Lythrum

mUit ucsantacruz.ucnrs.org

Een geslacht van kruiden of halfheesters met vierkantige takken. Bladen tegenovergesteld of afwisselend en zelden in kransen, lijnvormig ovaal of lancetvormig.

Bloemen zijn roze, wit of purper, bovenaan en meestal alleenstaand, de lagere min of meer in kransen.

Ze groeien een halve meter tot meter hoog in het wild, in cultuur veel hoger en kunnen dan tot anderhalve meter komen

35 soorten komen voor die wijd verspreid voor komen, behalve Z. Amerika.

Lythraceae, kattenstaartfamilie, hennafamilie.

=Lythrum hyssopifolia, L. (met blad als de hysop)

Bladen staan meestal afwisselend en zijn lijn/lancetvormig.

Het is een lieflijke plant met maar een paar okselstandige en alleenstaande bloemen die tussen de bladeren en stengels groeien, dof purperen lila kleur en openen in juli.

Eenjarige van 10cm hoog.

Deze soort lijkt in het geheel niet op de volgende zo dat je geen verwantschap verwacht.

Mogelijk zie je ze bij de volgende, maar meer tussen het gras van de bossen waar water staat. Uit Eurazië.

Naam.

Hysop of kleine kattenstaart, Engelse hyssop leaved purple loosestrife of grass poly, Duits Ysopblattriger Weiderich, Ysop-Blutweiderich, Frans salicaire feuilles d’hysope.

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

Lythrum salicaria, L. (wilgachtig) Lancetvormige bladeren met hartvormige voet, wilgachtig, meestal tegenoverstaand of in kransen geplaatst.

Met vierkante stengels die weinig of niet vertakt zijn en vaak roodachtig gekleurd is de plant uitgerust.

De bloemen kunnen drie soorten stijlen bezitten, kort, midden en lang, waarschijnlijk zijn ze aangepast aan de verschillende bestuivers. De rijk purper/rode bloem staat in kransen in een bladige aar die soms wel 30cm lang kan zijn in juni en juli.

De kleverige zaden blijven aan de poten en veren van dieren zitten en worden zo door hen verspreid. Komt vrijwel over de hele wereld voor.

Uit vochtige gebieden van gematigd Noordelijk halfrand van Europa en Azië, N. Afrika, is een meer dan een meter hoge plant, soms zelfs is het een halfheester die aan de voet verhout is.

Var. speciosum (fraai) verschilt door langere en dichter gevormde trossen van donker roze bloempjes met goudgele helmknopjes. Hiertoe behoren de vormen:

‘Perry’s Variety,’ met hogere en lossere groeiwijze en lila/roze bloempjes met zwart purperen helmknopjes die 10 dagen later begint te bloeien. Gewonnen door A. Perry, kweker te Enfield, Engeland.

‘The Baecon,’ verschilt door de warm roze/rode bloemen. Gewonnen door Mr. W.A. Collice, liefhebber te Redbourn, Engeland.

‘Brightness,’ is diep roze.

‘Gorden’s Pink’ is helder roze.

‘Robert,’, een van de bekendste vormen, is diep karmijnrood, het is een wat lagere plant dan de wilde vorm, steviger.

Var. tomentosum verschilt doordat de hele plant grijsachtig behaard is.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De nieuwe kruidbeschrijvers noemen dit kruid ook Lysimachium purpureum, dat is wederik met purperen bloemen en het wordt ook van Matthiolus voor de tweede soort van wederik gehouden en Lysimachium alterum genoemd. Maar dit kruid is alzo wel als hetgeen dat we in het voorgaande kapittel beschreven hebben een valse of bastaardsoort van wederik, op het Latijns Pseudolysimachium.’

Het is de Engelse purple loosestrife, vermeldt bij Turner in 1548 om deze plant te onderscheiden van de yellow loosestrife, Lysimachia vulgaris. Hij vertaalde simpelweg het herbalistenlatijn Lysimachia purpurea. Ook willow weed is van salicaria afgeleid, ook mogelijk omdat het onder wilgen groeit, Duitse braune, rother of blut Weiderich: bloedwilg, Frans salicaire, van salix: wilg, zo ook bij de Italianen en de Spanjaarden. Het is geen echte Lysimachia, bastaardwederik.

Dodonaeus (b) ‘Dan de Nederlanders noemen het gewoonlijk partijcke. De alchimisten plegen deze soorten van wederik in hun distillaten en andere bereiding van geneesmengsels al zowel te gebruiken als de echte gele wederik en vooral in het stelpen van bloedlopen en andere vloeden en in de gebreken die aan de keel of aan de hals komen.’

Partijke in W. Friesland en Utrecht, in Z. Holland bastaardwederik, in Salland paardestaart, in Gelderland ijzerhard en op Walcheren rattestaart.

Lythrum is afgeleid van het Griekse lythron: geronnen bloed, de hoofdkleur van de bloemen. Of van lytron: met bloed bevlekt, of omdat ze gebruikt werd om bloed te stelpen. Engels black blood, Duits Bluttkraut, Zwitsers Blueterich, Bluetstropfli.

(d) Bloemvorm, kattestaart, Duits Kattensteert, Kattsteert, Kattenschwanz, blauer Fuchsschwanz, stolzer Heinrich, Duft, Gullerwadl.

(e) Bloemen in speren die nooit bezeren, groei en bij de baden waar de naiaden waden in purperen aren. Het is een van de mooiste oeverplanten. Is het het lang purper van Ophelias krans, gay long-purples en long purples? De naam wordt gebruikt in Somerset. Waarschijnlijk doelde Shakespeare op Orchis maculata. Lythrum bloeit en groeit wel bij de wilg aan de stroom waar Ophelia verdronken is. Tot de planten die Shakespeare koos tot Opheliaճ tragedie be­hoorden crow flowers, nettles, daisies and long purples. Crow (ed) flowers zijn de koekoeksbloemen, ze duiden op zuiverheid en vertrouwen, de netels steken naar de snelle en zijn het symbool van het voorbijgaande, de daisies, madelief, betekenen onschuld en maagdelijk­heid en long purples, kattenstaart, zijn de koude hand van de dood. Een vergeten symboliek.

In Ierland Irebull caitin, Wales gwyarllys of soms Llys y milwr.

De Russen noemen het plakun. (158)

Gebruik.

De rode kleur uit de bloemen werd wel gebruikt om suikergoed te kleuren. Gebruikt om goud te vervalsen niemand mocht ‘Enich partijt bij sinnen goude’ leggen op straffe van drie goudstukken, Dodonaeus. Symbool van pretentie, schijn.

De planten bevatten looistof in de wortels en blad, dit werd wel gebruikt tegen bloedingen en buikloop, ook om visnetten te looien.

Uit www.arborea.se

Lythrum x scabrum Simkovics. (ruw) = kruising van virgatum x salicaria en staat in groei en bloeiwijze tussen beide ouders in.

Bloeit met lange, smalle opstaande trossen van zalmkleurige roze tot purper/roze bloempjes in juni/september. Hiertoe behoren de vormen.

‘Rose Queen,’ met zalmkleurige bloemen.

‘Lady Sackville,’ met roze/rode bloemen.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Lythrum portula (Peplis portula, L.)(postelein-achtig) De plant heeft vaak een rode tint aan stengels en bladen.

Bladen zijn omgekeerd eivormig.

Bloemen allen staand, klein en groen, vaak zonder bloembladen, verschijnen in juli en augustus.

Eenjarige lage plant die hoogstens tot 10cm komt met een paar takken.

Een kleine waterplant die nauwelijks opvalt. Groeit in vochtige gebieden of die geregeld overstroomd worden van Eurazië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) .Men noemt dit kruid in het Grieks niet alleen Peplion, maar ook Peplis, welke beide namen gekomen zijn van de grote gelijkenis die het met de Peplus of met een rode doek heeft Dioscorides meent dat Hippocrates dat eerst de naam Peplion gegeven zou hebben.’

Peplis is zo genoemd door Dioscorides omdat de liggende stengel met wortelende scheuten de aarde bedekt, zoals ze hem waar­schijnlijk herinnerden aan een peplus of peplum, het boven­kleed zoals dit gedragen werd door de Griekse vrouwen uit zijn tijd.

Dodonaeus (b) ‘Dan bij andere wordt het ook soms in het Grieks Andrachne agria, dat is in het Latijn Portulaca silvestris en in het Nederduits wilde postelein genoemd omdat het langs de aarde kruipt en verspreidt ligt zoals de wilde postelein doet die ze ook in gedaante van bladeren gelijkt, wel verstaande die soort van postelein die vanzelf in het wild plag te groeien en niet diegene die in de hoven of elders gezaaid en geteeld wordt.’

Waterpostelein, Duits Sumpfquendel, Bachburgel, (Bungel komt uit Portulaca, vanwege de gelijkenis) Afterquendel, Frans pourpier dեau, peplide en Engelse spatulaleaf loosestrife, water-purslane, zie Portulaca, spatulaleaf loosestrife is een nieuwe naam.

Dodonaeus ‘Voorts zo zou men dit kruid zeer goed in onze taal liggend duivelsmelk of zeeduivelsmelk mogen noemen.’

Het werd onder de wolfsmelkkruiden gerekend. Duits Milchkraut.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Dioscorides schrijft ook dat dit Peplion geplukt dat verzameld gezouten en bewaard wordt ingegeven en bereid plag te worden net als het duivelsmelk omdat het dezelfde krachten heeft.

Galenus verhaalt dat dit kruid een sterk en krachtig sap heeft wat niet zeer nuttig is en dat het zaad wat nuttiger en beter is, maar heet en brandend en voorts ook purgerend en de buik beroert gelijk het sap van duivelsmelk. Paulus Aegineta schrijft dat dit kruid gezouten wordt om zijn werking te bevorderen, want men plag dat te gebruiken om de buik week te maken als de soorten van wolfsmelk.’

Uit J. Jacquin.

=Lythrum virgatum, L. (roedevormig) Tegenoverstaande bladeren met de onderste in kransen, zijn lijn/lancetvormig met aflopende voet.

Opstaande stengels zijn dun en slank, vertakt.

Lange en smalle, opstaande trossen met talrijke purper/rode bloempjes in juli/september.

uit O. Europa wordt 60-80cm hoog. Is beschreven in 1776.

Slender branched purple losse strife, European wand loosestrife.

Planten.

De plant houdt van vochtige en moerassige grond, ze staan soms zelfs in het water. Combinaties met Iris kaempferi, Iris sibirica, Sidalcea, Tradescantia, Eupatorium, Astilbe, Gypsophila, Myosotis palustris en Caltha palustris, verder met grijze planten, zijn aan te bevelen.

Het zijn gemakkelijke planten in elke vochtige grond en groeien vaak in het water op zonnige tot half beschaduwde plaatsen.

Vermeerderen door scheuren in ‘t voorjaar ook is stekken mogelijk. Dit van april/mei zonder groeistof van de grondscheuten. Zaaien bij 8 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl