Crimmon

Joost van Ravelingen, vervolg van Dodonaeus of Dodoens, cruydt-boeck, 1644.HET XX. CAPITEL.

Van Crimmon.

Crimmon wordt gheheeten het dickste deel van de Polenta, te weten ’t ghene dat grof ghebleven is, ter wijlen de Gerste onder den molen was, ende niet te recht gebroken oft ghemorselt en is gheweest, als Galenus betuyght in sijne Commentarien oft Wtlegghingen op het tweede boeck der Voorsegginghen van Hippocrates. Maer Dioscorides (wiens meyninghe den selven Galenus oock naevolght in het boeck van de Krachten der onghemenghelde droghen) verstaet met den naem Crimnon het groot, grof ende dickste Meel van allerhande Korenwerck, niet alleen van de Polenta oft Gerste, maer oock van Terwe, Spelte, ende Olyra, ’t zy te voren gheroost, ’t zy niet gheroost en zijn.

Dit Crimnon verschilt van het Aleuron oft Meel alleenlijck aengaende de wijse van het stooten oft malen. Want Aleuron beteeckent heel fijn Meel: te weten als het Koren in heel kleyne ende bijster fijne deelen ghemorselt oft neerstelijck ghebroken is: dan Crimnon beteeckent het grof Meel, dat noch veel grootachtighe stuckskens oft morselken graens verthoont ende behoudt.

Aerd, Kracht ende Werckinghe.

Van dit Crimnon wordt een Pappe (in ’t Latijn Puls, in ’t Griecks Poltos) ghemaeckt, seydt Dioscorides; de welcke wel ende overvloedighlijcken voedt, haest verteert wordt, ende den buyck sterckelijcker stopt, in dien de Zea oft Spelte, daer sy van ghemaeckt wordt, eerst gheroost is gheweest.

BIIVOEGHSEL.

Dit Crimnon, seydt Lobel, en komt met de Polenta niet wel over een, maer ghelijckt veel beter de Semola van de Italiaenen ende Provenzalen, oft het Gort van de Nederlanders: welck Gort in Vranckrijck by sommighe Gru, Gruau, Gnote ende Gnote seiche gheheeten is: ende wordt omtrent Losanne ende Geneve, ende oock elders met molens ghemaelt: ende is Haver Meel grof ghemaelt, in ’t Enghelsch Ootes meel; in Normandie maecktmen daer papkens van, in hun tael Poux oft Pulx gheheeten; dat is Gortpapken; maer dit is in ’t Capitel van Gort breeder vermaent: dan het soude de Halica oock eenighsins moghen ghelijcken, als sommighe segghen.

Bohourt van Turckijen is een Pap, (misschien het Crimnon seer ghelijck) ghemaeckt met Terwe, oft ander Koren dat eerst ghesoden is gheweest, ende daer nae opghedrooght: (ghelijck veel volks dat Rijs pleghen te sieden, drooghen ende bewaeren, om soo uyt de handt oft herkoockt zijnde te eten; in sonderheydt de Indiaenen, die aldus bereydt Rijs voor biscuyt oft tweeback gebruycken) Ende dit Koren soo ghedrooght pleegh heel Turckijen door ghesonden ende ghebruyckt te worden, om den reysenden man die hongherigh is in hunne ghemeyne herberghen oft Gasthuysen te onthalen, ende dat om Godtswille, sonder ghelt te gheven, midts dat daer gheen weerts huysen over weghe en zijn.

Trachana is een ander soorte van Koren in Turckijen bereydt, aldaer veel ghebesight in stede van de Maza der Griecken oft Lazagne ende Maccaroni der Italiaenen. Dan hier van salmen Rauwolfius ende andere, die hunne reysen in Vremde landen beschreven hebben, moghen lesen.

HET XX. KAPITTEL.

Van Crimmon.

Crimmon wordt het dikste deel van de Polenta genoemd, te weten hetgeen dat grof gebleven is terwijl de gerst onder de molen was en niet te echt gebroken of vermorzeld is geweest, zoals Galenus betuigt in zijn commentaren of uitleggingen op het tweede boek van de voorzeggingen van Hippocrates. Maar Dioscorides (wiens mening dezelfde Galenus ook navolgt in het boek van de krachten van de ongemengde drogen) verstaat met de naam Crimnon het groot, grof en dikste meel van allerhande korenwerk en niet alleen van Polenta of gerst, maar ook van tarwe, spelt en Olyra, hetzij tevoren geroosterd, hetzij niet geroosterd.

Dit Crimnon verschilt van het Aleuron of meel alleen aangaande de wijze van het stoten of malen. Want Aleuron betekent heel fijn meel, te weten als het koren in heel kleine en bijster fijne delen vermorzeld of naarstig gebroken is, dan Crimnon betekent het grof meel dat noch veel grootachtige stukjes of morzeltjes graan vertoont en behoudt.

Aard, kracht en werking.

Van dit Crimnon wordt een pap (in het Latijn Puls en in het Gries Poltos) gemaakt, zegt Dioscorides, die goed en overvloedig voedt, gauw verteerd wordt en de buik sterker stopt indien Zea of spelt daar ze van gemaakt wordt eerst geroosterd is geweest.

BIJVOEGING.

Dit Crimnon, zegt Lobel, komt niet goed met de Polenta overeen, maar lijkt veel beter op de semola van de Italianen en Provenzalen of het gort van de Nederlanders welk gort in Frankrijk bij sommige gru, gruau, gnote en gnote seiche genoemd is en wordt omtrent Lausanne en Geneve en ook elders met molens gemaald en is havermeel grof gemaald, in het Engels ootes meel en in Normandie maakt men er papjes van die in hun taal poux of pulx heet, dat is gortpapje, maar dit is in het kapittel van gort uitvoeriger vermaand, dan het zou enigszins op Halica ook mogen lijken zoals sommige zeggen.

Bohourt van Turkije is een pap, (misschien het Crimnon zeer gelijk) gemaakt met tarwe of ander koren dat eerst gekookt is geweest en daarna opgedroogd (gelijk veel volk dat rijst plegen te koken, drogen en bewaren om zo uit de hand of herkookt te eten en vooral de Indianen die aldus bereidt rijst voor biscuit of tweebak gebruiken) En dit koren zo gedroogd plag heel Turkije door gezonden en gebruikt te worden om de reizende man die hongerig is in hun gewone herbergen of gasthuizen te onthalen en dat om Godswille, zonder geld te geven omdat er geen waardhuizen onderweg zijn.

Trachana is een ander soort van koren dat in Turkije bereiden daar veel gebruikt wordt in plaats Maza van de Grieken of lasagne en macaroni van de Italianen. Dan hiervan zal men Rauwolfius en andere die hun reizen in vreemde landen beschreven hebben mogen lezen.