Terminalia

Myrobalanen ende Hovos. 22.

De Myrobalanen van dese tijden en zijn de oude schrijvers niet bekent gheweest, dat wy weten: (want het Myrobalanum van Plinius is anders niet dan het Granum Ben, voren van ons beschreven:) maer de Arabische meesters hebbense eerst ende best beschreven, noemende de selve Dilegi oft Delegi, ende qualijck Halilig. Actuarius noemtse in ’t Griecks Myrobalana ende Myrobalani; ende daer nae heeten se in ’t Latijn Myrobalana ende Myrobalani; in de Apoteken Myrobalani ende Myrabulani; in onse tael Myrobalanen; maer hier voortijdts oock Wonder-boom: welck nu den naem van Ricinus is. Sy heeten Myrobalani, als welrieckende Noten oft Eeckelen, doch heel oneyghentlijck: want het en zijn geen soorten van Eeckels, seydt Lobel, noch oock geen welrieckende vruchten, noch oock bequaem om in salven te ghebruycken, maer behooren eer onder de gheslachten van Persen oft Pruymen ghestelt te worden. Ende zijn menigerley van gheslachten; doch hedensdaeghs en kentmen maer vijf.

1. De Eerste soorte heet in ’t Griecks Myrobalana xantha; in ’t Latijn Myrobalani flavae & luteae; in ’t Arabisch Delegi azfar; in Indien Arare, Aritiqui, Aratca oft Aretco; in de Apoteken Myrobalani citrini, dat is Geele Myrobalanen. Dese zijn langhworpigh rondt (als de Kepula oock zijn) maer geel van verwe: ende van dese verkiestmen de ghene die geelachtigh zijn, op ’t groen treckende, swaer, vol, gomachtigh, groot, veel vast vleesch hebbende, ende eenen kleynen steen. Den boom, daer sy op wassen, heeft bladeren als den Perse-boom oft Amandel-boom; oft, soo andere segghen, als den Sorben-boom. Bellonius vermaent, dat de Myrobalani citrinae by Hiericho veel wassen, ende daer boomen worden. Wt wiens keernen de inwoonders aldaer een olie douwen, tot veele dinghen nut.

2. De tweede soorte, in ’t Arabisch Quebulgi gheheeten, ende daer nae in ’t Griecks Kepoula, in de Apoteken Kepuli oft Quebuli; in ’t Latijn Chepula, Cepula oft Cebula, wordt van de voorkoopers meest gheacht, ende is d’allergrootste, hebbende de ghedaente van een langhworpighe kleyne Limoen oft Perse, vast, weerachtigh ende swart oft bruynachtigh van vleesch, smaeckende als een gheconfijte Okernote, met een dicke schorsse; die in water gheworpen terstont te gronde gaen. Sommighe segghen, dat dese op eenerhanden boom wassen als de Geele, met bladeren van den Perse-boom oft Amandel-boom. Sy worden selden hier te lande ghebroght, anders dan herdt, ende qualijck gheconfijt.

3. De derde heet in ’t Arabisch Delegi afuat; in ’t Griecks Myrobalana Indica ende Damasonia; in ’t Latijn oock Inda, Damasonia ende Nigra Myrobalana; in de Apoteken Myrobalani Indi; in onse tael Swerte Myrobalanen, nae haer swarte oft donckerblauwe verwe: sy en hebben gheenen keest, maer hebben weeren bijkants soo hart als steen: de beste zijn de heel swarte, die meest vleesch hebben, swaer, ende die ghebroken zijnde vast ghevonden worden. Sy zijn meest achthoeckigh, ende wassen op eenen boom als de Pers-boom; oft, als andere segghen, als den Wilgheboom. In Indien hetense Rezannale.

4. De vierde wordt Empeliticae, Emblicae, oft Emblicae Myrobalani gheheeten (nae het Arabisch Embelgi, Embleg, Amleg ende Ambegi) ende van sommighe Ampelelix. Dese zijn eer de stucken dan de gheheele Pruymen ghelijck; hoe wel sy eyghentlijck heel rondt zijn, met ettelijcke voren oft groeven, oft eenighsins drijkantigh. De beste zijn alsse in groote stucken ghedeylt worden, dicker ende swaerer, ende alsse meer mergh oft vleesch hebben dan den steen oft keerne groot is. Den boom daer sy op wassen heeft de bladeren kleyn ghesneden, een palme langh; oft, als andere segghen, als die van de Wilge-boom. In Indien heetense Amnale. Dese worden versch ende wel gheconfijt met groote menighte hier te lande ghebroght.

5. De vijfde heet in ’t Arabisch Bellileg, Bellegi, Beleregi; in ’t Griecks Belezica; in ’t Latijn Beleetzica oft Beletzica; in de Apoteken Bellirici ende Belitrici. Avicenna noemtse Sinios: in Indien heetense Gotim oft Guti. Sy wassen op eenen boom met breeder bladers dan d’ander, ende bijnae den Lauwer-boom ghelijckende: ende dese moeten de Empletitica bijnae ghelijck wesen van ghedaente, ende een dicke schorsse hebben, rondt, niet seer groot, ende malsch om eten. De naemen van alle dese soorten zijn in dit slecht Latijnsch ghedicht begrepen:

Myrobalanorum species sunt quinque bonorum;

Citrinus, Kebulus, Belliricus, Emblicus, Indus.

Alle dese boomen zijn wel soo groot als Pruym-boomen, ende hooren onder het selve gheslacht: dan haer onderschil is in de volghende schilderije ghestelt.

Sy wassen in Goa, Batecala, Malabar, ende elders in Oost-Indien. De Kebulen wassen in Bisnagar, Deran, Guzarate ende Bangala.

Alle Myrobalanen zijn tsamentreckende van smaeck, ende wringhende oft sarp als onrijpe Sorben: daerom is het te ghelooven datse koudt ende droogh zijn, ende oock tsamentreckende van aerdt. De eerste, dat is de Geele, zijn koudt in den eersten, ende droogh in den tweeden graedt. De Kebulen ende de Swarte zijn koudt ende droogh in den eersten. Maer de Emblicen ende Belliricen zijn koudt, droogh ende tsamentreckende in het laetste van den eersten graedt. Nochtans in de landen, daerse wassen, wordense versch zijnde ghegheten; ende zijn seer aenghenaem ende lieflijck van smaeck: ende daer maecktmen conserven oft confituren van: daerom willen sommighe ghelooven, dat de ghene die hier te lande ghebroght worden ghedrooght zijn eerse volkomen rijp waeren, ende daerom eenighe tsamentreckinghe van haer onrijpigheydt behouden.

1. Dan de eerste oft Gheele Myrobalanen zijn de beste: want sy iaghen de galle haest ende ghemackelijck uyt, ende helpen sonderlinghen seer de ghene [1397] die heet van aerdt zijn. Van ’t poeder der selver geeftmen van twee tot vijf dragmen tseffens: maer van ’t ghene dat uyt de gheweyckte gheperst is, van vijf dragmen tot twintigh toe. Men vrijft de Myrobalanen op eenen marmersteen met wat Veriuys, Roose water, oft Venckel water, om te doen by de oogh-salven diemen bereydt teghen de verhittinghe der ooghen, ende om de sinckinghen die daer op vallen te beletten. Het poeder van dese Geele Myrobalanen met Mastick ghemenght, is goedt in de loopende oft traenende zeeren ende sweeren, ende is goedt in de wonden ghestroyt. ’T fijn poeder alleen op d’ooghen ghestroyt, gheneest het loopende ende de vochtighe leepigheydt.

2. De tweede soorte oft Kebulen iaeghen het slijm uyt den lijve, verstercken ’t verstant, scherpen ’t ghesicht, sonderlinghen in Suycker gheleyt ende bewaert zijnde: ende sy suyveren oock ende verstercken de maghe; ende men geeftse nutelijck de ghene die het water laden, ende met lange kortsen ghequelt zijn. De selve worden van veele ghehouden voor de beste Myrobalanen, om datse de maghe meer verstercken, ende den buyck min beroeren.

3. De derde oft Inden, dat is de Swarte, iaeghen de swarte vochtigheydt oft melancholije uyt den lijve: ende zijn goedt teghen de hert-kloppinghe ende het beven; doen den mensch een goede verwe krijghen: ende zijn goedt teghen de melaetsheydt; ghenesen de vierde-daeghsche kortse, ende verdrijven de droefheydt ende swaermoedigheydt. ‘Tpoeder van dese, als oock van andere Myrobalanen, wordt ghegheven van twee dragmen tot vier tseffens; ende de infusie van vier tot tien draghmen. De gheconfijte purgeren min, maer verstercken meer de lever ende de maghe.

4. De vierde oft Emblici iaeghen oock het slijm uyt den lijve, ghenesen de hert-kloppinghe, verstercken het hert ende de herssenen, vermeerderen het verstant, ende suyveren de maghe van alle taeye vochtigheden, gheven de selve kracht, verslaen den dorst, ende stoppen het braecken. Het poeder met sap van Wol-cruydt vermenght, is goedt op de vijgh-bladeren, dat is op de speenen oft anbeyen gheleyt. Sy worden nuttelijck in water in de Sonne gheweyckt, tot datse swillen; maer sy worden oock in Sout oft Pekel bewaert, ende ghegeten als Olijven. Sommighe Indiaenen etense rouw om den etens lust te verwecken: maer meest ghebruycken sy de selve om de vellen oft lederen met te touwen.

5. De Bellerici hebben de selve kracht van de Emblici. Beyde maecken het hayr op het hooft swart, als het hooft met warm water ghewasschen zijnde daer mede bestroyet wordt: ende sy beletten het hayr uyt te vallen. Dan in ghebreke van d’een maghmen d’ander vrijelijck ghebruycken; sonderlinghen teghen de ghebreken van de zenuwen, lever, ende het slap inghewant.

Maer om in ’t kort alle de krachten te vervatten: alle dese Myrobalanen zijn bequaem om by de Scammonie ende andere stercke dingen te vermengen, die het lichaem slap maecken, om de kracht der selver wat te matighen: want alleen ghebruyckt zijnde, worden sy gherekent onder de sachte dinghen, mits dat sy den buyck weeck maecken sonder het lichaem eenighsins de krachten te benemen: selfs sy verstercken de maghe, ende alle het inghewant, dat slap oft vermoedt is, verquicken het herte, de lever ende het gantsche lichaem, bereydende het selve, ende alle de leden by een treckende, om de schadelijcke oft overvloedighe vochtigheden uyt den lijve te dryven. Dan alleen hebben sy dat quaets, dat sy de obstructien oft verstoppinghe des levers oft van eenigh inghewant vermeerderen; ende daerom en maghmen noch en pleeghmense nimmermeer in te gheven de ghene die verstopt oft de verstoppinghe onderhevigh zijn. Dan om dit quaedt te verhinderen, salmense menghen met dinghen die de pisse lossen; ende men salse weycken in Wey, ende daer by doen sap van Grijsecom, met Alssem, Agaricus, Rhabarber ende Spick. Oock alsmense met Olie van Amandelen oft Sesam-olie strijckt, ende vet smeert, ende soo in geeft, dan en sullen sy aen de maghe niet kleven. Oock en schaden sy niet, alsmense ingeeft met Manna, Cassie ende Tamar-Indien. Dan alsmen begheert datse alleen denbuyck weeck maecken, soo douwtmense uyt alsse gheweyckt zijn, oft men neemt anders niet dan het Water oft Wey daer sy in gheweyckt zijn; maer alsmen begheert dat sy stoppen, soo neemtmen het poeder van de selve. Het water, daer sy in ghesoden zijn, verstopt haester ende stercker. Ghebraden zijnde, maecken min stoelganghs, ende stoppen stercker, maer noch meer die ghebrandt zijn. Het poeder hoe het fijnder is, hoe dat krachtigher tsamen-treckt ende stopt. Noch rouw zijnde en worden sy niet ghepresen oft ghebruyckt; maer wel in Suycker gheleyt oft gheconfijt, ende in dier voeghen langhen tijdt ghebruyckt, verachteren sy den ouderdom, maeckende den mensche ieugdigh, doen hem een goede verwe ende oock goeden reuck over sijn lichaem krijghen ende behouden: verheughen den gheest, verquicken het herte, ende gheven ’t selve groote kracht, als sy oock doen de lever ende de maghe. Water van de selve onrijpe Myrobalanen ghedistilleert, een once tseffens voor de maeltijdt ghenomen, stopt den buyck-loop ende de slappe oft weecke maghe.

Myrobalana Damascena heeten soo, om datse te Damasco veel pleeghen ghebroght te worden.

Myrobalaen Pruymen in sommighe hoven van Vranckrijck ende elders wassende, waeren voortijdts qualijck voor oprechte Myrobalaenen ghehouden: maer hooren onder het gheslacht van de ghemeyne Pruymen, als voren betoont is in het Capitel van de Pruymen.

Arabische Myrobalanen zijn misschien de soorte van gheele Myrobalanen, die Bellonius by Iericho oock ghevonden heeft; uyt wiens vrucht de inwoonders van het Joodsche landt een olie douwen, tot veele dinghen nut, als vooren gheseydt is.

Myrobalanus van sommighe (anders oock Phoenix gheheeten, met eenen naem die den Dadel-boom eygentlijck toe komt) is een vrucht van eenen anderen boom, in Egypten wassende, groen van verwe, van reuck den Quee-appel ghelijck; de welcke in den Herfst ghepluckt wordt alsse half rijp is: ende is den Arabischen Myrobalaen ghelijck, sonder steen: ende die wordt oock Myrobalanus ghenoemt, seydt Hermolaus Barbarus.

Honos, seydt Fragosus, is een vrucht van Nieuw Spaegnien, de Geele Myrobalanen soo ghelijck, datse voor de selve van veele ghehouden wordt; den boom, daer sy aen wast, is soo hoogh datse niet ghepluckt en kan worden dan alsse heel rijp zijnde afvalt. Dan Franciscus Gomara vermaent van eenen bom Hono in Indien [1398] wassende: maer oft hy den selven boom is daer Fragosus van spreeckt staet noch te ondersoecken, Hono, seydt hy, is eenen seer hooghen wijt uytghespreyden boom, een soo goede ende ghesonde schaduwe ghevende, dat de Indiaenen ende Spaegniaerts daer veel liever onder rusten, dan onder eenighen anderen boom: uyt wiens tsoppen ende schorssen een seer welrieckende water ghemaeckt wordt, bequaem om de beenen kracht te gheven, ende het aensicht mede te strijcken; want het maeckt de huyt vast ende dick; ende daerom baden oft stoven sy hun daer mede als sy vermoedt zijn van gaen. Wt de ghequetste wortel vloeydt veel waters, goedt om drincken. De vrucht is geel, kleyn, luttel vleesch, maer een tamelijcken groot steenken hebbende; ende die is oock ghesondt om eten, licht om verdouwen, maer de tanden lastigh, ende moeylijck om knauwen, door de menighte van de faselinghen die daer in zijn.

Mirobalanen en Hovos. 22. (Terminalia catappa, bellirica, citrina en chebula, Phyllanthus emblica)

De Myrobalanen van deze tijden zijn bij de oude schrijvers niet bekend geweest dat we weten (want het Myrobalanum van Plinius is niets anders dan het Granum Ben en tevoren van ons beschreven) maar de Arabische meesters hebben ze eerst en het beste beschreven en noemden die dilegi of delegi en kwalijk halilig. Actuarius noemt ze in het Grieks Myrobalana en Myrobalani en daarnaar heten ze in het Latijn Myrobalana en Myrobalani, in de apotheken Myrobalani en Myrabulani en in onze taal myrobalanen, maar hier vroeger ook wonderboom wat nu de naam van Ricinus is. Ze heten Myrobalani als welriekende noten of eikels, doch heel oneigenlijk, want het zijn geen soorten van eikels, zegt Lobel, en ook geen welriekende vruchten en ook niet geschikt om in zalven te gebruiken, maar behoren eerder onder de geslachten van perziken of pruimen gesteld te worden. En zijn menigerlei van geslachten doch tegenwoordig kent men er maar vijf.

1. De eerste soort heet in het Grieks Myrobalana xantha, in het Latijn Myrobalani flavae & luteae, in het Arabisch delegi azfar, in Indien arare, aritiqui, aratca of aretco, in de apotheken Myrobalani citrini, dat is gele myrobalanen. Deze zijn langworpig rond (zoals de Kepula ook zijn) maar geel van kleur en van deze kiest men diegene die geelachtig zijn en naar groen trekken, zwaar, vol, gomachtig, groot en veel vast vlees hebben en een kleine steen. De boom daar ze op groeien heeft bladeren als de perzikboom of amandelboom of, zo andere zeggen, als de sorbenboom. Bellonius vermaant dat Myrobalani citrinae veel bij Jericho groeien en daar bomen worden. Uit wiens kernen de inwoners daar een olie duwen die tot vele dingen nuttig is.

2. De tweede soort, in het Arabisch quebulgi genoemd en daarnaar in het Grieks Kepoula, in de apothoken Kepuli of Quebuli, in het Latijn Chepula, Cepula of Cebula, wordt van de voorverkopers het meest geacht en is de allergrootste en heeft de gedaante van een langwerpig kleine limoen of perzik, vast, knoestig en zwart of bruinachtig van vlees die smaakt als een gekonfijte walnoot met een dikke schors en als die in water geworpen worden terstond te gronde gaan. Sommige zeggen dat deze op een boom groeien zoals de gele met bladeren van perzikboom of amandelboom. Ze worden zelden hier te lande gebracht, anders dan hard en slecht gekonfijt.

3. De derde heet in het Arabisch delegi afuat, in het Grieks Myrobalana Indica en Damasonia, in het Latijn ook Inda, Damasonia en Nigra Myrobalana en in de apotheken Myrobalani Indi, in onze taal zwarte myrobalanen naar hun zwarte of donkerblauwe kleur, ze hebben geen kern, maar hebben knoesten bijna zo hard als steen, de beste zijn de heel zwarte die het meeste vlees hebben, zwaar en als die gebroken worden vast gevonden worden. Ze zijn meest achthoekig en groeien op een boom als de perzikboom of, zoals andere zeggen, als de wilgenboom. In Indien heten ze rezannale.

4. De vierde wordt Empeliticae, Emblicae of Emblicae Myrobalani genoemd (naar het Arabische embelgi, embleg, amleg en ambegi) en van sommige ampelelix. Deze lijken meer op de stukken dan op de gehele pruimen, hoewel ze eigenlijk heel rond zijn en met ettelijke voren of groeven of enigszins driekantig. De beste zijn als ze in grote stukken gedeeld worden, dikker en zwaarder en dan meer merg of vlees hebben dan de steen of kern groot is. De boom daar ze op groeien heeft de bladeren klein gesneden en een tien cm lang of, als andere zeggen, als die van de wilgenboom. In Indien heten ze amnale. Deze worden vers en goed gekonfijt met grote menigte hier te lande gebracht.

5. De vijfde heet in het Arabisch bellileg, bellegi of beleregi, in het Grieks Belezica en in het Latijn Beleetzica of Beletzica, in de apotheken Bellirici en Belitrici. Avicenna noemt ze sinios, in Indien heten ze gotim of guti. Ze groeien op een boom met bredere bladeren dan de andere en lijken bijna op de bladeren van laurier en deze moeten de Empletitica bijna gelijk wezen van gedaante en een dikke schors hebben die rond en niet zeer groot is en mals om te eten. De namen van al deze soorten zijn in dit slecht Latijns gedicht begrepen:

‘Myrobalanorum species sunt quinque bonorum,

Citrinus, Kebulus, Belliricus, Emblicus, Indus’.

Al deze bomen zijn wel zo groot als pruimbomen en horen onder hetzelfde geslacht, dan hun verschil is in de volgende schilderij gesteld.

Ze groeien in Goa, Batecala, Malabar en elders in Oost-Indië. De kebulen groeien in Bisnagar, Deran, Guzarate en Bangalen.

Alle Myrobalanen zijn tezamen trekkend van smaak en wringend of scherp als onrijpe sorben en daarom is het te geloven dat ze koud en droog zijn en ook tezamen trekkend van aard. De eerste, dat is de gele, zijn koud in de eerste en droog in de tweede graad. De kebulen en de zwarte zijn koud en droog in de eerste. Maar de emblicen en belliricen zijn koud, droog en tezamen trekkend in het laatste van de eerste graad. Nochtans in de landen daar ze groeien worden ze vers gegeten en zijn zeer aangenaam en lieflijk van smaak en daar maakt men er conserven of confituren van en daarom willen sommige geloven dat diegene die hier te lande gebracht worden en gedroogd zijn eer ze volkomen rijp waren en daarom enige tezamen trekking van hun onrijpheid behouden.

1. Dan de eerste of gele Myrobalanen zijn de beste want ze jagen de gal gauw en gemakkelijk uit en helpen vooral diegene die zeer [1397] die heet van aard zijn. Van het poeder er van geeft men van twee tot vijf drachmen tegelijk, maar van hetgeen dat uit de geweekte geperst is van vijf drachmen tot twintig toe. Men wrijft de Myrobalanen op een marmeren steen met wat sap van onrijpe druiven, rozenwater of venkelwater om bij de oogzalven te doen die men bereidt tegen de verhitting van de ogen en om de zinkingen die daarop vallen te beletten. Het poeder van deze gele Myrobalanen met mastiek gemengd is goed in de lopende of tranende zeren en zweren en is goed in de wonden gestrooid. Het fijn poeder alleen op de ogen gestrooid geneest het lopende en de vochtige tranen.

2. De tweede soort of kebulen jagen het slijm uit het lijf, versterken het verstand, verscherpen het gezicht en vooral in suiker gelegd en bewaart en ze zuiveren ook en versterken de maag en men geeft ze nuttig diegene die het water laden en met lange koortsen gekweld zijn. Die worden van vele voor de beste Myrobalanen gehouden omdat ze de maag meer versterken en de buik minder beroeren.

3. De derde of Inden, dat is de zwarte, jagen de zwarte vochtigheid of melancholie uit het lijf en zijn goed tegen de hartklopping en het beven, geven de mens een goede kleur en zijn goed tegen de melaatsheid, genezen de vierde daagse malariakoorts en verdrijven de droefheid en zwaarmoedigheid. Het poeder van deze als ook van andere Myrobalanen wordt gegeven van twee drachmen tot vier tegelijk en de infusie van vier tot tien drachmen. De gekonfijte purgeren minder, maar versterken meer de lever en de maag.

4. De vierde of Emblici jagen ook het slijm uit het lijf en genezen de hartklopping, versterken het hart en de hersens, vermeerderen het verstand en zuiveren de maag van alle taaie vochtigheden en geven die kracht, verslaan de dorst en stoppen het braken. Het poeder met sap van wolkruid vermengt is goed op vijgbladeren, dat is op de spenen of aambeien gelegd. Ze worden nuttig in water in de zon geweekt totdat ze zwellen, maar ze worden ook in zout of pekel bewaard en gegeten als olijven. Sommige Indianen eten ze rouw om de eetlust te verwekken, maar meest gebruiken ze die om de vellen of leer mee te looien.

5. Bellerici hebben dezelfde kracht van de Emblici. Beide maken het haar op het hoofd zwart als het hoofd met warm water gewassen is en daarmee bestrooid wordt en ze beletten het haar uit te vallen. Dan in gebreke van de een mag men de ander vrij gebruiken en vooral tegen de gebreken van de zenuwen, lever en slap ingewand.

Maar om in het kort alle krachten te vervatten, al deze Myrobalanen zijn geschikt om bij Scammonia en andere sterke dingen te vermengen die het lichaam slap maken om de kracht er van wat te matigen want alleen gebruikt worden ze gerekend onder de zachte dingen omdat ze de buik week maken zonder het lichaam enigszins de krachten te benemen en zelfs versterken ze de maag en het hele ingewand dat slap of vermoeid is, verkwikken het hart, de lever en het ganse lichaam en bereiden die en trekken alle leden bijeen om de schadelijke of overvloedige vochtigheden uit het lijf te drijven. Dan alleen hebben ze dat kwaads dat ze de obstructie of verstopping van de lever of van enig ingewand vermeerderen en daarom mag men noch en geeft men ze nimmermeer aan diegene die verstopt of aan de verstopping onderhevig zijn. Dan om dit kwaad te verhinderen zal men ze mengen met dingen die de plas lossen en men zal ze in wei weken en daarbij sap van aardrook doen, met alsem, Agaricus, rabarber en spijk. Ook als men ze met olie van amandels of sesamolie bestrijkt en vet smeert en zo ingeeft dan zullen ze niet aan de maag kleven. Ook schaden ze niet als men ze ingeeft met manna, Cassia en Tamarinde. Dan als men begeert dat ze alleen de buik week maken dan duwt men ze uit als ze geweekt zijn of men neemt niets anders niet dan het water of wei daar ze in geweekt zijn, maar als men begeert dat ze verstoppen dan neemt men het poeder er van. Het water daar ze in gekookt zijn verstopt sneller en sterker. Gebraden maken ze minder stoelgang en stoppen sterker, maar noch meer die gebrand zijn. Het poeder hoe het fijner is, hoe dat krachtiger tezamen trekt en stopt. Noch rouw worden ze niet geprezen of gebruikt, maar wel in suiker gelegd of gekonfijt en op die manier lange tijd gebruikt stellen ze de ouderdom achter en maken de mens jeugdig, geven hem een goede kleur en ook goede reuk over zijn lichaam krijgen en behouden, verheugen de geest, verkwikken het hart en geven het grote kracht net zoals ze ook doen met de lever en maag. Water van onrijpe Myrobalanen gedistilleerd en een ons tegelijk voor de maaltijd genomen stopt de buikloop en de slappe of weke maag.

Myrobalana Damascena heten zo omdat ze uit Damascus veel gebracht plegen te worden.

Myrobalaan pruimen die in sommige hoven van Frankrijk en elders groeien werden vroeger kwalijk voor echte Myrobalanen gehouden, maar horen onder het geslacht van de gewone pruimen zoals tevoren betoond is in het kapittel van de pruimen.

Arabische Myrobalanen zijn misschien de soort van gele Myrobalanen die Bellonius bij Jericho ook gevonden heeft uit wiens vrucht de inwoners van het Joodse land een olie duwen die tot vele dingen nuttig is, als tevoren gezegd is.

Myrobalanus van sommige (anders ook Phoenix genoemd met een naam die de dadelboom eigenlijk toekomt) is een vrucht van een andere boom die in Egypte groeit, groen van kleur en van reuk op kweeappel lijkt die in de herfst geplukt wordt als ze half rijp is en is de Arabische Myrobalanen gelijk, zonder steen, en die wordt ook Myrobalanus genoemd, zegt Hermolaus Barbarus.

(Schisandra sphenanthera Rehd?) Honos, zegt Fragosus, is een vrucht van Nieuw Spanje die zo op de gele Myrobalanen lijkt dat ze voor die van vele gehouden wordt en de boom daar ze aan groeit is zo hoog dat ze niet geplukt kan worden dan als ze heel rijp is en afvalt. Dan Franciscus Gomara vermaant van een boom Hono die in Indien [1398] groeit, maart het dezelfde boom is daar Fragosus van spreekt staat noch te onderzoeken, Hono, zegt hij, is een zeer hoge enn wijde uitgespreide boom die een zo’n goede en gezonde schaduw geeft dat de Indianen en Spanjaarden daar veel liever onder rusten dan onder enige andere boom en uit wiens toppen en schorsen een zeer welriekend water gemaakt wordt dat geschikt is om de benen kracht te geven en het aanzicht mee te bestrijken want het maakt de huid vast en dik en daarom baden of stoven ze zich daarmee als ze vermoeid zijn van gaan. Uit de gekwetste wortel vloeit veel water dat goed is om te drinken. De vrucht is geel, klein en met weinig vlees, maar hebben en tamelijk groot steentje en die is ook gezond om te eten, licht om te verteren, maar voor de tanden lastig en moeilijk om te kauwen door de menigte van de vezels die er in zijn.