in vochte ende met water besproeyde landouwen.

De ander Kleyne Conyza, oft de Welrieckende Conyza, wast in Spaegnien omtrent Toledo, ende in Vranckrijck omtrent Narbonen meest over al.

Tijdt.

Alle de soorten van Conyza bloeyen bijnae den geheelen Somer door: maer de eerste van de Groote, ende de tweede van de Kleyne bloeyen meest omtrent den Herfst.

Naemen.

Conyza wort in ’t Griecks en in ’t Latijn Conyza ghenoemt: van Plinius Cunilago: Theodorus Gaza noemtse Policaria, ende Pulicaria; nochtans soo is sy verscheyden van Psyllium, ’t welck oock Pulicaria, dat is Vloey-cruydt, ghenoemt wordt. Inde Apoteken en zijn dese cruyden niet bekent.

1. De Groote Conyza wordt in Spaegnien van sommige Yerva pulgara gheheeten: de andere Groote Conyza wordt van ettelijcke beschrijvers der cruyden ghehouden voor Baccharis van Dioscorides: met het welcke sy soo luttel ghelijckenisse heeft, datmense daer voor met recht niet wel aensien oft houden en kan, alsmen die sake wel wildt doorgronden. Voordts, soo vindtmen onder de bastaert-naemen vele toe-naemen van de Groote Conyza: te weten dese Griecksche, Kynozematitis, Danaïs, Tanachion, Phycos, Ischys, Deinosmos, Brephoctonos, Anoubias, Hedemias; ende dese Latijnsche Intybum, Militaris, Deliarium, Febrifuga, Phragmosa, Musteros, Pissa. Dan Theophrastus heeft de Groote den toenaem van Conyza Manneken ghegheven.

2. De Middel-soorte van Conyza wordt van meest alle de Hooghduydtschen Durwurtz; ende Donderwurtz gheheeten; van de Behemers Zlaty trauck.

3. Kleyn Conyza wordt van Theophrastus Conyza Wijfken ghenoemt: van andere Panion oft Libanotis, alsmen onder de bastaert naemen vint. Voorts, wiens schilderije alhier van ons ghestelt is, magh Alderkleynste Conyza ghenoemt wesen: maer die ander die wat grooter is, maghmen Welrieckende Conyza noemen.

Aerd.

Alle de gheslachten van Conyza zijn heet en droogh: maer de Middel-soorte, ende de Alderkleynste en zijn soo krachtigh niet als de andere.

Krachten en Werckinghe.

De Bladeren van Conyza (wel verstaende van de ghene die de krachtighste zijn) met Wijn ghedroncken, verwecken de maendt-stonden, en drijven de doode vrucht af, ende ghenesen de druppel-pisse, de geelsuchte, ende het root-melisoen, seght Dioscorides: ende met Edick inghenomen, genesen de vallende sieckte.

De selve bladeren ghesoden, ende in water gestooft oft ghebaeydt, ghenesen de ghebrecken van de Moeder.

Het sap van Conyza met olie ghebruyckt, dat is het lichaem daer mede strijckende, verdrijft de huyveringhe ende ’t sitteringhe van de leden: in dier voeghen gestreken, gheneest sy de smerten des hoofts oock seer haest.

’T selve cruydt verdrijft de slangen oock, soo wanneermen dat ergens leght, oft daer een roockinghe af maeckt: het verdrijft de Mugghen: het doodt de Vloeyen met sijnen stercken reuck.

De Bladeren zijn seer goedt op de gheswillen oft wonden die van ’t steken oft het bijten van de slangen gekomen zijn, alsmen die daer op leydt; soo den voorseyden Dioscorides betuyght: met den welcken Galenus oock stemt.

Verkiesinghe.

Om iet goedts met dese cruyden uyt te rechten, maghmen de Middelsoorte ende Alderkleynste vrijelijck laeten staen, ende de Groote oft Welrieckende ghebruycken; anders doende, soudemen dickwils bedroghen vallen, oft immers te vergheefs eenige baet van dese cruyden verwachten.

BIIVOEGHSEL.

Gheslachten.

Isser eenigh cruydt, dat vele gheslachten heeft, die van malkanderen van grootte, bladeren ende reuck verschillen, soo is Conyza wel een van de meeste: want men vindtse op sommighe plaetsen heel welrieckende, op sommighe stinckende, op sommighe heel sonder reuck: men vindtse grijs, hayrigh, smal ende breedt van bladeren, ghekertelt ende onghekertelt. Met een woordt gheseydt, men soude van de verschillen van dit ghewas eenen gheheelen boeck konnen maken; die nochtans meer dienen soude om de nieuwsgierighe gheesten te voldoen, dan om de liefhebbers te leeren oft nuttelijck te wesen. Dan die meer daer af begheert te weten, die lese de beschrijvinghe die Clusius ende Lobel daer af ghedaen hebben, ende veel andere naer hun. Voordts, de Groote Conyza met breede bladeren is van Cordus Conyza Helenitis ghenoemt gheweest, ende van Clusius ende Lobel voor Baccharis ghehouden, oft een gheslacht daer van, als in ’t Bijvoeghsel van de Baccharis verklaert is: ’t welck Dodoneus nochtans niet en ghevalt. Conyza Baetica is de Spaensche, die best rieckt.

Welrieckende Conyza van Indien, van Clusius Planta Bantanica, van D. Nic. Coolmans Conyza odorata Bantanica, oft Helenium alterum Salviae odorem spirans ghenoemt, heeft bladeren een palme langh, oft grooter, dry dwaerse duymen breedt, rondom gheschaert, langhs henen met aderen beset; aen d’ eene sijde grijs, de Alant-bladeren wat ghelijckende: dan onderwaerts zijnse met kleyne aenhanghsels oft oorkens bewassen. De teere tackskens met de ionghe bladeren zijn met een wolle bedeckt: ende ’t gantsche cruydt heeft eenen goeden reuck, als die van Savie. De bloemen zijn kleyn, geelachtigh, ende stuyven wegh. Dit cruydt wordt in Bantam veel ghegheten, ende voor moes gebruyckt. Men soude het by den Alant oock moghen beschrijven.

Conyza tertia van sommighe, is anders niet dan het Hippoglossum Valentinum van Clusius. [69]

Conyza van Hippocrates. Dat cruydt, het welck van Hippocrates in ’t boeck van de vrouwelijcke kranckheden beschreven wort, ende Conyza ghenoemt, en heeft gheene ghelijckenisse met dit cruydt dat wy alhier beschrijven: maer is eer de Ambrosia, die wy te voren beschreven hebben, oft eenigh dierghelijck ghewas.

Kracht en Werckinghe.

De Conyza waer die gheleydt oft ghebrandt wordt, veriaeght alle verghiftighe ghedierten, ende alle vuyle onreynigh onghedierte, als vlieghen, mugghen, vloyen.

De bladers ghestooten zijn seer goedt gheleydt op beten ende steken van de Spinne-koppen, iae oock van de Slanghen; desghelijcks op wonden en koude gheswillen.

De bladeren van dit voorseyde cruydt dunnekens op ’t hooft geleydt, ghenesen de pijne van ’t hooft, ende beletten de rasernije.

Conyza op oft by ’t koren gheleydt, bewaert dat langhen tijdt van de Calanders. De bladeren van Conyza ghestooten ende onder ’t hol van de voeten gheleydt, stoppen alle vloedt ende buyck-loop.

In Spaegnien wordt de wortel van Conyza van de oude wijven met Wijn inghegheven, om de schorftheydt te ghenesen: tot welcken eynde sommighe Moniken aldaer oock een salve pleghen te maken van de wortelen met de bladeren van dit cruydt, als Clusius betuyght.

Hindernisse.

Men moet wel toe-sien, datmen dit ghewas niet te lichtelijck in alle ghebreken ende in alle menschen ghebruycke, besonder in de vrouwen die bevrucht zijn: want het sap in de moeder ghedaen, doet de vrouwen van kinde misval hebben. Boven dat, is Conyza, sonderlinghen de Groote, de schapen ende de gheyten seer schadelijck: want als sy dat cruydt maer eens en eten, dan krijghen sy sulck eenen grooten ende onversadelijcken dorst, dat sy daer van sterven.

HET XXXII. KAPITTEL.

Van Conyza en haar geslachten. (Inula conyzae als grote, Pulicaria vulgaris als kleine welriekende en Pulicaria dysenterica als middelste)

Geslachten.

Theophrastus vermaant van twee soorten van Conyza, te weten mannetje en wijfje Dioscorides doet daar een soort bij als een middelgeslacht tussen die twee. Maar alle kruidbeschrijvers die na hun gekomen zijn en vooral die het dichts bij onze tijden komen zijn zeer gedreven om die te kennen en te onderscheiden, want de ene houdt dit kruid en de andere dat ander voor de echte Conyza.

Gedaante.

1. De grote Conyza is tweevormig waarvan de eerste voor de echte Conyza gehouden wordt en de ander wordt van andere voor de eerste aangezien.

A. De eerste grote Conyza, die als gezegd is voor de eerste echte Conyza gehouden wordt, geeft dikwijls vele aparte stelen uit haar wortel welke stelen rond zijn, houtachtig en negentig cm hoog, soms ook hoger. De bladeren zijn veel in het getal, uit het groene geelkleurig en langachtig als die van de olijfboom, maar groter en gewoonlijk tweemaal zo groot. Op de top van de stelen komen de bloemen om beurten uit, nu hier een en nu daar een die op dunne steeltjes staan, geel van kleur als die van Erigeron of kruiskruid die met de wind weg waaien als de ander stuifjes plegen te doen en daaronder steekt het zaad wat klein is als dat van Hieracium of havikskruid. De wortel is grof en dik, niet zonder vezels en blijft sommige jaren over.

Dit hele gewas is met enige lieflijkheid wat zwaarachtig van reuk en is ook gans ruw, haarachtig of wolachtig en ook vet, met een lijmachtige taaiheid bedekt.

B. De tweede soort van grote Conyza die van andere voor de eerste soort gehouden wordt heeft bredere bladeren dan de voorgaande zoals sleutelbloemen of Primula veris, nochtans kleiner dan die, zwarter en wolliger of zachter in het aanvoelen. De stelen zijn rond, ook negentig cm of meer hoog en net als de bladeren met een wolligheid bekleed, ze worden in kleinere stelen of takjes verdeeld waarvan op de top sommige langwerpige bloempjes staan die van draadjes gemaakt zijn, geel of trekken uit het gele wat naar het purper die ook tot stuifjes vergaan. De wortel spreidt zichzelf herwaarts en derwaarts uit en vooral aan de kanten.

Dit gewas heeft ook een zware, maar nochtans niet zeer onaangename reuk, maar het is geenszins vochtig of lijmig in het aanvoelen.

2. Middel-Conyza is ook tweevormig waarvan de eerste sterker en zwaarder van reuk is dan de andere.

A. De eerste soort van middel-Conyza is ook haarachtig of met een witte wolligheid bedekt en geeft een kwade, vuile, zware reuk van zich, haar bladeren zijn langwerpig en een vinger breed, de stelen zijn rond en groeien rechtop bij de zestig cm hoog. Op de top van de takjes komen de bloemen voort die van kamille gelijk, maar nochtans niet als die, in het midden alleen (dat is in haar ronde knopje) maar ook rondom in de buitenbladeren geel en ook wat groter dan die van kamille die ook in wollige stuifjes vergaan. De wortel spreidt vele vezels uit.

B. De tweede soort van middel-Conyza heeft grove, dikke stelen die wat gevoord of gestreept in de lengte zijn, maar van binnen hol en los, omtrent haar hoogste of toppen in takjes verdeeld, de bladeren, die zeer om de steel groeien, zijn aan de kanten gekruld en bijna doorsneden, de bloemen zijn geel en in plaats van wortels heeft ze zwarte vezels.

Dit hele kruid is ook met zachte en dunne wolligheid bedekt en grijs, maar is niet zo zwaar van reuk als de voorgaande. De bloemen verdwijnen ook en verwaaien met haar wollige stuifjes en schijnen van reuk wat op honing te lijken

3. Kleine Conyza heeft ook twee verschillen, waarvan de eerste allerkleinste Conyza heet en de tweede mag kleine Conyza genoemd wezen.

A. Allerkleinste Conyza is een klein kruidje van acht of zeventien cm hoog, ook grijs en wollig en van reuk de andere gelijk, de bladeren zijn klein, de bloemen komen overeen met de middelste bolletjes of knopjes van kamille of reinvaar en zijn uit het gele wat zwartachtig die ook wollige zachte stuifjes worden en met de wind verwaaien, de wortel is dun. (Inula salicina?)

B. Het ander verschil van kleine Conyza blijkt in een ander kruid wat een steel heeft van vijf en veertig cm hoog of noch hoger die rechtop staat die teer, takkerig, ruw en haarachtig is en van lijmerigheid klam, de bladeren zijn smal als die [66, 67] van wild vlas of Linaria, maar zijn wollig en smerig of vet, de bloempjes groeien langs de takjes en zijn dun en klein, geel en vergaan ook tot stuifjes, de wortel is dun.

Dit kruid is beter van reuk dan de andere voornoemde geslachten van Conyza.

Plaats.

1. De eerste grote Conyza komt voort in de landen die niet ver van de zee gelegen zijn en bemint een gewest die naar het zuiden ligt, men vindt het omtrent de zeekant van de Veneetse zee en ook omtrent Rome en Florence in Frankrijk omtrent Narbonne en vooral niet ver van Montpelliers groeit het zeer graag langs de wegen en kanten van de wijngaarden, in Spanje vindt men het bij Valencia en Murria en boven Lissabon, zo Carolus Clusius betuigt.

De andere soort van grote Conyza is in luchtige open landstreken zeer gewoon en men vindt het ook bij oude muren in steenachtige gronden.

2. De eerste soort van middel-Conyza groeit graag in vochtige landstreken langs de vloeiende wateren en ook is ze bij de stilstaande wateren vrijwel overal te vinden.

De andere middelsoort van Conyza komt voort in sommige waterachtige landstreken van Holland en zo men zegt groeit het ook ergens ontrent de kusten of frontieren van Artoys in enige poelachtige vochtige plaatsen.

3. De eerste kleine Conyza of om beter te zeggen de allerkleinste Conyza groeit zeer veel in vochtige en met water besproeide landstreken.

De andere kleine Conyza of de welriekende Conyza groeit in Spanje omtrent Toledo en in Frankrijk omtrent Narbonen meest overal.

Tijd.

Alle soorten van Conyza bloeien bijna de gehele zomer door, maar de eerste van de grote en de tweede van de kleine bloeien meest omtrent de herfst.

Namen.

Conyza wordt in het Grieks en in het Latijn Conyza genoemd, van Plinius Cunilago. Theodorus Gaza noemt ze Policaria en Pulicaria, nochtans verschilt ze van Psyllium wat ook Pulicaria, dat is vlooikruid, genoemd wordt. In de apotheken zijn deze kruiden niet bekend.

1. De grote Conyza wordt in Spanje van sommige yerva pulgara genoemd, de andere grote Conyza wordt van ettelijke schrijvers der kruiden voor Baccharis van Dioscorides gehouden waarmee ze zo weinig gelijkenis heeft dat men ze daarvoor met recht niet goed aanzien of houden kan als men die zaak goed wil doorgronden. Voorts vindt men onder de bastaardnamen vele toenamen van de grote Conyza, te weten deze Griekse; Kynozematitis, Danaïs, Tanachion, Phycos, Ischys, Deinosmos, Brephoctonos, Anoubias, Hedemias en deze Latijnse; Intybum, Militaris, Deliarium, Febrifuga, Phragmosa, Musteros en Pissa. Dan Theophrastus heeft de grote de toenaam van Conyza mannetje gegeven.

2. De middelsoort van Conyza wordt van meest alle Hoogduitsers Durwurtz en Donderwurtz genoemd, van de Bohemers zlaty trauck.

3. Kleine Conyza wordt van Theophrastus Conyza wijfje genoemd, van andere Panion of Libanotis zoals men onder de bastaardnamen vindt. Voorts wiens schilderij hier van ons gesteld is mag allerkleinste Conyza genoemd wezen, maar die ander die wat groter is mag men welriekende Conyza noemen.

Aard.

Alle geslachten van Conyza zijn heet en droog, maar de middelsoort en de allerkleinste zijn niet zo krachtig als de anderen.

Krachten en werking.

De bladeren van Conyza (wel verstaande van diegene die de krachtigste zijn) met wijn gedronken verwekken de maandstonden en drijven de dode vrucht af en genezen de druppelplas, de geelzucht en de rode loop, zegt Dioscorides, met azijn ingenomen genezen ze de vallende ziekte.

Dezelfde bladeren gekookt en in water gestoofd of baden genezen de gebreken van de baarmoeder.

Het sap van Conyza met olie gebruikt, dat is het lichaam daarmee strijken, verdrijft de huivering en het sidderen van de leden, op die manier gestreken geneest ze de smarten van het hoofd ook zeer gauw.

Hetzelfde kruid verdrijft de slangen ook wanneer men dat ergens legt of daar een rook van maakt, het verdrijft de muggen, het doodt de vlooien met zijn sterke reuk.

De bladeren zijn zeer goed op de zwellen of wonden die van steken of bijten van de slangen gekomen zijn als men die daarop ligt, zo de voor vermelde Dioscorides betuigt waarmee Galenus ook instemt.

Verkiezing.

Om iets goeds met deze kruiden uit te richten mag men de middelsoort en allerkleinste vrijelijk laten staan en de grote of welriekende gebruiken, als men anders doet zou men dikwijls bedrogen vallen of immers tevergeefs enige baat van deze kruiden verwachten.

BIJVOEGING.

Geslachten

Is er enig kruid dat vele geslachten heeft die van elkaar in grootte, bladeren en reuk verschillen is Conyza wel een van de meeste, want men vindt ze op sommige plaatsen heel welriekend, op sommige stinkend, op sommige heel zonder reuk, men vindt ze grijs, harig, smal en breed van bladeren, gekarteld en ongekarteld. Met een woord gezegd, men zou van de verschillen van dit gewas een geheel boek kunnen maken die nochtans meer zou dienen om de nieuwsgierige geesten te voldoen dan om de liefhebbers te leren of nuttig te wezen. Dan die meer daarvan begeert te weten die leest de beschrijving die Clusius en Lobel daarvan gedaan hebben en veel andere na hun. Voorts, de grote Conyza met brede bladeren is van Cordus Conyza Helenitis genoemd geweest en van Clusius en Lobel voor Baccharis gehouden of een geslacht ervan zoals in het bijvoegsel van de Baccharis verklaard is, wat Dodonaeus nochtans niet bevalt.

Conyza Baetica is de Spaanse die het beste ruikt.

Welriekende Conyza van Indië is van Clusius Planta Bantanica en van D. Nic. Coolmans Conyza odorata Bantanica of Helenium alterum Salviae odorem spirans genoemd, heeft bladeren van een acht cm lang of groter, drie dwarse duimen breed, rondom geschaard, in de lengte met aderen bezet en aan de ene zijde grijs die wat op de alantbladeren lijken, dan aan de onderkant zijn ze met kleine aanhangsels of oortjes begroeid. De tere takjes met de jonge bladeren zijn met een wol bedekt en het ganse kruid heeft een goede reuk als die van salvia. De bloemen zijn klein, geelachtig en stuiven weg. Dit kruid wordt in Bantam veel gegeten en voor moes gebruikt. Men zou het bij de alant ook mogen beschrijven.

Conyza tertia van sommige is niets anders dan het Hippoglossum Valentinum van Clusius. [69]

Conyza van Hippocrates. Dat kruid die van Hippocrates in het boek van de vrouwelijke ziektes beschreven wordt en Conyza genoemd wordt heeft geen gelijkenis met dit kruid dat we alhier beschrijven, maar is eerder de Ambrosia die we tevoren beschreven hebben of enig diergelijk gewas.

Kracht en Werking

Conyza waar die gelegd of gebrand wordt verjaagt alle vergiftige dieren en alle vuile onreine ongedierte als vliegen, muggen en vlooien.

De gestamptebladeren zijn zeer goed gelegd op beten en steken van de spinnenkoppen, ja ook van de slangen, desgelijks op wonden en koude gezwellen.

De bladeren van dit voor vermelde kruid dun op het hoofd gelegd genezen de pijn van het hoofd en beletten de razernij.

Conyza op of bij het koren gelegd bewaart dat lange tijd van meelwormen. De bladeren van Conyza gestampt en onder het hol van de voeten gelegd stoppen alle vloeden en buikloop.

In Spanje wordt de wortel van Conyza van de oude wijven met wijn ingegeven om de schurft te genezen tot welk doel sommige monniken daar ook een zalf plegen te maken van de wortels met de bladeren van dit kruid, als Clusius betuigt.

Hindernis.

Men moet er wel op letten dat men dit gewas niet te gemakkelijk in alle gebreken en in alle mensen gebruikt en vooral in de vrouwen die bevrucht zijn, want het sap in de baarmoeder gedaan laat de vrouwen van kind misvallen. Bovendien is Conyza, vooral de grote, de schapen en geiten zeer schadelijk, want als ze dat kruid maar eens eten dan krijgen ze zo’n grote en onverzadelijke dorst dat ze daar van sterven.