Areca

Faufel oft Areca. 20.

By de Indiaensche Haselnoten wordt oock gherekent de vrucht Faufel in Arabien gheheeten, oft Filfel ende Fufel, in Malavar Pac, elders Chosolo ende Cossol, maer meest Arrequa oft Arreca; in Malediva Pova; in Guzarate ende Vecan cupari; in Zeilan Poaz; in Malaca Pinan; in Couchin Chacani ende Checani; die veel verschilt van het roodt Santalum, als in de beschrijvinghe van ’t Santalum blijcken sal. Sy wast veel in Malavar ende in veele andere landen van Oost-Indien; dan de beste wast in Mombain. In Zeylan is sy veel, maer wit: die in Couchin wast, is kleyn ende swart, seer hardt alsse droogh is: dan waer sy is, sy groeyt liever aen den Zeekant dan binnen ’s landts: ende wordt van Christophorus a Costa Avellana Indica ende Areca gheheeten. Den boom wordt van sommighe voor eenen Dadel-boom ghehouden, maer teerder ende spitser; ende hy is seer hoogh, ende wast recht overeynd, maer dun, rondt, voos van hout, ende daerom niet seer breucksaem, met bladeren als Dadel-bladeren, aen ’t opperste van den boom wassende: daer tusschen komen dunne roeykens, met kleyne bloemkens gheladen, die wit zijn, ende bijnae sonder reuck: die daer nae in de vrucht veranderen als Noten-Muscaten, soo groot als Okernote, nochtans niet rondt, maer langhworpigh als een kleyn Hinnen Ey, bedeckt met een schorsse, die noch versch zijnde seer groen is; maer rijp zijnde, heel geel, soo datmense van verre voor heel rijpe Dadelen soude aenschouwen: dese schelle is sacht ende wolachtigh, inhoudende een vrucht soo groot als een van de grootste Castanien, aen d’een sijde oock plat, wit, hardt, met roode aderen doorreghen, die van de Indiaenen ghegeten wordt.

Den schilderije van desen boom is van Clusius ghegheven, als hier nae volght. Dan Fabricius, Mordens die hem gesien heeft, seydt dat het eenen seer hooghen boom is, met een bijnae allesins even dicke struyck, met een soo gladde schorsse, datmen daer op niet klimmen en kan, ten zy datmen eenighe tauwen rondom de struycke bindt, als van de Indiaensche Noot-boomen hier nae gheseydt sal worden. De tacken en wassen niet nederwaerts gheboghen, maer opwaerts, soo datse van verre eenen ronden bol ghelijcken: De bladeren bekleeden de tacken rondom als tanden van kammen; anders zijnse de Dadel-boom-bladeren wat ghelijck: de vruchten hanghen tien oft twaelf by een, al te samen met veselachtighe omwindselen bedeckt, van dicke langhworpigh steelken uyt het alderonderste van de tacken spruytende. De Note oft vrucht selve, Faufel gheheeten, met haer ruyghe schorsse, staet hier oock gheschildert, midtsgaders de binnenste keerne oft note uyt de schorsse ghenomen. Daer by voeght hy een ander langhworpighe vrucht, bijnae soo groot als de Faufel met haer omwindsel, maer seer hardt, buyten bruyn, oft witachtigh: de welcke overmidts dwaers ghesneden, de Note-Muscate seer wel ghelijckt, als de Faufel selve oock doet; ende sy magh een mede-soorte van Faufel wesen. Dierghelijcke vruchten, heel gheeffent oft ghepolijst, zijn aen den selven Clusius voor kostelijcke steenen ghesonden gheweest. Dan uyt de voorghegheven beschrijvinghe blijckt datter verscheyden soorten van Faufel zijn: ende daerom stellen de Italiaenen hedensdaeghs dry soorten van Faufel, die sy Avellanae Indicae noemen, dat is Indiaensche Haselnoten, in hun tael Noccivole d’India; ende segghen datse soorten van Areca zijn: de eene soorte is groot, de ander is kleyn, de derde is middelbaer; ende segghen, datse met de Note Muscaten overghebroght worden, ende dat de groote soorte de Note Nuscaten ghelijckt, behalven datse aen d’een sijde niet rondt is, maer plat, met een hayrachtigh omwindsel ghedeckt, als gheseydt is: ’t binnenste is sonder reuck, ende tsamentreckende van smaeck.

De kracht van dese Noten is verkoelen, verstercken, ende gheweldighlijck tsamentrecken. Sy zijn goedt teghen de koude sieckten; ende sonderlinghen tegen ’t roodtmelizoen, [1392] alle daghe nuchteren ghedroncken een draghme tseffens met rooden wrangen wijn, oft Queesap, oft ghestaelt water; ende dan verstercken sy de maghe, ende de darmen. Van buyten opgeleydt, zijn sy goet teghen alle heete ghebreken. In wijn ghesoden ghenesen den tandtsweer, maecken de tanden vast, ende beletten de sinckinghen die daer op vallen. Men doetse op de schorftheyt van de ooghschelen, ende by de verkoelende ooghsalven. De selve vruchten ghedrooght, Cossol gheheeten, worden heel Indien door versonden.

De Moaliten ( een gheslacht van Mahumedisten) eten dese vrucht seer veel, selfs in hun Vastendaghen, als sy de Betre self niet en derren eten; oft sy knauwense met Cardamomum. Andere doen daer by al ’t ghene dat by de Betre ghedaen wordt, al is ’t dat Betre warm is, ende dese Areca koudt ende droogh, nae ’t uytwijsen van haer laffigheyt oft onsmaeckelijckheydt met eenighe tsamentreckinghe, sonder eenighe hitte; al is ’t saecke dat Serapio (dese Areca misschien niet wel kennende) seyde datse verwarmt, ende bitterachtigh van smaeck is. Sommighe Indiaenen doen daer oock Lycium oft Cate by, om het tandtvleesch stijf ende de losse tanden vast te maecken, de maghe te verstercken, het bloet spouwen te beletten, ende het braecken, ende allerley vloet op te doen houden. Oft sy drooghen de vrucht; ende in kleyne stuckskens gestooten zijnde knauwen die met Lycium, ende bladeren van Betre, daer de zenuwen uyt ghenomen zijn, ende spouwen het eerste speecksel uyt; want dat is bloedigh, ende soo suyveren sy de herssenen, ende de maghe, ende maecken de tanden ende het tandtvleesch vast. De inwoonders der eylanden Malediva achten de Areca meer dan Caneel, ende zijn daer toe soo ghewent, ende konnense soo qualijck missen, als wy broodt, bier oft wijn. De rijcke lieden maecken bollekens oft koeckskens van dese vrucht Lycium, Canfer, Lignum Aloës, ende wat Ambers, ende knauwen die; andere menghense met Kalck oft gestooten Oesterschellen, ende knauwen dat soo tsamen. Rauw zijnde wordt dese vrucht oock ghegeten van sommighe die eenighe smertelijcke wonden oft zeeren hebben; want sy maeckt de menschen als droncken die daer af geten hebben, soo dat sy geen smerten en ghevoelen. Garcias doet nochtans dese groene vruchten distilleren; ende gheeft dat water met groote nuttigheyt te drincken in de buyckvloeden, die van hitte oft galle komen. De selve vrucht, nog groen zijnde, wordt onder ’t zant ghegraven, op datse beter ende lieffelijcker van smaeck worde: dan sy etense ghemeynlijck met de bladeren die sy Betre oft Betele noemen: sy pleghense oock te breken, ende in de Sonne te drooghen (ende dan heetense Checani) ende dan veel te ghebruycken soo wel in spijsen, als in tsamentreckende stovinghen oft badinghen. Met de schorsse oft met het uyterste omwindsel maecken sy hun tanden reyn ende schoon. De selve Indiaenen pleghen de rijsen van dese boomen, die twee vinghers dick zijn, af te breken, ende daer mede de Crocodillen te vanghen, ende vast te houden, die rijse door haer strote stekende. De bladeren dienen oock om daer op te schrijven.

Ander vrucht als Faufel, is van den selven Clusius beschreven, soo die hem ghesonden was van den seer gheleerden D. Theodorus Clutius, van binnen gantsch ghestelt als de Faufel, onder als in twee schaelkens begrepen. Sy wordt uyt Guinea ghebroght, midtsgaders een ander vrucht als een Pruym oft Sorbe van maecksel, met wit vleesch ende kleyne saden vervult.

Brasma ende de vrucht van Palmapinus hebben met de Faufel oock wat ghelijckenisses.

Cunane van West-Indien, van Walich Syvertz aen Clusius ghesonden, is een vrucht twee duymbreedden langh, bovenwaerts eenen duym breedt, allenghskens smaller wordende, met eenen wat verheven rugh, swart, gladt ende blinckende, dry gaeters hebbende, een boven, twee onder. Sy wast op een kleyn boomken, dat Morremor heet. Rijp zijnde isse wel tweemael soo groot; ende dan wordtse op kolen ghebraden, ende ghegeten teghen de hooft-pijn.

Ander vrucht als Haselnote staet by Malle Pruymkens gheschildert.

Coxco Cypote is een keerne van een vrucht aenden boom Cypote in Peru wassende, ende is kleyner dan de medesoorte van de Indiaensche Haselnote: wiens schilderije ende breeder beschrijvinghe hier nae gegeven sal worden.

Gehuph den boom wast in Sumatra, heet in ’t Indisch Cobbam: heeft kleyne bladeren, als die van Cassie, maer korter tacken, saffraenverwighe schorssen, dickachtighe vrucht, als een Kaetsbal; met een keern als een Haselnote, wiens keest oft pit op de tonghe soo bijt als de wortel van Angelica. Dan de vrucht self, oft haer vleesch, dient om den dorst te verslaen: de keern isser nochtans nutter toe al isse bitter. Men douwter olie uyt, seer goet tegen de smerten van de lever ende milte, alsmen eerst eenen tijdt langh matelijcken eet, ende van dese olie in neemt, oft het lichaem daer mede bestrijckt. De selve gheneest allerley gicht. De Gomme van desen boom, met dese olie ghemenght, is nut in al ’t voorseyde.

Faufel oft Areca. 20. (Areca catechu)

Bij de Indiaanse hazelnoten wordt ook de vrucht gerekend die in Arabië faufel heet of filfel en fufel, in Malavie pac en elders chosolo en cossol, maar meest arrequa of arreca, in Malediven pova, in Guzarate en Vecan cupari, in Sri Lanka (Ceylon) poaz, in Malakka pinan, in Cochin chacani en checani die veel verschilt van het rode Santalum zoals in de beschrijving van het Santalum blijken zal. Het groeit veel in Malabar en in vele andere landen van Oost-Indië, dan de beste groeit in Mombain. In Sri Lanka groeit het veel, maar wit en die in Cochin groeit is klein en zwart en zeer hard als ze droog is, dan waar het groeit, het groeit liever aan de zeekant dan binnenlands en wordt van Christophorus a Costa Avellana Indica en Areca genoemd. De boom wordt van sommige voor een dadelboom gehouden, maar teerder en spitser en het is zeer hoog en groeit recht overeind, maar dun, rond en voos van hout en daarom niet zeer breekbaar en met bladeren als dadelbladeren die aan het opperste van de boom groeien en daartussen komen dunne twijgjes die met kleine bloempjes zijn geladen die wit zijn en bijna zonder reuk die daarna in de vrucht veranderen zoals notenmuskaten en zo groot als walnoten, nochtans niet rond, maar langwerpig als een klein kippenei en bedekt met een schors en als die noch vers is zeer groen is, maar rijp heel geel zodat men ze van ver voor heel rijpe dadels zou aanzien, deze schil is zacht en wolachtig en bevat een vrucht zo groot als een van de grootste kastanjes die aan de ene zijde ook plat zijn, wit en hard en met rode aderen doorregen die van de Indianen gegeten wordt.

De schilderij van deze boom is van Clusius gegeven zoals hierna volgt. Dan Fabricius en Mordens die hem gezien heeft zegt dat het een zeer hoge boom is met een bijna alleszins even dikke stam en met zo’n gladde schors dat men daarop niet klimmen kan tenzij dat men enige touwen rondom de stam bindt zoals van de Indiaanse notenbomen hierna gezegd zal worden. De takken groeien niet naar beneden gebogen, maar opwaarts zodat ze van ver op een ronde bol lijken. De bladeren bekleden de takken rondom als tanden van kammen, anders zijn ze de dadelboombladeren wat gelijk, de vruchten hangen met tien of twaalf bijeen die alle tezamen met vezelachtige omwindsel bedekt zijn en van een dik langwerpig steeltje uit het alleronderste van de takken spruiten. De noot of vrucht zelf die faufel heet met haar ruige schors staat hier ook geschilderd met de binnenste kern of noot uit de schors genomen. Daarbij voegt hij een andere langwerpige vrucht die bijna zo groot is als de faufel met haar omwindsel, maar zeer hard die buiten bruin of witachtig is en als die dwars gesneden wordt veel op notenmuskaat lijkt zoals de faufel zelf ook doet en ze mag een medesoort van faufel wezen. Diergelijke vruchten die heel geëffend of gepolijst zijn zijn aan dezelfde Clusius voor kostelijke stenen gezonden geweest. Dan uit de voor gegeven beschrijving blijkt dat er verschillende soorten van faufel zijn en daarom stellen de Italianen tegenwoordig drie soorten van faufel die ze Avellanae Indicae noemen, dat is Indiaanse hazelnoten en in hun taal noccivole d’India en zeggen dat ze soorten van Areca zijn, de ene soort is groot en de andere is klein, de derde is middelbaar en zeggen dat ze met de notenmuskaten overgezonden worden en dat de grote soort op notenmuskaat lijkt, behalve dat ze aan de ene zijde niet rond is, maar plat en met een haarachtig omwindsel bedekt, zoals gezegd is, het binnenste is zonder reuk en tezamen trekkend van smaak.

De kracht van deze noten is verkoelend, versterkend en geweldig tezamen trekkend. Ze zijn goed tegen de koude ziekten en vooral tegen de rode loop, [1392] elke dag nuchter een drachme tegelijk met rode wrange wijn of kweesap of gestaald water gedronken en dan versterken ze de maag en de darmen. Van buiten opgelegd zijn ze goed tegen alle hete gebreken. In wijn gekookt genezen ze de tandpijn en maken de tanden vast en beletten de zinkingen die daarop vallen. Men doet ze op de schurft van de oogschellen en bij de verkoelende oogzalven. Die vruchten gedroogd die cossol heten worden heel Indien door verzonden.

De Moaliten (een geslacht van Moslims) eten deze vrucht zeer veel en zelfs in hun vastendagen als ze de betre zelf niet durven eten of ze kauwen ze met Cardamomum. Andere doen daarbij al hetgeen dat bij de betre gedaan wordt al is het dat betre warm is en deze Areca koud en droog naar het uitwijzen van haar laffe of onsmakelijkheid met enige tezamen trekking zonder enige hitte al is het zo dat Serapio (die deze Areca misschien niet goed kende) zei dat ze verwarmt en bitterachtig van smaak is. Sommige Indianen doen er ook Lycium of Cate bij om het tandvlees stijf en de losse tanden vast te maken, de maag te versterken, het bloedspouwen te beletten en het braken en allerlei vloed op te laten houden. Of ze drogen de vrucht en stoten ze in kleine stukjes en kauwen die met Lycium en bladeren van betre daar de zenuwen uitgenomen zijn en spuwen het eerste speeksel uit want dat is bloedig en zo zuiveren ze de hersens en de maag en maken de tanden en het tandvlees vast. De inwoners van de Malediven achten Areca meer dan kaneel en zijn daaraan zo gewend en kunnen het zo slecht missen zoals wij brood, bier of wijn. De rijke lieden maken bolletjes of koekjes van deze vrucht Lycium, kamfer, Lignum Aloës en wat amber en kauwen die, andere mengen ze met kalk of gestoten oesterschellen en kauwen dat zo tezamen. Rauw wordt deze vrucht ook gegeten van sommige die enige smartelijke wonden of zeren hebben want ze maakt de mensen als dronken die daarvan gegeten hebben zodat ze geen smarten voelen. Garcias laat nochtans deze groene vruchten distilleren en geeft dat water met grote nuttigheid te drinken in de buikvloeden die van hitte of gal komen. Die vrucht die nog groen is wordt onder het zand gegraven zodat ze beter en lieflijker van smaak worden, dan ze eten ze gewoonlijk met de bladeren die ze betre of betele noemen en ze plegen ze ook te breken en in de zon te drogen (en dan heten ze checani) en dan veel te gebruiken en zowel in spijzen als in tezamen trekkende stovingen of baden. Met de schors of met het uiterste omwindsel maken ze hun tanden rein en schoon. Die Indianen plegen de twijgen van deze bomen die twee vingers dik zijn af te breken en daarmee de krokodillen te vangen en vast te houden door die twijg door hun strot te steken. De bladeren dienen ook om daarop te schrijven.

Ander vrucht als faufel is van dezelfde Clusius beschreven zo die hem gezonden was van de zeer geleerde D. Theodorus Clutius die van binnen gans gesteld was als de faufel en onder als in twee schaaltjes gevat. Ze wordt uit Guinea gebracht met een andere vrucht als een pruim of sorbe van maaksel met wit vlees en kleine zaden vervult.

Brasma en de vrucht van Palmapinus hebben met de faufel ook wat gelijkenis.

Cunane van West-Indië is van Walich Syvertz aan Clusius gezonden en is een vrucht van twee duimbreed lang die van boven een duim breed is en geleidelijk aan smaller wordt met een wat verheven rug, zwart, glad en blinkend die drie gaatjes heeft, een boven en twee onder. Ze groeit op een klein boompje dat Morremor heet. Rijp is het wel tweemaal zo groot en dan wordt ze op kolen gebraden en gegeten tegen hoofdpijn.

Andere vrucht als hazelnoot staat bij malle pruimpjes geschilderd.

(Manilkara zapota) Coxco Cypote is een kern van een vrucht die aan de boom Cypote in Peru groeit en is kleiner dan de medesoort van de Indiaanse hazelnoot wiens schilderij en uitvoeriger beschrijving hierna gegeven zal worden.

Gehuph de boom groeit in Sumatra en heet in het Indisch Cobbam, het heeft kleine bladeren als die van Cassia, maar kortere takken, saffraankleurige schorsen, dikachtige vrucht als een kaatsbal met een kern als een hazelnoot wiens kern of pit op de tong zo bijt als de wortel van Angelica. Dan de vrucht zelf of haar vlees dient om de dorst te verslaan, de kern is er nochtans nuttiger toe al is ze bitter. Men duwt er olie uit die zeer goed is tegen de smarten van de lever en milt als men eerst een tijd lang matig eet en van deze olie inneemt of het lichaam daarmee bestrijkt. Die geneest allerlei jicht. De gom van deze boom met deze olie gemengd is nuttig in al het voor vermelde.