Gladiolus

HET XII. CAPITEL.

Van Gladiolus.

Gheslachten.

Daer en zijn niet vele merckelijcke verscheyden soorten van Gladiolus: dan indienmen de bloemen wil aensien, soo is daer eenigh onderschil in, dat nochtans seer kleyn is: want somtijdts wassen de bloemen aen een sijde van den steel, somtijdts aen beyde sijden; somtijdts zijn sy purpur-rood, somtijdts, doch seer selden, wit.

Ghedaente.

Den Gladiolus heeft langhworpighe bladeren, smal, ghevoort oft ghestreept, scherp snijdende aen de sijden, ende voren spits als een sweert, kleyner ende oock smaller dan die van de Iris oft Lisch. Den steel is gladt, rond, hooger dan anderhalven voet; omtrent ’t sop van den welcken ses oft seven bloemen voortkomen, ghelijckelijck van een verscheyden staende, ende geschicktelijck boven den anderen ghevoeght, ende dat ghemeynlijck aen d’ een sijde van den steel; maer somtijdts oock wel aen beyde sijden. Elcke bloem is van ses bladerkens aen een ghemaeckt, blij purpur-rood ende blinckende, oft (’t welck nochtans selden ghebeurt) witachtigh van verwe. Nae de bloemen volghen langhworpighe ronde huyskens oft blaeskens, daer dun kafachtigh saedt in besloten is. De wortel en is anders niet dan twee bulben oft Loockachtighe klisters, altijdt d’ een boven den anderen staende: van de welcke de bovensten omtrent ’t beghinsel van de Lente kleyner is ende volsappigher, den ondersten grooter, maer slapper, ende niet soo vast; die oock daer nae haest vergaet, somtijdts in meer andere verscheyden wortelen verdeylt ende vermenighvuldight.

Plaetse.

Gladiolus wast in weyen ende beemden, ende oock in de bouwlanden van Italien, tusschen het koren, op goeden ende vetten grondt: men vindt hem oock in de velden van Oostenrijck ende Moravien. Valerius Cordus schrijft, dat hy oock groeyt op de grasachtighe ende wel bewassen landouwen. Voorts sietmen dien op sommighe plaetsen heel groot ende hoogh opschietende; op andere blijft hy veel kleyner, korter ende leegher.

Tijdt.

Dit ghewas bloeyt in Meymaendt ende Braeckmaendt: dan men vindt de bloemen oock wel somtijdts in Hoymaendt.

Naemen.

Men noemt dit cruydt gemeynlijck Gladiolus in ’t Latijn, ende oock Ensis; in ’t Griecks Xiphion, welcke naemen soo veel beteeckenen als of men Sweert oft Sweerdeken seyde, als oock beduyden vele van de naevolghende: want sommige heeten ’t oock in ’t Griecks Phasganon, Machaeronion, Machaerophyllon, Anactorion, Lironice ende Arion; in ’t Latijn Gladiolus Segetalis, [323] ende Lingua Cervina: Plinius heeft het in het 17.capitel van sijn 21.boeck Cypirus geheeten, seggende aldus: Onder ’t ghetal van de Bulben oft Loock-bollen rekenen sommige oock de wortel van den Cypirus, dat is Gladiolus: dese wortel is soet van smaeck, ende ghesoden zijnde wordt by het broodt gemenght ende ghekneedt; ende daer door wordt dat broodt veel lieffelijcker, beter van smaeck ende swaerder van ghewicht. Insghelijcks seght hy in ‘t 18.capitel van ’t selve boeck: Cypirus is den Gladiolus, als wy voorseydt hebben. Dan die woorden die wy boven verhaelt hebben als in het 17.capitel van dat boeck van Plinius staende, die heeft hy alle van woorde tot woorde uyt de beschrijvinghe die Theophrastus van Phasganon gheeft, gheschreven. Dan dat het Phasganon anders niet en is dan onsen Xiphion oft Gladiolus, is blijckelijck ghenoegh: daerom en is het oock gheensins te twijffelen, oft Plinius heeft den Gladiolus t’onrecht den naem Cypirus ghegheven, ende de beschrijvinghe van beyde dese cruyden in een ghemenght ende verwerret, ghelijck hy in andere cruyden meer ghedaen heeft.

Valerius Cordus heeft den Gladiolus Victorialis femina gheheeten: andere noemen dien Victorialis rotunda, ende in ’t Hooghduytsch Runde Siegwurtz; ende dat alleen om dien te verscheyden van een soorte van Loock, met langhworpighe wortelen, die op de seer hooghe t’soppen van ’t geberghte Alpes geheeten, ghevonden wordt, ende van de Hooghduytschen Siegwurtz, Victoriae radix, ende Victorialis longa gheheeten is, als wy elders bethoonen sullen.

Voorts, soo worden de bloemen van onsen Gladiolus Monacuccia van de Italiaenen ghenoemt, als Matthiolus betuyght.

Die soorte van Gladiolus, wiens steelen aen beyde sijden met bloemen bewassen zijn, heet in ’t Latijn Gladiolus virimque floriferus, dat is, Gladiolus aen beyde sijden bloeyende.

Aerd.

De opperste wortel van den Gladiolus heeft een nae-treckende, verteerende, ende oock verdrooghende kracht, als Galenus schrijft.

Kracht ende Werckinghe.

Dioscorides schrijft, dat de bovenste oft opperste wortel van den Gladiolus met wijn ende wieroock op de wonden ende ghequetste leden gheleydt, de pijlen, schichten, naghelen, klauwen, beenders, splinters, doornen, ende andere stekende dinghen uyt de wonden haelen kan.

Hy schrijft oock, dat de selve vermenght met meel van Lolium oft Drespe, ende met Honigh-water, de geswillen phygethla gheheeten, dat is de breede platte herde ende taeye sweeren ontdoet, verteert ende vermorwt; ende daerom wordt sy by dierghelijcke rijpmaeckende, uyttreckende ende verteerende salven ende pappen ghedaen.

Den selven Dioscorides versekert, dat dese wortel van buyten opgheleydt oft inghesteken, de maendtstonden verweckt.

Sommighe, soo den selven Dioscorides betuyght, willen ons doen ghelooven, dat de bovenste wortel van Gladiolus den lust tot bijslapen verweckt, ende dat onderste daer-en-teghen de menschen onvruchtbaer maeckt: daer-en-boven, dat de bovenste wortel de kinderen die met ghescheurtheyt oft sinckinghen der darmen ghequelt zijn, gheneest ende wederom ghesont maeckt, als sy die met water innemen oft indrincken. Plinius voeght daer noch meer by, segghende, dat sy de kinderen doet pissen, ende op de ghebreken van de blase nuttelijck ghestreken wordt, oft ander ghebruyckt.

Theophrastus schrijft, dat de wortel van Phasganon oft Gladiolus gesoden zijnde soet van smaeck is, ende gestooten zijnde met het meel vermenght, het broodt soet ende onschadelijck maeckt, als wy boven oock uyt Plinius verhaelt hebben.

BIIVOEGHSEL.

Men soude dit cruydt seer bequaemelijck den naem Sweirdekens-cruydt nae den Latijnschen ende Grieckschen moghen gheven: ghelijck de Hooghduytschen dat oock Schwertel noemen: in Italien heet het oock Gladiola ende Monacuccie; in Vranckrijck Glais ende Glayeul. Dan de eerste soorte noemt Lobel Gladiolus van Languedoc, in ’t Latijn Gladiolus Narbonensis: de andere die aen beyde sijden van de steelen bloemen draeght, heet hy in ’t Latijn Gladiolus Italicus binis florum ordinibus.

Het saedt van dit cruydt in ronde blaeskens ghesloten, seght Lobel, is rood van verwe, van de grootte van de Rackette. Als de Lente voorby is, ende dat gheen bloemen meer en krijght, soo verbreydt haer dese wortel in vele kleyne bollekens, met faselachtighe hayrkens, ghelijck den witten Veldt-Aiuyn. De bollekens zijn slijmachtigh, die bekleedt worden met een bruyn, rouw ende netachtigh omwindsel, niet onlieflijck van smaeck, ende scherp.

Gladiolus met smaller bladers wordt op sommighe plaetsen van Vranckrijck ghevonden met vele aenwassende bollekens.

Gladiolus met incarnate oft lijfverwighe bloemen wordt in Spaegnien ghevonden, maer seer selden.

Cleynen Gladiolus wast in Spaegnien, in de saeylanden, ende in Oostenrijck ende Hongarijen, soo Clusius schrijft, in de weyen ende vochte beemden, maer oock somtijdts in ’t afgaen van sommighe berghen van de selve landen; somtijdts oock in Vranckrijck. Dese heeft heel schoon-roode bloemen als de andere ghemeyne soorten, maer zijn veel kleyner dan de andere, ende maer aen d’ een sijde van den steel wassende.

Gladiolus van Candien, van Bellonius vermaent, heeft vele blinckende bloemen, soo schoon rood, datter haers ghelijck niet en is; welcken steel, midtsgaders de wortel, uyt der aerden getrocken zijnde, soude moghet gheworpen worden als een pijl: want de wortel is dick ende rond, de stompe oft dorre eynden van de bouten oft schichten ghelijckende; ende de dry bladeren, aen de sijden verspreydt, zijn als de vederen van eenen pijl.

Witten Gladiolus. De witachtighe ende blosende bloemen van Gladiolus worden selden ghesien; maer de sneeuwitte noch veel min.

Gladiolus Byzantinus atro-purpureus is oock heel bruyn-rood, ende komt van Constantinopelen.

Grootsten Gladiolus van Capo de Bona Esperansa heeft incarnate oft lijfverwighe roode bloemen, alle de andere van grootte te boven gaende.

Gladiolus van Indien, in ’t Latijn Gladiolus Indicus, is den Cannacorus oft een soorte van Water-Riet.

Gladiolus aquatilis is het Water-Lisch.

Gladiolus luteus, oft Geelen Gladiolus, is anders niet dan het Geel Lisch, onder ’t gheslacht van Iris beschreven: de Geele Affodillen worden oock soo ghenoemt.

Gladiolus foetidus, in ’t Fransoys Glayeul puant, is de Xyris oft Wandtluys-kruydt

Voorts, soo pleghen meest alle de soorten van Lisch Gladiolus te heeten.

Glaudiola is een van de toenaemen van de eerste Anthyllis, den Gladiolus nerghens in ghelijckende.

Kracht ende Werckinghe.

In Italien pleeghmen de wortelen van den Gladiolus den gantsche winter door in het sant te bewaeren, om te ghebruycken teghen de kropsweeren: want sy daer seer goedt toe zijn, als Castanien gegeten, ’t sy ghesoden, ’t sy ghebraden: maer best is ’t datmense met Verckens smeer stoot, ende opleydt: het poeder der selver wortel wordt daer teghen oock seer nuttelijck inghegheven, ende langhen tijdt ghebruyckt. Ende voorwaer dese wortel is soo goedt teghen allerley gheswillen ende klieren, ’t zy waer die oock moghen wesen, dat gheen cruydt daer by te ghelijcken en is; als by verscheyden Medicijns van onse tijden bevonden is gheweest.

Om de pijne van de milte te ghenesen, ende de selve te verdrooghen, salmen het cruydt van Gladiolus wel droogh zijnde tot poeder brenghen, ende dat met kleynen oft lichten wijn te drincken gheven.

Aëtius verhaelt, dat de wortel ende het heele ghewas van Gladiolus ghedrooght ende tot poeder ghebroght, met twee korenkens Peper te drincken ghegheven, seer goet is om het langhdurigh kolijck ende pijn in den buyck te ghenesen.

Sommighe Hooghduytschen ghebruycken dese wortel om het bloedt te stelpen, segghende dat sy bequaem is om alderhanden vloet op te doen houden.

Marcelleus Empiricus schrijft, dat sommighe door ervarentheyt bevonden hebben, dat een bladt van Gladiolus in ’t midden doorsneden oft ghekloven, ende soo als een kransken in een ghedraeyt, ende om den hals ghehanghen, in stede van eenen halsbant oft keten, de geswollen amandelen ende andere dierghelijcke gheswillen binnen des mondts ende aen den hals ghenesen konnen.

Teghen de fistels ende loopende gaten die in ’t lichaem komen, salmen nemen ses oncen wortel van Gladiolus, ses oncen Amydon (soo Apuleius schrijft, hoe wel dat elders Cinamomum oft Caneel, ende elders Amomum gheschreven staet in stede van Amydum) twee kroesen azijn, vossen-smout dry oncen, t’samen ghestooten, ende met wijn ghemenght, ende dan op eenen doeck ghestreeken, ende daer op gheleydt, is wonderlijcken goedt ende krachtigh.

D’ opperste deel van de wortel van Gladiolus, droogh ende ghestooten zijnde, ende in ghelijck ghewichte met wijn ghemenght, treckt-uyt de ghebroken beenders van de hoofde; oft indien datter in ’t lichaem iet versworen oft geapostumeert is, oft datmen met voeten ghetreden heeft op beenders van fenijnighe dieren, daer teghen is dit oock seer goedt.

Teghen de pijne van de blase, ende voor de ghene die hun water niet en konnen maecken, sult ghy een vierendeel loots swaer van het droogh poeder van de schorsse van de wortel van Gladiolus nemen, ende met twee kroesen wijns menghen, ende met vier kroesen warm waters, ende dat soo te drincken gheven.

Den selven Apuleius gheeft de ghestooten bezien oft saedt-bollekens van Gladiolus met lauw geyten-melck, oft beter met esels-melck te drincken, om het kolijck ende pijne van den buyck oft in de darmen te verdrijven. [324]

HET XII. KAPITTEL.

Van Gladiolus. (Gladiolus communis en Gladiolus italicus)

Geslachten.

Daar zijn niet veel opmerkelijk verschillende soorten van Gladiolus, dan indien men de bloemen wil aanzien is er enig onderschil in dat nochtans zeer klein is want soms groeien de bloemen aan een zijde van de steel, soms aan beide zijden, soms zijn ze purperrood en soms, doch zeer zelden, wit.

Gedaante.

Gladiolus heeft langwerpige bladeren die smal, gevoord of gestreept zijn en scherp snijdend aan de zijden en van voren spits als een zwaard, kleiner en ook smaller dan die van de Iris of lis. De steel is glad, rond en hoger dan vijf en veertig cm die omtrent de top er van zes of zeven bloemen geven die gelijk van elkaar gescheiden staan en regelmatig boven de andere gevoegd en dat gewoonlijk aan de ene zijde van de steel, maar soms ook wel aan beide zijden. Elke bloem is van zes blaadjes aaneen gemaakt en blinkt blij purperrood of (wat nochtans zelden gebeurt) witachtig van kleur. Na de bloemen volgen langwerpige ronde huisjes of blaasjes daar dun kafachtig zaad in besloten is. De wortel is niets anders dan twee bollen of lookachtige klisters die altijd de een boven de ander staat waarvan de bovenste omtrent het begin van de lente kleiner is en vol sappiger en de onderste groter, maar slapper en niet zo vast die ook daarna gauw vergaat en soms in meer andere verschillende wortels verdeeld en vermenigvuldigd wordt.

Plaats.

Gladiolus groeit in weiden en beemden en ook in de bouwlanden van Italië tussen het koren op goede en vette grond, men vindt het ook in de velden van Oostenrijk en Moravië. Valerius Cordus schrijft dat het ook groeit op de grasachtige en goed begroeide landstreken. Voorts ziet men die op sommige plaatsen heel groot en hoog opschieten en op andere blijft het veel kleiner, korter en lager.

Tijd.

Dit gewas bloeit in mei en juni, dan men vindt de bloemen ook wel soms in juli.

Namen.

Men noemt dit kruid gewoonlijk Gladiolus in het Latijn en ook Ensis, in het Grieks Xiphion, welke namen zoveel betekenen als of men zwaard of zwaardje zei als ook vele van de navolgende betekenen, want sommige noemen het ook in het Grieks Phasganon, Machaeronion, Machaerophyllon, Anactorion, Lironice en Arion en in het Latijn Gladiolus Segetalis [323] en Lingua Cervina. Plinius heeft het in het 17^de kapittel van zijn 21^ste boek Cypirus genoemd en zegt aldus: ‘onder het getal van de bollen of lookbollen rekenen sommige ook de wortel van Cypirus, dat is Gladiolus, deze wortel is zoet van smaak en gekookt wordt het bij het brood gemengd en gekneed en daardoor wordt dat brood veel lieflijker, beter van smaak en zwaarder van gewicht’. Insgelijks zegt hij in het 18^de kapittel van hetzelfde boek: ‘Cypirus is de Gladiolus als we gezegd hebben’. Dan die woorden die we boven verhaald hebben zoals dat in het 17^de kapittel van dat boek van Plinius staat die heeft hij alle van woord tot woord uit de beschrijving die Theophrastus van Phasganon geeft geschreven. Dan dat het Phasganon niets anders is dan onze Xiphion of Gladiolus is duidelijk genoeg en daarom is het ook geenszins te twijfelen of Plinius heeft de Gladiolus te onrecht de naam Cypirus gegeven en de beschrijving van beide deze kruiden ineen gemengd en verwart zoals hij in andere kruiden meer gedaan heeft.

Valerius Cordus heeft de Gladiolus Victorialis femina genoemd en andere noemen die Victorialis rotunda en in het Hoogduits Runde Siegwurtz en dat alleen om die te verscheiden van een soort van look met langwerpige wortels die op de zeer hoge toppen van het gebergte Alpen genoemd gevonden wordt en van de Hoogduitsers Siegwurtz, Victoriae radix, ende Victorialis longa genoemd is als we elders aantonen szllen.

Voorts zo worden de bloemen van onze Gladiolus monacuccia van de Italianen genoemd als Matthiolus betuigt.

Die soort van Gladiolus wiens stelen aan beide zijden met bloemen begroeid zijn heet in het Latijn Gladiolus virimque floriferus, dat is Gladiolus die aan beide zijden bloeit.

Aard.

De opperste wortel van Gladiolus heeft een natrekkende, verterende en ook verdrogende kracht als Galenus schrijft.

Kracht en werking.

Dioscorides schrijft dat de bovenste of opperste wortel van Gladiolus met wijn en wierook op de wonden en gekwetste leden gelegd de pijlen, schichten, nagels, klauwen, beenderen, splinters, doornen en andere stekende dingen uit de wonden halen kan.

Hij schrijft ook dat dezelfde vermengt met meel van Lolium of dravik en met honingwater de gezwellen phygethla genoemd, dat zijn de brede platte harde en taaie zweren ontdoet, verteert en vermurwt en daarom wordt het bij diergelijke rijp makende, uittrekkende en verterende zalven en pappen gedaan.

Dezelfde Dioscorides verzekert dat deze wortel van buiten opgelegd of ingestoken de maandstonden verwekt.

Sommige, zo dezelfde Dioscorides betuigt, willen ons laten geloven dat de bovenste wortel van Gladiolus de lust tot bijslapen verwekt en dat onderste daartegen de mensen onvruchtbaar maakt en daarboven dat de bovenste wortel de kinderen die met breuken of zinkingen van de darmen gekweld zijn geneest en wederom gezond maakt als ze die met water innemen of opdrinken. Plinius voegt daar noch meer bij en zegt dat ze de kinderen laat plassen en op de gebreken van de blaas nuttig gestreken wordt of anders gebruikt.

Theophrastus schrijft dat de wortel van Phasganon of Gladiolus gekookt zoet van smaak is en gestampt en met het meel vermengt het brood zoet en onschadelijk maakt als we boven ook uit Plinius verhaald hebben.

BIJVOEGING.

Men zou dit kruid zeer geschikt de naam sweirdekens-cruydt naar de Latijnse en Griekse mogen geven net zoals de Hoogduitsers dat ook Schwertel noemen, in Italië heet het ook gladiola en monacuccie, in Frankrijk glais en glayeul.

(Gladiolus illyricus) Dan de eerste soort noemt Lobel Gladiolus van Languedoc, in het Latijn Gladiolus Narbonensis en de andere die aan beide zijden van de stelen bloemen draagt noemt hij in het Latijn Gladiolus Italicus binis florum ordinibus. (Gladiolus italicus)

Het zaad van dit kruid is in ronde blaasjes gesloten, zegt Lobel, en is rood van kleur met de grootte van de raket. Als de lente voorbij is en dat het geen bloemen meer krijgt dan verspreidt zich deze wortel in vele kleine bolletjes met vezelachtige haartjes als die van de witte veldui. De bolletjes zijn slijmachtig en worden met een bruin, ruw en netachtig omwindsel bekleed, niet onlieflijk van smaak en scherp.

Gladiolus met smallere bladeren wordt op sommige plaatsen van Frankrijk gevonden met vele aangroeiende bolletjes.

Gladiolus met inkarnaat of vleeskleurige bloemen wordt in Spanje gevonden, maar zeer zelden.

Kleine Gladiolus groeit in Spanje in de zaailanden en in Oostenrijk en Hongarije, zo Clusius schrijft, in de weiden en vochtige beemden, maar ook soms in het afgaan van sommige bergen van dezelfde landen en soms ook in Frankrijk. Deze heeft heel mooi rode bloemen als de andere gewone soorten, maar zijn veel kleiner dan de andere en groeien maar aan de ene zijde van de steel.

Gladiolus van Kreta en van Bellonius vermaant heeft vele blinkende bloemen en zo mooi rood dat haar gelijke er niet is, welke steel met de wortel uit de aarde getrokken wordt en als een pijl geworpen zou mogen, want de wortel is dik en rond en lijkt op de stompe of dorre einden van de bouten of schichten en de drie bladeren zijn aan de zijden verspreid als de veren van een pijl.

Witte Gladiolus. De witachtige en blozende bloemen van Gladiolus worden zelden gezien, maar de sneeuwwitte noch veel minder.

(Gladiolus byzantinus) Gladiolus Byzantinus atro-purpureus is ook heel bruinrood en komt van Constantinopel.

Grootste Gladiolus van Kaap de Hoop heeft inkarnaat of vleeskleurige rode bloemen die alle andere van grootte te boven gaat.

Gladiolus van Indië, in het Latijn Gladiolus Indicus is de Canna of een soort van waterriet.

Gladiolus aquatilis is waterlis.

Gladiolus luteus of gele Gladiolus is niets anders dan het gele lis die onder het geslacht van Iris beschreven is, de gele affodillen worden ook zo genoemd.

Gladiolus foetidus heet in het Frans glayeul puant is Xyris of wandluiskruid

Voorts zo worden meest alle soorten van lis Gladiolus genoemd.

Glaudiola is een van de toenamen van de eerste Anthyllis die op de Gladiolus nergens in lijkt.

Kracht en werking.

In Italië plag men de wortels van Gladiolus de ganse winter door in het zand te bewaren om tegen de kropzweren te gebruiken want ze zijn daar zeer goed voor als ze als kastanjes gegeten worden hetzij gekookt hetzij gebraden, maar het beste is dat men ze met varkensvet stampt en oplegt, het poeder van de wortel wordt daartegen ook zeer nuttig ingegeven en lange tijd gebruikt. En voorwaar deze wortel is zo goed tegen allerlei zwellen en klieren waar die ook mogen wezen dat geen kruid daarbij te vergelijken is als bij verschillende dokters van onze tijden bevonden is geweest.

Om de pijn van de milt te genezen en die te verdrogen zal men het kruid van Gladiolus dat wel droog is tot poeder brengen en dat met kleine of lichte wijn te drinken geven.

Aëtius verhaalt dat de wortel en het hele gewas van Gladiolus gedroogd en tot poeder gebracht met twee korreltjes peper te drinken gegeven zeer goed is om het langdurig koliek of pijn in de buik te genezen.

Sommige Hoogduitsers gebruiken deze wortel om het bloed te stelpen en zeggen dat ze geschikt is om allerhande vloed op te laten houden.

Marcelleus Empiricus schrijft dat sommige door ervaring bevonden hebben dat een blad van Gladiolus die in het midden doorsneden of gekloven is en zo als een kransje ineen gedraaid en om de hals gehangen in plaats van een halsband of ketting de gezwollen amandelen en andere diergelijke zwellen binnen de mond en aan de hals genezen kunnen.

Tegen open en lopende gaten die in het lichaam komen zal men nemen zes ons wortel van Gladiolus, zes ons Amydon (zo Apuleius schrijft hoewel dat elders Cinamomum of kaneel en elders Amomum geschreven staat in plaats van Amydum) twee kroezen azijn, vossenvet drie ons en tezamen gestampt en met wijn gemengd en dan op een doek strijken en daarop leggen is wonderbaarlijk goed en krachtig.

Het opperste deel van de wortel van Gladiolus dat droog en gestampt is en in gelijk gewicht met wijn gemengd trekt uit de gebroken beenderen van het hoofd of indien dat er in het lichaam iets verzworen of met blaren is of dat men met voeten gestaan heeft op beenderen van venijnige dieren, daartegen is dit ook zeer goed.

Tegen de pijn van de blaas en voor diegene die hun water niet kunnen maken zal ge een vierendeel lood zwaar van het droog poeder van de schors van de wortel van Gladiolus nemen en met twee kroezen wijn mengen en met vier kroezen warm water en dat zo te drinken geven.

Dezelfde Apuleius geeft de gestampte bessen of zaadbolletjes van Gladiolus met lauw geitenmelk of beter met ezelsmelk te drinken om koliek of pijn van de buik of in de darmen te verdrijven. [324]