Aethusa

Uit M. Vogtherr.

1 soort. Apiaceae, schermbloemenfamilie.

Aethusa cynapium, L. (hondseppe) Dubbel of drievoudig geveerde, gladde bladeren en glanzen aan de onderkant, deelblaadjes zijn veerspletig. De bladsteel is breed en is voorzien van een schede.

De scherm van 2-6cm doorsnede is wit en staat op 90 cm lange stengel in juli/augustus. Elke scherm heeft nog drie dekbladen aan een kant hangen. Gele geribde vruchtjes zonder stekels.

De plant kan gemakkelijk met peterselie verwisseld worden, vooral omdat het er als onkruid al tussen kan staan. Het onderscheidt zich door de donkere glanzende bladeren en onaangename knoflookachtige geur of muizenurine bij wrijven. Vooral vallen de 3 naar beneden geslagen kelkbladen onder de bloem op.

Hondspeterselie is een eenjarige schermbloemige.

Groeit op akkers, bouwland en bossen van Europa, ook tussen peterselie.

Gebruik.

In de plant is Aethusin, Coniin, coniinachtige Alkaloïde en vluchtige olie aanwezig. Coniin wordt zeer snel door de slijmhuid, ook door de niet gekwetste huid opgenomen. Door het bloed wordt die alkaloïd binnen vier uur in het lichaam verdeeld. Bij orale opname komt het tot branden en de mond en verhoogde speekselvloed, braken, diarree, duizeligheid en verlammingen. Coniin heeft curare-achtige nevenverschijnselen zodat het bij hoge dosis tot ademverlamming komt. Deze zeer giftige plant is moeilijk van de echte peterselie te onderscheiden. De bloemen van de echte peterselie zijn groengeel, die van hondspeterselie meer wit.

Voordat Aethusa bekend was, was er een zekere ziekte die bekend was als cholera infantum dat met braken en diarree in kinderen voorkwam met vaak fatale gevolgen had waar geen remedie tegen was. De moeder ziet niet dat het kind ziek is totdat ze het uit de wieg haalt, een paar uur daarvoor was het gezond. Omdat cholera infantum vooral voorkomt met heet weer kreeg het melk dat er vrijwel direct uitkomt met een dun, geelgroen, slijmachtig stolsel. Het kind ziet eruit alsof het dood gaat, bleek gezicht, een witblauwe bleekheid rond de lippen, ogen gezonken en zinkt in diepe slaap. De moeder is verbaasd en vraagt om een dokter, als het zonder Aethusa blijft redt hij dat kind in twee of drie dagen. Het krijgt het via de moedermelk, die dat niet wist. Sommige kinderen worden ziek met heet weer en krijgen hoofdpijnen, daarna maagpijnen en geven over.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Kleine scheerling van Cordus is van gedaante de peterselie zo gelijk dat vele daardoor bedrogen zijn geweest die het gegeten hebben. Het stinkt niet en is zeer algemeen en wordt wilde peterselie genoemd’. Wilde peterselie, Duits Glanzpeterli, Krotenpeterlein, Wilde Peterli, Krotenpeterli of Katzenpeterli, Tollkraut, Tollpetersilie.

Frans persil des fous: narrenpetersilie, Engelse fools parsley: alleen dwazen of gekken verwisselen deze plant met de gewone parsley of peterselie. De plant is een symbool van gekte.

Dodonaeus (b) ‘Het is van Lobel Cicutaria fatua in het Latijn genoemd en in het Latijn Cicuta minor Cordi en Apium cicutarium Camerarij’. Het heette voor Linnaeus Cicuta minor of Apium cicutarium. Conium is de waterscheerling en vandaar onze naam tuinscheerling, Engelse kleine of lesser hemlock, Duits Gartenschierling of Kleiner Schierling, Frans petite cigu, een plant die wel geteeld werd voor medische zaken.

Dodonaeus ‘Sommige noemen het in het Hoogduits Die Gleiste’. In het midden van de 13^deeeuw heette het in midden-Hoogduits Gleise: glinsteren, sinds de 13^deeeuw komt Glize voor, de sterk glanzende bladeren. Het Zweedse glis is ontleend aan het Duitse woord. Het woord kan eventueel van gleisen afgeleid zijn en dan in de betekenis van huichelachtig, een gifplant die naast de peterselie of schermbloemige in de tuin voorkomt en erop lijkt.

Dodonaeus (d) ’Het blinkt als eppe of peterselie’. Aethusa bevat het Griekse aitho: ik brand of schitter, aithein; verlichten of branden, wat op de sterk glanzende bladeren van de plant slaat. Vergelijk de Duitse naam Gleisse, Gartengleisse. Of het is zo naar zijn scherpte genoemd. Aethusa was bij de Romeinen ook de naam voor een vulkanisch eiland dat nu Linosa heet.

(e ) Cynapium komt van het Griekse kynos: hond, en Latijnse apium, het kruid werd gebruikt om honden te vergiftigen (De vraag is echter of de plant wel giftig is?, waarschijnlijk is hond een minderwaardige betekenis ten opzichte van de echte peterselie) Hundspetersilie, Hundsblum of Hundsdille, Franse ache des chiens: hondseppe, onze hondspeterselie, hondseppe of wilde eppe, kleine dolle kervel (zie Anthriscus) of, piepkroed en stjonkhoarnen in Fries, Duitse Faule Grete.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl, en: volkoomen.nl