Amaranthus

HET XXVII. CAPITEL.

Van Flouweel-bloemen oft Amarantus.

Gheslachten.

Daer zijn tweederhande Flouweel-bloemen: de eerste ende de ghemeynste is die met purpure bloemen: de andere en heeft soo schoonen bloeme niet, maer wat meer verstorven rood van verwe.

Ghedaente.

1. De eerste ende ghemeynste soorte van Flouweel-bloemen staet recht op met eenen ghestreepten, effenen oft kaelen steel, van omtrent anderhalve voet hoogh, oft hoogher; den welcken nae beneden, dat is by de wortel, somwijlen roodachtigh is, in verscheyden sijd-tacken verdeylt: aen desen steel wassen langhachtige breede scherpe oft spitse effene oft gladde bladeren, van verwe groen, oft uyt den groenen een weynighsken roodachtigh. In stede van bloemen krijght dit cruydt schoone aderen, seer behaeghlijck ende lieffelijck om sien, maer nochtans sonder reuck, blinckende purpurverwigh, het doncker carmosijn oft scharlaecken rood, ’t welck in het Flouweel pleegh te blicken, wat ghelijckende, ende by nae in lieffelijckheydt van verwe te boven gaende: welcke aderen ghewreven oft ghestooten zijnde een sap van haer gheven dat de selve verwe by nae heeft: [281] ende als sy ghepluckt zijn, en verwelckeren oft en verflenschen sy niet lichtelijck, maer moghen langhen tijdt in haer schoonheydt bewaert worden, somtijdts ettelijcke iaeren sonder vergaen overblijvende, ende haer oude verwe ende fraeyigheydt behoudende: waer van sy oock den naem Amarantos in ’t Griecks ghekreghen hebben, al ofmen seyde Onverganckelijck oft eyghentlijck Onverflenschelijck cruydt. In dese aderen steeckt kleyn saet, ’t welck rijp wesende swart is, ende seer blinckende oft glinsterigh. De wortelen zijn kort ende gheveselt.

Van dit Cruydt vertelt Plinius een wonder dinck, dat het schijnt geerne ghepluckt ende somwijlen van bloemen berooft te wesen: ’t welck blijckt, om dat het daer nae vele weeldigher wast, ende fraeyer aderen voortbrenght. Dan de alderbeste Flouweel-bloeme is die van Alexandrien in Egyptenlandt, diemen ghemeynlijck pleegh te plucken ende te bewaeren. Het is oock wonder in dit ghewas, soo wanneer alle de bloemen vergaen zijnde en verflenscht, dat het dan met water besproeyt oft ghenet zijnde, wederom verquickt wordt, ende op een nieuw versch schijnt te worden, ende wederom in ’t leven schijnt te keeren; ende alsoo seer bequaem is om daer in de wintersche daghen schoone kranssen ende meyen af te maken.

2. De ander soorte van Flouweel-bloemen krijght eenen veel groteren, ende hoogheren steel dan is dien van de eerste soorte, ende oock veel dicker, somwijlen meer dan thien oft twaelf voeten hoogh opschietende: de bladeren zijn insghelijcks oock grooter dan die van de eerste soorte: ende de aderen oft bloemen zijn oock langher; maer sy en zijn niet soo schoon purpur van verwen, maer zijn eer heel bleeck-roodt oft verstorven rood.

Plaetse.

Beyde dese soorten van Flouweel-bloemen worden in de hoven ghesaeyt ende onderhouden, maer de eerste wordt meer ghesocht ende gheacht, om haer schoonheydts wille: sy is in Egypten ghemeyn, soo Plinius betuyght, ende magh daer wel in ’t wilt wassen. Dan de ander soorte en wordt soo veel niet ghepresen, om dat sy geene oft immers seer kleyne bevalligheydt oft lieffelijckheydt van verwen in haer heeft.

Tijdt.

De aderen van de Flouweel-bloemen komen voort in Oogstmaendt, ende blijven staen tot heel diep in den Herfst.

Naemen.

Dit cruydt, als voorseydt is, wordt in ’t Griecks Amarantos by Plinius gheheeten, om dat het niet haest en vergaet oft verflenscht, al oftmen ’t Onverflenschelijck cruydt noemde: dan het heeft eenen eyghen naem hier te lande, te weten Flouweel-bloemen; in ’t Hooghduytsch Sanunatblumen, Tausentschon, Floramor; in ’t Italiaensch Fiore velluto; in ’t Fransch Passe velours; ’t welck Ruellius op ’t Latijnsch Passiveluteum heeft vertaelt, met welcken naem de Fransoysen het Carmosijn flouweel plegen te noemen, met wiens fraeyigheydt de aderen van dit ghewas schijnen te strijden: dan het is meest bekent met den Latijnschen naem Amarantus, waer wy den toenaem purpureus by ghevoeght hebben, om dat van het Elichrysum oft Reyn-bloeme te onderscheyden, ’t welck oock Amaranton ghenoemt is, als wy hier naemaels breeder bethoonen sullen

1. De eerste soorte maghmen Ghemeyn Flouweel-bloemen met purpure aderen noemen, in ’t Latijn Amarantus purpureus.

2. De ander soorte, in ’t Latijn Amarantus maior floribus obsoleti rubotis, magh in ’t Nederduytsch Groote Flouweel-bloemen met bleeck-roode aderen ghenoemt worden.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Beyde dese soorten van Flouweel-bloemen zijn gantsch onsmaeckelijcke Moes-cruyden, ende gheslachten van Blitum oft Mayer, waer van wy onder de Moes-cruyden sullen spreken, ende de krachten daer van verhaelen.

Meest alle nieuwe Cruydt-beschrijvers segghen, dat de Flouweel-bloemen, ende bijsonder de Eerste, een t’ samentreckende kracht hebben, met eenighe koudigheyt daer by, ende daerom schrijven sy haer eenighe macht om alderhande bloetganck te stelpen ende op te doen houden: welcke krachten nochtans in dit cruydt gheensins blijckelijck oft merckelijck en zijn, ten waere alleen datmen dat vermoede oft bedochte uyt het uytwijsen van de roode verwe die in de adere blijckt. Want sommighe zijn van die meyninghe, dat alle roode dinghen allerleyen bloedt-loop op konnen doen houden ende stelpen; ende dat alleen om dieswille dat sommighe bloet-stelpende dinghen rood van verwe zijn. Maer nae de verwe van de krachten ende werckinghen der Ghenees-dinghen te willen oordeelen ende raminge maken, en staet niemanden toe, die nae recht ende reden in alle sijn saken voort wil gaen; ghelijck ons Galenus blijckelijck genoegh bethoont in het tweede ende vierde boeck van de Onghemenghelde Ghenees-dinghen. Daerom is het oordeel te wederlegghen ende te verachten, iae te belachen, van de gene die willen versekeren, dat onse purpure Flouweel-bloemen het bloedt stelpen ende het roodmelisoen ende andere dierghelijcke vloeden ende sieckten ghenesen konnen; nerghens door gheleert oft daer toe vermaent zijnde, dan alleen door de ghelijckenisse van de verwe, die met het bloedt over een schijnt te komen.

Ander gebruyck.

Men pleegh de aderen van dit cruydt des Somers te plucken, om des winters daer kranssen oft meyen af te maken, alsmen gheen andere bloemen en kan vinden: want sy blijven langhen tijdt heel ende onverflenscht; ende als sy vergaen zijn, komen sy wederom tot haer selven, met water besproeyt oft gheweyckt zijnde, als wy voorseydt hebben

Verkiesinghe.

Van dese twee soorten van Flouweel-bloemen moetmen de eerste kiesen, om dat sy schoone aderen draeght: want de ander en is soo lieffelijck oft fraey van verwen niet. Dan by de ouders, soo Plinius betuyght, pleeghmen die Flouweel-bloemen meest te achten, die uyt Alexandrien van Egypten ghebroght waren.

BIIVOEGHSEL.

De eerste soorte van Flouweel-bloemen wordt veel geoeffent in de hoven van de beminners der cruyden: dan sy is somtijdts oock wat verscheyden in de grootte ende in de ghedaente van de bloemen oft aderen: ende die sijn somtijdts dichter by een ghehoopt, somtijdts ijdelder, somtijdts donckerder rood, somtijdts claerder rood. Men noemtse ghemeynlijck Kleyne Flouweel-bloemen: somtijdts ghelijcken de aderen schoone hanekammen.

De tweede soorte heeft veel dicker, grooter ende menighvuldiger aderen, maer niet soo schoon rood oft lieffelijck in ’t aensien, dickwijls oock de verwe verschietende oft verliesende, ende in een groenigheyt veranderende, nae dat sy ghepluckt zijn: de steelen zijn oock gheribt ende ghestreept.[282]

Het saet van dese cruyden wordt ghemeynlijck in den Herfst rijp: dat vande groote soorte schijnt in ’t midden een claer oogh-appelken te hebben als een Exter-ooghe, doorschijnende als glas.

Dese bloemen wassen gheerne in drooghe savelachtighe aerde.

Om dese aderen langhen tijdt te bewaeren ende in haer fraeyigheydt te onderhouden, salmen die in eenen lauwen oven moghen drooghen, ende dan sullen sy somtijdts ettelijcke maenden, iae oock iaeren, overblijven.

Quinua oft Groot Blitum van Peru is van Clusius beschreven, ende is anders gheen ghewas dan een mede-soorte van de tweede soorte van Flouweel-bloemen: ’t welck in Peru overvloedighlijck wast, ende is het derde voetsel waer mede de inwoonders van Quito hun selven pleghen te onderhouden. Dese soorte, als Dodoneus oock vermaent heeft, wast dickwijls hooger dan een mans lenghde, hebbende eenen dicken vasten steel, onghelijckelijck in meer sijd-steelen verdeylt, voortbrenghende op ’t hooghste t’ sop van den steel ettelijcke aderen oft dodden een palme hoogh oft hoogher, nederwaerts afhanghende, aen haer uytersten somwijlen breeder ende by nae als hanekammen ghemaeckt, van verwe verstorven oft bleeck carmosijn-rood: welcke aderen rijp gheworden zijnde, veel witte korenkens inhouden. Sommighe segghen, dat sy oock sommighe roode korenkens oft saeykens voortbrenght, maer die en heeft Clusius noch niet ghesien. Hy noemt het Quinua oft Blitum maius Peruanum, dat is Groot Mayer van Peru.

Flouweel-bloemen met smalle bladers ende enckele aderen is van Lobel beschreven, ende in ’t Latijn gheheeten Amarantus angustifolius simplici spicata panicula. Dese plante heeft van onder tot boven enckel aderen van bruyn-roode bloemen; in alle andere dinghen is sy den anderen ghelijck, dan dat de bladers smaller zijn ende kleynder.

Flouweel-bloemen met bloet roode ende net-ghewijse geaderde bloemen. Dese soorte is oock van Lobel beschreven, ende in ’t Latijn ghenoemt Amarantus holosericeis sanguineis reticulatis floribus. Sy brenght voort seer vele bloemen, waer af de meeste gheboghen staen, ghelijck eenen vederbosch van pluymen kruyswijs over malkanderen komende, bloedt-rood ende ieugdigh van verwe; de welcke seer veel saets voortbrenghen.

Flouweel-bloemen met ghespickelde bladeren, anders Papegaeyen-cruydt, is oock een soorte van Mayer oft Blitum, maer en wordt soo veel niet ghevonden als de ander. De aerdigheyt van dese soorte en is in de bloemen niet gheleghen, maer in de verscheyden placken van de bladers, die soo seer ghesprinckelt zijn met roodachtighe, groene ende geelachtighe placken, somtijdts schoon geel, somtijdts purpur, ende somtijdts geel, groen ende bloet-rood, dat sy de vleughels oft vederen van de Papegaeyen ghelijcken: waerom datse oock niet alleen in ’t Latijn Amarantus tricolor, dat is Flouweel-bloemen van dry verwen, maer ook Papegaeyen-cruydt in Vlaenderen gheheeten wordt, ende in Hooghduytschlant Papagen federn. Andere hebben ’t Herba admirabilis ghenoemt, dat is Wonderlijck-cruydt. Dan het schijnt met de Symphonia van Plinius eenighsins over een te komen. Van maecksel zijn de bladeren van dit cruydt den grofven Basilicon oft Mayer ghelijck. Het saet ende bloemen en ghelijcken de andere Flouweel-bloemen niet, maer zijn als die van de Melde oft Mayer. De Italiaenen noemense oock Meraniglia.

Naemen.

De lieffelijcke aderen van dese bloemen, te boven gaende in sachtigheyt ende schoonheydt de Sijde oft Flouweel, hebben oorsake gheweest dat sy in Nederduytschlandt Flouweel-bloemen gheheeten worden, ende in Hooghduytschlandt Samat-blumen; in ’t Italiaensch Fiore velluto; in ’t Fransoys Passevelours; in ’t Enghelsch Flouwer gentil. Anguillara houdtse voor de Phlox oft Flamma van Theophrastus: maer t’ onrechte heeftse Tragus Circeae gheheeten. Dan den naem Amarantus, soo Lobel betuyght, dient alle bloemen die overiarigh worden, ende langh blijven sonder vergaen: waerom hy dat oock is ghegheven gheweest de Chrysocome, Bruynettekens, Rhijn-bloemen ende andere die vasthoudende zijn van verwe ende schoonheydt, gelijck als dese soorte van Mayer is, wiens seer schoone purpur-roode bloemen in ses oft seven iaeren niet en versterven. Sommighe houden dit cruydt voor Diosanthos van Theophrastus, maer onsekerlijck: andere noemen ’t in ’t Latijn Flos amoris.

Dien met aderen als Hanekammen heet in ’t Latijn Amarantus cristatus: dien met roode-carmosijne aderen, Amarantus coccineus: dien met rood-purpure aderen, Amarantus purpureus, fature coccineus, de grootste soorte met purpure aderen is Amarantus maior floribus spicatis purpureus ghenoemt.

Kracht ende Werckinghe.

Al is ’t sake dat Dodoneus bethoonen wil, dat de Flouweel-bloemen ander gheen krachten en hebben dan de soorte van Mayer, nochtans de vrouwen van dese landen achten dese bloemen veel ( bijsonder die met net-gewijse bloet-roode aderen) niet alleen om daer tuylkens ende meyen af te maken, maer oock om datse seer goedt zijn om der vrouwen vloet te stelpen oft te stoppen, ende oock te benemen ’t loopen van de etterachtighe sweeringhen.

De bloeme van dit cruydt wort hier te lande oock in potagie oft warmoes g’ eten, om den buyckloop ende witten vloet van de vrouwen te stoppen. De selve bloeme stelpt oock het bloetspouwen, sonderlinghen als daer eenighe ader op de borst oft in de longher gheborsten is.

Dese bloeme in witten wijn gheweyckt een uur tijdt maeckt den wijn rood; ende men magh de selve bloeme in water te weycke stellen, om dat water de kortsighe menschen te drincken te gheven, doende hun ghelooven dat het wijn is, die hun schadelijck soude wesen; daer sy hun nochtans van wijn niet en konnen ghespenen: ’t welck hun een nuttelijck bedrogh sal zijn.

Het saet met wijn ghedroncken maeckt dat de soghende vrouwen overvloet van melck krijghen.

Groot Mayer van Peru dient aldaer voor moes-cruydt.

HET XXVII. KAPITTEL.

Van fluweelbloemen of Amarantus. (Amaranthus caudatus en Amaranthus hybridus)

Geslachten.

Daar zijn twee soorten fluweelbloemen, de eerste en de gewoonste is die met purperen bloemen, de ander heeft niet zo mooie bloemen maar zijn wat meer verstorven rood van kleur.

Gedaante.

1. De eerste en gewoonste soort van fluweelbloemen staat rechtop met een gestreepte, effen of kale steel van omtrent vijf en veertig cm hoog of hoger die naar beneden, dat is bij de wortel, soms roodachtig is en in verschillende zijtakken verdeeld en aan deze steel groeien langachtige brede scherpe of spitse effen of gladde bladeren die van kleur groen of uit het groene wat roodachtig zijn. In plaats van bloemen krijgt dit kruid mooie aren die zeer behaaglijk en lieflijk om te zien zijn, maar nochtans zonder reuk en blinkend purperkleurig, donker karmozijn of scharlakenrood wat in het fluweel plag te blijken waar het wat op lijkt en bijna in lieflijkheid van kleur te boven gaat, welke aren gewreven of gestampt zijn een sap van zich geven dat bijna dezelfde kleur heeft [281] en als ze geplukt zijn verwelken of verflensen ze niet gemakkelijk, maar kunnen lange tijd in hun schoonheid bewaard worden, soms ettelijke jaren zonder te vergaan overblijven en hun oude kleur en fraaiheid behouden waarvan ze ook de naam Amarantos in het Grieks gekregen hebben als of men onvergankelijk of eigenlijk onverflensbaar kruid zei. In deze aren steekt klein zaad en als dat rijp is wordt het zwart en blinkt of glinstert zeer. De wortels zijn kort en gevezeld.

Van dit kruid vertelt Plinius een wonder ding dat het graag schijnt geplukt en soms van bloemen beroofd te wezen wat blijkt omdat het daarna veel weliger groeit en fraaiere aren voortbrengt. Dan de allerbeste fluweelbloem is die van Alexandrie in Egypte die men gewoonlijk plag te plukken en te bewaren. Het is ook wonderlijk in dit gewas wanneer alle bloemen vergaan en verflenst zijn dat het dan met water besproeid of nat gemaakt is wederom verkwikt wordt en opnieuw vers schijnt te worden en wederom in het leven schijnt te keren en alzo zeer geschikt is om daarin de winterse dagen mooie kransen en meien van te maken.

2. De andere soort van fluweelbloemen krijgt een veel grotere en hogere steel dan die van de eerste soort en ook veel dikker die soms meer dan drie of drie meter zestig hoog opschiet, de bladeren zijn insgelijks ook groter dan die van de eerste soort en de aren of bloemen zijn ook langer, maar ze zijn niet zo mooi purper van kleur, maar zijn eerder heel bleekrood of verstorven rood.

Plaats.

Beide deze soorten van fluweelbloemen worden in de hoven gezaaid en onderhouden, maar de eerste wordt meer gezocht en geacht vanwege haar schoonheid, ze is in Egypte gewoon, zo Plinius betuigt en mag daar wel in het wild groeien. Dan de ander soort wordt niet zoveel geprezen omdat ze geen of immers zeer kleine bevalligheid of lieflijkheid van kleuren in zich heeft.

Tijd.

De aren van de fluweelbloemen komen in augustus voort en blijven staan tot heel diep in de herfst.

Namen.

Dit kruid, als gezegd is, wordt in het Grieks Amarantos bij Plinius genoemd omdat het niet gauw vergaat of verflenst al of men het onverflensbaar kruid noemde, dan het heeft een eigen naam hier te lande, te weten flouweelbloemen, in het Hoogduits Sanunatblumen, Tausentschon, Floramor, in het Italiaans fiore velluto, in het Frans passe velours wat Ruellius op het Latijns Passiveluteum heeft vertaald met welke naam de Fransen het karmozijn fluweel plegen te noemen met wiens fraaiheid de aren van dit gewas schijnen te strijden, dan het is meest bekend met de Latijnse naam Amarantus waar we de toenaam purpureus bij gevoegd hebben om dat van het Elichrysum of reinbloem te onderscheiden wat ook Amaranton genoemd is zoals we hier later uitvoeriger aantonen zullen

1. De eerste soort mag men gewone fluweelbloemen met purperen aren noemen, in het Latijn Amarantus purpureus.

2. De ander soort, in het Latijn Amarantus major floribus obsoleti rubotis, mag in het Nederduits grote fluweelbloemen met bleekrode aren genoemd worden.

Aard, kracht en werking.

Beide deze soorten van fluweelbloemen zijn gans onsmakelijke moeskruiden en geslachten van Blitum of maier waarvan we onder de moeskruiden zullen spreken en de krachten ervan verhalen.

Meest alle nieuwe kruidbeschrijvers zeggen dat de fluweelbloemen en vooral de eerste een tezamen trekkende kracht hebben met enige koudheid er bij en daarom schrijven ze haar enige macht toe om allerhande bloedgang te stelpen en op te laten houden welke krachten nochtans in dit kruid geenszins blijkbaar of merkelijk zijn tenzij alleen dat men dat vermoedt of beducht uit het uitwijzen van de rode kleur die in de aar blijkt. Want sommige zijn van die mening dat alle rode dingen allerlei bloedloop op kunnen laten houden en stelpen en dat alleen daarom dat sommige bloedstelpende dingen rood van kleur zijn. Maar naar de kleur van de krachten en werkingen van de geneesdingen te willen oordelen en te raden staat niemand toe die naar recht en reden in al zijn zaken voort wil gaan zoals ons Galenus duidelijk genoeg aantoont in het tweede en vierde boek van de ongemengde geneesdingen. Daarom is het oordeel te weerleggen en te verachten, ja uit te lachen van diegene die willen verzekeren, dat onze purperen fluweelbloemen het bloed stelpen en de rode loop en andere diergelijke vloeden en ziekten genezen kunnen dat nergens geleerd wordt of er toe vermaand zijn dan alleen door de gelijkenis van de kleur die met het bloed overeen schijnt te komen.

Ander gebruik.

Men plag de aren van dit kruid ‘s zomers te plukken om er ‘s winters er kransen of meien van te maken als men geen andere bloemen kan vinden, want ze blijven lange tijd geheel en verflensen niet en als ze vergaan zijn komen ze wederom tot zichzelf als ze met water besproeid of geweekt zijn zoals we gezegd hebben

Verkiezing.

Van deze twee soorten van fluweelbloemen moet men de eerste kiezen omdat ze mooie aren draagt want de ander is niet zo lieflijk of fraai van kleur. Dan bij de ouders, zo Plinius betuigt plag men die fluweelbloemen meest te achten die uit Alexandrië van Egypte gebracht waren.

BIJVOEGING.

De eerste soort van fluweelbloemen wordt veel geteeld in de hoven van de beminnaars der kruiden, dan ze verschilt soms ook wat in de grootte en in de gedaante van de bloemen of aren en die zijn soms dichter bijeen gehoopt, soms ijler, soms donkerder rood en soms helderder rood. Men noemt ze gewoonlijk kleine fluweelbloemen en soms lijken de aren op mooie hanenkammen.

De tweede soort heeft veel dikkere, grotere en menigvuldige aren, maar die zijn niet zo mooi rood of lieflijk in het aanzien en verschieten ook dikwijls van kleur of verliezen die en veranderen in groenheid nadat ze geplukt zijn, de stelen zijn ook geribd en gestreept.[282]

Het zaad van deze kruiden wordt gewoonlijk in den herfst rijp en dat van de grote soort schijnt in het midden een helder oogappeltje te hebben als een eksteroog, doorschijnend als glas.

Deze bloemen groeien graag in droge zavelachtige aarde.

Om deze aren lange tijd te bewaren en in haar fraaiheid te onderhouden zal men die in een lauwe oven mogen drogen en dan zullen ze soms ettelijke maanden, ja ook jaren overblijven.

(Chenopodium quinoa) Quinua of groot Blitum van Peru is van Clusius beschreven en is geen ander gewas dan een medesoort van de tweede soort van fluweelbloemen die in Peru overvloedig groeit en is het derde voedsel waarmee de inwoners van Quito zichzelf plegen te onderhouden. Deze soort, als Dodonaeus ook vermaand heeft groeit dikwijls hoger dan een mannen lengte en heeft een dikke vaste steel die ongelijk in meer zijstelen verdeeld is en op het hoogste top van de steel ettelijke aren of dodden voortbrengt van een zeventien cm hoog of hoger die nederwaarts afhangen en aan hun uiterste soms breder en bijna als hanenkammen gemaakt zijn en van kleur verstorven of bleek karmozijnrood en als die aren rijp geworden zijn veel witte korreltjes bevatten. Sommige zeggen dat ze ook sommige rode korreltjes of zaadjes voortbrengt, maar die heeft Clusius noch niet gezien. Hij noemt het Quinua of Blitum majus Peruanum, dat is groot maier van Peru.

Fluweelbloemen met smalle bladeren en enkele aren is van Lobel beschreven en in het Latijn Amarantus angustifolius simplici spicata panicula genoemd. Deze plant heeft van onder tot boven enkel aren van bruinrode bloemen, in alle andere dingen is ze de andere gelijk dan dat de bladeren smaller zijn en kleiner.

(Celosia cristata) Fluweelbloemen met bloedrode en netvormige geaarde bloemen. Deze soort is ook van Lobel beschreven en in het Latijn Amarantus holosericeis sanguineis reticulatis floribus genoemd. Ze brengt zeer vele bloemen voort waarvan de meeste gebogen staan gelijk een vederbos van pluimen die kruisgewijs tegenover elkaar komen, bloedrood en jeugdig van kleur die zeer veel zaad voortbrengen.

Fluweelbloemen met gespikkelde bladeren, anders papegaeyenkruid, (Amaranthus retroflexus) is ook een soort van maier of Blitum, maar wordt niet zoveel gevonden als de andere. De aardigheid van deze soort is niet in de bloemen gelegen, maar in de verschillende plekken van de bladeren die zo zeer besprenkeld zijn met roodachtige, groene en geelachtige plekken en soms mooi geel, soms purper en soms geel, groen en bloedrood dat ze op de vleugels of veren van de papegaaien lijken waarom ze ook niet alleen in het Latijn Amarantus tricolor, dat is fluweelbloemen van drie kleuren, maar ook papegaaikruid in Vlaanderen genoemd wordt en in Hoogduitsland Papagen federn. Andere hebben het Herba admirabilis genoemd, dat is wonderbaarlijk kruid. Dan het schijnt met de Symphonia van Plinius enigszins overeen te komen. Van vorm zijn de bladeren van dit kruid de grove Basilicum of maier gelijk. Het zaad en bloemen lijken niet op de andere fluweelbloemen, maar zijn als die van de melde of maier. De Italianen noemen het ook meraniglia.

Namen.

De lieflijke aren van deze bloemen die zijde of fluweel te boven gaan in zachtheid en schoonheid de zijn oorzaak geweest dat ze in Nederduitsland fluweelbloemen genoemd worden en in Hoogduitsland Samat-blumen; in het Italiaans fiore velluto, in het Frans passevelours. In het Engels flouwer gentil. Anguillara houdt ze voor de Phlox of Flamma van Theophrastus, maar te onrecht heeft Tragus het Circeae genoemd. Dan de naam Amarantus, zo Lobel betuigt, dient alle bloemen die overjarig worden en lang blijven zonder te vergaan waarom dat het ook gegeven is aan Chrysocome, bruinettekens, rijnbloemen en andere die vasthoudend zijn van kleur en schoonheid zoals deze soort van maier is wiens zeer mooie purperrode bloemen in zes of zeven jaar niet versterven. Sommige houden dit kruid voor Diosanthos van Theophrastus, maar onzeker, andere noemen het in het Latijn Flos amoris.

Die met aren als hanenkammen heet in het Latijn Amarantus cristatus en die met rode karmozijn aren Amarantus coccineus, die met roodpurperen aren Amarantus purpureus, fature coccineus, de grootste soort met purperen aren is Amarantus major floribus spicatis purpureus genoemd.

Kracht en werking.

Al is het zaak dat Dodonaeus aantonen wil dat de fluweelbloemen geen andere krachten hebben dan de soort van maier, nochtans de vrouwen van deze landen achten deze bloemen veel ( vooral die met netvormige bloedrode aren) en niet alleen om er tuiltjes en meien van te maken, maar ook omdat ze zeer goed zijn om vloed van de vrouwen te stelpen of te stoppen en ook het lopen van de etterachtige zweren te benemen.

De bloemen van dit kruid worden hier te lande ook in stamppot of warmoes gegeten om de buikloop en witte vloed van de vrouwen te stoppen. Dezelfde bloem stelpt ook het bloedspouwen en vooral als er enige ader op de borst of in de longen geborsten is.

Deze bloem een uur lang in witte wijn geweekt maakt de wijn rood en men mag die bloem in water te week stellen om dat water de koortsige mensen te drinken te geven en laten hen geloven dat het wijn is die ze schadelijk zou wezen daar ze zich nochtans van wijn niet kunnen afhouden wat hun een nuttig bedrog zal zijn.

Het zaad met wijn gedronken maakt dat de zogende vrouwen overvloed van melk krijgen.

Groot maier van Peru dient aldaar voor moeskruid.