Ocimum

HET XI. CAPITEL.

Van Ocimum oft Basilicom.

Gheslachten.

De Tamme soorten van Basilicom zijn tweederhande, ende over al ghenoeghsaem bekent; te weten de Groote, met haer mede-soorte, ende de Kleyne: behalven dese isser noch een derde Aldergrootste soorte, van Matthiolus voortghebroght ende beschreven.

Ghedaente.

1.2, Beyde de soorten van Tamme Basilicom zijn struyckachtigh, ende seer ghetackt, van den anderen nerghens dan in de grootte alleen verschillende, omtrent een spanne oft eenen voet hoogh opschietende, hebbende ronde steelen, in veele sijd-tackskens ghedeylt. De Groote heeft breede bladeren, om de kanten een weynighsken gheschaert oft ghekerft, ende de bladeren van Mercuriael oft Binghel-cruydt van grootte ende gedaente schier ghelijck: de Kleyne heeft kleyner bladeren: dan beyde zijn blinckende ende bleeck-groen van verwe. De bloemkens zijn kleyn, wit, oft donckerachtigh purpur oft lijfverwigh bruyn van verwe: het saedt is kleyn ende swartachtigh: de wortelen zijn langhworpigh, hard, niet sonder aenhanghende veselinghen.

Den reuck van beyde dese cruyden is eenderhande; uytghesondert alleen, datter een mede-soorte van de Groote ghevonden wordt, die van reuck eenen Citroen-appel schijnt te gelijcken, die daer van oock haeren naem voert.

3. De Aldergrootste soorte van Basilicom gaet in grootte van bladeren den Amaranthus oft de Flouweelbloemen by nae te boven; ghemerckt dat die seer langh, breedt ende dick zijn, de bladeren van den Citroen-boom ghelijckende.

Plaetse.

Basilicom wordt in de hoven ghesaeyt ende in aerde potten onderhouden: ende komt op seer korten tijdt voort, soo Theophrastus schrijft. Als dit Basilicom seer ter sonnen staet, verandert sijnen aerd ende sijn oudt wesen, ende het wordt in Serpyllum verandert, gelijck den selven Theophrastus betuyght, ende dat alleen door dien dat het gheweldighlijck, verdort ende verdrooght [448] zijnde, kleyner bladeren krijght, ende krachtigher van reuck wordt.

Tijdt.

Dit cruydt bloeyt in Braeckmaendt ende Hoymaendt, ende dat vervolghens ende seer langhen tijdt, naementlijck van onder af beghinnende te bloeyen, ende soo tot boven toe voortgaende.

Naem.

De Griecken hebben dese cruyden Ocimum gheheeten: sommighe van hun noemense oock Ozimon; de Latijnen Ocimum. Sy verschillen van het Ocimum, ’t welck wy in de beschrijvinge van het Koren een soorte van haver oft voeder toonen sullen te wesen; ende daerom heeftmen dat cruydt Ocymum met de letter ypsilon gheschreven; hoe wel dat sommighe dese welrieckende cruyden die wy nu beschrijven oock Ocymum hebben in ’t schrijven ghenoemt. De Griecken die onlanghs gheschreven hebben, noemense Basilicon, dat is in ’t Latijn Regium, ende in onse taele Koninghlijck cruydt. Daer van zijn de naemen gekomen die in de Apoteken ghebruyckt worden; te weten Basilicum; ende den Nederduytschen, te weten Basilicom; ende voorts oock den Hooghduytschen naem Basiligen; den Franschen Basilic; den Enghelschen Basill; den Behemschen Bazalika; den Italiaenschen Basilico; dan de Spaegniaerts noemense Albahaca.

1. Alle dese voorseyde naemen worden de eerste soorte ghemeynlijck toegheeyghent: die wy tot onderschil van ’t ander Ocimum maius, dat is Groot Basilicom noemen.

De mede-soorte van dit cruydt heet by sommighe Ocimum citratum, dat is, Basilicom met reuck van Citroen.

2. De tweede oft Kleynste soorte van Basilicom is van ons Ocimum minus gheheeten, dat is Kleyn Basilicom; in ’t Italiaensche Basilico gentile, als ofmen seyde Edelen Basilicon; in ’t Spaensch Albahaquilla; dan sommighe noemense in ’t Latijn oock Basilicon Gariophyllatum, dat is Basilicom met reuck van Gyroffels-naghelen.

3. De derde soorte noemt Matthiolus Ocimum tertium maximum, dat is, Derde oft Allergrootste Basilicom.

Aerd.

Basilicom, nae het schrijven van Galenus, is wel te rekenen onder die dinghen die in den tweeden graed verwarmen, maer daer is eenighe overvloedende oft van buyten opkomende vochtigheydt by; door de welcke dat niet bequaem en is om in het lichaem te nemen; maer van buyten ghebruyckt ende opgheleydt zijnde, is nut om te verteeren ende te verdouwen, als verdeylende ende rijpmaeckende van aerd.

Kracht ende Werckinghe.

Basilicon, seght Dioscorides, veel ghegeten, maeckt den buyck weeck, ende maeckt de winden gaende, verweckt de pisse, doet het melck voortkomen.

’T selve van buyten opgheleyt met fijn meel van Gerst oft polenta oft Gersten mout, ende olie van Roosen ende edick vermenght, gheneest de heete gheswillen oft ontstekinghen; ende is seer nut om de wonden, die van het steken van den Zee-Draeck ende Scorpioen ghekomen zijn, te ghenesen.

Met dicken swarten wijn oft Malveseye, oft eyghentlijck wijn van het eylandt Chios, oft oock wel alleen, op de ooghen geleydt, verdrijft de smerte ende pijne daer van.

Het sap van Basilicom suyvert de ooghen, ende verdrijft de schemelinghen der selver, ende verklaert de duysterheyt van ’t ghesichte, ende verdrooght het loopen van de ooghen, ende de sinckinghen oft catarrhen die van den hoofde daer op vallen, dickwijls daer in ghedruypt.

Saedt van Basilicom inghedroncken, is goet den ghenen die swart ende swaer bloet (atra bilis in ’t Latijn geheeten) vergaderen; oock de anborstige oft die engh van borste zijn; ende de ghene die niet gemackelijck pissen en konnen.

Alsmen dit selve saedt door de neusgaten optreckt, dan doet het dickwijls niesen: dat doet het cruydt selve oock, dat is, de bladeren daer van. Dan met moet de ooghen toe-sluyten, alsmen sal gaen niesen, eer ons het niesen overvalt.

De Mooren, oft die van Afrijcken versekeren, dat de ghene die van Scorpioenen ghesteken zijnde dit cruydt eten, gheen smerte daer van en ghevoelen.

De Medicijns van dese nieuwe tijden, onder de welcke Simeon Zethy oock een is, segghen dat het Basilicom door sijnen reuck het herte ende het hooft seer sterckt; ende dat het saedt daer van de hertkloppinge ende andere ghebreken van ’t herte ende van de maghe ghenesen kan; ende alle droefheydt des ghemoets doet verdwijnen, die van [449] swart ende swaer bloedt ghekomen is; ende daer door de vrolijckheydt ende blijdschap veroorsaecken kan.

Hindernisse.

Men vinter sommighe die het Basilicon schouwen, ende hun wel wachten van ’t selve te ghebruycken; om dat het gheknauwt, ende dan in de Sonne gheleydt zijnde, sommighe wormkens pleegh voorts te brenghen.

Dioscorides schrijft oock, dat ’t selve cruydt te veel oft te dickwijls ghegeten zijnde, het ghesicht bot ende duyster maeckt, ende veel winden in ’t lijf verweckt: ende bovendien traeghelijck verdouwt oft verteert wordt.

Galenus, als voorseyt is, schrijft, dat het niet bequaem en is om van binnen in ’t lichaem ghebruyckt te worden, door de onverdouwelijcke van buyten by-komende vochtigheyt, die daer in ghevonden wordt.

BIIVOEGHSEL.

Basilicom wordt van sommighe op ’t Griecks niet Ocimon, maer Ozimon geheeten, als ofmen seyde Welrieckende-cruydt. Want de twee ghemeynste gheslachten van Basilicom hebben eenen lieffelijcken ende aenghenaemen reuck, de Edele Marioleyne in sterckheyt oft swarigheyt van reuck te boven gaende. In Grieckenlandt wordt dat nu Vasilico gheheeten. Sommighe noemen dese cruyden in ’t Latijn Ocimum garyophyllatum; in ’t Italiaensch Unichella; in ‘t Hooghduytsch Basilgram. De alderbest rieckende soorte van dit cruydt is van Lobel Basilicon Troglodyticon ghenoemt, die in ’t wildt is groeyende. De bloemkens van dese groeyen tros-gewijs uyt huyskens rondom den steel; nae de welcke kleyn swartachtigh saedt volght, dat van den Thlaspi eenighsins ghelijckende.

Basilicon met reuck van Citroen, van Dodoneus hier oock vermaent, heeft eenen lieffelijcken reuck, ende is ‘t herte aengenaemer: de welcke ghemeynlijck in ’t Latijn Ocimum medium citratum gheheeten wordt, om datse den reuck heeft van de Citroen-schelle, ende niet (als sommighe t’onrecht segghen) om de ghedaente van ’t bladt van den Citroen-boom. Grof Basilicom met reuck van Citroen, in ’t Latijn Ocimum maximum caryophyllatum ac citratum, wordt alderminst ghevonden in Nederlandt, ende groeyt meest in heete landen: waer af de bladers (iae de heele plante) viermael grooter zijn, welrieckende, als hebbende eenen ghemenghden reuck van de Citroen-schelle ende den Gyroffels-naghel; maer van saedt (ende oock andersins) niet van den anderen verschillende.

Ghemeyn oft Slechtste Basilicon treckt wat nae den reuck van Confilie de greyn oft Melisse.

Het Edel Basilicom heet Ocimum minimum garyophyllatum: ende heeft somtijdts ghekronckelde bladeren ende rond in een ghekrolt; ’t welck in een ghelas met eenen enghen halse ghedaen, daer water in is, groen ende groeyende blijft.

Indiaensche Basilicum, in ’t Latijn Ocimum Indicum, van Clusius beschreven, is van saedt voortghekomen, ’t welck uyt Italien hier te lande ghesonden was. Het wordt eenen voet hoogh, oft hooger, met eenen vierkanten steel, die ghemeynlijck doncker peersch oft by nae swartachtigh van verwe is, somtijdts uyt den groenen by nae peersachtigh, in meer verscheyden altijdt recht teghen den anderen overstaende sijd-tacken verdeylt: aen elck knoopken oft knieken staen teghen over malkanderen groote bladeren, twee duymbreedden breedt, oft breeder, dry duymbreedden langh, elck op een langh voetken staende, rondom diep ghesneden, ende gheschaert, vet, ghelijfvigh ende volsappigh, meestendeel uyt den swarten peersachtigh, somtijdts met peersche placken veel oft luttel, groot oft kleyn gheteeckent: het opperste van den steel eyndight in een adere van de bloemen, die omtrent een palme langh is, uyt den swarten peersachtigh: welcke bloemen kroons ghewijs om de steelen wassen, te weten uyt den schoot van de kleyne bladerkens aen beyde sijden dry by een, van verwe (als sy open zijn) wit met peersche vlecken: het saedt steeckt in huyskens, dat van de andere soorten van Basilicom gelijck, swart, rond, dickachtigh. De wortel is in der aerden met veele hayrs-ghewijse veselinghen vast. Dit is een fraey ghewas, in alle sijn deelen swaer van reuck, als de andere soorten van Basilicon, ende vergaet oock des winters als de andere pleghen te vergaen. Het bloeyt met de andere gheslachten van Basilicon. Men soude dit ghewas Basilicum crispum moghen noemen, om dat de bladeren daer van by nae ghekrolt zijn, ghekertelt, ende by nae blauw van verwe.

Garcias ab Orta schrijft, dat in Oost-Indien een cruydt is dat Mangiriquam heet: daer het Nil oft Indische blauw van ghemaeckt wordt: ’t welck sommighe voor een soorte van Basilicon houden; midts dat de Portugisen allerhande Basilicom Mangiriquam noemen, als Clusius betuyght.

Egyptische Basilicom wordt in de hoven van Egypten drijmael grooter dan de onse, seydt Bellonius; ende daer wordt het veel in de spijse ghebruyckt. ‘Tselve tuyght Prosper Alpinus oock, segghende, dat het vijf voeten hoogh wordt, ende hoogher, met langher bladeren dan het hierlandtsche Basilicom heeft, dunner, met rood doorloopen, seer krachtighen reuck van haer spreydende, ende daer in den onse verre te boven gaende: waerom hy aldaer oock Rihau oft Rihan (als Rieckende-cruydt) gheheeten wordt. Doch de Egyptenaers weten dat weynigh te ghebruycken, anders dan in de spijse.

Sommighe willen segghen datter noch veele andere soorten van Basilicom zijn; maer die zijn ons noch onbekent.

Oeffeninghe ende eyghentheydt van Basilicom. Basilicom noch versch zijnde sal een flesch vol water ghehouden, zijnde niet alleen bloeyen, maer oock rijp saedt krijghen. Voorts soo is het te weten, dat in heete landen onder de teylen daer Basilicom in onderhouden wordt, de Scorpioenen dickwijls pleghen ghevonden te worden. Het wordt in April ende Mey in vette aerde ghesaeyt, ende spruyt terstont uyt, is ’t dat korts nae dat het ghesaeyt is met lauw water besproeyt wordt.

Het magh oock wel in den Herfst ghesaeyt worden; ende ’t saedt begheert wel in den azijn; een weynigh te ligghen; ende is ’t dat daer mede besproeyt wordt, hoe luttel dat het zy, ’t sal ghelijck een boomken sijn tacken uytworpen. Is ’t dat in drooghe aerde, die wel ter Sonnen staet, ghesaeyt wordt, ’t sal terstont in Quendel oft ’t Kersse veranderen. Soo haest als ’t ghesaeyt is, moetmen een rolle over de aerde rollen, om die vast te maecken: want is ’t dat d’aerde los blijft, ’t saedt soude haest moghen bederven. Men moet het op den middagh besproeyen, anders als alle andere cruyden, die ‘smorghens oft ‘savonts willen besproeyt zijn. Om dit cruydt te doen groot worden, moet het met de vinghers dickwijls gesuyvert zijn, ende met gheen messen oft ijser. Men seydt van de Basilicom, dat het veel grooter ende schooner groeyt als ’t met vervloeckinge ende spijtighe woorden ghesaeyt wordt. Het moet alle iaer op een nieuw ghesaeyt worden: want het vergaet des winters.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

De oude ende nieuwe Cruydt-beschrijvers spreken verscheydentlijck van den aerd van dit cruydt. Sommighe segghen, dat het de maghe schadelijck is; sommighe andere, dat het de selve nut is: eenighe segghen, dat het teghen de steken van de Scorpioenen goet is; andere schrijven, dat den genen die op dien dagh dat hy Basilicom inghenomen heeft van den Scorpioenen ghesteken wordt, van dien steke sterven sal.

Plinius schrijft, dat Basilicom inghenomen der maghen seer goet ende bequaem is ende dat sy met azijn ghedroncken de winden verdrijft, ende dat rispemen ende opworpen der maghen stilt, ende de pisse verweckt, ende midts dien goedt is den watersuchtighen, ende die de geelsucht hebben.

Met wijn inghenomen gheneest sy den verouderden hoest.

Basilicom met azijn ghewreven ende voor de neuse ghehouden, brenght de ghene die in onmacht ghevallen zijn, wederom tot hun selven.

Basilicom ghemenght met naebier, azijn ende olie van Roosen, is seer goedt gheleydt op heete gheswillen van de longher.

’T gene dat Plinius ende meer andere van het Basilicom schrijven (te weten dat het in de sonne gheleydt zijnde, nae dat het gheknauwt is, wormen voortbrenght) dat ontkent ende loochent Galenus sterckelijck. Dan den selven Galenus schrijft, dat Basilicom van buyten opgheleydt, seer goedt is om te rijpen ende te verteeren.

Chrysippus versekert, (als Plinius schrijft) dat Basilicom dulheydt maeckt, ende de slaepsieckte Lethargus ghenoemt, ende oock ettelijcke ghebreken van de lever veroorsaeckt: waerom dat de Geyten ’t selve cruydt oock niet en willen eten. Sommighe schrijvers van dese tijden loochenen dat selve.

Het saedt van Basilicom in wijn eenen dagh langh te weycke ghestelt, gheeft een witte slijmerigheydt oft gomme van sich: die seer goet is voor de borst, ende gheneest de wratten oft gheswillen die aen de borst komen, ende de kloven oft scheuren die aen de tonghe komen.

Alsmen den rugh-graedt ende de palmen van de handen, ende de planten van de voeten met sap van Edel Basilicom strijckt, dat is seer nut om den kouden aenstoot van de kortsen te beletten.

De ghene die onderhavigh zijn van hooftsweer moeten hun wachten van den reuck van Basilicom.

De meeste kracht die dit cruydt soude moghen hebben is, dat een vrouwe die in arbeyt gaet, hebbende een wortel van dit cruydt, met de pluyme van een swaluwe in haer handt, terstont sonder pijne sal baren: immers als sommighe ghelooven oft ons willen doen ghelooven.

Veele menschen ghebruycken Basilicom voor een toespijse, ’t selfde op de tafel brenghende, bereydt met olie ende Pekel oft Garum.

In Italien pleeghmen den Basilicom met den most oft nieuwen wijn te sieden: ende daer door krijght dien wijn eenen seer lieffelijcken reuck ende smaeck.

HET XI. KAPITTEL.

Van Ocimum oft basilicum. (Ocimum basilicum)

Geslachten.

De tamme soorten van basilicum zijn tweevormig en overal voldoende bekend, te weten de grote met zijn medesoort en de kleine en behalve deze is er noch een derde allergrootste soort die van Matthiolus voortgebracht en beschreven is.

Gedaante.

1.2, Beide soorten van tamme basilicum zijn struikachtig en zeer getakt en verschillen van elkaar nergens in dan in de grootte alleen en wordt omtrent een zeventien of dertig cm hoog en heeft ronde stelen die in vele zijtakjes gedeeld is. De grote heeft brede bladeren die om de kanten wat geschaard of gekerfd zijn en de bladeren van mercuriaal of bingelkruid van grootte en gedaante vrijwel gelijk, de kleine heeft kleiner bladeren, dan beide zijn blinkend en bleekgroen van kleur. De bloempjes zijn klein en wit of donkerachtig purper of vleeskleurig bruin van kleur en het zaad is klein en zwartachtig, de wortels zijn langwerpig en hard, niet zonder aanhangende vezels.

De reuk van beide deze kruiden is hetzelfde uitgezonderd alleen dat er een medesoort van de grote gevonden wordt die van reuk op een citroenappel schijnt te lijken en daarvan ook zijn naam voert.

3. De allergrootste soort van Basilicum gaat in grootte van bladeren de Amaranthus of de fluweelbloemen bijna te boven gemerkt dat die zeer lang, breed en dik zijn en op de bladeren van de citroenboom lijken.

Plaats.

Basilicum wordt in de hoven gezaaid en in aarden potten onderhouden en komt op zeer korte tijd voort, zo Theophrastus schrijft. Als dit Basilicum zeer in de zon staat verandert zijn aard en zijn oude wezen en het wordt in Serpyllum veranderd zoals dezelfde Theophrastus betuigt en dat alleen doordat als het verdord en verdroogd is [448] geweldig kleine bladeren krijgt en krachtiger van reuk wordt.

Tijd.

Dit kruid bloeit in juni en juli en dat vervolgens een zeer lange tijd, namelijk het begint van onderaan af en gaat zo naar boven voort.

Naam.

De Grieken hebben deze kruiden Ocimum genoemd en sommige van hun noemen het ook Ozimon, de Latijnen Ocimum. Ze verschillen van het Ocimum wat we in de beschrijving van het koren een soort van haver of voeder aantonen te zullen wezen en daarom heeft men dat kruid Ocymum met de letter ypsilon geschreven, hoewel dat sommige deze welriekende kruiden die we nu beschrijven ook Ocymum in het schrijven hebben genoemd. De Grieken die onlangs geschreven hebben noemen het Basilicon en dat is in het Latijn Regium en in onze taal koninklijk kruid. Daarvan zijn de namen gekomen die in de apotheken gebruikt worden, te weten Basilicum en de Nederduitse, te weten basilicum en voorts ook de Hoogduitse naam Basiligen, de Franse basilic, de Engelse basill, de Boheemse bazalika, de Italiaanse basilico, dan de Spanjaarden noemen het albahaca.

1. Al deze voor vermelde namen worden de eerste soort gewoonlijk toegeëigend die we tot onderscheid van het ander Ocimum majus, dat is groot basilicom noemen.

(Ocimum basilicum var. citratum of Ocimum citratum) De medesoort van dit kruid heet bij sommige Ocimum citratum, dat is basilicom met reuk van citroen.

(Ocimum basilicum) 2. De tweede of kleinste soort van basilicum is van ons Ocimum minus genoemd, dat is klein basilicom, in het Italiaans basilico gentile, als of men zei edele basilicum, in het Spaans albahaquillam dan sommige noemen ze in het Latijn ook Basilicon Gariophyllatum, dat is basilicum met reuk van kruidnagels.

(Ocimum gratissimum) 3. De derde soort noemt Matthiolus Ocimum tertium maximum, dat is derde of allergrootste basilicum.

Aard.

Basilicum is naar het schrijven van Galenus wel te rekenen onder die dingen die in de tweede graad verwarmen, maar er is enige overvloeiende of van buiten opkomende vochtigheid bij waardoor dat het niet geschikt is om in het lichaam te nemen, maar van buiten gebruikt en opgelegd is het nuttig om te verteren en te verdouwen omdat het verdelend en rijp makend van aard is.

Kracht en werking.

Basilicum, zegt Dioscorides, veel gegeten maakt de buik week en maakt de winden gaande, verwekt de plas en laat het melk voortkomen.

Hetzelfde van buiten opgelegd met fijne meel van gerst of polenta of gerstemout en olie van rozen en azijn vermengt geneest de hete gezwellen of ontstekingen en is zeer nuttig om de wonden die van het steken van de zeedraak en schorpioen gekomen zijn te genezen.

Met dikke zwarte wijn of malvezei of eigenlijk wijn van het eiland Chios of ook wel alleen op de ogen gelegd verdrijft de smart en pijn er van.

Het sap van basilicum zuivert de ogen en verdrijft de schemering er van en verheldert de duisterheid van het gezicht en verdroogt het lopen van de ogen en de zinkingen of katarren die van het hoofd daarop vallen, dikwijls er in gedruppeld.

Zaad van basilicum gedronken is goed diegene die zwart en zwaar bloed (atra bilis in het Latijn genoemd) verzamelen en ook de benauwde of die eng van borst zijn en diegene die niet gemakkelijk plassen kunnen.

Als men dit zaad door de neusgaten optrekt dan laat het dikwijls niezen en dat doet het kruid zelf ook, dat zijn de bladeren er van. Dan met moet de ogen sluiten als men zal gaan niezen eer ons het niezen overvalt.

De Moren of die van Afrika verzekeren dat diegene die van schorpioenen gestoken zijn en dit kruid eten geen smart er van voelen.

De dokters van deze nieuwe tijden waaronder Simeon Seth ook een is zeggen dat het basilicum door zijn reuk het hart en het hoofd zeer versterkt en dat het zaad daarvan de hartklopping en andere gebreken van het hart en van de maag genezen kan en alle droefheid van het gemoed laat verdwijnen die van [449] zwart en zwaar bloed gekomen is en daardoor vrolijkheid en blijdschap veroorzaken kan.

Hindernis.

Men vindt er sommige die het basilicum schuwen en zich wel wachten om het te gebruiken omdat als het gekauwd en dan in de zon gelegd is sommige wormpjes plag voort te brengen.

Dioscorides schrijft ook dat als het kruid te veel of te dikwijls gegeten is het gezicht bot en duister maakt en veel winden in het lijf verwekt en bovendien traag verduwd of verteerd wordt.

Galenus, als gezegd is, schrijft dat het niet geschikt is om van binnen in het lichaam te gebruiken door de onverteerbare en van buiten bijkomende vochtigheid die er in gevonden wordt.

BIJVOEGING.

Basilicum wordt van sommige op het Grieks niet Ocimon, maar Ozimon genoemd als of men welriekend kruid zei. Want de twee gewoonste geslachten van basilicum hebben een lieflijke en aangename reuk die de edele marjolein in sterkte of zwarigheid van reuk te boven gaat. In Griekenland wordt dat nu Vasilico genoemd. Sommige noemen deze kruiden in het Latijn Ocimum garyophyllatum, in het Italiaans unichella, in het Hoogduits Basilgram. De allerbest ruikende soort van dit kruid is van Lobel Basilicon Troglodyticon genoemd die in het wild groeit. De bloempjes hiervan groeien trosvormig uit huisjes rondom de steel waarna klein zwartachtig zaad volgt dat enigszins op dat van de Thlaspi lijkt.

Basilicum met reuk van citroen is van Dodonaeus hier ook vermaand en heeft een lieflijke reuk en is het hart aangenamer die gewoonlijk in het Latijn Ocimum medium citratum genoemd wordt omdat ze de reuk heeft van de citroenschil en niet (als sommige te onrecht zeggen) om de gedaante van het blad van de citroenboom. Grof Basilicum met reuk van citroen, in het Latijn Ocimum maximum caryophyllatum ac citratum, wordt allerminst gevonden in Nederland en groeit meest in hete landen waarvan de bladeren (ja de hele plant) viermaal groter zijn en welriekend en heeft een gemengde reuk van de citroenschil en kruidnagels, maar van zaad (en ook anderszins) verschilt het niet van de andere.

Gewoon of slechtste basilicum trekt wat naar de reuk van citroenkruid of Melisse.

Het edel basilicum heet Ocimum minimum garyophyllatum en heeft soms gekronkelde bladeren en rond ineen gekruld wat in een glas met een enge hals gedaan daar water in is groen en groeien blijft.

(Ocimum filamentosum) Indisch Basilicum, in het Latijn Ocimum Indicum, van Clusius beschreven is van zaad voortgekomen wat uit Italië hier te lande gezonden was. Het wordt dertig cm hoog of hoger met een vierkante steel die gewoonlijk donker paars of bijna zwartachtig van kleur is en soms uit het groene bijna paarsachtig en is in meer verschillende altijd recht tegenover elkaar zijtakken verdeeld en aan elk knoopje of knietje staan tegenover elkaar grote bladeren van twee duimbreed breed of breder en drie duimbreed lang die elk op een lang voetje staan en rondom diep gesneden en geschaard, vet en stevig en volsappig en meestal uit het zwarte paarsachtig en soms met paarse plekken veel of weinig, groot of klein getekend, het opperste van de steel eindigt in een aar van bloemen die omtrent een tien cm lang is en uit het zwarte paarsachtig welke bloemen kroonvormig om de stelen groeien, te weten uit de schoot van de kleine bladertjes aan beide zijden drie bijeen en van kleur (als ze open zijn) wit met paarse vlekken, het zaad steekt in huisjes dat van de andere soorten van basilicum gelijk en is zwart, rond en dikachtig. De wortel is in de aarde met vele haarvormige vezels vast. Dit is een fraai gewas en in al zijn delen zwaar van reuk zoals de andere soorten van Basilicum en vergaat ook ‘s winters als de andere plegen te vergaan. Het bloeit met de andere geslachten van basilicum. Men zou dit gewas Basilicum crispum mogen noemen omdat de bladeren daarvan bijna gekruld zijn, gekarteld en bijna blauw van kleur.

(Indigo nil) Garcias ab Orta schrijft dat er in Oost-Indië een kruid is dat mangiriquam heet daar het Nil of Indische blauw van gemaakt wordt wat sommige voor een soort van basilicum houden omdat de Portugezen allerhande basilicum mangiriquam noemen, als Clusius betuigt.

Egyptische basilicum wordt in de hoven van Egypte driemaal groter dan de onze zegt Bellonius en daar wordt het veel in de spijs gebruikt. Hetzelfde betuigt Prosper Alpinus ook en zegt dat het honderd vijftig cm hoog wordt en hoger met langere bladeren dan het inlandse basilicum heeft, dunner en met rood doorlopen en zeer krachtige reuk van zich verspreidt en daarin de onze ver te boven gaat waarom het aldaar ook rihau of rihan (als riekend kruid) genoemd wordt. Doch de Egyptenaars weten dat weinig te gebruiken en niets anders dan in de spijs.

Sommige willen zeggen dat er noch vele andere soorten van basilicum zijn, maar die zijn ons noch onbekend.

Teelt en eigenschap van basilicum. Basilicum die noch vers is en in een fles vol water gehouden zal niet alleen bloeien, maar ook rijp zaad krijgen. Voorts zo is het te weten dat in hete landen onder de teilen daar basilicum in onderhouden wordt de schorpioenen dikwijls gevonden plegen te worden. Het wordt in april en mei in vette aarde gezaaid en spruit terstond uit is het dat er kort nadat het gezaaid is met lauw water besproeid wordt.

Het mag ook wel in de herfst gezaaid worden en het zaad begeert wel wat azijn te liggen en als het daarmee besproeid wordt en hoe weinig dat het is, het zal als een boompje zijn takken uitwerpen. Is het dat in droge aarde die goed in de zon staat gezaaid wordt, het zal terstond in tijm of kers veranderen. Zo gauw als het gezaaid is moet men een rol over de aarde rollen om die vast te maken, want zou de aarde los blijven dan zou het zaad gauw kunnen bederven. Men moet het op de middag besproeien, anders dan alle andere kruiden die ‘s morgens of ‘s avonds besproeid willen worden. Om dit kruid groot te laten worden moet het met de vingers dikwijls gezuiverd worden en niet met messen of ijzer. Men zegt van de basilicum dat het veel groter en mooier groeit als het met vervloeking en spijtige woorden gezaaid wordt. Het moet elk jaar opnieuw gezaaid worden want het vergaat ‘s winters.

Aard, kracht en werking.

De oude en nieuwe kruidbeschrijvers spreken verschillend van de aard van dit kruid. Sommige zeggen dat het de maag schadelijk is en sommige andere dat het die nuttig is en enige zeggen dat het tegen de steken van de schorpioenen goed is en andere schrijven dat diegene die op die dag dat hij basilicum ingenomen heeft van de schorpioenen gestoken wordt en van die steek sterven zal.

Plinius schrijft dat basilicum ingenomen voor de maag zeer goed en geschikt is en dat ze met azijn gedronken de winden verdrijft en dat oprispen en opwerpen van de maag stilt en de plas verwekt en daardoor goed is de waterzuchtige en die de geelzucht hebben.

Met wijn ingenomen geneest ze de verouderde hoest.

Basilicum met azijn gewreven en voor de neus gehouden brengt diegene die in onmacht gevallen zijn wederom tot zichzelf

Basilicum met nabier, azijn en olie van rozen gemengd is zeer goed gelegd op hete gezwellen van de longen.

Hetgeen dat Plinius en meer andere van het basilicum schrijven (te weten dat als het in de zon gelegd wordt nadat het gekauwd is wormen voortbrengt) dat ontkent en loochent Galenus sterk. Dan dezelfde Galenus schrijft dat basilicum van buiten opgelegd zeer goed is om te rijpen en te verteren.

Chrysippus verzekert (als Plinius schrijft) dat basilicum dolheid maakt en de slaapziekte die Lethargie genoemd wordt en ook ettelijke gebreken van de lever veroorzaakt waarom de geiten het kruid ook niet willen eten. Sommige schrijvers van deze tijden loochenen dat.

Het zaad van basilicum in wijn een dag lang te weken gesteld geeft een witte slijmerigheid of gom van zich die zeer goed is voor de borst en geneest de wratten of gezwellen die aan de borst komen en de kloven of scheuren die aan de tong komen.

Als men de ruggraad en de palmen van de handen en de planten van de voeten met sap van edel basilicum bestrijkt is dat zeer nuttig om de koude aanstoot van de koortsen te beletten.

Diegene die onderhavig zijn van hoofdpijn moeten zich wachten van de reuk van basilicum.

De meeste kracht die dit kruid zou mogen hebben is dat een vrouw die in arbeid gaat en een wortel van dit kruid heeft met de pluimen van een zwaluw in haar hand terstond zonder pijn zal baren, immers als sommige geloven of ons willen laten geloven.

Vele mensen gebruiken basilicum voor een toespijs en brengen dat op tafel bereidt met olie en pekel of vissaus.

In Italië plag men basilicum met most of nieuwe wijn te koken en daardoor krijgt die wijn een zeer lieflijke reuk en smaak.