Anchusa

HET X. CAPITEL.

Van Buglosse oft Ossen-tonghe.

Gheslachten.

De oprechte ende ghemeyne Buglosse oft Ossen-tonghe is oock tweederhande; een Groote oft Tamme, ende een Kleyne oft Wilde.

Ghedaente.

1. Groote oft Tamme Ossentonghen, diemen in de Apoteken van dese ende andere landen hedensdaeghs ghemeynlijck Buglosse noemt, heeft rouwe, ruyghe ende stekende, hayrachtighe spitse oft voor scherpe bladeren, langher dan de Bernagie-bladeren, ende grooter dan Latouwe- bladeren. Den steel is twee voeten langh, oft hoogher, recht over eynd staende, ende nae bovenwaerts in meer sijd-scheuten verdeylt; ende daer aen wassen veele schoone bloemkens, geschicktelijck gevoeght, van verwe in ’t eerste voortkomen licht purpur, oft uyt den rooden peerschachtigh, daer nae, als sy heel open zijn, blauw, niet seer groot, elck in vijfven ghesneden ende wijt open staende; ende als die afvallen, soo vindtmen in die hayrachtighe bloemhuyskens dry oft vier langhachtighe grauwe korenkens oft saden, die vol rimpelen ende fronselen zijn. De wortel is langhworpigh, rondt, eenen vingher dick, veele iaeren langh in ’t leven blijvende, in heete landen ende openluchtighe plaetsen van buyten roodtachtigh van verwe, maer elders bruyn oft swartachtigh, van binnen wit, ende vol taey sap.

2. Kleyne Ossentonghe, oft Wilde Buglosse van den gemeyenen man, is een kleyne medesoorte van de voorgaende Tamme Buglosse, de selve van rouwe hayrachtighe langhworpighe bladeren ende steelen ghelijck, maer in alles veel kleyner. De bloemkens zijn oock blauw, maer heel kleyn. De wortel is dun ende witachtigh van verwe.

Plaetse.

1. De Groote Tamme Ossentonghe wast in de platte vlacke velden, seydt Dioscorides; maer in Hoogh ende Nederduytschlandt, ende oock wel elders, wordtse in de hoven ghesaeyt.

2. De Kleyne oft Wilde soorte wast hier te lande over al in de magere ende sandachtighe ende oock wel andere vette Korenvelden.

Tijdt.

1. Ghemeyne Buglosse bloeyt van Mey oft Braeckmaendt af tot bijnae in ’t eynde van den Somer: de bladeren vergaen des Winters; maer in ’t Vooriaer spruytender wederom andere uyt de wortel.

2. Kleyne Buglosse wordt oock in de Somersche maenden groeyende ende bloeyende ghevonden.

Naemen.

1. In dese tijden wordt het eerste van dese twee cruyden in ’t Latijn ende in de Apoteken Buglossa, ende Buglossa domestica oft Buglossa vulgaris gheheeten; ende is voor het oprecht Buglossum in ghebruyck aenghenomen, ende daer van is het in ’t Nederduytsch Buglosse ende Ossentonghe ghenoemt, oft Ghemeyn Tamme Ossentonghe; in ’t Hooghduytsch Ochsenzunge. Dan het oprecht Buglossum van de ouders is de Bernagie, die wy in ’t voorgaende Capitel beschreven hebben. Voorts soo is dit cruydt van de oude Griecken Lycopsis ghenoemt [981] gheweest, die Galenus onder ’t getal van de soorten van Anchusa telt: daer Dioscorides oock niet vremdt af en is, segghende dat de Lycopsis van sommighe oock Anchusa ghenoemt wordt. Ende voorwaer men magh dat met goede reden voor een soorte van Anchusa houden, aengesien dat het de selve in alles ghelijck is. Dan dat het de Lycopsis van de ouders is, sal een ieder moeten bekennen, die dat selve met de beschrijvinghe van Lycopsis te samen brenghen ende vergelijcken wil: de welcke aldus in de boecken van Dioscorides luydt: Lycopsis heeft bladeren als Latouwe, doch langer ende rouwer, dicker ende breeder, langhs der aerden omtrent het opperste van de wortel verspreyt ligghende. Sy heft eenen langen steel op, recht, ruygh, met veele sijd-tacken begaeft, die oock ruygh ende een spanne langh zijn; ende daer op staen kleyne bloemen, persachtigh van verwe. Dan de wortel is roodtachtigh. Sulcks als onse Ghemeyne Buglosse gantschelijck is: want haer rouwe bladeren, grooter dan Lattouwe-bladeren, komen daer mede heel wel over een, als oock haer ghetackte steelen, ende daer-en-boven oock haer bloemkens die daer op staen, ende uyt den blauwen peerschachtigh van verwe zijn; insghelijcks oock de wortel, de welcke in de heete landen van buyten roodtachtigh wort bevonden. Daerom en moetmen gheensins gheloof geven de ghene die dese Ghemeyne Buglosse voor het Cirsion van de ouders aenghesien hebben: want Cirsion is een mede-soorte van de Caerden oft Distels, wiens bloem in stuyfkens oft guychelhayr verwaeyt: maer onse Buglosse is van het gheslacht der Caerden seer verscheyden: ende haer bloeme en verandert gheensins niet in stuyfkens oft wolachtigheden.

2. De Kleyne soorte is van den ghemeynen man Wilde Buglosse, in ’t Latijn Buglossa silvestris gheheeten: dese is een Lycopsis minor, oft liever een valsch oft bastaerdtsoorte van Anchusa.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

De Lycopsis, daer wy dese onse ghemeyne Buglosse voor houden, is verkoelende ende drooghende van aerd, als Galenus betuyght.

De wortel, seydt Dioscorides, met olie gewreven ende op de wonden gheleydt zijnde, gheneest die: de selve met Gersten-meel gemenght, is seer goet gheleydt op het wildt vier. Ende sy doet sweeten, als haer sap met warm water op de huyt ghestreken oft gheleydt wordt, soo Plinius betuyght.

Van dese cruyden, ende sonderlinghen van de Tamme oft Ghemeyne Buglosse, schrijven de geleerde deses tijdts, datse in haer bladeren, bloemen ende wortelen alle de selve krachten heeft diemen de Bernagie oft oprechte Buglosse toeschrijft; ende sy doen de selve by alle gheneesmenghelinghen die sy bereyden om het hert te verstercken, verlichten, verheughen, ende alle droefheyt ende swaerigheydt daer uyt te veriaeghen: seggen oock, dat de bloemen daer van, in wijn geleydt, ende de conserven daer af ghemaeckt, seer goedt zijn alle bedroefde, swaermoedighe, benauwde ende melancholijcke menschen.

De bladeren van ’t

vermoghen al ’t selve dat de Bernagie-bladeren wercken.

BIIVOEGHSEL.

Dese Ghemeyne Buglosse is van veele hedensdaeghs, tot onderschil van de oprechte Buglosse oft Bernagie, in ’t Latijn Buglossum angustifolium gheheeten, dat is Buglosse met smalle bladers; van andere Groote Ossentonghe; in ’t Hooghduytsch Augenziet, maer meest Welsch Ochsenzung; in ’t Latijn Cirsium Italicum Fuchsii, daer Dodoneus tegen geschreven heeft; in ’t Engelsch heetse Buglosse; in ’t Fransoys Langue de beuf. Sy wast in Vranckrijck ende Loyreynen over al van selfs, maer meest in de korenvelden. Aengaende de Lycopsis, sommighe segghen, dat de Hondtstonghe de oprechte Lycopsis is; ende houden dese Ghemeyne Buglosse voor de Anchusa Onoclia. De Kleyne oft Wilde soorte wordt van de selve oock voor een soorte van Anchusa gerekent. Maer daer en is niet veel aen gheleghen hoe datmen dese cruyden noemt: want om in ’t kort veel te vervatten, alle de soorten van Buglosse, Anchusa ende Echion, hebben van ghedaente ende krachten met den anderen soo grooten ghemeynschap, datmen niet veel misdaen en magh, alsmen de eene voor de ander aensiet ende ghebruyckt. Wel is ’t waer dat de krachten een weynighsken verschillen, ende de eene meer tsamentreckende is dan de ander, ende de gemeyne Buglosse wordt van sommighe meer ghekosen dan eenighe van de andere dierghelijcke cruyden om de hertkloppinghe te ghenesen, in sonderheyt het ghedistilleert water daer van, dry oncen tseffens inghenomen.

Ander Groote Buglosse, in ’t Latijn Buglossum magnum, is het selve ghewas dat Dodoneus hier nae met den naem van Cirsium beschrijven sal.

Veranderinghe van Ghemeyne Buglosse uyt Lobel ende andere. Dit cruydt heeft somtijdts ghelijfvigher bladers met blauwe bloemen, ende selden witte. Somtijdts zijn de bladeren veel smaller ende rouwer, met roodtachtige purpure bloemen. Dese wassen in de hoven; midtsgaders noch een kleyne soorte, die Lobel Kleyn Ossentonghe noemt, in ’t Latijn Echia facie Buglossum minimum flore rubente: de welcke smalle bladers heeft, van grootte het Echion gelijck, met roodtachtighe violette bloemen; anders de Buglosse ghelijck. De ghene die in ’t wildt wast, noemt den selven Lobel Errancum Buglossum asperum Echioïdes, dat is Wilde Buglosse, hebbende rouwe scherpe bladers, met stijve hayrkens ende oppuylende puckels, blauwe kleyne bloemen, ende een dunne houtighe wortel.

Geele Ossentonghe, in ’t Latijn Buglossum Echioïdes luteum Hieracio cognatum in ’t Enghelsch Lange de befe, is van ghedaente de Wilde Buglosse seer ghelijck, seydt Lobel, ende wordt in Enghelandt van de vrouwen meer gheacht dan d’andere, hebbende geele bloemen, die van Hase-Latouwe gelijck, groeyende by een op scherpe steelkens; ende bladers als die van de Wilde Caerden, oock niet min doornachtigh, een witte lijmachtighe, moesachtighe ende melckachtighe wortel: maer de bloemen vergaen in guychelheyl oft stuyfkens: daerom is het eer een soorte van een ander ghewas dan een Buglosse.

Bastaerdt-Anchusa van Aegineta, in ’t Latijn Anchusa spuria oft Pseudanchusa, ende Lycopsis oft Lycapsis gheheeten, ende Cynoglossum Matthioli, en heeft niet dat de Anchusa ghelijckt, dan de wortel, die meer dan eenen vingher dick is, houtachtigh, ros, luttel oft niet verwende. De bladers ligghen eerst plat ter aerden, veel in ’t ghetal, rouw, hayrigh ende ghepuckelt, een palme langh, eenen duym breedt: in het tweede oft derde iaer komt den ronden steel voort, twee voeten hoogh, hayrigh, ghetackt ende ghebladert, met bleeckroode ghekertelde bloemen, als die van Echium, met kleyne draeykens, ende saedt als Bernagie, maer niet soo swart. In Enghelandt wast een dierghelijcke soorte in de korenvelden, die hy Enghelsche Lycopsis noemt, seer lustigh om sien, met schoon purpure bloemen, alleen op ’t opperste van den steel: welcke soorte een weynigh roodtachtigh aen de vingheren verwet.

Tweede Enghelsche Lycopsis heeft seer hayrigh ronde vierkante steelen, ende ruyghe bladeren, dry oft vier duymen langh, eenen duym breedt, swartachtigh ende dick. Wt den schoot van de welcke spruyten veele peersche bloemen, op beyde sijden in kleyne kromme aeren ghevoeght, wesende boven ghelijck pluymagien: daer nae volght het saedt in scherpe oft stekende huyskens, die van fatsoen een slanghen hooft ghelijck zijn, maer met kleyne mondekens ende ooghen. De wortel is wit. Maer dit cruydt soude beter voor een soorte van Echium ghehouden moghen worden, ghelijck oock de voorgaende Bastaerdt-Anchusa, ende meest al de ghene die wy hier uyt Lobel vermaent hebben.

Lycopsis van Dioscorides van Rauwolfius, in Syrien ghevonden, ende Lycopsis Dioscoridis gheheeten, soude alsoo wel een soorte van Honts-tonghe als van Ossentonghe wesen: haer wortel is roodt, haeren steel recht: de bladeren, die uyt de wortelen spruyten, zijn rouw, hardt, die van de Wilde Cynoglossa ghelijck: aen de steelen staender ander kleyner, hier en daer verspreydt: op ’t sop staen veele spitse snippelinghen van bladeren als in het Echium: daer op staen kleyne peerse bloemkens, buyten onghedeylt, binnenwaerts in ses bladerkens ghedeylt, als in de Wilde Betonie.

De soorten van Slanghen-hooft, oft Echium, worden oock Wilde Buglos gheheeten, als hier nae blijcken sal.

Noch van de krachten van Buglosse.

Sommighe houden dat de Buglosse niet heel verkoelende en is, ende daerom goet ghenomen in de longhersuchtighe, ende de ghene die eenen quaden drooghen hoest hebben: ende stadelijcken oft veel ghegeten, oft met wijn inghenomen, de roode colera verdrijft, de van hitte komt,; ende soo ghedroncken gheneestse het herte-gespan ende de hert klopping, in sonderheyt alsmen dry oncen van ’t ghedistilleert water daer van alle daghen inneemt. Sap van dese Buglosse met warm water gedroncken, helpt de ghene die eenigh gheswil aen de voeten hebben. Veel geten, vermenighvuldight het melck in de vrouwen borsten. In de Apoteken wordt van ’t sap van dit cruydt eenen Syroop ghemaeckt om in alle kortsen te ghebruycken, ende teghen de melaetsheyt, schorftheyt, swaermoedigheyt, flauwhertigheyt, ende oock teghen de Pocken, met andere bequaeme dinghen ghemenght.

De bladeren, wortelen, ende ’t saedt, alleen oft met wijn ghesoden, iaeghen ’t verghift van ’t hert.

‘Tsaedt ghestooten ende met wijn ghedroncken, doet de voesters veel melcks krijghen.

Van buyten worden de bladeren, wortelen, ende ’t saedt, ghestooten ende in wijn ghesoden zijnde, warm op de lendenen gheleydt, om de pijne daer van, het Spit ghenoemt, te verdrijven.

HET X. KAPITTEL.

Van Buglosse of ossentong. (Anchusa officinalis, Anchusa arvensis)

Geslachten.

De rechte en gewone buglosse of ossentong is ook tweevormig, een grote of tamme en een kleine of wilde.

Gedaante.

1. Grote of tamme ossentongen die men in de apotheken van deze en andere landen tegenwoordig gewoonlijk buglosse noemt heeft ruwe, ruige en stekende, haarachtige spitse of voor scherpe bladeren die langer zijn dan de bernagiebladeren en groter dan slabladeren. De steel is zestig cm lang of hoger en staat rechtovereind en is naar boven in meer zijscheuten verdeeld en daaraan groeien vele mooie bloempjes die regelmatig gevoegd zijn en van kleur als ze net uitkomen licht purper of uit het rode paarsachtig en daarna als ze heel open zijn blauw en niet zeer groot die elk in vijven gesneden zijn en wijdt open staan en als die afvallen vindt men in die haarachtige bloemhuisjes drie of vier langachtige grauwe korreltjes of zaden die vol rimpels en fronsjes zijn. De wortel is langwerpig, rond en een vingerdik die vele jaren lang in het leven blijft en in hete landen en open luchtige plaatsen van buiten roodachtig van kleur is, maar elders bruin of zwartachtig en van binnen wit en vol taai sap.

2. Kleine ossentong of wilde buglosse van de gewone man is een kleine medesoort van de voorgaande tamme buglosse en lijkt op die van ruwe haarachtige langwerpige bladeren en stelen, maar in alles veel kleiner. De bloempjes zijn ook blauw, maar heel klein. De wortel is dun en witachtig van kleur.

Plaats.

1. De grote tamme ossentong groeit in de platte vlakke velden, zegt Dioscorides, maar in Hoog en Nederduitsland en ook wel elders wordt het in de hoven gezaaid.

2. De kleine of wilde soort groeit hier te lande overal in de magere en zandachtige en ook wel andere vette korenvelden.

Tijd.

1. Gewone buglosse bloeit van mei of juni af tot bijna op het eind van de zomer en de bladeren vergaan ’s winters, maar in het voorjaar spruiten er wederom andere uit de wortel.

2. Kleine buglosse wordt ook in de zomerse maanden groeiend en bloeiend gevonden.

Namen.

1. In deze tijden wordt het eerste van deze twee kruiden in het Latijn en in de apotheken Buglossa en Buglossa domestica of Buglossa vulgaris genoemd en is voor het echte Buglossum in gebruik aangenomen en daarvan is het in het Nederduits buglosse en ossentonghe genoemd of gewone tamme ossentong, in het Hoogduits Ochsenzunge. Dan het echte Buglossum van de ouders is de bernagie die we in het voorgaande kapittel beschreven hebben. Voorts zo is dit kruid van de oude Grieken Lycopsis genoemd [981] geweest die Galenus onder het getal van de soorten van Anchusa telt waar Dioscorides ook niet vreemd van is en zegt dat Lycopsis van sommige ook Anchusa genoemd wordt. En voorwaar men mag dat met goede reden voor een soort van Anchusa houden aangezien dat het die in alles gelijk is. Dan dat het de Lycopsis van de ouders is zal iedereen moeten bekennen die dat met de beschrijving van Lycopsis tezamen brengen en vergelijken wil die aldus in de boeken van Dioscorides luidt: ‘Lycopsis heeft bladeren als sla, doch langer en ruwer, dikker en breder die langs de aarde omtrent het opperste van de wortel verspreidt liggen. Ze heft een lange steel op die recht, ruig en met vele zijtakken begaafd is die ook ruig en een zeventien cm zijn en daarop staan kleine bloemen die paarsachtig van kleur zijn. Dan de wortel is roodachtig’. Zulks als onze gewone buglosse gans is want haar ruwe bladeren die groter zijn dan slabladeren komen daarmee heel goed overeen als ook haar getakte stelen en daarboven ook haar bloempjes die erop staan en uit het blauwe paarsachtig van kleur zijn en insgelijks ook de wortel die in de hete landen van buiten roodachtig wordt bevonden. Daarom moet men geenszins geloof geven aan diegene die deze gewone buglosse voor het Cirsion van de ouders aangezien hebben, want Cirsion is een medesoort van de kaarden of distels wiens bloem in stuifjes of draadhaar verwaait, maar onze Buglosse verschilt van het geslacht van kaarden zeer en haar bloem verandert geenszins in stuifjes of wolligheid.

2. De kleine soort is van de gewone man wilde buglosse en in het Latijn Buglossa silvestris genoemd en dit is een Lycopsis minor of liever een vals of bastaardsoort van Anchusa.

Aard, kracht en werking.

Lycopsis, daar we deze onze gewone buglosse voor houden, is verkoelend en drogend van aard, als Galenus betuigt.

De wortel, zegt Dioscorides, met olie gewreven en op de wonden gelegd geneest die en die met gerstemeel gemengd is het zeer goed gelegd op het wild vuur. En ze laat zweten als haar sap met warm water op de huid gestreken of gelegd wordt, zo Plinius betuigt.

Van deze kruiden en vooral van de tamme of gewone buglosse schrijven de geleerde van deze tijd dat ze in haar bladeren, bloemen en wortels dezelfde krachten heeft die men de bernagie of echte buglosse toeschrijft en ze doen die bij alle geneesmengsels die ze bereiden om het hart te versterken, verlichten, verheugen en alle droefheid en zwarigheid er uit te jagen en zeggen ook dat de bloemen daarvan in wijn gelegd en de conserven er van gemaakt zeer goed zijn alle bedroefde, zwaarmoedige, benauwde en melancholische mensen.

De bladeren van het kruid bij andere moeskruiden gedaan kunnen hetzelfde dat de bernagiebladeren doen.

BIJVOEGING.

Deze gewone buglosse is van vele tegenwoordig tot verschil van de echte buglosse of bernagie in het Latijn Buglossum angustifolium genoemd, dat is buglosse met smalle bladeren en van andere grote ossentong, in het Hoogduits Augenziet, maar meest Welsch Ochsenzung, in het Latijn Cirsium Italicum Fuchsii daar Dodonaeus tegen geschreven heeft, in het Engels heet het buglosse en in het Frans langue de beuf. Het groeit in Frankrijk en Loreyne overal vanzelf, maar meest in de korenvelden. Aangaande Lycopsis, sommige zeggen dat hondstong de echte Lycopsis is en houden deze gewone buglosse voor de Anchusa Onoclia. De kleine of wilde soort wordt van die ook voor een soort van Anchusa gerekend. Maar er is niet veel aan gelegen hoe dat men deze kruiden noemt want om in het kort veel te vervatten, alle soorten van buglosse, Anchusa en Echium hebben met elkaar van gedaante en krachten zo’n grote gemeenschap dat men niet veel misdoet mag als men de ene voor de ander aanziet en gebruikt. Wel is het waar dat de krachten wat verschillen en de ene meer tezamen trekkend is dan de ander en de gewone buglosse wordt van sommige meer gekozen dan enige van de andere diergelijke kruiden om de hartklopping te genezen en vooral het gedistilleerd water er van drie ons tegelijk ingenomen.

Ander grote buglosse, in het Latijn Buglossum magnum, is hetzelfde gewas dat Dodonaeus hierna met de naam van Cirsium beschrijven zal.

Verandering van gewone buglosse uit Lobel en andere. Dit kruid heeft soms steviger bladeren en met blauwe bloemen en zelden witte. Soms zijn de bladeren veel smaller en ruwer en met roodachtige purperen bloemen. Deze groeien in de hoven met noch een kleine soort die Lobel klein ossentong noemt, in het Latijn Echia facie Buglossum minimum flore rubente, die smalle bladeren heeft die van grootte het Echion gelijk zijn en met roodachtige violette bloemen, anders de buglosse gelijk. (Anchusa arvensis) Diegene die in het wild groeit noemt dezelfde Lobel Errancum Buglossum asperum Echioïdes, dat is wilde buglosse die ruwe scherpe bladeren heeft met stijve haartjes en uitpuilende pukkels, blauwe kleine bloemen en een dunne houtige wortel.

(Picris echioides) Gele ossentong, in het Latijn Buglossum Echioïdes luteum Hieracio cognatum en in het Engels lange de befe is van gedaante de wilde buglosse zeer gelijk, zegt Lobel, en wordt in Engeland van de vrouwen meer geacht dan de andere en heeft gele bloemen die op die van hazensla lijken en groeien bijeen op scherpe steeltjes en bladeren als die van de wilde kaarden en ook niet minder doornachtig, een witte lijmachtige, moesachtige en melkachtige wortel, maar de bloemen vergaan in guichelhaar of stuifjes daarom is het eerder een soort van een ander gewas dan een buglosse.

(Cynoglossum officinalis) Bastaard Anchusa van Aegineta, in het Latijn Anchusa spuria of Pseudanchusa en Lycopsis of Lycapsis genoemd en Cynoglossum Matthioli heeft niets dat op Anchusa lijkt, dan de wortel die meer dan een vingerdik is, is houtachtig, ros en kleurt weinig of niet. De bladeren liggen eerst plat ter aarde en zijn veel in het getal, ruw, harig en gepukkeld en tien cm lang en een duimbreed en in het tweede of derde jaar komt de ronde steel voort van zestig cm hoog die harig getakt en bebladerd is met bleekrode gekartelde bloemen als die van Echium en met kleine draadjes en zaad als bernagie, maar niet zo zwart. In Engeland groeit een diergelijke soort in de korenvelden die hij Engelse Lycopsis noemt en zeer lustig is om te zien met mooi purperen bloemen alleen op het opperste van de steel welke soort wat roodachtig aan de vingers kleurt.

(Echium vulgare) Tweede Engelse Lycopsis heeft zeer harige ronde vierkante stelen en ruige bladeren van drie of vier duimen lang en een duim breed, zwartachtig en dik. Uit de schoot er van spruiten vele paarse bloemen die aan beide zijden in kleine kromme aren gevoegd zijn en boven op pluimen lijken, daarna volgt het zaad in scherpe of stekende huisjes die van vorm op een slangenhoofd lijken, maar met kleine mondjes en ogen. De wortel is wit. Maar dit kruid zou beter voor een soort van Echium gehouden mogen worden net zoals ook de voorgaande bastaard Anchusa en meest al diegene die we hier uit Lobel vermaand hebben.

(Echium lycopsis) Lycopsis van Dioscorides van Rauwolfius is in Syrië gevonden en Lycopsis Dioscoridis genoemd zou net zo goed een soort van hondstong als van ossentong wezen, haar wortel is rood en haar steel recht, de bladeren die uit de wortels spruiten zijn ruw en hard die van de wilde Cynoglossa gelijk en aan de stelen staan er andere kleinere die hier en daar verspreidt staan en op de top staan vele spitse snippers van bladeren als in het Echium en daarop staan kleine paarse bloempjes die buiten ongedeeld en van binnen in zes blaadjes zijn gedeeld als in wilde betonie.

De soorten van slangenhoofd of Echium worden ook wilde buglos genoemd zoals hierna blijken zal.

Noch van de krachten van Buglosse.

Sommige houden dat buglosse niet heel verkoelend is en daarom goed genomen in de longzuchtig en diegene die een kwade droge hoest hebben en steeds of veel gegeten of met wijn ingenomen de rode cholera verdrijft de van hitte komt en zo gedronken geneest het hartspanning en hartklopping en vooral als men er drie ons van het gedistilleerd water elke dag inneemt. Sap van deze buglosse met warm water gedronken helpt diegene die enig gezwel aan de voeten hebben. Veel gegeten vermenigvuldigt de melk in de vrouwenborsten. In de apotheken wordt van het sap van dit kruid een siroop gemaakt om in alle koortsen te gebruiken en tegen melaatsheid, schurft, zwaarmoedigheid, bangheid en ook tegen de pokken met andere bekwame dingen gemengd.

De bladeren, wortels en het zaad alleen of met wijn gekookt jagen het vergif van het hart.

Het zaad gestoten en met wijn gedronken laat de voedsters veel melk krijgen.

Van buiten worden de bladeren, wortels en het zaad gestoten en als het in wijn gekookt is warm op de lendenen gelegd om de pijn er van, spit genoemd, te verdrijven.