Tamarindus

Tamar-Inden: ende noch wat van de Cassie. 24.

Nae de Myrobalanen moghen de Tamar-Inden bequaemelijck ghestelt worden: want al is ’t saecke dat den naem Tamar-Indi soo veel beteeckent al oft men Dadels van Indien seyde, het en zijn nochtans geen vruchten van eenen boom den Dadel-boom ghelijckende, maer veel eer den Pruym-boom: ende de vruchten selve en zijn geensins van ghedaente de Daeye ghelijck, als blijckt uyt het ghene, dat Prosper Alpinus, Garcias ab Horto, Christophorus a Costa daer van in ’t langh gheschreven hebben. Sommighe van de welcke desen boom in grootte met den Pruym-boom verghelijckende, met bladers van Wilghe, kleyn ghekerft oft ghesneden ghelijck die van de Essche, maer soo groot als eenen Eycken-boom. Andere segghen, dat hy seer hoogh wordt, maer anders den Peer-boom ghelijckt. Sommighe segghen, dat den boom, daer de Tamar-Inden aen wassen, soo groot is als eenen Castanien-boom, vast van hout, ende geensins voos, die kleyn ghesneden zijn, een palme groot. Sommighe verghelijcken de bladeren van desen boom met die van Hypericon oft Sint Jans-cruydt: sommige met de bladeren van Sint Jans broodt oft Caroben; andere met Myrtus bladeren, bijnae als die van Sesban; andere met die van den Mastick-boom. Dan Christophorus a Costa seydt, dat dese boomen een schoone ende breede schaduw van haer gheven ghelijck de boomen van de voorseyde Caroben, met bladeren als die van Varen Wijfken, bleeck groen, seer fraey om sien, sarp ende aenghenaem van smaeck, ende bequaem om daer een sause van te maecken. Dese bladeren keeren haer altijt nae de Sonne: want als de Sonne onder gaet, dan sluyten sy toe, ende gaen open alsse op staet: selfs de hauwen schuylen des nachts tusschen de bladeren: maer des morgens scheyden de bladeren daer van, ende laten de hauwen bloot, soo datter de Sonne op schijnen magh. Soodanighe boomkens zijn hier te lande van uytlantsch saedt voortghekomen, als Lobel betuyght, met bladers op beyde sijden gheschicktelijck teghen malkanderen over staende, en langhs den steel als die van ’t Water-Varen ghevoeght, groen van verwe, ende suer van smaeck; de welcke door den reghen oft teghen de Sonnen ondergangh hun selven in een trocken ende slooten: dan sy en mochten de koude dese lochts niet verdragen: ende stierven eer sy bloeyen mochten. Maer de bloemen in die landen, daer sy van selfs wassen, zijn wit, van reuck ende uyterlijcken schijn de Gulden-appel oft Orangie appel-bloemen seer ghelijck: dan sy zijn van acht bladeren ghemaeckt; van de welcke de vier uyterste wit zijn ende dick als de bladeren van de Orangie bloemen; dan de vier binnenste zijn dunner, ende twee van de selve zijn met een schoone zenuwe doorregen: uyt het midden van dese bloemen spruyten vier draeykens, krom als horenkens, wit ende dun. Nae de bloeme volght de vrucht, dat is een dicke hauwe als eenen krommen vinger, de hauwe van onse Roomsche Boonkens niet onghelijck, maer grooter, hebbende een groen schorsse alsse noch onrijp is, maer aschgrauw ende haest afnemelijck alsse rijp is. Daer in schuylt een keern dry oft vier, soo groot als een Vijgh-boone oft een vierkante Erwte, wat rondachtigh, maer plat, rosachtigh van verwe, de saeden van de Cassie eenighsins ghelijck, maer grooter ende ghekant, begrepen in de voorseyde schorsse; wiens vleesch met bruyne oft swarte zenuwachtighe aderkens doorreghen is, suerer van smaeck dan eenighen pruymen, rosachtigh uyt den swarten, taey ende klevende: welck swart sarp mergh van dese saeden alleen bewaert ende ghebruyckt wordt; ende de saeden worden voor onnut wegh gheworpen. Groen zijnde, zijn sy wrangh, maer niet sonder eenighe soetigheydt. Sy zijn goedt om plucken; iae vallen somtijdts van selfs af.

De Tamar-Inden wassen op veele plaetsen van Oost-Indien met groote menighte: maer de beste zijn de ghene die op het gheberghte wassen, ende blijven langher goedt ende onbedorven. In Egypten wassen sy oock, in de hoven ghesaeyt ende gheoeffent, uyt Arabien ghebroght; daer sy in ‘t wildt wassen.

Den boom, daer de Tamar-Inden aen groeyen, heet in Indien Puli, Ambili, Chincha (de steenen Chincharo; in ’t Arabisch Abes; ) in ’t Latijn by sommighe Oxyphoenix, dat is Suere Daeyen; oft Palma silvestris, dat is Wilde Daeyen; in ’t Italiaensch Dattib d’Indio; hoe wel dat het eyghentlijck gheen Daeyen en zijn, als gheseydt is. In Egypten heetse Deresilde.

De Tamar-Inden verkoelen ende drooghen tot in den derden graed, oft immers heel verre in den tweeden. De beste zijn de ghene die uyt den swarten wat nae den rosachtighe trecken, versch ende sacht, met veele zenuwen oft veselinghen, vet, niet dor oft droogh, uyt den soeten sarpachtigh ende wijnachtigh van smaeck. Dese Tamar-Inden zijn een heel onschadelijck ende sacht dingh om innemen: maer in sonderheydt zijn sy ghesondt de ghene die veel galachtighe vochtigheden in het lichaem hebben: want het water, daer sy in gheweyckt zijn iaeght de selve uyt den lijfve. In alle pestighe sieckten ende kortsen, uyt hitte ende verrottinghe komende, drincken de Arabers het water, daer veele Tamar-Inden in te weycke ghestaen hebben, met Suycker. Dien dranck is de dorstige aengenaem ende verkoelende. ]1402] Sy verheughen het hert, verdrijven de swaermoedigheydt, ghenesen ’t pleuris ende alle sieckten die van groote hitte komen. De selve verdelen oock, ende maecken dun de grove slijmerighe overvloedigheden, verslaen den dorst, ende bedwinghen de hitte ende scherpigheydt van de galle, ende van het ontsteken bloedt: ende stoppen den vloet van alle heete sinckinghen oft katarrhen; ende ghenesen mits dien den hooft-sweer. Oock zijn sy seer goedt in de heete ende galachtighe kortsen, die versoetinghe van noode hebben, ende oock in de geelsucht. Met Rhabarber ende Cassie ghenesen sy de derde-daeghse kortsen. Sy blusschen alle hitte van de maghe ende lever, ende nieren, ende stelpen den saedt-vloet, ende benemen het braecken: maecken lust om eten ende beletten het walghen. Maer sy zijn voor allen goedt de ghene die eenighe ioockinghe oft verschietende drooghe crauwagie over hun lichaem ghevoelen. Ende het water, daer sy in ghesoden oft gheweyckt zijn, is wonderlijcken goedt ghedroncken van de kinderen die de maselen ende pockskens hebben. Alsse van de oude menschen ghebruyckt worden, op datse hun koude maghe niet en schaden, soo worden daer by ghedaen andere dinghen die de maghe verstercken, als Spica Nardi, Macis, Mastick, sap van Alssem, Venckel, Joffer marcke, tamme oft wilde Cicorey. Men bewaertse in Pekel; oft men drooghtse, oft men maeckter een conserf van met Suycker, die seer goedt is van smaeck, ende bequaem tot de voorseyde dinghen. Dan het ghedistilleert water van de selve is te soet om te besighen. Haer slappe werckinghe wordt versterckt met Wey van Geyte-melck oft sap van Grijsecom, oft Hoppe. De versche Tamar-Inden suyver ghemaeckt, ende met Suycker ghegheten, sijn soo goedt als eenighe verkoelende oft suere Syroopen diemen in de Apoteken vindt: ende de Indiaenen pleghen hunnen buyck weeck te maecken met de versche Tamar-Inden met Olie van Indiaensche note inghenomen. De oude worden van sommighe eenen heelen nacht langh gheweyckt: dan sommighe segghen, dat dry uren ghenoegh zijn, in drijmael soo veel vande voorseyde sappen, oft van eenighe andere vochtigheden, als van drijderhande Granaten: daer nae wordense met de handen ghewreven, ende dan warm ghemaeckt: maer ten laetsten worden die ghesijget oft doorghedaen tot dat het eenen dunnen ende klaeren dranck is, in sonderheydt alsmen de hitte rasscher wil lesschen. Maer meest neemtmen vier oncen van dese Tamar-Inden, ende men weycktse in Cicorey-water: doorghedaen zijnde geeftmen dat water te drincken met wat Suycker. Het mergh wordt oock in Suycker bewaert: ende dat draghen de Arabers over hun door de woestijnen reysende: want verhit, ende seer dorstigh zijnde worden sy hierdoor verkoelt, van onder veele heete vochtigheden quijt wordende. Somtijdts worden by de selve oock Roosen gheweyckt, maer meest de soorten van Sandel-hout, Ceder-hout ende Spodium, op dat sy te stercker souden verkoelen. Sommighe nemen by de twee tot vijf oncen tseffens van dit mergh, gheheel ende sonder doordoen. Dan de Indiaenen ghebruycken dese vruchten in stede van Edick oft Veriuys, om by hun spijsen te doen. Sommighe doen het mergh oft vleesch van de selve ende oock de ghestooten bladeren op de roose, wildt vier ende dierghelijcke heete opdrachtigheden des huyts; ende oock op de aposteunien oft heete gheswillen, om de vochtigheden, die daer op sincken, te rugghe te drijven. De selve bladeren met Sout van Ormuz vermenght, ende op allerley gheswillen gheleyt, doen die door-breken: maer met asschen opgheleyt, doen scheyden de harde slijmerighe oft pituiseuse ende oock de melancholijcke gheswillen. De bladeren self zijn soo lieflijck sarp, datse bequaem zijn om daer een sause van te maecken. De selve bladeren worden ghebruyckt om de wormen der kinderen te dooden. Het water, daer sy in gheweyckt hebben, ghebruycken sy om den buyck weeck te maecken. De saeden oft harde keernen van dese vrucht ghebrandt, ende kleyn ghestooten, met Botermelck oft Suere Wey inghegheven, stoppen allerley buyckloop. De Araben bewaeren oft confijten de groene hauwen in suycker oft Honigh van Caroben; als sy oock doen de groote ende rijpe. Dan de schaduwe van desen boom is alsoo hinderlijck de ghene die daer onder slaepen, als die van den Okernoten-boom soude moghen wesen. Het hout streckt heel Indien door voor goedt brandt-hout. Maer sommighe segghen, dat het den buyck weeck maeckt, ende purgeert.

Cassia fistula oft ghemeyne Cassie van de Apoteken hoort oock onder de Indische ghewassen, dan is van Dodoneus in het langh beschreven: doch tot meerder voldoeninghe sullen wy hier noch wat van de selve verhalen, als wy in de Beschrijvinghe van de Cassie belooft hebben. Pyrard schrijft, dat den Cassie-boom den Peer-boom ghelijckt, maer langher bladeren heeft, geele welrieckende bloemen, in September voortkomende, ende daer nae langhe hauwen, eerst groen, maer swart alsse rijp zijn; ende datse in Indien niet veel gheacht en worden, als van selfs voortkomende, sonder te saeyen oft oeffenen. In Januarius is de hauwe rijp, voeght hy daer by: ende dan en eten de Indiaenen gheen vleesch van de Koeyen oft Schapen die van dese vruchten gheten hebben: mits dat sulcken vleesch den loop oft roodtmelizoen veroorsaeckt, door de laxerende oft al te stercke weeckmaeckende kracht die dat vande Cassie hauwen behout; het landt van Dealcan is vol van dese boomen: men vindtse oock veel omtrent Goa. Sy heet in de Apoteken Cassia oft Cassia fistula, als gheseydt is, ende by den ghemeynen man Cassie, in Arabien meest Hiarxamber, maer qualijck Chiarsamdar; in Indien Comdaca, Bavasimga ende Bavasimgma, ende Gramalla; maer den boom self heet aldaer Bahoo: wiens bladeren, als gheseydt is, van sommighe met die van den Peer-boom vergheleken worden, van andere met die van den Perse-boom, maer wat smaller, groen van verwe; de bloemen zijn geel als Brem-bloemen, rieckende als Ginoffelen, als wy oock gheseyt hebben: dan Monardes seydt datse wit zijn, vijfbladigh, ende droogh zijnde veel van haeren goeden reuck behouden. Die hauwen, die daer nae volghen, zijn heel selden min dan twee palmen langh, noch versch, teer ende iongh zijnde heel groen, wrangh van smack, daer nae roodtachtigh, ten laetsten bruyn oft swartachtigh; ende hoe sy swarter worden, hoe sy rijper ende soeter van smaeck worden: want de beste zijn de swartste ende swaerste van ghewicht. Wt West-Indien worden de Cassie-hauwen oock somtijdts ghebroght, sommighe veel meer dan twee vingheren dick, wat platter ende boom-hauwachtigher dan die vande ghemeyne Cassie. Ende haer mergh is met weynigh laeykens onderscheyden, soet van smaeck, maer wat garstachtigh, misschien om datse noch grauw ende rouw, ende niet swart oft rijp ghepluckt zijn gheweest. Daerom salmen de selve alleenlijck van buyten, teghen het flercijn, pock-leemten ende andere gheswillen moghen besighen; maer niet binnen ’s lichaems, ten zy datse min garstigheydts ende wat meer lieflijckheydts van smaeck betoonen, oft de ervarentheydt der ghener, diese inghenomen sullen hebben, ons anders leert.

Aengaende de krachten van de Cassie (daer wy veel af gheseydt hebben) Avicenna is van ghevoelen datse tusschen den warmen ende kouden ghestelt is, doch wat vochtmaeckende: Serapio schrijft, datse ghetempert is: Mesue seydt, datse wat nae de hitte streckt: andere segghen, datse warm ende vocht is in den eersten oft in het beginsel van den tweeden graedt. Maer de saeden hebben eer een stoppende dan den buyck weeckmaeckende kracht: nochtans segghen sommighe, dat de middelste vellekens de knoopen van dese hauwen afscheydende by ’t mergh selve ghedaen de weeckmaeckende kracht vermeerderen. Dan de schorssen van dese hauwen en hebben geen kracht om de maendt-stonden te verwecken, als sommighe qualijck gheseyt hebben, maer zijn koudt ende droogh van aerdt. Het is oock valsch, dat sommighe ons hebben willen doen ghelooven, te weten, dat de menschen in die landen, daer de Cassie in ’t wildt groeyt, altijdt met den buyckloop ghequelt zijn, om dat de Ossen ende Koeyen van die Cassie eten: want (als gheseydt is) de menschen wachten hun van sulck vleesch, ter wijl dat de beesten dese hauwen eten konnen. Dan sy wordt ghenoegh van de menschen gheten om den buyck weeck te maecken, alsoo wel als hier te lande. Selfs men pleegh daer de heele hauwen oock te confijten oft in Suycker te bewaeren, te weten als sy noch malsch, iongh, teer ende versch zijn, ende noch geen herde schorsse en hebben: ende dan konnen sy den buyck losch maecken sonder eenighe moeyte oft beroertenisse: ]1403] ende daerom zijnse goedt om de vrouwen, de ionghe kinders ende slappe mans in te gheven, van de twee oncen tot de dry tseffens, als te voren oock gheseydt is. Ende sulcke aldus bereyde hauwen worden heele tonnen vol uyt San Domingo in andere landen versonden, seydt Nicolaus Monardus. Dan de bloeme pleeght op tweederleye wijse bewaert ende in Suycker gheleydt oft gheconfijt te worden, te weten met Suycker ghestooten zijnde, oft de bloeme heel latende ende met Suycker siedende: doch hoe sy bereydt wordt, sy is goedt van smaeck; ende maeckt den buyck weeck, sonder eenighe moeyte, twee oft dry oncen tseffens ingenomen: ende is een bequaem dingh om in te nemen, als ’t Suycker goedt is daer mede dese bloeme inghemaeckt wordt, ende is lieflijck van smaeck: ende dient de werckende menschen, doende alle de selve werckinghe van de Cassie oft ’t mergh selve. Dan de ghene die ’t mergh vande Cassie ghebruycken willen om daer door eenen lichten stoelgangh te krijghen, sullen die alderbest een half ure tijdts voor de noen-maeltijdt innemen, seydt den selven Monardes: want dan salse met andere spijse vermenght zijnde den buyck tamelijcken weeck maecken: want alsse langh voor de maeltijdt inghegheven wordt, dan wortse self eer verteert sonder te wercken, oft doet heel weynigh. Maer alsmense ghebruycken wil om de nieren te suyveren, ende het gantsche lichaem wat ruymachtigh te maecken, dan maghmense vry ettelijcke uren voor de maeltijdt innemen. Dan voor allen is sy bequaem om de galle uyt te drijven, ende daer nae ’t slijm oft de pituita, die in de diepste doorganghen des lichaems vast is ende verstoppinghe veroorsaeckt: ende sy magh in allerley sieckten ghebesight worden, doch meest inde ghebreken der nieren ende blase, twee uren voor het avondtmael. Maer twee uren nae eenen tamelijcke avondtmael ghebruyckt, is goedt de ghene die met eenighe katarrhen oft sinckinghen op de borst verladen zijn. Dagelicks ghebruyckt in leckinghe, is goedt teghen de ghebreken van de borst ende sijde. Sy is goedt in de hitte der kortsen, ende verslaet den dorst: versacht, ondoet, ende belet de verhittinghen van ’t bloet. Men gheeft van dit mergh van de tien draghmen tseffens tot anderhalve once toe: dan met de schelle vier oncen tseffens. Van buyten met olie van soete Amandelen opghestreken, versacht de swaere smerten van de longeren ende nieren. Sommighe Indiaenen nemen ’t mergh alleen, ende strijcken ’t op de roose, wildt vier ende alle verhittinghen des huyts.

Tamarinden en noch wat van Cassia. 24.

(Tamarindus indica)

Na de mirobalanen mogen de Tamarinden beter gesteld worden want al is het zo dat de naam Tamar-Indi zoveel betekent als of men dadels van Indien zei het zijn nochtans geen vruchten van een boom die op de dadelboom lijkt, maar veel eerder op een pruimboom en de vruchten zelf zijn geenszins van gedaante de dadels gelijk zoals blijkt uit hetgeen dat Prosper Alpinus, Garcias ab Horto en Christophorus a Costa daarvan in het lang geschreven hebben. Sommige die deze boom in grootte met de pruimboom vergelijken en met bladeren van wilg, klein gekerfd of gesneden zoals die van es, maar zo groot als een eikenboom. Andere zeggen dat hij zeer hoog wordt, maar andere dat het op de peerboom lijkt. Sommige zeggen dat de boom daar de tamarinden aan groeien zo groot is als een kastanjeboom, vast van hout en geenszins voos die klein gesneden zijn en tien cm groot. Sommige vergelijken bladeren van deze boom met die van Hypericum of Sint Janskruid en sommige met de bladeren van Sint Jansbrood of Caroben, andere met Myrtus bladeren en bijna als die van Sesban, andere met die van de mastiekboom. Dan Christophorus a Costa zegt dat deze bomen een mooie en brede schaduw van zich geven zoals de bomen van de voor vermelde Caroben en met bladeren als die van varen wijfje, bleek groen en zeer fraai om te zien, scherp en aangenaam van smaak en geschikt om er een saus van te maken. Deze bladeren keren zich altijd naar de zon, want als de zon onder gaat dan sluiten ze toe en gaan open als ze opstaat, zelfs de hauwen schuilen ‘s nachts tussen de bladeren, maar ‘s morgens scheiden de bladeren daarvan en laten de hauwen bloot zodat de zon er op schijnen mag. Zodanige boompjes zijn hier te lande van buitenlans zaad voortgekomen, als Lobel betuigt, met bladeren die aan beide kanten regelmatig tegenover elkaar staan en langs de steel als die van watervaren gevoegd, groen van kleur en zuur van smaak die door de regen of tegen de zonsondergang zichzelf ineen trokken en sloten, dan ze konden niet tegen de koude van deze lucht en stierven eer ze bloeien konden. Maar de bloemen in die landen daar ze vanzelf groeien zijn wit en van reuk en lijken uiterlijk veel op de gouden appel of oranjeappelbloemen, dan ze zijn van acht bladeren gemaakt waarvan de vier uiterste wit zijn en dik als de bladeren van de oranjebloemen, dan de vier binnenste zijn dunner en twee er van zijn met een mooie zenuw doorregen en uit het midden van deze bloemen spruiten vier draadjes die krom zijn als horentjes, wit en dun. Na de bloem volgt de vrucht, dat is een dikke hauw als een kromme vinger en lijkt veel op de hauw van onze Roomse boontjes, maar groter en heeft een groene schors als ze noch onrijp is, maar asgrauw die gauw af te nemen is als ze rijp is. Daarin schuilt een kern drie of vier die zo groot zijn als een Lupine of een vierkante erwt, wat rondachtig, maar plat en rosachtig van kleur die wat op de zaden van Cassia lijken, maar groter en kantig en besloten in de voor vermelde schors wiens vlees met bruine of zwarte zenuwachtige adertjes doorregen is en zuurder van smaak dan enige pruimen, rosachtig uit het zwarte, taai en klevend welk zwart scherp merg van deze zaden alleen bewaard en gebruikt wordt en de zaden worden voor onnut weg geworpen. Groen zijn ze wrang, maar niet zonder enige zoetheid. Ze zijn goed om plukken, ja vallen soms vanzelf af.

De tamarinden groeien op vele plaatsen van Oost-Indië met grote menigte, maar de beste zijn diegene die op het bergen groeien en blijven langer goed en onbedorven. In Egypte groeien ze ook, in de hoven gezaaid en geteeld die uit Arabië gebracht zijn daar ze in het wild groeien.

De boom daar de tamar-inden aan groeien heet in Indien puli, ambili, chincha (de stenen chincharo, in het Arabisch abes ) in het Latijn bij sommige Oxyphoenix, dat is zure dadels, of Palma silvestris, dat is wilde dadels, in het Italiaans dattib d’Indio, hoewel dat het eigenlijk geen dadels zijn zoals gezegd is. In Egypte heet ze deresilde.

De tamarinden verkoelen en drogen tot in de derde graad of immers heel ver in de tweede. De beste zijn diegene die uit het zwarte wat naar het rosachtige trekken, vers en zacht en met vele zenuwen of vezels, vet, niet dor of droog en uit het zoete scherpachtig en wijnachtig van smaak. Deze tamarinden zijn een heel onschadelijk en zacht ding om in te nemen, maar vooral zijn ze gezond diegene die veel galachtige vochtigheden in het lichaam hebben want het water daar ze in geweekt zijn jaagt die uit het lijf. In alle pestachtige ziekten en koortsen die uit hitte en verrotting komen drinken de Arabieren het water daar vele tamarinden in te week gestaan hebben met suiker. Die drank is de dorstige aangenaam en verkoelend. ]1402] ze verheugen het hart, verdrijven de zwaarmoedigheid, genezen zijdepijn en alle ziekten die van grote hitte komen. Die verdelen ook en maken de grove slijmerige overvloedigheden dun, verslaan de dorst en bedwingen de hitte en scherpte van de gal en van het ontstoken bloed en stoppen de vloed van alle hete zinkingen of katarren en genezen daardoor de hoofdpijn. Ook zijn ze zeer goed in de hete en galachtige koortsen die verzoeting nodig hebben en ook in de geelzucht. Met rabarber en Cassia genezen ze de derdedaagse malariakoortsen. Ze blussen alle hitte van de maag en lever en nieren en stelpen de zaadvloed en benemen het braken, maken lust om te eten en beletten het walgen. Maar ze zijn voor alles goed diegene die enige jeuk of verschietende droge jeuk over hun lichaam voelen. En het water daar ze in gekookt of geweekt zijn is wonderlijk goed gedronken van de kinderen die de mazelen en pokjes hebben. Als ze van de oude mensen gebruikt worden zodat ze hun koude maag niet schaden worden daarbij andere dingen gedaan die de maag versterken zoals Spica Nardi, Macis, mastiek, sap van alsem, venkel, selderij, tamme of wilde cichorei. Men bewaart ze in pekel of men droogt ze of men maakt er een konserf van met suiker die zeer goed is van smaak en geschikt is tot de voor vermelde dingen. Dan het gedistilleerd water ervan is te zoet om te gebruiken. Haar slappe werking wordt versterkt met wei van geitenmelk of sap van aardrook of hop. De verse tamarinden zuiver gemaakt en met suiker gegeten zijn zo goed als enige verkoelende of zure siropen die men in de apotheken vindt en de Indianen plegen hun buik week te maken met de verse tamarinden met olie van Indiaanse noot ingenomen. De oude worden van sommige een hele nacht lang geweekt, dan sommige zeggen dat drie uren genoeg zijn in driemaal zoveel van de voor vermelde sappen of van enige andere vochtigheden zoals van drie soorten granaten en daarna worden ze met de handen gewreven en dan warm gemaakt, maar tenslotte worden die gezeefd of doorgedaan totdat het een dunne en heldere drank is en vooral als men de hitte sneller wil lessen. Maar meest neemt men vier ons van deze tamarinden en men weekt ze in cichoreiwater en doorgezeefd geeft men dat water te drinken met wat suiker. Het merg wordt ook in suiker bewaard en dat dragen de Arabieren bij zich als ze door de woestijnen reizen want als ze verhit en zeer dorstig zijn worden ze hierdoor verkoeld en van onder vele hete vochtigheden kwijt. Soms worden bij die ook rozen geweekt, maar meest de soorten van sandelhout, cederhout en Spodium zodat het sterker zou verkoelen. Sommige nemen bij de twee tot vijf ons tegelijk van dit merg, geheel en zonder doorzeven. Dan de Indianen gebruiken deze vruchten in plaats van zijn of sap van onrijpe druiven om bij hun spijzen te doen. Sommige doen het merg of vlees ervan en ook de gestoten bladeren op de roos, wild vuur en diergelijke hete opdrachtigheden van de huid en ook op de blaren of hete gezwellen om de vochtigheden die daarop zinken terug te drijven. Die bladeren met zout van Ormuz vermengt en op allerlei gezwellen gelegd laten die doorbreken, maar met as opgelegd laten ze de harde slijmerige of pituiseuse en ook de melancholische gezwellen scheiden. De bladeren zelf zijn zo lieflijk scherp dat ze geschikt zijn om er een saus van te maken. Die bladeren worden gebruikt om de wormen van de kinderen te doden. Het water daar ze in geweekt hebben gebruiken ze om de buik week te maken. De zaden of harde kernen van deze vrucht die gebrand en klein gestoten en met botermelk of zure wei ingegeven wordt stoppen allerlei buikloop. De Arabieren bewaren of konfijten de groene hauwen in suiker of honig van Caroben zoals ze ook doen de grote en rijpe. Dan de schaduw van deze boom is zo hinderlijk voor diegene die daaronder slapen als die van de walnotenboom zou mogen wezen. Het hout strekt heel Indien door voor goed brandhout. Maar sommige zeggen dat het de buik week maakt en purgeert.

(Cassia fistula) Cassia fistula of gewone Cassia van de apotheken hoort ook onder de Indische gewassen, dan is van Dodonaeus in het lang beschreven doch tot meerder voldoening zullen we hier noch wat ervan verhalen zoals we in de beschrijving van Cassia beloofd hebben. Pyrard schrijft dat de Cassia boom op een peerboom lijkt, maar langer bladeren heeft, gele welriekende bloemen die in september voortkomen en daarna lange hauwen die eerst groen zijn maar zwart als ze rijp zijn en dat ze in Indien niet veel geacht worden omdat ze vanzelf voortkomen zonder te zaaien of telen. In januari is de hauw rijp, voegt hij daarbij en dan en eten de Indianen geen vlees van de koeien of schapen die van deze vruchten gegeten hebben omdat zulk vlees de loop of rode loop veroorzaakt door de laxerende of al te sterke week makende kracht die dat van de Cassia hauwen behoudt, het landt van Dealcan is vol van deze bomen en men vindt ze ook veel omtrent Goa. Ze heet in de apotheken Cassia of Cassia fistula, als gezegd is, en bij de gewone man cassie, in Arabië meest hiarxamber, maar kwalijk chiarsamdar, in Indien comdaca, bavasimga en bavasimgna en gramalla, maar de boom zelf heet daar bahoo wiens bladeren, als gezegd is, van sommige met die van de peerboom vergeleken worden en van andere met die van de perzikboom, maar wat smaller en groen van kleur, de bloemen zijn geel als brembloemen en ruiken als anjers zoals we ook gezegd hebben, dan Monardus zegt dat ze wit zijn, vijfbladig en als ze droog zijn veel van hun goede reuk behouden. Die hauwen die daarna volgen zijn heel zelden minder dan twintig cm lang en als ze noch vers, teer en jong zijn heel groen en wrang van smaak en daarna roodachtig en tenslotte bruin of zwartachtig en hoe zwarter ze worden hoe rijper en zoeter ze van smaak worden want de beste zijn de zwartste en zwaarste van gewicht. Uit West-Indië worden de Cassia hauwen ook soms gebracht en sommige zijn veel meer dan twee vingers dik, wat platter en boomhauwachtiger dan die van de gewone Cassia. En haar merg is met minder laatjes onderscheiden en zoet van smaak, maar wat garstachtig, misschien omdat ze noch grauw en rouw en niet zwart of rijp geplukt zijn geweest. Daarom zal men die alleen van buiten tegen jicht, pokleemten en andere gezwellen mogen gebruiken, maar niet binnen het lichaam, tenzij dat ze minder garstigheid en wat meer lieflijkheid van smaak betonen of de ervaring van diegene die ze ingenomen zullen hebben ons anders leert.

Aangaande de krachten van Cassia (daar we veel van gezegd hebben) Avicenna is van mening dat ze tussen warm en koud gesteld is, doch wat vochtig maken, Serapio schrijft dat ze getemperd is, Mesue zegt dat ze wat naar de hitte strekt en andere zeggen dat ze warm en vochtig is in de eerste of in het begin van de tweede graad. Maar de zaden hebben eerder een stoppende dan de buik week makende kracht, nochtans zeggen sommige dat de middelste velletjes die de knopen van deze hauwen afscheiden en bij het merg zelf gedaan de week makende kracht vermeerderen. Dan de schorsen van deze hauwen hebben geen kracht om de maandstonden te verwekken, als sommige kwalijk gezegd hebben, maar zijn koud en droog van aard. Het is ook vals wat sommige ons hebben willen laten geloven, te weten dat de mensen in die landen daar Cassia in het wild groeit altijd met buikloop gekweld zijn omdat de ossen en koeien van die Cassia eten, want (zoals gezegd is) de mensen wachten zich van zulk vlees terwijl dat de beesten deze hauwen eten kunnen. Dan ze wordt genoeg van de mensen gegeten om de buik week te maken zowel als hier te lande. Zelfs men plag daar de hele hauwen ook te konfijten of in suiker te bewaren, te weten als ze noch mals, jong, teer en vers zijn en noch geen harde schors hebben en dan kunnen ze de buik los maken zonder enige moeite of beroerte ]1403] en daarom zijn ze goed om de vrouwen, jonge kinderen en slappe mannen in te geven, van de twee ons tot drie tegelijk, zoals tevoren ook gezegd is. En zulke aldus bereide hauwen worden hele tonnen vol uit San Domingo in andere landen verzonden, zegt Nicolaus Monardus. Dan de bloem plag op twee manieren bewaard en in suiker gelegd of gekonfijt te worden, te weten met suiker gestoten of de bloem heel laten en met suiker koken, doch hoe ze bereid wordt, ze is goed van smaak en maakt de buik week zonder enige moeite, twee of drie ons tegelijk ingenomen en is een geschikt ding om in te nemen en als het suiker goed is waar deze bloem mee ingemaakt wordt is het lieflijk van smaak en dient de werkende mensen en doen dezelfde werking van Cassia of het merg zelf. Dan diegene die het merg van Cassia gebruiken willen om daardoor een lichte stoelgang te krijgen zullen die het beste een half uur voor de noenmaaltijd innemen, zegt dezelfde Monardus, want dan zal ze als ze met andere spijs vermengd is de buik tamelijk week maken want als ze lang voor de maaltijd ingegeven wordt dan wordt ze zelf eerder verteerd zonder te werken of doet heel weinig. Maar als men ze gebruiken wil om de nieren te zuiveren en het ganse lichaam wat ruim te maken dan mag men ze vrij ettelijke uren voor de maaltijd innemen. Dan voor alles is ze geschikt om de gal uit te drijven en daarna het slijm of de pituita die in de diepste doorgangen van het lichaam vast is en verstopping veroorzaakt en ze mag in allerlei ziekten gebruikt worden, doch meest in de gebreken van de nieren en blaas, twee uren voor het avondmaal. Maar twee uren na een tamelijk avondmaal gebruikt is het goed diegene die met enige katarren of zinkingen op de borst verladen zijn. Dagelijks gebruikt in likking is het goed tegen de gebreken van de borst en zijde. Ze is goed in de hitte van de koortsen en verslaat de dorst, verzacht, ontdoet en belet de verhitting van het bloed. Men geeft van dit merg van tien drachmen tegelijk tot anderhalve ons toe, dan met de schil vier ons tegelijk. Van buiten met olie van zoete amandels opgestreken verzacht de zware smarten van de longen en nieren. Sommige Indianen nemen het merg alleen en strijken het op de roos, wild vuur en alle verhitting van des huid.