Castanea

HET XXII. CAPITEL.

Van Castanien.

Gheslachten.

De Castanie-boomen zijn tweederley: den eersten is den Ghemeynen Castanie-boom; ende den anderen heet Ros Castanie-boom.

Ghedaente.

1. Den ghemeyne Castanie-boom is eenen grooten ende hooghen boom, in veele groote tacken verbreyt. Sijnen struyck is dick, ende somtijts soo groot dat dry menschen de selve niet omvatten en konnen. Het hout selve is vast, hardt, ende niet haest bederffelijck. De bladeren zijn groot ende breedt, rouw, oneffen, ende gherimpelt oft ghefronselt, rondom ghelijck een sage gekerft, grooter dan de bijsondere bladeren van den Oker-Notenboom. Tusschen die bladeren, aen d’opperste van de tacken, komt het bloeysel in dunne langhe ende groene kattekens voort; ende daer nae volghen de vruchten oft Castanien, in ronde rouwe ende schier ghelijck Egelen stekende schelpen oft snoesteren besloten ligghende: welcke schalen oft snoesteren splijtende oft van selfs open gaende de Castanien selve vertoonen, te weten als sy rijp zijn. Dese vruchten oft Castanien en zijn niet heel volkomen rondt, maer aen d’een sijde wat plat inghedouwen, ende boven spits oft scherp opgaende, van buyten bedeckt met een seer kaele, effene, harde ende taeye bruynpeersche schelle: het vleesch oft binnenste mergh is hardt ende wit, in een dun velleken ghewonden, ende daer mede van de voorseyde bruyne schelle afghescheyden.

Veranderinghe. Dese boomen krijghen in sommighe landen grooter, sachter ende oock beter, in andere landen kleyner ende onlieffelijcker vruchten.

2. Den anderen Castanie-boom is oock eenen hoogen grooten boom: wiens bladeren in vijven gedeylt zijnde, de bladeren van Vijfvingher-cruydt schijnen te ghelijcken, maer grooter, ende de bladeren van Wonder-boom oft Ricinus beter gelijckende. De vruchten oft Noten van desen boom zijn oock gesloten in harde ende egels-gewijs stekende huyskens, ghelijck de ghemeyne Castanien; maer zijn dicker ende ronder van maecksel.

Plaetse.

1. De Ghemeyne Castanie-boomen groeyen gheerne in lommerachtighe oft schaduwachtige donckere berghachtighe plaetsen: ende sy aerden seer wel in swart ende sacht oft morw landt: dan nae de verscheydentheydt van den gront brengen sy oock grooter oft kleyner vruchten voort, als boven vermaent is.

2. De ander soorte van Castanie-boomen is in Italien vremdt, ende uyt de landen Oostwaerts gelegen, oft uyt Orienten daer ghebroght.

Tijdt.

De Cattekens van de Castanie-boomen met de bladeren komen in den April voort; maer de vruchten oft Castanien worden spader, te weten niet voor den Herfst, volkomen ende rijp.

Naem.

1. Desen boom heet in ’t Griecksch ende in ’t Latijn Castanos, Castanea, ende Nux Castanea; in onse tael Castanie-boom; in ’t Hooghduytsch Kestenbaum ende Kastaniebaum; in ’t Fransoys Chastaignier; in ’t Enghelsch Chestnuts tree.

De vruchten selve heeten hier te lande Castanien; in Hooghduytschlandt Kesten; in ’t Fransoys Chastaigne; in ’t Italiaensch Castagne; in ’t Spaensch Moranes ende Castanas; in ’t Enghelsch Chestnuts; in ’t Beemsch Kastan. In ’t Griecksch heeten sy Castanon, somtijdts oock Dios balanos, Sardiana balanos, Lopima oft Castanion; in ‘t Latijn Castanea, Iovis glans, ende Sardiana glans.

De Groote Castanien heeten in Italien Marroni; ende by sommighe in Vranckrijck ende Nederlandt oock Marons.

2. Den anderen vremden Castanie-boom wordt Castanea equina gheheeten, dat is Peerden Castanien, oft Ros Castanien.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

1. Onse gemeyne Castanien zijn seer droogh, ende wat tsamentreckende van [1276] aerd, anders in warmte ende koudte middelmatighlijck ghestelt: sy hebben nochtans daer eenighe windachtigheydt by: ende daerom sietmen, datse op ’t vier oft in d’asschen gheleydt zijnde, met een ghekraeck oft gheluyt wegh springhen, ten zy datmen haer schelle oft huyt snijdt oft pickt, om die besloten winden, die daer in sijn, ruymte ende doorgangh te gheven

De Castanien zijn de edelste van alle de Eeckelen: ende onder alle de wilde vruchten, seydt Galenus, brenghen sy den lichaeme alleen een redelijck voedtsel by: maer sy sincken seer traeghelijck nae beneden, ende en worden niet lichtelijck verteert; ende ’t voedtsel dat sy gheven is grof ende dick; daer-en-boven soo maecken sy oock winden in ’t lijf; sy maecken den buyck oock hardt, in sonderheydt rouw ghegheten.

Maer de ghesoden oft ghebraden Castanien en zijn soo quaedt oft soo moeyelijck niet om verteeren: sy gaen ghemackelijcker nae beneden, ende maecken min windachtigheden oft opblasinghen in ’t lijf; sy stoppen nochtans oock, ende maecken den buyck hardt, als de rouwe.

Van de rouwe ghedrooghde Castanien, nae dat sy ghestooten, ghepoedert oft tot meel gebroght zijn, magh oock wel broodt ghebacken worden, als sommighe versekeren: maer het is nootsaeckelijck, dat ’t selve broot seer breucksaem ende morselbaer zy, moeyelijck om verteeren, ende bijster traegh nae beneden te sincken. Dan sulcken broodt soude goedt moghen wesen ende behulpelijck de ghene die eenighen buyckloop oft het roodtmelizoen hebben.

2. De vremde Castanien zijn seer goedt om de dempighe ende hoestende Peerden te helpen ende te ghenesen: daerom zijn sy Peerde Castanien oft Ros-Castanien gheheeten.

BIIVOEGHSEL.

In Switzerlandt, Savoyen ende Auvergne sietmen heele bosschen van Castanie-boomen, in koudtachtighe ghewesten; doch in soo koude landen, als dese Noordtsche landen zijn, en aerden sy soo wel niet: want, al is ’t datse in Brabandt omtrent Breda met menighte wassen, ende de eerste Castanien zijn, die hier te lande voor de Fransche oft Spaensche ghegheten worden; nochtans wanneer de winteren wat koudt zijn als ghewoonlijck; dan versterven sy licht; in sonderheydt alsser veel sneeuw valt: want dese boomen konnen lichtelijck vergaen, al zijn sy heel oudt ende dick, soo wanneer het sneeuw te langh op ’t veldt blijft ligghen. Op ’t geberghte van Provence ende Languedock wast een groote soorte, die Marons de Lyon, dat is Lyonsche Castanien, gheheeten wordt. In ’t Latijn heeten dese vruchten meest Nux Castanea, in ’t Griecks Castanicon Caryon. Sy groeyen meer in een iaer dan de Eycken in twee iaeren; ende en worden van de Ruspen oft andere ghewormte niet ghequelt. Men saeytse best met ’t scherp opwaerts; gheintet op haer selven oft Buecken oft Wilghen, sterven sy eer, ende de Castanien zijn stercker van smaeck.

Peerde-Castanien heeten nu ter tijdt in Italien Castagne Cavalline, Castagne di cavallo; in ’t Spaensch Castana de cavallo, Chastagne de cheval in ’t Fransch, Ross Kesten in ’t Hooghduytsch; in Turckijen zijn sy ghemeyner; ende heeten daer Ad castanesi oft At ceestanesi, seydt Clusius, diese te Weenen in den tijdt van twaelf iaeren twee mans lenghden hoogh heeft sien worden, met een struyck soo dick als een menschen dye, haer tacken verre ende wijdt uytspreydende, ende seer gheern in donckere oft schaduwachtighe ende vochte plaetsen groeyende, ende de kouwe seer wel verdraghende. In den Herfst, als de bladeren gheresen zijn, volghen aen ’t uyterste van de tacken ettelijcke knobbelachtighe botten, met vette ende taeye vochtigheydt bespreydt, daer de Vliegen ende Muggen aen blijven steken: de welcke soo den heelen winter door blijven: dan heel vroegh in de Lente doen sy haer op, ende verspreyden haer in bladeren, die meest seven aen een steelken hangen, eerst teer, ende bleeck groen, daer nae aderachtigh, gherimpelt, ende langh, allenghskens breeder wordende, rondom geschaerdt, maer voor spits, aen de bovenste sijde groen, aen d’onderste witachtigh, wat bitter van smaeck: de steelkens, daer dese bladeren op wassen, staen altijdts twee tegen den anderen over, aen beyde sijden van de tacken: welcke tacken iongh zijn groen zijn, maer ouder gheworden, hebben een aschgrauwe schorsse: onder de welcke noch een ander volsappighe groene schorsse schuylt, als aen den Vlier; het hout is als dat van Acer latifolium. Uyt een langh tackskens, ’t welck uyt den schoot van het uyterste bladt van den grooten tack voortkomt, spruyten seer veele bloemen, op langhe steelkens rustende, van vier niet seer groote bladerkens ghemaeckt, wit van verwe: van de welcke de twee bovenste, wat grooter dan d’andere, in ’t midden sommighe violette nae den rooden treckende ronde placken inghedruckt oft gheteeckent hebben, seer fraey om sien. Wt den navel van de bloeme komen veele geele draeykens voort, voor aen goudtverwighe dropkens oft nopkens hebbende. De Vrucht is als die van de ghemeyne Castanie, somtijdts grooter, platter, ende bijnae rondt, boven wat gheknobbelt, met een leerachtighe schorsse bedeckt, boven taneyt, oft bruyn, maer onder, daer sy in haer rouwe schaele vast is, witachtigh, met een placke gheteeckent. Dese schorsse is enckel; ende daer in schuylt gheen wolle oft ander velleken onder: dan het vleesch volght daer korts nae; ’t welck vast ende stijf is, niet soo goedt als dat van de gemeyne Castanien, maer bitterachtigh, in sonderheydt alsse oudt ende droogh is. Dese vruchten schuylen ghemeynlijck elck alleen, somtijdts twee by [1277] een in een schale die van buyten met veele korte stercke doornen beset is, ende in dry steden open gaet oft gaept, als de vrucht rijp is, ghelijck de schilderije van desen boom van Clusius ghegheven ghenoegh betoont.

Castanea Peruana, dat is de Castanie van Peru, die sullen wy hier nae uyt den selven Clusius ende andere beschrijven, midtsgaders de Castanea purgativa, ende noch andere Indische vruchten als Castanien.

Water Castanie, in ’t Latijn Castanea aquatilis, is hier voren by de andere water-cruyden beschreven.

Noch van de krachten.

Nae de leeringe van Dioscorides vermoghen de Castanien al het selve dat de Eeckelen doen, hoe wel datse soeter ende beter van smaeck zijn dan eenighe andere Eeckelachtighe vruchten. Galenus gheeft te kennen, datse tsamentreckende ende droogende zijn als Eeckels, ende warm ende droogh in den eersten graed: andere houdense voor koudt ende droogh in den tweeden: maer haeren soeten smaeck betoont dat sy niet seer koudt en zijn.

De Castanien gheten maecken dempigheydt op de borst: selfs al zijn sy ghebraden oft ghesoden, schaden sy eer de longhersuchtighe menschen; ende maecken pijne in ’t hooft; ende beletten het slapen, ende doen den buyck swillen. Serapio seydt dat de Castanien veel gheten doodelijcke kranckheden veroorsaecken: andere segghen dat de ghene die veel Castanien rouw eten, veele luysen aen hun lijf sullen krijghen, ten zy datse daer wat Lavendel-bloemen nae eten. Dan sy schaden min alsse in heete asschens oft op gloeyende kolen ghebraden zijn, ende niet op de vlamme, ende dan met Peper, Sout oft Suycker gheten worden: iae zijn nut om de galle te bedwinghen; oft met Honigh om de slijmerigheydt van de maghe te doen verminderen. Andere achtense heel onschadelijck, alsmense met wat Boters eet. Om dat sy winden maecken, daerom verwecken sy tot onkuyscheydt. Men maeckt daer in Italien koeckskens van: elders siedtmen daer van pap van met Melck. Men stootse met Olie, Peper, Sout ende sap van Aranie-appelen, eerst onder d’asschen ghebraden ende ghepelt zijnde.

Men moetse afslaen als de snoester beghint te gapen: dan sy en blijven niet over de vijftien daghen goedt, ten zy datse terstondt in den roock oft schaduwe wel ghedrooght worden. Om te weten oft sy goedt zijn, salmense in koudt water worpen; want sincken zy, soo sijnse goedt, swemmense, soo sijnse bedorven.

Van Castanien meel met Honigh vermenght een electuarie oft leckinghe ghemaeckt, is goedt de ghene die bloedt spouwen, ende oock die hoesten.

Water, daer Castanien midtsgaders haer schellen in ghesoden zijn, is oock goet teghen alle vloeden, loopen ende bloedt spouwen.

Dese vrucht is goedt gheten alsmen eenigh vergift ghedroncken heeft, seydt Dioscorides, sonderlinghe ’t ghene dat Ephemeron heet.

Castanien ghedrooght, ende ’t poeder met Gersten-meel ende Azijn vermenght, ghenesen de gheswollen vrouwen borsten, plaesters-gewijs oft paps-ghewijs daer op gheleydt; met Sout ende Honigh ghestooten ende ghemenght, zijn goedt op de beten van de dulle honden. De selve Castanie ghepoedert, ende met poeder van Creften ende met Eppe water inghenomen, doen sonderlinghe wel ende ghemackelijck pissen.

De bruyne effenen schorssen van de Castanien ghesoden ende ghedroncken, stoppen den loop des buycks, ’t roodtmelizoen, ende alle bloedtganghen: men maeckt daer oock een looghe van, bequaem om ’t hayr geel te maecken: de selve ghepoedert, ende met de wortel van Rhaponticum vermenght, van elcks even veel, beneemt het opworpen der maghen, daer den mondt bitter ende waterachtigh af wordt.

De binnenste schelle oft velleken, daer de keest mede ghedeckt is, heeft al de selve kracht van de Eeckelen: ende een half loot swaer van de selve inghenomen, stelpt alle buyckloop ende bloedtloop, iae oock den witten vloet van de vrouwen, sonderlinghen als ’t met veel Yvoir inghenomen wordt.

De afghevallen bladers van den Castanie-boom, opghenomen eer ’t reghent, dienen om de beesten daer op te legghen: sy worden oock goedt mest: ende sy dienen om de culetten te vullen.

De Castanie-boomen hebben hardt hout, ende goedt om latten ende waghens af te maecken daer de Wijngaerden op ligghen, ende de duyghen, reepen, brugghen, goten, stijlen, ende diergelijcke wercken: dan voor brandt oft om daer Kolen van te vergaderen en dienen sy niet.

De asschens van dit hout en dienen gheensins om looghe te maecken, om dat sy het Lijnwater soo vol placken maecken, datmen die nimmermeer uyt krijghen en kan.

De Peerde-Castanien hebben de nature van de Buecken ende Castanie-boom tsamen ghemenght: dan hun keernen blijven in haer snoesters acht oft tien iaer goedt, hunnen smaeck behoudende; sy zijn goedt de Peerden ende andere werckende beesten die bloedt spouwen: maer voor spijse en dienen sy soo wel niet als de Ghemeyne.

HET XXII. KAPITTEL.

Van kastanje. (Castanea sativa, Aesculus hippocastanum)

Geslachten.

De kastanjebomen zijn tweevormig, de eersten is de gewone kastanjeboom en de andere heet ros kastanjeboom.

Gedaante.

1. De gewone kastanjeboom is een grote en hoge boom die in vele grote takken verbreid is. Zijn stam is dik en soms zo groot dat drie mensen die niet omvatten kunnen. Het hout zelf is vast, hard en bederft niet gauw. De bladeren zijn groot en breed, ruw, oneffen en gerimpeld of gefronst en rondom als een zaag gekerfd en groter dan de aparte bladeren van de walnotenboom. Tussen die bladeren en aan het opperste van de takken komt het bloeisel in dunne lange en groene katjes voort en daarna volgen de vruchten of kastanje die in rondte ruwe en vrijwel als egels stekende schelpen of snoesters besloten liggen welke schalen of snoestes splijten of vanzelf opengaan de kastanje zelf vertonen, te weten als ze rijp zijn. Deze vruchten of kastanjes zijn niet heel volkomen rond, maar aan de ene zijde wat plat ingeduwd en boven spits of gaan scherp op en van buiten met een zeer kale, effen, harde en taaie bruinpaarse schil bedekt, het vlees of binnenste merg is hard en wit en in een dun velletje gewonden en daarmee van de voor vermelde bruine schil afgescheiden.

Verandering. Deze bomen krijgen in sommige landen groter, zachter en ook beter, in andere landen kleiner en onlieflijker vruchten.

2. De andere kastanjeboom is ook een hoge grote boom wiens bladeren in vijven gedeeld zijn en op de bladeren van vijfvingerkruid schijnen te lijken, maar groter en lijken beter op de bladeren van wonderboom of Ricinus. De vruchten of noten van deze boom zijn ook gesloten in harde en egelvormig stekende huisjes zoals de gewone kastanjes, maar zijn dikker en ronder van vorm.

Plaats.

1. De gewone kastanjebomen groeien graag in lommerachtige of schaduwachtige donkere bergachtige plaatsen en ze aarden zeer goed in zwart en zacht of murw land, dan naar de verscheidenheid van de grond brengen ze ook groter of kleiner vruchten voort, als boven vermaand is.

2. De andere soort van kastanjebomen is in Italië vreemd en uit de landen Oostelijk gelegen of uit Oriënt daar gebracht.

Tijd.

De katjes van de kastanjebomen met de bladeren komen in april voort, maar de vruchten of kastanjes worden later, te weten niet voor de herfst, volkomen en rijp.

Naam.

1. Deze boom heet in het Grieks en in het Latijn Castanos, Castanea en Nux Castanea, in onze taal castanie-boom, in het Hoogduits Kestenbaum en Kastaniebaum, in het Frans chastaignier, in het Engels chestnuts tree.

De vruchten zelf heten hier te lande castanien, in Hoogduitsland Kesten, in het Frans chastaigne, in het Italiaans castagne, in het Spaans moranes en castanas, in het Engels chestnuts, in het Boheems kastan. In het Grieks heten ze Castanon en soms ook Dios balanos, Sardiana balanos, Lopima of Castanion, in het Latijn Castanea, Jovis glans en Sardiana glans.

De grote kastanjes heten in Italië marroni en bij sommige in Frankrijk en Nederland ook marons.

2. De andere vreemde castanie-boom wordt Castanea equina genoemd, dat is paarden kastanje of ros kastanje.

Aard, kracht en werking.

1. Onze gewone kastanjes zijn zeer droog en wat tezamen trekkend van [1276] aard, anders in warmte en koude middelmatig gesteld, ze hebben nochtans er enige winderigheid bij en daarom ziet men dat als ze op het vuur of in de as gelegd worden met een gekraak of geluid weg springen, tenzij dat men hun schil of huid snijdt of prikt om die besloten winden die daarin zijn ruimte en doorgang te geven

De kastanjes zijn de edelste van alle eikels en onder alle wilde vruchten, zegt Galenus, brengen ze het lichaam alleen een redelijk voedsel bij, maar ze zinken zeer traag naar beneden en worden niet gemakkelijk verteerd en het voedsel dat ze geven is grof en dik en daarboven maken ze ook winden in het lijf en maken de buik ook hard en vooral rouw gegeten.

Maar de gekookte of gebraden kastanjes zijn niet zo slecht of moeilijk om verteren en gaan gemakkelijker naar beneden en maken minder winderigheden of opblazing in het lijf, ze stoppen nochtans ook en maken de buik hard zoals de rouwe.

Van de rouwe gedroogde kastanjes nadat ze gestoten, gepoederd of tot meel gebracht zijn mag ook wel brood gebakken worden, zoals sommige verzekeren, maar het is noodzakelijk dat dit brood zeer breukbaar en vermorzelbaar is en moeilijk om te verteren en bijster traag naar beneden zinkt. Dan zulk brood zou goed mogen wezen en behulpzaam diegene voor die enige buikloop of rode loop hebben.

2. De vreemde kastanjes zijn zeer goed om de dampige en hoestende paarden te helpen en te genezen en daarom zijn ze paarden kastanjes of ros kastanjes genoemd.

BIJVOEGING.

In Zwitserland, Savoye en Auvergne ziet men hele bossen van kastanjebomen in koudachtige gewesten, doch in zulke koude landen zoals deze Noordelijke landen zijn aarden ze niet zo goed, want al is het dat ze in Brabant omtrent Breda met menigte groeien en de eerste kastanjes zijn die hier te lande voor de Franse of Spaanse gegeten worden, nochtans wanneer de winters wat kouder zijn als gewoonlijk dan sterven ze gemakkelijk en vooral als er veel sneeuw valt want deze bomen kunnen gemakkelijk vergaan al zijn ze heel oud en dik wanneer de sneeuw te lang op het veld blijft liggen. Op het gebergte van Provence en Languedock groeit een grote soort die marons de Lyon, dat is Lyonse kastanje, genoemd wordt. In het Latijn heten deze vruchten meest Nux Castanea en in het Grieks Castanicon Caryon. Ze groeien meer in een jaar dan de eiken in twee jaren en worden niet van rupsen of andere gewormte gekweld. Men zaait ze het beste met de punt naar boven en geënt op zichzelf of beuken of wilgen sterven ze eerder en de kastanjes zijn sterker van smaak.

Paardekastanje heten tegenwoordig in Italië castagne cavalline of castagne di cavallo, in het Spaans castana de cavallo en chastagne de cheval in het Frans, Ross Kesten in het Hoogduits, in Turkije zijn ze gewoner en heten daar ad castanesi of at ceestanesi, zegt Clusius, die ze te Wenen in de tijd van twaalf jaar twee mannen lengte hoog heeft zien worden met een stam zo dik als een mensendij die haar takken ver en wijdt uitspreidt en zeer graag in donkere of schaduwachtige en vochtige plaatsen groeit en de koude zeer goed verdraagt. In de herfst als de bladeren gevallen zijn volgen aan het uiterste van de takken ettelijke knobbelachtige knoppen die met vette en taaie vochtigheid besproeid zijn daar de vliegen en muggen aan blijven steken die zo de hele winter door blijven en dan heel vroeg in de lente gaan ze open en verspreiden zich in bladeren die meest zeven aan een steeltje hangen en eerst teer en bleekgroen zijn en daarna aderachtig, gerimpeld en lang en geleidelijk aan breder worden en rondom geschaard, maar voor spits en aan de bovenste zijde groen en aan de onderste witachtig, wat bitter van smaak, de steeltjes daar deze bladeren op groeien staan altijd met twee tegenover elkaar aan beide zijden van de takken welke takken als ze nog jong zijn groen zijn, maar ouder geworden hebben ze een asgrauwe schors waaronder noch een andere vol sappige groene schors schuilt zoals aan de vlier, het hout is als dat van Acer latifolium. Uit een lang takje wat uit de schoot van het uiterste blad van de grote tak voortkomt spruiten zeer vele bloemen die op lange steeltjes rusten en van vier niet zeer grote blaadjes gemaakt zijn, wit van kleur waarvan de twee bovenste wat groter zijn dan de andere die in het midden sommige violette naar het rode trekkende ronde plekken ingedrukt of getekend hebben, zeer fraai om te zien. Uit de navel van de bloem komen vele gele draadjes voort die vooraan goudkleurige drupjes of nopjes hebben. De vrucht is als die van de gewone kastanje en soms groter, platter en bijna rond die boven wat geknobbeld is en met een leerachtige schors bedekt, boven lichtbruin of bruin, maar van onderen daar ze in haar rouwe schaal vast zit is ze witachtig met een plek getekend. Deze schors is enkel en daarin schuilt geen wol of ander velletje onder, dan het vlees volgt er kort op wat vast en stijf is, niet zo goed als dat van de gewone kastanje, maar bitterachtig en vooral als ze oud en droog is. Deze vruchten schuilen gewoonlijk elk alleen en soms twee bijeen [1277] in een schaal die van buiten met vele korte sterke doornen bezet is en in drie plaatsen open gaat of gaapt als de vrucht rijp is net zoals de schilderij van deze boom van Clusius gegeven genoeg betoont.

Castanea Peruana, dat is de kastanje van Peru, die zullen we hierna uit dezelfde Clusius en andere beschrijven met de Castanea purgativa en noch andere Indische vruchten als kastanjes.

Water kastanje, in het Latijn Castanea aquatilis, is hiervoor bij de andere waterkruiden beschreven.

Noch van de krachten.

Naar de lering van Dioscorides kunnen de kastanjes hetzelfde dat de eikels doen hoewel dat ze zoeter en beter van smaak zijn dan enige andere eikelachtige vruchten. Galenus geeft te kennen dat ze tezamen trekkend en drogend zijn als eikels en warm en droog in de eerste graad, andere houden ze voor koud en droog in de tweede, maar haar zoete smaak betoont dat ze niet zeer koud zijn.

De kastanjes gegeten maken benauwdheid op de borst en zelfs al zijn ze gebraden of gekookt schaden ze eerder de longzuchtige mensen en maken pijn in het hoofd en beletten het slapen en laten de buik zwellen. Serapio zegt dat de kastanjes veel gegeten dodelijke ziektes veroorzaken en andere zeggen dat diegene die veel kastanjes rouw eten vele luizen aan hun lijf zullen krijgen tenzij dat ze er wat lavendelbloemen na eten. Dan ze schaden minder als ze in hete as of op gloeiende kolen gebraden zijn en niet op de vlam en dan met peper, zout of suiker gegeten worden, ja zijn nuttig om de gal te bedwingen of met honig om de slijmerigheid van de maag te laten verminderen. Andere achten ze heel onschadelijk als men ze met wat boter eet. Omdat ze winden maken daarom verweken ze tot onkuisheid. Men maakt er in Italie koekjes van en elders kookt men daarvan pap van met melk. Men stoot ze met olie, peper, zout en sap van oranjeappels die eerst onder de as gebraden en gepeld zijn.

Men moet ze er afslaan als de schil begint te gapen, dan ze blijven niet over de vijftien dagen goed tenzij dat ze terstond in de rook of schaduw goed gedroogd worden. Om te weten of ze goed zijn zal men ze in koud water werpen want zinken ze zijn ze goed en zwemmen ze zijn ze bedorven.

Van kastanjemeel met honig vermengt en een electuarie of likking gemaakt is goed diegene die bloed spuwen en ook die hoesten.

Water daar kastanjes met hun schillen in gekookt zijn is ook goed tegen alle vloeden, lopen en bloedspouwen.

Deze vrucht is goed gegeten als men enig vergif gedronken heeft, zegt Dioscorides, en vooral diegene dat Ephemeron heet.

Kastanjes gedroogd en het poeder met gerstemeel en azijn vermengt genezen de gezwollen vrouwenborsten, pleister of papvormig er op gelegd en met zout en honig gestoten en gemengd zijn goed op de beten van de dolle honden. Die kastanje gepoederd en met poeder van kreeften en met eppe water ingenomen laten bijzonder goed en gemakkelijk plassen.

De bruine effen schorsen van kastanjes gekookt en gedronken stoppen de loop van de buik, rode loop en alle bloedgangen, men maakt er ook een loog van die geschikt is om het haar geel te maken en dezelfde gepoederd en met de wortel van Rheum vermengt en van elk evenveel beneemt het opwerpen van de maag daar de mond bitter en waterachtig van wordt.

De binnenste schil of velletje daar de kern mee bedekt is heeft dezelfde kracht van de eikels en een half lood zwaar er van ingenomen stelpt alle buikloop en bloedloop, ja ook de witte vloed van de vrouwen en vooral als het met veel ivoor ingenomen wordt.

De afgevallen bladeren van de kastanjeboom, opgenomen eer het regent dienen om de beesten er op te leggen en ze worden ook goede mest en dienen om de kussens te vullen.

De kastanjebomen hebben hard hout en goed om latten en wagens van te maken daar de wijngaarden op liggen en de duigen, repen, bruggen, goten, stijlen en diergelijke werken, dan voor brand of om er kolen van te maken dienen ze niet.

De as van dit hout dient geenszins om loog te maken omdat ze het linnenwater zo vol plekken maken dat men die er nimmermeer uit krijgen kan.

De paardekastanjes hebben de natuur van de beuken en kastanjeboom tezamen gemengd, dan hun kernen blijven in hun schillen acht of tien jaar goed hun smaak behouden en ze zijn goed voor de paarden en andere werkende beesten die bloed spouwen, maar voor spijs dienen ze niet zo goed als de gewone.