Humulus

HET XXI. CAPITEL.

Van Hoppe-cruydt.

Ghedaente.

Hoppe-cruydt windt ende vlecht sich selven om de stocken, staken ende andere dinghen daer het by ghesett wordt, ende schiet seer hoogh op. Het heeft bijster langhe rancken oft steelen, rouw ende ruygh. De bladeren zijn oock rouw, breedt, de Wijngaerdt-bladeren oft eygentlijcker de Witte Bryonie-bladeren ghelijck, maer wat bruyner oft swarter van verwe, ende in min kervinghen oft sneden verdeylt. Op de tsoppen van de roeykens wassen kleyne bloemen, als witte troskens druyven nederwaerts afhanghende: daer nae [672] volghen de vruchten, als blaeskens oft bellekens, niet groot, van dunne vellekens schubachtigh op een, doch niet dickachtigh, versamelt ende by een ghehoopt, van verwe witachtigh, nae den geelen treckende, sterck ende swaer van reuck: daer tusschen wast bruyn oft swartachtigh saedt, ’t welck lichtelijck uytvalt. De wortelen zijn dun langhs der aerden kruypende, door een ghevlochten ende in malkandere seer verwerret.

Plaetse.

Hoppe-cruydt begeert goedt ende vet landt: ende wast weeldighlijcker ende fraeyer gheoeffent ende neerstighlijck onderhouden zijnde in de hoven ende ackers die daer toe bereydt zijn: het wast oock tusschen haghen ende hegghen, oft aen de kanten van de velden, maer dan is het wildt ende nerghens toe nut, kleyner ende ydeler, ende niet soo veel bellen oft hoofdekens voortbrenghende.

Tijdt.

De blaesachtighe hoofdekens oft bellekens van de Hoppe, die somtijdts bloemen (maer oneyghentlijck) gheheeten zijn, worden in de Oogstmaendt ende September vergadert, ende tot het gebruyck van de bierbrouwers bewaert. In de Lente spruyten de nieuwe scheutkens uyt der aerden; ende daer nae volghen de bloemkens. ‘Swinters blijfter niet van over, dan de wortelen alleen.

Naem.

Dit ghewas wordt in onse tael Hoppe ende Hoppe-cruydt gheheeten; in ’t Hooghduytsch Hopffen; in ’t Fransch Du Houblon; in ’t Spaensch Hombrezillos; in ’t Latijn ende in de Apoteken over al wordt het Lupulus ende Lupus salictarius oft Lupulus salictarius gheheeten. Plinius vermaent van den Lupulus salictarius in het 15.capitel van sijn 21.boeck, die van selfs voortkomen, ende van meest alle menschen in de spijse gebruyckt worden. Fuchsius noemt het in ’t Griecksch Bryon, dan by wat oude schrijver hy dien naem ghevonden magh hebben, dat is my onbekent: want Bryon in ’t Griecksch is eyghentlijck den Mosch: ende Caucalis wordt in de selve tael oock Bryon gheheeten van Democritus, als Oribasius verhaelt.

Aerd.

De Hoppe (dat is de brocke oft belle van dit ghewas) is warm ende droogh in den tweeden graed: ende sy vervult het hooft lichtelijck met haeren swaeren oft stercken dompachtighen reuck. De bladeren hebben den selven aerd: dan zijn t’samen oock openende ende afvagende. De eerste uytspruytselen zijn onstercker ende sachter in ’t wercken.

Kracht ende Werckinghe.

De scheutkens oft ionghe uytspruytselen van de Hoppe worden voor spijse ghebruyckt: dan nochtans, als Plinius betuyght, sy dienen eer om de smaeck te ghenoeghen, dan om het lichaem eenigh voedtsel te gheven: want sy voeden seer weynigh: nochtans zijn sy het inghewant nuttelijck, midts dien dat sy openen ende de pisse doen rijsen ende voortkomen; ende oock om dat sy den kamergangh wat verlichten ende den buyck wat weeckachtigh maken.

De bladeren van dit cruydt, ende de malste steelkens, ende de Hop-brocken oft bellekens selve ghesoden ende ghedroncken, openen de verstoptheydt van de lever, milte ende nieren, ende reynighen dat bloedt van alle onsuyverheydt, de selve door de pisse afiaghende: ende zijn midts dien goedt teghen de langhdurighe kortsen; ende ghenesen de ghene die schorft, ruydigh oft anders in de huyt ghebreckelijck zijn, ende quaedt onsuyver bloedt hebben; te weten in wey ghesoden, ende soo wel van buyten als van binnen ghebruyckt.

Het sap van dit cruydt is krachtigher dan het afsiedtsel daer van: ende is bequaem niet alleen om het inghewant van de verstoptheden te verlossen; maer oock, als sommighe vastelijck ghelooven, om de galachtighe ende slijmerachtighe vochtigheden uyt den lijve door den kamergangh af te iaghen oft uyt te leyden.

‘Tselve sap in de ooren gedruypt, reynight die, ende bevrijdt de selve van stanck ende verrottinghe.

De bellen van dit cruydt (diemen eyghentlijck Hoppe noemt;) worden van de brouwers ghebruyckt, om het bier daer mede kracht, smaeck ende geur te gheven, dan wordt het bitter, ende valt den hoofde al te lastigh, midts de swaere waesdommen ende stercke dompen die van dese Hoppe komen.

De selve Hoppe bellen worden oock by het broodt ghedaen, om dat lichter oft lochtigher te maken, ende ’t selve te lichtelijcker ende te haester doen rijsen, alsmen het meel beslaet oft begiet met het water daer sy in ghesoden zijn.

BIJVOEGHSEL.

Sommighe segghen dat Hoppe-cruydt tweederley is; te weten Tam ende Wildt: ende sy noemen het Tamme eyghentlijck Hoppe oft Hoppe Manneken, in ’t Latijn Lupulus mas, Lupulus sativa, Lupulus urbana: het Wildt noemen sy Hoppinne, Hoppe-cruydt Wijfken, in ’t Latijn Lupulus femina, oft (als Lobel schrijft) Lupus salictarius spontaneus; ’t welck gheene oft immers seer kleyne ende onnutte bellen voortbrenght. Dan dat onderschil is onnoodigh: want dat komt alleen door oeffeninghe ende neerstigheydt die men daer min oft meer toe doet. Sommighe gheleerde noemen dit ghewas Vitis Septentrionalum: de Italiaenen Lupolo ende Bruscandola; op ’t Latijnsch Humulus; de Enghelsch Hoppes: Crescentius noemt het oock Liatigo. Sommige meynen dat de bellen oft brocken van de Hoppe by Mesue Physalides ghenoemt zijn: immers het schijnt dat de Hoppe het voorneemste is van alle de cruyden, die in de bereydinghe van de Confectio Diaphysalidon gheheeten van Mesue ghedaen worden. Dit ghewas wordt hier te lande ghebruyckt om daer eenen krachtighen ende t’samen oock heel ghesonden dranck van te maken, diemen Bier noemt: van ’t welck meer woorden te maken onnoodigh is in dese landen, daer bijnae anders gheenen dranck ghebruyckelijck en is. Alleen is vermaenen weerdigh ’t ghene dat Lobel daer oock van schrijft, dat het Bier gheensins voor het Zythum oft Curmi van de ouders te houden en is: want het Zythum en hadde gheen Hoppe ghelijck het Bier, ende en was daerom gheensins met het selve van ghesontheydt te verghelijcken. Selfs het Scharp bier, in ’t Walsch Brassin ende Boulie gheheeten, is alsoo ghesondt, iae veel ghesonder dan het Curmi oft Zythum was: ick laet staen dat men den Enghelschen Hael oft Ael voor Zythum soude willen houden; welcken dranck alsoo ghesondt is als eenigh ander Bier kan wesen. Het Zythum en was anders niet dan Gerst in water gheweyckt, sonder eenighe Hoppe daer by te doen. Daer-en-teghen wordt het Bier van Gerst ende meel van goede Terwe ghemaeckt, maer heel anders dan het voorseyde Zythum oft Curmi bereydt, ende met dese Hoppe vermenght; de welcke matelijck daer by ghedaen seer helpende is de kranckheden van de zenuwen ende lidtmaten. Daerom wordt dese Hoppe met goede reden in dese landen onderhouden ende gheoeffent; in sonderheydt in Vlaenderen: want tot Poperinghe in Vlaenderen, seydt Lobel, groeyt de Hoppe seer overvloedigh: waer datse van haer ionge ranghskens oft scheuten berooft wordt, ghelijck den wijngaerdt, op dat de gheheele kracht ende hope van de bloemen niet en vergroeyt in bladers ende steelen. Dese bloemen zijn ghelijck langhachtighe bollekens oft bellekens, witachtigh ende anders niet dan veele bladerkens t’samen in een ghedronghen; tusschen de welcke plat swart saeyken verborghen leydt, dat van den Brem niet onghelijck, maer kleyner. In Oogstmaendt oft September worden dese bladerachtighe bollen ghelijck de druyven al te samen afghesneden ende ghetrocken, ende in sacken ghepackt, om daer mede te brouwen. De oeffeninghe doet daer soo veel toe, dat sy neerstelijck onderhouden zijnde veel schoonder ende grooter wordt, ende krijght bladerachtiger bollen oft bellen, ende gheeft oock grooter saedt dan als sy in ’t wildt wast; waer dat de steelen somtijdts heel rouw ende als met scharpe stekende doornen besett worden ghevonden.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

De Hoppe is een seer gebruyckelijck dingh niet alleen in ’t bier, maer oock in verscheyden ghebreken, daer sy wonder in werckt; in sonderheydt in de ghene die van melancholie ende swaer bloedt haeren oorsprongh hebben; want sy drijft de melancholie uyt. Dese Hoppe is van haeren eyghen aerdt rijpmakende ende openende de sweeringhen aen ’t lijf, welckerley die zijn moghen.

De versche scheuten van de Hoppe en verwarmen niet soo seer als de oude rancken, ende verdrooghen oock min: dan sy hebben eenen smaeck van Cicoreye.

De selve scheuten oft tsoppen van de Hoppe in wijn ghesoden ende gedroncken, zijn goedt teghen allerhande vergift: insghelijcks het water daer de bloemen van Hoppe met de bellen van de selve in ghesoden zijn, wordt nuttelijck inghegheven de ghene die vergeven zijn; oock de ghene die schorft, ruydigh, rappigh, pockigh ende met eenighe andere ghebreken oft zeeren aen de huyt ghequetst zijn, als eensdeels voorseydt is.

Saedt van Hoppe ghepoedert ende ghedroncken ’t gewicht van een half draghme, brenght de wormen om, doet de pisse ende de maendtstonden voortkomen. Dit saedt magh oock in Wey te weycke ghestelt worden.

Hoppen-cruydt, Herts-tonge ende Sene-bladeren in wijn ghesoden ende ghedroncken, ghenesen de vierdedaeghsche kortsen.

Men maeckt eenen Syroop van Hoppe-cruydt met suycker: die seer goedt is teghen de geelsucht, ende helpt de ghene die met galachtighe ende bloedighe kortsen ghequetst zijn, ende oock allerhande kortsen: ende ontdoet oft opent de verstoptheden des ingewants; ende slicht alle verhittinghen des bloedts.

Hoppe-cruydt met eenigen dranck inghenomen, geneest de gene die kuchen ende op de borst verstopt zijn.

De bloemen ende bellen van Hoppe in de bad-stoven ghedaen, als de vrouwen daer in sitten, zijn goedt om de ontstekinghen van de schamelijcke leden der vrouwen te ghenesen, ende om de pisse, die langh opghehouden is, voort te doen komen. [673]

Wijn daer Hoppe-cruydt in ghesoden is, ledight het lichaem seer ghemackelijck; ende is goedt ghedroncken teghen de geelsucht ende watersucht.

Het cruydt van dese Hoppe, ende het sap daer van met naebier oft meel van Gersten-mout, dat is polenta, vermenght, van buyten op ’t hooft ghehouden, versoet den ouden hooft-sweer, die van hitte veroorsaeckt is; ende is goedt om de verhittinghe des levers ende van de maghe te verkoelen.

“Tselve cruydt in wijn ghesoden, ende op de milte gheleydt, beneemt haestelijck alle ghebreken der milten.

Een beroockinghe van de Hoppe ghemaeckt opent de verstoptheden des moeders, ende doet de pisse voortkomen; ende doet den steen rijsen.

Clusius verhaelt, dat het ghemeyn volck, in sonderheydt de oude vrouwen van Salamanca in Spaegnien, het uytvallen des hayrs, dat van de Pocken ghekomen is, in der volghender voeghen ghenesen. Sy nemen een pondt van dese wortel van Hoppe-cruydt, wel ghewasschen ende schoon ghemaeckt zijnde; ende laetense eenen nacht langh in acht pondt waters te weycken staen. ‘Sdaeghs daer nae sieden sy de selve wortel in ’t selve water op een langhsaem vier sonder roock, soo langhe tot dat het derde deel, oft oock de helft versoden zy, nae dat het ghebreck groot oft kleyn is. Dit ghesoden water bewaren sy tot haeren ghebruyck; ende, als ’t noodt is, gheven sy acht oncen van ’t selven den krancken ‘smorghens nuchteren te drincken; ende decken hem wel warm, tot sweetens toe. Somtijdst doen sy daer by wat wortelen van Eppe oft Peterselie oft van Gras, somtijdts oock wat Rosijnen, sonder de keernen. Ende daer door pleegh het hayr wederom te wassen.

Alsmen dese scheutkens plucken wil, salmen alsoo wel die van de Hoppe, die in ’t wildt staet en groeyt, nemen, als van de ghene die gheoeffent oft in de hoven onderhouden wordt; want sy zijn alsoo goedt als die van de Tamme, in salaet oft anders bereydt zijnde ghebruyckt ende ghegeten; ende zijn een ghesonde spijse voor de oude lieden, in sonderheyt in Meert oft April ghepluckt, eer sy groote bladeren hebben.

De Hoppe is oock seer bequaem om de hutten, veldt-huyskens ende oock de prieelen, galerijen ende percken daer mede te bekleeden, ende de selve een goede schaduwe ende lauwte, ende oock een schoone groente te doen hebben; want sy van verre een schoon groen ghewelfsel ghelijckt met haer dichte bladeren, ende menighvuldighe rancken.

In de heete landen, als Italien, Sicilien, ende in de eylanden van de Middellandtsche Zee, houdtmen den syroop van dese Hoppe voor een wonder dingh: ende men gaet aldaer dit cruydt in ’t wildt wassende met groote moeyte soecken: want sy ghelooven, dat het van daer ghebroght veel beter ende krachtigher is om de voorseyde sieckten te ghenesen, dan oft het in de hoven gheoeffent waer. In Vranckrijck is dit selve oock veel gheacht, om de watersucht te ghenesen.

De kracht, die dese Hoppe in ’t bier betoont, ende hoe ghesonden dranck dat selve bier door de Hoppe wordt, is eensdeels gheseydt: dan dit kan uyt de voorseyde deughden van de Hoppe verhaelt ghenoeghsaem blijcken. In ’t kort gheseydt, Hoppe en heeft anders gheen quaedt in haer, dan dat de bloemen oft bellen daer van te veel in ’t bier ghedaen ende ghesoden, het bier rijsende maecken, ende de herssenen vullen: maer ’t selve vergaet seer haest. Oock alle goede dinghen te veel ghebruyckt, worden quaet, soomen seydt.

HET XXI. KAPITTEL.

Van hop. (Humulus lupulus)

Gedaante.

Hop windt en vlecht zichzelf om de stokken, staken en andere dingen daar het bij gezet wordt en schiet zeer hoog op. Het heeft bijster lange ranken of stelen die ruw en ruig zijn. De bladeren zijn ook ruw, breed en lijken op de wijngaardbladeren of eigenlijk op witte Bryonia bladeren, maar wat bruiner of zwarter van kleur en in minder kerven of sneden verdeelt. Op de toppen van de twijgen groeien kleine bloemen die als witte trosjes druiven nederwaarts afhangen en daarna [672] volgen de vruchten als blaasjes of belletjes die niet groot en van dunne velletjes schubachtig op een, doch niet dikachtig verzameld en bijeen gehoopt zijn, van kleur witachtig dat naar het gele trekt en sterk en zwaar van reuk en daartussen groeit bruin of zwartachtig zaad wat gemakkelijk uitvalt. De wortels zijn dun die langs de aarde kruipen en dooreen gevlochten en zeer in elkaar verward zijn.

Plaats.

Hop begeert goed en vet land en groeit weelderig en fraaier als het geteeld en naarstig onderhouden wordt in de hoven en akkers die daartoe bereid zijn en het groeit ook tussen hagen en heggen of aan de kanten van de velden, maar dan is het wild en nergens toe nuttig, kleiner en losser en brengt niet zoveel bellen of hoofdjes voort.

Tijd.

De blaasachtige hoofdjes of belletjes van hop die soms bloemen (maar oneigenlijk) genoemd zijn worden in augustus en september verzameld en tot het gebruik van de bierbrouwers bewaard. In de lente spruiten de nieuwe scheuten uit de aarde en daarna volgen de bloempjes. ‘s Winters blijft er niets van over dan de wortels alleen.

Naam.

Dit gewas wordt in onze taal hoppe en hoppe-cruydt genoemd, in het Hoogduits Hopffen, in het Frans du houblon, in het Spaans hombrezillos, in het Latijn en overal in de apotheken wordt het Lupulus en Lupus salictarius of Lupulus salictarius genoemd. Plinius vermaant van de Lupulus salictarius in het 15^de kapittel van zijn 21^ste boek die vanzelf voort komt en van meest alle mensen in de spijs gebruikt wordt. Fuchsius noemt het in het Grieks Bryon, dan bij welke oude schrijver hij die naam gevonden mag hebben, dat is me onbekend, want Bryon in het Grieks is eigenlijk mos en Caucalis wordt in dezelfde taal ook Bryon genoemd van Democritus zoals Oribasius verhaalt.

Aard.

Hop (dat is de brok of bel van dit gewas) is warm en droog in de tweede graad en ze vervult het hoofd gemakkelijk met haar zware of sterke dampachtige reuk. De bladeren hebben dezelfde aard, dan zijn tezamen ook openend en afvegend. De eerste uitspruitsels zijn zwakker en zachter in het werken.

Kracht en werking.

De scheutjes of jonge uitspruiten van hop worden voor spijs gebruikt, dan nochtans, zoals Plinius betuigt, ze dienen eerder om de smaak te genoegen dan om het lichaam enig voedsel te geven want ze voeden zeer weinig, nochtans zijn ze het ingewand nuttig omdat ze openen en de plas laten rijzen en voortkomen en ook omdat ze de kamergang wat verlichten en de buik wat weekachtig maken.

De bladeren van dit kruid en de malste steeltjes en de hopbrokken of belletjes zelf gekookt en gedronken openen de verstopping van de lever, milt en nieren en reinigen dat bloed van alle onzuiverheid en jaagt dat door de plas af en zijn daardoor goed tegen de langdurige koortsen en genezen diegene die schurft, ruig of anders in de huid gebrekkig zijn en kwaad onzuiver bloed hebben, te weten in wei gekookt en zowel van buiten als van binnen gebruikt.

Het sap van dit kruid is krachtiger dan het afkooksel er van en is niet alleen geschikt om het ingewand van de verstoppingen te verlossen, maar ook zoals sommige vast geloven om de galachtige en slijmachtige vochtigheden uit het lijf door de kamergang af te jagen of uit te leiden.

Hetzelfde sap in de oren gedruppeld reinigt die en bevrijdt die van stank en verrotting.

De bellen van dit kruid (die men eigenlijk hop noemt) worden van de brouwers gebruikt om het bier daarmee kracht, smaak en geur te geven, dan wordt het bitter en valt het hoofd al te lastig vanwege de zware wazen en sterke dampen die van deze hop komen.

Die hopbellen worden ook bij het brood gedaan om dat lichter of luchtiger te maken en het gemakkelijker en sneller te laten rijzen als men het meel beslaat of begiet met het water daar ze in gekookt zijn.

BIJVOEGING.

Sommige zeggen dat hop tweevormig is, (tweehuizig) te weten tam en wild en ze noemen het tamme eigenlijk hop of hop mannetje, in het Latijn Lupulus mas, Lupulus sativa en Lupulus urbana, het wilde noemen ze hoppinne, hop wijfje, in het Latijn Lupulus femina of (als Lobel schrijft) Lupus salictarius spontaneus, wat geen of immers zeer kleine en onnutte bellen voortbrengt. Dan dat verschil is onnodig want dat komt alleen door teelt en naarstigheid die men er min of meer toe doet. Sommige geleerde noemen dit gewas Vitis Septentrionalum, de Italianen lupolo en bruscandola, op het Latijns Humulus, de Engelse hoppes, Crescentius noemt het ook Liatigo. Sommige menen dat de bellen of brokken van de hop bij Mesue Physalides genoemd zijn, immers het schijnt dat de hop het voornaamste is van alle kruiden die in de bereiding van de Confectio Diaphysalidon genoemd van Mesue gedaan worden. Dit gewas wordt hier te lande gebruikt om er een krachtige en tezamen ook heel gezonde drank van te maken die men bier noemt waarvan meer woorden te maken onnodig is in deze landen daar bijna geen andere drank gebruikelijk is. Alleen is vermanen waard hetgeen dat Lobel er ook van schrijft dat het bier geenszins voor het Zythum of Curmi van de ouders te houden is, want het Zythum had geen hop zoals het bier en was er daarom geenszins mee in gezondheid te vergelijken. Zelfs het scherpe bier, in het Waals brassin en boulie genoemd, is alzo gezond, ja veel gezonder dan het Curmi of Zythum was en ik laat staan dat men de Engelse hael of ael voor Zythum zou willen houden welke drank alzo gezond is als enig ander bier kan wezen. Het Zythum was niets anders dan gerst in water geweekt zonder enige hop er bij te doen. Daartegen wordt het bier van gerst en meel van goede tarwe gemaakt, maar heel anders dan het voor vermelde Zythum of Curmi bereid en met deze hop vermengd die matig er bij gedaan zeer helpt in de ziektes van de zenuwen en ledematen. Daarom wordt deze hop met goede reden in deze landen onderhouden en geteeld en vooral in Vlaanderen want te Popering in Vlaanderen, zegt Lobel, groeit de hop zeer overvloedig waar ze van haar jonge rankjes of scheuten beroofd wordt zoals de wijngaard zodat de gehele kracht en hoop van de bloemen niet in bladeren en stelen vergroeit. Deze bloemen zijn gelijk langachtige bolletjes of belletjes, witachtig en niets anders dan vele bladertjes tezamen ineen gedrongen waartussen plat zwart zaadje verborgen ligt dat van de brem vrij gelijk, maar kleiner. In augustus of september worden deze bladachtige bollen als druiven alle tezamen afgesneden en getrokken en in zakken gepakt om daarmee te brouwen. De teelt doet er zoveel toe dat als ze naarstig onderhouden zijn veel mooier en groter wordt en krijgt bladachtige bollen of bellen en geeft ook groter zaad dan als ze in het wild groeit waar de stelen soms heel ruw en als met scherpe stekende doornen bezet worden gevonden.

Aard, kracht en werking.

Hop is een zeer gebruikelijk ding en niet alleen in het bier, maar ook in verschillende gebreken daar ze wonderbaarlijk in werkt en vooral in diegene die van melancholie en zwaar bloed hun oorsprong hebben want ze drijft de melancholie uit. Deze hop is van zijn eigen aard rijp makend en opent de zweren aan het lijf waar die zijn mogen.

De verse scheuten van hop verwarmen niet zo zeer als de oude ranken en verdrogen ook minder, dan ze hebben een smaak van cichorei.

Die scheuten of toppen van hop in wijn gekookt en gedronken zijn goed tegen allerhande vergif, insgelijks het water daar de bloemen van hop met de bellen er van in gekookt zijn wordt nuttig diegene ingegeven die vergeven zijn en ook diegene die schurft, ruig, rappig, pokkig en met enige andere gebreken of zeren aan de huid gekwetst zijn, als eensdeels gezegd is.

Zaad van hop gepoederd en het gewicht van een half drachme gedronken brengt de wormen om, laat de plas en de maandstonden voortkomen. Dit zaad mag ook in wei te week gesteld worden.

Hopkruid, hertstong en senebladeren in wijn gekookt en gedronken genezen de vierdedaagse malariakoortsen.

Men maakt een siroop van hopkruid met suiker die zeer goed is tegen geelzucht en helpt diegene die met galachtige en bloedige koortsen gekwetst zijn en ook allerhande koortsen en ontdoet of opent de verstoppingen van het ingewand en slicht alle verhittingen van het bloed.

Hopkruid met enige drank ingenomen geneest diegene die kuchen en op de borst verstopt zijn.

De bloemen en bellen van hop in de badstoven gedaan en als de vrouwen daarin zitten zijn goed om de ontstekingen van de schaamdelen van de vrouwen te genezen en om de plas die lang opgehouden is voort te laten komen. [673]

Wijn daar hopkruid in gekookt is ledigt het lichaam zeer gemakkelijk en is goed gedronken tegen de geelzucht en waterzucht.

Het kruid van deze hop en het sap er van met nabier of meel van gerstemout, dat is polenta, vermengt en van buiten op het hoofd gehouden verzoet de oude hoofdpijn die van hitte veroorzaakt is en is goed om de verhitting van de lever en van de maag te verkoelen.

Hetzelfde kruid in wijn gekookt en op de milt gelegd beneemt gauw alle gebreken van de milt.

Een beroking van de hop gemaakt opent de verstoppingen van de baarmoeder en laat de plas voortkomen en laat de steen rijzen.

Clusius verhaalt dat het gewone volk en vooral de oude vrouwen van Salamanca in Spanje het uitvallen van het haar dat van de pokken gekomen is op de volgende manier genezen. Ze nemen een pond van deze wortel van hop die goed gewassen en schoon gemaakt is en laten het een nacht lang in acht pond water te weken staan. De volgende dag koken ze die wortel in hetzelfde water op een langzaam vuur zonder rook zolang totdat het derde deel of ook de helft verkookt is nadat het gebrek groot of klein is. Dit gekookte water bewaren ze tot hun gebruik en als het nood is geven ze acht ons er van de zieke ‘s morgens nuchter te drinken en bedekken hem goed warm tot zweten toe. Somt doen ze wat wortels van eppe of peterselie erbij of van gras, soms ook wat rozijnen zonder de kernen. En daardoor plag het haar wederom te groeien.

Als men deze scheutjes plukken wil zal men alzo wel die van de hop die in het wild staat en groeit nemen als van diegene die geteeld of in de hoven onderhouden wordt want ze zijn net zo goed als die van de tamme in salade of anders bereidt gebruikt en gegeten en zijn een gezonde spijs voor de oude lieden en vooral in maart of april geplukt eer ze grote bladeren hebben.

Hop is ook zeer geschikt om de hutten, veldhuisjes en ook priëlen, galerijen en perken daarmee te bekleden en die een goede schaduw en luwte en ook een mooie groente te laten hebben want van ver lijken ze op een mooi groen gewelfsel met haar dichte bladeren en menigvuldige ranken.

In de hete landen als Italië, Sicilië en in de eilanden van de Middellandse Zee houdt men de siroop van deze hop voor een wonder ding en men gaat aldaar dit kruid in het wild groeit met grote moeite zoeken want ze geloven dat het vandaar gebracht veel beter en krachtiger is om de voor vermelde ziekten te genezen dan of het in de hoven geteeld is. In Frankrijk is dit ook veel geacht om de waterzucht te genezen.

De kracht die deze hop in het bier betoont en hoe gezonde drank dat bier door de hop wordt is eensdeels gezegd, dan dit kan uit de voor vermelde deugden van hop verhaalt voldoende blijken. In het kort gezegd, hop heeft geen ander kwaad in zich dan dat de bloemen of bellen er van te veel in het bier gedaan en gekookt het bier rijzend maken en de hersens vullen, maar dat vergaat zeer gauw. Ook alle goede dingen te veel gebruikt worden kwaad, zo men zegt.