Dictamnus

HET XIV. CAPITEL.

Van Valsch Diptam.

Ghedaente.

Valsch Dictamnum ghelijckt het oprecht Dictamnum van bladeren eenighsins: want die zijn oock met een witte oft grijse wolachtigheyt bekleedt ende bedeckt. De bloemen, die rondsomme de steelkens in sommighe wervels-ghewijse ringhskens besloten zijn, oft daer uyt kijcken, zijn bleeck-purpur van verwe. Het heeft seer veele steelkens, die gheknoopt zijn, oock met een witte wolachtigheydt grijs ende ruygh. De wortel is dun, houtigh, diep in der aerden sinckende, veele faselinghen ter sijden uyt verspreydende.

Dit cruydt en heeft gheenen oft bijster kleynen reuck.

Plaetse.

Dioscorides schrijft, dat dit cruydt in seer veele ende verscheyden landouwen te vinden is; nochtans [453] soo wel in Hooghduytschlandt als hier te lande en wordt het nerghens ghesien dan in de hoven, daer het ghesaeyt moet worden; ende was hier voormaels in luttel hoven ghesien.

Naem.

Nae de ghelijckenisse die dit cruydt met het oprecht Dictamnum heeft, is het met den naem van Valsch Dictamnum over al bekent gheworden: in ’t Latijn heet het Pseudodictamnum; nae den Grieckschen. Het is in de Apoteken onbekent: daer niet veel aen gheleghen en is.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Valsch Dictam is oock warm ende droogh van aerd, doch veel onstercker van krachten dan het oprecht Dictamnum.

Het werckt ghelijck het oprecht Dictamnum, seght Dioscorides, maer veel slappelijcker.

BIJVOEGHSEL

Den Valschen Dictamus, in Italien Dittamo falso gheheeten, wast oock in Candien (met naeme Cromidosyllo, als Bellonius betuyght) ende wordt veel onderhouden in de hoven van Italien. De bladers zijn wel als die van den oprechten Dictamnus, maer de steelen ende oock de bladeren zijn harder, ruygher ende witter: de bloemen wassen rondom de steelen als die van de Malrove: de bladers zijn rond, twee en twee teghen den anderen over: de bloemen zijn peerschachtigh, ende zijn van smaeck de Poleye wat ghelijck, maer niet soo scherp. Sommighe ghelooven, dat desen valschen Dictamnus ghekomen is van den oprechten, den welcken op vette ende ghemeste aerde ghebroght zijnde sijnen aerd verliest. Lobel noemt dat Pseudodictamnum floribus verticillatis; in ’t Engelsch Bastarde Dictam. Het wast oock van selfs op den bergh Negro, schrijft Lobel, gheleghen aen Pisa ende Livorne, ende oock op andere plaetsen van Italien omtrent de Zee gheleghen.

Valschen Dictam van Matthiolus, oft Pseudodictamnus Matthioli, en heeft met den oprechten Diptam gheen ghelijckenisse: Anguillara bethoont oock dat die met den oprechten Diptam niet wel over een komt. De Griecken noemen dat hedensdaeghs Kalikomitheia.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Den smaeck van dit cruydt en is niet soo scherp als dien van den oprechten Dictamnus: ende daer uyt blijckt, dat hy van den selven in krachten ende ghewelt verwonnen wordt.

HET XIV. KAPITTEL.

Van vals diptam. (Dictamnus alba)

Gedaante.

Vals Dictamnus lijkt enigszins op het echte Dictamnus van bladeren want die zijn ook met een witte of grijze wolligheid bekleed en bedekt. De bloemen, die rondom de steeltjes in sommige wervelvormige ringetjes besloten zijn of er uitkijken zijn bleekpurper van kleur. Het heeft zeer vele steeltjes die geknoopt zijn en ook met een witte wolligheid grijs en ruig. De wortel is dun en houtig en zinkt diep in de aarde en verspreidt vele vezels terzijde uit.

Dit kruid heeft geen of bijster kleine reuk.

Plaats.

Dioscorides schrijft dat dit kruid in zeer vele en verschillend elandstreken te vinden is, nochtans [453] zowel in Hoogduitsland als hier te lande wordt het nergens gezien dan in de hoven daar het gezaaid moet worden en was hier vroeger weinig in de hoven te zien.

Naam.

Naar de gelijkenis die dit kruid met het echt Dictamnus heeft is het met de naam van vals Dictamnus overal bekend geworden, in het Latijn heet het Pseudodictamnus naar het Grieks. Het is in de apotheken onbekend daar niet veel aan gelegen is.

Aard, kracht en werking.

Vals diptam is ook warm en droog van aard, doch veel zwakker van krachten dan het echt Dictamnus.

Het werkt gelijk het echt Dictamnus, zegt Dioscorides, maar veel slapper.

BIJVOEGING

De valse Dictamnus heet in Italië dittamo falso groeit ook in Kreta (met naam cromidosyllo als Bellonius betuigt) en wordt veel onderhouden in de hoven van Italië. De bladeren zijn wel als die van de echte Dictamnus, maar de stelen en ook de bladeren zijn harder, ruiger en witter, de bloemen groeien rondom de stelen als die van de malrove, de bladeren zijn rond en staan met twee tegen twee tegenover elkaar, de bloemen zijn paarsachtig en zijn van smaak de polei wat gelijk, maar niet zo scherp. Sommige geloven dat deze valse Dictamnus van de echte gekomen is als die op vette en gemeste aarde gebracht is zijn aard verliest. Lobel noemt dat Pseudodictamnus floribus verticillatis, in het Engels bastarde dictam. Het groeit ook vanzelf op de berg Negro, schrijft Lobel, gelegen aan Pisa en Livorne en ook op andere plaatsen van Italië omtrent de zee gelegen.

Valse diptam van Matthiolus of Pseudodictamnus Matthioli heeft met de echte diptam geen gelijkenis, Anguillara betoont ook dat die met de echte diptam niet goed overeenkomt. De Grieken noemen dat tegenwoordig kalikomitheia.

Aard, kracht en werking.

De smaak van dit kruid is niet zo scherp als die van de echte Dictamnus en daaruit blijkt dat het van die in krachten en geweld overwonnen wordt.