Heracleum

Uit extras.springer.com

Een geslacht van meer- of tweejarige kruiden.

Meestal zijn het grote kruiden met grote, getande en gelobde bladeren.

Bloemen staan in grote schermen en zijn wit of purper.

Waarschijnlijk komt het geslacht met een 60 soorten voor in het N. Halfrond en 1 ervan komt tot Abessinië, 1 in N. Amerika.

Apiaceae, schermbloemenfamilie.

=Heracleum maximum Bartram (grootste) (Heracleum lanatum, Michx.) (wollig) Lang gesteelde bladeren zijn drietallig ingesneden, deelblaadjes gesteeld en eirond tot hartvormig, stomp tot kort toegespitst en ongelijk ingesneden/getand, de achterkant spinnenwebachtig/grijs viltig behaard.

Opstaande en gegroefde stengels.

Schermen van 20cm in doorsnede met 8-30 stralen met talrijke kleine witachtige bloempjes in juni/juli.

Omgekeerd eivormige vruchtjes met uitgerande top.

Uit N. Amerika wordt 150-250cm hoog.

Common cowparsnip.

uit C. Lindman.

Heracleum mantegazzianum, Somm. & Lev. (Paolo Mantegazzi, Italiaanse natuurhistoricus, 1831-1910) (Heracleum speciosum, Weinm.)(fraai) Lang gesteelde bladeren zijn geelachtig/groen, tot 100cm lang en 50cm breed, drietallig ingesneden met driedelige, lancetvormige en toegespitste slippen, aan de achterkant fijn behaard, de bovenste bladeren met schedevormige voet en zittend.

Stevige en opstaande stengels zijn bovenaan kort behaard en aan de voet tot 10cm in doorsnede, stengels en bladeren zijn rood/bruin gevlekt.

Zeer grote schermen met behaarde stralen, hoofdscherm van 50cm groot met kleinere zijschermen, talrijke en ruim 1cm grote sneeuw/witte bloempjes, bloemknoppen zijn gevleugeld en 5kantig, kort behaard in juli/augustus.

Vruchtjes zijn elliptische en behaard, de randen met korte dorens met een wantsengeur.

Deze vorm wordt wel gecultiveerd.

Hiervan werden in 1893 zaden gezaaid te Genève, die afkomstig waren uit de Kaukasus.

In 1896 werden er planten gesignaleerd van 3m hoog.

Var. immaculatum heeft geen gevlekte stengel en bladstelen.

Uit Klein Azië, Kaukasus en Armenië, wordt 175-200cm hoog.

Naam, etymologie.

Reuzenberenklauw, Fries reuzebearepoat, Engels giant parsnip of hogweed, Duits Riesen-Brenklau, Herkulesstaude of Herkuleskraut, Frans berce du Caucase.

Gebruik.

De inwoners van Kamtsjatka in O. Rusland noemen de plant ratsch: zoet kruid, en gebruiken het voor allerlei doeleinden. Ze verzamelen in begin juli de bladstelen van de grondbladeren. Ze pellen de schors van elke bladsteel af en laten dit in de zon drogen, waarna het in bundels gepakt en in de schaduw in zakken gelegd wordt. De stengels scheiden dan een geelachtige suiker af die naar likeur smaakt en als delicatesse gebruikt wordt. 40 pond stengels leveren een pond suiker. De jonge scheuten worden als een asperge gegeten. Jammer genoeg hebben ze ontdekt dat er een geestrijke drank van de maken is. Er wordt gezegd dat ze daar veel van drinken om ze te beschermen door hun kwaadaardige opwinding van zichzelf, tegen de goden. Reizigers verhalen dat de ruwe bewoners, onder invloed van deze drank, zeer kwaadaardig worden en door het gebruik van deze drank zo beïnvloed worden in hun geest dat ze verlangend zijn naar een kwaadaardig verlangen van zelfvernietiging. (ze waren blijkbaar onder invloed van drugs. Een soort inspiratie die behoort tot de mysteries van het heidense priesterschap) In Kamtsjatka zou deze wortel gebruikt worden om tot de goden te komen, zie Amanita.

In Polen en Litouwen wordt een liter bier gewonnen van de bladeren en zaden dat beter zou zijn dan dat van koren.

Voor de verspreiding in Midden Europa is voor tsaar Alexander I verantwoordelijk. Hij schonk aan de vorst Metternich na het congres te Wenen (1815) een zeer grote vaas van malachiet vol zaden van deze plant. De vorst plantte ze in zijn kwekerijen van zijn zomerresidentie te Bohemen in Schloss Knigswart als sierplant. Later werd ze ongecontroleerd in het wild uitgezet. In de rest van Europa werd ze rond 1890 als sierplant ingevoerd en het eerst in het park van de Engelse koning. Voor de uitbreiding was van belang dat ze nuttig was. Imkers zouden de plant in de tweede helft van de 20^ste eeuw aanbevolen hebben voor hun bijenkorven, in het bos werd ze geplant om voor het wild een beschutting te geven.

Uit puutarha.net

Heracleum persicum, Desf. (uit Perzië) Dunne en zeer grote bladeren zijn donkergroen en geveerd, geuren naar anijs, bladslippen zijn langwerpig tot lancetvormig en lang toegespitst, ongelijk getand, bruinachtige bladstelen.

Opstaande en holle stengel die weinig vertakt is..

Grote bloemschermen met talrijke kleine witte bloempjes, hoofdscherm van 40cm in juli/augustus.

Lang eivormige vruchtjes zijn grijs behaard met een fijn doornige rand.

Wordt 175-250cm hoog. Is beschreven in 1888.

Persian cow parsnip.

Uit; https://www.revolvy.com/main/index.php?s=Heracleum%20sosnowskyi

Heracleum sosnowskyi Manden. (Russische botanist Dmitro Sosnovski) wordt 3-5m hoog.

Door Stalin werd het gebruikt als een groenvoer en verspreidde de plant zich naar andere landen.

Rechte en stevige steel van wel 12cm omtrek met een witte scherm op het eind in juli-september.

Geeft duizenden zaden die door de wind en water verspreid worden.

Bladeren van 50-60cm lang.

Sosnowskyi’ s berenklauw, Stalin' s wraak, Sosnowsky’ s hogweed, invasiekruid Sap is gevaarlijk voor mensen.

Uit Georgië.

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

Heracleum sphondylium, L. (wervel, naar de opgezwollen bladstelen die er als een gewricht uitzien)

In de zomer staan de grote bladscheden van licht groen als mooie objecten in de velden voordat de schermen openbarsten. Een plant in volle bloei heeft de grandeur van zijn grote Siberische broer, terwijl de licht bruine of vrijwel zwart geblakerde vruchten tegen de herfsthemel een pittoresk gezicht opleveren.

De berenklauw kan hier 1,5 meter hoog worden, maar die hoogte bereikt het pas in het 2^e jaar. In het eerste jaar maakt het een bladrozet van grote getande en harige bladeren. De eerste in het voorjaar ontvouwende bladeren lijken in samengevouwen toestand wel wat op een zoogdierenpoot.

Onder gunstige omstandigheden kan de berenklauw ook het eerste jaar bloeien, hoewel de plant dan niet zo fors wordt. Om zoծ grote plant te kweken kan men het beste ter plaatse zaaien, want verplanten geeft in de regel niet zoծ grote plant.

Het mooiste en het beste staan ze als solitair in een grasgazon of open ruimte, want de bladeren en stengels voelen ruw aan en bij verwondingen kunnen ze blaren veroorzaken, waardoor ze niet geschikt zijn voor kleine tuinen of langs wandelpaden.

De grote bloemschermen kunnen afmetingen bereiken van een flinke pannenkoek, de plant is daardoor dan ook zeer decoratief, een architectonische schoonheid. Witte of wit-roze bloemen komen in juli. Gemakkelijk bereikbare honing en veel stuifmeel, dus druk bezocht door allerlei kort tongige insecten, vliegen, wespen, bijen, hommels, kevers, alle in veel soorten.

De bloem kan na het bloeien beter afgeplukt worden, want als die eenmaal begint uit te zaaien staat volgend jaar de hele tuin vol met berenklauw. Ook willen na de bloei wel eens wespen komen in de holle stengel.

Groeit in Europa. De subsoort Heracleum sphondylium subsp. sibiricum heeft geelgroene bloemen.

Er zijn verschillende andere subspecies.

Naam, etymologie.

(a) Heracleum van herakleion, waarschijnlijk zo genoemd naar Heracles, in Latijn Hercules, omdat die deze de plant als medicijn gebruikt zou hebben, dit naar Plinius. Vele oude krijgers waren bekend met heilplanten om de wonden te genezen. Of naar zijn forse verschijning is de plant zo genoemd naar Hercules, de zoon van Zeus en Alcmene, die twaalf opdrachten moest uitvoeren, bij de dood van Centaur Nessus werd hij zo door hem vergiftigd dat hij overleed. Na zijn dood werd hij onder de Goden opgenomen en huwde in de hemel met Thebe, hij verkreeg een plaats onder de sterrenhemel.

Plinius XXV. 12: ‘At ab Hercule inventum tradunt.’

Naar de Griekse sage vindt Hercules de spelonk van de rover Kaukus door middel van een kruid. Dit is het Herculeskruid dat als toverroede door Hercules gebruikt werd om de dief op te sporen. Herba heraclea, in Grieks herakleion, is naar velen Heracles struik. (Het herakleion, herakleon, heraklion, Latijn heraclea of heracleum, is een naam waar verschillende kruiden mee vereenzelvigd werden) Daarom wordt Hercules met een kroon van deze plant afgebeeld. Duits Herculeskraut.

(Dodonaeus) (b) ‘Dit kruid wordt in het Grieks Spondylion genoemd, in het Latijn insgelijks ook Spondylium, dan in de boeken van Galenus vindt men Spondylon uitgedrukt of geschreven De naam Spondylion wordt van andere aan Angelica gegeven en naar de mening van Anguillara Spondylum verum Dioscoridis. Voorts zo vindt men dat het onder de bastaardnamen deze Spondylium deze navolgende toenamen bij de ouders gehad heeft, te weten deze Griekse, Arange, Phalangion, Asterion, Nisyris, Spondylis, Chorodanon, Oenanthe en deze Latijnse, Herba Rutinalis.’

Het is de spondillo van de Italianen, de espondillo van de Spanjaarden, naar de soortnaam, in Rusland wordt het putschki genoemd.

Dodonaeus; ‘De apothekers van Hoogduitsland en ook van Nederland plegen dat hier vroeger Branca ursina te noemen en dat in plaats van de echte Branca ursina of Acanthus zeer onbedacht in de klysma ‘s te gebruiken en daardoor is het gekomen dat de Hoogduitsers dit kruid zonder reden Barenklaw genoemd hebben en de Nederlanders Beeren-klauwe en de Fransen branche ursine en daarom hebben we dat tot verschil van de echte berenklauw Hoogduitse berenklauw moeten noemen. Dan dit gewas wordt van sommige Pseudoacanthus of Acanthus Germanica Fuchsij of Branca ursina officinarum genoemd en ook Spondylium hirsutum Bauhini en wordt in het Hoogduits Bernclauw of Berncaisz en in het Nederduits Duitse berenklauw en in het Frans branche ursine faulse genoemd.’ De naam Acanthus komt omdat het veel zou groeien op de berg ΑΧανδων in Aetholie zoals Plinius lib.4. kapittel 2 schrijft.

Berenklauw, Duitse Barenklau, Barentasse en Barenprassen, Franse branc-ursine, Engelse bearճ breech. Andere dieren, in Belgi koeiepoot, Frans patte du loupe: wolfspoot, Ochsenzunge en andere schermbloemigen, Rossfenichl, -kummi, Kaumule, Kuhpastinakt, Pferdskummel, Rossepich, Rosssringli

(d) Het blad werd wel gebruikt als veevoer, Olus atrum, Pastinaca sylvestris, en vandaar de naam varkenskool, konijneneten en varkenspastinakel. Cornish les an mogh: varkenskruid. De Engelsen noemen het cow parsnip of hog‑weed, het kruid werd daar gebruikt om er koeien mee vet te mesten. Een oude vrouw in St. Fergus gaf haar koeien deze plant voor souper en ze vertelde dat de melk de volgende morgen getuigde van zijn krachten. Hogweed: everkruid, in oude geschriften clogweed, in zeer oude keyc-logge: de holle plant. Verder Bartsch, (uit Pools) Krautporst, Kreuzerla, Scharling, Scharten, Wissentaut, Zwitsers Bangele, Chungelichrut, Sauchrut, Engels cad weed, eltrot, madnep en meadow parsnip. H. Bock; ‘Dat zwarte kruid berenklauw noemt men vanwege de gestalte niet ongeschikt Ursinam plantam dat ettelijke Brancam ursinam aanduiden en is een halve pastinaak geslacht, doch ik hou het voor een Olus atrum (zwarte groente). Berenklauw zo het in lente of voorjaar noch jong en zacht is mogen de jonge bladeren met andere kookkruiden tot spijs bereid worden, desgelijks de wortels.’

(e) Ons heilkruid, Duits Heilkraut, de genezende krachten, een meisterwurz.

(f) Frans berca, van parst, een Scandinavische naam voor een verdovende drank die men uit de stengels maakt, of van berle, een andere schermbloemige waar ze veel op lijkt, of uit Heracleum of uit Duits Barenklau.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (141, 164, 309, 311)’Dioscorides schrijft dat het zaad van Duitse berenklauw zeer nuttig en geschikt om allerhande slijmachtige vochtigheid van onderaf te jagen en zeer goed in alle gebreken van de lever en in de waterzucht, geelzucht, kwade of enge borst als men de adem niet anders herhalen kan dan met de rechte hals en ook in de vallende ziekte en bovendien ook in de wurging of opstijging van de baarmoeder.

Hetzelfde zaad met olie vermengt is zeer nuttig om te gebruiken en te mengen bij de stoving en papjes die men bereidt voor de uitzinnige mensen of die los van hoofd zijn of de slapende ziekte hebben en met pijn in het hoofd gekweld zijn als een papje van buiten aan het hoofd gelegd of de slaap van het hoofd daarmee bestrijken.

Die wortel rondom afgeschrapt en in de lopende gaten gestrooid bijt af en neemt weg alle de harde kanten en de knobbels van de zeren en het overvloedig vlees dat in de wonden plag te groeien.

Die van Polen en Litouwen, zo men zegt, koken de bladeren en dat zaad van Duitse berenklauw in water en doen daar heesdeeg bij of iets anders diergelijks en drinken dat in plaats van bier of van anderen gewone drank en vooral de arme lieden van die landen.

Niet tegenstaande alle deze goede eigenschappen en krachten van dit kruid zo zijn nochtans de apothekers zeer te misprijzen die de oude dwaling volgen en dit kruid in de klisters en elders gebruiken in plaats van Acanthus of Branca orsina van de Italianen die niet alleen van gedaante, maar ook van krachten van dit ons Spondylion zeer verschilt.’

Uit www.flora.crimea.ua

Heracleum stevenii Manden. (Chr. Stevens, 1781-1863, Franse botanicus) (Heracleum villosum, Auxt (viltig behaard) Zeer grote bladeren zijn donker groen en bochtig geveerd, toegespitste en scherp gezaagd, de achterkant spinnenwebachtig, grijs behaard.

Grote bloemschermen met viltige stralen en talrijke kleine witte bloempjes in juli/augustus.

Elliptische vruchtjes zijn gewimperd en wollig behaard.

Uit de Kaukasus wordt 150-250cm hoog. Is beschreven in 1820.

Planten.

Vaak zijn het mooie planten die geschikt zijn als solitair.

Zaad 3 weken 20 graden geven, 6 weken –2 en zaaien bij 7 graden.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/