Anastatica

Uit J. Jacquin.

Het geslacht kent 1 soort.

Brassicaceae, kruisloemenfamilie.

Anastatica hierochuntica, L. (de soortnaam is de Latijnse naam voor Jericho, letterlijk betekent het, met de geslachtsnaam, de opstandingsbloem van Jericho)

Deze plant zit met een korte penwortel in de grond.

Geelachtige stengeltjes met lang gesteelde en omgekeerd eironde blaadjes, 15cm hoog.

De reukloze sneeuwwitte bloemen zitten in korte trosjes in de bladoksels. De bloeitijd valt in januari.

De vruchtjes zijn hauwtjes met verbredingen waardoor het geheel er wat bladachtig uitziet.

Na de vruchtvorming gaat de plant in de zomer verwelken, de blaadjes vallen af en de stengeltjes worden houtig. Die krommen zich en zo ontstaat er een kogelvormig geheel ter grootte van een vuist. In de herfst worden de planten dikwijls door de wind uit de grond gerukt en als ‘rolplant’ over de vlakten gejaagd. Zodra ze met water in aanraking komen gaan de takjes zich strekken en worden de min of meer roodgekleurde vruchtjes zichtbaar, die nu openspringen en hun zaden laten vallen. Dit ‘opengaan’, wat nog lange tijd na de uitdroging kan plaats vinden, heeft aan deze plant een legendarisch verleden gegeven. De zaden kiemen heel snel en soms al in de vrucht, vandaar dat de plant groen kan worden. De dode planten komen natuurlijk niet tot leven, maar behouden hun hygroscopische werking vele jaren. Als ze dan geplukt wordt kan ze zo in een droge kamer gezet worden en jaren in die toestand blijven. Wordt het na al die jaren in een glas met water gezet, dan zwellen de knoppen toch weer en na een paar uur lijkt het wel of het kruid net geplukt is. Het gewas behoort ook tot de immortellen of onsterfelijke.

Wordt gevonden op het hete zand en vlaktes rondom de Dode Zee en in de Egyptische desserts, Syrië en Jordanië.

De Portugese ontdekkingsreiziger Gil Eannes zou deze plant van zijn zeereis rond Kaap Bojador in het midden van de 15^de eeuw naar Europa hebben meegebracht. Mogelijk is ze ook al door de kruisvaarders hier gebracht.

Een zeer merkwaardig verschijnsel vormen de rolplanten. Die zie je op de steppen, de vlakke en ongebouwde streken. Zodra de wind opsteekt en wervelend over het vlakke land giert en stof en stoppels opjaagt, ziet men grote ronde ballen die al rollend met grote snelheid zich over de velden voortbewegen of hoog de lucht in gejaagd worden. Vooral in de vlakke velden van het Over-Jordaanse ziet men ze bij honderden gaan. Ze hebben soms een doorsnede van 80cm.

Uit Ravelingen.

Naam, etymologie.

(a) Anastatica komt van Grieks anastasis: wederopstanding, het is een verwijzing naar zijn hygroscopische eigenschappen. Ook de Heilige Anastasia heeft haar feestdag op 25 december.

(Dodonaeus) (b) ‘Roos van Jericho, in het Latijn Rosa Hierichontina of Rosa Hiericontea of Ponum Hiericonticum. Bellonius vermaant hier ook van en zegt dat sommige bedriegers deze wortel of bloem herwaarts overbrengen en in water leggen als het Kerstavond is of als er enige vrouwen in zware arbeid gaan en dan gaat ze open en dan zeggen ze dat dit nooit gebeurt dan op die avond of als enige vrouwen in barensnood zijn, ja dat op het ogenblik dat deze bloem in het water opengaat die vrouw van kind verlost. Nochtans is dit maar bedrog en die roos zal altijd ontluiken en vaneen gaan als ze in water gelegd wordt, welke tijd dat het is. Maar hij verzekert dat ze niet in Jericho groeit en alleen in de wildernis van Arabië en aan de dorre oever van de Rode Zee. Die Bellonius houdt dit ook voor enig ander gewas dat zeer veel van de roos verschilt en zegt dat echte roos van Jericho die zo genoemd mag worden niets anders is dan onze gewone rode of vleeskleurige roos die omtrent Jericho tegenwoordig noch groeit met wiens mening de geleerden ook instemmen.’

Toen de Israëlieten Jericho belegerden ging Jozua op een vroege morgen naar de top van een berg om in de morgenstilte de hulp van de Heer aan te roepen. Toen hij opstond waaide de wind hem een rommelige bos in het gezicht. Het was een droge plant die door de storm ontworteld was en in de woestijn ronddoolde. Jozua hief de plant omhoog en bad luid: Eer God! Deze dode plant leg ik in het water. Als ze dan nieuw leven krijgt en zich ontvouwt, dan zal ik erkennen dat U Jericho in onze handen zal geven’. En hij legde het kruid in de Jordaan en zie, de bos werd groen en ging zich ontvouwen. Toen maakte hij onder klaroengeschal een nieuwe poging en de muren van Jericho stortten in en de stad was in zijn handen. Het dorre bosje lichtte op in een purperen bloemenpracht en Jozua noemde die wonderbare bloem roos van Jericho. Die naam heeft ze tot aan de huidige dag gehouden.

Het is geen ‘roos’, en groeit niet bij Jericho. Oorspronkelijk werd met de ‘roos van Jericho’ wat anders bedoeld dan tegenwoordig. Jesu Sirach, 39:17, ‘Hoort naar mij, gij, heilige kinderen! en groeit op als de rozen aan de beekjes geplant’. Boek der wijsheid 2:8, ‘Laat ons kransen van jonge rozen dragen, eer zij verwelken’. Deze ’rozen’, bloeien in de lente, Jesu Sirach 50: 8, ‘en zijn struiken die in Jericho gekweekt worden, Jesu Sirach: Ҳ4:14 Ik ben verhoogd geworden gelijk een dadel­boom te Engadi en gelijk een rozenboom te Jericho’. Waarschijnlijk zullen daar de prachtige oleanders mee bedoeld zijn, Nerium oleander. Die bloemen lijken wat op een roos. Duitse Wustenrose.

(c) Terwijl Maria naar Egypte vluchtte, spreidde zij de luiers van Jezus op de grond waar Jericho rozen groeiden. Toen ze die oppakte raakte haar handpalm de bloemen en Jezus sprak, ‘de bloem die door Maria aangeraakt is, zal niet sterven en zal onsterfelijk zijn’. Deze kleine plant was opgedragen aan Maria, patrones van getrouwde vrouwen en ter hare eren rosa Mariae genoemd, Mariaroos, de Engelse Our Lady’s rose, in Italië la rosa della Madonna, Duitse Rose der Heiligen Maria en in Egypte de ‘tenden Hande Maria’ naar de Arabische naam Kaf Maryam, Mamiran, Kaff Mariyem of Kaf Marzan: Maria’s hand, omdat men geloofde dat de bloem openging op het moment dat onze redder werd geboren.

(e) De roos van Jericho heet in Algerije komecht en nebi: tong van de profeet, het is een profetenplant met voorspellende krachten.

De roos van Jericho wordt van Mekka meegebracht als een bloem van Eva’s graf. De Arabieren noemen het garbba phula, het eerste woord betekent een baarmoeder, omdat het zou helpen bij de bevalling.

Bijbel.

Psalm 83: 14, ‘Mijn God, maak hen toch als een werveldistel, als kaf voor den wind’.

Jesaja 17: 13 ‘Dan vluchten zij ver weg en worden opgejaagd als kaf op de bergen voor den wind uit en als een werveldistel voor den storm uit’.

In Psalm 83:14 en Jes. 17:13, komt de werveldistel voor. In het Hebreeuws staat daar gulgal wat in de Moffat versie vertaald is als stof of een rollend ding, het zou een verwijzing kunnen zijn naar een plant en een bijzondere.

Asaf roept Gods hulp in tegen zijn overmoedig opdringende vijanden en vraagt. ‘Mijn God, maak hen als gulgal, (galgal) als kaf voor de wind’.. Het woord galgal, gulgal komt van het werkwoord g.l.l. dat rollen of wentelen betekent, op andere plaatsen is het dan ook een rad als bij Jesaja. 5:28 en Ezechiël 10:2, 13, als hemel in sommige versies in Psalm 73: 18. Het beeld dat de dichter voor ogen heeft gestaan is wel een rolplant en dat hij zijn vijanden voor hem uit gedreven wilde hebben door Gods kracht zoals de herfstwind het kaf en de stoppels met daartussen de rollende plantenballen voortjaagt, zonder dat die veel weerstand kunnen bieden.

Jesaja gebruikt hetzelfde beeld. De Assyrische wereldmacht wordt door God bedreigd en opgejaagd ‘als kaf op de bergen (van de hooggelegen dorsvloeren) en als galgal voor de wind. Een zeer treffende voortzetting van het beeld dat de goddeloze onmachtig zijn om zich tegen God verzetten, evenmin als kaf tegen de wind, een beeld dat we telkens tegenkomen, Psalm 1:4, 35:5 en Job 21:8 Het is merkwaardig dat we deze gedachtegang nog vinden bij de Arabische bevolking van Gilead en Basan. Als zij zo’n rollende bal zien gaan, vragen ze vaak schertsend: ‘akkoeb, waar ga je vandaag naar toe’, om hem dan te laten antwoorden,’ waarheen de wind wil’, waaruit de onmacht blijkt. Diegene die ze niet veel goeds toewenden, voegen ze erbij, ‘dat ge als de akkoeb door de wind gepakt moge worden, tot ge aan de doornen blijft hangen of in een afgrond begraven wordt.’

Dit kan op enkele rollende planten slaan als Gundelia tournefortii, L., Anastatica hierochuntiaca, L of Centaurea myriocephala. Als stof in de wind, dus niet rollend, zijn nog andere planten mogelijk als Gypsophila paniculata en Eryngium campestre. (Moldenke) In de overlevering en legendes komt vooral de roos van Jericho naar voren als de werveldistel. Dit vooral naar Ecclesiasticus 24:14 ‘als een roos in Jericho.’ De meeste opstandingsbloemen behoren tot de mosterdfamilie. Andere planten zijn ook mogelijk als de mosfamilie, Selaginella lepidophylla en Mesembryanthemum, mogelijk zelfs een varen, Polypodium polypoides.

Christelijke folklore.

Wonderbare nevelen spreidden zich als een zilveren waas van geheimzinnigheid om de stengel en knop. De berichten over dit kruid klimmen op tot het begin van de 17^de eeuw. De hygroscopische werking, het sluiten en vrij plotseling heropen van de bladeren bij bevochtiging, haar vluchtig herleven werd steeds weer als iets wonderbaarlijks beschouwd. Zo kreeg ze een ereplaats tussen de toverplanten en speelde ze een voorname rol in de waarzeggerij en vooral in de droomverklaring. Er worden profetisch vermogens aan de plant toegeschreven. Men noemt ze ‘voetstappen van de Jonkvrouw’, omdat ze daar groeien waar Maria op haar vlucht naar Egypte de bodem heeft aangeraakt. Het eerst wordt van deze legende verhaald door Ludolph van Suchem, +1350.

Toen, na het bevel van Herodes om de kinderen te vermoorden, Jozef uit het Heilige Land trok stak hij de vlakte bij Jericho over en rozen ontsprongen uit Maria’s voetstappen als begroeting van het kind in haar armen. Tijdens Zijn leven spreidde deze plant zijn bloemen en toen Hij stierf aan het kruis, stierf de bloem ook. Maar bij Zijn opstanding, met Pasen, opende ze zich weer en groeide en bloeide op de vlakte.

Als het in (wij) water gezet wordt, op het moment dat een vrouw haar eerste geboorte weeën krijgt, bloeit ze op het moment dat het kind geboren wordt. Als een zwangere vrouw weten wil of de bevalling goed of slecht verloopt plant ze een Jerichoroos in het water, de bevalling gaat goed als de roos zijn takjes opent, wat bijna altijd het geval zal zijn, zo niet zal het een slecht kraambed worden.

Volgens de transmigratieleer bezit dit voorwerp een openende kracht zodat bij moeilijke verlossingen een stukje daarvan geweekt wordt in water, dat aan barende te drinken wordt gegeven.

Men verhaalde dat de plant in de Kerstnacht ontplooide als een zinnebeeld van de opstanding. Door zijn kracht om weer te bloeien, na eerst dood te lijken, wordt het opstandingsbloem genoemd. Die eigenschap werd in de middeleeuwen als iets wonderbaarlijks gezien, de kruisridders en pelgrims brachten zulke rozen mee als een heilig relikwie. In vroeger eeuwen was dit een talisman en zo’n roos die meegebracht was door een kruisvaarder vrijwaarde de bezitter tegen besmettelijke ziektes, het werd in die dagen tegen goud opgewogen.

(349) ‘De Roos van Jericho zou, naar het bijgeloof, eenmaal in het jaar en wel met kerstmis bloeien. Het is een gewoonte in menig gezin van Duitsland en vroeger nog in Limburg om een Jericho takje in water te zetten. Richten alle takjes zich op dan mag men een goed jaar verwachten, blijft die daarentegen gesloten dan ziet het er niet best uit. Hetzelfde gebruik is in zwang in het Zuid Zwitserse Val di Poschiavo. Terwijl men op de ontplooiing van de bloemen wacht worden er kerstliederen gezongen of brengt men de tijd met gebed en overweging door.

Op de vraag waarom deze plant op 25 december in het water gezet wordt, kijken we naar het oude kerstliedje, ҅r is een roos ontsprongen- uit een wortel zacht etc.’. Ook de christelijke verbeelding, waar de gehele natuur aan deelneemt, speelt een rol bij de geboorte,’und grunet und bringet rossle’. In de kerstnacht is de natuur, bij het volksgeloof, op haar hoogtepunt, varens bloeien, de vlierboom bot uit, het vee kan spreken en dan bloeit ook de kerstroos.

Men verhaalt in Zwaben dat op St. Jozef dag de Jerichoroos ieder jaar bloeit. Dat ze het doosje, waarin ze bewaard wordt, open drukt als men vergeet het open te doen.

Gundelia tournefortii is een algemene distelsoort met brede en gevlekte, leerachtige bladeren en dikke stengel die aan de top een bloemscherm draagt.

Die valt op doordat ze zonder te verwelken afsterft en dan als een spooksel blijft staan, waar ze nog steeds de bladeren uitgespreid houdt. Vlak boven de grond schrompelt de stengel ineen, de wind maakt het los en dan ziet men al gauw de gehele plant over de vlakte rollen en zich dikwijls met anderen tot een grote bal verenigen. Waar de bodem een inzinking vertoont, hopen ze zich op en leveren daar de brandstof voor een gemakkelijk brandend en hevig knetterend (Prediker 7:6) maar weinig hitte gevend vuur. Rolt dus meer als een wiel maar niet als kaf in de lucht.

Pallenis hierochuntica (uit Jericho) (Michon) Greuter. (Asteriscus pygmaeum, Hoffn. (zeer klein) (syn. Odontospermum pygmaeum) wordt ook genoemd.

Die komt voor in Algerije, Sahara en Arabische- en Egyptische desert.

Dit is een samengesteldbloemige wiens omwindselbladen bij droogte sluiten om zo het uitvallen van de zaden te voorkomen bij ongunstig weer. De bloem opent binnen 10 minuten bij vochtigheid.

Star of blessing, star of fortune of midget star.

Jerichoroos.

Volgens sommigen komt dit gewas mogelijk met meer recht voor als de roos van Jericho en dit omdat ze al in de wapens van meerdere Franse adellijke families voorkomt en als Jerichoroos werd uitgebeeld. Naar Michon en Sauley zouden Franse adellijke families, wiens voorvaderen kruisvaarders waren, deze plant in hun wapen gevoerd hebben. Zulk wapen is echter niet aan te wijzen. Men vertelt ook dat deze plant bij Jericho voorkomt en Anastacia niet. Ondertussen kreeg deze plant waarschijnlijk niet de naam, hoewel het door de pelgrims gekocht werd, dit mogelijk in navolging van de werkelijke roos van Jericho.

Echte roos van Jericho.

Anastacia voert bij de Bedoeïenen, Arabieren en andere volkeren vele namen die allemaal symbolisch van zijn natuur verhalen en altijd in verbinding met Maria of Mohammed en zijn lievelingsdochter staan. Al in de vroege middeleeuwen werd het kruid wonderbare krachten toegeschreven, de Pallenis niet.

Peter Fusli uit Zürich, die in 1524 Palestina bezocht, gaf in zijn manuscript een afbeelding van een geopende en gesloten Anastacia als roos van Jericho. Men vond bij een uitgraving in de Necropolis Antinoe, op de rechter Nijloever, een mummie van een Griekse Hetare Thais, een christin uit de 4^de eeuw met een Anastacia in haar hand, zodoende moet die als de echte aangewezen worden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl